________________
૩૯
સામાયિક ધર્મ અને આસ્તિક્ય આદિ ગુણોના આસેવન વડે થઈ શકે છે.
દેશવિરતિ સામાયિક, સ્થૂલ હિંસા, સ્થૂલ અસત્ય, સ્કૂલ ચોરી વગેરે પાપ-વ્યાપારોને તજવા વડે થઈ શકે છે. | સર્વવિરતિ સામાયિક, હિંસાદિક પાપવૃત્તિઓને સર્વથા ત્યાગ કરવા વડે થઈ શકે છે.
સામાયિકને શ્રાવકનાં બાર વતેમાંનું નવમું વ્રત પણ કહ્યું છે. તેને શિક્ષાત્રત કહેવાય છે.
શિક્ષા એટલે અભ્યાસ. આત્માની નિર્મળતાને અભ્યાસ, પાપભારથી હલકા થવાનો અભ્યાસ અને જીવન માત્ર સાથે સમતાભાવ કેળવવાનો અભ્યાસ.
આ વ્રતને વારંવાર અભ્યાસ થવાથી આત્મા, સર્વવિરતિધર્મને લાયક થાય છે, તેથી તેને સાધુતાને અભ્યાસ પણ કહી શકાય.
રોજ ઓછામાં ઓછી બે ઘડી જેટલો સમય આ સાધુતાના અભ્યાસ માટે અપાય તે ગૃહસ્થને અતિ લાભદાયી છે. એથી શાન્તવૃત્તિ, સંતોષવૃત્તિ અને રાગદ્વેષના હેતુઓમાં રાગદ્વેષ ન કરવારૂપ સમતાવૃત્તિ કેળવાય છે.
સામાયિક કરવું એટલે ચિત્તવૃત્તિને શાન્ત કરવાને, સમભાવમાં સ્થિર થવાને, મધ્યસ્થ ભાવને કેળવવાને અને સર્વ જીવો પ્રત્યે સમાનવત્તિ અર્થાત્ સર્વાત્મભાવને કેળવવાને પ્રશસ્ત અભ્યાસ. એનું જ બીજું નામ સામાયિક છે.
દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવથી પણ એ સામાયિક
