________________
તરવહન જીવની સ્યાદવાદ પરિણતિને અભાવ.
જીવને આગળ વધવામાં જરૂરીમાં જરૂરી કઈ પણ વસ્તુ હોય તે તે નિરાગ્રહિતા છે.
સત્યનું મમત્વ અને અસત્યનું અમમત્વ નિરાગ્રહિતાનું ચિહ્ન છે. એના અભાવે જીવ જ્યાં-ત્યાં પત્તાં ખાય છે. મોક્ષમાર્ગમાં તે એક મોટું વિઘ અને અંતરાય છે. તેને દૂર કર્યા સિવાય એક ડગલું પણ આગળ ભરી શકાતું નથી, એવી સમજણ લઘુકમ આત્માઓને આવે છે, ત્યારે તેમનામાં સ્યાદ્વાદ-રુચિ જાગે છે અને સ્થાવાદી પુરુષનાં વચને તેને અમૃત જેવાં મીઠાં લાગે છે.
વ્યવહારમાં આ સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાન્તનું પાલન ઘણી વાર ભૂલયુક્ત થાય છે, જ્યારે મેક્ષમાર્ગમાં તે તેને વારંવાર ભંગ થાય છે. તે ભંગમાંથી જ અનેક દર્શન, વાદ, મત અને તેની પરંપરાઓ જન્મે છે જે મોટા ભાગે એકાંતવાદના પાયા ઉપર જ રચાયેલાં હોય છે. એ એકાંતને જ જૈનશાસ્ત્રકારો નિશ્ચયથી મિથ્યાત્વ કહે છે. અને અનેકાંતને જ સમ્યફ દર્શન તરીકે સંબોધે છે.
એકાંતવાદીને જીવાદિક તત્વના સ્વરૂપ અને તેના નિરૂપણમાં એકાંત-નિત્ય કે એકાંત-અનિત્યાદિ દુષણો આવે છે એટલું જ નહિ પણ મુક્તિના ઉપાયમાં ખેંચતાણ આવીને ઊભી રહે છે. એ એક પક્ષની દુરાગ્રહિતા જ જીવના મોક્ષમાં અંતરાયરૂપ નીવડે છે. તેને ટાળવા માટે સ્વાદુવાદ પરિણતિની જરૂર પડે છે અને એ
