________________
૧૪.
મોક્ષમાળા-વિવેચન રાજાને અનાથ કેમ કહેવાય? અનેક પ્રકારના વૈભવ, પાંચે પ્રકારની સંપત્તિ મારે ઘેર છે
પહેલે ઘાન, બીજે ઘન, ત્રીજે સ્ત્રી, એથે તન; પાંચમે હાય પશુને સંચ, લખાય કાગળમાં શ્રી પંચ.”
આવે હું મહાન છતાં અનાથ કેમ હાઉં? રખે = કદાચ તમે મૃષા = જૂઠું બોલતા હૈ. મુનિએ કહ્યું કે જેને આ બધી વસ્તુઓ હોય છે તે પણ અનાથ હોય એવું મારું કહેવું તું ન્યાયપૂર્વક સમજ્યો નથી. ન્યાયપૂર્વક એટલે જે અપેક્ષાથી કહું છું તે અપેક્ષાથી મારો જે આશય છે તે તું સમજ્યો નથી. એકાગ્ર = લક્ષપૂર્વક, મન ન ભટકે તેમ. સાવધાન = યાદ રહે તેમ સાંભળ. પછી સત્યાસત્યને એટલે હું સાચું કહું છું કે હું તેને નિર્ણય કરજે. જીર્ણ= જૂની. વજ = ઇંદ્રનું હથિયાર, દારુણ = ભયંકર. અંધેલણ = ઉકાળેલા પાંદડા વગેરે. ચૂવાદિક = ચૂવા નામને એક જાતને સુગંધી પદાર્થ. | મુનિએ પિતાનું અનાથપણું સિદ્ધ કરવા ફરી ફરી વારંવાર એકની એક રીતે કહ્યું. મા, બાપ, ઘન, સ્ત્રી, ભાઈ, બહેન સર્વ હોવા છતાં અનાથપણું બળવાન શૈલીથી બતાવ્યું છે. મૂળ ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં પણ એ જ શૈલી છે. પછી પ્રપંચી એટલે પાંચ ઇંદ્રિયના વિષયભગવાળા સંસારથી હું ખેદ પામ્યો કે આ અસાર સંસારમાં કંઈ સાર નથી. પ્રવજ્યા = દીક્ષા. ખેતી = મહાક્ષમાવંત, દંતી = ઇંદ્રિયને નિગ્રહ કરવાવાળું અને નિરારંભી = આરંભ-ઉપાધિથી રહિત એવું અણગારત્વ = મુનિપણું મેં ઘારણ કર્યું.
