Book Title: Gadya Chintamani
Author(s): Vadibhsinh, T K Kuppuswami Sastri, S Subhramhanya Sastri
Publisher: Madras
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022636/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sarasvativilasa Series Ro. 1. THE GADYACHINTAMANI OF VADIBHASIMHA BY T. S. KUPPUSWAMI SASTRI, Assistant, Government Upper Secondary Training School, Tanjore All Rights Reserved. ] AND S. SUBRAHMANYA SASTRI, Sanskrit Pandit, K. H. School, Tanjore. Madras: PRINTED BY G. A. NATESAN & Co, ESPLANADE ROW. 1902. [Copyright Registered Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sarasvativilasa Series No. 1. THE GADYACHINTAMANI OF VADIBHASIMHA BY T. S. KUPPUSWAMI SASTRI, Assistant, Government Upper Secondary Training School, Tanjore All Rights Reserved. ] AND S. SUBRAHMANYA SASTRI, Sanskrit Pandit, K. H. School, Tanjore. Madras: PRINTED BY G A NATESAN & CESPHANAUE ROWE 1902. [Copyright Registered Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dedicated wlih kind permission TO EUGEN HULTZSCH Esquire, Ph. D., Government Epigraphist ; Fellow of the University of Madras , Corr. Member of the Batavia Society of Arts and Sciences ; and of the Royal Society of Sciences at Gottingen. As a token of high regard and esteem for his Indefatigable researches in the field of Sanskrit literature. BY THE EDITORS. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrI: // // gadyacintAmaNiH zrIvAdIbhasiMhazca // ayaM vAdIbhasiMhaH kavirdigambarajaino yatiH puSpasenamunerantevAsI ca / kSatracUDAmaNirgadyacintAmaNizceti dvAveva granthAvetatkRtAvupalabhyate / asyAnitarasAdhAraNI naipuNI pazyantaH paNDitAH 'vAdIbhasiMhaH' iti nAma cakruriti pratIyate / sAMskArikaM tu nAma 'oDayadevaH' ityavagamyate / atra pramANavacanAni granthAdAvante ca dRzyante 'zrIpuSpasenamuninAtha iti pratIto divyo manuhRdi sadA mama saMnidadhyAt / yacchaktitaH prakRtimUDhamatirjano'pi vAdIbhasiMhamunipuGgavatAmupaiti' // 6 // 'zrImadvAdIbhasiMhena gadyacintAmaNiH kRtaH / stheyAdoDayadevena cirAyAsthAnabhUSaNaH // stheyAdoDayadevena vAdIbhahariNA kRtaH / gadyacintAmaNirloke cintAmaNirivAparaH' // atra prathamodAhRtazloka Atmano gurucaraNadhyAnamevAjJAnabhaJjakaH sujJAnajanakaH paramo mantrajapa iti svAzayamAviSkaroti kaviH / 'oDayadevaH' ityadasIyanAmazravaNAddAkSiNAtyo'yaM kavirityavagamyate / yataH 'uDayadevaH' 'oDayadevaH' 'oDayAttevaH' 'oDayAlvAra' ityevaM nAmakaraNaM dAkSiNAtyeSveva katipayajAtIyeSu dRSTacaraM prasiddhaM ca / adyApi vidyanta eva zAlivATIpramukheSu pradezeSu (Tinnevelly and other Districts) 'uDayadevaH' iti nAmavanto'varavarNajAH puruSAH / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdIbhasiMhaH / . kavirayaM kadA babhUveti na nizcayaH / kiMtu vacanasaMdarbharItimanumRtyaiva yatkiMcidivAsya kAlaM nirNetuM prayatyate / vAdIbhasiMhasUrikRtakSa. pracUDAmaNigadyacintAmaNyorharicandrakaviracitasya jIvaMdharacampUkAvyasya ca vacanaracanAyAmAzayAviSkaraNe ca tatratatra sthaleSu sutarAM samullasati sAdharmyam / taccAdhastAtkiMcitpradaryate ... 1. 'yazca samupasthitAyAM vipadi viSAdasya parigrahaH so'yaM caNDAtapacakitasya dAvahutabhuji pAtaH' / pR0 19. gadyacintAmaNiH. 'kiM kalpate kuraGgAkSi zocanaM duHkhazAntaye / AtapaklezanAzAya pAvakasya pravezavat // ' jIvaMdharacampU:. 2. 'sumitrAdyAstayoH putrAsteSvapyanyatamo'smyaham / vayasaiva vayaM pakkA vizve'pi na tu vidyyaa||' kSatracUDAmaNiH'tayoH putrAH sumitrAdyAsteSvapyanyatamo'smyaham / vidyAhInA vayaM sarve nadyA hImA ivAdrayaH // ' jIvaMdharacampU:. 'tapAMsi tapyamAnasya tasya cAsIdaho punaH / bhasmakAkhyo mahArogo bhuktaM yo bhasmayetkSaNAt / / na hi vArayituM zakyaM duSkarmAlpatapasyayA / visphuliGgena kiM zakyaM dagdhumArdramapIndhanam // azaktyaiva tapaH so'yaM rAjA rAjyamivAtyajat / zreyAMsi bahuvighnAnItyetannahyadhunAbhavat // tapasAcchAditastiSThansvairAcArI hi pAtakI / gulmenAntarhito gRhNanviSkirAniva nAphalaH // avartiSTa yatheSTaM sa pASaNDitapasA punaH / citraM jainI tapasyA hi svairaacaarvirodhinii||' kSatracUDAmaNiH. 'tadanu dinedine pravardhamAnaM bhasmakarogamalpena tapasA visphuliGgenevArdai 'tadanu dina janI tapasyA hilasA punaH / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdIbhasiMhaH / ndhanaM khadyoteneva saMtamasaM nakharaJjakayeva mahAraNyaM zamayitumazaknuvAnaH pUrva rAjyamiva tapaHsAmrAjyamapi parityajanpASaNDitapasA samAcchAditaH svairAhArAnnAphala iva gulmAntarhito viSkirAnsamAdadAno yatheSTamavartiSTa / / jIvaMdharacampU:. ... __ satyapyevaM sAmye katarovAnayoH pUrvataraH kaviriti na vaktuM sukaham / yato'sya haricandrakaverapi samayaH sutarAM na jJAyate / haricandratrayaM tAvatprasiddham / bANabhaTTavarNito bhaTTAraharicandraH prathamaH / vizvaprakAzakozakarturmahezvarasya pUrvapUruSazcarakasaMhitATIkAkAraH sAhasAGkanRpateH pradhAnavaidyo dvitIyaH / dharmazarmAbhyudayakAvyakRdAdevasUnurharicandramahAkavistRtIyaH / eSAmayamapyekatamo'nyoveti saMdehaH / kiMtu haricandro vAdIbhasiMhazcetyubhAvapi svasvakavitvaprauDhyA prAcInakavikakSAmArohata itimAmadya vaktuM prabhavati rasanA / / __ anena paricitabhUyiSThAH kAlidAsabANabhaTTAdInAM kRtaya iti tebhyo'syAnantarakAlikatvamUhyate-. 1. 'sekAnte munikanyAbhiH kAruNyojjhitavRkSakam / vizvAsAya vihaGgAnAmAlavAlAmbupAyinAm // 11 // AtapAtyayasaMkSiptanIvArAsu niSAdibhiH / mRgairvatitaromanthamuTajAGgaNabhUmiH // 52 // ' sa. 1. raghuvaMzaH. 'vAsarAvasAnasaMkSiptanIvArAGgaNaniSAdimRgagaNanivartitaromantham , AlavAlAmbhaHpAnalampaTavihagapeTakavizvAsakRte sekAntavisRSTavRkSamUlamunikanyakAvivRtakAruNyam , daNDakAraNyAzramamadhivasantIm / ' pR0 120. gadyacintAmaNiH. ___2. 'tAta candrApIDa, viditaveditavyasyAdhItasarvazAstrasya te nAlpamapyupadeSTavyamasti / kevalaM ca nisargata evAbhAnubhedyamatigahanaM tamo Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdIbhasiMhaH / yauvanaprabhavam / dAruNo lakSmImado'tyantatIvro darpadAhajvaroSmA / amantragamyo viSamo viSayaviSAsvAdamoha ityato vistareNAbhidhIyase / ' kAdambarI. ___'vatsa, balaniSUdanapurodhasamapi svabhAvatIkSNayA dhiSaNayA dhikkurvati sarvapathInapANDitye bhavati pazyAmi nAvakAzamupadezAnAm / tadapi kalazabhavasahasreNApi kabalayitumazakyaH pralayataraNipariSadApyazoSyo yauvanajanmA mohmhoddhiH| azeSabheSajaprayogavaiphalyaniSpAdanadakSo lakSmIkaTAkSavikSepavisI darpajvaraH / mandIkRtamaNimantrauSadhiprabhAvaH prabhAvanATakanaTanasUtradhAraH smayApasmAraH iti kiMcidiha shikssyse|' pR041-42|| gadyacintAmaNiH. ____3. 'garbhezvaratvamabhinavayauvanatvamapratimarUpatvamamAnuSazaktitvaM ceti mahatIyamanarthaparamparA / sarvAvinayAnAmekaikamapyeSAmAyatanam / kimuta samavAyaH / ' kAdambarI. ___'avinayavihaMgalIlAvanaM yauvanam , anaGgabhujaGganivAsarasAtalaM saundaryam , svairavihArazailUSanRttAsthAnamaizvaryam , pUjyapUjAvilaGghanalaghimajananI mahAsattvatA ca pratyekamapi bhavati janAnAmanarthAya / caturNA punareteSAmekatra saMnipAtaH sadma sarvAnarthAnAmityarthe'sminkA sNshiitiH|' pR0 42 // gadyacintAmaNiH. ___ bANabhaTTaH svakIyaharSacaritasya prArambhe keSAMcitprakhyAtanAmnAM pU. rveSAM kavInAM nAmagrahaNaM karoti / tatra gadyabandhasya nibandhArau dvAveva subandhuharicandranAmAnau kavI smarati na punaranyaM tasya kRtiM vA / kAlidAsakaveH kAlaH (634) catustriMzadadhikaSaTchatatamAkhristAbdAtprAmiti sarvajanasaMmatam / bANabhaTTaH kaviH sthAnezvarAdhIzasya harSavardhanamahArAjasya sadasi labdhapratiSTha AsIt / sa ca rAjA harSavardhanaH (610 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdIbhasiMhaH / 650) dazAdhikaSaTchatatamAkhristAbdAdArabhya paJcAzaduttaraSaTchatatamAbdAvadhi pAlayAmAsa pRthivImiti nirvivAdam / ato vAdIbhasiMhasUriH (650) paJcAzaduttaraSaTchatatamAbdAtparamevAsIditi nizcetuM paaryte|| paraM ca, asti bhojacaritrasyAvasAne bhojarAjaH kAladharma gata iti kuto'pi mRSodyAmAkarNya tAmyatA kAlidAsenokta iti prathAM gataH prAyaH saMskRtabhASAvidAM sarveSAmapi mukhasthazcAyamadhastanaH zlokaH 'adya dhArA nirAdhArA nirAlambA srsvtii| .. paNDitAH khaNDitAH sarve bhojarAje divaM gate // ' iti / / vAdIbhasiMhazca gadyacintAmaNau rAjadruhaH kASThAGgArasya durnayena durmanAyamAnAnAmuparataM satyaMdharamahArAjamanuzocatAM janAnAM pralApavyAjena svamana:saMdAnitAni tadAtvaniSpannAni tAnyeva padyasthAni padAni prastutAnuguNaM kiMcidvipariNamayya 'adya nirAdhArA dharA, nirAlambA sarasvatI' ityevaM paThitavAniti saMbhAvyate / yadyevaM tarhi dhArAdhIzasya bhojarAjasyAbAcIna evAyaM kaviriti pariNamati bADham / vidvatpriyaH zrIbhojarAjazca (997-1053) saptanavatyuttaranavazatatamAkhristAbdAdArabhya tripaJcAzaduttarasahasratamAbdAvadhi rAjyamakaroditi sujnyaatm| sarvathoparitanaH zloko bhojarAjasya samaya evodapAdIti nirvikalpamavasIyate / paraM tu kathamastha bhojarAjasya samakAlaH kAlidAsa iti zaGkA samutpadyate / ayaM ca bhojaprabandhanirdiSTaH kAlidAsaH raghuvaMzAdikRtkAlidAsa ityatimAtramasaMgatam / kiM tu tatsamAnanAmnA tatsamAnaprabhAvena vA tadanyena bhavitavyam / AsIdbhojarAjasya pitRvyo muJjo nAma narapatiH / yasyaivAmoghavarSa iti vallabhanarendra iti vAkpatidevarAja iti ca prathante nAmAntarANi / tasya bhrAtA bhojarAjasya janako vikramArkAparanAmA sindhurAjaH / yamevAhunavasAhasAGka ityeke kumAranArAyaNa ityanye / AsIdAbhyAmubhAbhyAmapi Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdIbhasiMhaH / saMmAnito'nayorubhayorapi premapAtraM sadasyaH parimalAparanAmA kAlidAsaH / yenAsti viracitaM navasAhasAGkacaritaM nAma sindhurAjacaritaprakhyApaka mahAkAvyam / yatra sarvamidaM prathamaikAdazayoH sargayonirUpitaM ca bhavati / tenaiva parimalAparanAmnAmunA kAlidAsena bhojasadasyena bhvitvymityuuhyte| . ayaM vAdIbhasiMhaH kavirbANabhaTTasyaiba saraNimAntamanusarati / asya kAvyapathe padAnAM lAlityaM zrAvyaH zabdasaMnivezaH nirargalA vAgvaikharI sugamaH kathAsArAvagamazcittavismApakAH kalpanAzcetaHprasAdajanako dharmopadezo dharmAviruddhA nItayo duSkarmaNo viSamaphalAvAptiriti vilasanti viziSTaguNAH / kiM ca samAsabhUyastvaM samapadAstanAM ca niravadhikadairghya tAdRzavizeSaNAnAM bAhulyaM tataH kartRpadAnAM kriyApadAnAM ca vyatra hitatvamato'rthabodhasyAyAsasAdhyatvaM ceti gadyaprabandhakRtAmasAdhAraNAH kecana . doSA api kacitkvacidvizeSataH prArambha eva darzanapathamavataranti / . / .. yathA nATakapadyabandhacampUprabandhAnAM nirmANe baddhAdarAH pUrve kavayo na tathA ta eva kevalagadyabandhanirmANe / ato gadyabandhAnAM nibandhAraH saptASTA eva kavayo nAmataH zrUyante / zravaNagocarIbhUtAsteSAM ca tAvanta eva gadyaprabandhA nAmato'dya parijJAyante / teSAM cAtra nirdizyante nAmAni sukhAvagamAya sarveSAmapi janAnAm- (1) subandhukavikRtA vAsavadattA (2, 3) bANabhaTTapraNIte kAdambarIharSacarita (4) AcAryadaNDivinirmitaM dazakumAracaritam (5) zrIvAdIbhasiMhasUriviracito gadyacintAmANaH (6) dhanapAlakavikRtA tilakamaJjarI (7) agastyakavikRtaM kRSNacaritam (8) vAmanabhaTTabANaviracitaM vIranArAyaNacaritam (9) avijJAtakartRkA zukasaptatizceti / atra nirdiSTeSvapi katicideva prabandhA adyAvadhi prAkAzyaM nItAH / na punaH srve'pi| ato'dya gadyacintAmaNirayaM na kenApItaH pUrva prakAzita ityasya prakAzane samajAyata sAbhilASaM hRdayam / atra paropa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // gdycintaamnniH| prathamo lambaH / zriyaH patiH puSyatu vaH samIhitaM trilokarakSAnirato jinezvaraH / yadIyapAdAmbujabhaktizIkaraH surAsurAdhIzapadAya jAyate // 1 // praNamragIrvANakirITabhAnubhiH praphullapAdAmburuhAngaNezvarAn / praNaumi yeSAM stutireva bhAratI kavitvazaktayai bhuvi kalpate nRNAm // 2 // AtisthiraM svasya padaM manogRhe sa dharmacintAmaNirAtanotu me / yadAzritAH zAzvatasaMpadaM budhAH zrayanti bhavyA gatasaMsRtizramAH // 3 // azeSabhASAmayadehadhAriNI jinasya vakrAmburuhAdvinirgatA / sarasvatI me kurutAdanazvarI jinazriyaM syAtpadalAJchanAJcitA // 4 // sarasvatIsvairavihArabhUmayaH samantabhadrapramukhA munIzvarAH / jayantu vAgvajranipAtapATitapratIparAddhAntamahIdhrakoTayaH // 5 // zrIpuSpasenamuninAtha iti pratIto divyo manurmama sadA hRdi saMnidadhyAt / yacchaktitaH prakRtimUDhamatirjano'pi vAdIbhasiMhamunipuMgavatAmupaiti // 6 // snehaprayogamanapekSya dazAM ca pAtraM . dhunvaMstamAMsi sujanApararatnadIpaH / mArgaprakAzanakRte yadi nAbhaviSya sanmArgagAmijanatA khalu nAbhaviSyat // 7 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 gadya cintAmaNa vyaktAnuvartanatiraskaraNau prajAnAM zreyaH paraM ca kuruto'mRtakAlakUTau / tadvatsadanyamanujAvapi hi prakRtyA tasmAdapekSya kimupekSya kimanyameti // 8 // niHsArabhUtamapi bandhanatantujAtaM mUrdhnA jano vahati hi prasavAnuSaGgAt / jIvadharaprabhavapuNyapurANayogA - dvAkyaM mamApyubhayalokahitapradAyi // 9 // gIrvANAdhipacoditena dhanade nAsthAyikAmAdarA tsRSTAM dvAdazayojanAyatatalAM nAnAmaNidyotitAm / adhyAsta tridazendramastakamilatpAdAravindadvayaH prAgdevo vipulAcalasya zikhare zrI vardhamAno jinaH // 10 // tatrAsInamamuM trilokajanatAsaMsArajIrNATavI dAvaM durmata dharmatApaharasaddharmAmRtasrAviNam / rAjA zreNika ityazeSabhuvanaprakhyAtanAmA namandUrAnamrakirITatADitatalastuSTAva hRSTAzayaH // 11 // tattrasthaM caturAzramasthapuruSAnuSTheyadharmasthiti vyAkhyAvyApRtidRzyamAnadazanAlokaM gaNAdhIzvaram / vanditvA makuTAvataMsakusumAmodena limpanmahI maprAkSItkimapi kSamApatiratha spaSTIbhavatkautukaH // 12 // nAnAbhogapayodhimagnamatayo vairAgyadUrojjhitA devA na prabhavanti duHsahatamAM voDhuM munInAM dhuram / ityAhuH paramAgamasya paramAM kASThAmadhiSThAnava staddevo muniveSameSa kalayandRzyeta kasmAditi // 13 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / itthaM pRcchati pArthive gaNadharastadRttamAkhyAtavA rAjannaiSa suraH purA narapatirvizvaMbharAvizrutaH / vairAgyeNa tRNAya rAjyamatulaM matvA vimucyAzu ta tprAvikSatpadavIM tapodhanagatAM gIrvANatulyAkRtiH // 14 // ityevaM gaNanAyakena kathitaM puNyAsravaM zRNvatAM tajjIvaMdharavRttamatra jagati prakhyApitaM sArabhiH / / vidyAsphUrtividhAyi dharmajananIvANIguNAbhyArthinAM vakSye gadyamayena vAGmayasudhAvarSeNa vAksiddhaye // 15 // . asti khalu nikhilajaladhiparikSepavilasadanekadvIpakamalakANekArUpasya jambUdvIpasya dakSiNabhAgabhAji bhArate khaNDe puNDarIkAsanAyAH krIDAgRhamiva lakSyamANaH , prakSINamohajanitajinacaraNapakSapAtairakSu - NamatimandaramathitavidyAsAgarasamAsAditatattvAvabodhasudhArasairaharaharupacitasukRtamukulitaparalokabhayairabhyAgatasaMvibhaktavibhavavijRmbhamANavitaraNaguNagarimanimIladamaramahIruhamAhAtmyairmamatAmartheSvanAkalayadbhirAtmacaritApahasitakalivilasitairAvasadbhiH sadbhirAropitagarimA , dizidizi dRzyamAnakanakamayavimAnatilakitaviyanmadhyAnaparayamadhanAdhyuSita vedikopazo - bhitAzokapAdapacchAyAlaGghanacakitabhavyalokavakritapradakSiNabhramaNaiH parahitaniratamunivarapariSadabhihitadharmAnukathanakarmaThazukakulavAcAlodyAnazAkhizAkhApariSkRtaparisarairupasaratsaMsRteruparatimupajanayadbhirjinAlayairupazebhitaH, satatavinihitasalilasekajanitazaityavinirgatapulakatulitamukula - danturitena vahadanilakampitairviTapabAhubhiratidurdharaM phalabharaM dAtumAhvayatetra pratyagrakandalAdalanadurlalitakokilakalAlApacchalena manasijavijayabhogAvalImiva paThatA sahakArataruSaNDena kRtamaNDanairmadhukarani Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau karakajjalAkalaGkitAH kAmavijayanIrAjanadIpikA iva kusumamaJjarIH piaritadazadizo darzayatA campakacakreNa cArutAmudvahadbhiH prasavotkaNThamAnakAminIgaNDUSamadhudhArAsekaniSpannapuSpariJcholadhivalitavapuSA hasateva yuvatijanalAlanavidhurAnitaradharaNIruhAnvakulataruvATena vardhitazobhaista - ruNIcaraNaprahArAnantaramantaHprarUDhakopakRpITayonimiva kRkavAkucUDApATalaM pallavApIDamudgiratA pratyaGgaM kaGkelijAlena jAtanayanAtithyairanyalatAzleSAvakAzaharaNAbhinivezAdiva gADhAzliSTaniHzeSakuravakatarubhirmAdhavIbhirAdhIyamAnamadanabalairunmIlitakusumAvacayakautukamilitamahilAnirvizeSalatAbhirAmairArAmavinoditalokalocanaH, pratiphalitataTaruhatarunivahanibhena jalanidhijigISayA svayamapi kalpatarUniva katicana jaThare dhArayadbhiruddaNDakamalaviSTaropaviSTakAdambakadambakairutphullakalhAraniHsyandimakarandameduritapAthobhiH pavanodbhUtakallolapaTalakabalitaviyadavakAzaiH pAthorAziparibubhUSayA sAgaramahiSIM mandAkinI bandIkartumantarikSamutpatadbhiriva prekSyamANaiH samantAdunmiSadutpalajAlajaTilairjanapadalakSmIdidRkSayA sahasrAkSatAmiva bibhradbhiH zubhrasAlalabhAratajaTharairjalAzayairzitAnekasAgaramahimA, kacitpAkakapizakaNizabharavinamitazirobhirAtmarohAvakAzadAyinI medinImabhivAdayamAnairiva zAlistambaiH zumbhitazAleyena kvacidviharamANakamalAcaraNatulAkoTikkaNitairiva sthalakamalakAnanakelIkalitadohalInAM kalahaMsInAmArasitairApAdyamAnazravaNapAraNena kacidanavaratavidhIyamAnazuzrUSAhRSyadurvIsarvAGganirgacchadatuccharomAJcasahacaritarucibhiH katipayadivasaprarUlai rUDhaharitimakabalitaharidantarAlaprazasyaiH sasyakandalaiH kaNThakathitakedArasAraguNena kvacinnikaTarUDhapuNDrekSudaNDavighaTitaparvapuTanipatitamuktAphalapaTalazarkarilasAraNItIrasaMcArakheditakRSIvalacaraNatalena kvacidatigambhIrakSetraramasanipatadabhyarNasAraNIsAlilasamuDDInazapharajighRkSAjanitaparasparaka Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / lahavidhUtabakoTapakSapuTadarzitasthalapuNDarIkavibhrameNa kacidivApyandhakAritaparisarAbhirmarakataparighaparibhAvukarambhAparirambharamaNIyAbhiH prakrADAcakoDavighaTitakohalapatitakesarasaMkaTAbhiH pUgavATikAbhiH prakaTIkriyamANAkANDaprAvRDArambheNa sarvakAlamurvarAprAyatayA prathamAnabahuvidhasasyasAreNa grAmopazalyena niHzalyakuTumbivargaH, saliladevatAnAbhimaNDalasanAbhisaMnivezaiH sphaTikavizadasalilapUritodarairghanaghaTitasudhAlepadhavalabhittipariveSTitamukhatayA hasadbhiriva nirupayogasalilabharabharitamapAMnidhimambhaHkumbhotkSepapatitapayobindurUDhazAdvalatRNazyAmalitAnUpaiH kUpairupetaparyantAbhiranatituGgamaJcikApratiSThitasalilaghaTaparipATIvilokanamaSitapathikajanaparizramAbhirjalAdhivAsaghRSyamANapATalIzarkarAparimalabahalimavidrAvitanidAghavaibhavAbhirapraviSTataraNikiraNazizirakhalUrIparisaranidrANA - dhvanyodanyAdaityazamanacaturaprabhAvAbhiH prapAbhiH pratihatadharmavijRmbhitaH, pratyagrarohAsitatRNakarIrakabalanamuditairavanitalaviluThitavAlapalTavairapracalitabalavadukSadarzanabhayadhAvadadhvagairgatirabhasaraNitamaNikiMGkiNIrava - mukharitabhuvanavivaraiH smaraNapathaviharamANatarNakavamitadugdhadhArAdhautadharAtalaiH kaThinakhurapuTakhananasamutpatadaviralaparAgapaTalacchalena gozabdasAmyasamAvirbhUtasnehatayA bhUtadhAtryeva dIyamAnAnuyAtraiH svabhAvakuNDalitazikharabhISaNaviSANavyAjena duSTasattvasamutsAraNAya kArmukamiva kalayadbhiH prazastakarmasAdhanaiodhanaiH pavitrIkRtasImA, hemAGgadanAmA janapadaH / ___yazca daurgatyanivAsaparijihIrSayeva niravakAzayatyAtmAnamabhito ghaTitairdhAnyakUTaiH / yaM ca dizidizi dRzyamAnajinAlayalAJchanapaJcAnanavilokanacakitA iva nopasarpantyupadravakariNaH / yena ca viprakIrNavividhamaNigaNamarIcimAlinA jalanidhivirahaviSAdaH parihiyate paGkajAsanAyAH / yasmai ca spRhayanti niHspRhA api nirvANasudhAniHsya Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aur gadyacintAmaNau ndacandramaso munayaH / yasmAcca satatajAjvalyamAnajinapUjAcarupacanapAvakAdupajAtabhItiriva dUraM palAyata kaliH / yatra ca saMkalpasamayAvarjitairdAnajalapravAhaiH prakSAlita iva pralayaM prApa kilviSapaGkaH / tatra cAsti samastabhuvanavikhyAtasaMpadAbhogA, bhogavatIva bhujaGgacaritodvegena bhittvA bhuvamutthitA, namucimathananagarIva nirAlambanatayA nabhaHsthalAnnipatitA, mAdhuryakulabhUmiH phalamaJjarIva bhAratavarSabhUruhasya, bhuvanavalabhImaNDanamuktAsaramarIcinicayakavacitA karNacAmarikeva hemAGgadamataGgajasya, marakatamaNikuTTimamayUkhapatralA padmasarasIva kamalAkalahaMsIvihArasya, pAtAlavAsibhirapyanAlokitamUlena gaganacarairapyalakSitazikhareNa parAjitaparanarapatikaradIkRtakanakopalapaTalaghATatena vighaTitakulagiritaTAbhirdigantadantAvaladazanakulizakoTibhirapyabhedyasaMsthAnena stambhitajagaduparamasamayasamIrasaMrambheNa tribhuvanalakSmIkanakapAdakaTakakAntitaskareNa prAkAreNa parivRtA, kalazabhavakabalitajalanidhijanitAnuzayena kuzezayabhuvA sAvadhAnamanavadhi salilamApAditeneva phaNabhRdAvAsavizrAntagAmbhIryeNa snAnAvataradavanIpatimadavAraNakapolatalavigalitadAnajalaveNikAvyAjena jalanidhisamutkaNThayA yamunayeva vigAhyamAnena nijAbhogavismayanipatitairuparicarayuvatinayanairiva nIlakuvalayApIDairakANDe'pi nizAM darzayatA pratiphalitabhavananivahabharitajaTharatayA kupitasurapatikarakalpitakulizapatanabhayamagnamahAmahIdharamudadhimavadhIrayatA parikhAcakreNa pariSkRtA, vikasadabhinavasumanaHparAgavisaradhUsaritavAsarAlokaiH patitapacelimaphalarasapicchilatalaskhalitapuSpalAvIjanairanibhRtaparabhRtakU - jitamukharitasahakAraiH prasavaparimalataralamadhukaranikarAndhakAritaiH pAkasurabhitapanasaphalahelAcchoTanakupitamarkaTIkopazamanacaturazAkhAmRgalI - lAjanitakutUhalaiH pArAvataparasparasaMparAyapatitapuSpastabakatArakitataru - Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / mUlairudvelavahamAnamakarandakUlaMkaSa kulyAlokanamuditasekakarmAntikairlAvaNyataraGgitadigaGganAmukhaiH zilImukhapada bhagnavRntalambamAnacampakapATalapuMnAgakesaraprasavaiH kaMdarpakanakAtapatrakamanIyakarNikArahAribhirvanadevatAdharabandhubandhujIvabandhuraiH kuravakapAdapapariSvaGgasaphalamAdhavIlatAyauvanairupavanairudrAsamAnA, marakatadRSaduparacitataTAbhiH padmarAgazilAghaTita sopAnapaGkibhirjaladevatAkucakalazakauzalamalimluca kamalamukulAbhirunmiSadAta lavanAndhakAreNa divase'pi rajanIvibhramavighaTitarathAGgamithunAbhirabhiSeka dohalavitaradabalAcaraNanUpuraraNitazravaNodgIvakalahaMsAbhiruDDIyamAnajalacaravihaga vidhUtapakSa puTapatitapayaHkaNakora kitataTataruzikharAbhirmRNAlasaMdoha - saMdehikAdambakhaNDyamAnaphenakalikAdanturataraGgAbhiH pratiphalananibhena gaganatalaparibhramaNarabhasarjAnitapipAsAzamanakautukakRtAvataraNeneva taraNinA ramaNIyatAM bibhrANAbhirvibhramadIrghikAbhirdIrghIkRta saubhAgyA, kvacitpuronihitaviMSTarapuJjitaM sphuritakaranakhamayUkhasaMparka punarudIritaM nijavadanajanitatuhinakarazaGkAsamRpanatatArakAnikaramitra dRzyamAnaM prasUnarAzimAraNitamaNipArihAryavAcAlabAhulatikAvibhramAbhirAmamAbadhnatIbhirvyAjIkRtya puSpakrayaM vakroktimabhidadhatA dhUrtalokena vismRtahastAGgulinyasta sumanobandhanAbhirapi kusumasaurabhAdadhikaparimalairAtmaniHzvAsairAkulIkriyamANamadhuka ramAlAbhirmAlAkArapuraMdhrIbhirnIndhritena kucidvizaGkaTapeTakaprasAritaiH prasaradaviralasaurabhasaMpAditaghrANapAraNairyugapadupalakSyamANairnikhilartuphalaiH phalitalokalocananirmANena kacitsaurabha lubdha bhujaMgasaMgRhyamANairmalayajairviDambitamalayagiriparisarAraNyena kucitprasAryamANasphArakarpUraparAgapANDara tayA laharIpavanasamutkSiptazuktipuTamuktamuktAphalapulakitAmudadhivelAM vihasatA kucidvadAnyajanatAjaTilA nagarIyamiti vitaraNakalAparicayAya dharaNItalamavatIrNaiH kAlameghairiva kRSNakambalaistimiritena kucittRhRdaya rucivardha Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau nAya prasAryamANaiH zAradapayodharAvadhIraNadhurINaiH parAjitapArijAtadukUlairanukUlasparzasukhasaMpAdanakSamaiH kSaumairunmiSakSIrodazaGkena kRcitpunarmathanacakitajaladhiDhaukitairiva gADhodgacchadatucchamahaHstabakitaiH kaustubhapratimallairanupalakSitatrAsakalaGkAdidoSairahimakarakuTumbaDimbhariva kSititalacaGkamaNakutUhalAdambarataH kRtAvatArairmANikyairmadhyaMdine'pyanujjhitadivasamukha - lAvaNyena kucitpratiphalitataraNikiraNadhavalamarIcinirgamapratihatajananayanaparispandaiH parasparasaMghaTTajanitakreGkArArAvavAcAlaiH kAMsyamaNDalaiH samasamayasamuditAnekadinakarakaranikaravirAjitasya pralayasamayasyAnukurvatA vipaNipathena kuTalitakuberanagaragauravA, sAndrIkRtavarNasudhAcchu NadhavalitatoraNavitardikairanudvAradezanihitakadalIpUgakathitamahotsavaprabandhairuttaptahATakaghaTitakavATayugalabhUSitaioSidaGgalAvaNyacandrikAcarvaNavitRSNacakorAvahelitacandramarIcisamudgamaiH saMgItazAlAprahatamRdaGgamandraghoSajanitajaladharaninadazaGkAtANDavitakelizikhAvalaijaladanalakIlasaMdehilIlAMkuraGgazAbakaparihriyamANaratnakuTTimamahaHpallavaiH pavanacalitazikharaketupaTatADitatapanarathakUbarairuparitalakhacitavalabhidupalanIlimazaivalitasurasaridambupUniyUhanihitAnekaratnabhuvA mayUkhakandalena mahendrazarAsanazobhAmambhodasamayamantareNApi payodharebhyaH pratipAdayadbhirmaNimayabhittitayA prasaradbhirubhayataH kiraNalatAvitAnairvibudharAjamandiravijigISayA vihAyasamutpatitumAbaddhapakSairiva lakSyamANaiH zRGgInakhAtaketudaNDacchalena purayuvativadanasaukumAryacoraM candramasaM grahItumuttambhitabAhustambhairiva zumbhadbhirdurdharadharaNIdhAraNakheditamIdanIpatibAhumArAdhayitumAgataiH kulagiribhiriva gurubhiH prAsAdaiH prasAdhitA, AkarNakuNDalitakusumazarakodaNDanipatitavizikhabhinnaDa - dayagalitarudhirapaTalapATalakuGkumapaGkilapayodharabharAbhiH kAntisalilazIkaraparipATImanoharaM hAramudvahantIbhirvilAsahasitavisarpiNA dazanakiraNavi Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / sareNa tryambakalalATAmbakaniryadanaladagdhaM ratipatimamRteneva siJcatIbhirgarutmadupalatATaGkataralarazmipalAzapezalamukhakamalAbhirayugmazarasamaranAsIra - bhaTAnvivekajaladhimathanamandarAnmantharamadhuraparispandAnindavirakAlikAnukAriNaH kaTAkSAnvikSipantIbhirmadanamahArAjadhavalAtapatrabandhucandanatilaka - bhAsamAnabhAlarekhAbhirAnanavinihitanavanalinasaMdehanipatadalikularnAlakuntalAbhiranAdaranahanazithilakabarabhiraniravakAzitapazcAdbhAgAMbhirvAravAmana nAbhirvirAjitA, rAjapurI nAma rAjadhAnI / yasyAM ca paritobhAsamAnabhagavadarhadAlayalaGghanabhayAdapahAya vi- hAyasAgatimadhaH saMcaramANa iva bhavanamaNikuTTimeSu pratimAnibhena vibhAvyate bhAnumAlI / yasyAM ca nIrandhrakAlAgurudhUpatimiritAyAM vAsare'pyabhisAramanorathAH phalanti pakSmaladRzAm / yatra ca nitambinIva - dana candramaNDaleSu na nivasati kadAcidabhyarNakarNapAzajanitanahanazaGka iva kalaGkarUpaH kuraGgaH / yasyAzca sAlaH parikhAsalilasiktamUlatayA kusumitamitra vahati miladuDunikaramanoharaM zikharam / yasyAzca pratApavinataparanarapatikaradIkRtakarikaraTaniryadaviralamadajalajambAlitAH praviza danekarAjanyajanitamithaH saMghaTTavighaTitahAranipatitamuktAphalazakalavAlukApUrairAzyAnatAmanIyantAdRSTazikharagopuradvArabhuvaH / yA ca zikharakali - tamuktAphalamarIcivIcicchalAdapahasatItra dharmadhanajananivAsajanitagarvadurvinItadazavadanacaritakalaGkAm laGkAm / yasyAM ca bhaktiparavazabhavyajanavadanavigaladaviralastava nakalakalamAMsalaiH pratikSaNaprahatapaTahapaTuravaparirambhameduraiH pUryamANA saMkhyAtazaGkhaghoSapariSvaGgakarAlairdhArAlakAhalakalarasitamAMsalIbhavadArambhairjUmbhamANajana kolAhalapallavitairullasadvINAveNuraNi taramaNIyairATitaDhakkAjhallarIjhaMkArakRtAhaMkArairabhaGgarakaraNabandhabandhuralAsya - lAsivilAsinImaNibhUSaNaziJjitamaJjulai : kisalayitabharatamArgamanohArisaM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau . gItasaMgataiH saMbhRtamahodadhimathanaghoSamatsarairjinamahotsavatumularavaiH paribhUta iva nAvakarNyate kadApi kalyANetarapizunazabdaH / yatra ca strINAmadharapallaveSvadharatA kucataTeSu kaThinatA kuntaleSu kuTilatA madhyeSu daridratA kaTAkSeSu kAtaratA rateSu vinayAtikramo mAnagraheSu nigrahaH praNayakalaheSu prArthanApraNAmaH paJcabANalIlAsu vaJcanAvatAraH paramabhUt / - tasyAM caivaMvidhAyAM vidheyIkRtaprakRtiH , pratApavinamadavanIpatimakuTamaNivalabhIviTaGkasaMcAritacaraNanakhakAnticandrAtapaH, karatalakalitakarAlakaravAlamayUkhatimirAbhisaradAhavAvijayalakSmIlakSitasaubhAgyaH , samarasAgaramathanasaMbhRtena sudhAraseneva pratApadahanadandahyamAnapratibhaTavipinajanitabhasitarAzineva nijabhujaviTapivinirgatakusumastabakeneva paripanthipArthivapaGkajAkarasaMkocakautukasaMcitena candramarIcinicayeneva khaDgakAlindIsajAtena phenapaTaleneva pANDureNa yazasA prakAzitadigantaH, mandIkRtamandaramahIbhRti nijAMsapIThe bahunarapatibAhuzikharasamArohaNAvarohaNaparikhedinI medinIM cirAya vizrAmayan , azrAntaparicIyamAnena vanIpakacAtakapariSadviSAdavighaTanaghanArambheNa karNakIrtikairaviNInimalinabAlAtapena kavikulakalahaMsakalasvanazravaNazaradavatAreNa vitaraNaguNena manda. yanmandAragarimANam , raNajalavitaraNapotapAtreNa kRpANaviSadharavihAracandanaviTapivanena kSatradharmadinakRdudayaparvatena parAkrameNa krItArNavAmbaraH, prayANasamayacaladalabucamUbhAravinamitena mahInivezena phaNAcakraM phaNAbhRtAM cakravartino jarjarayandizidizi nihitajayastambhaH , kumAra iva zaktikalitabhUbhRdvigrahaH, zatamakha iva sumanasAmekAntasevyaH, sumeruriva rAjahaMsalAlitapAdaH, duryodhana iva karNAnukUlacaritaH, candra iva kutralayAnandikarapracAraH , caNDadIdhitiriva kamalAkarasukhAyamAnapAdaH, pA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / " rijAta iva paripUrNArthijanamanoratha rAjA rAjyAzramaguruH kurukuladhuraMdharaH satyaMdharo nAmAbhUt / 11 yasya prasaradaviralakIrticandrAtapazItalAmaMsavalabhImadhizayAnA medinI zeSaphaNA viSTara nivAsAnubandhinIM viSoSmavedanAmatyajat / yasminparipAlayati payodhirazanAvacchedinIM medinIM kusumaparimalacauryeNa cAkityamudvahanta iva mAtarizvAno na kvApi labhante sthitim / yasya ca nihitahAropadhAnamadharitakanakagirizilAtalavizAlaM vakSaHsthalamadhizayAnA svabhAvasaMkaTakamalakoTarakuTIradurAsikAduHkhamatyAkSI lakSmIH / yasya ca pralayasamayavilasadanekadinakarakiraNaduHsahe prasarpati pratApAnale jalanidhijalamadhyaghaTitAM prAktanIM sthiti bahvamanyata madhusUdanaH / yasya ca duHsahapratApe'pi sukhopasevyatA saukumArye'pyAryavRttiratisAhase'pyakhilajanavizvAsyatA vizvaMbharAtrahane'pyakhinnatA satatavitaraNe'pyakSINakozatA paraparibhavAbhilASe'pi paramakAruNikatA paJcazarapAratantrye'pi pAkazAlitA paramadRzyata / yasya cArambhamabhimatAvAptiH prajJAM vidyAdhigamaH parAkramaM paripanthiparikSayaH parahitanitiM janAnurAgaH pratApaM durAkramatA tyAgaM bhogAvalI kAvyarasAbhijJatAM kavisaMgrahaH kalyasaMghatAM kalyANasaMpattirnyAyanetRtAM nijakRtyAnullaGghilokatA tattvajJAnitAM dharmazAstra zuzrUSA durabhi - mAnahInatAM manijanapadaprahRtA mAnanIyatAM dAnajalArdIkRtakaraH paramadhA, rmikatAM paramezvarasaparyA nItinipuNatAM niSkaNTakatA nirakSaraM nirantaraM nivedayati tasya cAbhavadadbhutAcArarUpA rUpasaMpadiva vigrahiNI gRhiNIdharmasthitiriva sAkSAtkriyamANA, samaravijayalakSmIriva puSpadhanuSaH, saMkocitasapatnanArIvadanakamalA kaumudIva vidhuMtudakabalanabhayAdapahAya rajanIkaramavanimavatIrNA, rAmaNIyaka candrodayapizunena saMdhyArAgeNeva manasi - Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau jamadakarikumbhamaNDanasaMmRtena gairikapaGkAGgarAgeNeva navanalinanipatitena taruNataraNikiraNakalApeneva svabhAvapATalena prabhApaTalena vinApyalaktakarasAnulepanamupapAditatalAkalpazobhamanavaratavinamadavanIpatiyoSidalakApIDanipatitaiH sumanobhiriva manoharAGguliparyAyazuktipuTavamitairmuktAphalairiva prakRticaturacaGamakalAzikSaNakutUhalaniSevamANaiH kalahaMsazAbakairiva satatamudgacchatA stanamaNDalena mA pIDaya vadanatuhinamahasamiti kRtapraNAmaistArakAgaNairiva tAruNyoSmakaThinIbhavatkAntisalilabindusaMdohasaMdehadAyibhirnakhamANibhiravataMsitamanupajAtapaGkaparicayamajJAtamadhupapariSadupasarpaNamAlinyamaharnizavibhAgavidhuravikAsamananubhUtapUrvamambhoruhayamalamiva caraNayugalaM dadhAnA, madanatUNIvaiguNyajalpAkena kAntijaladhijalaveNikAnukAriNA jaGghAdvayena pratipAditAdhomukhakamalanAlazobhA, sunAsIradantAvalazuNDAgAramaluNTAkena kusumazaranivAsanitambaprAsAdamaNDanamaNitoraNarAmaNIyakadhurINena madanamAtaGganahanAlAnastambhasavibhrameNa svabhAvapIvareNorukANDavyena kAmapi kamanIyatAM kathayantI, kaMdarpasAmrAjyasiMhAsanena kaThinavizAlena pratikSaNamucchrasatA zroNimaNDalena zithilIkRtanIvInahanAbhyAsakheditakarA, maNikiGkiNIraNitacchalena bhaGga bhayAnnitambaviSTaramivAbhiSTuvatA ciraparicayapallavitaprematayA patanazIlasya madhyasya mandetaramarIcivIcisamudgamavyAjena hastadAnamiva prayacchatA prataptakAJcanakalpitena kAJcIvalayena pariveSTitanitambacandrabimbA, viDambitarazanAlaMkAramarakatamaNimayUkhalekhayA tribhuvanavijayasaMnAdanaGgasubhaTakarakalitakRpANalatAlAvaNyApahAsinyA romarAjikayA virAjantI , rAmaNIyakasaridAvartamaNDalena madanamataGgajanigalakaTakena.kAntanayanazapharaviharaNataDAgena saundaryamahAnidhigartasanAbhinA nAbhicakreNa caritArthIkRtalokalocanA, nitAntapIvaranitambaniSpAdanajanitaparikhedapariNatatandrAlubhA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / vena kamalasadmanA kRzataramupapAditeneva durvahapayodharayugalavahanakAtaratayA nAbhihradanimagnenevAnupalakSitarUpeNAtitanIyastayA ghaTitapaTabandheneva trivalIvyAjena madhyadezena darzitasaubhAgyA, saukumAryasarazcakravAkamithunena mInaketanakarikumbhasahacareNa zRGgAranaTaraGgapIThena vilAsasarasIsamutpannasarasijamukulakomalena kucadvayena kiMcidavanatapUrvakAyA , kadarthitakamalamRNAlasaukumAryeNa mANikyapArihAryamarIcipaTalakavacitena stabarakaniculitakusumazaravilAsopadhAnasaubhAgyena pravAlakomalAGgulinA surabhizarIraparyAyapaTIraviTapisaGgibhujaMgena bhujadvayena bhUSitA, dUSitakambusaMpadADambareNa vadananalinanAlakANDena kaNThena khaNDitataruNapUgakaMdharAhaMkArA, pratibhaTatuhinakiraNavijayakautukena kArmukamiva bhrUlatAnibhena bibhratA sahajazazadharazaGkAgataM kaustubhamiva snigdhapATalamanoharamadharaM dadhatA sudhAkarakalatramiti kaumudImiva bandIkRtya mandahasitacchalena darzayatA yuvativadanasAmrAjyacihnamiva dhavalAtapatramalakalatAnipatitamiva kusumamAbhi' rUpyadarzanadohaladhRtamiva darpaNaM candanatilakamudvahatA lalATArdhacandrabi mbavigaladamRtadhArAsaMdehadAyinyA nAsikayA sImantitena surAsurapariSadapahRtasAraH samudgatakAlakUTagaraladUSitaH kSIrajalanidhiriti jalajasadmanA sAdaramupapAditamanapahArya kaTAkSazRGgAraratnaramaNIyamAbhirUpyalakSmIjanmamahitamasitabhrUlatAtamAlavanalekhApariSkRtapakSmavelaM vilocanamayaM dugdhasAgarayugalamupadarzayatA mukhena madanamapi madayantI, manmathavilAsadolAyamAnena prakRtitaralanayanahariNanahanapAzasavarNena karNapAzena baddhazobhA , nizAmukhena kusumatArakAsphuraNAnAmabhinavajaladhareNa vilAsavidyudunmeSANAmunmiSadandhakAramecakarucA mukhazazisaMbhogakautukasaMnihitazarvarIzaGkAvahena kezahastenApahasitabarhibarhADambarA , pratinidhiriva lakSmyAH , pratApapUrtiriva saubhAgyasya , samAptibhUmiriva saundaryaparamANUnAm , mano Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau rathasiddhiriva pAtivratyasya , prakarSarekheva strItvasya , mUrtiriva dAkSiNyasya, kIrtiriva cAritrasya , vijayapatAkeva paJcazarasya , vijayA nAma mahiSI / tasyAM saundaryapunaruktAbharaNAnAmabalAnAM varge satyapi nisargata eva narapateraramatAntaHkaraNam / atha sa rAjA rajanIkarAkaraNakandalavipakSaiH kSIrajaladhijaTharaluThitaphenapaTalavizadairyazaHpallavairApAditadizAvilAsinIkarNapUraH pUritamanISijanamanorathaH pratibalajaladhimathanamandareNa vasuMdharAmayUrInivAsaviTapena vIralakSmIkareNukAlAnena bhujastambhadambholinA khaNDitabhUbhRnmaNDalaH kartavyamaparamapazyannavazyendriyaH kusumacApacApalAni saphalayituM sarvAkArAbhirAmayA rAmayA sahAbhilaSansvabhAvanizitadhiSaNAvadhIritapuruhUtapurodhasi yathAvadavagatarAjanItivarmani phalitacaturupAyavijRmbhitayazasi parAkramamRgapatinivAsajaGgamajagatIbhRti gabhIrimaguNagarhitodanvati sthairyaparihasitakulazikhariNi kulizakaThinamanasi saMkaTe'pyakhedini nikhilAricakrAkramaNaniSThe kASThAGgAranAmani nirastatandre mantriNi nivezayituM rAjyabhAramArabhata / / ____ tathA prArabhamANe ca rAjani rAjanItikuzalAH kuTiletarabuddhayaH kulakramAgatibhAjaH kutsitakarmaparAcInacetovRttayaH zamini vayasi vartamAnAH katicana sacivAH sametya kRtapraNAmAH sapraNayaM vyajijJapan- " deva , devenAviditaM kiMcidastIti na prastumahe kathayitum / tadapi devapAdayoranitarasAdhAraNI bhaktirasmAnmukharayati / taducitamanucitaM vA praNayaparavazairasmAbhirabhidhIyamAnamAkarNayitumarhati svAmI / deva , svahRdayamapi rAjJA na visrambhaNIyam / kimutApare / iyaM hi svabhAvasaralanijahRdayajanitA sarvavizvAsitA vizvAnarthakandaH / kSamApatayaH zailaSA iva mantriSu nATayanti visrambhaM na tu badhnanti manasA / yatazciraparicayasamupacitena visrambheNa mantriSu nivezitarAjyabhArA rAjAnastaireva vyApAditA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / iti lokapravAdA mukharayanti naH zrotrapatham / api ca sarvathAyamanarthAnubandhI parihRtanikhiletaravyApAraH pakSmalalocanAyAmatyAsaGgaH / yataH surAsurasamarakaNDU ladordaNDamaNDalI helollAsita kailAsakaNTheoktaparAkramaH pratApabhayavinamadanekavidyAdharamakuTamaNipAdapIThaviluThitacaraNo'pi rAvaNaH praNayabhareNa janakaduhitari janitapAravazyaH samarazirasi dazarathatanayanidhanAya nijakaravimuktena raNalakSmImukhakamalavikAsa divasa karasahacareNa cakreNa yazaH zeSatAmanIyata / api ca tapazcarannatiduzcaramaravindasadmA zaGkitabalamathanapreSitavarayoSidviracitavilAsavilokanavigalitadhRtiranubhavannAtmabhuvazcApalamabhajadapahAsyatAm / tathA tathAgato'pi kadAcitkAmazarapatanaparavazakarabhapariSadahamahamikayA parigrahaparyAkulAM kAmapi bAlebImAlokayankaruNArasataralitamatirAvirbhavadanekazatabhagazabalitakarabhIve - SaH kSaNamasthAditi nAstikacUDAmaNermahIyAnnanu kalaGkastasya / taditthamayazaH paGkapayodharAgame dharmakamalAkaranimIlananizAmukhe dvitIyapuruSArthaparuparAjayakSmaNi jaDajanajanitasaMbAdhe vivekilokanindite kaMdarpavartmani na nirbharaM nidadhati kRtadhiyaH padam / tadavirodhena dharmArthayoranubhavankAmasukhamajahadavanIpatidharme pannagaparivRDhaparibhAvukena bAhunA pAlaya payonidhirazanAlaMkAriNIM dharaNIm " iti praNayasvarUpasAkSAtkaraNamaNidarpaNAbhAni bahuvidhanidarzanasaMvAhitArthAni prekSAvadekAntahRdyAni tadAtvakakAnyapyudarkamadhurANi mantrivacanAni vanitopabhogakutUhalajAlajaTilite jananAthacetasi niravakAzatayeva na padamalabhanta / 15 atha bhAviparibhavacakitastrAnteSu sAmanteSu kartavyAbhAvena mUkIbhavatsu, zokakRzAnuparAmarzamarmaritamanasi sIdati ciraMtane rAjaparijane, paryazrunayaneSu pravRttavanagamanazraddheSu pauravRddheSu pArthivastAvanmAtratayA dharitrIrAjyopabhogAdRSTAnAM tathAbhAvitayA tasya vastuno durnivAratayA makara " Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau dhvajasya duratikramatayA ca niyatenirantaranipatadanaGgazarazakalIkaraNabhayAdiva palAyitavivekaH prakRtiniSThure kASThAGgAre nijabhujAdavatArya rAjyabhAraM rAjIvadRzA saha rantumArabhata / kadAcitprahatamRdumRdaGgaM raGgamadhivasanvilAsinInAmaticaturakaraNabandhabandhuramanaGgatantrazikSAvicakSaNaviTavidUSakapariSadupAsyaM lAsyamavAlokiSTa / kadAcidanugatavINAveNuraNitaramaNIyaM ramaNInAM gItamAkarNayankarNapAraNAmakArSIt / kadAcidvikacakusumaparimalataralamadhukarakalaravamukharite latAmaNDape viracitanavakisalayazayane kRzodarImarIramat / kadAcidvanakarIba kariNIsakhaH saha dIrghadRzA viharanvihAradIrghikAM balavadAsphAlanabhayAdiva samuttarattaraGgalacitamaNisopAnapathAM parasparalIlAprahAradohalAvacitanalinazayanasamuDDInakalahaMsadhavalapakSapaTalamuhUrtaghaTitaviyadvitA - nAmatAnIt / kadAciccandrazAlAtalaprasAritazayanamadhyaM tanumadhyayA sahAdhivasanvasantayAminISu nirantaramAvirbhavadbhiramRtakarakiraNakandalaiH kNdrpdntaavlkrnntaalaavcuulcaamrairnynckoryoraatitheyiimnlpaamklpisstt| - tadevaM manorathapathAtivartiSvamartyalokasulabheSu viSameSuvilAsasAphalyasaMpAditaviSayasukheSu nimajjati nikAmavijRmbhitarajasi rAjani , kadAcitkasyAMcana nizIthinyAmanena saha saudhazikharabhAji paryaGke paJcazarakelIparicayapaunaHpunyajanmanA parizrameNa paravazA mahiSI suSvApa / tatazcaTulacakoracaJcupuTakabalanAdiva viralamahasi candramasi nikhilanizAjAgaraNajAtayA suSupsayeva pravizati caramagiriguhAgahvaramavataradanUrusArathisaparyAparyAkulena saptarSilokena vikacakusumakutUhalAdavacita iva viceyatAmupeyuSi jyotiSAM gaNe gataprAye rajanyAsturyaprahare rAjJI svapnatrayamadrAkSIt / atyAkSAcca tatkSaNa eva sA saMjAtazokaprasAdavidrAvitAM nidrAm / azrauSIcca prabudhyamAnabhavanakalahaMsaravamAMsalaM vaco maGga Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / lapAThakAnAm / samudasthAcca satvarasamupasRtayAmikayuvatijanaprasAritahastAvalambanA pralambamAnakezahastavinyastavAmahastA zanaiHzanaiH zayanatalAt / udamImilacca vikacotpalavibhramamuSI cakSuSI sakaladoSaparihAriNi bhagavadarhatparamezvarasya zrImukhAmbhoje / prANasIcca pracurabhaktayA baddhAJjaliH prazithilitakabarIcumbitamahItalA nikhilabhavaklezaharaM bhagavantam / vyacIcaracca vigalitanidrAkRtAlasyA kimasya phalaM svpnsyeti| vyadhAcca mano bharturmukhAdasya phalazrutau / atha rajanIvirahajanitamasahamAna iva paritApamaparajalanidhijalamavagAhamAne yAminIpraNayini, taraNirathaturagakharakhurapuTaparipatanabhayena kkApi gata ivAnupalakSyamANe tArAgaNe , gaganapayonidhijaThararUDhavidrumalatAvitAnaviDambini prathamagiriparisaravanadAvavibhramamuSi pratyagrajanitapratyUSagarbharudhirapaTalapATalimadruhi pallavayati balamathanadizAmukhamaruNakiraNakalApetapanadarzanarasAdiva vikasitatAmarasadRzi vikacitadalanicayakavacitakakubhi kamalAkare , prabudhyamAnapaGkajinIniHzvAsasabrahmacAriNi prasRmaratuhinasIlalakaNanikaraparicayasamupacitajaDimani ghaTamAnarathAGgamithunavihitAziSi virahinayanajalavarSiNi visRmarakusumaparimalavAsitahariti vAtumArabdhavati maruti vaibhAtike , nijasuhRdabhibhAvukadinakRdudayadarzanaparijihIrSayeva ghaTitadalakavATamudre nidrAmabhilaSati kairavAkare, vArAkaraciranivAsajanitajaDimavighaTanavidhRtAruNakambala iva vibhAvyamAne divasabhujaMgaphaNAratne gaganamurabhidAbharaNakaustubhe gabhastimAlini mahaHstomaiH stabakayati pUrvamacalam , anuSThitadivasamukhavidheyA vijayA vihitavaibhAtikakRtyaM kRtajinacaraNasaparyaM paryaGkikAniSaNNaM savinayamabhyetya rAjAnamardhAsanamadhyAsiSTa / punarabhASiSTa ca mukhAkRtisUcitAkUtA jijJAsAparakhazapArthivakRtAnuyogA paGkajAkSI- " Aryaputra , svapne vikasitaku Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 gadyacintAmaNI sumasaurabhasaMbhramadalikulamukharitaharidavakAzamahimakararathamArgalaGghanajaGghAlaviTapanibiDitaviyadAbhogamabhinavadhanapariSadabhibhAvukapalAzapaTalakavAca - tavapuSamaruNakiraNazoNakisalayaprasUnadarzitAkAlasaMdhyaM kamapyazokazA - khinamavAlokiSi / sa ca kSaNena kSoNIruhaH kuladharaNIdhara iva kulizapatanena zatadhA zakalIkRtatanurapatadavanIpRSThe / samudatiSThacca tasya tarormUlAdakaThoradalapuTaluThitena lohitimnA limpaeNllocanapathamadharitadivasakarabimbena jAmbUnadaghaTitena kirITena zobhitazikharabhAgastuGgavizAlaviTapakabalitaviyadantarAlaH ko'pi kaGkeliH / tatra ca prAlambiSTa prathamAnaparimalataralamadhukaramAlaM mAlASTakam / tathAvidhaM tamanubhUya svapnavRttAntaM pravRttaharSaviSAdA ca tatkSaNa eva nidrAmamuJcam / AcakSva phalamamuSya" iti / . tadanu narapatiravanIruhapatanadarzanAdakuzalamAtmani zaGkamAno'pi cAmIkarakirITanirIkSaNaniveditena tanayalAbhena mudamudrahannadhikavikasitavadanatAmarasasarasIruhAsanavilAsinIcaraNanakhamaNicandrikAmiva dazanakiraNakandalI darzayansa caturamavocat-"devi , pakkamadya nazciraviracitena jinapAdapaGkeruhasaparyAprabandhena / phalanti ca sakalabhuvanamahanIyatapasAmavitathavacasAmatrabhavatAmRSINAmAziSaH / tathAhi--kathayati kanakamakuTaH kalyANi , te tanayam / tasyodayamAvedayati patitapAdapamUlarUDhaH kaThoretaraH sa kaGkeliH / amuSya ca vadhU : sUcayanti tAH puppasrajaH" iti / dayitavacanAmRtaparitoSitasvAntA sImantinI 'mahIruhapAtaH kimabhidhatte' iti mahIkSitamaprAkSIt / 'tadapi kimapi me nivedayatyamaGgalamavaniruhapatanam' iti kathayati jagatIpatAvapatadanilarayahatA vanalateva mahItale mahiSI / tataH kSititalaviluThitavapuSaM vigaladaviralabASpajalapUratarattaralatArakadRzaM zithilitanahanavisRmarakezama Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / 19 sRNita bhuvamavirata niHzvasitamarudUSmamarmaritadazanacchada kisalayaM vidhuMtudakabalitamitra tuhina kiraNabimbamantargataviSAdaviSavegazyAmamAnanamudvahantIM davadahanazikhAparAmarzaparimlAnAmitra vanalatAM vanakArIsamutpATitAM dinakaramarIciparicayapacelimAmiva mRNAlinIM mAninIM manyubharaparavazaH pRthvIpatiravatIrya paryaGkAdadhAratabhujaGgapatibhogasaubhAgyena bhujadvayena samutkSipya svAGkamAropayannatitvarita parijanopanItairmalayajamRNAlaghanasAratuSArapramukhaiH ziziropacAraparikaraprakaraiH pratyutpannasaMjJAmakArSIdyAhAcci - " bhIru, keyamAkasmikakAtaratA taralayati bhavatIm / kena jagati svapnAnAmavitathaphalatAnvabhAvi / bhAvi vA vastu kathamastu pratibaddham / purAkRtasukRtetarakarmaparipAkaparAdhInAyAM vipadi viSAdasya ko'vasaraH / viSAdaH kiM nu vipadamapanudati / pratyuta vipadAmeva bhavebhave prabandhamanubadhnAti / tadevamubhayalokavirodhI viSAdaH kimityAdriyate / yazca samupasthitAyAM vipadi viSAdasya parigrahaH so'yaM caNDAtapacakitasya dAvahutabhuji pAtaH / tato hi kRtadhiyastattvacintayA vipadAmeva vipadaM vitaI nvanti / kiMcAvayoranantAH khalvatItA bhavA: / na teSu saMgatistathaiva bhAvinyapi bhavaprabandhe / tatastadantarAlagatakatipayadivasaparyavasAyini saMgame'sminkastavAyamAgrahaH / saMsRtau hi viyogaH saMyoginAM niyogena bhavitA / tvamapi kimetanna jAnAsi / kimavagAhitajinazAsanaH kRtI jano vipadi saMpadi vA bAhya iva momuhyate / kaH syAdevakRte kRtinAmavizeSajJAdvizeSaH / kiMtu vizeSatastvamazeSadoSaharaM bhagavantamataH paramArAdhayeH / kurvIthAzca pAtradAnAdinA pavitramAtmAnam / kimanyadAtmanAmasti zaraNam / asti cedAyuSaH zeSaH zeSaiva jinapAdAmbhojalabdhA bhavAbdhau bhavyAnAmupaplavamupazamayet / tasmAdvivekavidhurajanaviSayAdviSAdAnnivartayitumAtmAnamarhasi " iti / tataH priyatamavadanatuhinakiraNamaNDalaviniryada Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmoM malavacanAmRtanirvApitaviSAdaviSAnalA vilAsinI zaradi sarasIva zanaiHzanaiH prasAdaM pratyapadyata / prAvartata ca yathApuramavanipuraMdaramanuvartitum / .. atha katipayadivasApagame pariNatazarakANDapANDunA kapolayoH kAntimaNDalena tuhinamahasamiva vAsavI dizA zaMsati sma garbhe garbharUpasya pariNAmaM hariNAkSI / kASThAGgArakAnanadidhakSayA jvaliSyataH sutapratApAnalasya dhUmakandala iva kAlimA kucacUcukayoradRzyata / tanayamanasaH prasAda iva bahiH prasRtazcakSuSoralakSyata dhavAlamA / nikhilajanadaurgatyaduHkhadruhi gatavati garbhamarbhake bibhratIva bhItimudarAdatidUraM daridratA prAdravat / buveva bhAvina snuSAbhAvamabhavadavanau padanyAsaparAGmukhI / garimNA garbhe samupeyuSi durdharatAM klezitAdharapallavAzcAmarapavanA iva dauhRdazriyaH pratikSaNaM niHzvAsAH prAsaran / nikhilabhuvanavAstavyAnAM vastUnAM bhoktAramAtmajamAvedayantIva vividharasAsvAdalAlasA samajani rAjJI / parijanavanitAkarapallavAtpAdayugalamAkRSya pArthivamakuTamaNizilAzayaneSu zAyayitumacakamata kamalAkSI / api bhUSaNAnAmudvahane klAmyadaGgayaSTistrayANAmapi viSTapAnAM bhAramaMsazikhare nivezayitumudakaNThata kmbuknntthii| tadevamupacitadauhRdalakSaNAmeNAkSImAlokya kadAcidatanuta narapatirantazcintAm - 'ApannasattveyamAvedayati phalamabhyudayazaMsinaH svapnasya / kimevamaparo'pyazivazaMsI phaliSyati / kena vA vinizcetuM pAryate / bhavitavyatA phalatu vA kAmam / kA tatra pratikriyA / na hi purAkRtAni puruSaiH pauruSeNa zakyante nivArayitum / kiMtu duSkRtaparipAkabhAvinA durnivAreNa duHkhena yadyapi vayamabhibhUyemahi tadapi kurukulaniranvayavinAzaparihArAya parirakSaNIyA prayatnena patnIyamantarvanI' iti / tatazca vizrutavizvazilpakauzalaM vizvakarmANamiva pratyakSaM takSakamAhRya garbhadohalajanitakelIvanaviharaNamanorathAM manoramAM vinodayitumabhimatadezagamanako Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / 21 zalazAlinaM kamapi yantrakalApinaM kalpayati mahIkSidAdikSat / adrAkSIca satvarazilpikalpitamakalpitanirvizeSamazeSajananayanaharSadAyinaM zikhinam / adAcca tasmai vismayamAnamanA mAnavezvaro manorathapathAtivarti kArtasvarAdikam / vyaharacca manohareSu vihAropavaneSu vanitAmAropya mayUrayantre narendraH / itthaM gamayati kAlaM kAmasukhasevArasena rAjani rAjIvadRzazca kramAdabhivRddhe garbha nirbhararAjyopabhoganiSThaH kASThAGgAro'pyAkRtimiva kRtaghnatAyAH sAkSAtkArayannayazaHzarIramivAkalpamavasthApayansajjanasaraNimiva khilIkurvansarvajananigrAhyatAmiva pratigRhNanprakRtimiva tucchatAyAH pradarzayanpRthivIpatAvucitetaramuparacayitumupAkrasta prAkrasta ca pratidinamevaM cintayitum --" viharadazvIyakhurapuTavighaTitadharaNItalotthitadhArAlarajaHpaTalaghaTitaripumaNDalotpAtapAMsuvarSeNa samaraharSalamadavadibhakapolataTavigalitamadajaladarzitAparakAlindIpravAheNa vilasadasimarIcijAlamecakitadazadizAmukhena yuddhonmukhasubhaTabhujadaNDakuNDalitakodaNDaviDambitapitRpativaRkuhareNa bhuvanavivaravyApinA balena zazarire zatravaH / A mahendramadAvalakalabhakarNatAlapavanavidhutapAdapakusumadhUlIdhUsaritaparisaravanAdudaya - girerA kheladvaruNaramaNIcaraNanyAsamiladaviralapAvakapallavitaprastarAdasta - girerA zailarAjaduhitRkaranakhelUnapallavabharakRtAvanIruhazikharollAsAtkalAsAdA nizicarakulapralayadhUmaketoH setoravanatamakuTamaNitaTaluThitaimarmANikyamahaHpallavairarcayanti nazcaraNau dharaNIbhujaH / evaM phalitasakalamanorathasya sarvo:pAlamaulivinivezitacaraNasya zauryazAlino mAdRzasya paranidezakaraNamayaza:kAraNam / na hi cetayamAnA mAninaH parazAsanaM zirasA dhArayanto vahanti jIvitam / sakalabhuvanAdhipatyopabhogamukhitamapi duHkhayati hi pAratantryam / tatkenApi vyAjena vyApAdya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 gadyacintAmaNau rAjAnaM vyapagatapAratantryazokazaGkaniHzaGka eva mahIM madekazAsanAM vidhAsyAmi " iti / itthamanuvartamAnamanoratham , kadAcitkanakagirizilAtalavizAlasya vimaladukUlavitAnavirAjinaH pralambamAnakadalikAkalApasya kAJcanazilAstambhazumbhato mahato maNDapasya madhyabhAganivezini niSTaptASTApadanimitavapuSi vicitrAstaraNazobhini siMhAsane samAsInam,pRSThataH sthApitena rAjalakSmInivAsapuNDarIkapANDareNa dhavalAtapatreNa tilakitamUrdhAnam ,ubhayataH sthitAbhiranukSaNaraNitamaNipArihAryamukharabAhulatikAbhirvAravAmanayanAbhi : savilAsavidhUyamAnavimalacAmaramarudAndolitakusumadAmasurabhitavakSaHsthala - m , mUrtimantamiva zauryaguNam , vigrahavantamivAvalepam , AtmadehaprabhAkavacitakASThaM kASThAGgAra parivArya prakaTitaprazrayAH samantAdAsiSata sAmantAH / atha tAnAlokya kapaTakarmapaTiSThaH kASThAGgAraH svahRdayaviparivartamAnArthasamarthanacaturaM kimapi vacanamacIkathat -" kimapi vivakSatAmeva naH kSINatAmayAsiSuraneke divsaaH| adyApi lajjamAnamiva mAnasamantarAkarSati rasanAm / parivAdapavipatanabhIteva galakuharAnna niHsarati srsvtii| pAtakapaGkapatanAtaGkAdiva kampate kAyaH / kimetatsvantaM durantaM veti svAntaM na muJcati cintA / tadapi daivAdezalaGghanabhayotkhAtazaGkAzaGkanira zena manasA samAvedyate / svapne kenApi pArthivaparipanthinA daivatena 'nihatya rAjAnamAtmAnaM rakSa' iti niranukrozena samAvedyate / kAtra pratikriyA / kiM vAtra prayujyate / yadihAsmAbhirvidhIyeta tadabhidhIyatAm" iti pApiSThena kASThAGgAravacanena kupitakaNThIravakaNThaniHsRtena svanena vanakariNa iva kAMdizIkA niSkRpaniSAdanirdayAkRSTiniSThayUtena cApaTaGkAreNa rakA iva dhRtAtaGkAH pramAdapravRttena prANivadhena tapodhanA iva sadyaHsaM jAta Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . prathamo lambaH / bhayAH sarvakaSazokapAvakapacyamAnatanavaH saMtApakRzAnudhUmamiva zyAmalimAnamAnanena darzayantaH pAtAlatalapravezAya dAtumavakAzamarcayanta iva vikacakamaladalanicayena medinImavanamitadRzaH prasRmaraniHzvAsanirbharoSNamarmaritAdharAH karanakharazikharavilikhitAsthAnabhUmayaH svAntacintyamAnanarapatiduzcAratadUyamAnA duHkhabharabhajyamAnamanovRttayaH kartavyamaparamapazyantaH pazyantazca parasparamukhAni mUkIbhAvena darzitaduravasthamavAsthiSata matriNaH / ___tatastUSNIbhAvavivRtavisaMvAdeSu svedasalilaniveditavedanAnubandheSu citragateSviva niSkampanikhilAGgeSu mantraprabhAvaniruddhavIryeSviva viSadhareSu viMgatapratIkAratayA hutkurvANeSu saciveSu dharmadatto nAma dharmaMkatAnabuddhiramAtyamukhyaH prajJApradIpadRSTakASThAGgArahRdayagatArtho'pi pArthivapakSapAtAdanapekSitaprANaH sadhIramabhANIt--" AyuSman , naikadoSatimiraviharaNarajanImukhaM rAjadrohaM daurAtmyAdupadizati daivate'sminnAkasmikaH ko'ymaadrH| pazya vizvaMbharApatayo hyatizayitavizvadevatAzaktayaH / tathAhi-yastvapakaroti devatAbhyaH sa punaH paratra vipadyeta vA na vA / manasApi vaiparItyaM rAjani cikIrSatAM cintAsamasamayabhAvinI vipaditi naitadAzcaryam / yadekapada eva saha sakalasaMpadA saMpanIpadyate pralayaH svakulasyApi / paratrApi pApIyasastasyAdhogatirapi bhaviteti zaMsanti zAstrANi / tadvivekavidhurajanagatAgatakSuNNamayazaHpaGkapaTalapicchilamabhitaHprasaradapAyakaNTakakoTisaMkaTamazeSajanavidveSaviSadharavihArabhISaNamaparyavasAyipAravAdaparyAyadAvapAvakaparItaM pArthivaviruddhamadhvAnaM sudhiyaH ke nAma vagAhante / prakRtimUDhamatayaH prekSAvihInA hi muJcantaH saujanyaM saMcinvantaH sarvadoSAnutsArayantaH kIrtimurarIkurvANA avarNavAdaM vinAzayantaH kRtaM vyAkrozayantaH kRtaghnatAM parihRtya prabhutAmanupravizya bAlizyamanAropya garimANamAropya laghimAna Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNI manarthamapyabhyudayamamaGgalamapi kalyANamakRtyamapi kRtyamAkalayanti / bhavAdRzAM punarIdRzeSu viSayeSu kaH prasaGgaH" iti / pRthivIpatisaGgapizunaM dharmadattavacanaM kASThAGgArasya madapariNatavAraNasyeva nivAraNArthe niSThuranizitasRNipatanaM paravAdivargasyeva nisarganirdoSAne kAntasamarthanaM prakRSTakula jAtasyeva pramAdasaMbhavadanivAryAtmaskhalitamaruntudamabhUt / 24 tadvacanamadhikSipya kSepIyaH kSititalAduttiSThankASTAGgArasya syAla : sAlaprAMzukAH kanda iva heyatAyAH kASTheva kAThinyasya kAGkSintakAzyapIpatinidhano mathanaH (6 kathayantu kAmaM kAkA iva varAkAH / na kadAci-dapi devena devatAdezalAGghanA bhavitavyam / bhavitavyatAbalaM tu pazcAtpazyema / kiMca kiMkarAH khalu narA devatAnAm / yadIha devatAH paribhUyante narApacAracAkityena so'yaM pAzadarzanabhayapalAyitasya phaNini padanyAsaH karikalabhabhItasya kaNThIravakaNThArohaH " iti roSaparuSamabhASiSTa / tadvacanaM tu tasya hRdayaM taskarasyeva karNIsutamatapradarzanaM saugatasyeva zUnyavAdasthApanaM pariNatakariNa ivAdhoraNAnuguNyamatitarAM prINayAmAsa / 1 tataH samIhitasAdhanAya kASThAGgAraH saciveSu pratIpagAmiSu katicidavadhIdapadhIH / katicana kAlAyasanigalacumbitacaraNAMzcakAra coravakArAgRhe / jagRhe ca rAjagRhamapi tatkSaNa eva kSoNIM kSobhayatA balena prabalena / anantaramaSTApadanirmite mahati paryaGke pAkazAsanamiva sumeruzirasi niSaNNam, aparaviyadAzaGkAkRtAvatArAbhistArakApaGkibhiriva vyAkozakusumanicayaviracitAbhiH prAlambamAlikAbhiH surabhitavakSaHsthalam, adharitazAradapayodharakulena dukUlena mandaramiva mathanasamaya militena phenapaTalena pANDuritanitambam, paricumbitadazadizAvakAzena padminIsahacaramarIcivIciparibhAvukena sahajena tejaHprasareNa prataptacAmIkaraparikalpi - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / tena prAkAreNeva parivRtam, zekhara kusumaparimalataralamadhukarakalApapunarudIritakuntalakAlimakavacitamUrdhAnam, ubhayasavidhagatavArayuvatikaratalavidhutadhavalacamaravAlapavananartitacelAJcalam antikamaNidarpaNapratibimbanibhenAnaGgasukhAnubhavAya nAlamekeneti dehAntaramiva dhArayantam, anavaratatAmbUla sevAdviguNitena sphuTitabandhujIvalohitima succhAyena dazanacchadAlokena prabhUtatayA manasyamAntaM rAgasaMbhAramiva bahirudvamantam, nijamukhalakSmIdidRkSopanatena kSIrajalarAzineva snigdhadhavalagambhIreNa kaTAkSeNa vikasitapuNDarIkadalanivahadhavalitamiva taM pradeza darzayantam, nRttaraGgamiva zRGgAranaTasya nivAsaprAsAdamiva vilAsasya sAmrAjyamiva saubhAgyasya saMkalpasiddhikSetramiva kaMdarpasya sAramiva saMsArasya dRzyamAnaM mAnavezvaraM vizvaMbharAtalavinamitamaulirabhipraNamya pratIhAraH saprazrayamabravIt' deva kurukulakamalamArtaNDa mahIpAlabalapayodhimathanamandarAyamANadordaNDa duHsahazauryabAdhitaparacakra vikramAkrAntasakaladiganta, samantAdAgatena sarabhasacalitaturagakharakhuzikharadAritadharAparAgapAM sulanabhomaNDalena maNDalAgramarIcitimiritaharidantarAlena sindhuravarakaraTavahadaviralamada jalajambAlitajagatItalena gagananIlotpalavipinaviDambikuntadantureNa vIralakSmIbhrU 25 viracitabhrukuTikuTilakArmukataraGgitena pralayavelAvizRGkhalajaladhijalapUrabhayaMkareNa nikhilajagadAkramaNacatureNa caturaGgabalena pratyavatiSThate kASThAGgAra:' iti / atha tenAzrutapUrveNa vacanena ' kathaM kathaM kathaya kathaya ' iti pRcchanpratIhAraM jhaTiti ghaTitakopagranthirandhIbhavan paryaGkaparisaranihitamahitakulapralayadhUmaketukarAlaM karavAlaM kare kurvan, akharvagarvasamutkSiptadakSiNacaraNAdhiSThitavAmorukANDaH caNDarASATTahAsa visaradamaladazanakiraNadhavalitavadanazAzimaNDalaH, sphuTitaguJjAphala puJjapiJjareNa krodharAgarUSitena 3 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gadyacintAmaNau cakSuSaH prabhApaTalena paritaH prasarpatA pratibhaTapalAyanamanoratharodhinamanalaprAkAramiva pravartayan , prasvinnadehapratibimbitAbhirbhavanabhitticitrayuvatibhiH 'atisAhasaM mA kRthAH' iti gRhadevatAbhiriva praNayaparyAkulAbhiH parirabhyamANaH , kSudranarendrAkramaNakopavarmitaviSa iva viSadharastatkSaNamanyAdRza ivAdRzyata kAzyapIpatiH / Adizacca pratIhAram 'Anaya tvaritamahitacamUsamUhanivAraNAnvAraNAnapratihatajavavirAjino vAjino'samasamarasAhasalampaTAnbhaTAnbhagnaripunRpatimanorathAnrathAnapiH' iti / atha nijabhujadambholivisrambhAdanapekSitasahAyaH sarabhasamuttiSThannardhAsanabhra - STAmutkampamAnakAyAM samucchinnamUlAmurvItalapatitAmiva latAmutkrAnta - jIvitAmiva niHspandakaraNagrAmAM dharaNItalazAyinI zAtodarImAlokya bahuvidhanidarzanasahitavastusvabhAvopanyAsaprayAsairapyanAsAditasvA - sthyAm 'asthAne keyaM kAtaratA / kSatriye, madvirahakAtarApi kurukula. mUlakandagarbharakSaNAya kSaNAdito gantumarhasi / zapAmi jinapAdapaGkeruhasparzena' ityabhidadhAna eva vidhAya tAM mayUrayantre narendraH svayameva tadbhamayAMcakAra / cakorekSaNAmAdAya kSaNena gaganamuDDIne yantrazikhaNDini khaNDayituM pratibhaTAnkarakalitakaravAlaH kAzyapIpatiH kaNThIrava iva girikandarAnmandirAnniragAt / nirgate ca tasminvismayanIyavikrame vighUrNitakRpANavirAjini rAjani mRgarAjadarzana iva karikalabhayUthamandhakAramiva ca dinakRdudaye tadanIkamanekasaMkhyamatidUraM palAyata / palAyamAnaM balaM balAtpratinivartya svayameva prArthayamAne pArthivaM kArtaghnyakASThAM gate kASThAGgAre rAjA tu dAritamattakArakumbhakUTaH, pATitarathakaDyaH , khaNDitasubhaTabhujadaNDasaMhatiH, saMhRtaturagacamUsamUhaH, sasaMbhramaM samarazirasi viharan , vividhakarirathaturagakhaNDanarabhasakuNThitamaNDalAyaH, kimanena kRpAvikalajanasamucitena sakalaprANimAraNaviharaNaraseneti Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lmbH| 27 janitavairAgyabharaH, ' viSayAsaGgadoSo'yaM tvayaiva viSayIkRtaH / sAMprataM vA viSaprakhye muJcAtmanviSaye spRhAm ' // iti bhAvayan , parityaktasakalaparigrahaH, skhRdayamaNipIThapratiSThApitajinacaraNasarojaH, kASTAGgArAya kAzyapImatisRjya tridazasaukhyamanubhavitumamaralokamAruroha / ArUDhavati bhUbhRti bhuvanamanimiSANAmunmiSadviSAdaviSavidhurANAM paurANAM paGkilayati bASpajalapravAhe mahIm , mukharayati daza dizAM mukhAni nirdayoraHsthalatADanajanmani ve niravadhikavepathUnAM puravadhUnAm , avadhUtakalatraputrAdyanuvartaneSu nivRttisukharasAviSTeSu viziSTeSu, kASThAGgArasya kAThinyaM kathayati mithaH sujane jane , nirUpayati durantatAM kandarpapAratantryasya padArthapAramArthyaparijJAnazAlini vivekivarge, vyapragatirgaganapathena gataH sa kRtrimazikhaNDI nijanagaropakaNThabhAji paretavAse pArthivapreyasImapAtayat / ___atrAntare vRttAntamimamatidAruNamambaramaNiranusaMdhAtumakSamamANa iva mamajja madhyesAgaram / sAkSAtkRtanarapatimaraNAyA varuNadizaH zokAnala . iva jajvAla saMdhyArAgaH / na lokayatu lokaH preyasI pRthivIpateritIva kAlaH kANDapaTikAmiva ghaTayaMti sma diGmukheSu nirantaramandhakAram / atha narapatisamaradharaNIsamudgataparAgapaTalapariSvaGgapAMsulamaGgamiva kSAlayitumaparasAgarasalilamavatIrNe kiraNamAlini, mahIpatyanumaraNamaNDanasaMbhRtaraktacandanAGgarAga iva vasuMdharAyAH kSaritajananayanAzrunijharakSAlanAdiva kSayamupeyuSi jyotiSi sAMdhye , sArvabhaumavirahaviSAdavegavidhUyamAnadizAvadhUkezakalApa iva mecake kavacayati bhuvanamabhinave tamasi, narezavinAzazokAdiva saMcaratsAyaMtanasamIranibhena niHzvasantyAM nizAyAm , Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNa tanutara bisalatA bhaGginI saMsArabhaGgImupahasatIva vikasati vikacadalanicayadhavalitadazadizi kumudAkare, kumArodayasamayasamunmeSiharSaparavaza surasaMtAnite saMtAna kusumaprakara iva tArakAnikare nirantarayatyambaram AvibhavanipatanayAtapatra iva pAkazAsanAdizi dRzyamAne yAminIpraNayini, prAptavaijananamAsA mahiSI sA prANanAthavirahaduHkhabhArAntaritaprasavavedanA tasminneva pitRnivAse bAlacandramasamitra pazcimAzA vipazcillokanayanahAriNaM haritAzvamiva pUrvakASThA kASThAGgAraparyAyatimiradhvaMsinaM sUnumasUta / " sutasudhAsUtidarzanasamAsAditajIvitavahanavAtsalyA tajjanmamahotsavasaMbhramAbhAvapunaruktaviSAdA putramaGke nidhAya pralapitumArabhata --- 'yasya janmavArtAnivedanamukharA hariSyanti pUrNapAtraM dhAtrIjanA jananAthebhyaH, yasmiMzca kRtAvatAre kArAdhyakSakaratroTitazRGkhalA vizRGkhalagatayazcirakAlakatadharaNIzayanamalinitavapuSo bandIpuruSAH palAyamAnA iva kalisainyAH samantato dhAveyuH yasmiMzca jAtavati jAtapiSTAtakamuSTivarSapiJjarita harinmukhamunmukhakubjavAmanahaThAkRSyamANanarendrAbharaNaM praNayabharapravRttavArayuvativargavalganaraNitamaNibhUSaNaninadabharitaharidavakAzaM nirmaryAdamadaparavazapaNyayoSidAzleSalajjamAnarAjavallabhaM vardhamAnamAnasa paritoSaparasparaparirabdhapArthivabhujAntarasaMghaTTavighaTitahArapatitamauktikasthapuTitAsthAnamaNikuTTimataTaM kulitasauvidallanirodhasaMlApaniraGkazapraviSTAzeSajAnapadajanitasaMbAdhaM sAdaradIyamAnakanakamaNimaiktikotpIDamudghATitakavATaratnakozapravizadaca kitaloka lupyamAnavastusArthamArthaMgaNagaveSaNAdeza nirgatAnekazatapratIhArAnItavanIpakalokamullokaharSavihitamahArha jinamahAmahamahamahamikApraviSTaviziSTa - janaprastUyamAnastrastivAdaM sauvastikavidhIyamAnamaGgalAcAramAcAracaturapurANapuraMdhrIpariSadabhyarcyamAnagRhadaivataM daivajJagaNagRhyamANalagnaguNavizeSamazeSajanaharSatumularavasaMkulaM rAjakulamavalokyeta, sa tvamArasadazivazivAva 28 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / 29 RkuharavisphuradanalakaNajarjaritatamasi samIrapUritavivaravAcATanakaroTikarparakalilabhuvi DAmaraDAkinIgaNasaMpAtacakitapuruSaparihRtaparisare pa cyamAnazavapizitavisragandhakaTuke kalyANetaracitAbhasmasaMkaTe pretavA.Te jAta, kathamapi jAtaH kathamanupalakSitarakSAprakAre praNayijanazUnye pratibhaTanagaraparisaraparetavAse vasanvardhiSyase vaa| itthamapagatakaruNamatidAruNamAkasmikamapratikriyamananubhUtapUrvamatiduHsahaM vidhivilasitaM vilokayantyA na me prANAH prayAnti / kimiha karomi / kiM vA vyAharAmi / yadi tyajAmi jIvitaM jIvitezvaravacanalaGghanajanmA mahAndoSaH' ityevaM cAnyathA vilapantI vigataparikarAM paritApavihvalAmabalAm 'alamalamatipralApena' iti kathayantI kApi devatA sutasukRtaparipAkapreritA paricArikAyAzcampakamAlAyA veSamAsthAya saMnyadhAt / tiro'dhAcca tadarzanena jAtAzvAsAyAstasyAH punastanmukhAkarNitabhartRviyogavinizcayena caitanyam / devatAzaktistu prANaprayANaM nyarautsIt / arodIccAtiduHsahaM labdhacetanA / prAlApIcca bahuprakAram / evamavacanagocaramApadamanubhavantImAtmajaparirakSaNaparAGmukhImAtmatyAgAbhimukhAM ca tAmAlokya campakamAlA 'kimevaM devi, khidyase / pazya tava tanayasya taruNatAmarasasodarayozcaraNayoraruNarekhArUpANi rathakalazapatAkAdIni sAmrAjyacihnAni / iyaM ca bibhratI spaSTataratAmaSTamIcandrasaundaryahAsini lalATapaTTe muktakaNThamUrNA varNayatyarNavAmbarAdhipatyam / ayamabhinavajaladharaninadagambhIraruditadhvaniH svarAjyasvIkAramaGgalazaGkhaghoSazriyamabhivyanakti / tadbhaviSyati bhagIrathAdInapi mahArathAnadharayandharAyAH patirayam / parityajyatAM ca pritraanncintaa| cintAmaNikalpaH ko'pi vaNijAmadhipatiradhunavAgatya tava tanayaM grahISyati vardhayiSyati ca mahArAjasuto'yamiti' iti caturataravacobhizciraparicayajanitavizvAsAM mahiSImAzvAsayAmAsa / tatkSaNa eva kSaNadAndhakArama Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 gadyacintAmaNo / bhinavadhautadhArAdhArAlakiraNena kRpANena dArayandArakamAdAya mRtaM sUnRtavacasAM munivarANAM vacasi vizvAsAdekAkI samAgacchannatucchatejAH pratyadRzyata ko'pi vaizyaH / pazyantI ca taM campakamAlA 'pazya devi, madukto'yamAgataH / vizvasyatAmevamanyadapi madvacanam / yAvadayamenamAdAya kumAramapasarati tAvadantaritayA tvayA sthAtavyam' ityabhyadhAt / taduktamuttamAGganA sApi vizvasantI niHzvasantI ca viSAdena vigatarakSaNAbhyupAyatayA tathAbhAvitayA ca tasya vastunaH prasnutastanI stanyaM pAyayitvA zAyayitvA ca bhUtale bhUpalAJchanamahitaM mahArhamaGgulIyakamasya kare nyasya sapraNAmam 'rakSantu jinazAsanadevatAH' ityAcakSANA kSoNIpatipatnI paricArikAprayatnena tanayaparisarAdapasarantI samIpataravartinaH kasyacana tarormUle tirodhAya tasthau / tAvatA samupetya sa vaNikpatirapagatAsumAtmasutaM pretAvAse parityajya pArthivatanayamanveSamANaH kSoNItalazAyinam , naizAndhakArapaTalabhedinA dehaprabhApratAnena pradarzayantamAtmAnam , rAhugrahaNabhayena dharaNyAmudyantamiva mArtaNDam , mandratAreNa ruditaraveNa mukharayantamAzAmukham , sahajapratApavisphuliGgazaGkAkareNa ratnAGgulIyakamarIciMjAlena kisalayitakaram , aviralagarbharAgapATalavapuSamaGgArakamiva bhUgarbhAnnirgatam , durgata iva durlabhaM dhanaM dharApatitanayamAlokya harSakaNTakitAbhyAM karAbhyAmatyAdaramAdatta / AdIyamAna eva sa kumAraH kSutamakarot / azrAvi ca tatkSaNamantarikSa 'jIva' iti jAtajIvitadairghyazaMsI zabdaH / tena ca divyavacanena nitarAM prItaH sa vaizyaH kAzyapIpatitanayasya tadeva nAma saMkalpayannanalpavibhavamAtmabhavanamAsAdya ' kathamanuparataM sutamuparata iti kathitavatI' iti kRtakaroSeNa patnIM bharsayamAno vatsamasyAH kare samArpipat / sA ca gandhotkaTabhAryA sunandA candramasamiva hRdayAnandanamAnandabASpavArimucA cakSuSA kSAlayantIva kSititalamilitadhUlIdhUsaraM tadaGgamana Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / Ggamiva ratiracitacirasamArAdhanamuditapuramathanapunaHpratipAditazarIraM kumAramAdarAdAdade / sA ca dhAtrIveSadhAriNI devatA dayitamaraNena tanayaviyogena ca vijRmbhamANadAruNazokadahanadahyamAnahRdayAmanabhimatajIvitAM vijayAM nijAnubhAvAdAzvAsya tAmanabhinanditasanAbhigRhagamanAmaviditakartavyAM vizvasattvavinambhavitaraNazauNDadaNDakAraNyAntaHpAtinaM patralapArasarapAdapanirvAsitapathikaparizramaM tApasAzramamanaiSIt / sA ca tatra saMtApakRzAnukRzatarA kRzodarI kareNuriva kalabhena dhenuriva damyena zraddheva dharmeNa zrIriva prazrayeNa prajJeva vivekena tanujena viprayuktA vigatazobhA satI vimukta bhUSaNA tApasaveSadhAriNI karuNAbhiriva mUrtimatIbhirmunipatnIbhirupalAlyamAnA manasi jinacaraNasarojamAtmavRddhiM ca dhyAyantI samucitavratazIlaparitrANaparAyaNA pANitalavilUnAbhirmarakataharitAbhirdUrvAmuSTibhirmodayantI nandanAbhivardhanamanorathavinodanAya munihomadhenuvatsAnavAtsIt / sA ca sAdhitasamIhitA devatA tatraiva tapovane tAmavasthApya 'sutAvasthAmavagamyAgamiSyAmi' ityabhidhAya tiro'dhAt / / __ gandhotkaTazca harSotkaTena manasA samasamayaprahatabherImRdaGgamardalakAhalakAMsyatAlazaGkhaghoSaNamuSitetarazabdasamunmeSam , toSaparavazavaMzyajanajanyamAnasamardavikIryamANapiSTAtakapAMsudhUsarIbhavadahaskarAlokam , ullokavitIryamANavittamuditArthivargavidhIyamAnAzIrvAdam , vacanAvacanavivekavidhuraparijanapravartyamAnalIlAlApakalakalasaMkulam , samantAdAvaya'mAnatailadhArApicchiladharAtalaskhalitalokam , pramodamayamiva pradAnamayamiva prasUnamayamiva satkAramayamiva saMgItamayamiva saMmardamayamiva lAsyamayamiva lAvaNyamayamiva lakSmImayamiva lakSyamANamAtmajajanmamahotsavamanvabhUt / ajJaH . sa tu kASThAGgAraH svarAjyalAbhajanmanA harSeNa vihito'yamutsava iti manvAnastasmai sagauravaM kurukulamahIpAlaparamparAparipAlitamakhilamapi rAja Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNa kozamadizat / Adizacca tadapekSayA tatkSaNe tannagarajAMzca jAtAngandhokaTagRha eva tatsutena saha saMvardhayitum / tadevaM svApateyenaiva svakIyena sahitasyAhni saptame saptasaptisamatejasastanayasya jIvaMdhara iti prathamasaMkalpitaM nAma cakAra cakravartI vaNijAm / tatazca krameNa taizca samAnavayobhirvayasyairanujena sunandAnandanena nandAdayena samamADhyaparivRDhasya gandhotkaTasya sadmani vartmani diviSadAmoSadhInAtha iva nakSatraiH pAkazAsanavezmani pArijAta iva kalpadrumaiH, udanvati kaustubha iva maNibhiranuvAsaraM vardhamAnalAvaNyaH puNyena prajAnAmavardhata jIvaMdharaH / tena ca pratidivasamudayamAsAdayatA jalanidhiriva candreNa kamalAkara itra divasakareNa nitarAmaidhiSTa gandhotkaTaH / " pramadotkaTe gacchati kAle kalahaMsapota iva kamalAtkamalaM darpaNamiva karAtkaraM dhAtrINAmupasarpan, prasarpatA nirhetukahasita candrAlokena bandhujanahRdaya kumudAkaramullAsayan, unmIlitanikhilabhuvanavyApini nijatejasi kimaneneti gRhapradIpAnnirvApayitumiva spraSTumicchan, atuccharatnazilAghaTitabhavanabhittisaMnivezadRzyamAnamAtmapratibimbamadvitIyatAbhinivezena nAzayitumiva parimRzan, bhAvibhartRbhAvAvabodhinyA medinyeva vihAradhUlIvyAjenAliGgitazarIraH, samIrataralitAgrairalikataTavilulitairalinicayamecakaiH kacapallavairbAlabhAva eva vallabhatvamabhilaSantyAH zriyaH krIDAbhisaraNamanorathapUraNAya nizAmitra divase'pi niSpAdayan, kalamadhuragambhIreNa karNAmRtavarSiNA svareNa sarasvatIpravezamaGgalazaGkhadhvanimitra sUtrayan, lokanetracakorapIyamAnalAvaNyAmRtaniH syandazcandra iva dinedine dazitarUpAtizayaH, zanaiH zanaiH zaizavamatyakramIt / AkramIcca paJcamaM vayaH / tataH puNye'hani mahanIyamuhUrte rAjapurImadhyamadhyAsitasya niSTaptASTApadadha TiteSTakAnirmitamUlabhitteH, uttamapramANojjvalasya, nikhilAvayavazikhara 32 * Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo lambaH / nihitamaNimauktikanikareNa tArAgaNeneva satatasaMcArajAtazramacchedAya yatheSTaM nivasatA divApi darzitarajanIzaGkasya, pATitajaladharakroDApravinyasta cUDAmaNimayastUpikAkhamaNinA zaGkitasadAtanamadhyaMdinasya, marakatamaNimayAjirapRSThaprasAritairmauktikabAlakAjAlaiH pratiphalitamiva satAraM tArApathaM darzayataH, sphATikazilAghaTitabalipIThopakaNThapratiSThita mahArhamaNimayamAnastambhasya, saMstavavyAjena zabdamayamiva sarvajagatkurvatA mastaka - nyastahastAJjalinivahanibhena bhagavantamarcayitumAkAze'pi kamalavanamApAdayatetra bhavyalokena bhAsitoddezasya, hATakaghaTitasAlapakSapuTena vIkSitumantarikSaparyavasAnamuDDayanamiva kartumudyatena rajataghaTitakavATapuTavinirgacchantyA nisargazucizukladhyAnadezyayA razminikarakhetralatayA dhyAnaparayamadhanasavidhavinirgacchadenonikaramivAndhakAramatidUramutsArayatA zikharakhacitapadmarAgaprabhayA prasarpantyA bahirgacchadatucchabhavyabhaktirAgamiva pradarzayatA satata saMbhavadahamahamikApravezanibiDadharaNipamakuTakoTikarSaNamasRNitamaNibhittyudarabhAsureNa gopuracatuSTayenAdhiSThitasya, komalapravAladaNDAgragrathitAnAmaviratayathArhasaparyApramoda satatasaMnihitasarvadevatAniHzvAsanibhena mAtarizvanA salIlaM kampitAnAM patAkAnAM kiMcitkuJcitairagrahastairAstikalokamiva samarpayituM dharmAmRtamAhRyataH pratipradezavyavasthApita samastadevatApratimAprakareNa pracurabhakticoditazatamakhamukhAkhilamakhabhugAgamanamivAdarzayataH, prakRtizAntairmantramaya bhUtavAGmaya sarvastraiH saMsArakAntAradAvadahanajJAnadhyAnaparaiH parahitaniratasvAntairekAntamatAbhiSaGgabhujaGgadaMzaniraMzakSINajagadanekAntasaMjIvanasamarpaNaparaM paramAgamamupadizadbhirmunivarairalaMkRtamuninikAyavirAjitasya, rAjapurIparyAyapArijAtabhUruhaprarohabIjabhUtasya 33 7 kurukulakSatriyaputrArhAdhyayanAbhiSekAdyArambhabhUmermahataH zrIjinAlayasya hAratAzvodayaharidbhAji bhAsuramaNimauktikamAlAJcite kAJcanasajalakalazabhRGgAra Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau pramukhabahalaparicchadalAJchitavedikopazobhini pralambamAnanAnAvidhaprasUnadAmasurabhitakakubhi dAmazaGkAzritasphATikastambhAdutpatadalikulajhaMkArasUcitamaGgalapAThakavacasi bhittilikhitacitradarzitasukRtetaraparipAkaphalabhavaprabandhapracurabhaktipreritabhavyasArthaprastUyamAnasaMstavakalakalamukhArataviyati prAntapralambamAnavandanAdAmani pratyapragomayopalepaharitabhuvi viprakIrNamaGgalalAjakusumahasitahariti harahasitadhavalavitAnavAsasi pasudhAsurapravartitapuNyAhakarmaNi kAlAgurudhUpadhUmapaTalanimIlitAtapasaMpadi satkriyamANasakalamanISiNi prahatapaTahapaTuravabharitadazadizi saMkhyAtItazaGkhakAhalatAlottAlarababadhiritazravasi saMgItArambhapunaruktasphuritasaundaryayuvatilokodyotini mahati vidyAmaNDape mahendramakuTapAdapIThaluThitacaraNasaroruhasya syAdvAdAmRtavarSidivyAgamapayodanirvApitasaMsAradAvAnalasya bhagavato jinezvarasya yathAvidhi vidhIyamAne mahArhe mahAmahe svataHprakAzitaniratizayasArasvatena nikhilazAstrazANopalakaSaNanizitazemuSImuSitapuruhRtapurohitagaNa durvAravAdipariSadavalepaparvatapATanapATavaprakaTitasyAdvAdavajreNAryanandyAcAryeNagalitatuSakhaNDeSvakhaNDeSu taNDuleSu patreSu ca bharmanirmiteSvavatArya sapraNayaM pratipAditAM siddhaparamezvaradivyasaMnidhau 'siddhaM namaH' iti pUrvapadaprazastAM siddhamAtRkArUpiNI vANI jIvaMdharaH sapraNAmaM pratyagrahIt / iti zrImadvAdIbhasiMhasUriviracite gadyacintAmaNau sarasvatIlambho nAma prathamo lambaH / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH / atha mahArhe ratnazilAghaTitatale sphaTikadRSaduparacitabhittibhAsure vAsarAlekaparibhAvimahendranIlanirmitAGgaNabhuvi dugdhajaladhiphenadhavalavitAnavibhrAjini virAjamAnasarasvatIpratimAJcitacitrapaTe saMcitasakalagranthakoze kozanihitanaikazatanistriMzanirantare stabarakanicolacumbitacArucApadaNDe kuNDalitazikharamanoharacaNDayaSTini niSTaptahATakaghaTitadaNDakAntakunte prAntapuJjitanizatazaraprakare prAsatomarabhiNDipAlapramukhanikhilAyudhaniravakAzitakhalarikoddeze kuzezayAsanakuTumbinIkozagRha iva dRzyamAne mahati vidyAmaNDape pANDityapayodhipAradRzvanA vizrutaprabhAveNa vizvavyavahArazikSAvicakSaNena pratyakSitAcAryarUpeNAryanandyAcAryeNa samastamapi vidyAsthalaM sAnujamitrAya tasmai sasnehamupAdezi / tataH saprazrayazuzrUSAprahRSTamanasaH prakRtizItalazIlAdAcAryAtpracurapratApoSmale tasmiMzcandramasa iva caNDatejasi kalAkalApaH krameNa samakramIt / atyulbaNajarAjarjaritamanavaratajanitakampamambujAsanamukhacatuSTayamAviSTeva patanabhiyA vihAya bhAratI taruNatAmarasasodaraM tadAnanamAspadIcakAra / tathAhi-aparimitArthopalabdhimUlabhUtapadaratnarAzirohaNaM vyAkaraNam , durgamadurmatamahAkardamazoSaNapravaNArke tarkazAstram , yAthAtmyAJcitaprapaJcapaJcAstikAyavastuvAstavAvabodhasiddhyupAyamapi siddhAntaM yathAvadadhyaiSTa / adhiSThAya pRSThapIThamatikaThorakumbhataTanivezitanizitAGkuzanakharaH kurvannurvIdharamiva jaGgamaM mAtagamapagatamadacApalamAtmavazagAminamananyasulabhaparAkramaparizaGkitAM prakaTIcakAra rAjasiMhatAM rAjakumAraH / atirabhasacaTulakhurapuTavidalitadharaNI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau raGgeNa turaGgeNa yugapadAkramandizAM cakramakrameNa nikhilanijarAjyaharaNadakSamAtmAnamanakSaramabhASiSTa / anavaratayogyApareNa kumAreNArUDhaH pratibhaTamanorathAnapi dharAmiva dArayiSyAmyacirAditi kathayanniva rathazcakracItkAravyAjena vyarAjiSTa / AkarNAkRSTaH karNe sapupadizanniva maurvIsvanena samaravijayakalAmaviralazarAsAravarSI rAjasUnoralakSyata lakSyabhedacaturasya cApadaNDaH / Arambhasamaya eva guNanikAyAH kezAnapyatisUkSmAnpATayituM paTuH pArthivasutena pANau kRtaH kRpANaH kRzetaranakhamarIcisaMparkAdAsannavinipAtaparijJAnavidhuramahasadiva kASThAGgAram / evaM kramAdabhyastasAhityaM sAdhitazabdazAsanaM samAlokitavAkyavistaraM vijRmbhitapramANanaipuNaM nitinItizAstrahRdayaM zikSitalakSyabhedaM vidheyIkRtavividhAyudhavyApAraM pAradRzvAnamazvArohaNavidyAyA vizrutavAraNAro- - haNavaiyAtyaM vINAveNupramukhavAdanaprathamopAdhyAyaM viditabhaktamArga naisargikanityavijJAnavaizAradyavismApitazailUSalokamullokanikhilanijacaritravirAja - mAnaM rAjakumAraM kusumamiva gandhaH krIDAvanamiva vasantazcandramasamiva zaradAgamaH kumudAkaramiva kaumudIpravezaH karikalabhamiva madodgamo yauvanAvatAraH paraM darzanIyatAmanaiSIt / tathAhi ----pravivikSantyAH pratibhaTarAjalakSmyAH sukhAsikAdAnamiva vidhAtuM vitastAra vakSaHsthalam / dizidizi calitasnigdhadhavaladIrghavapuSaH kaTAkSAH kAntilakSmIjanmadugdhajaladhivibhrama bibhrati sma / aMsavalabhIsamarpaNAya dharaNImAdAtumiva jAnulambinau babhUvaturbhujau / spardhayeva parasparaM vardhamAnAbhyAM pratApakAntibhyAmazizirazizirakiraNayoradvaitamiva rAjasUnuradIdRzat / ekadA tu tamekAnte prAnte nivasantamantevAsinamAlokyAcAryaH prajJAprazrayabalena helayA saMjAtAM vidyApariNatiM vimRzankaratalasaMsparzena sAdaraM saMbhAvya niravasAnavyasanaprasUnadAyisaMsRtilatAcchedakuThAraM nirati Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH zayaparamAnandapadaprAptisAdhanaM samyaktvadhanaM samarpayitumasmai kAlo'yamityAkalayya guruzuddhipradarzanena savisrambhamasya manaH kartuM svavRttAntamanyakathAvyAvarNanavyAjena vyAjahAra -- " vatsa, vandamAnavidyAdharamakuTatADitapAdapIThakaNTheoktamahimA mahIpatirabhUdabhUtapUrvaH sarvavidyAsAmrAjyasaMpadunmeSavibhrAjini vidyAdharaloke lokapAlo nAma / sa tu kadAcidAgame payomucAmambarAbhogamalimlucaM mahendranIlamaNivAtAyanatilakitaM saudhavalabhImaghyaM sumadhyAbhiH sahAdhivasanghanasamayalakSmIkuntalavibhramaM kimapi navAbhramapazyat / pazyatyeva tasminvismayastimitacakSuSi tatkSaNa eva nanAza naizAndhakArasodaraH sa payodharaH / tadavalokanajanitanirveda : ' sarvathA salilabudbudasahacarA na santi cirAvasthAyinaH saMsAravibhramAH / tarutalapuJjitAH parNarAzaya iva prabalapavana parispandena sukRtaparikSayeNa tatkSaNa eva nazyanti saMgatAH saMpadaH / pAkazAsanazarAsanamiva viza-rAru nAnArAgapallavollAsavilAsopavanaM yauvanam / jIvitaM tu kimidAnImudbhAvinyapi samaye sthAyIti jagati na kenApi nizcetuM pAryate / kathamapi kAlaM kaMcidavasthitibhAjo'pyAyuSaH kSaya eva niyataH / tadetatsarvaM svayameva yAsyati / vayameva nirasyAmaH' iti vicArya vinazvarazrIvilAsaparAGmukhaH paranirapekSaM niravadhikamanupAdhikaM ca sukhamanubhavitumicchanputrazirasi nivezya rAjyabhAraM bhavasaMjvarapariharaNavicakSaNAM jinadIkSAM prAvikSat / prAptajinadIkSaH praNaSTatamAMsi tapAMsi caranprAgjanmArjitadurjarapApaparipAkapariNatena bhakSitamakhilaM tatkSaNa eva bhasmasAtkurvatA ca bhasmakena paryabhUyata / paribhUtazca tenAvicchinnacarito'pyazakyatayA durgata iva durlabhaM dhanaM paramaM tapaH paryatyajat / avartiSTa ca yatheSTaM svairaviharaNAvakAzapradAnapaNDitena pASaNDiveSeNa / sa punaraGgAra iva bhasmanA bhasmakamahArogeNa tirohitadIptiH samyaktvapUtamatistata ito viharannanava 1 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau ratajRmbhamANadAruNabubhukSAkSobhitamatiH kadAcidadharitakuberavaibhavasya gandhotkaTasya satatavighaTitakavATapuTamuttambhitamaNistambhazumbhitAbhyantara nirantaraviprakIrNamaNigaNazarilabhUtalamagastyakabalitajalapUramiva ratnAkaramAkhaNDalakulizapunaHpatanabhayaparivRttaveSamiva rohaNazikhariNamabhinavazaSpazaGkAtaralitagRhahariNapotalihyamAnagarutmadupalaghaTitatalamayUkhapaTalamaticaTulaparicArakacaraNapuTaraTitaratnasopAnamavalambitamuktAdAmapulakitavalabhInivezamitastatodRzyamAnacAmIkaraparyaGkaparihasitameruzilAtalamAbhi - navasudhAlepadhavalitoparibhAgaramyaM hrmymvisht| tatra ca prasAryamANasauvamitraviDambitamitramaNDale tvaramANaparijanavanitAkarapramRjyamAnamaNicaSakazuktisaMcaye saMmUrcchadatucchapATalaparimalasurabhipAnIyabhAratatapanIyabhRGgArake likhyamAnamaGgalacUrNa rekhAnivedyamAnabhojanabhuvi samudghATitapaJjarakavATavinirgatakrIDAzukazArikAhUyamAnapaurogave pravezyamAnabubhukSitajane pradIyamAnapatibhojanAmatrakadalIpatre pratyagrapAkajanitasaurabhyalubhyadANe samantatazcalitatAlavRntagrAhiNIcaraNanUpuraraNitabharitadizi bhojanasthAnamaNDape jainajanasarvasvatayA niHzaGka pravizannAtidUraniviSTainibiDabhUSaNamaNiprabhAtaraGgitatanubhiratanukAyakAntibhirAtmanaH pratibimbairiva samAnavayorUpalAvaNyairvayasyairupAsyamAnamuDugaNaparivRtamiva bAlacandramasamAyuSmantamapazyat / bhavAnapi bAlye'pyAkRtijJatayA prakRtisulabhakRpApreritahRdayatayA ca tasya tAdRzIM bubhukSAmAlakSya 'bhojyatAmayamabhimatai jyaiH' iti puraH sthitaM paurogvaadhykssmaadiksst| bhikSurapi kaTAkSapAtakSaNasaMnihitasalilakauntikakarAvarjitakanakabhRGgAragarbhagalitadhArAlasalilakSAlitacaraNaH prasAritavetrAsane maNikuTTime samupavizya puronihitapRthutarAmatrapAtitamamaladugdhajaladhiphenapaTaladhavalaM saMpannamannarAzimaviralaghRtasitAsaMpAtadviguNitamAdhuryeNa maudgakadraveNa kabalIkRtya madhurarasabharitodareNa viDambitakanaka Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH 39 pAlikena pacelimena panasaphalena pAkapATalitatvacA mocAphalena zAtakumbhakumbhasadRzAkAreNa sahakAraphalena ca prAjyAjyapracuramarIcAnuguNalavaNamadhuranAlikerapayaHpallavitarasena bRhadvRhatIpramukhenAJjanazikharidezIyena vyaJjanajAtenApyabhivyaJjitarasaM nimeSamAtreNa niravazeSamabhyavAhRta / punarapyahRSTamanase pracuramannamahnAya bhoktumabhilaSate tasmai vismayastimitamanasA tvayA samAdiSTAH paurogavAH pUrvaniSpannaM tadbhavanavAsinikhilajanabhoktavyaM vividhamandhaH saMbhAraM samarpayAmAsuH / sa bhikSurakSINabubhukSustadazeSamazanamambhodhipayaHsaMbhAramiva kalpAntakAlAnala: kabalayanna kadAci - datAsIt / evaM pUrvaniSpannaistadAtvasaMpAditairaparimitaizca pAyasadAdhikasArpiSkAdyamRtapiNDairapUpairapyapUrNajaTharamAzArNavamiva varNinamAlokya citrIyA - viSTastvamanAsAditAhAro nivasanbhikSorvyAdheH parikSayakAlatayA vA kumArakAruNyavaibhavena vA tathAbhavitavyatayA vA tasya vastunaH svahastAvalambi - taM kalamakabalamatyAdarAdadithAH / tadAsvAdanamAtreNa tRSNApayodhiriva bhagavatyA paramanivRtyA kSaNa eva tasminpUrNa varNino jaTharamabhUt / AsIjccAsya sauhityam / atrapaccAyamatitarAm / nitarAM vyasmeSTa prakRSTatapasAM sulabhena bhavanmAhAtmyena / niraNaitrIcca bhavalakSaNena bhavantamanyAdRzam / atarkayacca punaramAntaM svAntasaMkaTakuTIre bahirapi vihArayannitra romAJca - nibhena harSabharam - ' AsIdayamapahasitamAraH kumAro mArako'smadbhasmakavyAdheH / kAtra kartavyA pratyupakRtiH / nahi pratikRtisavyapekSAH prekSAtratAmupakRtayaH / tathApi kimapyupakRtya pratikRtimatA mayA bhavitavyam ' iti suciraM vicintyApyanyAM pratikRtimanAlokayannubhayaloka hitahetubhUtamabhUtapUrvamahimAnamanatradyAbhirvidyAbhirevamalamakuruta bhavantam " iti / evaM viditaguruvRttAntatayA muditamAnasaM pralayAbhimukhIbhavadenasaM caramadehadhAriNaM kumAraM sUriH zrIratnatrayavizuddhisaMpAdanAya tattvamabUbudhat Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 gadyacintAmaNa " -" vatsa, tavAdhigatagRhamedhidharmayAthAtmyapratipAdanaprakAravilasadupAsakAdhyayanaparamAgamasya nopadeSTavyamasti / tathApyupadezamUlAyA eva sakalakarmapravRtteH saphalatvAtsaMgRhya kiMcidupadizyate / zravaNagrahaNadhAraNAnusmaraNapramukhavividhaprayAsasAdhyasya zAstrAvagamasya prayojanaM puMsAM heyopAdeyaparijJAnasvarUpapuruSArthasiddhistanmUlatvAdapavargaprApteH / sA cenna syAdvIhikhaNDanAyAsa iva taNDulatyAginaH, kUpakhananaprayAsa iva nIranirapekSiNaH, kaNAdoktiriva zAstrazuzrUSAparAGmukhasya draviNArjanakleza iva vitaraNaguNAnabhijJasya, tapasyAzrama iva nairAtmmavAdinaH, zirobhAradhAraNaHzrAntiriva jinezvaracaraNapraNAmabahumatibahiSkRtasya pravrajyAprArambha ivendriyadAsasya viphalaH sakalo'pyayaM prayAsaH syAt / iha kecana komalaprajJAH prAjJajanagarhitaM kSayaikazaraNazarIrajIvikAmAtramAsthAnavazIkaraNacaturacaturvidhapANDityalAbhaM ca zAstrAvagateH prayojanamAkalayantaH kevalaM vikrINAnAM : prakRSTamUlyAni muSTayandhase muktAphalAni nAphalA iva viphala prayAsAH prekSAvadupekSyatAM kakSIkurvanti / durlabhAH khalu heyopAdeyaparijJAnaphalAH zAstrAvagatIrnizcinvAnA vipazcitaH / tataH pratyAsannabhavyo bhavAnbhavAndhakAraviharaNarajanImukhaM rAgadveSAdirUpaM heyaM vilayavirahita niravadhikAnandamUlakandaM zrIratnatrayAbhidhAnaM dhanamupAdeyaM ca yathAvadavagamya gArhasthyadharmArhamanuSTheyamanuSThAtumarhati " iti / evaM gurUpadezaparigRhItasamucita samyagdarzanajJAna cAritrasya sakalarahasyopadezanikSepakSetrasya tasya rAjakumAratAmAvedya rAjJAM caritamabhidhitsannAditaH prabhRti kArtsnyena tadudantamidantayA sasnehamupahare sUrirupanyAsthat / udasthAcca mahIpRSThAdgurumukhAvagatanijacaritaprapaJcaH, paJcAnanapota iva madabadaraNyadantAbaladarpaparibhUtaH prabhUtakopapAvakakapilakapolamaNDalavyAjena pratyarthivinAza sUcinamutpAtataraNibimbamiva darzayan pratibha , " Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH / TavipinadidhakSayA roSarUSitasya cakSuSaH prabhAjAlena pratidizaM prasaptA preSayannivAzuzukSaNim , aviralagharmodabindupulakite krodhalakSmIkaTAkSakuTilabhRkuTibhISaNe bhAlapaTTe prathIyasi pratibimbitamAcAryamAhavavijayAya mUrdhani kurvan , samaradevatArAdhanAya kusumanicayamiva kopATTahAsamarIcicandrikAcchalena saMcinvan , dazanacchadena muhurmuhuH sphuratA vairiyazaHkSIrapAnakautukamiva prakaTayan , prakaTitAtmavaibhavaH kumAraH, tato nikaTavartinaM kodaNDadaNDamakANDakopaghaTitakRtAntabhrUbhaGgaviDambinamavilambena gRhNangRhItakatipayakANDaH kASThAGgAravadhe vidhAya saMrambhaM sasaMbhramamudatiSThata / tathottiSThamAnaM ca tamutpAtatapanamiva duHsahatejasamulbaNaviSamiva bhujaGgarAjamazeSabhuvanabhayaMkaraM rAjakumAram ' alamalamakANDasaMrambheNa' iti nivArayannAcAryaH , prajvalatprakopadahanajanitadAhabhaya iva ziSyahRdayamanupasarpati nijavacasi , 'vatsa , vatsaramAtraM kSamasva / gurudakSiNeyam ' iti sapraNayamayAciSTa / sa ca kopAviSTamatirapi guruNA gurupraNayena tAdRzamAcAryavacanamatilaGghayitumakSamaH pratiSiddhaprasareNa roSahutabhujA bhujaGgama iva narendraprabhAvapratibaddhaparAkramaH prakAmamadahyata / atha zikSAvacanatIkSNAGkazanipAtanivRttasaMrambhamenaM samadamiva mAtaGgaM priyavacanena prakRtimAnIya vinayavirodhiyauvanavittamattajanAnarthapradarzanapaTIyasIM vAcamAcAryaH sa caturamabhidhAtumArebhe- "vatsa, balaniSUdanapurodhasamapi svabhAvatIkSNayA dhiSaNayA dhikkurvati sarvapathInapANDiye bhavati pazyAmi nAvakAzamupadezAnAm / tadapi kalazabhavasahasreNApi kabalayitumazakyaH pralayataraNipariSadApyazoSyo yauvanajanmA mohamahodadhiH / azeSabheSajaprayogavaiphalyaniSpAdanadakSo lakSmIkaTAkSavikSepavisI darpajvaraH / purovartyapi vastu na vilokayituM prabhavataH prabhUtaizvaryamadakAcakaJcukitaroci Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 gadyacintAmaNa pI cakSuSI / mandIkRtamaNimantrauSadhiprabhAvaH prabhAvanATakanaTanasUtradhAraH smayApasmAraH / pAtAlavivarapatitavizvaMbharA samuddharaNadhIro murArirapi varAharUpI nAlamudvartumudarkaviSamaviSayAbhilASabahalajambAlajAlamagnaM manaH / sakalasAgarasalilapUreNApi na pAryate kssaalyitumuttaalraagpr| gapaTalapariSvasaGgi mAlinyam / avasthAviSamaviSamokSabhISaNA rAjalakSmIbhujaGgI / iti kiMcidiha zikSyase / avinayavihaMgalIlAvanaM yauvanamanaGgabhujaGganivAsarasAtalaM saundaryaM svairavihArazailUSanRttAsthAnamaizvarya pUjyapUjAvilaGghanalaghimajananI mahAsattvatA ca pratyekamapi prabhavati janAnAmanarthAya / caturNA punareteSAmekatra saMnipAtaH sadma sarvAnarthAnAmityarthe'sminkaH saMzayaH / sphaTikopalabimalamapi mano mAnavAnAM yauvanalakSmIpAda pallavanyAseneva samudvahati rAgam / zAstrazANopalakaSaNamuSitamAsRNyApi matiravataradabhinavayauvanaM vanitAcaraNasamutthApiteneva rajasA dhUsarIbhavati / hitamahitaM ca nAvagacchatyatucchadhiyAmapi yauvane nirvyAjamadamadhupAnamatteva cittavRttiH / katicideva kathamapi karNadhArIkRtya vivekamupabhogaraNaraNikAtaraGgamanaGgAvartadustaraM taranti tAruNyajalanidhim | yauvanazaradAgamamattAnAM vighaTita - vivekanigalAnAM viSayavanavihAriNAmindriyakariNAmaGkuzIbhavanti gurUpadezAH / bhavadvidhA eva bhavyAstAdRzagurUpadeza bIjapraroha bhUmayaH / navasudhAlepadhavalimabhAsi saudhatale kiraNakandalA iva candramasaH svabhAvasulabhavivekavidrAvitatamasi manasi vilasanti gurUNAM giraH / prabalatamatamaH - kAlAyasakaGkaTini jaDadhiyAM hRdi pravezyamAnAH zakalI bhavanti hitAnuzAsanavacanaparyAyAH patriNaH / upadezavacanaM nAma martyAnAmamandaramathanaparizramasAdhyamamRtapAnam, hRdaya guhAgarbhanirbharamUrcchada nacchatamazchaTAvighaTanacaNDamacaNDabhAnavIyamaMzujAlam, avivekavipinabhasmIkaraNapANDityapAtramacitrabhAnavIyaM ceSTitam, paripAkapayodhivijRmbhaNaikakAraNamazizi Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH / rakiraNIyamabhIzujAtam, artnshilaabhrnnbhaardhaarnnaayaasmaaklpaantrm| vizvaMbharAbhartRRNAM tu vizeSata idaM durAsadam / teSAM hitAhitamupadizantaH santo hi sudurlabhAH / khalajanakaNTakakhilIkRtAH khalu mahIbhRtAmAsthAnamaNDapoddezAH / sujanAstatra kathamatrastAH padaM nidhAtuM pArayanti / pArayanto'pi svakAryapAravazyanazyadvivekAH kAzyapIbhujAM pArzva kathamapyAzrayitumAzrayAzA tizAyizaktiprajvaladasthAna roSabhISaNAM teSAM vAcaM vAcaspa tidezyA api zukA iva svayamanuvadanti / vadanti cedapi tejasvinaH paritaH parahitaparatayA virasIkRtya nirasanaikatAnaM vacanaM vacanIyadhurAdharaNakSamAH kSamApatayaH kSititalaprAptikSaNasamAropitapratApajvararayabadhiritakarNA iva tanAvakarNayanti / kathaMcidAkarNayanto'pi madhumadamattamattakAzinIvadanazIdhusaMparkazithilitacittavRttaya iva nUnamadattAvadhAnAH khedayantaH svahitopadezakAriNaH sUrIMstaduktaM nAnutiSThanti / anutiSThanto'pi na phalaparyantaM kurvanti kAryam / kimanyadudIryate svAbhAvikAhaMkArasphArazvayathu jAtavepathuvilA hi mahIbhRtAM prakRtiH / prakRtyA tathAbhUtAniyaM durAcArapriyA haripriyA tu sutarAM khalayati / iyaM hi pArijAtena saha jAtApi lobhinAM dhaureyI, zizirakarasodarApi parasaMtApavidhiparA, kaustubhamaNisAdhAraNaprabhavApi puruSottamadveSiNI, pApardhiriyaM pApardhI, vezyeyaM pAravazyakRtau dyUtAnusaMdhiriyamatisaMdhAne, mRgatRSNikeyaM tRSNAyAm / tathA ceyaM zarvarIva tamodhiSThitA paraprakAzAsahiSNusvabhAvA ca, kuladeva prAptapradveSiNI parAnveSiNI ca, jalabudbudAkRtiriva jaDaprabhAvA kSaNamAtradarzitonnatizca, kiMpAkamUrtiriva bhogakAGkSApravartanI kaTukapAkA ca / evaM paragativirodhinyA phaladavyayavahirbhUtayA bhUtacatuSTayamayakAyamAtrapuSTiparayA parArdhyacaritracarvaNyA cArvAkamatasabrahmacAriNyA rAjyazriyA parigRhItAH kSitipatisutAH kSaNa eva tasminnaiyyAyikanirdiSTanirvANapadaprati " 43 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau SThitA iva prAktanamapi guNapratAnaM vitAnIkRtya jaDAtmatAmevAtmasAtkurvanti , kApilakalpitapuruSA iva jaDabuddherevAtmAnaM ghaTayanti , sadAhaMkArasaMgataprakRtayaH prakRtivikAraparaM vacanaM pratipAdayanti ca / svarUpavyAvarNane hyarNavanemisvAminAmamarasvAminApyasaMkhyavadanena bhavitavyam / te hi satyapi rAjabhAve sadbhirna sevyante,jIvatyapi gopatitve vRSazabdaM na zRNvanti, nAdite'pi narendratve mantrikRtyaM na sahante / tathA mahAbalAnveSiNo'pyabalAnveSiNaH, pratApArthino'pyasoDhapratApinaH, sazrutayo'pyazrutayaH, aGgaspRhA apyanaGgaspRhAH, abhiSiktA apyanArdrabhAvA jaDasaMsaktA apyUSmalasvabhAvAH , sulocanA apyadUradarzinaH , supAdA api skhalitagatayaH, sugotrA api gotronmUlinaH, sudaNDA api kuTiladaNDAH, siMhAsanasthitA api patitAH, hiMsApradhAnavidhayo'pi mImAMsAbahiSkRtAH, aizvaryatatparA api nyAyaparAGmukhAzca jAyante / evaM kSodIyasaH kSudrataranaikapuruSapariSadupabhuktocchiSTakSitilavalAbhAnubandhipaTTabandhAndhIkRtAnviSayAndhakArasaMcAriNaH zaraNazIlaM zarIraM vinazvaramaizvaryaM dAvagarbhAraNyamiva tAruNyaM vicAryamANe vizIryamANaM vIryamaindradhanuriva saundarya prakhyApitatRNAgrabindusakhyaM saukhyaM ca vyavasthitamAkalayatastAnADhyatAjAtamauDhyAdadhaH svayaM patata iva yaSTibhirghAtayanto nikRSTAH kecana sadasyAH svadAsyamamISAM saMpAdya saMpadAkarSaNalampaTatayA ghaTitakApaTikavRttayaH santaH santa iva naTantazvaralakSyabhedadakSatAyai mRgayeti saMkaTapatitakAryavicArapATavAya dyUtakrIDeti pratIkasthairyAya pizitAzanamiti manaHprasAdAya madhupAnamiti ratinaipuNyAya paNyayuvatipariSvaGga ityabhinavaratirasAsthAnirastaye parastrIparigraha iti zauryasphUrtaye cauryamiti kelirasAya taralavRttiriti mahAsattvateti mA. nanIyAvadhIraNaM mahAnubhAvateti vandyAnabhivandanaM mahAtejasviteti tejasvitiraskaraNamityupadizya svavajhyAnkalpayanti / vittamadAcAntavivekaH sa ja Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH / nturapi tathopadizantamadhikapApinamapathadarzinamapathyazaMsinamakRtyakAriNamutAnuvAdinamutkocopajIvinaM parapIDAmuditamAnasaM parAbhyudayakhinnahRdayaM paizunyavArta dhUrtadhurAzikSaNavicakSaNaM viTalokameva vidagdhamatisnigdhaM ca vibhAvya svagAtraM svakalatraM svavittaM svavRttaM ca tadadhInaM vidadhAti pidadhAti ca sujanasamAgamanadvAram / evaMvidhaduHzikSAbalena svacApalena ca rAjasUnavaH prAyeNa prAgevAvinayaM pazcAttAruNyaM purastAdeva jADyaM tadanantaramabhiSekaM pUrvamevAhaMkAraM tadanu siMhAsanAdhyAsanaM pura eva kauTilyaM tataH kirITaM ca bhajante / bhavyottama , bhavAMstu tathA yatatAM yathA vibudhasevAprazastAmastamitAmanasyAmabhivardhitasaumanasyAmaprArthitAgatajAgarAmacalAmatulAM ca vRttimaJjasA kalpayituM pragalbheta , saujanyasAgaraprabhaveNa pratyupakAranirapekSavRttinA martyamAtrasudurlabhena puropArjitasukRtaphalena sujanavacanAmRtalAbhena suciraM tuSTaH puSTazca bhavitA" iti / evaMvidhairguruvadanatuhinasAnumatsaMbhUtairambarasAradambhaHsaMbhArairiva sArairatigambhIrairudArairmadhurairvicitrairatipavitrairvacobhiH kurukulakuzezayAkarabhAnoH sUnoH svAnte nitAntanipuNavANakpravekavihitavekaTakarmaNA maNAviva nisarganirmale nirmalatarIbhavati ' bhavatyayamasmAkaM paragatisAdhanAnukUlaH kAlaH' iti vicAryAryanandyAcAryaH svahRdayagataM hRdayavidAM prAgraharAya jIvakasvAmine sAnunayaM samabhyadhatta / punarayamapunarAvRttiprayANapizunavacanapavipatanena pannagapateriva vipannasya jIvakakumArasya niSpratikriyatayA bASpAyamANavadanajuSaH premAndhasya gandhotkaTapramukhabandhusamAjasya ca sIdataH pravrajyApreritamatiH prasabhaM vrajanpaJcAnana iva paJjaraparibhraSTaH prahRSTamanAstapovanamavagAhApohya bAhyetaraparigrahAnsvAvigrahe'pi nirastAgrahaH samastaduritadhvaMsanadakSAM jinadIkSAM bhajanbhagavataH pazcimatIrthanAyakasyApazcimasaukhyasaMpAdanazIla zrIpAdamUlaM mUlabalIkRtya mUlottarabhedaprabhedaviziSTacAritrabhR Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau takabalapuSTaH karmASTakaripurAjasamaSTiM samUlakASaM kaSankarmArinirmUlanapralayavidhAnAtizayamilitaparjanyapramukhanirjarapariSatparikalpitaparanirvRtimahotsavapuraHsaraM sAraguNotkarSapakSapAtiparamazukladhyAnAbhivAnadhyAnottamapradattAM layaparAcInaparamAnandavitaraNavidagdhAmavidagdhamuktAM muktizriyaM zizriye / tatazca tasminprasavavedanAnabhijJamAtari nirarthakAvyaktavacaHzravaNacaritArthazrotradUrojjJitapitari nimeponmeSanirapekSanetre lokadvayahitopadezimitre bahizcarAparajIvite gurau tapasyodyate gate sati jAtamapi zokajAtavedasaM tattvajJAnajalairnirvApya guNagaNagarIyasA kanIyasAnanyopAsyairvayasyaizca samaM vasuMdharAyAM saundaryavIryAbhyAM mAra iva kumAra iva ca jIvakakumAre vArayuvatInAM pauravRddhAnAM ca hRdi svAGgArohaNopalambhasaMbhAvanAhRSTAnAM karirathaturagapraSThAnAM pRSTheSu ca sadA nivasati tadavasare prastutamucyate / - . atha kadAcidacalamacaramamArUDhavati bhAnumati vidhAya vidheyamaharmukhasamucitamahamahamikApatadavanipatikirITaratnakiraNanIrAjitaM rAjavijayavarNanacaturacAraNamukharitaharitamanilacalitakadalikAkalApamamaladu - kUlavitAnavilasaduparibhAgamudgacchadatucchamarIcinicayaniculitamaNistambhamAsthAnamaNDapamadhivasantaM samIpagatavAravAmalocanAcAlitacAmaramarudAndolitakuntalakalApamulusadAbharaNamaNimahaHprasarakaJcakitasakalakASThaM kASThAGgAraM dharaNIpatimakuTataTaprahArajarjaritazikhareNa nijAdhikAralakSmIlatAdhirohaNaviTapena vetradaNDena caNDimAnamudvahanpradarzitamukha vikAraH pratIhAraH pravizya saprazrayaM praNamyedaM vyajijJapat - "deva, devabhujaparighaparipAlitaparyanteSu kAntAreSu taruNatRNacaraNarasAkulaM gokulamApatya kuto'pi digantarAlAdaviralazarAsArazakalitagovapuSaH paruSavacaso nAphalA balAdAhRtya gatA iti pratIhArasthAne sthitAH, protoddhRtobhayapANitalapraNayipalatravazadaNDAH kuJcitAgracaraNaspRSTamahIpRSThA dviguNataradIrdhIkaraNatanutarazarIrAH Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH / paranivedanabhayacakitazabaraiH zAkhAsu baddhakarAH pralambitA ivAnukampyamAnAH pramlAnavadanasUcitAntaHzokaprAgbhArAH , prajRmbhamANotthitasthUlasirAjAlajaTilitavapuSaH , prakAmavivRtAsyakSarallAlAjalApadezena pItamapi payaHpUramamandasvAntasaMtApAdudrumanta iva jugupsyamAnAH kecana goduhaH krozanti" iti / tathA zaMsatyeva tasminnazrutapUrveNa zravaNakaTukatadvacanena dharaNIpatiH phaNipatiriva phaNAmaNDalaprahAreNa prajvalitakopAgniH , satvaronnamitapUrvazarIraH, sudUrokSiptavaikakSyatADitoraHkavATaH, soSmasthUlaniHzvAsataralitavakSaHsthalaH saMdhukSayanniva hRdayagataroSAzuzukSaNim , atimAtragAtrabhaJjanatruTitoraHsthalahAravinirgaladaviralamuktAphalaprakaraNa prayacchanniva samaradevatAyai prasUnAJjalim , lalATaghaTitabhayAvaha kuTizcApamiva svayaM samarAya dadhat , tIkSNanipAtena nirIkSaNapuGkhinA puro'vasthitapulindasaMdehAdiva prahitena vitrastaparijanena parihRtapurobhAgaH, prasarpataH paritaH pracuraroSalohitalocanarociSo madhyamadhyAsInaH kSIbakSIdiyocitanijapratApakSayamakSamaH soDhumagnau nimagna iva lakSyamANaH, zramajalabindudanturazarIrayaSTirantastApazamanAya snAtotthita iva bhAsamAnaH, kSaNAdatiparicitairapi pAvacaraistadAnImanya ivAmanyata / nAticirAcca nartitAdharapallavaniryAtAruNakiraNavyAjena prajAnurAgamiva pradarzayan 'prahIyatAM tatra daNDaH ' iti bhAviparibhavapizunAzanipatanasaMdehadAyinA dhIratareNa svareNAdizya sauvidalaM prAhiNot / pratilabdhaprANeneva bhItikampitavapuSA praskhaladvacasA tvaritataramupasaratA dauvArikeNa nirveditakASThAGgAranidezaizcamUpatibhizcoditA camUzcaTulataracaraNanyAsabhAreNa nibiDocchritanizitakuntAgreNa paritaHprasapadasimukhena ca namayantI bhuvamunnamayantI divaM vistArayantI ca dizaM pratasthe / prasthAya ca prasabhaM prayAntI ca vAhinI godhanAvaskanditaskarAM. stirodhAyopasRtya grahItumiva kharaturagakhurazikharotthitaparAgapaTalapaTena, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNa kRtAvaguNThanAsIt / nirayAsIcca puraH pulindebhyaH prakaTayitumivAsyAH kApaTikavRttiM nirjitaparjanyagarjitagAmbhIryaH kalakaladhvaniH / tadupadezavazaviditavRttAntasya zabara sainyasya saMnAhaH saMbhaviSyatItyAzaGkayA zutarapizunazakuna samudIritabhAviparibhavabhItyA ca varUthinI rathakaDyAvalanavajanitacItkAraraveNa karikaraTataTaniryanmadadhArAstrapihitasthAlikA pratikUlavAtakampitadhvajabhujalatAtADitaketuyaSTivakSaHsthalapradezA bhRzamivArodIt / tataH kSaNAdevAbhyetya kASThAGgAracamUH kAkapaGkiH zRgAlamitra svIkRtAmiSamapahRtagodhanaM vyAdhasAthai rurodha / tadavalokanajAta krudhazcamaravAlaromaracitarajjUkathita kezapAzAH kekipiJchAMracitamuNDamAlA vyAghracarmanirmitArdhorukA varATikAbharaNabhUSitavapuSaH parigRhItapAdukAH samAropitakArmukA: puraskRtAbhyarthitacaNDikAH kaNThadaghnapItamadhumadalAlasAH zabarIjanaprayuktAziSaH prAptAnuguNanimittaprazaMsinaH prakAmavyAttAsyabhISabhASaNasvanastyAnaDiNDimazRGgavaprakaTitaprasthAnA: kASTAGgArabalamaparakASThAgatadinakaramitra timiranikarAH pratigRhya zitatarabhalaiH phulairiva pulindAH samaradevatAmArAdhayitumArebhire / 48 atha subhaTanaTanATayitavyaraNanATyaraGgapaTahapaTutararaTitasadRkSapakSadvayatumulasamAhUtavilokanakautUhalini nirdayAkRSTiprabhavavepathusahanAkSamadhanurAkranditAnukAribhISaNajyAgheoSaNazravaNamAtratrasta mRgayUtha sabrahmacAriMbhaTabruvamRgyamANaprayANAdhvani jyAkarSaNabalabhAvitazravaNamUlAbhyAgamasaMpAditasaMdezahara saMdeha hRdayabhedana caturazaranivahavihitagamAgame muSitajIvitasAyakagaveSaNamanISA cchalAnupatatpadAtipracayapracchAditAhavabhuvi prAktanahananasaMdhAbhipataduparatakaradhRta karavAladAritapratyarthini paruSatararoSadaSToSThapreta mukharaukSyavIkSaNabhayApakAmatkravyAdiparyAyapravRttobhayabalavijayaghoSaharSitaprahartRke karighaTApATanasphuTitamuktAphalatulitAstokazramajalakalita hastavati bhUri - Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH / 49 tirIphaladhRtayathAvasthitavAjini zilImukhaviddhamukhaviniyaMdaviralarudhiradhArApunaruktasindUritadviradavapuSi nihataniyantRkaturagopanItarathaharaNalolupapratibalakalakalaravamanohAriNi kAkapeyazoNitApagApravAhaprazamitaraNarajasi paribhavanirasanaparasamaradaivatAbhimukhapratizayitadezIyazarazayanazAyiyodhake yuddhe kezAkezitayA prasajati taddazAyAm ' svadezagataH zazaH kuarAtizAyI ' iti kiMvadantI yathArtho kartumicchayA vA tucchetarajIvakakumAraparAkramaviSayasya bhAvitayA vA nAphalabalaniSThurahuMkArabhItaH kASThAGgAravAhinInivahastimiraparibhUtaH pazcimadigaGganAsaMgatapataGga iva pratApaparAmakhaH pratisaMhRtakaravyApRtirapasartumArabhata / atha godhanena samaM yazodhanamapi vyAdhebhyo vidhAya niSkrayaM nijanArInayanAbhirAmaM tirIphalamUrIkRtya pratinivRtya yatheSTaM kASThAGgAracamUrTaDhatarakaramuSTivyAjena vanacarabhItyA prayANAbhimukhAnprANAniva pANau kurvatI pravidhUtamAnabharatayA labdhalaGghanalAghaveva satvaraM dhAvantI tapasyeva kupathagAminI sAmaprayuktiriva zaThajanagocarA parizramamAtraphalA satI svagRhAnatisaMbhRtamAsasAda / prasasAra ca rAjapuryA rAjabalacApalyaviSayaH saMlApaH / tataH zabaraprArthitaM pArthivabalamAghrAtavyAghragandhamiva gokulamamandAvartamanthena dadhIva madhyamAnaM zithilIbabhUva ' ityabhiSaGgavidhurairAbhIrairudIritamAkarNya ghoSavartini ca mahAghoSaparipUritahariti vepathubharavihvalakaratalatADitavakSasi tAradAruNarodanakarzitAnudhAvattuki vAtsalyAzliSTavatsamukhAkRSyamANanijakucanizAmanapunaruktazucyUdhasyotsukavatsa - galavigaladardhagrastasvanazravaNAsahiSNutApihitazravAsi vivekavikalabAlopa. lAlanaklezatAmyadadamyadazAprekSaNAkSamatApracchAditacakSuSi mAtRviraMhavighUrNamAnatarNakapremaprAgbhAraprasnavitanibhamathitadadhibindudanturapayodhare pAravazyaviloThitasthAlImukhaniryadUdhasyodazvidAjyadadhipaGkilasthalapariskhalatpade Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 gadyacintAmaNau hRdayaparisphuratparitApavisphUrjitaprazamanAbhiprAyaprayuktamuktAsaMdehadAyibASpabindusaMdohasaMkalitavakSasi zokadhUmadhvajadhUmadezIyazithilitodgataziroruhazirasi dhUlIdhUsaritavAsasi kAruNyAvahavacasi prArthyamAnagabhastimAlini praNamyamAnagRhadaivate pRcchayamAnadaivajJajane godhanAjIvini gokulApAyena paryAkulIbhavati gopAlayuvatijane, ghoSavRddheSvapi kartavyamugdheSu mahArAjasatyaMdharasya smaratsu -- purA khalu puraskriyA)pAyanaparibarhapuraHsaropasthitamukhaprasAdArthipArthivamakuTacUDAmaNimarIcivAridhAronmArjitacaraNarAjIvarajasi rAjani rAjati rAjanvatI vasudheyamakutobhayA varteta / tasminnasmAkaM garbhabharavahanaklezAnabhijJamAtAra janmahetutAmAtrarahitapitari pratiSiddhasiddhamAtRkopadezaklezagurau lokadvayahitanirvartananiyatabandhau vidrAvitanidropadravanetre zarIrAntarasaMcArijIvita udanvadajAtapArijAte cintAnapekSitacintAmaNau viditAsmatkulakramAgatau bhaktAvabodhini bhRtyajanapriye vrajaprajArakSaNadIkSite zikSAprayojanadaNDavidhau daNDitArAtimaNDale maNDalezvare vinazvaraviSayAbhilASaviSavegAdadIrghadarzini dIrghanidrAmupeyuSi punarapyasubhiraviyuktairasmAbhiH kimetAvadanubhavanIyam ' ityAdhikSINeSvAcakSANeSu , zAkunike ca pravayasi jane vadati 'vAyaso'yaM susvaraH zabarA-- vaskanditamadhunaivAsmadardhAnaM bhavitA gokulamiti nirAkulamAcaSTe / mA bhaiSTa yUyam ' iti kaSTAM dazAmAseduSaH kAruNikadurutsahAlApAngopAnApado gopAyitA gopAlagrAmaNInandagopo nAma nanditakovidaH saMtApamayakAyaH ko'yamiha godhanapratyAnayanakarmaNyupAyaH / prAyeNa prANabhRtAM bhAgadheyavidheye satyapyazubhodaye sahAyatAM tatra pratipadyata eva prayatno'pi / tasminnapi duSkRtabalena phalena bahiSkRte prApte'nudvega AtmavatAm ' ityamoghamatarkayat / atADayacca kaTake - vijitya vipinacarAngodhanamasmabhyaM pratipAdayituM prabhavate kRtahastAya dIyeta me kalyANinI kanyA ka Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH / lyANamayasaptaputrikAbhiH sAkam ' iti gosaMkhyaprakANDo DiNDimam / tatastathAvidhametamudantamupazrutya ' zabaravijaye kaH zaktaH zastropajIviSu / kimasti mastakamaNiM phaNipaterapahartuM samartho janaH / ko nAma paJcajanaH paJcAnanasya vadanAdAmiSamAptumabhilaSati / asti cedamuSmikarmaNyalaMkarmINaH kAmaM labheta kanyAmanyacca ' ityabruvanbhaTabruvAH / ' hA kaSTam / nikRSTamidaM gArhasthyaM kRtyam / tathAhi-dAriyAdapi dhanArjane tasmAdapi tadrakSaNe tato'pi tatparikSaye pariklezaH sahasraguNaH prANinAm / tato hi sudhiyaH saMsAramupekSante' ityanuprekSAmAtenurAtmavidaH / parAjitarAjanyasainyaM vanyaM janamanyaH ko bhavedabhibhavitum / abhiyukto nAstIti vA nirNetuM kathaM pAryate / vistIrNeyamarNavanemiH / astokazaktirastu vA yaH kazcana hastavatAmagresaraH / pATitAnekabhaTAM kAraghaTAM harireka eva kiM na vighaTayati ' iti vicAracaturamAcacakSire vickssnnaaH| jIvakasvAmI tu svAmitvena vA bhuvanasya svabhAvatvena svakalatramivAmitrAdhInaM godhanaM mene / vitene ca saMgaram ' na cedahamazaraNAnAM zaraNyo'smi svAmidrohiNAM dhaureyo'smi' iti / AsIccAsya yogapadyena zravAsa tadudantazrutirmanasi roSAgnirvacasi DiNDimanirodho lalATe bhrUkuTizcakSuSostAmratA vapuSi svedabinduH sArathau kaTAkSapAtazcaraNayoH prayANatUrtirdhanuSi niSaGge'pi karayugaM ceti / pratasthe ca sAtyaMdharirjAtyanuguNaguNakaNThoktarAjakaNThIravabhAvaH sadA saMgatairasaMkaTakhedibhiravasthAvedibhiranAropitavaiyAtyairAphalodayakRtyairatidUraprekSibhirapathopekSibhirakhilaguNasanAthairAtmIyamanorathairiva vayasyairamA rathamAruhya pallimabhi pratimalajigISayA / tatazca tasminpavaneneva pavanasakhe sakhijanavRndena bhUbhRnnandane vipinecaravipinadidhakSayA tIkSNatejasi prasthAya tarasA prayAti, bhAvivijayavivaraNacatu Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNI reNa sahacareNa samIreNa samarpitaraMhasIva rathe manorathAdapi javini vrajati, tathAvidharayadhAvatsyandanacakrasya vakrAbhighAtena bhUbhRtAM cakre zakrAtizAyizaktiprAgbhArakumAranirIkSaNabhItyeva prasabhaM prakampamAne , prahvIbhAvavimukheSu zAkhiSu zatruSviva sadyaH samuddhRteSu , samutpATitaviTapivilokanabhayacakitacetasi calitazirasi prasUnApIDaM sanIDabhavaditarabhUruhanikare vitIrya kisalayAJjalibandhena prakAmaM praNamatIva prekSyamANe, kSINaprAyaprANAnAM niSAdAnAM viSAdaM vitanvadazubhacihnamahAya muhurmuhurAvirabhUt / prAdurabhUcca bhUritaravallIvitAnAM pallImabhyetya pallavitatejAH paryAkulitapAkasattvaH satvarasArathicoditarathadhuryaturagapraSTaH kASTAGgArabalAvikSepakSIbANAM kSepIyaH pratisaratAM vanaukasAM puraH khamaNiriva vIracUDAmaNiH kumaarH| punarakarocca teSAmayamadhijyadhanvA zravasi jyAghoSamurasi zarAsAraM manasyAvegaM cakSuSi vegavikramavijitAlAtacakreDayAM rathakaDyAM ca / evamasminvIradinakare vyApAritakare yugapadeva vyomavyApibhirvalakSIkRtadiGmukhaiH zilImukhairmayUkhairiva khaNDitairandhakArapiNDairiva godhanaluNTAkAnAM zirobhiradho'vatIrNairAstIrNAyAmaraNyabhuvi , bAlAtapauva iva kUlaMkaSe pravahati zoNitasAra pravAhe, tamaHstoma iva nihatadhvastAvaziSTe pApiSThajane nijazauryadhanena godhanamutsRjya girigahvaramAzrite , vizrutavIraH kumAro'pi -- mAritaiH kimetairmudhA kArye siddhe sati / kAmaM yAntu kAkA iva varAkAH' iti vicArya nijazauryAnukUlaM palAyamAnavipinecaravizasanAdvigatasaMrambha AsIt / punarazaraNazaraNyo'yamaraNyAnyAH pratinivRtya pratilabdhajIvitAnAM godhanAjIvinAmuccAvacAM prItivAcamupazRNvan , vidAritadviradanakharAyudhanakharAdAttairavaziSTAsupraNayizabaradattairmuktAprakariva raNalakSmIsaMbhogasaMbhavAmandasvedabindubhiralaMkRtavakSaHsthalaH, marudAndolitakakelikomalapravAlairvipinadAhivipinecarajIvitaharaNatRptavanalakSmIvitIrNaiH Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH " prakIrNakairiva vIjyamAnaH, kharatararathaturagakhurapuTakhananasamudbhavadaviraladhavaladhUlImaNDalena caNDAMzoraMzumabhibhAvakena bhAvipativatsaladhAtrI samarpitadhavalAtapatreNeva sametaH, prathamatarodayasaMrambhasAphalyapallavitarAgairanAratamajahadvRttibhiraMzairitra mitrairmitra ivAMzubhirmuSitadoSAspadarAjadIptiH, niSpratyUhasamIhitasiddheradhvAnamantarAlabahulaM laGkayannapyaviditaparizramaH krameNa parAkramakarAkRSTyAbhyudgacchatAM puraukasAmatuccharabhasAGghisaMghaTTakaiH kAzyapI - pRSThe kASThAGgAraM ca kampayankaTakanikaTamATIkate sma / punaH parAkramapunaruktaprekSaNIyaM purAbhyantaramAzrayantaM vIrazriyAbhinavaparamAdarAdA lokayitumAgatam, AgamanapAravazyena trasta kezahastavinyastavAmahastam, hastAGgulinakhamayUkha punarudIritacikurapallavApIDam, zithilita nIvIpradeza nihitAparapANipallavaM pallavitarAgAdAgataM kAmijanahRdayamitra kareNa gRhNat, ISadavagalitakucAMzukaM kucakumbhakumbhino ratiraNasaMrambhAya vighaTayadiva mukhapaTam vidrAvitavidrumacchavinA dantacchadarAgeNa hRdayAntargatarAgaprAgbhAramiva pradarzayat, dhavalitapurobhAgaM saubhAgyacandracandrikodayamiva mandahasitamamandAdarAdAcAralAjanikaramitra vikirat, samAropitacArutarathUlatAcApaM lakSyabhedadakSa tIkSNakaTAkSazaramokSa caturamabalArUpamanaGgabalamasaMkhyaM pratipradezaM pratyadRzyata / tadapi darzanaprasAdena paritoSayannu lokaharSalokalocanamanobhiranugamyamAnaH parArdhyajanmAyaM parikalpitAnalpamaGgalArhaparibarhavirAjitaM nijabhavanamAsAdya sadyaH samupasRtapadmamukhapramukhadattapANiH pANau kurvanniva prabhAvazriyaM ziloccayAdiva kesarikizoraH syandanAdavaruroha | praNanAma ca savinayaM pitaraM mAtaraM ca premasaMbhAreNa / saMbhAvayAmAsa saMmukhamAgataM gADhAliGgitena prauDhavacasA mugdhahasitena snigdhanirIkSaNena ziraHkampanena karaprasAreNa ca yathApradhAnaM prathamAnahRdayabandhaM bandhuvargam / punarnisargacaturapraNAmAJjaliM puraH puJjitaM niyuJjAnaH syandanayugyAMzca vizra - 5.3 " Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau mAya prazrayazAli parijanaM vizanvezmodaramAdarakAtaryAdudazrumakhyA prasnavinyA jananyA nirtitanIrAjanavidhirAruroha hRcchalyavidhAnena vidviSAM premabandhena bandhUnAM lAvaNyAtizayena paNyanArINAM guNagarimNA guNalubdhAnAM hRdayaM savilAsanivAsenAsanasya madhyaM ca / ___ atha prathitayazasA tejasAM nidhinA putreNa pavitratapasAM yogyAdahaM kuto bhAgyAtputravAnasmIti vismayasnehamukhare pitAra, vitarkayati kathamudarkaH syAnnisargavIrakumAravIryasyeti vicAraniSThe kASThAGgAre , pratidizaM pratidezaM pratyagAraM ca kurukulazikhAmaNeH kuvalayakuTIrasaMkaTanivAsanibiDitAbhogAM bhogAvalImapalAlayati bAle jarati yUni ca jane , rAmabhadramiva bhrAtrA pralayasamayamiva mitramaNDalena mahIdhramiva vaMzajAtena candramasamiva sadbhiH sakalaguNanikaraparipUritairvayasyaiH parivRtaM kumAramabhivandya nandagopaH svasaMtAnasya purAtanatAM rAjakulakulabhRtyatAM ca purAtanaSaNmukhamukhaviziSTAnAmaviziSTajAtijAtAGganAsaMgamasaMkathAM ca kathayan 'bhavadvihitanirhetukopakArasya pratyupakAramapazyatA mayA dizyamAnAM pariNayatu me kanyAm / na manyetAnyat' iti sadainyamayAcata / sa ca kuruvaMzanabhoMzumAlI nIcakulalalanAsaMparkamavivekivargasulabhamAkalayan ' alamatyarthamarthitayA / mAma, yathAbhimatam ' iti svamatAnurUpamudIrayAmAsa / sa ca tAvatA tuSTo gopapraSThastadvacanamAkarNya sukhArNave nimajjastarNakakulacarvitAgradUrvAgucchazabalitopazalyaM niHzalyaH pravizya gRhaM gRhiNyA apyanayA vArtayA pravartayaJzravaNotsavaM duhitRkalyANamahotsave mahAntamakuruta saMrambham / atha prathamAnavIyadhanakumArasaMbandhena godhanopalambhAdapi zaMbharasaMbhramairgosaMkhyAnAM mukhyasya guNaiH pravRddhe dviguNitItsukyajanavihitavivAhotsavakarmaNi pa vitarAgavalluvarAmAkarapallavasarpakapunaruktarAgaraktamRdupaliptabhittau rambhAstambhazumbhitadvAri samardavighaTitaghaTaghaTApravahadUdhasyAjyadadhikardImatabhuvi Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo lambaH / haritagomayopaliptasthalaniSpAditadamyazaSpAGkaratRSi kolAhalakSubhitavatsavAtsalyAkulakuNDonIkuNDalitaviSANakoTivighaTitajanavimardai gosaMkhyamukhyAvAse snAtAnuliptAmalaMkRtavismitAmAlokya vismayasmeramukhAbhirvallavavallabhAbhiH 'asyA vallabha enAM kena sukRtena kSIramadhurAmapanItanavanItamArdavADambarAM tadAtvadrutasarpiHsaMkAzakAyakAnti mukulitayUthikAmukuladhavalimasaukumAryadantapaGkSi nirvAsitavAyasakAlimakacapallavAmudbhidyamAnavRSakakudopahAsikucayugalAmanubhoktuM labdhavAn ' iti vyaktamupalAlyamAnAM godAvarIduhitaraM govindAmAnIya nandagopaH kumArakarakamale vAri samAvarjayat / kumAro'pi ' amuM mAmeva gAtramAtrabhinnaM manyasva' iti vadan 'padmamukhAya' iti payodhArAM paryagrahIt / padmamukhastadanu govindAM pradakSiNabhramaNapizunitazubhodarkArciSaH saptArciSaH saMnidhau tadIyapANipallavasparzapallavitarAgastAM paryaNaiSIt // iti zrImadvAdIbhasiMhasUriviracite gadyacintAmaNau govindAlambho nAma dvitIyo lambaH / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau tR tI yo la mba : / ___ atha parisphuratpaGkeruhabhaGgibhAsuramukhe padmamukhe pavanasakhasAkSika sAnandena nandagopena dattAmindumukhIM govindAM pariNIya nijAvarjananaipuNaparihRtapaGkajazazAGkaparasparavirodhapunarAvRttizaGkayeva tayA saha sadA saMgate ramamANe govindAramaNe, vIrazrIjIvitezvare jIvakakumAre'pyanudinam 'anu jIvakakumAraM vIryavantaH zauryazAlino mAnyA vadAnyAH prAptarUpA abhirUpAzca' iti guNalubdhairabhiSTrayamAnaguNarAzau rAjati , rAjapurIvAstavyaH samastaguNazevadhiranavAdhikazrIH zrIdatto nAma vaizyottamo vittopacaye vyAsaktamatirevaM vyacIcarat - 'asmapitRpitAmahAdibhirarjitamasto. kamasti cedapi vastu svahastArjitamivonnatacittasya na cittaprasAdamAvahati / Avahatu vA / kathaM tadAyarahitaM dhanamavyayaM syAt / zazvadupabhoge girirapi nazyatIti janavAdazruteH / vItavittatAyAzca kimaparamaruntudam / asubhRtAM hi dAridryamasubhiryuktaM maraNamazastrasaMpAdyaM hRcchalyamanAtmaprazaMsanaM hAsyatAnidAnamanAcAraparikSaya upekSAheturApattodrekajamunmAdAndhyamakSapAsphuraNamamitratAnimittam / kimaparamudIryate / riktasya na vaco jIvati , nAbhijAtyaM jAgarti, na pauruSaM parisphurati , na vidyA vidyotate, na zIlamunmIlati , na zemuSI samunmiSati , na dhArmikatA saMbhAvyate, nAbhirUpyaM nirUpyate , na prazrayaH prazasyate , na kAruNyaM gaNyate , pAka: palAyate , viveko vinazyati , kimanyanna bhrazyati / dhanopacaye tu lokadvayocitapuruSArtho'pyaprArthita eva svayamAyAti / tato yatitavyaM vittAya' iti vicArAnantaramakhilAntarAyadhvaMsanakRte kRtajinasaparyAvidhivihitavi Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lambaH / 57 vidhapAtradAno yAnapAtramAruhya ratnAkaramagAhiSTa , nyavartiSTa ca nikhiladvIpopacitaniHsImavasurAziH , azizriyacca pArAvArasyAvAraparyantam / ' atrAntare nitAntajavanapavanapathaprApitapayodhipayaHsaMbhArasthalAvazeSitaratnAkararatnanikaraistArakitamiva tArApathamadhaH prakaTayansphATikadaNDAkAranIradhArAvalidhArAsaMpAtaH samAvirAsIt / punaruparyupari pracuratarIbhavadAsAreNa sphArarayeNa samIreNa samullAsitasalilanidhikallolakarAsphAlanabaladalitadinakRtIva timiranicaye sUcImukhanirbhedye sati , mandetaraparibhramaNamandaramanthamathaneneva pUrNamAne bhRzamarNavArNasi , prapaJcatarIbhavaprabhaJjanabhaJjanajanitajalanidhikallolanUtanazoNitakaNapuJja iva raJjitasanIDe pATalavidrumalatApaTale plavamAne , caTulAcalapATanapATavasphuTitapayodhisphItAsthisaMgha ivAsaMkhyazaGkhanivahe prevati , vizRGkhalatoyAzayazokaphUtkAra iva zrUyamANe bhIkaralaharIprahArarave , nighRNasamIraNapIDitanIradhiroSakRpITayonAviva bADabAnale parisphurati , sphItabalAndhagandhavahapratigrahaNapravaNa iva javanajalanivijalaveNIprayANe prekSyamANe , pratisaratsalilaveNIbalasamIpasaMcAriNi cAmaravitAna iva bahaladhavalaphenajAle pracalati , tucchetarapayorAzyAvartagarte payodabRnda iva payaHpUrNe ghUrNamAne yAnapAtre , karNadhAravadanaglAnikaNThoktapotavinAzavinizcayena nizcetanagAvAnyAnapAtrapradhvaMsanAtprAgeva prAptazokasAgarAnnAvikAnAlokyAyamItI jinazAsane svayamapagatAvirapAstasakalasaGgazca bhavansAMyAtrikaH zrIdatto dattahastAvalambana: 'kiM bata , bAlizA iva bhavantaH klizyante / kiM vA klizyamAnAnna daivataM kliznAti / na vA kliznAtu tathApyApadAgAminIti manasikRtya zokavazIbhavaJjanaH svayamevAtmAnamAstAM bhavAntare tadAtva eva vipadA ghaTayati / sarvakaSaviSAdAdaviSahyA vipadaparA kA bhavet / ato na viApAdaH kAryaH / kiMtu dhairyamavilambitamavalambyatAm / dhRtimanto hi Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau nijopAntagatAM pIDAmeva pIDayantaH parapIDAmapi vibhajeran' iti kAruNyAvarjitamatirabhidadhe / tirodadhe ca taraNiH / saMnidadhe ca ko'pi kUpakhaNDaH / tatazcAyamatarkitAgatiM tamadhiruhya kamapi kamanIyoddezaM dvIpamavizat / tatra kvacidupasAgaraM sikatile tale niSaNNaH kiMcidiva viSaNNo'yaM potavaNigvaraH 'saMsArAsArabhAvo'yamaho sAkSAtkRto'dhunA / ___ yasmAdanyadupakrAntamanyadApatitaM punaH // ' iti bhAvayanpAkavighaTitazuktipuTamuktamuktAprakaraM dhArAsaMpAtapatitakarakanikaramiva kalayaMzcalataraGgataraGgiNIpatitaraGgaparamparAviluThadakaThorakarkaTakAvalokanasakautukaM kAdambakadambakamapyAlokayankAMcana kAlakalAM gamayAMbabhUva / babhUva ca tatra paratreva gacchannatucchatejA manujaH ko'pi baNijastasya nyngocrH| tadavalokanena jAtasaMprItiH prasabhamanudhAvannudAdhivRttAntamasmai savismayamuvAca / sa ca pratyuvAcainametadIyadInatAvIkSaNapravijRmbhitakAruNya iva 'vaizyavareNyastvamazaraNyaH kathamaraNyAnImAdhivaseH / divasamAtramasmadgRhe gRhANAsikAM na cedasi parAGmukhaH / paramataH pazyAmaH kAryam ' iti / aryazreSTho'pi tatheti hRSTastanirdiSTaM kramelakamadhiruhya sahasA vihAyasA yayau / tAvatA ca puraH samIraNasaMcAryamANagaganadhunIphenasaMcayeneva kaJcukitaM vizadazAradavAridavyUheneva saMnAhitaM nabhavarataruNIkucAbhogacyutakSaumotarIyanicayeneva niculitamAkAlikatuSAra. vArizIkarakSodavarSeNeva valakSitamantarikSamalakSayat / tatprekSaNena vaizyapratIkSyo'yaM kautukAkSiptacetAH 'na cAya kSIravArAMnidhirjalalaharIzikharavi. hAriDiNDIrapiNDaH / na hi tatra narairgantuM pAryate / na cedamudayArambhasaMbhavadudaMzoH zizirAMzoracchAMzubhirvicchuritaharinmukham / na hi kauberakakubhi Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lambaH / kumudabandhorudayAnubandhaH / na ca vikacavicakila phullalasadvanavaharIpratAnasavitAnaM gaganam / na hi tasyaivamuccaistalopalambhaH saMbhavati / kimi - dam ' iti cintayA kiMcidantaramatikrAmanpuNDarIkapaNDamitra puJjIbhUtaM zItagabhastimAligabhastipratAnAmiva styAnamapAstasamastatamaH stomaM prazastavividhavidyApAragaparamapuruSapariSatpakSIkRtamakSayAnandadAnadakSamatizuklazukla - dhyAnamiva bahiH piNDIbhUtaM pANDuritavanarAjiM rAjatagirimaikSiSTa, abhyamanAyiSTa ca paramazrutapratipAditaM yathAzrutaM tamutpazyanvaizyapatiH, aprAkSIca prItivisphAritekSaNaH sahacaraM khacaram ' khecaragocare'sminvijayArdhagirau kimarthamasmadAgamanam ' iti / sa kiMcidiva sthitvA pratyavocat -" ayi bhoH, zrUyatAm / iha vizrutAyAM vidyAdharadharAyAM vividhavRttidAnadakSadakSiNazreNyAM zreNIbhUtapuragrAmakAnte gAndhAraviSaye yoSAjanabhUSA lokatiraskRtadina kRdudayAloko nityAloka ityAkhyayA vikhyAtaH ko'pi virAjate skandhAvAraH / tasya patirgaganecara kirITAdhirUDhazAsano garuDavego nAma / tasya ca mahiSI sakalaguNamanohAriNI dhAriNI nAma / tayoH sutA dehakAntivyAmohitacittabhUcittA gandharvadattA / tasyA janmamuhUrta evaM mauhUrtikAH 'kanyeyaM medinyAmananyasAdhAraNavINAvAdananaipuNyAdenAmatizayAnasya kasyacitkumArasya rAjapuryAM bhAryA bhaviSyati' iti vyAhArSuH / atha sA kalyANI kadAcana paJcakalyANopabAsapAraNAdivase parivAreNa sArdhaM vijayArdhabhUbhRtaH kirITAyamAnaM siddhakUTajinacaityasadanaM saparyAvidhAnapuraHsaramadhikabhaktirabhipraNamya samAgatya caturgatibhramaNaprazamanabheSajaM jinAGghripaGkeruhasparzanena pAvanaM prasUnaM savinayaM pitre samarpayAmAsa / rAjApi saprazrayaM pratigRhyatAM zeSAmazeSadoSakSayAyeti zirasA vahansaMprAptayauvana sAmrAjyAmimAM nirvarNya jAtanirvedo nivartayaMzcakSuSyamapi janaM mahiSyA samamekAnte cintayAmAsa 59 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau _____' AsIdiyaM taruNI tAruNyAneDitalAvaNyA / bhavanti cAsyAH pazyantaH payodharonnatiM pArthivajAtAzcAtakA iva jAtAsthAH / idaM hi saMsAriNAM sAMsArikaprasUtijAteSvaruntudaM durjAtaM yadAtmasaMbhavAnAmAtmAbhivardhitAnAM ca kanyAnAmanyena kenApyadRSTapUrveNa ghaTanaM tasmAdapyanurUpavarAnveSaNaM tato'pi sukhAsikAcintanam ' iti / cintAnantaramamAtyAntaraM nAmnA dharamAhUya mAm 'asmAkamasti mitraM dhAtrItalarAjini rAjapure ko'pyUravyapatiH / enamadhunaivAnaya' ityabhyadhatta / ahamapi kAryapAratatryAdArya prAyaivamAnItavAnasmi" iti / atha yathAvadavagatapotopadravaviraheNa vizrutabAndhavaviyaccarAdhIzasakAzasaMgamalAbhena ca sAMyAtrikaH samadaparavazo dhareNa sAkamupasarandUrAdeva badhiritazravasA tumularaveNa sarabhasamAgacchetyAtmAnamivAhvayantam , samantAdudgacchadatuccharatnAMzuprAMzutaragopurapakSopalakSitamantarikSAvasAnanirIkSaNakau - tukAduDDayitumivecchantam , alaGghanIyasAlazRGkhalAvalayena vizRGkhalagatinirodhAya nigalitAyamAnam , sadAtanasalilabharabharitaparikhAcakrAlavAlapayaHparivardhitamUlatayA svayamutpAditairiva sakalartukusumaphalaiH samRddham , samRddhimayasaudhazikharapinadrapatAkAgrapANipallavena zazAGkamapi kalaGkarahitaM saMpAdayitumiva saMmArjantam , kvacidbhidyamAnapadmarAgamaNimahaHstabakitaviyadantarAlairAkAlikabAlAtaparekhAmAracayantam , kvacitkokamithunavirahavitaraNanipuNakiraNApIDagAruDaratnarAzizaGkitazarvarIsamAgamasaMrambham , kvacijAlakitagabhastijAlasthagitadiGamaNDalairAkhaNDalanIlopalaghaTitatalairakANDaprasAritabhojanazAlAsthalakadalIpalAzasaMzItisaMpAdinam , sarvatazca savibhramaM viharantInAM vidyullatAnAmiva vidyAdharINAmalaktakarasAJcitacaraNanyAsena raJjitaM svayamapi rAgAturamiva nirUpyamANam , indubhiriva nanditodayairudadhibhirivottAlasattvaimantribhiriva mantrasiddhaiH pA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lambaH / 61 rijAtairiva paripUrNitArthijAlaiH suvyaktamuktAphalairiva vRttojjvalazarIraiH kodaNDadaNDairiva guNAvananai rAjamarAlairiva sugatisundarairmadhukarairiva sumano'ntaraGgairvAsarivAtamo'bhibhUtairjanaralaMkRtam, AtmadurAsadamAlokya nityAlokaM nitarAM vyasmeSTa, vyataniSTa ca 'viziSTasukRtodayAdAgatApyApanmama saMpade jAtA' iti sAnandazcintAm / tadanu pravizatAM niSpatatAM ca niravadhikatayA tatra tatra sthitairiva sarvadvIparASTrabhavairjanaiH sRSTisthAnamivAdhiSThitamupasRtya rAjadvAraM dauvArikamahattareNa dharabodhitena vijJApitAhUtaH sakautukaM rAjagRhamavagAhamAnastata ito'pyadRSTapUrvatayA dRSTiM vyApArayannaparimitAni vyatItya kakSyAntarANi nAtidavIyasi pradeze zAtakumbhastambhazumbhinazcandrAtapacchedacchavicandropalacumbitAmbarasya niSTaptASTApadaghaTitakuTTimaniryattaruNatarataraNikiraNAyamA. namarIcimaJjarIpiJjaritaharitaH khecarendrAnucaraNadhiSaNopasaratsUryendusaMdehamAvahato mahato maNDapasya madhye sthitam , astokasnehabhayAkrAntasvAntairunnayanapatibhiH paGkisthitakhacarendrairaJjalikaMjamukulapuJjenevAbhyaya'mAnam , aSTApadasupratiSThakabhRGgArakamukuracamarajatAlavRntabRndagrAhiNIbhirvigrahiNIbhiriva taTillatAbhirlalanAbhirabhito'pi digvadhUbhiriva parivRtam , mahati hariviSTare samupaviSTamapi viSTarazravasazcApakANDamakANDe darzayantyA maNDanapunaruktayA kAyakAntyA maNDapasarvasvatejasA diganteSu svAntena svaduhitavivAhakarmaNi mandasmitena sAdhitasamIhitAgateSu sAmanteSu kaThAkSapAtena prasAdAvarjanadInArasahasradAneSu zravaNapradAnena nAnAjanapadopasarpadapasarpavacaHzravaNeSu pratibimbanibhena khecarendrabRndArakakirITeSu netreNa mitragAne nivasantaM taM nabhazcarAdhipamadhikabhaktiH samudvIkSya saMmadabharadurbharaM vapuH samudvoDhumapArayanniva dharAyAM patansaprazrayaM prANasIt / khecarendro'pi rucirAM dazanajyotsnAM niHsarantyAH sarasvatyAH puraHsaradIpikAmiva darzayannadharita Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau jaladhararavagAmbhIryeNa kuzalaparipraznAdicaturopacAragarbheNa madhuratareNa svareNa 'sAMyAtrikaM saMbhAvya samucitakazipubhiH samagramenaM saMpAdya punarAnaya' iti dharamabravIt / atha dharasya sadmani vara ivAyamUravyacUDAmaNirupalAlyamAnaH kSapAmapi tatraiva kSapayitvA prabhAta eva prasarantyAM gandharvadattAyAH kSititalaprayANavArtAyAm , tanmukhakAntijite kAMdizIka iva mandatejasi gate candramasi , uDugaNe'pyuDupatiparAjayAdiva tirodadhati, pUrvodadhivelAM vikasitakamalamukhe candramukhImukhAvalokanarAgAdiva sarAge ravau samAsIdati, sIdati duhitRvirahakAtaryeNa dhAriNIhRdaye , hRdayajJe ca rAjJi 'rAjIvalocane , sulocanAnAM jananasthAnamutsRjya saritAmivAnyatra saraNaM kimu sAMpratikam / ato na sAMpratamevaM tava vaiklabyam' ityudIrya harati dhAriNImanaHkhedam , khecarendrAntikamamandAdarAdupasarannuttamAGgacumbitAmburAzirazanaH savinayaM tasthau / tAvatA ca jAtAsthA: 'kanyakAyAH prasthAnalagnaH pratyAsannaH' iti muhurmuhurUcurmIhUrtikAH / ___atha satvaraparijanacaraNasaMghaTTanaraNite zravAMsi badhirayati , pratidizaM samAgacchadatucchaprayANaparicchade caDhUMSi caritArthIkurvati , sarvathAbhavattaruNIviprayoge vidhurayati premAndhabandhujanamanAMsi, mAMsalapaTavAsagandhe ghrANarandhra nIrandhrayati, samadhikadhavaloSNISavAravANadhAriNA gRhItakanakakaukSeyakavetrayaSTinA niSThurahuMkArabhayapalAyitasattvasArthavibhaktapurobhAgena pravayasA pratIhAralokenAdhiSThitAgraskandhasya bandhurabhUSaNamaNimahaHpracayavidyududdyotadyotitaviyataH sphuTitamandAradAmakAmukamadhukaranikurumbavilulitAlakasya parasparaparihAsakathAprasaGgasphuritahasitakusumitAdhararucakasya mahataH straiNasya madhye mahIbhRdAjJayA samAyAntI , paricayAtiprasaGgasaMkrAntairvijayArdhazikharidhAtureNubhiriva raJjitamalaktakarasatAnaM tanutararekhAmayazubhalAJchanAJcitama Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lmbH| tisukumAramudaraM dadhadbhyAM pAdapallavAbhyAM pallavayantI bhuvam , viSamabANatUNIraMnirmANamAtRkAnukArAbhyAmudyannUpuravimalamuktAphalakaraiH snigdhabandhumanobhiriva gamanapratibandhAya gRhyamANAbhyAM kramavRttasnigdhAnatiprAMzubhyAM javAbhyAM bhAsamAnA , nyakRtarAjarambhAkANDAbhyAmUrustambhAbhyAM ghanajaghananagarAbhogabhAramudvahantI, vilasadamalaphenapaTalavalakSaNa mahatA kSaumeNa prayANAnusaraNakRte samAgatarAjatagirikiraNajAteneva kRtapariSkArA , tAruNyasindhupulinayorjavanayoH sArasavirAvAJcitAM kAJcImudaJcatA kareNa tanutayA patanAbhimukhaM madhyamiva gRhNatIM dhArayantI, romAvalItamAlavanarAjIsaMvardhamAnAmRtasalilakUpavibhramaM nAbhimaNDalaM bibhratI , kamanIyakAyakalpavallarIsthUlastabakasaMpadau zaukteyahAradharau payodharau dadhatI, vilAsasamIrasamulyApitalAvaNyataraGgiNItaraGgarekhAramaNIyayorbhujalatayorvimalAGgulInakhama - yUkhamAlAM pitRpuraskriyAhapuSpAJjalividhAnAyeva dadhAnA , kambukAntikaeThabhUSaNamANikyAkhaNDAlokaM bAlAtapamiva kucacakravAkamithunAvizleSAya prakAzayantI , kAlAJjanapuJja nIlAlakabandhabandhurAparabhAgamaparAntanibiDaniviSTatamaHpaTalamivoDupatibimbaM bimbAruNoSThasaMpuTazuktigarbhanirbhAsuradazanamauktikApIDaM lalATenduniryadamRtadhArAyamANanAsAvaMzaM vimalAMzujAlalaRitakapolamaNDalamANikyakuNDalamaNDitazravaNayugalamalicumbitavikacakuvalayadIrghalocanaM bibhramalAsyalAsikAvilAsadhUlatamAnanaM bibhrANA gandharvadattA satvaraM sAdaraM ca tanmukhavalitamukhaiH sabhAjanairdadRze / tatazca tAmuttamAGgaspRSTavisRSTamahIpRSThAM tiSThantIM khecarendraH sAdaramAzliSya 'putri , zrIdattenAsmAkaM kulakramAgatA maitrI / gAtrAntarasthaM mAmeva tAvadamuM manyethAH / kanye , janakastavAyaM jananI cAsya gRhiNI / gRhANAmunA prayANe matim / alaM kAtaryeNa / gaganecarANAM rAjapurI kiM na bhavanadvArasamA' iti sAnunayaM samabhyadhatta / sApi 'yathAjJApayati' iti sabASpava Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmo danA pitarau bandhujanaM ca praNamya pariSvajyApRcchaya tucchetarazukazArikAcAmaratAlavRntakandukAmbaratAmbUlaparivAdinIpramukhaparibarhapANibhistaruNIbhirbarhiNIbhiriva payodapatirabhisaMvRtA nibhRtetaragaganecarapRtanAbhirakSitA kSaNAdantarikSaNa vimAnamAruhya dharadarzitapotadarzanottAlaharSacittena zrIdattena samaM gatvA rAjapurI zizriye / ____ tataH zrIdatto'pi gandharvadattAyAH samAgamananimittAvabodhena durlalitasvAntaM vidhAya bandhusamaSTiM kASThAGgAramapyupahArapuraHsaramanujJApayannanuguNalagne prakramya yathAkramaM kartuM bharmaratnarajatajAtanirmANaM ninditanilimpagrAmaNIsabhAzobhaM bhAsurAnantaratnastambhajRmbhamANaprabhApratAnavitAnIkRtayAminIprasaGgaM prAntalambitabahuguNaharitakambalayavanikAvaraNaM bhramarAcAntodvAntamadhurasavisaravarSikusumadAmotkaramanoharaM raNitamaNikiGkiNImAlikAliGgitavikaTavidrumayaSTipratiSTitapavanataraladhavaladhvajapaTapaGgiparihasitasurasarittaraGgajAlaM jAlavivaravisarpimandasamIrasImantAyamAnakAlAgurudhUpaparimalAJcitaviyadantarAlamacintyAbhogarUpasaMsthAnaM nabhastA samastalokAvagAhanAvakAzadAnadakSam , sAgaramiva naikaratnasaMpannam ,bakSinimiSasadanamivAnimeSalocanatAvidhAnavidagdham , candrazekharamiva zekharIkRtazItAMzumaNDalam , viSNumiva viSNupadavyApinam , zatAnandamiva sadAlokasaMpAdinam , jinezvaramiva jagattrayazlAghanIyam , mahanIyanirmANAtizayavizeSavismApitanirmAtRhRdayaM , kamapi vINAvAdanamaNDapaM nirmApayAmAsa / tatazcAyamAjJayA rAjJaH samAhUya caNDAlam 'caturudadhimekhalAyAM medinyAmananyasAdhAraNena vINAvAdananaipuNena pallavitaparivAdinIpANDityagI gandhavadattAM mama duhitaramadharayiSyati yastraivarNikeSu tasyeyaM dArA iti nagare paTutaraM paTahamAtADyatAm' iti tatkarmaNi dakSamAdikSat / anantaramantyajena tadAjJAvatasitazirasA tathaiva tADite paTahe Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lambaH / tatkSaNena kSaNadApagamavisRmaramihiramarIcisahacarasahajatejaHparivRtaharitaH samasamayacaladalaghubalabharavinamadavanibharaNakhinnasaMpannapannagapatimaulayaH samadamadAvalakapolatalagaladaviralamadajalajambAlitabhuvaH prabhUtajavabharadurnivAravAnAyujavalganacaTulakhurazikharasudUrotthApitareNunikaranivAritavAsaramaNimarIcayaH kAcamecakakaravAlakarAlamayUkhapaTalaghaTitAkAlarajanIrItayaH zatamakhazAtazatakoTizakalanazaGkApalAyamAnasAnumatsabrahmacArizatAGgazatazAritavIthayaH sphItaparikarmaparivardhitakAntayaH kAzIpatikAzmIrakarNATakAliGgakAmbhojacolakeralamAlavamagadhapANDyapArasIkapurogAH puraMdarasadRzabhUtayo bhUbhujaH sametya samantAdAsInanAnAjanapadajanatAjanitasaMmardai sarvatolambamAnamuktAsarasahasramaNDitaM svyNvrmnnimnnddpikaamdhymdhyrukssn| tatra ca sthAnasthAnanivezitAni viDambitahATakagirikaTakAni nikaTaghaTitanaikaratnamarIcijAlapunarabhihitottaracchadAni dviguNitastabarakopadhAnAdhiSThitapRSThabhAgAni niratizayavitaraNakauzalazikSAkRte kRtamahItalAvataraNeneva pazcAdavasthitena pArijAtapAdapena pallavitakAntIni digantataTapratihatiparikSubhyadAtmIyayazaHkSIrodapUrodarotpatitaphenapaTalapANDareNa samuttambhitamANikyamayadaNDadhAritena rohaNagirizikharAvataradamRtakaramitreNa dhavalAtapatreNa tilakitoparibhAgAni parAkramaparAjayapraNatairiva paJcAnanairaJcitapAdAni siMhAsanAnyadhivasantaH, samantAdAdhUyamAnairanilacaladasitetarakamaladalanicayasucchAyaizcAmarakalApaiH kabalitojjhitaharinmukhAH , parasparasaMghaTanajanmanA bhUSaNamaNiziJjitena tadaGgasaGgakautukAnubandhena gandharvadattAmAhvayAdbhirivAvayavairAviSkRtazobhAH , saMbhAvanAsamabhyadhikairgIyamAnanijabhujavijayabhogAvalIvAcAlitavadanairvandibhirabhinanditazriyaH , zrIdattatanayAgamanaM pratIkSamANAH kSoNIpatayaH kSaNamAsAMcakrire / tAvatA ca tamaHstomamecakakacabhArakhacitamaNIvakanicayanirbhara Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau parimalanipatitena nikhilayuvatisAmrAjyacihnana nIlAtapatreNeva SaTpadapaTalena parivRtAmbarA , tryambakanayanadahanadagdhamadanapunarjIvanadakSAnkaTAkSAnakSayarAgajaladhijaTharapariplavamAnapArthivahRdayamatsyajighRkSayA dizidizi nIlakuvalayadaladAmanirmitAM vAgurAmiva prasArayantI, priyasakhIsalApasamayanirgatAbhiramaladazanakiraNakandalIbhizcandrAtapamiva divi viSamazarasAhAyakAya saMpAdayantI , vadanakamalavikAsabhaGgabhayavidAritena taruNataraNikiraNanikareNeva kuNThitakusumbhakusumasaukumAryasya dazanacchadamaNeraruNenAMzujAlena rAgajaleneva siJcantI samantAdAsInamavanipAlalokam , AgAmidayitahRdayagRhapravezamaGgalavikIrNasumanaHsaubhAgyahareNa hAreNa pulakitastanakalazayugalA,navadalitakadalagarbhakomalaM vAso vasAnA, vAsukisamAviSTamandaramathitamahodadhisamudgatAM saMsaktaDiNDIrapANDuritanitambAM nindantI zriyam , kAbhizcana karakalitakanakakAlAJcIbhiH kAbhizcana kamalanilInakalahaMsaparibhAvukapaTapallavapariSkRtapANipuTAbhiH kAbhizcana kAJcanamayamapi paJjaraM kAcakalpitamiva nijakAntikallolairApAdayantamudvahantIbhiH krIDAzukaM kAbhizcana bhartRdArikAvadanasaundaryacauryAgataM candramasamiva sphATikamaNidarpaNaM kareNa gRhNatIbhiH kAbhizcana kalitavakuladAmapulakitasaMnivezAH saMmukhasamIrasparzamandraraNitatantrIvalayA vasudhApAleSu vallabho'syAH kaH syAditi mitho mantrayantIriva vividhA vipaJcIrudaJcayantIbhiH paricArapuraMdhrIbhirindhritaparisaraM paritolambamAnamuktAsaravibhUSitaM muSitadivasakaramarIcisamudgamairmaNigaNAlokairAkulitalokalocanamAkIrNavividhapuSpaM puSpakavijayacaturaM caturantayAnamadhirUDhA , prauDhamatibhigUDhAnapi bhAvAnAviSkurvatIbhirantikavartinIbhirAtmanirvizeSAbhiH priyavacanazataiH prasAdyamAnA , pratyadRzyata gandharvadattA / prAdurabhUvaMzca tannirIkSaNena mahIkSitAM manmathamahimanivedanacaturA vikArAH / tathAhi-kazcinnabhazcarAdhipatanaye , tava kuca Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lambaH / taTapariNAhaparyAptaM vA na veti nirIkSyatAmidamiti vivakSuriva vakSaHsthalAdupavItamupAdAya savilAsamaMsadeze nyavezayat / kazcitkamalakomalena kareNa kanakadharaNIdharakaTakavizaGkaTavakSaHkavATalambinI vikacaraktotpaladalanicayaviracitAM prAlambamAlAM parAmRzankuNDalitakodaNDena kusumazarAsanena manasi nikhAtAM vizikhamAlAmunmUlayannivAmanyata / kazcitpriyasuhRdabhihitanarmabhaNitisaMbhAvanAsmitavinirgatairvimaladazanakiraNakandalairindI - varadRzastasyAH karapIDanakutUhalAGkarAniva hRdayAlavAlarUDhAnnirgamayya darzayannivAdRzyata / kazcidavanamayya maNimayakiraNamaJjarImAlinaM maulimAlokayannadharitagaganAbhogamAtmabhujAntaraM pUrvapraviSTAmimA bimboSThImanubhavituM svayamapyantaH pravivikSurivAlakSyata / evaM vijRmbhamANeSu vizvaMbharApatInAM paJcazaraparAkramapayodhivijRmbhaNavivaraNacatureSu vikAreSu sA ca garuDavegasutA sudhAkaralokapratibhaTaM kusumazarayazorAzimiva rAjamAnaM svayaMvarapariSadantaravasthApitaM sphaTikagRhamAvizya dRzyamAnanikhilAvayavA nijasakhIjananivedyamAnanikhilapArthivasArthasvarUpA parisaragatAyAH paricArikAyAH pANipallavAdAdAya vINAmupavINayitumupAkraMsta / 'vinamadamarazreNImaulisphuranmaNimAlikA' kiraNalaharIpAtatyAyannakhadyutikandalam / praNataduritadhvAntadhvaMsaprabhAtadivAkaro dizatu bhavatAM zreyaH zIghraM jinAGghisaroruhama // ' ityevamabhivyaktasaptasvaramunmiSitagrAmavizeSamucchrasitamUrcchanAnubandhamatibandhuramAhitakarNapAraNamAkarNya tasyAstadapavINanamatipraharSeNa pariSatparisarataravo'pi korakavyAjena romAJcamivAmuJcan / tiryaJco'pi tiraskRtAparavyApRtayastadAkarNanadattakarNAH samutkIrNA iva niHspandanikhilAvayavA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau statkSaNamaikSiSata / mahIkSitastu mRgekSaNAyA niHzeSajanakarNavazIkaraNakAmaNamAkarNya vallukIvAdanaM vAmalocaneyamanena vijetumiha jagati na kenApi zakyata iti nizcitya niHzvAsaiH saha pANipIDanAzAM muJcantaH paJcazaravaJcitAH kaMcitkAlamAnatavadananiveditanijahRdayagataviSAdA joSamAsiSata / katicitkandalitaparivAdinIpANDityamAtmAnaM manyamAnAH prArabhya vAdayituM parivAdinI parivAdameva phalamalabhanta / evamupakramasamasamaya eva samAsAditaparAjayalajjAkajalitahRdayeSu pArthivapRthvIsuravaizyeSu vizrutavizvavidyAvaizAradyavismApitajIvako jIvakasvAmI svayaMvarakRte kRtamaNDanaH pituranujJApuraHsaramanusaradbhirAtmanirvizeSairazeSaiH svamitramitra iva mayUkhaiH zatamakha iva makhAzanaiH zAtakumbhagiririva kulagiribhiradharitavindhyagirigarimANaM gandhakariNamadhiruhya dharAdharazikharaniSaNNaM kesariNamavadhIrayannadhaHkRtamadanarUpAbhimAnagraho nijagRhAnniragAt / anantaraM tadIyalAvaNyaprasravaNe pravahati prakSAlayitumIkSaNayugalamatidohalAdahamahamikayA samadhiruhya saudhamaNivalabhImanugavAkSamAhitavadanacandramasAmindIvaradRzAm 'induzekhareNa purA puratrayendhanasamiddhahutavahavirocamAne vilocane sarabhasamadAhi manmatha iti vitathamAlapati lokaH ! yadayamazeSayoSidIkSaNacakorapAraNapaurNamAsIcandrakarAyamANakAntikandalaH kAmo nikAmamAnandayatyasmAn / kimakRta sA sukRtaM purA puraMdhrI yAsya pratyagraghaTitaghanataraghusRNapaGkapaTalapATale vakSaHkavATe nibiDagairikapaGkAGkite giritaTe mayUrIva vihariSyati / AstAmidamastokamasya lAvaNyam / prAvINyamapi vINAvAdane nidvitIyametadIyam / AbhyAmakhilabhuvanAbhinanditAbhyAM vinirjitA vijayArthapateH sutA niyatamenaM variSyati' ityetAni cAnyAni vacAsyavataMsayankarNayostUrNamupAsaratparisaraM svayaMvarasadasaH / sadasyAzca vayasyaiH saha saMnihitamenamapanItanimeSonmeSeNa cakSuSA nirIkSamANAH kSaNameNAkSIpANigrahaNama Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lambaH / hotsavaprItibhAjanaM jano'yamiti menire / bahumene ca sA mAninI madanamahanIyarUpamenamAlokayantI / acintayacca 'yadyasau labhyeta patiH parAjaya eva jayAnme paraM zreyaH' iti zrIdattatanayA / atha kumAraH samavatIrya mAtaGgAdanaGga iva labdhAGgaH kuraGgalocanAyAH purastAdavasthApitamanurUpamAsanamalaMcakAra / tatazcakoranetrAyAH paricArikAbhiH pradarzitAH pratyekaM zAstranetranirIkSaNAdoSAnu doSayandhopavatIradUSayat / abhASata ca 'paricArikAH 'parivAdinI kAcana parihRtanikhiladoSA bhUSayati bhavaDhUMzam / Azu tAmAnayata' iti / tAvatA ca tatsadRzastadvidyAyAM na vidyata iti janitaparitoSayA vINAvatyA vitIrNA vINAmupAdAya vAdAyitumupacakrame cakravartI kalAnAm . 'jinasya lokatrayavanditasya ___ prakSAlayetpAdasarojayugmam / nakhaprabhAdivyasaritpravAhaiH ___ saMsArapaGkaM mayi gADhalagnam // iti / tena ca zravaNasubhagagItigarbhamudbhUtarAgamanugatagrAmaM vAdayatA vallakI vijigye vidyAdhararAjatanayA / __ anantaramAvirbhavadabhaGgurAmarSataraGgitahRdayeSu vijRmbhamANavyalIkakalpitakAlimakardamitamukheSu lalATaraGgataTaviharadasitabhrukuTInaTeSu nibiDanirgacchadatucchavegoSmaladIrghaniHzvAsasamIramamaritAdharapallaveSu pazyatsu svayaMvarAsthAnavAstavyeSu vasudhApAleSu sA garuDaveganandanA sAnandena sakhIjanena samupanItA kumAropakaNThaM vardhitotkaNThA kaNThe jIvakakumArasya kusumazaravikArakampamAnena praharSapulakajaritatvacA pANipallavena babandha bandhurAM svayaMvarasrajam / atha tAmanavadyatapobalAdAvarjitasukRtAnAmantikaM zriyamiva zraya Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau ntIM svayaM jIvakasvAminaH svAmidruhAM jyeSThaH kASThAGgAraH sAmarSa nirvarNya varavarNinIm :nitarAM nikRSTaH zreSThisuto'yaM purA tiraskRtAsmadbalaM nAphalasainyamananyasahAyo vijityAsmAkamamandaM mandAkSamAkSipat / evamatyulbaNabalasyAsya bAlasya khecarA api sahacarA yadi bhaveyubhavedevAsmadIyarAjyamapyetadIyahastastham / ataH pArthivasutaiH sArdhe spardhI vardhayitvA vardhayAmyasya dorbaladarpam' iti vicAramAracayat / atitarAM ca samadhukSayanmahIkSidAramajAn- 'vaizyasuto'yaM pazyatAmevaMparAkramazAlinAM parArdhyavastUpalambhayogyAnAmayogyaH kathaM bhogyAmimAM rAjyazriyamiva samAzrayet / samutsAyeMnamUravyasUnumUrIkriyAsurimAM nArIm' iti / tatazcaivaM kapaTadharmapaTiSThena kASTAGgAreNa saMdhukSitAnAM gandharvadattAbhinivezavizRGkhalavijRmbhitamanyuparavazamanasAM mahIpatInAM svayaMvaramAlAnibhAnupalabdhasaubhAgyapatAkena kumAreNa saha nipAtyamAnanizitahetisaMghaTTitodbhaTasubhaTakavacavisarpadvisphuliGgasUtritAgneyAstra prayogacamatkAram , caNDAsidhArAkhaNDitavetaNDakumbhakUTapatadaviralamuktAphalapaTalalAjAJjalitarpitasamaradaivatam , sAhasapratiSTapratibhaTakarakaravAlakhaNDitadevIbhavadyodhapariSvaGgaparyutsukahRdayapuJjIbhavadamarapuraMdhrInIrandhritAmbaram , nikRttacArabhaTakaNThakuharapraNAlIniHsyandamAnarudhirAsArakadamitakAzyapItalam , majjadaGghisamuddharaNAyasyadazvIyam , AkarNakuNDalIkriyamANasubhaTakodaNDaTaGkArasAMparAyalakSmIpAdatulAkoTikkaNitamukharitaha - ridavakAzam , AkAzakabalanasanahyadaviraladharAparAgadhUsaradivasakarakiraNAlokam , ratpatadavapatadanekazatazarapuJjapaJjaritarodovivaram , uddharapadAtiravasmaryamANamathanasamayasamuttAlajaladhikallolakolAhalam , anuvelanipatadatipIvarakabandhagurUbhavadurvAbhArajarjaritakamaThaparibRDhapRSThASTIlam ,aSTApadarathakoTIpAtaniSpiSTadantAvaladazanazilAstambham , uttambhitakuntayaSTiprotavipakSaziraHzIrNakacasaTAcAmaramarudapanIyamAnavIravikramaparizramam , Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lambaH / vizvajagadAtaGkajanakam, atimahadyuddhamavartata / tatazca tasminnAviSkRtAlIDhazobhini maNDalIkRtya kodaNDamakANDaghanAghana iva ghanaravamaurvIninadagambhIragarjata rjitapratibhaTasphuTakapilako parAgavidyududdyotitavapuSi varSAta pRSatkadhArAM satyaMdharatanUjanmani dharApatidharAdharANAM pratyagrakhaNDitebhyaH kaNThakuharebhyo mukharita nikhilaharivakAzA, kAzakusumamaJjarIcArubhizcAbharairAracitaphenapaTalavibhramA, zaradabhra kulamitrairAtapatrairAsUtritapuNDarIkaSaNDaviDambitazikhaNDibarhabharaiH kacanicayaiH kalpitazaivAlavilAsA, vilasaduDunika ra nirmalai maulimauktikaprakaraiH prakaTitapulina zobhA, haridibhakaradaNDAnukAribhirbhujairbhujaMgamairiva taradbhistaralIkRtA, kRttapAtitAnpAdapAniva kabandhAnkarSantI, digantakUlaMkaSA kSatajavAhinI prAvartiSTa / nyavartiSTa ca bhayAviSTamanAH kASTAGgArapramukhaH pradhanAnnidhanaikaphalAtpratyarthipArthivalokaH : 1 DambarA, 71 d tadanu yathAyathaM gateSu palAyamAnabaleSu parAjayalajjAnimIlitamukhasacchAyeSu pArthiveSu parihRtAmarSairunmiSitaguNAnurAgaiH pauravRddhairabhinanditaguNagaNagarimA jIvakasvAmI jIvitavallabhayA jayalakSmyeva mUrtimatyA zrIdattatanayayA saha samasamayaprahatamRdaGgamaddalapaTahabherIjanmanA navajaladharadhvAnA-. vadhIraNadhaureyeNa veNa nagarizikhaNDimaNDalamakANDe tANDavayannAtmamukhakamalavilokanavinirgatayuvatinayanakuvalayitagavAkSeNa navasudhAlepadhavalitava labhInivezena sparzanacalitazikharapatAkApaTatADitapayodharamaNDalena vimalasaliladhArAsaMdehimugdhacAtakacaJcacumbyamAnaniryUhanihitamuktAsareNa dvAradezanivezita pUrNakumbhena samuttambhitamaNitoraNamarIci sUtritendracApacamatkAreNa viprakIrNavividhakusumapulakitadharaNItalavirAjinA rAjamArgeNa kiMcidantaramatikramya dizidizi dRzyamAnatuGgazikharasahasrasaMkocitaviyadAbhogamahimakararathamArganirodhanonmukhaM vindhyAcalamiva vilokyamAnaM kvaci Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 gadyacintAmaNau dabhritamiva sindhuraiH kacittaraGgitamiva turaGgamaiH kvacitpallavitamiva padmarAgaprabhAprasaraiH kacicchAdvalitamiva mahendranIlamayUkhalatAvitAnaiH kvacitsikatilamiva muktAphalarAzibhirupari zobhamAnamadharitakuberabhavanavaibhavaM bahuvidhaizvaryotkaTaM gandhotkaTasadanaM samAsasAda / ____ atha gaNarAtrApagame gaNakagaNagaNite guNavati vadhUmanorathakalpazAkhini varahRdayAnandapayodhivijRmbhaNacandrodaye cAraNacakorajIvitavardhanajImUte kusumaketukalahaMsakelIkamalakAnane kalagItikalakaNThaninadAvatAravasante saMtoSasarasijavikAsadivasArambhe saMnihitavati pariNayanadivase prazaste ca muhUrte mauhUrtikAnumate jIvakasvAmI tadAtvaparikalpitaM prayatamahIsurahUyamAnahutavahaM saMnihitasamidAjyalAjaM sthAnasthAnasthitabandhulokamullokadIyamAnatAmbUlakusumAGgarAgamudbhaTatADyamAnamaGgalapaTahaM vAdyamAnavAditravallakIvalaguravavAcAlitaM pUryamANAsaMkhyazaGkhaveNuzabdAyamAnadazadizAparisaraM pariNayanamaNimaNDapamadhiruhya puraMdaradizAbhimukhastiSThansnAtAnuliptaH pratyagravihitAbhiSekAm , ApAdamastakamAracitena candramarIcigaureNa candanAGgarAgeNa nijaduhitRzaGkayA dugdhajaladhineva pariSvaktAm , AbharaNamaNimayUkhamAlAcchalena ramaNaparirambhaNAya na paryAptaM bhujadvayamiti bahUniva bAhUnAracayantIm , avataMsakusumaparimalacapalairatimadhuraM kaNadbhiralikulaiH 'iha jagati jIvakAdvarIyAnvaro na kazcit' iti kathyamAnAmiva karNajApaiH, kaMdarpazarAsanapatitAM vizikhakusumamAlAmivaikAvalI stanakalazayorantare kalayantIm , durvahatrapAbhareNeva kiMcidavanatamukhIm , raNatA ratnanUpurayugalena nikhilayuvatidurlabhaM vallabhamiyamiva samAsAdayituM carata duzvaraM tapaH' ityupadizatevopazobhitAm , upAttamaGgalaveSAbhirunmiSitabhUSaNaprabhAkulitalokalocanAbhiravanimavatIrNAbhirabhaGgu - rAbhiraparAbhiriva vidyudbhirvidyAdharavanitAbhirupanItAm , gRhItAryaveSeNa zrI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo lambaH / dattena pratipAditAM gandharvadattAM vidhivadupAyaMsta / iti zrImadvAdIbhAsiMhasUriviracite gadyacintAmaNau gandharvadattAlambho nAma tRtIyo lambaH / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 1 cintAmaNa caturtho lambaH / atha tAmupayamya ca vikacakusumamaJjarIjAlacUDAlasya cUtataroradhazchAyAyAmAlikhitena rativalayapadacihnazobhibhujazikharanivezitakArmukeNa karakalitakatipayakANDena kusumakodaNDenAdhiSThitabahirdvAram, dahAmAnakAlAgurudhUpapaTalakarbureNa kalindaduhitRpariSvaGgamecakitasurasaritpravAhasahodareNa dukUlavitAnena vilasitoparibhAgam, anaGgayazorAzisaMnikAzena kailAsagiritaTavizAlena vimalottaracchadapariSkRtena paryaGkaNa pANDuritatalam, anutalimamavasthApitamaNipAdukAyugalam antargatatAmbUladalavITikAzyAmAyamAnacAmIkarakaraNDam karpUrareNuparisaMbandhacchuraNaparimalitadazairanizaprajvalitairaGgajapratApairiva mUrtimadbhirmaGgalapradIpairmahitopakaNTham, hATakapatadbrahasanAthazayanIyapArzvam, pradRzyamAnavividhacitravitIrNanayana kautukam, kautukAgAraM kamaladRzA sahAgAhata / atha katicidahAni hariNAkSI vailakSyAkRSyamANA ramaNamanorathAnna pUrayAmAsa / tatazcazanaiHzanaiH kusumacApacApalasaMdhukSaNavicakSaNo'yamAkSipya tadIyamamandaM mandAkSamanayA samamatyulbaNarAgAndhayA gandharvadattayA kramAdatinibiDaparirambhaparipIDitastanataTam, AvegacumbitavidhutAdharapallavam, AdaravidhIyamAnakezagraham, Agraha punarabhihitAghrANajarjaritakapolAGgarAgam aGgavivartanavilulitottaracchadakathitakAmazAstrAnuSThAnavaizadyam, aviralagharmabindujAlakitatilakam, apatrapAnirvApita nikaTadIpradIpam atirabhasakacapra " " Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho lambaH / havizIrNamAlyakusumapulakitazayanam , atitArasItkAraviDambitamadanamaurisitam , AkasmikapraNayakalahavihitapAdaprahAraraNitamaNinUpuram , azrAntavardhamAnakutUhalam , ativelaM suratamanvabhavat / ___ itthamanubhavati saMsArasaukhyasArAnsAraGgazA tayA saha tasminrativilAsAnviSamazarasya sAcivyamivAracayitumAjagAma jagatIruhazikharazekharaiH kharetarakisalayarAzibhirupazobhitavanAnto vasantaH / pravizati bhuvanagRhamanaGganRpasAmante vasante puNyAhamivoccArayAMbabhUvurudbhUtakalaravamukharitakaNThAH kalakaNThAH / krameNa ca vikacakusumanicayaparimalitadazadizi, manorathAdhikamakarandalAbhamattamadhukarama ziJjitamukharitavanabhuvi, navasahakArakandaladalanakelIdurlalitakalakokilagalaguhAgarbhasaMcitapaJcama - prapaJcitapaJcazaravedanAvegavivazavirahiNi, viharamANadakSiNasamIraNataralitataruNapallavacUDAlacUtaviTapini , sphuTitapATalIkusumapATalimapallavitAkANDasaMdhyAsaMpadi, samunmiSitakorakapulakitakuravakamanohAriNi, manmathamahotsavasamAropitamaNipradIpasahacaritacampakazAkhini, caJcarIkacakracaraNAkramaNapatadaviralasumanobharasamunnatavakulataruzirasi, prabhaJjanaprakampitakaraJjazikharavikIryamANasumanaHsUcitakusumazarasahacarAgamaharSavihitavanalakSmIlAjavarSe, prakRSyamANe madhusamaye, abhinavavanApagAvagAhanakelIdohalataralitamanasaH paurAH saha puraMdhrIbhirnIrandhritakakubhastuGgAnmAtaGgAnmanohAriNIH kAriNIH zAtakumbhAGgAJzatAGgAzitakhuradAritamahIraGgAMsturaGgAMzcAmIkarapatrabhaGgacaturopAntAni caturantayAnAni ca samadhiruhya sAdaraM nagarAnniramaman / tasmiMzca samaye samastajananayanajIvAturjIvakasvAmI saha suhRdbhirnagarajananavInanadIpUravihAravilokanAya vinirgatya puropakaNThAkrIDeSu krIDAparavazAni pAdapamUlaracitakisalayazayanAbhogAni bhogabhUtadampatIkalpAni kalitakAmadohalAni yugalAni salilAvagAhanasamudyatAH karNazikharasamA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 gaMdha cintAmaNI ropitakuntalapunarabhihitAvataMsakuvalayA vakuladAmaniyamita kezapakSAstatkSaNadRDhaghaTitamekhalAbandhabandhuranitambabimbAH sudUrasamutsAritapArihAryariktamaNibandhAH premAndhadayitabhujazikharanivezitabAhulatA yuvatIzca savilAsaM sahAyAsaMdarzayandarzanIyakAyakAntizciraM vijahAra / tathA viharatastasyAgrataH kvacidagrajanmanAmatimahAnkolAhala: prAvartata / tadAkarNya tadabhyarNamabhipatati samitre pavitracAritre'sminkvacidAdaraniSpAditAhArAghrANakupitadharaNIsurakaratalakalitadaNDopalaghaTanavighaTitatanuratanuvedanAvegotkrAmadasurAsasAra sArameyaH saraNimakSNoH / tannirIkSaNakSaNopajRmbhamANakaruNaH kAruNikAnAmapresaraH kumAraH sArameyo'yamapagatAsuprAyatayA pratyujjIvayitumazakya iti nirNIya tatkarNamUle sAdaraM satvaraM sAnukrozaM ca mUlamantramupAdikSat / upadiSTaM ca diSTayA tadavastho'pi taralitavAladhirutkarNaH samAkarNayanneva sArameyaH zarIramatyAkSIt, prAvikSacca daivIM tanum / tato muhUrtamAtra eva pUrNa gAtrastatraiva tathAvidhadivyatanulAbhamUlakAraNakumArAvalokanakutUhalAdAgatya tathA japata evAsya purastAdasthAt / astokakAyagabhastiprasarairAlimpantamambakayugamenaM dRSTvA kumAro'yaM vismayAviSTaH pRSTavAn - 'AcakSva bhadra, na cedeSa doSaH kastvaM kutastyaH kasmAdasmatsamIpamAgato'si ' iti / sa ca pratyabhASata bhaSaNacaraH-"kumAra, viddhi mAmamumeva sArameyam / sAraguNadhAmnastava ma himnA nAmnA sudarzanaH sanprAvikSaM yakSakulAdhipatyam / bhavatpAdasevAkRte ca kRtamidamAgamanam / kimiha mayA kartavyaM kiM vA vaktavyam / kA vA bhavadanubhAvaM kathayitumalaM bhAratI / tathAhi - niSkAraNamidaM matparitrANamiti sati kArpaNyakAraNe riktaM vacaH / dRSTo mantrasya mahimeti jinazAsanalaghUkaraNam / IdRzasAmarthyazAlitA nAzrAvi kacidityapi na vArtam / pratiniyatasAmarthyA hi padArthAH / acaramo'yamupakAra iti bhavadavadhAna Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho lambaH / - 77 paricchedaH / kRtArthIkRtastvayAhamiti tribhuvanakArtArthyavidhAyinaste vizeSasamarthanam / sAkSAdasi pratyakSasarvajJa iti caramadehadhAriNaste siddhAnuvAdaH / samAzritakalpadrumo'sIti nizitaprajJAvadhRtapAtraprakarSasya te nikrssH| bhavati paryavasyati paropakriyeti svabhAvavyAvarNanam / sAkSAdakAri kAruNyasvarUpamiti kAryapunaruktam / udAttazailIyamiti jJAtajJApanazramaH / tathApi hi kimapyAvedyate / Agatavati kRcchre kvacidanusmatavyo'yaM janaH" ityabhidhAya kRtapraNAmaH sapraNayaM pariSvajya parokSatAmabhAkSIt / ___athAntaritavati tasminnupAntavartinaH kasyacidudyAnataroradhastAdavasthAya kumAraH prastutadevavRttAntamamandAdarAdanujavayasyaiH samamAvartayanmuhUrtamatyavAhayat / atrAntare rAjapuravAsivaizyapatisutayoH suramaJjarIguNamAlayoH parasparaM spardhA bhRzamavardhiSTa / atAniSTAM ca te saMvidaM vidAMvaramukhAdAkarNite cUrNe parAjayaH syAdAvayoryasyAstayA nAdeyajalasnAtayA na bhavitavyamiti / prAhiNutAM ca nijacUrNotkarSanikarSanirNayAya labdhavarNAnA mabhyarNamAtmaparicArike / te ca nikhilakarmanirmANapaTiSThe ceTyau dizidi'zi paribhramya parisaraM kumArasya sAdaramupAsaratAmabhyadhattAM ca dattAJjali pANitalapraNayitapanIyakaraNDakagate snAnIyacUrNe pradarya 'kathaya mitho vizeSamanayoH' iti / tadvacanasamAkarNanena nirvarNya cUrNe tUrNamasau guNajJaH 'saguNamidaM guNamAlAceTikAyAzcUrNam ' ityavarNayat / zrutvA tadvacanaM suramaJjarIparicArikA parikupitahRdayA satI 'bhavadAdiSTamativaiziSTayaM vizeSadRSTeH prAkkasyacitkathamavagantavyam / paro'pi janaH pRSTa evamanyathA vyAcaSTe sma / kimadhyaiSTa bhavAnapyamIbhirevam / nanu jIvaka eva jIvaloke vivAdapadanirNAyItyAkarNya khalu bhavati tiSThAvahe' ityabhASiSTa / sAtyaMdharirapi 'satyApayAmi tarhi maduktam ' iti tadubhayamubhayakaraNa gRhRn 'gRhNantu caJcarIkAzcUrNamaJcitamaJjasA' ityudIrayannupari cikSepa / kSe Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNa pIyaH kSititalapatanamasahamAnairiva madhulihAM bRndaramandAdarAdguNahubdhairiva guNAdhike guNamAlA cUrNe tUrNamaGgIkRte bhRzamaGganAsvAsaktajana iva kSaNAdadhastAdapatadaparam / avarNayaccavAyamabhiyuktaH 'cUrNayuktAyuktetarakAlakaraNAdAsIdasurabhitvaM suramaJjarIcUrNasya' iti / tadetadupalabhya ceTImukhAtsuramaJjarI, suratarumaJjarI surakuJjarabhaJjanAdiva jAtavaivarNyA vivAdavirahitasAkSibhiH sAkSAnnirNIte'pi nijacUrNaguNakSaye 'guNamAlApakSapAtAdupakSitAham / apekSA yadA jAyeta mayi gandhotkaTanandanasya tAvadahaM kaTAkSeNApi kSe puruSAn / varSazataM vA vidhAsyAmi tapasyAM tajjanadAsyasaMpAdinIm' iti kRtasaMgarA saGgagauravAt 'vayasye, kSamasva dAsyAH pariskhalanam ' iti pAdayoH praNamantIM guNamAlAmapi mAlAmiva maulicyutAmanAdRtyAsnAtaiva nijasadanaimAsadat / acIkaracca piturAjJayA puruSasaMsparzamarutApi nijamandirAntikamaspRSTam / atha tAdRzaM tasyAH sakhyA vaimukhyamupalabhya tannidAnaM cUrNavigAnamanuzocantI yAnamAruhya nagarabAhyAtpratinivRtya nikaTagataceTIjanacATumapi zravaNakaTukaM gaNayantI guNamAlA zanaiH skandhAvAraM pratigantumArabdhA / tAvatA samantatodhAvanmanujAnAmamandArtasvarairmUrchan 'gaccha gaccha, gajendraH' iti rundrasvanaH zrotreSvatimA mAsIt / AsIdati sma ca sIdataH straiNasya tasya samIpaM saMhRtasarvalo - kaH, kAla iva kalitamUrtiH, adhomUrdhagazAbazatakalitagAtratayA svayamUrdhvagairaivyapeta iva pAdaiH, uDDIyamAnavihaGgasaMgatAGgatayA maGgha javajighRkSayA pakSIkRtapakSa iva lakSyamANaH, kSitidhara iva labdhAGghiH, adhaHkRtAdhoraNanivAraNa H ko'pi madavAraNaH / tatastatsaMnidhinA nidhilAbhena nIcaparijJAna iva parijane parikSINe, sarabhasamutsRjya caturantayAnaM digantaM vahatsu vAhakeSu, sA daridramadhyA dAridryAdiva sahacaravigamAdekAkinI tasthau / tathA tiSThantImimAM dRSTvA guNamAlAM priyaMvadeti tasyAH priyasakhI 'prANa -- 78 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho lambaH / 79 samAmimAM matprANatrANAya vihAya kathamapatrapA prayAmi / prayAntu mamAsavaH prAgetanmRtiprekSaNAt' iti pRSThIkRtya tAM bimboSTI baddhAJjaliH kuJjarasya purastAdasthAt / avasare'sminnAkasmikAgatistatraiva paratropArjitasukRtavaibhavAdvibhava iva sa dhIraH kumAraH saMnyadhAt / vyadhAcca taddazAnizAmanamAtreNa vijRmbhitakSAtradharmaH svamarmaspRgupadravavidrAvaNapravaNa iva praguNaM guNamAlArakSaNAya tatkSaNe prayAsam / punaH pratimallavilokanAdullokaroSoddharasya sindhurasya dAntaye dantayormadhye nijamaNikuNDalazailena gaNDazaileneva pracaNDaM prAhArSIt / anantaramantaritatajighRkSAvego vetaNDazcaNDaroSaprasAritazuNDaH zUraprakANDasya tasyAbhimukhamabhyavartata, prAvartata ca prahartum / tAdAtvikopAyaprayogacaturaH kumAro'pyanekapamanekaprakAramAyAsya pariNamati tasminkariNi caraNamadhyena pravizya pRSThato niragacchadatucchadhIH / sA ca mocitApi kumAreNa mocAsamorumAramAtaGgakRtAtaGkA samajani / janitamadanavedanAvivazAGgI tanvaGgI tatkSaNasamAnItamanuyAyibhiradhiruhya caturantayAnamantaHpraviSTaM kumAramavalokayitumivAdhomukhI, muhurmuhurApatadbhini:zvAsairatyuSNatayA marmaritAdharapallavairAkulitakucottarIyA, niruttaratayA dattanamagiraH priyasakhIH khedayantI viveza vividhasaMnivezakAntaM nishaantm| __ athainAM tuhinaparAmarzaparimlAnapaGkajinIsacchAyAM satvaramupetya mAtA duhitaraM duHkhadInAkSaramaprAkSIt-" mAtaH, kimiti bhavatI kaThoratarataraNikiraNatApitamRNAlinIva glAnimanubhavati / nivedayanti ca nitAntatIvraniHzvAsamarutaH svAntasaMtApam / karikadarthanAdato bhavatyAH kimastyanyo'pi manyuhetuH" iti / evamuktApi prativacasA nAzvAsayAmAsa mAtaraM madirAkSI / athAdhikSINAyAmabhiSaGgAdaGgajAyAH kimanaGgAkramaNena kiMsvigahANAM grahaNenAhosvidapareNa kenApi vA vikAro'yamAvirAsIditi vitarkavihvalamanasi gatAyAM mAtAra , sahapAMsukrIDAparicayapezala' Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau priyasakhIrApa nidrAmiSeNa vidrAvya samutsAritasakalaparivArA pravizya zayanagRhaM zayanIyanipatitAGgI niraGkuzanipatadanaGgazaraniSaGgIbhUtA prabhUtakumArasaukumAryasaMpadanusmaraNasaraNisaMcaradantaHkaraNA tadupalambhopAyAnveSaNalampaTamatiH krIDAzukaM zokaprahANaye pANau kurvatI sarvamasmai samIhitamAvedya vidyate kimatropAya iti sapraNayaM sakRpaNaM sAnunayaM savIDaM cAnvayuGga / sa ca kIra: 'kimamba, kAtaryeNa / kAryamidamavanau cetpAryata eva mayA sAdhayitum' iti sadhIraM samabhyadhatta / sA ca madanakRtonmAdA pramadA pramANasya parAM koTi krIDAzukavacasA sadyaH samAsAdya tameva sAtyaMdharisakAze sasaMdezaM prAhiNot / sa ca vihaGgamo vihAyasA sahasA patanparitaH paribhramya parizramacchedAya gandharvadattAgRhodyAnagatasya kasyacitkabalitAkAzAvakAzasya zAkhinaH zAkhAgre saviSAdaM niSIdati sma / " sa cApahasitamadahastimadADambaraH kumAraH punarmArakaranipatadAsArakusumapatripatanaparavazagAtraH, kartavyAntaraM vismRtya vividhaprayogacaturasahacaracArugordhvapi gajanimIlanaM kurvan , gurutaraguNamAlAbhilASabhAravahanakhinna iva svinnavapuH, atyuSNamAyataM ca niHzvasya nijAvasathamabhyetya nivAritanikhilAnuyAyivargaH svargaukasAmapi durAsadaM nijasadanodyAnamAsadat / tatra kacitpracchAyazItale mahItale niSaNNo viSaNNahRdayaH svahRdayaniviSTAM tAM bimboSThI tatkAminIrUpamabhirUpo'yamakhilakalAsu kacidativizaGkaTe paTe prakaTitatadavasthamAlikhat / atha tAmAlekhyagatAmanyAdRzAbhikhyAmatidInanayanAmadhikaparimlAnavadanAmAgalitavasanAmatyu - lbaNavyasanAmavyAjakaruNAvahAM guNamAlAmAlokya kuruvaMzazikhAmaNiraho mahimA makaradhyajasya sAkSAdiva tAM saMnihitAmamanyata / yatastAM paJcazaravaJcito'yamavAJchadAliGgitum , Arabhata tasyai kimapyAvedayitum , viSIdati sma tasyAM joSamavasthitAyAm / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catutho lambaH / evamavasthAntaraM gacchatyatucchatadAsaGgAtsatyaMdharAGgaje tuGgatarataruzikharanilInaH sa kelIzukaH sAkUtaM sasaMbhramaM ca saMbhramantamenaM prasAritazirAH suciramutpazyan 'ayamevAsmAbhiranviSTo viziSTaH / spaSTamayamapyAviSTa iva madanagraheNa / guNamAlayA bhaNitamidaM cihnamapyahrAyAsminnavisaMvAdamaznute / tatastamupasami' ityAracitavicAraH kumAranikaTamATIkate sma / kumAro'pi savismayaM sAzakaM ca sapatramenaM patriNamudvIkSya 'na kevalo'yam / na hi nirAzakaM vihaGgamamAtrasya trAsAnnivartya martyasanIDagatirjAghaTIti / bADhamanena ca krIDAzukena bhavitavyam / kiMcAyaM zukaH kiMzukAtizAyicaJcapuTe dhatte kimapi patramapi / diSTayA sApi kimasmadyate yAsmAnitthamunmattayati / acintyAnubhAvaM hi bhavitavyam / puSpabANo'pi vA niSphalaprayAsaH kimasmAsveva sAyakaM saMdhatte / saMgamayitumAvAM samutsukasya tasya tasyAmapi viddhAyAM hi manISitasiddhiH' itItthamanyathApyamanyata / tathA manyamAnaM mAramahanIyaM kumAramAdarAdabhipraNamya saprazrayaM samarpitasaMdezaH samutkSipya dakSiNaM pAdaM padyamidaM papATha krIDAzukaH ___ 'viSayeSu samasteSu kAmaM saphalayansadA / guNamAlAM jaganmAnyAM jIvayaJjIvatAcciram // ' tadupazrutya vizrutavizvavaiduSyo'yamamuSya pANDityamaticaturaM saMbhAvya sasaMbhramaM saMdezaM vAcayAmAsa / AsIccAsya tatkanyAlikhitamananyajasaMjAtasaMjvarasya saMjIvanauSadham / abudhyata cAtmAnamavandhyaprayAsaM gandhotkaTasUnuH / prANaiSIcca sa manISI manISitArthasamarthanaparacaturavacanagarbhapratipatralAbhena praguNapraharSe guNamAlAsanIDe krIDAzukam / / sA ca tadAgamanaM pratIkSamANA pratikSaNavijRmbhamANotkaNThA kimayaM zukastaM janaM pazyetsamIhitamapi nAma sAdhayet / kadA vA samAgacchet ' ityutpannamatirudrIvA cAtakIva jImUtAgamanAsthA gaganaM samudvIkSya Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <2 gadyacintAmaNa sarviSAdaM niSasAda / tathA niSIdantIM nirantaranipatadAyalakabhallubAhulyAdakalyAmakalyANAkRtimAdarAdAlokya zukastAM vicchAyAM mAnamavacchetumalaM pragalbhastalpazaraNAM guNamAlAM samabhyagamat / tathA sA ca tamantarikSa eva vIkSamANA prasabhaM pratigRhya bADhaM parirabhya harSAzrubhiradhvamamivApahartumabhiSiJcantI muJcantI romAcaM muhuH zirasyAghrAya muhUrtamuddAmasaMbhramA vAmorurvAmAkSispandena paricitanimittalAbhena prAgeva sUcitazubhAgamA zukamukhaprasAdoktAM punaruktAM samIhitasaMprAptiM sAtyaMdharisaMdezataH saMdehavikalamAkalayat / tatastAM manubhASiNIM kiMcidgaladvaimanasyAM vayasyAmukhena vasantabandhuvikAra cihnena jIvaMdharagatAsthayA samupasthitatadavasthAM samupalabhya pitarau bhRzaM prINantau ' guNamAlaiva satyamiyaM guNamAlA, yadiyamapahastitAsthAnagatAsthA sarvathA yogye bhAgyAdRte durlabhe vallabhabuddhiM badhnAti' iti sphAramupalAlya duhitaraM tatkalyANaparAyaNAvabhUtAm / prAhiNutAM ca gandhotkaTasavidhe vividhavaiduSyAvAmuSyAyaNau varSIyAMsau puruSau / tAvapi sAdaramaramabhyetya tamibhyapatimiyattAdUramitarAsaMbhavaM tena saMbhAvitau ca ' tatrabhavato: kimatrAgamane prayojanam / niyojayatAM samIhite mAM karmaNi' iti sAnu - nayamanuyuktau ca muhurvaktumIpsitamupAkraMsAtAm - "ayi mahAbhAga, dhAtrItale 'tava putrAya naH putroM samarpayAma' iti na prasarpati vyavahAraH / tathApi bhavatastanayasya bhuvanapratIkSyatvAdapekSyate'smAbhirayamarthaH / zrutvedamatrabhavAnatra pramANam " / iti sakRpaNaM sapraNayaM ca tAbhyAM praNItaM vaNikpravekaH pratIcchan 'astu ko doSa:' ityabhyupAgacchat / atha gandhotkaTe tayoratyutkaTaprArthanayA tamarthamabhyupagatavati, pratikSaNasamApatadbAndhavazatasahasrasamAkule praNayijanapreSitaprabhUtaprAbhRtabharitakhalarI parisare prakRSTazilpiloka kalpyamAnaparikarmavikalpa kamanIyaniveze Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho lambaH / naikazatavitAnopadhAnapatAkAdyupayogapAThyamAnapaTTAMzukapaTale padmarAgamaNi toraNottambhazumbhitabahirdvAravitardike vittavitaraNAnandivandibRndArakabRndapAThyamAnaprazastikAvyakalakalamukhare muhurmuhurAhUyamAnapariNayanopakaraNasaMnidhApana karmakarmAntike gRhacintakacintyamAnasadanapratividheye vidheyacAmIkarakAravidhIyamAnamaNDanahATakaghaTTanaTaGkAravAcAlitAbhyarNe nirvartyamAnamaGgalavasanatAmbUlAGgarAge vadhUvarabhavane babhUvatuH / tataH samAgatavati sakalamauhUrtikamahite vivAhadivase dIpyamAnazikhAjAlajadilitasya zikhinaH purastAdAsthAvadAkalpakA liptaghanataraghanasAra surabhipaTIrapaGkaparimalitadehAm, dehajajagajjayAbhiSekakalazakauzalamalimlucakucayugalavilambamAnahAratArakitatanum, tadAtvaphullubandhUkakAntibAndhavaraktAMzukapATalita nitambAm, pAkazAsanadizamiva dR - udyadambaramaNikiraNakalApalohitasakAzAm " 83 zyamAnAm, darzanIyabhUSaNamayUkhalatAkulitalokadRzam, taTita cirAvasthAyinIm, avasthApitakusumadAmasAreNa rohaduDupaTalajarjari - tatimiravirAjivibhAvarIvilAsa coreNa cikurabhAreNa kAmapi zobhAmAvirbhAvayantIm, kuberamitradattAM vinayamAlAsutAM guNamAlAM guNavati lagne lagnakaH sakalajantujIvanasya jIvaMdharaH sAdaramupayeme / iti zrImadvAdIbhasiMha sUriviracite gadyacintAmaNau guNamAlAlambho nAma caturtho lambaH / --(*):-- Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 gadyacintAmaNa paJcamo lambaH / atha pariNayanAnantaramantarAyarahitavijRmbhaNena viSamazareNa samAropito rAgazikharaM zikharadazanayA tayA samaM saMsArasahakArapacelimaphalAyamAnAnmandIkRtamahendropabhogamahimAbhogAnbhogAnanubhavitumArabhata kumAraH / tathAhi - navapallavadalanicayanirmitazayaneSu parimalataralamadhukarapaTalapaTAvaguNThitaparisareSu gRhodyAnalatAgRheSu lakSyIbhUtaH kusumazarazarANAM kamaladRzAtayA saha suciramaramata / vAraNapatiriva vanasarasi kariNIsakhaH kaMdarpa - vijayapatAkayA tayA tannitambabimbAhatijarjaritataraGgamAlAsu tadAtvasaMbhramadambhaHsaMkSobhitakamalasamuDInarolamba kadambakabalitAmbarADambarAsu krIDAvApISu ciraM cikrIDa / adhyAsya tanumadhyayA saha samantAdAstIrNatUlazayanAnbhavanamaNivalAbhinivezAnnizAsu nizApaterniryadamRtaniH syandAnkarakaMdalAnpratIcchannicchAdhikaM vinodayAmAsa vilocanacakoramithunam / itthaM gamayati kAlaM kalAnidhau kAmatantraparatantre jIvakasvAmini bhAminI sakhe sakhedaH sa guNamAlopadravakaraH karI tatkuNDalAhatijAtavailakSyaH prakSINatanaratanuparitApaparItamanA manAgapi mandetarayatnena yantrA sAnunayaM sAdhikSepamarpyamANamatIva svAdviSTamapi nAdade kabalam / niHzvAsadIrghamuSNaM ca puSkaralikhitamahItalaH kevalaM pAkalAzaGkibhiraGgIkRtavividhabhaiSajyairbhiSakta maistathA cikitsyamAno na tAdRzIM dazAM kSaNamapyatyA kSIt / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo lambaH / atha kuNThIbhUtasakalabhaiSajyaprayogajanitalajjeSu vaidyeSu, bahudiva - saparihRtaka balagrahakSINavapuSi vilaGghitanijavacanaviSaNNaniSAdini nitarAM sAdini dantini, tasya tathAvidhavikArakAraNamAdhoraNA jIvakakRtAM kuNDalAhatimeva samAkalayya pApiSThAya kASTAGgArAya sAvegamAvedayAmAsuH / sa ca zabaracArabhaTazUragRhItagodhanapunarAnayanaprakaTitaparAkramapATavAhitena 85 nijavAravAmalocanAvargAntaraGgIbhavadanaGgamAlAGgIkaraNaprarUDhena gandharvadattApariNayanasamaya saMjAtaparibhavapariNatena nijAdhoraNaniveditavAraNAhatizravaNasamIrasaMdhukSitena sphuTitajapAkusumapATalanayanaprabhApaTalacchalAdatiprabhUtatayA hRdayAdapi bahirnirgacchatA tucchetareNa kopahutavahena pralayasamayavisRmarapraguNakiraNakalApakabali dikparisaraH patiriva tejasAmazeSajananayanadurnirIkSatryakSa iva tribhuvanaparikSayacikIrSurAviSkRtabhairavAkRtiramarSala kSmIpravezamaGgalamaNitoraNasavibhramabhrukuTibandhenAndhakAritalalATaphalakaH parisaravartinaH puruSAnAdikSat ' AnIyatAmanena kSaNena durAtmA jIvakaH ' ityArUDhakopakASThaH kASThAGgAraH / te'pi tanayA iva yamasya prarohA iva sAhasasya, prakarSA iva parAkramasya, vigrahA iva sAmarthyasya, karakalitakaravAlakaraNatarpaNaprAsatomarabhiNDipAlaprabhRtivividhAyudhA yaudhAH kumA " rabhavanamarundhan / atha nirupamaparAkramapATavamadotkaTo gandhotkaTatanayaH svagRhAnirgatya niravadhikaroSaprasaraH kesarIva hAriNayUthaM taraNiriva tamaH stomaM dAvadahana itra vanataruSaNDaM pralayapavana iva parvatanivahaM karikalabha iva kadalIkAnanaM tatkSaNena kSapayitumAtmajighRkSAgatamazeSaM balamArabhata / ArambhasamasamayamAgatyAsya janayitA 'jAta, naivaM kartavyam / sthAtavyaM hi nideze dezAdhipateH / tasyopasarema parisaram / prajJAparibarhavirahitA hi parAkramA na kramante kSamAya / tadamIbhiH saha gacchema rAjabhavanam / anubha 8 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 gadyacintAmaNa ve bhAvinamartham' ityabhidadhAna eva nivArya taM yaudhanidhanodyatamAtmajamAtmajanmadivasAdArabhyArjitamazeSaM vittamupAyanIkRtya tena saha nIti va kabadhurgandhotkaTaH kASTAGgArasyAgAramayAsIt / pravizya maNimaNDapasya madhye mahati viSTare samupaviSTamenaM jvalantamiva kopadahanena dAruNakopacayapalAyitaparijanamakANDAviracitanidrAbhaGgavijRmbhitAmarSabhIpaNavapuSamiva kesariNaM bhItabhItaH kathaMkathamapyupasRtya tanayena saha gandhotkaTastannikaTe hATakarAzimamarezanizitazatakoTizakalita sumeruzikharasahacaraM saMnidhApya 'sa hyatAmayamaparAdhaH zizoH / dIyantAmamuSya prANAH' iti praNayakRpaNamabhANIt / kASThAGgArastu kAruNyAspRSTahRdayaH 'kimaSTApadena ' iti pratyAdiSTakumAraprANapraNayanabhaNitirdharaNItalavinamitazirasaM kRpaNavacanamukharitavadanamatanutaratanayasnehAndhaM gandhotkaTam 'gamyatAm' iti sAvajJaM visRjya sa - makSamavasthitAnArakSakAdhyakSAn 'asya parAkramamadakSItrasya kSepIyaH kSapayatAsUnU' iti saroSamabhASata / te'pi tatheti tadAjJAmaJjalibandhena pratIcchantaH pragRhya kumAramatitvaritapadapracArapracalitabhuvaH prasthAtuM vadhyasthAnaM prati prArebhire / atha pratihatavacasi prabhUtaviSAdaviSamUrchAlamanasi vismRta kartavyavartmani sadyaH sadma samAsAdya nijasutavinipAtavijRmbhamANadAruNazucamaviralaniryadazrujalavilulitadRzamazrAntaviracitAkrandAM sunandAm * alaM saMtApena / saMsmara purA caryArthamAgatena tapodhanena savistaramudIri - tAM kumArAbhivRddhizaMsinIM kathAm | avitathavacaso hi munayaH' iti sA - ntvayati samavagatasutodantaprabandhe gandhotkaTe, kaTakavAsini jane janitAnuzayena 'rAjate rAjatA kASTAGgArasya / kaSTamidamakANDe vidhicaNDAnirAlambA lasya vilasitam / adya nirAzrayA zrIH, nirAdhArA dharA, sarasvatI, niSphalaM lokalocanavidhAnam niHsAraH saMsAraH, nIrasA ra , Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo lambaH / sikatA, nirAspadA vIratA ' iti mithaH pravartayati praNayogAriNIM vANIm, sakhedAyAM ca khecaracakravartiduhitari dayitavimokSaNAya kSaNAdAvibhAvayantyAmantike svavidyAM vidyAdharakula kramAgatAm, kramajJaH sa kumAro'pi mArayituM pArayannapyAtmaparibhavavidhAnalampaTAnbhaTAn ' kimebhirniSphalaM nihataiH / nAsIdati gurujanAdiSTaH kASThAGgAravadhasamayaH' iti sAhasAya saMnahya - ' mAnamAtmAnaM nivArya sudarzananAmno devasya sasmAra / sa ca kRtajJaH kRtajJacaro devastadA dhyAnAnantaramantarikSapathamabhinavatamAlakAnanakA limamalimlucaiH kAlameghanicayaiH kavacayan, nabhastalastyAnamedinIparAgapUradUrAntaratadivAkareNa samunmUlitotkSiptavRkSaSaNDa saMmIlitAkAzadigavakAzena caNDAbhighAtaghUrNamAnagirizikharavizIrNagaNDazailene tastatastUlalIlayA nItagRhapaTalIpaTalenAbhipAtatADanavihvalitAvanItalaviluThadakhilajIvadhanena jhaJjhAsamIreNa samutsAritasakalArakSakabalaH, sahelamAdAya kumAramantarikSe - kSaNAdiva gatvA gIrvANasada nasadRkSamakSaya sukhasaMgataM zRGgaparAmRSTacandraM candrodayaM nAma nijazailamazizriyat / akArSIcca tatra harSotphullamukhaH zata1 -makhasada nAtizAyi saudhAbhyantarasthApitabhadrAsanamadhyamadhyAsInasya jIvakasvAminaH svabhartRmukhaparijJAtakumAra mahopakAritAtyAdaredAraiH sArdhaM payovArdhipayobhirabhiSekam / vyAhAcci - " kumAra, mAM vizvadUSaNapAtre bhASa gAtre sthitamevaM pavitrIkRtavataste 'pavitrakumAraH' iti bhavitavyaM nAmnA " iti / evaM kRtajJAnAM dhuri kRtajJadIkSeNa yakSeNa kRtAM puraskriyAmanubhUya bhUyasIM bhUyastena samamekAsanamadhyAsyApsarasAmatipelavaM nATyamAlokayati kumAre kumAramAraNAya preritaH sa caurikAdhyakSo'pi pratAraNadakSatayA 'kSapitajIvaM jIvakakumAramakArSam' iti vacasA harSakASThAgataM kASThAGgAraM vidhAya tadIyaM prasAdamanAsAditapUrva lebhe / tataH sunandAsuto'pi sudarzanayakSAvarodhajanena vara iva parayA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dyacintAmaNa mudA saMbhAvyamAnaH saMpadaM yakSapaternejImetra nirvyAjaM gaNayannapi gaNarAtrApagame 'kimatra mudhAvasthitirAsthIyate / gurUpadiSTarAjyapravezArhatrAsarAtpUrvamapUrvacaityAlayavandanena kandalayAmaH sukRtaprabandham' iti mano babandha / priyabandhurayasya bandhuramabhisaMdhi tadanubandhiphalopanateranavadhigatAmavadhicakSuSA vIkSamANaH kSoNIbhramaNena kumAropalabhyasya phalasya bhUyastayA katha mapyanvamaMsta / adAcca tasmai 'mA sma kuruthAH kurukulapate, tatra preSyasya prArthanAkadarthanenAvajJAm' iti yAcJApUrvakaM sarvaviSApaharaNe gAnavidyAvaizAradyakaraNe kAmarUpitvakalpane 'pyanalpazaktikamamandAdarAnmantratrayam / abhyadhAcca ' kumAra kurukula kumudendo, kumudaizvaryAsamasamarasAhasa lampaTasubhaTabhujAdaNDakhaNDana pracaNDanibiDaghaTita koTIrakoTivitatiyutagaNanavirahi tanarapadRDharacitasabhAyAM svayaMvarAnantaraM vivAhasamaye maraNapariNatimeSyanti yadarayo'pi tavodayo'pi samAsIdati mAsi dvAdaze maduktamidaM drakSyasi punarmokSyasi ca' iti / evamamRtAyamAnamamRtAzino vacanamadasIyApsarasAM sarasAni vacAMsi ca zravaNayoravataMsIkurvati parvatAdavaruhya mahyAM gantumArabhamANe kumAre, sudarzanayakSo'pyakSamo bhavanvirahavyathAM soDhuM gADhaM parirabhya pathAntarodantaM cedaMtayA vyAhRtya visRjya kumAramAdarakAtaryAtpunarapyanusRtakatipayapadaH pratinivRtya praskhalitapadaH svapadAbhimukhastanvanpadepade pRSThAvalokanaM sAhAyyamanuSThAtumanucaramiva kumArasya kuvalayita kuvalayaM locanayugalaM prerayanpracurAnuzayaH zanaiH zanairnijazailamazizriyat / evaM cirAdadhiruhyAntarikSamantarhite yakSendre, mRgendra iva vItabhItiH svavIryaguptaH sa kurukulakumudendurapyamandAdarAdaraNyazobhAprahitekSaNo viharanvi - gatAtapatra menamAtapAttrAtumiva nirAkRtAtapAnmArgapAdapAnnirantara nipatannirjharanibhena niHsahAyakumAranirIkSaNadAkSiNyavigaladaviralAzru pravAhasaMbhRtAni " " Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo lambaH / va mahIbhRtazca prekSamANaH pratyakSitayakSodita cihnamahnAya mahAntaM kAntArapa thamalaGghayat / tatazcAgrataH kvacidugrataroSmaduSprApe visphuliGgAyamAnapAM sUtkare kariniSThayUtakarazIkarAvaziSTapayasi niHzeSaparNakSayanirvizeSAzeSaviTapini nirdravanikhiladalanirmitamarmarasvabharitahariti marutsakhasabrahmacArimaruti kareNutApaharaNakRte nijakAyacchAyApradAyidantini vAraNazoNitapAraNAparAyaNapipAsAtura kesariNyudanyAdanyaprapaJcavaJcitahariNagaNa lihyamAnasphaTikaTazradi marakatamayUkharekhAparaharitAGkuradruhi mRgatRSNikAvilokanonmastakasalilatRSi gulma saMdehasamApAdana caturabarhibarhAntaH pravizadAtapaklAntabAlaphaNini bhakSyadurbhikSatAnupalakSitavanamahiSakukSiNi tApatAmyaddavakarabhIkarazUtkArakAMdizIkazvAvidhi mRgagaNanirmAsatAkRtamRgayopekSA bubhukSitavanaukasi vanadahanadahyamAnavaMzaparipATIpATanaprabhavajhaTajhaTArava cakitAdhvagamanasi dInatAzAntavAnarakulalIlAkarmaNi gharmasamayArambhasamadhikaduHsahoSmagharmAbhidhAnarasAtalajyeSThe marupRSThe nizvaradacizchaTAvalIDhaveNusphoTasphuTapura:paTahena zuSkANyapi zirAMsi mahIruhAM jvAlAbhiH kisalayitAni kurvANena, dandahyamAnanIDoDDInanirAlambAmbarabhramaNakhedapatitapatripatrapAlaciTacaTAyitaraTitavAcATena vipinasattva saMtAna vividhavasAgandhAnubandhavigamAyeva sapAda nirdagdhasnigdhakAlAgurutarugahanairAtmAnaM dhUpayatA, kusumacaSakapuTeSu kRtamadhurasAsvAdanamadavazAdiva pratidizaM patatA, sATopa kabalayatA svAhitavalAhakagRhyatAgarhayeva barhiNavyUhAn vairivArisaMbhavaruSeva zoSitasarasIgarbhasthitAni vArijajAlAni lelihatA, gRhIta garuDasvabhAveneva nirvizaGkacarvyamANadurvahabhogabhImabhoginA, nijajIvitApahArijImUtamUlacchedecchayeva sphuliGgavyAjena viyati samudgacchatA, duSkAleneva tucchetaradhUmapracchAditadyAvApRthivIvibhAgena, pAtradAneneva bhUtividhAyinA, bauddheneva labdha " 89 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau sarvasvabhakSiNA , tattvajJAneneva tamopahena , atRptimattvAdatigRnujanadezIyena, prAptadUSaNAdvezyAjanaveSAntareNa, duSpravezatvAdADhyagRhAtizAyinA , sujanalokeneva pAMsalasthale sparzarahitena, guNarAzineva vaMzotkarSaprakRSyamANena , taskareNeva rakSAbhUyiSThe nivRttasaMrambheNa dAvapAvakena paritaH parItatayA paritApaparAdhInAnkRpAdhInamanAH sa dInoddharaNocitaH kumAraH zatahradAzatavalayitAniva balAhakAnanekapAnaikSiSTa / ___ dRSTamAtreSveva teSu svagAtraspRgupadravAdiva dUyamAnaH sutarAM sudarzanasuhRdayaM tadupadravaparihRtaye hRdayanihitajinapatipadapaGkejaH suptamInahrada iva nibhRtaniSpandAkSipakSmA kSaNamasthAt / tAvatA vavRSuH paruSatarAlokanimIlitAmbakAnAmambaramAlimpatAmakAlabAlAtaparucAM zampAsahasrANAmajasronmeSaNamaNDitAH zuNDAlaurasazuNDAdaNDaprakANDatulyasthaulyanIradhArAnirantaritAntarikSAH pratikSaNasulabhaphaNipatiraNaraNakavitaraNacaturagambhIragarjitajaritazravasaH parjanyAH / tadanu ca nijodaranilInasAnumati salilAharaNadhiSaNAgatanIradAyamAnadviradapariSadi bADavakRpITayonitulitabilavivarapIyamAnapayasi zauktikanikarAnukArikarakotkarahAriNi viDambitavidrumalatAvitAnadrumakisalayopazobhini sAgarasabrahmacAriNi pravahati payaHpravAhe dAvacitrabhAnoH paritrAtAnAlokya gajAngajendragAmI gatAnuzayaH zanairatikramya marubhuvaM gatvA gavyUtimAtraM tatraiva mahAvaMzatayA mahAsattvatayA mahIbhRttayA mahonnatitayA cAtmAnamanukurvantaM kamapi parvataM tadakharvagarvanirvAsanAya nivezayitumiva nijAmiyugamasya zirasi siMhapota iva zilAvibhaGgena sAhaMkAraH samadhiruhya mahIbhRtastasya maNimakuTAyamAnaM jinapatisadanam , pipAsAtura iva dhArAbandhamAdarAndhaH samAsAdya , sadyaH saMpullamallikAvakulamAlatIpramukhaphullagucchaiH pUjArhamarhantamatibhaktirabhipUjya , punarapi taruNataraNiriva gIrvANagiri prakRSTamanorathaH pradakSiNaM bhrama Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo lambaH / 91 nU, tatratyayA jinazAsanarakSiyakSidevatayA sAdarasaMpAditakazipuH tato . vinirgatya vizvataH zazvadupapAditataruNIcaraNayAvakarasasaMparkarakta talatayA svayamapi pallavitarAgamitra pallavavyapadezaM dezamazizriyat / tadanu ca tanmadhyanivezitaM nirdoSatayA doSAdhipatiriti sadA suvRttatayA vyavasthAvikalavRtta iti kalAkSayarahitatayA parikSINakala iti ca paribhavantaM candram, candrAbhaM nAma kamapi skandhAvAram, naikavAra saMbhavadasaMbhavinimitopalambhena sasaMbhramaM gAhate sma / tasminnapi sthAnasthAneSu vAcaMyamAnAmitra varjitavyAhRtInAM sAdyaskahaviSA mitra bASpaniSpAdanavyasana juSAM bhUriphalabharita bhUruhAmiva vinamrazirasAM puraukasAM nAlaniSkuSitanalinAnIva pramlAnavadanAni prekSamANaH prAntavartinaM kamapi dAntahRdayaM puruSamamRtavazrIyamANadazanakiraNaiH sakaruNamiva siJcanvanakuJjarotpATitaviTapipeTakasyeva vizvasyApi janasya vicchAyatAnidAnam ' kimavagacchasi' ityapRcchat / sa ca kumAramAdarAdabhipatyaivamabravIt -- "bhadra, bhadrAsikArthipArthivaparArdhyakirITapAdapIThapratiSThitapAdapallavaH palatradezApadeza kubera kozagRhapatiH patitajanadurAloko lokapAlo nAma rAjA bhavatyasyA rAjadhAnyAH / tasya ca sakalaguNagarIyasI kanIyasI prajJAzAlijanakalAbhena jaDAzayaprabhaveti patidevatAvratabhAvibahumAnaprAptyA bahupuruSAbhilASiNIti lokapAlasahajasaMgamena lokavinAzakaragaralasodareti ca garhamANA padmAM padmA nAma / kanyAmimAmidAnIM kanyAgRhAnnirgatya gRhodyAne svakarAvarjitajalasekena sasnehamabhivardhitA puSpavatI jAtA mAdhavIlateti mahotsavamAracayantIM tadvadanagocarazazAGkazaGkayeva bhujaGgamaH ko'pyasprAkSIt / narendrAzvAsanarendrA iva prabalaprArthino vyarthaprayAsAH / tannimitto'yaM martyAnAM zokaH / zAkunistu kazcinnizcetaneyaM yadi jAtApi kanyakA tAvadenAmananyasAdhAraNaviSaharaNanaipuNaH ko'pi prANaiH samaM sAMpratameva saMgamayatIti saMgirate / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 gadyacintAmaNau narapatirapi tadvacanavizvAsAdvizvadizyapi zaktimadanveSaNAya zuddhAntAdaparamantikacaraM prAhaiSIdaghoSayacca 'viSaharaNasamarthAya mama rAjyAdha vitAradhyAmi' iti / mahAbhAga , mahIpatinA viSavidyAvidagdhAnveSaNAya preSitedhvahamapyanyatamaH kazcidasmi / kArye'sminkaccidArya , bhavato'pyadhikAro'sti" iti| tadvacanAnantaraM jIvakasvAmI ca 'jIvamAtrasyApyupadravo draavyitvyH| kimuta prabalo'yamabalAjanasya' ityantazcintayan 'ayi bhoH, tatra yAmo vayam / astu vA na vA prastutakarmaNi prAvINyam' iti praNigadanneva rAjagRhamupasRtya pravartamAnatumulanivartitavarSadharanivAraNayantraNamanAmantrita eva pravizya kanyAntaHpuraM tatra sarvato'pi sarvasahApRSThe veSTamAnagAtrayASTaM kaSTAM dazAmApannamAkrandamayamiva zokamayamiva vilApamayamiva vyAmohamayamivAzrumayamivAmayamayamiva nirUpyamANaM janaM tanmadhyagatAM dhavalakomalakadalyantardalasacchAyapracchadAcchAditazayanIyamadhizayAnAM mRNAlinImiva cchinnamUlAM vicchAyAM kanyakAmapazyat / vyacintayacca tadaGgakAntikendalitakandarpadapaH 'na ceyamapsarasaH, na hi tasyAzcakSuH pakSIkRtapakSmakSobham / na vAsau taDillatA, na hi tasyA apyevamatipelavAGgopAGgasaMgatiH / na vaivAsau ratiH , na hi tasyAstanUjanmanA bhuktocchiSTAyA evamakliSTAGgayaSTitA ghaTate / nUnamiyaM bhujaGgenApyanaGgAviSTena kiM spRSTA' iti / evaM cAbhyathA cintayantamantikacaramukhAdupalabdhamahimni mahIpatAvapi sapAdapatanamavarajAkacchramucchettumupacchandayati tadicchAM vinApi tatkarmaNi kamro'yamAnamroddhArI kumArastatheti tadvakramAlokya nimeSamAtreNa tAM nirviSIcakAra / svIcakAra ca punarenAM kandarpasarpaH / vapuSmAnmAro hi kumAraH / kathamenaM sAkSAdudvIkSya cakSuSmatI kanyA na bhavedananyajAkrAntA / tatazca sA sakRdavalokanakRtavyasanabhUyastayA bhUyaH kumAramapArayantI draSTuM viSavegamiSeNa pazcAdapi nimeSaNamevAtmanaH zaraNamamaMsta / atarkayacca prathamataramanubhUyamAnasma Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo lambaH / 93 -ravikArA 'kathayanti nikAmaM kAmo nAma kazcidastIti / kimayaM saH' iti / tadavasthAlokanena lokapAlabhUbhuji punarapi garalasadbhAvazaGkAbhayAliGgite bhRzamiGgitajJaH kumAro'pi kAmatandrAlumantrayannivAnaGgAturamAtmAnamapi tadaGgasparzana caritArthIkurvansamAnayogakSematAM lebhe / mumuce sA ca mocorustadIyacaturakaratalasparzanamanumahimnA pradyumnagaralavegAt / udasthAca talpAdAkulitAkalpA / bubudhe ca savidhagatAnvividhauSadhahastAnsamastAnapi puruSAn / tirodadhe ca tiryagvalitamukhI paryaGkAdavaruhya hrIyantraNenAkRSTA saMnikRSTaceTIpeTakasya madhye / tAvatA tatparitrANavihasto janaH samasto'pyunmastakaharSamUrtiH kartavyAndho gandharvadattAdayitaM dattAJjalirabhipraNamya 'prayANAbhimukhAnprANAnpratipAdayanprANanAtho'pyayamevAsyAH' iti svayamevAcIkathat / lokapAlo'pi 'lokottama , lokottro'ymupkaarH| kimiha tavAhaM vyAharAmi / mama rAjyaM mama bhojyaM mama gAtraM mama mitraM mama prANA mama trANaM ca tvadadhInaM' ityabhidadhAnaH , prAptamanaHprasAdamenaM prAsAde kvacitpracuropacAramavasthApayan , apAstasamastajanaM mantrAgAraM mantribhiradhiruhya mantrayAmAsa-'ayi mAnyAH , kanyAyAH prakRto'yamupadravaH sukRtodayAdupAzamat / ataH paraM paro'yamapAro hyasyAH prazastavarAnveSaNaprabhavaH / tataH kathamanAropitadoSaM kathaMkathamapi kamapi jAmAtaramupalabhya tamapi dustaraM bADhaM nistarAmaH / kumAro'yamanavadyAkRtiravidyamAnapratyupakAramupAkarot / anurUpazca rUpayauvanasuguNaiH / kiMca, tAM maJjubhASiNI svahastenApyaspRzat / yA cAsmAkamayamaviditagotravizeSo vaidezika iti jAtA saMzItiH sApi sAMprataM nirastA , yatastadIyo vRttAntastadanubhAvakaNThoktyAyamavagataH / evaMgate sati yadatra prApta prAptarUpA nirUpayantu bhavantaH iti / tannizamya nItividaH sacivAzca 'deva kimatra vicAreNa / sarvathA sa eva yogyaH kumAraH' ityudIrayAmAsuH / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau athaivamAtmAbhimatamamAtyAnumataM ca vadhUvarasaMgamaM saMpAdayitumulokasaMvidhAvidhAyini pallavadezabhUbhuji, parazvaH khalu bhavitA pANipIDanamahotsava iti janavAde vijRmbhamANe, vijRmbhitamanmathavyathaH kumAro'pyekAmapi triyAmAM sahasrayAmAM sarvathA nizcinvanpazcime yAme yAminIsvAminyapi svAmirahaHsaMbhogasamudrIkSaNatrapayeva tirodadhati , rativyatikaravizIrNavadhUvaracikuraviccharitasumanasIva vicchAyatAmupagacchatyuDunikare , nirdayavimardAzyAnamithunAGgasaMgatakuGkumapaGkaparAga iva prasarati prasavarajasi , pu pavatIH spRSTvA latAH punaH sparzabhItyeva zanaizcarati samavagADhasarasi maruti , sadyovikacanmaNIcakanicayamanohAriNi mahIruhanikare nirantaranisyandimakarandadhArAM dampatighaTanArthamambudhArAmivAvarjayati , sphuTitakusumaSaNDodbhAsini dIpamaNDitadIpadaNDa iva dRzyamAne sanIDagatacampakaviTapini, atisphAratayA bahiHsphurajjAyApatirAga ivonmiSatyuSorAge, bhRGgAvaliprakaNite maGgalapAThakavacasIva gRhyamANe, gRhodyAnamaNDanamAdhavIlatAmaNDape. kusumakodaNDena pradattAM tAM mattakAzinI gamdharvadattApatirgandharvavivAhaprakrameNa rAgAgnisAkSikaM pariNIya punarguNavati lagne lokapAlena vitIrNI vidhivadupAyacchata / iti zrImadvAdIbhasiMhasUriviracite gadyacintAmaNau padmAlambho nAma paJcamo lambaH // -:(*): Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho lambaH / SaSTho lambaH / atha tAM navavadhUmavadhUtatrapAM pavitrakumAraH zanaiHzanaiH parikalpayan, 'paGkajatvena dvijapatidvaSeNa madhupasaMparkeNa ca nikRSTaM nirdiSTadoSasahityAdavadhIrayataH pamaM tava mukhapadmasya padmasadRzatAM padmAnane , kavivartmani sthitAH kathaM kathayanti' iti mithaH kathayan , naTa ivAvasthAnuguNavacasi viTa iva saMbhogacAturye vazyamantra iva vazIkaraNavidhau ziSya ivecchAnuguNavartane cakravAka iva virahAsahiSNutve bhavan , tattadguNeSu svayamapi tathA bhavantI kAminI kAmatantrajJo yathAkAmamanvabhavat / anaiSIcca tasmineva rAjasamanyamlAnapATalotpaladAmaparimalodgArikabarIbandhayA viracitazirISakalikAvataMsayA divasakarasaMtApasaMtrAsAdatiziziradezaniveziteneva zazAGkAtapena ghanasArasurabhiNA himajalalulitenAnativiralena candanavilepanena pANDuritazarIrayA , salilasyandibisalatAhAravyatikaritamuktAsarataraGgitastanataTayA parihRtakuGkumamANikyabhUSaNayA triguNatiraskariNIsthagitavAtAyanadUrAntaritadyumaNikiraNadarzanayA pallavitasAyaMtanasalilakeli. kautukayA nirmokaparilaghuparidhAnayA dhArAgRhaniryadvAridhArAravazravaNanivRtayA candanazizirazilApaTTasaMviSTayA prAleyazIkarAsAravAhinyA yAminyeva hemantasya , mauktikarAjitatanulatayA veNyeva tAmraparNAH, zItalacandanacchAyAbhRtA mekhalayeva malayazailasya , phenapiNDapANDurAmbarayA vIcyeva payaHpayodheH , padmayA tayA samaM sphuTitapATalakusumApIDapaTuparimala Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 gadyacintAmaNa " visaravAsitarodovivarANi prasaradUSmalataraNikiraNaparAmarzamarita pakSmANi paTutarAtapakRta koTara puTapAkamandaprANaviSkirANi sphItaphalastabaka bhUribhAranamrazAkhAmravaNAni cUDAratnasaMzayitavanavaizvAnarabilezayabhujaGgAni patralAnUpadrumaSaNDa piNDita romanthamantharavadanagodhanAni dAvadahanadAhavidrANasAraGgasaGghalaGghitamarunmArgANi pAnIyazAlApannapathikajanavAJchamAnasAyAhnA zuSka sarasIvilokananirAzazokAndhasindhurArabdhakarAsphoTAni riktIkRtamahAmahIdharanirjharasrotaH sirAsaMtAnAni saMjvalitapataGgagrAvapAvakaprabhApaTalalIDhajAGgaladrumANi, ghoratapAMsIva muktAhArazarIrANi, rAjahRdayAnIva - jodhikadveSotpAdIni apatyAnIva sadAkAGkSittapayAMsi patitakarmANIvAdhastalAvarohaNakArINi, nAka strImanAMsIva marudautsukyavidhAyIni, atirUkSANi graiSmakANi kAnicidahAni jIvaMdharaH / " athaivaM manorathadurAsadaM satataM tayA sAraGgadRzA samaM zamanubhavannapi viSayeSvasaktatAmAtmano vivarItumiva vijayAsUnuH, viSayAntaramantarhitaeva gantumanAH samajani / tAvatAsya tirodhAya jigamiSoranukUlatAM cikIrSurivAvasita divasavyApArazeSaH pUSA nikaSAstazailamalambata / ApatayAlu nizAnizAcarInizAtazUla zikhAsamutkhAtaM vAsarasya hRdayamiva sthapuTitaprasthaprasthAnavihvalavAhanivahavihatasyandanavisrastamastagirigairikapaGkacayakhacitaM rathAGgamiva ca pAtaGgamaGgamadRzyata / tatastejonidhirapi vini-vAritadoSo'pi vAruNIsaGgAtkimaparaM raviradhaH papAta / padminIraja: sa : spRSTamambaramapahAya majjatyabjinIbhujaGge jaladhijalavelAnte saMtatalAkSika vanakAlakSmIM babhAra sNdhyaa| tatazca savegapataGgapayodhipAtapATitazuktipuTamuktotthitamuktotkarA iva nirdayamadhukaramardananipatadanalpakalpatarukusumaprakarA va ca tArakAzcakAzire / tadanu cAgAdharasAtalakA sAragarbhapItavAsaratApasukhasamuttaratsamarvItavAhanavAhavairikAya kArNyakaJcukitAnIva, aharavasAnavi - Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho lambaH / hAramaNDanapravRttavalaripupurapuraMdhrIjAtayAtayAmatAvadhUtAvataMsanIlakuvalayapra - bhAnuviddhAnIva samadadikkarikulakarNatAlatADanAmreDanabhayacakita vidvANaSaTcaraNacakracaJcadacizcacame cakitAnItra sarvataH zarvarIkezapAzadezIyAni tamAMsi mAMsalimAnamabhajanta / krameNa cAbhyAgatAbhimataramaNa nIlakaJcukakadAzAkadarthitAbhiranupadaM prasAritapANibhiritastato gRhyamANe svAbhyAzeSu svairiNIbhiH, atibahalapaGkapaTalazaGkibhirAvarjitapArthairanibhRtaM viluThitumUrIkriyamANe vipinakuhareSu varAhanivahaiH, akANDajaladamaNDalabhramasaMbhramasaMbhRtapunaHpalAyanacintairutkSepacaTulapakSasaMpuTaiH sabhayamabhivIkSyamANe saraH su haMsaiH, saMrambhasamuddhUtasaTAcchaTairutpucchAyamAnaiH kaThorakAlAyasapaJjaradhiyA vighaTayituM vyApAritanakhakoTibhiH sATopamuddizyamAne giritaTISu kaNThIravaiH, timirApIDe jaraThatAM pratipanne, prApte ca nizIthe, nirdayasaMbhogavyatikarazrameNa gADhAzliSTanidrAM tAM bimboSThImatisaMvAya gandharvadattApatirantarvezikairapyavidita evAntaHpurAtpurAcca nirgatya yayau / atha padmabandha padminImiva padmAM parityajya padmAdayite prayAte, prazithilitanitAntasvApA sA kAntA kAntakaraparirambhaNasaM bhUSNuzaMbharAnupalambhena vijRmbhamANavepathubharAdaravivartitagAtrA nimIlitanetraiva prasAritapANiH paritaH paryaGke patiM vyaceSTa / adRSTvA ca talimasavidhe dhavamavadhUtAvaziSTanidrA drutamutthAya zayanagRhamabhitaH pradIpATTeSu pralambamAnamaNikanaka sumanodAmanikAmasthUlazAtakumbhastambhacchAyAsvapyatuccharaNaraNakavihvalA prahRtarapUrvagAnA dhAtrItalacumbitalambamAnazithilakezakalApA kalApinI nRttodyatA, vidyudiva meghAvalIvalayitA, valayarabamukharitakarapallavaiH pallavayantIva parAmRzantI bhuvaM bhUyaH paryabhramat / evaM naikavAraM varadarzanazaGkayA darastambhitAkrandaprasaGgA svAGgacchAyAmapi tadaGgacchAyAM saMdihAnA bhUtvApi nizAnte kAntaM yadA naikSiSTa tadA ' hA hatAsmi ' 9 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 gadyacintAmaNa iti paridevanamukharitopakaNThA kalakaNThI muktakaNThaM ruroda / tAvatA prabudhya dagdhahRdayA nibhRtetarapadaprasRtayo visRmarakacabhAratimirakavacitaviyataH 'kiM kim' iti yAminInibhA yAmikayuvatayaH samAyAsiSuH / adrAkSuzca tAM bhagnopaghnapAdapAM latAmiva pAMsulodgamapatrabhaGgAM dhAtrItalazAyinIM zamayitumiva zokAnalaM nayanajalapravAhe lavamAnAmuddAmadAridryAdapyudvejanIyAM vAcyasaMparkAdapi zocyAM nirghRNatvAdapi nindanIyAM paradAraparigrahAdapi nigrAhyAM nAstikyAdapyanAstheyAmavasthAmArUDhAM padmAm / tatazca tAsvapi tasyAH paridevanAnedAnaM parijJAya paritrAsaparAdhInAsu, parijanamukhAdetadupazrutyodazrumukhI samAgatya tajjananI janitodvegA nijotsaGge vatsAmAropya tadAtvocitaiH zIpharaziziropacAraprakArairvyAhAraizca vidhAya labdhasaMjJAM sAtyaMdharidayitAM sadayamevamanvayuGka - 'ayi putri, te jAmAtrA svayAtrAbhivyaJji kiMcitpurastAdupanyastamasti vA na vA' iti / sA ca manubhASiNI kiMciddhyAtvA smRtvA ca taduktamitthaM pratyabravIt'amba, kadAcidapahAyAmbaramambaramaNAvamburAzigAhanalampaTe sati, tamavalokya jAtamandahasita iva cakAsati candramasi candrazAlAM mayA sAkamadhivasanbhartRpravAsapIDitAM sanIDagRhAkrIDakrIDA girinIDagatAM kokapriyAM pradarzayan 'priye, pazya bhartRviyoge'pi punastatsaMyogasaMbhUSNutayA virahasahiSNumimAm' iti sAkUtaM samabhyadhAt" iti / duhitRvacaH zravaNAnantaraM samudbhavaduddAmadhRtiH padmAjananI 'jahIhi vatse, vicikitsAm / anena hyanyApadezenopAdezi tvayA viprayogaH punaH saMprayogazca te prANanAthasya' iti praNigadantI sutAmAzvAsayAmAsa / (6 atha padmAvallabhospi pallavajanapadapaticoditajaGghAlajanatrAtenApyavidita eva laGghayannalaGghanIyamaraNyAdhvAnamabhivanditAkhilapuNyajinabhavanatayA pAvanatAmullAghatAM ca nItaH pallavavarSasImni nAmnA citrakUTaM vici " Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho lambaH / tracAritrAzrayaM tApasAzramamadhvazramaparicchedAya zizriye / apazyacca tApasAnAmaJcitavRtto'yaM paJcAgnimadhyasthAnAditapaHprapaJcam / atarkayaccAyaM kRpAluH 'aho dehinAM mohanIyakarmedaM durmocaprasaraM yadvazyA amI mudhA klizyante' iti / vyAharaccAyaM parahitaparatantro mantrAyamANaM vacaH " ayi tapodhanAH, 'na hiMsyAtsarvabhUtAni' iti vizrutAM zrutiM vidvAMso'pi kiM hiMsAnidAne tapasyekatAnA bhavanti" iti / adIdRzacca durdazo jaDAJjaTAjAlabhraSTajalAvagAhanalagnajalacaravisarANAM vividhaidhovivaravisarpatsarpAdijantUnAmapyamandavibhAvasau dandahyamAnAnAM nayanavatAmasahyaM vyasanam / abUbudhacca tattvamayaM labdhavarNo varNinAM madhye katicidatyAsannabhavyAndivyaiH zrAvyahRdyairanavadyAnekAntodyotibhirvacobhiH / udasvidapavargazriyaste'pi zrIjinadharmamagRhNan / atha tAvatA saddharmAbhimukhatApasahRdayodvAntatamaseva zyAmIbhavati diGmukhe, zyAmAmukhavidheyakRtyaM munijanaiH samamanuSThAya kASThAGgAraripuH kSapAmapi tatraiva kSapayAmAsa / tadanu ca sanmArgasaMdarzanasAvadhAnena savitrA saMgRhItasamyaktabalabahiSkRtatApasamanastamorAzipunaHsaMparkabhItyeva niHzeSatamaHstome'pi niraste, parisaratarusuptotthite kumArasaukhasutika iva savirAve sati vayasi, rurugaNe'pyuTajAGgaNabhuvamutsRjya tRNacarvaNacApalyAdAzramopazalyamAzrayati , zucItaravibhAgopekSiNi sugatamatAvalambinIvAmbujinIrajaHsparzanalampaTe vAti prAbhAtike maruti, dinapatimukhAvalokanoddAmadivasazrIrAga iva prasarati taruNAtape, tApasadArakasamitau ca samitkuzapalAzaharaNAya yathAyathaM viharantyAm , vihitapragetanavidhistato vinirgatya sAtyaMdharirandhakAritaparisarANi kaNadalikadambakabalitazikharakusumatuGgatarusahasrANi vizRGkhalakhelatkuraGgakhurapuTamudritasikatilasthalAbhiramyANi svacchasalilasaraHsamudbhinnakumudakuvalayamanojJAni vimalavanApagApulinapuJjitakalahaMsarasitaraJjitazravaNAni dRpyacchAkarazRGgako Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNa TivighaTana viSamitatuGgakacchAni vicitrasumanaH parimalamAMsalasamIrasaMcArasurabhIkRtAni kAnicitkAnanAni nayanayorupAyanIcakAra / tAni ca kramAdatikramya gacchanvikramazAlivividhapuruSapariSadaH pAruSyavirAmAbhirAmarAmAlaMkRtasyAyatnopanataratnarajatajAtarUpajAtajAtasamRddha DiNDIrapiNDapANDupuNDarIkodbhAsinaH salilAndolita cArucamaravAlamarutaH paradurAsadasattvAdhikavividhabhUbhRdadhyAsitasavidhasyAjasrAbhivardhitavAhinI sahasra saMpAditasaMpadaH payodharabhara manohara mahiSI mahitadhAmnaH sadAtanagodhanacakAsinaH sakalajantusaMrakSaNadakSasya viDambitakSoNIpaterdakSiNadezasya maNimakuTa/yamAnavikaTazikhara culukitAmbaraM jAmbUnadopapAditasthUlasthUNa sahasra saMbAdhamaNDi - tamaNDapamakANDabhatradAkhaNDaladhanuH kANDazaGkAniSpAdanazauNDanaikapuSpopahAramaharaharabhivardhamAnasa paryamavilayaM kamapi zrIjinAlaya madrAkSIt / tannirIkSaNakSaNa eva kSINaniH zeSazramaH zrAvaka zreSTho'yaM kASThAgatapramodaH sAdhudhautapAdaH pAdapavallurItallajasaMphulaphulotkaramaravinda saMdehAnudhAvanmadhukareNa kareNApacityApacitividhijJo'yaM vihitAJjaliradhikabhaktibhaktibharanigalavigalita iva kathaMcidgalAdgalati sakalavAGmayAtivartikIrterbhagavataH saMstave, saMstavanautsukyAGkurAnukAriromAJca muJcati zarIre, zAradAravinda iva makarandabindubhirAnandAzrujAlaiH plAvite locanayugale, acalitamUrtiratulatUrtiH kartavyamapazyannavazyendriyastrikaraNazuddhistriH parItya kSaNamAsthitaH zrIpIThAgrasthitirAracayya kusumAJjalimavajinaM jinamastokamastAvIt -- ' taranti saMsAramahAmburAziM yatpAdanAvaM pratipadya bhavyAH / akhaNDamAnandamakhaNDitazrIH zrIvardhamAnaH kurutAjjino naH // vivekino yasya padaM bhajante vimucya bAhyAnviSayAnasArAn / avAptumAtmIyaguNaM guNAbdhirjinezvaro naH zriyamAtanotu // yadIyapAdAmRtasevanena haranti saMsAragaraM munIndrAH / 100 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho lambaH / 101 sa eSa saMtoSatanurjino naH saMsAratApaM zakalIkarotu // ' iti / tAvadavaJcitayA tadIyabhayabhaktikuJcikayaiva zrIkavATe svayaM jhaTiti vighaTite, tadavalokya nikaTavartI martyaH kazcidAhitAtyAhitabharaH prItivisphAritanetradvayena zatapatrAJjalimiva pavitrakumArasya pAtayannasya pAdayoH papAta / tamavalokya lokajJaH kumAro'pi nAtyAdaraM darzitadazanajyotsnayA kRtsnamasyAGgamAlimpan 'ko'si / kutastyaH / kasmAdasmatpadayostava patanam' ityapRcchat / sa ca tadvacolAbhena labdhamahAprasAda iva baddhAJjaliritthaM nijagAda-- "svAmin , itaH krozamAtrAntaritapradezanivezito vezavATiketi viTaiH , vidyAmaThiketi vidyArjanotsukaiH , vipaNivIthIti vaNigbhiH , AtitheyanivAsa ityatithibhiH , bhogabhUriti bhogApekSibhiH , AsthAyiketyAstikaiH, giridurga iti kSemAthibhiH sevyaH kSe. mapurI nAma jananivezaH / tatra ca prajApatiradhaHpAtitAkhilapRthivIpatiH surapatidezIyo narapatidevo nAma / tasya ca rAjazreSThasya zreSThipadaprAptaH sparzanazIlatve'pyakalpitapradAyitvena kalpazAkhinaM prajJAzAlitve'pi kSamAspadatvena bRhaspatimADhyatve'pyanuttarakASTAzritadhanikatayA dhanadamapyadhaHkurvansarvaguNabhadraH subhadro nAma / tasmAcca tejodhAmnazcandrAdiva candrikA padmAkarAdiva padminI payaHpayodheriva paGkajAsanA kAcidaGgajA smjni| sA cendumukhI bandhujanapramodenAbhivRddhA sAMprataM prAvRDivodbhinnapayodharA sarAMsi pitrormanasI kaluSayatyAkarSayati ca yuvazikhaNDinaH / daivajJAstu tajjanmadivasa eva etajjinabhavanadvArArarapuTasya svayaM vighaTanaM nikaTagate yasmijAghaTIti prakaTitAnubhAvasya tasyeyaM pANigRhItI' ityabhANiSuH / ahamapi tasya vizrutamahimno vaizyapatezcakSuSyaH ko'pi bhujiSyaH / tataH prabhRti tanniyukto'tra nivasannahaM nirvAsitahRcchalyaM pratIkSya jagatpratIkSyaM bhavantaM hRdayaprabhavadAnandaprAgbhAreNa praNatavAn" iti praNigadanneva vaNijAM karNa Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 gadyacintAmaNau dhArasya karNotsavamadaHkathayA kartuM yayau / subhadro'pi bhadrataranimittopalambhaM paunaHpunyenAnusmRtakanyAvRttAntaH kvacidekAnte kAntayA samam 'kiM karoti sa kiMkareSu bhadro yaH kanyAvaraparIkSaNakRte sahasrakUTajinAlaye kRtakSaNo'bhUt / vAmetarabhujasphuraNaM vivRNoti zubhAvAptim / api nAma kadAcidavazyaM varaM pazyet' iti pAravazyakarkazaM vitarkayannatarkitAgatinA guNabhadreNa pavitrakumArasya trijagatsvAmijinabhavanAbhyAgamanamAkArNava ivendoramandasaMbhramaH zravaNayostadvacaHzravaNaM caraNayoH prayANatvarAM nayanayorAnandAzrudhArAM ca kurvANaH pANidvayArpitadraviNarAzinA guNabhadraM dArikAvaravArtayA dArAnsasnehanirIkSaNena sanAbhIzca saMbhAvayannahaMpUrvikAsametAmitetarAntikacaraH kumArAntikamabhyagamat , apazyacca bhaktiparatantraM zrIjinendrasaparyAparyutsukaM vijayAvatsaM jainajanavatsalaH sa dharmavAtsalyAvarjitaprItirvaizyapatiH / acintayaccAyam 'atipragalbhamadhuradRSTivikSepalIlAdarzitAkANDapuNDarIkavanavikAsavibhramaM vaidagdhyalAsyavidyAlalitabhUlataM dantakAnticandrikAcchuritavidrumapATalaradanacchadamunmRSTacAmIkaramukuratulitaka - polamRjutuGgakomaladIrghanAsikaM vigADhalakSmIbhujalatAveSTanamArgAnukArikaNTharekhamaMsasaktakarNapAzaM zauryazibirottambhitastambhasabrahmacArimanoharAMsabAhulataM kamalAkarNAvataMsakaGkelikisalayasukumArarucirakarazAkhaM vyaktazrIlakSmavikaTavakSaHkavATamamRtasaridAvartasanAbhinAbhimaNDalaM nakhadinamaNiniSyandikiraNavikAsicaraNatAmarasadvandvaM kandamivAnandasya prarohamivotsAhasya palavamivollasamaya kusumamiva maGgalasya phalamiva manorathasya nyaJcatkAJcananagalokamatilokaM vapuramuSya tAvadAmuSyAyaNatvameva na kevalaM kevalArkodayasthAnatAmapyanakSaramAcaSTe' hIta / tatazca nAticirAdviracitaparamezvarApacitimavalokya taM kumAramu Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho lambaH / 103 citopacArairArAdhya punarArAdvartinaH kasyacidakaThorakaGkelitaroratucchacchAyAyAM zauktikajAlavAlukamanojJe hRdayajJAntikacarasatvarasamIkRtasthale kumAramanvAsInaH kuberadezyo vaizyapatirvAtsalyautsukyakauzalazaMsikuzalaparipraznAdinA muditahRdaye viditavRttAnte ca bhavati vijayAnandane nakhaMpacapAMsUtkaraduHsahAdhvanyAdhvazramAzritavizvajanapadapathikanibiDitapAda - pamUle kathitasalilasaraHparAcInatRSyatpatatriNi mRgatRSNakAkulitamRgakule lalATaMtape bhavatyambaramaNau kurukulazikhAmaNaye gurutaranijamukhaprasAdakaNThoktAM nijotkaNThAM punaruktAmiva vivatre- "kumAra , mayi te premakAraNamaparamAstAm / AstikacUDAmaNe , tAvadaniSedhyamevedaM svayUthyatvam / atastvayA me prArthanAvaimukhyena na sakhyaM vihantavyam / anumantavyamevAsmadAvasathe divasocitavidhi vidhAtum" iti / so'pyasupraNayinAmapyarthitAmasamartho bhavanvihantumatyAhitavRttaH sAtyaMdhariH 'astvevam' ityanvamasta / tatazca sarvaguNabhadraH pavitrakumAro'yaM guNabhadraprasAritaM pANiM pANau kurvansarvasahAyAH sahelamutthAya kAyarociHpratihatasahasarociH sahasrakUTajinAlayaM sahasrazaH parItya praNipatya ca punarapyatRpta eva tannikaTAtsubhadranirodhAddhaTaddhATakakUTakoTipinadvadhvajapaTapANipallavena kSemazrIvallabhamivAmantrayamANaM sAndracandrAtapAtizAyicandrazAlAnilRptaniratizayaratnavisaravisarpikiraNaprakareNeva pratigRhNantaM prasabhopasarpadatighorapauruSapadapracurastanitAnukAriraNitazravaNArabdhatANDavagRhazikhaNDibRndena svayamapyamandAdarAdAnandanRttamivAracayantamatyAdaradhAtrImukhAkarNitasubhadrasutA - bhartRsAMnidhyADitaharSakrIDAkIravirAvamiSeNAziSamiva prayuJjAnam , puJjamiva saMpadaH, pUrtimiva zobhAyAH , mUrtiImava kolAhalasya , atibhadrasubhadrasadanoddezaM niravakAzitajananivezaM vezapuraMdhrInetravrajaviracitavividhatoraNastrajaH samatItya samAsadat / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 gadyacintAmaNau tatra ca subhadrasutAsaubhAgyagRhottambhitastambhasadRzorustambhazobhopalambhalampaTatAprAptairiva rambhAstambhanikarairnIrandhritAH puraMdhrItrAtavidhIyamA - navividhAlaMkRtIrahaMpUrvikA gacchadvizrutavizvavaizya dRzyamAnapravezAvasarA naikadvArabhuvaH krAntvA, kumAraH kacidantargRhaM karagRhItajAmbUnadatAmbUlakaraNDAdarzakalApikelikIrasArikApramukhANAm, saMmukhAgataM kSemazrIvallabhramatyAdarAdanyonyamaGgulInirdezena darzayantInAM priyasakhInAM madhye sthitAM kSemazriyaM zriyamiva sAkSAlakSayan, tadakSizaralakSIkaraNAdakSamayA ca tayA savibhramAkuJcitacArubhrUlatAcApanirgatena hRdayabhedanapezala zitena netrapatriNA viddho bhavan, hRdayalagnabhalazalya ivAyalakabharAspadIbhUtaH padamapi gannumapArayannapAratadvadyathAnirvRtaye nirvRtiputrikAM tAM dhAtrItala durlabhasaMvidhAnavidhAtrA subhadreNa bhadratarala yathAvidhi vizrANitAM paryaNayat / iti zrImadvAdI siMha sUriviracite gadyacintAmaNau kSemazrIlambho nAma SaSTho lambaH / *: Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo lambaH / 105 saptamo lambaH / atha tAM pRthunitambAmayaM prathamavivAha iva prathamAnaprItiH pariNamapariNamadanivAraNamadanamadavAraNavardhitadhRtiranavadhRtarativyatikaravijRmbhitavyAkSepaH kSemazrIkAntazviramekAnte kAntatarakAyakAntikAndizIkakalAdharAm , ramaNe caraNatale ca raktAm , priyasakhImaNDale jaGghAkANDe ca snigdhAm , Urustambhe parijane cAnukUlasparzanAm , saubhAgye zroNIbimbe ca sAbhogAm , hRdayavRttau romarAjau cAtyaktakauTilyAm , madhye praNayakalahakopatanUnapAdi ca tanutarAm , sanAbhau nAbhimaNDale ca bhagnAm , citte kucayugale'pyunnatAm , manasi bAhulatAyAM ca mRdvIm , vacasi grIvAyAM ca mitAm , vaktre hRdi ca suvRttodbhAsinIm , sapatnInicaye kacabhAre ca kAlimamayIM kSamazriyaM pazyan , spRSTadRSTatadIyAkhilAGgatayA hRSTatamaH 'priye, tvAmevamanAratabhogyAmamartyabhogyAbhirapsarobhirupameyazobhAM kathamudIrayAmi' ityupalAlayannatigRnurivAlaMbuddhimanAsedivAnavartiSTa / evamanirvRtisukhayA nivRtisutayA samamatimAtranirvRtimadhijagmuSastasya gandharvadattApatergatvaratAM jJAtvA priyasakhIva pratiSiddhaprayANA prAvRDAvirAsIt / tasmiMzcAticakitakAdambe kandalitakandale sphuTitakuTajaSaNDe tANDavataralazikhaNDini sphuradAkhaNDalakodaNDe khaNDitamahIpAladaNDayAtre trAsi. tavAtakini taTidAlokanacakitavanaukasi prasthitamAnasaukasi tiraskRtadinamaNitejasi sphUrjatsarjasaurabhe bhekaraTitavAcAle calitabakapatidanturaviyati vRtrahagopacitritadharitrIpRSThe niSThuraghananinadavinidrakesariNi madamantharasindhure nakhampacanitambinIstanamaNDale proSitaprANakhaNDini tarugahvara Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 gadyacintAmaNau nibhRtaparabhRte viratavibhAvarIramaNajAgaraNe kuTmalitatArakAvalokanakautuke kUlaMkaSasalilapUrasariti dhArAndhakArapUritahariti durvibhAvadivAnizavibhAge puGkitazarakusumazare zItAlugodhanatrANAyastagomini nirvizaGkasamAliGgyamAnAGgAradhAnItanUnapAdi pariNamati payodharasamaye, kuGkumapaGkapakilapayodharAmantaramAntaM vamantImiva rAgam , karAlakAlameghakAlimakAlAgurudhUpagarbhagarbhAgAragarbhasthitAm , ciraprabhAmivAciraprabhAm , prasaranmanohAryAhAryanaikamaNimahaHstabakAmagastyaculukitaratnAmiva ratnAkarasthalIm , kariNImiva vArisaMparkacakitAm , prajAnAthacittavRttimiva pratApArthinIm , surAGganAmiva mahIraGgasparzanaparAcInapadAM kSemazriyam , kSemabhUmimiva parAkrAntamahIpatiH, kusumazarazarAkrAnto'yaM kumAraH kSaNamapi nAtyAkSIt / __ atha kadAcitkasyAMcana triyAmAyAM tRtIyaprahare virahavyasanAvatamasaviSayIbhaviSyantyAH kSemazriyaH prapaJcahRdayakuJja puJjIbhAvAdiva viralabhAvamAseduSi tamasi, subhadrasya jAmAtRprayANaprabodhanAyeva kUjatsu kukkuTeSu, nikaTagatAM patnImatisaMdhAya gandharvadattApatirbhavabhRtAM pravRtte~vasthAvikalatAM vyavasthApayanniva tathAvidhAsthAspadamekapada eva tAM parityajya pravrajyAyai prakRSTavairAgyaH puruSa iva yatheSTamiyAya / tadanu sA ca tanUdarI yAtayAmajAtagADhasvApA punaH prabodhAbhimukhI talimatale tata ito'pi zanaiH saMcAryamANazarIrA vizIryamANacikurabhAravigaladaviralakusumamAlA savilAsagAtrabhaJjanA paJcazAkhAGgulIbhirmardayantI mandamandaM mantharAkSipakSmaNI, patimukhanirIkSaNatatparA patidevatA salIlamutthAya zayyAtalamadhivasantyeva saMmukhAgatayAmikavAmalocanAmukhe'pi mukhamanarpayantI , prasarpadaGgulInakhacandracandrikayA mukulayantIva nayananalinayugam , kiMcitkuJcitapaJcazAkhatalena kaJcukitavadanA kSaNamISadunmIlayantI patimanviyeSa / tataH satrAsA tatra dayitAdarzanAdavazamunnayantI mukhamudazrumukhInAM sakhInAM himAnIbinduda Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo lambaH / 107 nturitAravindasavarNavaivarNyAni vadanAni sAkUtaM sAnutApaM sadainyaM canyazAmayat / tannizAmitAH sakhyazca sakhyaM gatA iva toyadaiH pUrvamullasaddazanakiraNataTillutAM pazcAtpatiprayANavArtApatraM tadanu nayanajaladhArAmapyapAtayan / sA tu kSemazrIH zravasi tadvArtA manasi hRllekhaM vapuSi prakampaM cakSuSi bASpadhArAmAtmanyaviSAzucaM vadane vaivarNyaM nAsikAyAM dIrghazvAsamAsye paridevanaM ca yaugapadyena bhajantI tadazanipatanAdapAsuriva bhUmau papAta / tathAvidhAmanasyAmimAM vayasyevAviditakRcchrAmAtanonmUrchA / evamatimohavidhurAM varopalambhavarArthitayA nibhRtendriyavRtiM pRthvI - zayane pratizayAnAmiva zayAnAM phaNinImiva phaNAmaNinA padminImiva padmabandhunA ratimitra tryambakalalATAmbakadahanadagdhamadanena dayitena viprayuktAmatidayAvahAM jIvaMdharadayitAM nizAmya, nirvRtiradhikanirvedA khedaprAcuryAduddharaNavihastena hastadvayenotkSipyAGgajAmaGkamAropya, tadaGgamatipAMsulaM kSAlayantIka kSaradazrujalairhimajalakarpUrapUravilulitamalayajasthAsakasthagitasphArahArazIpharaziziropacArairnivAritaprANaprayANAM vidhAya, 'vidhivilasitamidamatinRzaMsam / haMsagamaneyamevamapyasmadIkSaNAbhyAmaho kathamIkSitA' ityAdhikSINA tatkSaNe pUrvakSaNadAyAM svApAvasAne svanamAlokitamanusmRtya savismayaM sAzvAsaM sAnunayaM ca samabhyadhAt - -" putri, rAtrAvatItAyAM dayitAM haMsImapahAya rAjahaMsaH kacidgatvA saMgatazca punardRSTaH / tataH saMgaMsyase tvamapi jAmAtrA / dhAtrItaladurlabhastava vallabhaH sute, svAbhiprAyaM prAyeNa kenApi vyAjena vivRNvanneva prayAsyati / tavAlasyAdidamanavadhRtam / athavA kimidamAdhunikamAvazyake karmaNi sakalakarmakarmaThAnAM puruSANAM kvacidaTanaM punarghaTanaM ca" iti / evamabhihitairatihitairmAtRvacobhiH pihitAsumokSAzAsa ca patidevatA patipadaM paramezvarazrIpAdAravindadvandvaM ca dvandvaprazamanakRte hRdi nidhAya niSasAda | Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadya cintAmaNau atha kSemazrIvallabhe'pi kSepIyaH kSemapurIM caurikAdhyakSakairalakSita evAtikramya kAmapi kAntAM kAntAra bhuvamAseduSi, sAgarasadanabADabakRpITayonizikhApaTalAlIDha iva pATalavapuSi padminIsaukhasuptike pathikajanetre koka mithuna mitre mitre sudarzanamitrAya darzayitumivAdhvAnamudadherunmajjati, jalanidhinimagnonmanasya vezciraniruddha nisRSToccAsa iva niHsarati sumanaHsaMsargasurabhau gosargamAtarizvani, dinapatisaMbhogavyatikaravimardanAzyAnadinazrIkucakumbhakuGkumAGgarAga iva pratidizaM prasarpatyaruNarociSi, cikacatkusumakalikAkalitazikharazobhinaH zAkhinaH saukharAtrika iva saMzrayati zaMkAramukharitakakubhi SaTpadakadambake, kumudinIpaNDe ca prAtivezyasthAnaspRzAmambhojinInAM bandhoH pratyUSADambaramamRSyatIva ghaTitadalapuTakavATe bADhaM svapiti, tatropasarantaM jarantaM kamapi pAmaraM kumAraH - sAdaraM nirvarNya paramanirvANapadamupasarpatAM prathamasopAnabhUtaM gRhamedhinAM dhamamupadizya pradizya cAsmai nijAhAryamAhAryaparyAyAvaraNavigamAdavyAjaramayastato'yamavrajat / 108 tatazca kramazaH zazAGka iva sadbhiH saMgacchamAnaH kAyaikadhanatapodhananikAyatayA nivAritanikhilazvApadopadravAnadrInsArvakAlikajalapravAhA vAhinIH sarvasaukhyAspadAni jinapadAni sarvalokaprArthyAni tIrthAni ca tattaddarzitAtizayAni pazyanpathazramapAravazyaprazamanAya kacidaTavyAM nijahRdaya iva nirmale sphaTikatale niSIdanyakkRtanikhilavanakusumasaurabheNa nIrandhritaghrANarandhreNa gandhenAkRSTaH kimidamiti kiMcidvivartitatrikaH savilAsakarazAkhAvalambitasitAmbarapallavAM saMphullavanavallItulya saundaryA cirAdiva vibhAvyamAnAM kAmapi vRSasyantIM yuvatIM vRSaskandho'yamapazyat / apRcchaccAyamabhiprAyavidAmagresara : 'kAsi vAsu, kasmAdihAsi / kasyAsi prigrhH| parijJAya parastrIvimukhAnAmasmatpramukhANAM vazinAM manaHpravRtti ma Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo lambaH / 109 nISitaM tavAcakSva' iti / sA ca samIhitavirodhivijayAnandanavacasA vivardhitamanmathA tanmanobhedananiSNAtAM dUtImiva mitahasitadviguNitadazanakiraNAvaliM viniHsArayantI viracitAJjalirevamupAdatta vaktum-"ayi bhadra , vidrAvitavidviSo vidyAdhararAjasya kAcidahaM knyaa| gRhAdvinirgasya vijayArdhagirau sAdhaM sakhIbhirAkrIDe krIDantImAlokya mama syAlaH ko'pi balAdavalambyaM svavimAnamAropya gacchanmadhyemArga nijasumadhyAroSabhItaH pAtitavAnatra vane / pAtakinI cAhamiha paryaTantI bhavantamadhunA diSTayA dRSTavatI / kimanyat / evamatikRpaNAhaM bhavatazcaraNayoH zuzrUSayA caritArthamAtmAnaM kartumicchAmi / bAlAnAmabalAnAmazaraNAnAM zaraNAgatAnAM ca trANanaM zauryazAlinAM zailI ceJcaturNAmeteSAM samavAyasyAsya janasya saMrakSaNaM karaNIyaM na vetyatra bhavAneva pramANam" iti / prakRtidhIra: kumAro'pyavikRtendriyastadvacanAnantaram 'amba , kiM bataivamAdAvevAsmAbhirananumatamarthamatyarthamarthayase / kimetaM rasarudhirAdyazucivastuparyAptamakhilAzucikulasadanamavicAritaramyamanukSaNAvizarAraM zarIrasaMjJa mAMsalaM mAMsapiNDamAlokyaivaM momuhyase / pazya pazyatAmevAsmAkaM vinazyato'sya kevalamasthipaJjarasya carmayantrasya sirAgahanasya rudhirahadasya pizitarAzermedaHkumbhasya malajambAlapalvalasya roganIDasya kalebarasya hetunA kenacidantaHsvarUpaM cedAsIdvahirAstAmetadanubhavAsthA / spraSTumathavA draSTumathavaitatkAkebhyo rakSituM vA kaH zaknuyAt / atastaM makSikApakSAcchamalAcchAdanacarmacchAyApratAritAvivekinyajasraM straMsamAnodvelamalasahasrasaMgatasuSire saMsparzakSaNadUSitasamastaprazastavastuni jugupsanIyapUtigandhiMdurA~sadANunimANe karmazilpikalpanAkauzalArpitapezalabhrame carmayantramitre gAtre'sminmA sma kArSIratyAdaram' iti vyAhArSIt / tAvatA 'mAtulasute, mAmatulavyathApAthonidhau pAtayantI ka prayA 10 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 gadyacintAmaNau tAsi / prayAnti mamAsavaH' iti pralapataH kasyacidacalagahvarapratiravagabhIrasvaraH kAnanaM vyAnaro / tamupazrutyeyamazvasyantI yuvatiranAzvAsAtkumAre sadyaH kApyantaradhAt , AvirAsIca sa paruSapralApaH puruSaH / aprAkSIccAyamAdhikSINaH kumAram -. "ayi mahAbhAga, bhAgadheyavidhuro'haM vidyAnAM pAradRzvA ko'pi vidyAdharaH / so'haM mama mAtulasyAGgajAmanaGgatilakAM nAma kanyakAmudanyopadrutAmiha drumamUle kvacidavasthApya prasthitaH punarupasthitazvAnIya pAnIyaM mahanIyAkRti tAM tatra bimboSTI na dRSTavAn / kumAra, kumArIyaM mAmidAnImupekSya kaTAkSeNApi nekSate / tathA snigdhAmimAM mugdhAmapazyato mama pAravazyAnmAMsadRSTiriva jJAnadRSTirapi naSTeva pratibhAti / kimatra karomi / tatrabhavataH sakAzaM kimiyamavizat" iti / kumAro'pyatyArUDharAgamUDhasya gaganacarasya vacanamatidInaM nizamya 'na zAmyati hi karmopazamAdRte durmoco'yaM rAgarogaH / tataH khalu rAgaparavazo lokaH svakulaM svazIlaM svavibhavaM svavaibhavaM svazaurya svavIryaM svapauruSaM svavedanamapyekapada eva vyudasya dAsyamapyabhyupagacchati / rAgAndho hyakhilendriyeNApyadarzanAdandhAdapi mahAnandhaH / kecideva hi vazinaH kimidaM kiMviSayaM kIdRkkiyatkiMphalamiti vicAracaturakarNadhArA rAgasAgaraM sadAjAgarAstaranti' ityantazcintayaMzcintAgauravasphuritakhedaM khecaramuddizya 'bho nabhoga, bhogalolupatayA kimevaM vidyAzAlI khidyase / vikArahetau sati manazcedvikriyate vidyAsphUrtiH kimarthikA / kacidasthAnapAtino janasya yAthAtmyamavadyotayituM hi vidyAklezaH / durAgrahAvakuNThitamatestvayaM kaNThazoSaNamAtraphalaH syAt / tatastvayA vihanyatAmiyaM kanyAnupalambhavijRmbhitA vaipazcityazAlinA zAlInatA / kiM ca kiM na jAnAsi taruNInAM pratAraNaM manasyanyadvacasyanyatkarmaNyanyannanu tAsAm / tAH khalvamAntaM svAntAdivodvAntaM kAThinyasvabhAvaM kauTilyasaMbhAraM rAgaprAgbhAraM tamaHsaMdohaM ca stanadvaye Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo lambaH / nayanagamanavacanabhUlatAsvadharakaracaraNeSu cikurabhAre ca vahantyaH kathaM rAgAndhaz2anAditarebhyo rocante / tasmAdazucimayInAmaghamayInAmapavAdamayInAmanArjavamayInAmamArdavamayInAM mAyAmayInAM mAtsaryamayInAM mahAmohamayInAM kAminInAM kapaTasnehe na vizvAsastvayA kAryaH' ityudIrayAmAsa / tatazcaivamatyadbhutaM sAtyaMdharivacanaM nizamyApyanupazAmyanmanyubharite tatkanyAnveSaNapravaNe gate tasmingaganecare, vanitAjanavaJcanAprapaJcamaJjasA sAkSAtkaraNana muhurmuhuH saMcintayanneva kumArastasmAdiyAya / tadanu ca kacitpratyantavIkSyamANaviSamaviSANabhISaNavRSakulavRSasyAkalahavijRmbhitani - poSapUritaghoSaghoSeNa kvacitprazastapradezanivezitavizAlazAlodbhavadatiprabhUtAdhyayanadhvaninA kacidvizaGkaTakaThinasthalaghaTitekSuyantrakuTIrakoTinibiDakolAhalena kvacitpAkakapizakaNizazAlizAleyakSitisulabhazAlisasyalavanatumulena sarvatazca saMcarannitambinIpadAvalambanalampaTatAJcitama zijAnamaJjIraraveNa ca mahitasya madhyadezasya madhye vinivezitAM vizAlajAlarandhraviniryadagurudhUmajAlavilasadakAlajaladAgamAma_kaSaharmyanihanikhA - tanaikamaNimahaHkalpitazatamakhacArucApavibhramAM vividhamahotsavatADyamAnalaTahapaTahapaTutararaTitaparjanyagarjitAM zampAviDambibimbAdharAnikarAlokaprAvRtAM prAvRDAbhAM hemAbhapurI hemakozazaGkayA vizanvivazapaurarAmAnayanasumanobhiravirAmamarcitaH kumAraH kamapyanAratakusumAbhirAmArAmamagAhiSTa, aikSiSTa ca kacidasakRtprahitapRSatkAspRSTamAkraSTumAmraphalamAyasyantamaGgasyandilAvaNyavanaM kamapi yuvAnam / tadAlokanena tadAyAsamapasArayitumadhijyadhanvanastasmAdayaM dhanvI dhanurAkRSya punarAtatajyametadAtanvanvikRSya mAtrayA patriNaM prAhiNot / pratyagRhNAcca tatraivAvasthAya nAtyAdaravyApAritavAmetarapANinA phalena samaM saMmukhamAgataM saMdezaharamiva caturaM zaram / punarAlIDhazobhinastasyAlokya sAtyaMdhereradharitAkhilacApadharaM cApadaNDAropaNe ta Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 gadyacintAmaNau dAkarSaNe zaramokSaNe zaravyalakSaNe ca lAghavamalaghu citrIyAviSTaH sa yuvA pavitrakumAramenamatyAdaramayAcata -- ' ito mitra, naijanyAyacAturyAvasIdadamitro dRDhamitro nAmAtra kSatracUDAmaNiH / tasya mahiSI sadA saMphullavadananalinA nalinImatizayAnA nArI nalinI nAma / tayoH putrAH sumitradhanamitrAdayaH / teSvavehi mAmapyanyatamam / tAtapAdo'smAkaM paNDitAnatra kodaNDavidyAyAM cirasya vicinoti / tasmAttatra bhadreNa yAtavyam' iti / atha tannirodhena tatheti sudarzanamitraH sumitreNa brajangandhagajaghaTAmadaparimalameduragandhavahAni praNihita mauhUrtikAvadhAritanADikAcchedanatADitapaTahAni prabuddhasAyudhayaudha vRndaprArabdha saMgrAmasAhasakathAnyatidhavalakaJcukoSNISadhAribhirvAridabhayanigUDhasthitairiva haMsairgRhItakaukSeyaka vetradaNDaidaNDanItilatAsaMzrayamairiva pratihAramahattarairadhiSThitAni kAnicitkakSAntarApyatikramya bhAsurAnantaratnastambhajRmbhamANaprabhApUrataraGgitahariti rAjalakSmIniHzvAsaparimalena kAlAgurudhUpena kabalitodare calitavAravilAsinInUpurarazanAvalayaravavAcAle kSIrodapulinamaNDalAkAravipulavizadazayanazatAkIrNe ghanataraghusRNaghanasAramRgamadapaTavAsakusumasaurabhamanohAriNi mahati maNDape pANDaramauktikacandropakAdhobhAganivezitasya prAMzupuruSalaGghanIyasya samarotkhAtaripudantidantAracitapAdapIThasya paTTAMzukacchedacchuritopadhAnasyAcchAcchadukUlapracchadasya nirluptanaikaratnakiraNavisaraparIta paryantasya paryaGkasya madhye sthitaM sAnumatsAnuni sukhasaMniviSTamiva nakharAyudhaM pArzvadRzyamAnena padmarAgamukureNa raviNevodaya niyogaprArthanAgatenopAsyamAnamantikasthitamaNistambhasaMkrAntapratibimbamiSAda nimeSairivAvanitalAsparzipadairAsevyamAnam, parAkrameNevotpAditam, sAhaseneva saMnivezitam, avaSTambhenevotpAditaM, mahAsattvatayeva nirvartitaM darpamitra gRhItadeham, utsAhamiva rAzIkRtaM rAjAnamadrAkSIt / " Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo lambaH / tadanu ca dRDha mitramahArAjo'pi sumitra nivedita kumAracApAcAryakazravaNena praguNitasaMbhramaH sAkUtamenaM samAlokya ' kevalatve'pyakevalapurutAmasya varavarNaM varNayati' ityantazcintayaMstatprakoSThapratiSThitajyAghAtarekhAdvayasauSThavAtizayena kASThAgatazaMbharazcApabhRtAmayaM bhUbhRditi saMbhAvayan 'asaMbhavibhavadAgamanasya phalamanubhavantu mama putrAH / sumitrAdyantevAsibhiH samaM tadgamayannahAni kAnicidabandhyAmimAM tanotu vasuMdharAM bhavAn' iti sAtyaMdharimatucchamupacchandayAmAsa / athaitramatyulbaNadharaNIpatinirbandhena bandhupriyatayA kRtAvasthitergandharvadattApateH katiSu ca dineSu helayA tatra vilayaM gateSu, sumitrAdirAjaputreSvapyastra kovidAtkumArAdadhigatazastretarasamasta zAstre Su jAteSu, kadAcana dhAtrIpatiH putrANAM karirathaturagAyudhaviSayavividhapATaveSvapratibhaTatAM tattatkarmaNyalaMkarmINairatyAdRtAmatyAhitastimitacakSuHprekSyamANaH prItiprAgbhArapAraMgata H 'kumAra, bhavadanugrahAdadyAhamasmi putravAn / putrI pAcAryasya bhAryeti niyamitA naimittikairgAtrabaddhena kSAtradharmeNeva bhavatA patimatI bhUyAt' iti bhUyo bhUyo'pi prArthayAmAsa / pArthivakumAro'pi tadIyArthitayA tadarthasya tathAbhavitavyatayA divye muhUrte pUrtimadAnandabhRtamahIbhRtA svavibhavasya svavaibhavasya sutAnurAgasyApyanuguNasaMvidhApuraHsaraM vidhivadatisRSTAM tadaGgayaSTisaMsparzana punaruktacakAsadaviralakanakAbharaNojjvalAM kanakamAlAmanaghaguNabhUSaNo dvijahUyamAnapavanasakhasAkSikaM pariNinAya / iti zrImadvAdIbhasiMha sUriviracite gadyacintAmaNI kanakamAlAlambho nAma saptamo lambaH / :(*):* ------ 113 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 gadyacintAmo aSTamo lambaH / --*atha tAmavyAjaramaNIyAM garuDavegasutAramaNaH pANaukRtya pANigRhItI gRhItAtimAtrabrIDArgalAM nirargalamavagAhitumapragalbhaH svairAvagAhanavidhAyivividhopakramavizRGkhalIkRtamadanamadAndhagandhasindhuratroTitatrapApari - ghAmapratIpaH samavagAhya tasyAH praNayakalahe dAsyena prakRtisthitAvupAsyabhAvena ca suciramarIramat / evamadhikAbhirAmAM rAmAmavirAmaM ramayatastasya sAhAyyaM saMpAdayitumiva gADhAyAM zaradi, sAtyaMdharAviva satkavibhiH sAtizayaprakAze sati candramasi , saMmArjati dRDhasamyaktva iva jaDasaMparkasamAgatasanmArgakalaGkapakaM pataGge, kavacaharadAraka iva nirastanIradAvasthe sati tArakAvartmani , sujanahRdaya iva nirmalIbhavati hradanivahe , navayauvanasatrIDayoSijjaghanAnIva pulinAni zanaiHzanaiH pradarzayantISu nadISu, arAjavati rASTra iva madhupapeTakAkrAnte kusumitaviTapini, galitayogyakAle zailUSa iva nartanaM tyajati nartanapriye, mAninIjanamaJjuvAcamupalabdhuM yogyAM kurvatsviva nikAmaM kUjatsu kokileSu, bhAsvatsUryakiraNagurupAdabhaktyA bhavyamanasIva sphAravikAsini padmasarasi , zaradanvitakusumazare marudupetamarutsakha iva durutsahapratApini, nAtizItaloSNaiH surAjaceSTitairivAbhISTaiH kazipubhirnikAma kAmadAyikAmadevasadAtanasamArAdhanalampaTayostayordampatyoranukSaNaM sAbhogatAM bhajati saMbhogajAte, jAtu svapnAvalokitasvAmiviyogazokapAvakArcizchaTArUDhagADhamUrchAkrAntAM kAntAm 'bhIru , kimasthAne kAtaryeNa / ko nAma kRzodari, tvAM pratArya prayAtuM prakramate / mugdhe, kimevaM mAM dagdhahRdayamani Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo lambaH / 115. dAnamAtanoSi / surAGganAmapi surApekSiNI kulInopekSiNI ceyamastIti tavAnavadyakaTAkSavikSepaparyAya durupalambhasaMpatsaMbhAropalambhadurlalitamasmanmana: sutarAmavahelayati / kimutAparAM taruNIm / tataH kathamanyatra gatasya me saprA - NatA / prANasame, prANairvinA ko nAma jagati sajIvaH syAt' iti samAzvAsayantaM jIvakakumAraM sAdaramupasRtya racitalIlAJjalirunnidrazatapatrAtizAyivaktA kAcana dhAtrI samAsAdya sAtyAhitamevaM pravartayAmAsa giram - " ayi kumAra, gosarga evAhamAyudhazramazAlAmabhipatantI tatra svapantaM kamapi bhavantameva vibhAvya praNayakalahavyAjaprasajaduddAmamanyubharaparAcInAM bhartRdArikAmanAdRtya 'kimatrAzayiSTa kumAra:' ityanuzayAviSTA tatkSaNa eva tasmAtpratinivRtya vatsAmimAM bhartsayituM satvaramupasarAmi / dRzyate bhavAnatra / sAdRzyabhramasaMvidhAnacaturaH sa kumAraH kaH syAt " iti / kanakamAlAdayito'pyanavasitavacasyeva tasyAmAvirbhavadanujaviSayAdhyAna : ' ko nAma sukRtisulabhasukRtodayaM samayaM vinizcinoti / nabhazcarAdhIza sutopadezena nandADhyaH kimAgataH / sA hi naH samastamimamudantaM hastAmalakavatsva vidyAmukhena jAnIte' ityevaM manasA vitarka vapuSA hRSitatanUruhaM padbhayAM tatra prayANaM ca pratyapadyata / pratyadRzyata ca tatraiva zastraguNanikAzAlAyAmahaMpUrvi kopacaradanucaramukhAbagata pUrvajAbhyAgamatayA gIrvA NatAM prApta iva harSADhyo nandADhyaH / tatazca harSaprakarSaparavazahRSIka satvarakRtAbhyutthAnamAnandAzrujaladhArAvarjanapuraHsaraM vikasvaranetrazatapatraviracitAbhyarcanamadhikabhaktyA pAdayoH praNamantaM prazrayazreSThaM nijakaniSThamakhilaguNajyeSTho'yaM gandhotkaTasUnuratyutkaTAnandabharadurvahatayeva prahRtarapUrvazarIraH premacalitakaratalAbhyAmaticapalamutthApya gADhA zleSeNa vivekamUDhAnAmadvaitabuddhimAtanvannanekAnehasaM hRdayanikSiptamakSibhyAM pratyakSayitumiva prathakkRtaM kanIyAMsaM sAMsasaMsarga nisarganirmale mahItale nivezayanniSkAsitAkhilaja Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 gadyacintAmaNau nastadAgamanaprakAramAkArapizunitAntargatAhlAdaH zanairanuyuyuje / nandADhyo'pi pUrvajAnuyogasamupagatapUrvaprakRtAdhyAnanavIkRtamanyubharaH sadainyaM sAkUtaM sAdaraM ca vaktumupAkramata-" pUjyapAda , jagadupaplavakAribhavadupaplutavArtAvAtyayA nikAmasphUrtimadaviSahyAbhiSaGgo'pi kopakRpITayonikRtAGgArasaMkAzadRzi visphuliGgavisphUrjadasadRzaparuSavacasi racitA|rukaparidhAnabhIkaravapuSi roSadaSToSThadarzanamAtratrAsitahastavati helodastahetinivahapraNayipANau raNAbhimukhIbhavatpadmamukhapramukhavayasyavarge , kenacidatarkitAgatinA gaganaM nIyamAnaM svAminaM nirvarNya punarnirtya saMyugasaMnAhamanivartanIyaviSAdaviSamayanIradhau nimajjati, jAtu durjayadurjAtajAto'haM kimiha dehabhAraM mudhA ciramUdveti manyumauDhyena mumUrSubhavanbhAvibhavadIyadivyamukhAmbhojadarzanazaMbharatayA saMbhUtena bhUtabhavadbhAvigocarakhecarAdhipasutAhRdayaparijJAnAnantaramapahRtAsurbhaveyamiti vicAreNa pratiSiddhaH prajAvatIsadanamatidrutamadudruvam / apazyaM ca tAM parivAdinIsaMkramitena bhagavadarhatparamezvarAbhiSTavena kaSTAM dazAmApannamAtmAnamullAghayantImullokaviyogarogAttagandhAM gandharvadattAm / sApyAkUtajJA mAmAdarakAtaryAdAtmatyAgarAgiNamavagacchantI 'kimevaM kRcchrAyase / sa khalu sakalajagallAlanIyAkRtiH sukRtinAM pUrvastava pUrvajaH kenApi labdhapUrvopakAreNa yakSacareNa yakSendreNa svamandiraM nItaH / tadanu nUtanajAmAtRtAM pratijanapadaM pratipadyamAnaH sukhenAvatiSThate / tataH kimevaM sAhasamanutiSThasi / pApiSTheyaM strIsRSTiriva tvamapi kimaparatra gantuM na pArayasi / yadi kautukAviSTo'si tava jyeSThapAdasya zrIpAdasaMdarzane zayyatAmiha zayyAyAm' iti mAmAmantrya mantraniyantritaM kimapi pAvanaM zayanamadhizayAnamenaM janaM tatsamaya eva samIhitArthagarbhapatreNa samamatra prAhiNot" iti / tadanu ca gaganecaratanUjayA preSitaM saMdezaM hRSitatanUruhakarapallavena sAyallakamAdAya gandharvadattAdayitaH sadayaM sAkUtaM sAvadhAnaM ca vA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo lambaH / cayannavacanaviSayavirahaviSAdamUSikAkSveDapIDitajIvitAyA jIvanmaraNaprakAravivaraNa nipuNAkRterguNamAlayAH kuzaletaravRtti tadvayAjavivRtAtmIyavirahArti ca tatsaMdezena punaruktamavayaMstatsamayasphuradameyanijazokAnalajvAlAmapyavarajamukha nirvarNanena tadvacanasamAkarNanena ca zamayaMstUrNapradhAvitaparijanadattapANirutthAya taduddezAdanujena samaM nijagRhamabhyavartata / atha viditajIvaMdharanandADhya sau bhrAtrairdRDha mitra mahArAjaprabhRtisaMbandhibhiH sAnubandhamabhinandyamAnena kanIyasAnvitasya kanakamAlAvarasya varArhatAM gateSu vahatsu vAsareSu sarveSvapi kadAcit ' urvItalamaticapalacaraNatalAbhighAtena dalayantaH sadyaH samutkhAtahetijAtadhautadhArAdarzanamAtratrasyadAbhIrAH kecana vIrAH kuto'pi samAgatya nihatya ca pratIpagAminaH katicana gomino'pi godhanamavaskandya kApi gatAH' iti gadApallavagucchapraNayipANipallavA vallavA bhRzaM dharAvallabhasya dvAri sthitA cukuzuH / vIzAlinAM vizrutaH sa rAjendro'pyazrutapUrvamupazrutya goduhAmatibhRzamAkrozamanIdRzakrodhAviSTa: ' tAnevamabhiniviSTadarpajvarAnasAMpratakRtaH sAMpratameva samAnIyAsmAkaM purastAdavasthApayata / no cedapAstAsUnavazyaM vaH pazyeta ' iti darzitAJjalInsenAnyo vyAja / tatazca tathAvidharAjAjJayA samantAdupasaradbhiH suragajagarvastambhibhiH stamberamairvalguvalganaparAjitakuraGgaisturaGgairgamanaraMhastiraskRtamanorathai rathairbahukRtvaH kRtavairivipattibhiH pattibhizca saurabheyI saMghAvaskanditaskarAn hastagrAhaM grahItuM vahatsu vAhinIpatiSu evaMbhUtametadAkarNayannekadhanurdharaH sAtyaMdharirariparibhavAsahiSNutayA svayamapi rathI niSaGgI kavacI dhanuSmAMzca bhavannavarajasArathicoditazatAGgaH zatazaH zvazureNa nivAryamANo'pi mataH gavAM mokSaNamakAGkSIt / tadanu ca gamanavegAnudhAvadatijavanapavanasanAtharathadhuryakharakhurakhAtadharAparAgapurogatayA purovartinaM mitrasArthaM pArthivairiva pratigRhNangRhItagodhanAnAmAyodhanena nidhanaM kartumati , 117 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 gadyacintAmaNau tvaritamupasRtya parItya tasthau / tAvatA tribhuvanabhayaMkareNa cApaTaMkAreNa jagadabhayaMkarasyAsya kodaNDakovidasya sAMnidhyamavabudhya tasya kopAdAtmAnaM gopayitukAmAste gokuladasyavo vayasyAH sarabhasotkhAtanijahRcchalyAnIva svanAmAGkitazalyAni puraskRtapuGkhAni zilImukhajAtAni kumArAbhimukhaM prAyukSata / praNemuzca te prasabhamupasRtya svanAmacihnitamukhAJzilImukhAnvilokya vicArasya vismayasya pramodasya kautakasya mohasya ca yogapadyena pAtrIbhavataH pavitrakumArasya pAdayoH padmamukhapramukhAH sakhAyaH / babhUva cAyaM bahusahasrAkSo bahudhA vibhaktamivAtmAnaM mitralokamavalokayanpavitrakumAraH / sakhAyazcAsansaukhyAtizayena tadabhyAzapravezalabdhena sanimeSA animeSAH / athAsminsaurabheyIgaveSiNi sudarzanasuhRdi, suhRdAmupalambhAdedhAnveSiNi maNilAbhAdiva sphItamudi, vanamatItya mitrapeTakena lAlATikairapyamA hemAbhapurImavagAhya nAgarikanayanasumanoJjalIngrAhaMgrAhaM nijagRhamIyuSi 'muSitosrAzcoravadamI kArAgRhe kiM na nigalanIyAH' iti lAlayantImamandapremAndhAM sagandhAM kanakamAlAmiva kanakamAlAmatilokabAndhavasaMbandhisamAjaM ca samAlokya caritArthIbhavati vayasyasArthe , kadAcidayaM sudarzanamitraH 'svamitrANAmatimAtrabahumatyAH ko'tra hetuH / asmadIyakSatratA kimavagatA / kiMsvidanyadamISAM bahumaterAyathApurye nidAnam' iti saMzayAnastatparIkSaNAya dattakSaNaH kacidrahasyoddeze vayasyAnpapraccha 'yUyamihAgacchantaH kena pathA samAyAtAH / kAni vA vartmani kautukAspadAni padAni dRSTAni' iti / tathA pRSTAnAM vayasyapraSTo'yaM pradarzitaprazrayotkarSo vyAhArSIdevaM harSotphullamukhaH padmamukhaH- "deva , devasyAnveSaNAya vayamazvIyapaNAyinAmavalambya dhuraM rAjapuryA vinirgatya tricaturavAsaraiH kusumAmodavAsitaharinmaNDalaM daNDitakusumakodaNDaM daNDakAraNyAntargataM kamapi tApasAzramamadhva Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo lambaH / 119 zramAdAzritya tatratyAnazeSAnapi vizeSAnpazyantaH kacidapazyAma nazyadrUSAmapi bhUmnA dehasaundaryasya darzitadevamAtRgauravAM kAmapi jaganmAtaram / punaranayA dayAjananyA 'mAnyAH, yUyaM kalyAH' ityatyAdaramanuyuktA vayamatra pratyuttaramudIrayitumupakramya 'devi, vayamamI rAjapurIvAstavyavaizyapatisUnordInajIvajIvAtorjIvakakumArasya suhRdaH kila / asmadduSkRtabalena kRtaghnapraSThaH kASThAGgAro nAma rAjApazadaH kadAcidamuSya parAkramamamRSyankenApi doSamiSeNa kumAramenaM mArayitum--' ityetAvadavocAmahi / tAvatA taddevyAH saMjAtAmApadamiraMmadAviddhazayorivetthamitivaktamidAnImapi na jAnImahe / punaratipralApatumulopasthitasatrAsatApasapatnIparItopakaNThamAkrandavizIryamANakaNThamAlokanotkaNThamAnavaTupeTakamatyutkaTa - kolAhalapalAyamAnaparNazAlAGgaNakuraGgagaNamatikaruNarodananidAnapraznaika - tAnamunibRndaM ca tadamandavyasanamanubhavantIyamakhilajagadambikA tadAnImambumucAM patiH stanitena samamamRtamiva paridevanena saha devasya vRttAntamapi yathAvRttaM jagadabhivRddhaye prakaTayAmAsa / vayaM tu punaridaMtayA viditadevodantAH kandalitAnandakandAH 'kathamanyadupakrAntamanyadApatitam / aho dhanyA vayamadya saMjAtAH' ityanyonyasya mukhamIkSamANAH kSoNI cAbhavadasmadadhInA / kInAzamapi kASThAGgAraM kASThamivAzuzukSaNirAzu bhasmasAtkAraSyAmaH' iti vadantaH parasparaM tAM dhikkRtAM dhairyeNa , huMkRtAmahaMkAreNa , bhasitAM bhAgyena , dharSitAM praharSeNa , vismRtAM smitena , vaJcitAM vivekena, sajugupsAM strIjanmani , sApalApAM puNyeSu, sakrodhAM vedhasi , salajjAM jIvitavye, satrAsAM putralAbhe, darzitaduravasthAM devIm 'devi, mA bhaiSIrevam / na mAritaH sa kumAraH / kiMtu mArayitumabhISTo'yaM kenApi viziSTenAsmaddiSTayA tatkSaNa eva saMrakSitaH kApi kSitau sukhenAste / tadarzanAsthayA prasthitA vayamapyupasthAsyAmahe cAdyazvastamavazyam / devi, tvaM ca drAgeva Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 gadyacintAmaNau drakSyasi tyakSyasi ca hRcchalyaM yato bhokSyati bhuvaM putraste nijAmitramapi helayA hatvA' ityevaM cAnyathA ca bhRzamAzvAsya tadvayathAM kathamapi laGghayantaH punaralaghusnehamApRcchaya tato gacchantaH saurabheyIharaNacchalena nijazrIpAdacchAyAM zritavantaH" iti / ___ evaM vyAharatyeva tasminvikasvaramukhe padmamukhe, vItamukhakAntirvijayAnandano'yaM 'hanta hanta hatakasyAsya janasya jananI kimidAnIM yAvajjIvati / jIvatAM jagati kiM nAma na zrAvyaM zrotavyam' iti sAkRtaM sAnutApaM sakautukaM ca vadankaNThoktamAtRdarzanotkaNThaH kaNThIravakizora iva satvaramuttiSThanmahIpRSTAdanudhAvadavarajavayasyairamA sarabhasamupasRtya saMbandhigRhaM kathaMcidgRhItazvazurAdyanumatiranucaramukhaviditatadIyajigamiSAyAH prAgeva jigamiSuprANAM prabaladAvajvalanajvAlAlIDhajaraThetaramAdhavIlatAtulitAM kanakamAlAm 'bhIluke , maivaM bhetavyam / vAsu , sahasva mAsamAtram / mAtrIyavyasanazamanakRte gamanamidam / anyathA kathaM kSaNakAlamapi tvadvikalaH kalayAmi gamayitum / gantukAmo'hamapi kAnte , tvAM mama svAnte nidhAya nanu gantAsmi / tasmAttava bhIruke , virahasya kaH prasaGgaH' iti prasaGgocitAmitapriyasaMbhASaNaparyAyapIyUSavarSeNa prazamitanitAntatIvasaMtApAM tAM saMpAdya punaH saMpadarhamahArhaparibarheNa sArdhamardhapathAdhikayAtreNa dRDhamitramahArAjena sumitrAdinA ca duHzakanivAraNatayA suduHkhamujjhitaH prasabhaM pradhAvanprasaradagnihotradhUmadhUmraphalabhAranamranaikabhUruhaM vAsarAvasAnasaMkSiptanIvArAGgaNaniSAdimRgagaNanirvartitaromanthamAlavAlAmbhaHpAnalampaTavi - hagapeTakavizvAsavidhAnakRte sekAntavisRSTavRkSamUlamunikanyakAvivRtakAruNyaM daNDakAraNyAzramamadhivasantIm , muSitAmiva mohena, krItAmiva krazimnA, vazIkRtAmiva zucI, duHkhairivotkhAtAm , vyasanairivAsvAditAm , tApairivApIDitAm , cintayevAkrAntAm , klezairivAvezitAm , abhAgyai Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo lambaH / 121 rivAsaMvibhaktAM mAtaramatyAdaramabhyetya praNanAma / sA ca nandanamukhendusaMdarzanena salilanidhirivodvelasaMbhramA , prauDhapremAndhatayA prAptayauvanamapyaurasamavarajaM ca suciraM parirabhya tatparirambhaNaparyAyaparamabheSajaprayogatastajananasamayatyAgena tadabhivardhanasaukhyaviyogena tadIyahRdayarahitanirhetukadarahasitAmraDitAnandakarapAMsukrIDAnavalokanena ca rUDhamatimAtraM putrazokahRcchalyaM sAkalyena mumoca / tadanu ca nijasutanirvizeSapratipattimuditamitraiH putrAbhyAM ca kesariNIva kizorakaiH parItA sA niSadya saparitoSamamUnirIkSya 'aGga putrAH, cirakAzitayuSmadarzanasukhopalambhadurlalitahRdayavRttiH pacelimasukRtabalena helayA me niSpannA / api nAmaivaM jIvantyAmeva mayi niSpratyUhaM niSpadyeta nijarAjyapravezavArtayApi kadAcitkarNotsavaH / sa khalu mahotsAhena mahApuNyena mahAparikareNa ca sAdhyaH kathaM dezena kozena maulena pRSThabalena ca vA vidhurairyuSmAbhiH sukaraH syAt / asti cetsukRtamastu kadAcidiyamamitranibarhaNapura:sarA pitryapadAvAptiH / tAvadarAtipratAraNaprasajadAtmApAyaH sadApyupAyapraSThodyatairyuSmAbhiH parihiyatAm / paripanthijanagRhyAH khalu nigRhyAH puraMdhrayaH pumAMsazca / kecidazane zayane pAne vasane ca vyasanakaraM garaM mizrayitvA vyApAdayituM yateran' ityevamatyAdaraM vyAjahAra / evaM nijavijayazaMsi vijayAvacaH zrutvA vijayAsUnuH 'amba, nArthe'sminnatyartha vyasanamanubhUyatAm / bhUyAMsastava putrAH pratyekamapyamI prabhavanti hattvA rAjaghnamAra svarAjyamanyarAjyaM ca svasAtkartum / ataH kartavyamataH paraM tvayA nirAkulamavasthAnam / kRtaM nirAkRtAnAmasmAkaM kRte bhuktapUrvayA durvahavyathayA' ityevaM sagarva sAnutApaM ca pratyudIrya vicArya ca rahaH svakAryanirvahaNaprakAramavarajapadmamukhapramukhaparikaraNa samaM mAtaraM mAtulasya samrAjaH samani prahitya prasabhaM svayamapi rAjapurIM prati pratasthe / ..... 11 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 gadyacintAmaNau atha mAtRvilokanasphuradullokaharSaH sansAtyaMdhariH sarabhasamaparau pitarau didRkSurupasRtya rAjapurIM puropakaNThabhAji kvacidudgamotkaNThamAnakalakaNThIpAdaprahArakusumitastrIpriyapAdapAbhirAme mahatyArAme parikaramavasthApya dinapratikUlatayA kulasadanamanuccalannuccaladuccaiHpaurakalakalaravamAMsalamahotsavavAdyazabdApadezena jananivezena ciravirahavijRmbhitadarzanakautukAdAhUyamAna iveyivAnabhitaH puraM vicacAra / tatazca tatratyAnatyantasphuradatyAhitaH samAhitacittavRttivilocanavilobhanIyAnvilokamAnaH kacidabhraMkagharamyahAgre savibhramabhramaNakvaNanmaNibhUSaNaravavizrANitalayAvisaMvAdipadapracAram , muhuHsraMsicikurabhAravyApAritakaram , avasrastapratisamAhitakarNapUrIkRtakarNapUrapallavAnilazoSitakapolapatrabhaGgadUSidharmasalilAGkaram , daragalitakucataTAMzukaniyamanapravaNaikapANipallavam , ullasadapadezasmitacandrikAbhiSiktabimbAdharam , pRthunitambabimbotpatadavapatadativalakSakSaumojjvalam , salIlakaravyApArazaighrayAnatikramitaprakRtakalIdhavaladantapatrapratisamAdhinam , pratisamayasulabhotthAnAvasthAnanirvyavasthamuktAhAramanoharoraHsthalam , prasRtAkuJcitavellitabAhulatAbhihativazabAhyAbhyantarabhrAntakandukanirantarotpatananipatanadRSTanaSTamadhyayASTikaM ca, kadAcidgItamArgAnudhAvadunnamanAvanamanaprakAreNa kadAcinmaNDalabhramaNena kadAcidgomUtrikAkrameNa ca niSaNNotthitAyA nimIlitonmIlitAyAH sthitaprasthitAyAH kasyAzcidArandhakandukakrIDAyAH kanyakAyAH pANitalataH paribhrazya puraH patantaM kamapi kandukamaikSiSTa / punaH kimidamiti kautukAviSTastatkSaNa evoddhIvaH sa vyagraM tadgRhasyoparitalamutpazyannapazyadAtmAvalokanAvatIrNatatprathamamadanavitIrNavikAralyApAritanayanendIvararazmivisaravyAptarAjamArgoM svaukasAmapi durupalambhAM tAM kandukasvAminI kanyakAm / AsIccAyamapyananyajAkrAntastatastadIyanayanavAgurAntargata iva padamapi gantumapragalbhaH svalpetararA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamo lambaH / 123 gAtistadgRhavitardikAmadhyAsya 'kA syAdiyaM kumArI / kAni vA syuradasIyAnyamRtakSArINi nAmAkSarANi / katamaH syAdasyAH pitA / kathamenAM kareNa spRzankamalayoniH kAmuko nAsIt / api nAmeyamasmAbhiH kadAcillabhyeta' ityevamitarathA ca viracyamAnavicAraH kumAraH kuTamalitakuberaizvaryeNa tadgRhavaizyavareNa "kumAra, ahamasmi sAgaradatto nAma / mama sAgAradharmapatnI kamalA / vimaleti vizrutA tatputrI / jAtamAtrAyAM tasyAM saMgirate sma gaNitajJagaNaH 'yasminmahAtmani nijasadma samIyuSi kSaNAdakrayasaMcitamaNivikrayaH syAttasyeyaM gRhiNI' iti / gRhAgate bhavati vikrItazca vItaketRkatayA purA puJjito mama ratnarAziH / tataH sarvathA yogyAM mama sutAM bhAgyAdhika, bhavAnpariNayatu pariNAmAntaramujjhitya" ityupacchandanapUrvakamadRSTapUrvasaMvidhayA vidhivadvisRSTAmamalanaipathyojjvalAM vimalAmidhAnAM tAM kanyakAM pariNinye / iti zrImadvAdIbhasiMhasUriviracite gadyacintAmaNau vimalAlambho nAmASTamo lamvaH / -:*: Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 gadyacintAmaNa navamo lambaH / athAbhinavapariNayanapariNatavyalIkayavanikAntarhitamanobhavarasAnubhavakutUhalayA priyatamabalAtkAranIyamAnapariSvaGgaparicumbanAbhimukhyayA pratipAditarAgahasta pallavena paJcazareNa zanaiH zanaiH suratasukhAnubhavanasaraNimavatAryamANayA vilAsakalahaMsanivAsajaGgamakamalinyA kAntikisalayitakAyalatArpitabhuvananayananirmANaphalayA vimalayA saha vardhamAna romAJcamaJjarIkalpyamAnasuratadevatArAdhanasumanodAmakAni maugdhyavidhIyamAnalajjAparihiyamANAGgataraGgitapriyatamarAgavilasitAni vicchinna vizIrNazekharamAlyakesaraparAgadhUsaraparyaGkANi parasparaparirambhacumbanapaunaruktyanirakSara nivedyamAnobhayAbhilASaviziSTAni surataceSTitAnyanubhUya ratiparizramapAravazyena zayanatalaprasAritAGgIM vilulitavirala vizeSakalezapezalalalATarekhAmasakRdAracitabhUSaNAruNamantharaparispandasundaranayanendIvarAmanantaritatAmbUlarAgAru NimavarNitAnavaratagrahaNadazanacchadAmatucchena praNayena nijagamanamasahamA nAm,'alamalamavisrambheNa rambhoru, punaranAgamanaviSayeNa / anukSaNamAgamidhyAmi' ityAbhASamANa eva bhavanAnnirgatyAnunagaramaviralavakulakadambacampakasahakAraprAye puSpodyAne samAsInAnAmArabhya zaizavAdAracitaparicayApayAtaparaspararahasyAnAM vayasyAnAmAjagAma samIpam / tatazca tamAsaktavallabhAcaraNalAkSArasalohitAlakapallavoparibhAgamupabhoga|yAsanimagnatArakadRzaM gADhagrahaNa lagnadazanazikharapraNihitAdharamaNimatisurabhiparimalAGgarAgavyatikaravizeSakamanIyavapuSaM viSameSurAjyadharmamiva Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo lambaH / 125 vidhRtavigrahaM premavivazavismRtanimeSanizcalapakSmapuTAbhyAM sphuTitakamalamukulapezalAbhyAM locanAbhyAmApAdacUDamAlokya 'aho mahAbhAgyasya te saubhAgyaM sarvabhuvanAtizAyi , yadevamanupuraM puraMdhrIbhiH svayaM triyase / saMprati samUDhAyAH prauDhabhAgyAyA bhajantyabhikhyAM kAni kAnyakSarANi' ityakSatasauhRdavAnaH padmamukhAdayaH paryapRcchan / sAtyaMdharirapi saMjAtasaMtoSaH kiMcidunmiSitahasitacandrikAcchalena siJcanniva snehAmRtam 'adharitakamalA sA vimalA nAmnA' iti vyAhArSIt / harSavikasadAsyAnAM vayasyAnAM goSTImadhitiSThanparihAsAlApavidagdhabuddhirbuddhiSeNo nAma suhRt 'asya kutaH saubhAgyam / daurbhAgyAdaparairanUDhAH prauDhavayasaH kAzcidananyagatayaH kanyakA nikAmamenaM kAmayantAm / yadi nAmAyamekAntaparihRtapuruSadarzanAM darzanIyAGgayaSTimadhivasantI kanyAntaHpuramanaGgamAtaGganahanadakSakaTAkSahIraJjIrAM suramaJjarImAvarjayedaasA yogyaH saubhAgyavatAmupari gaNayitum ' iti soprAsaM prAvocata / tadvacanAnantaraM sAtyaMdharirapi samudbhUtamandahAsaH 'sAdhu kathitaM dAsyAH patyA vayasyena / na cedalpIyasAnehasA samAvarjayema tAM varjitA eva vayamapi tvamiva saubhAgyena' iti sasaMgaraM vyAharanneva punarapi puramAzu prAvizat / avizaJcAsya hRdayaM vitarkaH 'kenopAyena tAM tathA kariSyAmi yathA manasi manmathazarapAtena pAravazyamAsAdayantI samAsAdayedasmAn' iti / tatazca vibhAvya kSaNAdeva yakSopadiSTamanumahimnA nijasaukumAryanitrAvikacakAzakusumastabakaparibhAvukena palitapANDareNa kezakalApena paTeneva sitenAvaguNThitottamAGgam , jarAjaladhitaraGgAnukAriNIbhirAyAminIbhirvalIbhiH sthapuTitalalATaphalakam , alikataTasphuradalaghuvalibhAranunnAbhyAmiva namrAbhyAM bhUlatAmyAM tirodhIyamAnanayanam , unmiSitadUSikAbhyAmudbhUtanIlapItapATalasirAjAlajaTilAbhyAmanupalakSyamANapakSmaromarA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 gadyacintAmaNau jibhyAM himAnIhatapuNDarIkavicchAyAbhyAmIkSaNAbhyAmupalakSyamANam , AnAbhilambitena jarAvallIphulmaJjarInibhena kUrcakalApena pracchAditavakSasam , akSINakAsakASThAkareMjapena ghargharAghoSeNa mukharitakaNThamUlam , atinamrapUrvakAyakathyamAnadaurbalyam , ullasadaviralAsthipaTalasthapuTitasaMsthAnam , asthAnapatanajanitajanahAsavijRmbhaNam , ekakarakalitakamaNDalum , itarakaravidhRtasya valakSapaTaveSTitazikharasya zikharanihitaharitakuzApIDasya vaMzadaNDasyopari nivezyamAnazarIrayaSTim , spaSTadRSTakIkasAntarAlanirgatasirAsaMtAnasabrahmacAriNA brahmasUtreNa sImantitagAtram , apagatamAMsakRzAGgulIparicyavamAnapavitrikApratyavasthApanavyApriyamANapANim , prayANonmukhaprANamiva prekSyamANam , pretanirvizeSaveSaM dadhau / evamAtmano'pyatyAhitamApAdayituM samarthayA vArdhakAvasthayA vardhitakutUhalairbAlarvihasyamAnaH padepade pariskhalannavaSTabhya muSTayA vaMzayaSTimatikramya kiMcidantaraM vAmakaragRhItavetrAbhiritarakaragRhItakhagalatAbhirApAdamuktadhavalakaJcukAbhiH pratIhArasthAnaniyuktAbhiryuvatIbhiH samantA ptaM pratyuptanaikamaNimahaHstabakapiJjaritagaganaM suramaJjarIbhavanaM yadRcchayevopasRtyAtuccharuSA dauvArikayoSitsArthena 'kimarthamihopasthitam / avasthIyatAmatraiva vipra, tvayA / naivAntaH pravizyatAm' ityAdizyamAno'pi kumAraH kumArItIrthasnAnena vArdhakametadapasArayitumupasarAmi' ityudIrayannavIrya nivAraNopakramamupasartumupAkrasta taTTahAbhyantaram / puraMdhrayazca pratIhArasthAnasthitAstadavasthAvilokanena tadvacanazravaNena ca jAtasphItahAsAnukaMpAH kiM pAtakamasmAbhiranuSThAtumArabhyate / bubhukSito'yaM kSitisuraH svairaM kimapyAcaSTe / spRSTo'pyasmAbhirayaM naSTAsurbhavet / AstAmayamatraiva / prastutametadudantamidaMtayA tasyai bhartRdArikAyai vijJApayAma' iti viracitavicArAH sarabhasameva suramaJjarIsakAzamavizan / a Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo lambaH / 127 bhyadhuzca tAH sundaryaH suramaJjarImaJjalibandhakaraNe kAtaryakaNThoktabhayAH 'bhartRdArike , bharteva jarAyAH ko'pi vRddhabrAhmaNo brahmahatyAbhItyAsmAbhirabharsitaH sutarAmutsuka iva bhikSAyAM prAvikSadabhyantarakakSyAm' iti / sA ca varavarNinI tadUcanAkarNanena tadavalokanaghUrNamati: pUrNAste manorathAH prANanAtho yataH pratyAsannaH' iti kaNitavyAjena maNinUpareNeva procyamAnA puraHsaramAninIpariSadabhidhIyamAnAlokazabdA caraNAbhyAmeva jIvitaikazaraNamenamenorahitaM tapasyAsamAzritaM zrIriva svayaM zizriye / pipriye ca taM pravayasamAlokya sA prmdaa| nijagAda ca nijaparicArikAH 'parizramastAvadasya parihriyatAm / AhriyatAmAhArAdikam / kRtinamenaM kRtAdarAH kRtakazipuM kArayadhvaM yUyam' iti / tAzca tadvacanaM nizamya nizAntAbhyantare jIvaMdharamAnIya tapanIyagalantikAgalitapAnIyakRtapAdaprakSAlanaM prakSaradAjyaM prAjyabhojanaM bhojyitumaarebhire| kumAro'pi tAM nakhacandrakiraNaparAmarze'pi vikasatA caraNakamalayugalenopetAm , kArkazyarahitakarivarakarAkAreNa karthitaikAntazItalakadalIstambhena bhRzamUrudvayenopazobhitAm , dAnarekhayeva madanagandhadvipasya kRpANadhArayeva saubhAgyavarasya tanutaramadhyalatAvilInamadhukaramAlAyamAnayA romarAjirekhayA virAjamAnAm , cakAsatyapi mukhacandramaNDale saMgatAbhyAmiva rathAGganAmabhyAM stanAbhyAmudbhAsamAnAm , pallavitAbhyAmivAGgulIbhiH korakitAbhyAmivAGgadamauktikaiH kusumitAbhyAmiva karasaMbhavairbAhulatAbhyAM virAjamAnAm , madanArohalIlADolAyamAnayA karNapAzazriyAlaMkRtAm , vikasitatilakusumasamAnayA rUpasaundaryasAgarabudbudAyamAnayA nAsayA sametAm , vikacavicakilakusumAvakIrNakezakalApAm , tArakitAmbarAmiva vibhAvarIm , kalpalatAmiva kAmaphalapradAm , jAnakImiva rAmopazobhitAm , samudravelAmiva vicitraratnabhUSitAm , nArIjanatilakabhUtAM kumArI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 gadyacintAmaNI vilokya vismayasmeracakSuH 'aho madanamahArAjavijayasAdhanAnAM samavAya iva yoSideSA lakSyate / tathAhi- tasya dhanuryaSTiriva bhUlate , madhukaramAlAmayI jyeva nIlAlakadyutiH , astrANIvApAGgavikSepAH, vaijayantIdukUlamiva dazanamayUkhajAlakam , priyasuhRdiva malayAnilo niHzvAsamArutaH, parabhRtabalamivAtimaJjulamAlapitam' ityAkalayannantaHsphuradAhlAdaH , parijanAnItaM pavitramAsanamadhyAsya kathamapi vArdhakeneva katicana kabalAni zanairazitvA punarazanaklezamapanetumiva mahanIyaM kimapi shyniiymaaruruksst| azayiSTa ca kila tatraiva yatheSTam / kumArI ca sA kutUhalapravartitairvAtAvinodairmuhUrtamAnaM tatraivAtivAhya 'bhRzamazanaklezito'yamagrajanmA syAt / ugrataravyasanavArdhivardhanenduH khalu vArdhakaM ca / ataH svairamanena supyatAm / na lupyatAmasya nidrA' iti nigadantI 'nivAritapuruSadarzanayApi mayA dRSTo'yaM viziSTavRttaH / kadAcidevamapi nAma tajjanadarzanamapi saMbhavet , yo nAma cUrNaparIkSAyAmupaikSiSTa mAm ' ityanuzayAviSTA saha sakhIbhistataH prayAntI pradezAntaraM prApadyata / _atha kumAraH svairagAnAvasaradAnalampaTatayeva lambamAne saurabimbe, suramaJjarIkarapIDotsukasaunandeyarAgaprAgbhAra iva bahulatayA bahirgate sphurati saMdhyArAge , gaganakedAravikIryamANatimirabIjanikara iva nIDasanIDAbhimukhamuDDAyini kAkapeTake prekSyamANe, prAsAdavAtAyanavivaraniryadagurudhUpo kareNa timirAndhakAreNeva nIrandhrIbhavati viyadantarAle, valabhiniviSTavArayuvatidhammilamalikAsrajA sRjyamAnAyAM pratidezaM candrAtapacchedazaGkAyAm , prajvaladantargatapradIpasanAtheSu sAyantananiyamadhyAnAgnisaMyuktasaMyateSviva jAteSu saudheSu, durdazAM svAnteSviva tamasAkrAnteSu diganteSu , krameNa ca madanamahArAjazvetAtapatre rajanIrajatatATaGke, sphaTikopalaghaTitamadanazaramArjanazilAzakalakalpe puSpabANAbhiSekapUrNakalazAyamAne sarva Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo lambaH / 129 janAnandakArAiNa rAgarAjapriyasuhRdi rAjati rohiNIramaNe, dugdhodadhizIkarairiva ghanasAraparAgairiva malayajarasavisarairiva pIyUSaphenapiNDairiva pAradarasasaridbhiriva sphaTikareNubhiriva madanAnalabhasmabhiriva rajanIkarakaranikarairApUrite bhuvanavivare , vikacakairavaparimalamilitAlikulajhaMkAraviracitavirahijanatApe madhumadamattamattakAzinIkezakalApakusumAmodamoditadazadizi samAdhmApitapradyumnapAvake mandamandamAvAti mAtarizvani , samantataH saMcarati samAropitakAmuke hRdayabhidi kaMdarpe, saMbhogalampaTadampatisamAjasaMbhavanmaNibhUSaNaraNitazabdamAtrAvazeSite dhAtrItale, pavitrakumAraH kuvalayaikamohanaM gAnamatAnIt / gAnavidyAvizrutasya tAmupazrutya gItim 'kiM nu kiMnarAH kimuta narAH kiM svidamarA vA jagatyanupameyaM gAyanti' ityAhitAtyAhitabharA paritaH prahitanetrA tatra sarvatrApyaparamapazyantI seyaM vaizyapatisutAvazyaM mantrasiddhamenaM vRddhameva vibhAvya gAyakaM sahayAyinIbhiramA tatprAntaM prAvikSat / aprAkSIca 'prakSINAGgasya te gItiriyaM pratyakSasmaraM smarayati jIvaMdharam / kasmAdiyamanavadyA gAnavidyA vidvannupalabdhA, yacchaktitaH zamini vayasyapi sarvalokazrAvyeyaM divyagItiH / bhavatyapi nAmAnyadapyabhIpsitamupalabdhamapAyo'sti / na cedidaM gopyamatra prApyamuttaram' iti / tadanuyogasaMvardhitaharSaH sa varSIyAnapi vArdhakamunnATayannupadhAnAtkathaMcitkiciduddhRtottamAGgaH prakSINapakSmakamakSiyugamapyatiprayAsAdivonmIlya kaphAvaguNThitakaNThalAghava iva muhuH khAtkRtya ghaghareNa svareNa svamanISitotpAdanamaupayikamupacakrame vaktum - " bAle , helayA gAnamidaM sAdhyam / asAdhyamanyadapi hastasthaM pazya vizvasya madvacanamanuSThAtuM yadi nAma paTiSThAsi" iti / tadvacanavaJcitayA suramaJjaryApyaJjalibandhena 'bandhupriya, ko nAma varAko janaH parahitaparairAkhyAte vacasi vaimukhyamudvahati' iti sadainyaM saprazrayaM ca praNItaH punarayaM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 gadya cintAmaNa 1 prANinAya 'zrUyatAM tarhi / ihAsti samastavaradAnadakSasya sAkSAtkRtAGgasya kimapyanaGgasyAyatanam | adya vA zvo vA samutthAya tadgoSThaM yadyupatiSTheyAstamananyajaM kimanyadudIryate kAryata eva drakSyasi / tatkSaNa eva kAmitamakhilaM -sa kAmadevaH sAdhayet' iti / sA ca strIjanasulabhacApalyAdbhavitavyatAprAbalyAcca ' tathA ' iti pratizrutya prAtareva gantumudamanAyata / atha suramaJjarIparirambhaNaparyutsukatayA parigatAndhyasya jIvaMdharasya tadaikasyAmapi triyAmAyAM sahasrayAmatAM pratipadya kathamapi prayAtAyAm, udite vRddhena samaM savitari pitaraM mAtaraM bandhusamAjaM ca saMvAdayantI samArUDhazakaTena tena kapaTavRddhena samaM samAruhya caturantayAnaM sakhIbhiH sAkaM sA kanyakA tadananyajAvAsamAsasAda / tatra ca sAdaravidhIyamAnasaparyAvidherviSameSoH saMnidhau sAstikyamasyAmAsthitAyAmayamantyavayaskastAmAmantrya 'vAsu, prasAdito'yamupAsanA prapaJcena paJcazaraH / tvadabhivAJchitaM varamasahAyA svayamasmAdvRNISva' ityabravIt / sA ca mugdhA baddhAJjalirbahudhA praNutya pradyumnam 'ayi puSpabANa, te bANAneva na kevalaM prANAnapi me pratyarpayi - SyAmi yadi prANanAthatAM pratipadyeta jIvakakumAraH' iti sAdaraM sapraNAmaM ca prArthayAmAsa / prAdurAsIcca prAgeva puSpAyudhasavidhe sthApitena buddhiSeNena ' labdhavatyasi varam' ityuktaM vacaH / adarzayacca tAvatA kumAro'pyavadhIritamAraM nijAkAram / sA ca tamavalokya savismayasnehamandAkSA mattevomatva bhIteva viSaNNeva muditeva paravazevAnurakteva stambhiteva samutkI vilikhite vidrute zUnyendriyeva svedajalaplAvitasarvAGgayaSTiratinibiDapulakanicitA madanazarapaJjaramadhyavartinI prAntaH pravizataH kumArasya pAdanyAsAdiva sphuradadharapallavA kiMkartavyatAmUDhAsIt / tatastAvatA tayoH saMgamArhamaGgalapradIpa iva prajvalati pratyUSADambare, strIpuMsasaMyogaprakAraprakaTanAyeva ghaTamAne kokamithune, hutahutAzanakuNDAyamAne sphuTita , Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " navamo lambaH / sarojapaNDamaNDite sarasi maGgalavacanapaThanAkuleSviva kUjatsu kokileSu, vaMzasvanAnukArijhaMkAramanohara bhRGgavRndapadapAtavRntacyutaprasavarAjimAcAralAjAniva vilAsinISu vikirantISu latAsu, tanmithuna mithaH saMgamapizuneSviva zakuneSu savirAveSu sa jIvakasvAmI tAdRzIM dazAmanubhavantImantardhAtuM kSepIyaH kSititalAdutkSiptaiteka caraNAmantaHkaraNena sthAtuM prasthAtuM ca pratIkena prayatamAnAM tadAnanAmbhojamatispaSTaM draSTumabhivAJchadRSTiyugaM prakRSTataralajjayA balAdAkarSantImISadvivartitamukhImamartyalokAdbhuvamavalokayitumAyAtAM surazriyamitra suramaJjarIm 'maJjubhASiNi, mA kRthAH prayANe matim / pramAdaskhalitamasya kSamyatAM bhujiSyasya' ityAbhASya gADhamAzliSya ramayannamaradurAsadasaukhyaH punaH prakhyAta kuberasAmyena kuberadattazreSThinA zreSThatame lagne svavittasya svacittonnateH svanAmno varamahimnazcAnurUpamarpitAM pavanasakhasAkSikaM paryaNaiSTa / iti zrImadvAdabhisiMha sUriviracite gadyacintAmaNau suramaaralambho nAma navamo lambaH / 131 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 gadyacintAmaNa dazamo lambaH / athAyaM sumatiH sumatisutAyAM suramaJjaryaM sumanomaJjaryaM caJcarIka iva sakto bhavannabhinavakarapIDanAmreDitatrapAbharadara mukulitamasyAH suratadai / - rlAlityaM lalitaveSTitairvimukulIkRtya krameNa taruNatAmarasatarjanakalAkuzalalocanamugdhamadhurasaMcAra sUcitapaJcazarasamarasaMrambhayA tayA saha manasijamahIruhapacelimaphalAni bhavapayodhimathanajanita sudhArasAyamAnAni saubhAgyazazabhRdAbhirUpyazArada dinAni zravaNacAtakapAraNapayodajaladhArAyamANAni maNitamadhuraparabhRtarasita surabhisamayasAmrAjyAni sarabhasaka cagrahavyatikaravizeSitarativimardanAni nirdayakRtAdharagrahajanitavedanAni vidhUtakasuratasau rakamalaraNitakanakavalayavalguravaniveditamadanamahimavyAkhyAni khyAnyanubhya punaH spRhaNIyabhUyam ' evaM prAptAmapi tvAM karaNIya bhUyastayA vihAya vilAsani, tvadvirahavibhAvasuzikhAkalApakalanena kaSTatamAni katicana dinAni kartumabhivAJchati jano'yam' ityAcaSTa | tadanu tAM tanUdarIM virahapizunavacanatanUnapAdAzleSapluSTAGgayaSTitayA visRSTaprAyaprANAM tatprayANaM kAryagarimNA ca vihantumanumantumapyapArayantImasakRdAzvAsya kathaMcidvisRjya gato'yaM vijayAputraH svamitrairatimAtraM saubhAgyazAlitayA zlAghyamAnaH svabhavanamiyAya / tatra ca ciravirahitamAlokyAtmajamabhinnakSaNodbhavadAnandAbhiSaGgasaMbhUtatayA samazItoSNena bASpavarSeNa snapayAtIM sunandAmamandamivAnandIbhUtaM gandhotkaTaM ca sakalajagadvandyo'yamabhivandya sanAbhi - mAjamapi caturAzleSeNa madhuranirIkSaNena ziraHkampena giraH pradAnena dara Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lmvH| 133 smitena karapracAreNa ca prINayan priyavallabhAmAyallakAyattAM gandharvadattAM mlAnamAlAmiva guNamAlAM ca saMlApasahastrairullAghayansvayamapyullokaharSaH punaruddharSamayeSu keSucidvAsareSu nirvAsiteSu nijasvAntagataM gandhotkaTena samaM mantrayitvA mAtulasya mahArAjasya videhAkhyayA vikhyAtaM viSayaM prati prasthAne matimakarot / ____ atha yAtrArhapavitralagne pavitrakumAraH padmamukhapramukhaiH priyasakhairanujenApyanuplutaH prabalabhaTaghaTATopabhAyitapratipakSaH prakSaradAsrabindusekena mandayantImiva mArgoSNaM sunandA gandhotkaTabandhunivahaM ca prayatnataH pratinivartya niragAt / ApaJca punarApadAmApadamavirahitasaMpadA saMpAdayantaM kukkuTasaMpAtyagrAmapurabhAsinam , phalabhArAvanamratayA samRddhimatAmapi vinayAvanamratvamatIva zobhAkaramitIva darzayadbhiH zAlibhiH zAlInam , vijambhamANapUgakasarAmodAmoditadazadizAbhogam , paripAkapizaGgekSukANDasphuTitavikIrNamuktAnikaraistArakitamiva tArApathamadhaH saMdarzayantam, prazastamaNimayasamastapradezatayA sarvataH samutthitena nijatejaHprasareNa kabalayantamiva trilokIm , rAjyalakSmIbhiriva DiNDIrapiNDapANDarapuNDarIkamaNDitAbhiH kRzodarIbhiriva lolakallolavAlivilasadudarAbhiH paJcamakAlaprapaJcamithyAtvapaddhatibhirivAntardhAntabahujalAbhibahuvidehabhUmibhirbahuvayaHsamatAbhiH sindhubhiH saMtatasaMbhUSNusasyasaMpadam , mahArAjamiva mahAvAhinIsaMvardhitaizvaryaM parihRtaparapArthivatayA tato'pi parAya'm , jinadIkSAvidhimivApekSitAkhilasaukhyasaMpAdanamanirvANAnandahetutayA tato'pyabhinandanIyam , paNyaramaNIlAvaNyamiva sarvajanasAdhAraNaramaNIyabhogapradaM jaroparodhavidhuratayA tato'pi zlAghanIyam , padmAlayApatibhirapyakRSNairvRSacAribhirapyarudaiH kalAdharairapyakalaGkaradhikavIryairapi svavazendriyaizcaramadehaprAyairnivAsijanairAzritatayA videhAkhya iti vizrutaM janapadam / 12. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 gadyacintAmaNau. tadanu cAyaM mahAbhAgo viditabhAgineyAgamamuditena rAjJA muhurAjJaptairjAnapadaiH padepade svapadAnuguNaM pramadabhareNa pratigRhya pradaryamAnAni maNimauktikamalayajaprabhRtIni prAbhUtAni prekSamANaH pratiprasAdavitaraNaprINitalokaH punarullokalokakolAhalamukharitaharitaM haritAzvarathanirodhanakarmakamaNyahAvalImiSeNAnineSabRndArakadAraNakuzalakulizapatanAkulakulazi - loccathairabhayasthAnatayevAzritAm , zriyamivAzritajanAbhISTArthapuSTikarImavahuvallabhAtvena tato'pi bahumatAm , sAgaravelAmiva sarvaratnasamRddhAM samutsAritajAlikAtvena tadatizAyinIm , kAntArabhuvamiva mahAsattvasamAkrAntAM niSkaNTakAtvena tAM nyakkurvatIm , sarvalokatilakabhUtAM dharaNItilaka ityanvarthAbhidhAnAM rAjadhAnI bheje / yatra puruSAH pareSAM padaskhaliteSu vaMzotthitA apyaparvabhaDrA avaSTambhayaSTayaH , zokajvarajRmbhaNArambheSu madhurasnigdhA apyajaDAtmAno'mRtapUrAH , mohamahArNavamajaneSu pAraprApaNapravINA apyapetapAzayantraNA mahAplavAH, mativibhramadimoheSvanekaprasthAnavizaGkaTA apyakaNTakA ghaNTApathAH, paridhAvanaklezeSu phalacchAyAbhRto'pyakujanmAno vizramadumAH, tathAbhUtavAdino'pi pradhAnAH , zrutyanukUlacaritrA mImAMsAtantrAH, sukRtetaravivekakuzalAH samavartinaH, pavitrapAdasaMparkAstamazchidaH, guNalavabadhnIyAH sumanasaH, bahulojjvalAstArakAH , tathA zivabhaktA api jainAH , samAzritazrIrAmA api budhAzrayiNaH, kSamAbhRto'pyakaThinAH , dAnodyatA apyanistriMzAH , bhUnandanA apyavakacarAH santaH satAM lakSaNamakSUNamAtmasAtkurvanti / tAvatA tannizAmanadurlalitasvAntAH, bandhanAdiva bandhutAyAH zmazAnAdiva sadanAdAzrayAdivopadezAdabhicArAdiva kulAcArAdapamRtyoriva patyuH praharaNAdiva kAlaharaNAduddAmAdiva nijamAnAduddAmamudvijamAnAH, kalyANAtmanA guNinA suvRttena palAyanavegAtpAdayoH patatA 'paripAlanIyA nanu nibhRtagatiH' iti nivAryamANA iva mekhalAkalApe Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / 135 na gurutarakucakumbhanitambabhAreNa nivAritatvAritagamanamanorathonmeSAH, bhujalatAvikSepatregagalitAni vijRmbhitAmarSaviSameSupreSitacakrajAlAnIva valayAni pArzvayorubhayoH pathi vidhunvAnAH pradhAvanarabhasrotthitamuktAsarA AkRSyamANA iva manasAgragAmiNA nibadhya kaNTheSu madanamovI guNairdaravigaladalakabandhavisraMsamAnakusumApIDotsaGgasaMdhibhiH kaNadbhirmadana prahitairAdezaDUtairiva madhukarairAkulIkriyamANAstara sopasRtya sarvataH puro vIthiM puraMdhrayaH phullabhAsinyo vallurya iva vanasthalImalaMcakruH / tAsAM ca tannidhyAnena dhyAnapratrekeNa tapodhanamanovRttInAmiva nicartitAnyavyApRtInAM madirAmAdyatsvAntAnAmivAcAntalajjAnAM majjantInAmitra rAgasAgare madirAkSINAM kaTAkSazRGkhalayA zRGkhalita iva mandIbhUtagatirgacchanmahIpatimandiraM jIvaMdharaH saMbhramamayaM niravartayat / nidadhyau ca nikhilajanaprekSaNIyeSu kakSyAntareSu krAnteSu bAhyeSvavaruhya kariNaH kaladhautanirmANamaNDapamaNDanIbhUtasyordhva hastapuruSalaGghanIyasya ripunRpadviradaradanaracitapAdapIThasya, bhrAjiSNuratnakanakakAntikalmASavapuSaH pInavipuchatUlatalpasyAnalpazobhAjuSTasya hariviSTarasya madhyama laMkurvANam, bandhurAdharabandhUkayA smeramukhAravindabhAsinyA maJjumaJjIra ziJjita haMsasvarAnubandhayA calitacAmarakalApaparyAyavimalanIradayA zaradeva vArayuvatipariSadA pariveSTitam, aviralatAmbUlapunaruktaraktAdhararAgeNa bhAgineyAnurAgamivAntaramAntamudvamantam, amandAdaravandivRndasya digantakRtapratizrutigItena zrAvayantamiva nijazAsanamAzAdhipAn, rAjalakSmIzikhaNDitANDavamRdaGgavAdyena ripurAjahaMsanirvAsanaghanastanitena dhIreNa svareNa parijanamAtmapratigrahaNAya svarayantaM govindamahArAjam / sa ca samAyAntamAlokya sAtyaMdharimAtyantikabhAgineyasnehena tadatimAtrAnubhAvena ca gAtre svayamevAsanAdutthite prAgeva pratyudgamanaM punaH pratyutthAnecchAM pUrvameva pulakodgamamanantaramaGga harSaprAgbhAraM pura , Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau stAdevAnandAzrudhArAM tadanu tadaGgasamAliGganasaMgatasaukhyabhAraM ca bhajan , sphArasmeramukhAravindo govindo mahArAjastadIyacAturyasaukumAryavIryavaiduSyavaibhavavaizAradyAdyAnanavadyAnAlokya guNAn svayamapi svayaMvRtaH sucaritaiH svIkRtaH kRtakRtyatayA parigRhIto mahattvena pariSvaktaH pAvanatayA kare gRhItaH kIrtyA kaNThe spRSTo gadgadikayA babhUva / __ tadanu ca satyaMdharamahArAjamaraNAnusmaraNenAdharitavAridhimayanavAnAkrandanAkrAntaM zuddhAntamapyAcAntavyathaM vihitavatyAM vijayAmahAdevyAm , divyopadhAdarzanotsukadezAdhipapratIkSyAvasareSu vAsareSu ke cinirvAsiteSu, ayaM sarvavijayI vijayAnandanaripuvijayAbhyupAyavitarkaNaparatantro matrazAlAyAM mantribhiH samaM mantrayAmAsa / AcaSTe sma ca 'kASThAGgAreNa prahitamiha saMdezaM darzaya' iti sAtizayavivekaM gaNakayaMtrakam / sa ca 'tathA' iti vihitAJjalivaidehIsutAhitena prahitaM patramunmudraM vidhAya vidhivadvAcayAmAsa-" patramidaM kASThAGgArasya vilokayedvidehAdhipatiH / patitaM mUrdhni me pApena kenApi zocyA kimapi vAcyam / na tattatheti yAthAtmyavidAmagrayAyI bhavAnavaiti cedapi, cetasi vidyamAnamidamavadyAnuSaGgabhayAdAvedyate / kenApyunmastakamadAvalepAdapahastitahastipakena hastinA kacidAkrIDe krIDanpIDAM jagataH pravartayAmAsa maryezvaraH / tataH pariNatakariNA kRtameva mayi pariNataM kiMcinnAma / akiMcanamevaM kajAsanAvallabhaM kalpitavataH kAzyapIpaterakAraNakaraNe kAraNaM kiM nu syAt / ko nAma pAdapaskandhamadhyAsInaH parazunA mUrkhastanmUlamunmUlayet / ko vA tariSyanvAridhiM vahitreNa tatraiva jAlmAzchidrANi janayet / ko vA pipAsuH pAnIyacaSakaM pApaH pAMsupUraiH pUrayet / kazcana dhenorApInabhAreNa kSIrasyankSataM kSureNa pAtakaH saMpAdayet / gatAnugatikaH khalu lokaH / kastamanusatuM samartho bhavet / mAnyo bhavAnetanmanasyakurvangurvImimAmasmAkamA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / 137 kasmikImakIrtimadhikatUrtyA samAgatya saMmArjayet / upArjitamapi duSkRtaM sukRtisamAgamo hi gamayet / kimanyat / AyuSmataH kiMkaraM mAM gaNayet" iti kApaTikapraSThena kASThAGgAreNa prahitasaMdezArthasamAkarNanena niNItatadatisaMdhAnasaMdhaH sa vasuMdharApatiH 'aho sacivAH, sAcivyamasmadabhISTArthe diSTyAnutiSThati kASThAGgAraH, yataH prAgeva kenApi vyAjena rAjaghamenaM samUlaghAtaM hantumunmanAyamAnAnnaH svavadhAya kRtyotthApanamiva kurvasvayamevAhvayati / tasmAdasmatpratAraNaparAkUtena tenAhUtA vayamakRtakAlakSepAH kSepIyaH prasthAya prasthApitAsmadduhitRvivAhamiSAH samUlakASaM kaSiSyAmastaM bhujiSyam' iti babhASe / ghoSayAMcakAra ' vyApitakASThAcakraM kASThAGgAreNa sArdhaM vardhate dhAtrIpate maitrI / gotraskhalanenApyasya zAtravavArtA nivartayantu nijAsupraNayinaH prANinaH' iti / nidadhyau ca nijadhyAnAnupadaM madalolupamadhupatrAta vihitaniyatopAstikairhAstikaiH sthalajalasamAnagamanajavanatAtulitamAtarizvabhirazvIyairasakRtkRtApadAna saMbhavadasto kaha stavadanurUpayazastAtibhiH padAtibhirlaGghitAcalazRGgaiH zatAGgaizca bahuzatasahasrairbahumatAm, amitapatAkinIpatibhirahaMprathamikayA pRthageva sabhayaM sadainyaM sanAmakathanaM sAGgulinirdezaM sAJjalibandhaM ca javajananacihnalakSmIpratipAdanapUrvakaM pradarzyamAnAm, akSUNAmakSohiNIm / atha prathitaprayANAnuguNe puNyatame lagne nirgatya nirvighnatAyai vihitajina pativarivasyaH savayasyAnujena sArdhamarthijanamanorathAnarthavisaravitaraNena caritArthI kurvansarvataH prasarantyA visRmara vividhayaudhAyudhAbharaNakiraNollasattaTillatAsaMcayakaJcukitakakubhA karaTataTaniryadamitamadajaladhArAplAvitadharAtaladviradanIradanIrandhritaviyadantarAlayA sthairyavijitAkhaNDaladhanuHkANDako daNDamaNDalayA tANDavitazikhaNDimaNDalamahAdhvAnastyAnastanitasAtaGkabhujaGgayA tuGgaturaGgakhurazikharakhananajanitaghanataraparAgapaTalapayaHzI Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 gadyacintAmaNau karanikaranibiDitanilimpavartmanA prAvRSeva prekSyamANayA vAhinyA vAhinIpatiriva pralayakAloTelaH pracchAditapRthvItalaH pratyarthinirmUlanAya helayA hemAGgadaviSayaM prati yayau / tatazca valakSataravAravANollasatsauvidallavalabhakarapallavakalitavitrAsakavetralatAtvaryamANarAjaparibarhadhAriNi rAjakIyadavIyaHpradezaprApaNazravaNakSaNasatvarasaMbhANDayamAnabhANDAgArikapariSadi prazrayapraNatotthitaguNadhanApRcchayamAnagurujanagauravavihitAziSi. pratinivartanapratyAzAvidhurabhIrucArabhaTanirdizyamAnanidhinyAsakoNakSoNini vilambitalambodaradAserakasamAhvAnapaunaHpunyakhinnasvinnapuroyAyini vismRtavismayanIyAhAryAharaNadhiSaNApreSyamANabhujiSyAbhASyamANavyaktetaravisaMvAdavaca - si prasabhaprayANapravaNatAnuSThitapRSThAvalokanAnuvartyamAnapratinivartyamAnasanAbhisaMsadi praguNavalanabhraSTagoNIkaduSTazAkkaradUravitrAsitayAtrikasaMbAdhe caNDacaNDAlapeTakanibiDamuSTighaTitakaThorakuThArapATitaviTapivizaGkaTIkRtasaMkaTAraNyasaraNini khananakaraNanipuNakhAnitrakagaNakSaNasaMpAditodambha:kUpazumbhitamarubhuvi tAdAtvikakRtyadakSatakSakasArthasAmarthyavaicitryaracitava - hitrasutarakAkapeyasariti puraHprasAritabhUribhIkarakalakalAravakAMdizIkakesariNi caraNakSaNotthitadharaNIvisRmarareNuvisaramasRNitamayUkhamAlini vAraNaparibRDhotpATitapArzvapAdapaparighasapratighAdhvani kaNTharajjukaSaNonmathitatvagAlAnavanaspatyudvIkSaNavanacarAnumIyamAnavAraNavarmaNi pratigajagandhaghrANapratIpagAmikAnanadvipapratigrahakRtAgrahabhaTaprAgraharakolAhalabharitahariti dviradaturagakharakarabhamahiSameSazAkarazatAGgazakaTapramukhapRSTAropitAbhISTakazipu - sametasakalahatini hemAGgadaviSayaM vivizuSi sainye, rAjanyo'pyuttareNa rAjapurImupakAryA kalpayeyuriti zilpisamAjAdhyakSAnAdikSat / prAvikSaca tAM kSaNakalpitAM svasaMkalpasiddhizaGkAprahRSTena kASThAGgAreNa prasabhaM pratyudyAtaH pRthivIpatiH / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / 139 anantaramApATalapaTakuTIghaTanAyAsaklAntasvAnteSu gRhacintakeSu , viluTitotthitavidhUtakAyahayapIyamAnatoyeSu toyAzayeSu , bahuprayAsaprApitAlAnastambheSu madastambarameSu, sadyaHpAkasaMpAdanodyuktamAnaseSu mahAnasamupasthiteSu purastAdeva paurogaveSu , satvarasaMkalpitamApaNamAseduSi prathamatarapaNAyanatvaraNabhAji vaNiji, vAmahastAvalambitamastakakuToSThAsu kUpasaridanveSiNISu kuTTinISu , prasabhaM bahiH pradhAvatyedhAnAhArake dAserake , snAtAnuliptAGgAsu dhriyamANabhUSAsu vArayoSAsu, vyasanagauravasmAritapathakathAkathanalampaTe daMpatinivahe , ahaMpUrvikopasaradanekavidhayodhAskandanakRtAkroze krozazatAntargatakuTumbivarge, mArgazramApanodanamanISAnihitadayitAGkazirasi yavIyasi, vizaGkaTapIThaprasAritaprasavajAlahelAnahanamanohAriNyAM mAlikayuvatizreNyAm , zreNIbhUtapAdAtAdhiSTitAsu kASThAsu, kASThAGgAreNa sabahumAnamupAyanIkRtamanativayaskamamandabalamAzvIyaM hAstikamapyAsthAnakRtAvasthitirayamadrAkSIt , prAhaiSIccAsya pratiprAbhRtam / anADayacca DiNDimam 'atirundracakrayantraniyantritaM yo nAma yugapadeva pAtayituM zaknoti zareNa zaravyatAM gataM varAhatrayaM varAhe'sminneva varo'yamasmatkumAryAH syAt' iti / AyAsiSuzca colakeralamAlavamAgadhapANDyapArasIkakaliGgakAzmIrakAmbhojaprabhRtidezAdhipA mahIbhRtaH / punaravasare'sminnaviprakRSTamRteH kASThAGgArasya nAparo roditIti svayaM rudadiva manyamAnaM dainyAvahArasitamanizamambaratale bambhramadvAyasamaNDalaM khaNDitazirobhAgaM tadIyazIrSacchedyatAniyatisUcananibandhaM kabandhamanantarajvaliSyadadasIyazokadhUmadhvajapurogamadhUmeneva digdhUmena dhUmropAntaM digantaM nitAntanistriMzaphalamanyAdRzamapi manyubharApAdanaM mahotpAtaM nizAmya nikRSTAcAre kASThAGgAre kiMcinnyaJcanmanasi viSeNa vA kenApi miSeNa vA vaJcayituM vAJchati govindarAjam , rAjapurIM nikaSA niSeduSAM narapatInAmupakAryA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 gadyacintAmaNau su ca pratipradezaM svadezAdezAntaraM kanyAbhinivezena vizatAM vizAMpatInAm "dhanurdharatamaH katamastAM labheta / labdhavati ca cApavidyAlabdhavaNe kasmiMzcidimAM kanyakAmanye kathamahIkAH svagRhaM pravizeyuH / api ca kecidataH pUrvamanuddhRtazarAsanAH saMpratyupAsanAmuparacayanti / pare tu zaraguNanikAM kartuM guNavanmuhUrtaM pRcchanti mauhUrtikAn / itare tu 'vayamAracitasamastazastrayogyAH sarvathA yogyAzca bhAgyAdhikAzca' iti paNDitaMmanyAH kanyakAM hastasthAmAkalayanti / tAvadatizayitAlAtacakrazaighraye yantracakre zakrasyApyazakyamArohaNam , AstAM viddhiH" iti yoddhRSu kathayatsu , sAdhIyasi lagne sthApitaM yantramAmantritAste vizve'pi vizvaMbharApatayaH parivArya pazyantastadIyacakrabhramaNarayamAsAMcakrire / teSu kecidudvIkSya yantramudvegAdhiSThitAzcitrIyAviSTAzca tvaSTrAtu nirmIyatAM nirvicAram / manasApyatarvyamenaM mUrkhaNa kena durvarNena kanyakAyA: zulkatvena klpitm| Akalpametadabhedyameva lakSyaM drakSyAmaH / tadapi sA ca kumArI svakulagRha eva jarAmiyAt' iti cintayantastaruNIlAbhabuddhiM viddhiM ca jahuH / keciduddhatAH salIlamutthAya bhUtalAdAtatajyamApAdya kArmukaM karapallavAkalitabhallAH sollAsamAruhya yantracakramadasIyabhramaNazaighyabhrAntasvAntAH svakAntAmavanimanyAbhilASavikokanavihiteA pariSvaGgeNa prasAdayitumiva prasabhaM pRthvItale nipetuH / kezcidabhisaMdhipuraHsaramArUDhacakraH saMdhAya niHsAritAH zarAH zaravyaM tarasopasRtya lubdhapArthivamivArthino niSphalA nyavartiSata / kaizcidAkarNAkRSTacApayaSTibhirnisRSTAH khagAH khacarebhyaH kathayitumiva tadatyadbhutamatikamya lakSyamantarikSamutpetuH / evamatikAnteSvardhasaptamavAsareghu, kramAdiSvAsavidyAlabdhavarNeSu traivaNikeSvepareSu sarveSvaparAddhapRSatkeSu , divyazaktikaH sa jIvakakumAraH smerAkSivikSepaH , sahasrAkSa itra cakSurdvayopetaH, SaNmukha iva darzitaikamukhaH , Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / 141 cakrarahita iva cakrapANiH, sAGga ivAnaGgaH, svAGgavilokanavibhAvanIyavaibhavapratApaH pratyUSADambara ivodayAcalaprasthagataH , samastabandhubhiH sindUrabandhurasindhurasya kasyacitpRSThamadhitiSTannimAM goSThImupAtiSThat / tadatimAtrAnubhAvAvalokanamAtreNaiva dhAtrIpatayaH 'patirayameva lakSmaNAyAH / lakSyabhedadakSazca jagatyayameva niyamena' iti niraNeSuH / kASThAGgArastu kuJjara iva paJcAnanam , prativAdIva syAdvAdivAbadUkam , adhamarNa ivottamarNam , taskara ivArakSakam , sahasA sasAdhvasamavalokayannenamatitarAmabhaiSIt / Arabdha cAyamacirabhAvinirayanirIkSaNonmukha ivAdhomukhaH sutarAM hatacittazcintayitum ' mathanaH kathamenamapadhIravadhIt / sAdhu sAdhitaM syAtsyAlAdhamena bADhametat / kimiti vizvasto mayaivaM vizvAsaghAtI / kimiti na mayA vA purastAdeva nirastAsuH kRtaH kSAtrocitacaritro'yaM vaNikputraH' iti / tAvatA samupetya caturapuraHsarasamutsAritasamAlokanalampaTajanasaMbAdhaH stamberamendrAnmRgendra iva sAnumataH sAnoH sAnujaH sAnandamavaplutya salIlamArUDhayantracakrastrivikrama ivAkramavihitajyArohaNazarasaMdhAnazarakSepaH kSobhayannarihRdayamAzu kenacidAzugena zaravyaM vivyAdha / sa ca sAyakapraSTho nisRSTArtha iva sAdhitasamIhitaH sahasA nyavartiSTa / tataH kRtapuGkhamenaM puruSapuMgavaM samIkSya samIkSyakArI sa videhAdhipatirdehena samaM siddhakSetrakRtAdhyAsa iva prasIdanpraphullavadanAmbhojaH samAlokya bhUbhujAM mukhAni mukhavikAsavivRtAntargatatuSTiprakarSaH kASTAGgAraparyAyAnirvANadarvIkarasya zirasi dambholimiva pAtayannatigambhIrayA girA 'jIvaMdharo'yaM satyaMdharasamrAjastanayaH' iti tadudantamidaMtayA vivaDhe / tadupazrutya zravaNaculukapeyaM pIyUSAyamANaM vacanaM sarve'pi sarvasahApatayaH 'sarvathA kSAtramevedamaucityam / na paratra padaM labheta parasya hi kRtyamidaM pratyAlIDhapATavaM prekSaNasaukSmyaM lakSyabhedamAtraparyAptazararaMhaHsaMpAdanacAturya ceti prAgeva nizcitam' iti nizcalapakSamANaH Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 * gadyacintAmaNau sapakSapAtaM kumAramaikSiSata / pAtitatadvacanAzanijvalanajvAlAspRSTaH sa kASTAGgAro'pyaGgArIbhUtakASThavanniHsAratAM gataH / kathamanyatprastutamanyadupasthitaM yadatisaMvitsito govindamahArAjaH svayamasmAnatisaMdhAtumavAptAbhisaMdhirAsIt / 'idaM hi jagati lAbhamicchato mUlacchedaH prakRtyA svayamasmAkamamitro'yaM vaNikputro rAjaputratvamapyatenAropitaH / punarenaM ca prApya pratiSkazaGkAkArkazyamaparaM naH kiM na kuryAt ' iti vimRzanneva visRjya tadAsthAnamAdRtaprasthAno bhavan 'asthAne patitamidaM rAjyaM tyajyatAM tvayA niyojyakheTakena' iti prakaTATopapATavaiH padmamukhAdibhirnirbhasito'yaM kutsita. ttiH punayuyutsurAsIt / babhUvuzca kASTAGgArato nikRSTA viziSTAstu jIvaM. dhararAjato rAjAnaH / ___ tatastapasyAmiva balavadupAsyAM durantatayA tu tato nitAntagarhaNIyAm , mImAMsAmiva parihiMsApravaNabhajanIyAmIzvarApekSatayA tu tato vilakSaNAm, cArvAkacaryAmivAnapekSitAtmanirvahaNIyAM gurudveSamUlatayA tu tato'pi kutsanIyAmAjimAracayitumatIva kSodiSThe kASThAGgAre prakramamANe, parAkramazAliSu padmamukhAdiSvapi yuddhAbhimukheSu , pinaddhAoruke sazIrSake ca sati sAdini niSAdini ca , samAropitadhanuSi dhanvini, dhanurdharacakravartinA cakravyUhapareNa ca padmavyUhe kRte, cakrazobhizatAGganakrabhRti turaMgataraGgiNi mAtaGgapotAGkita pAdAtapayasi parasparaspardhedyatapArAvAradvaya iva pakSadvaye lakSyamANe , paTahadhvanerapi jyAghAtarave pAMsupaTalAdapi patriNi gabhastimAligabhasterapyudastAstrarazminikare raNarAgAdapi raktaughe pratisamayaM prakRSyamANe , dhAnuSkairdhAnuSkA niSAdiminiSAdinaH sAdibhiH sAdinaH syandanArohaiH syandanArohA yuyudhire / tAvatA dharaNI dharaNIpatimaraNabhItyA raNanivAraNAyeva reNupaTalApadezena parasparadarzanaM parijahAra / mithodarzanApekSiNIvAkSohiNI tatkSaNa eva zilImukhamukhavighaTitavizaGka Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / 143 TavakSaHkavATavigaladaviralarudhiradhArayA dharAtalodyatparAgaparamparAmAcacAma / tataH sAkSAlakSyamANalakSyatayA niSpratighe sati balaudhe , pRSatkebu keSucidagAdhayodhahRdayAvabodhalampaTatayeva pratibhaToraHsthalaM pravizatsu , pareSu paraprANamoSaNopajAtabhItibharAkrAnteSvivAntardhAtumavanImavagAhamAneSu , a. pareSu svanAyakanikaTATanavighaTanecchayeva pATitapratIpagAmipatriSu , anyeSu svayamapi jAtamanyubhareSvivArdhapadaviluptapatrabhAgeSvapi paragAtramadhivizatsu , punaramitraparyAyanetrazravaHsphuradahaMkArahAriTaMkArabhIkarastanitasahitakarAlakAmukakarambitajIvakakumArajImUtaniSThyatasaninadanIrandhrazaranikaranIradhArA - bhihanyamAnasainyasAnumatsaMbhUtA saMsthitadharaNIpatikirITakeyUrahArajAlavAlukASaNDA sadaNDasitAtapatrapuNDarIkA vegaviloThitagajagaNDazailA plabamAnacAmaravisaraDiNDIrA paretaturagalaharIparamparAkulakUlaMkaSA karSaNarayAkRSTAvaziSTAkSohiNIkA kSatajadhunI kSaNAdiva prAvahat / tadevaM mAritapAdAte dAritahAstike nazyadazvIye viparivartitarathakaDye sArathirahitarathini raMthArohakSuNNakSattari stambaramamaraNasaviSAdaniSAdini hastyArohavirahitahastini turaGgamavigamasIdatsAdini azvArohavivarjitAzve ca sati sainye, triyAmAmiva dIrghanidropadrutabahulAM tamoguNa prabhavAM ca , bauddhapaddhatimiva pizitAzisevyAM nirAtmakazarIrAM ca , gArhasthyapravRttimiva mRtavAraNavidhurAM raktasulabhAM ca vilokya raNabhuvam 'kimiti kSodIyAMso hiMsyante jantavaH / sa eva dviSansamUlakASaM kaSaNIyaH' iti dhiSaNayA paryANAJcitasyAanagirinAmnaH kuJjarasya skandhaM bandhurayaJjIvabandhu baMdharakumAraH surazatrusAdanodyataH zaktidhara iva karakalitazaktiH, tripuradahanAbhimukhastripurAntaka iva nitAntabhISaNakopATTahAsaH , dAzarathiriva tapasyAnadhikAriNaM zambukaM rAjyAnadhikAriNamenamapi zIrSacchedyaM paricchidyArAtimAhvayate sma / AhvAnakSaNa eva kSINatarAdRSTaH sa ruSTaH kASThAGgAraH krodhavegasphuradoSThapaTatayA ni Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 gadyavintAmaNa kaTavartino nijAhvAnakRte kRtAgamAnkRtAntadUtAniva svAntasaMtoSibhiH sAntvayanvacobhiH nAticirabhAvinarakAyasayabhavadavatamasapracayamivAtmAnaM pratigrahItukAmamAgataM karAlaM kAlameghAbhidhAnaM kariNamAruhya roSAzuzukSaNivijRmbhamANazoNekSaNatIkSNArcizchaTAcchannAGgatayA saptArciSi nimaujya nijasvAmidrohabhAvaM vibhAvayituM mApayanniva satyaMdharamahArAjatanayAbhimukhamabhIyAya / avadaccAyamakiMcitkara: kiMcinnyaJcanmanAH 'kumAra kuruvaMzazikhAmaNe, praNatarAjacUDAmaNikiraNazoNanakhamANacaraNo rAvaNo'pi raNe maraNabhIyivAnAyurvirAme rAmeNa / kiMpunaraparaH / tadayaM mayA vadhyo vadhyo'hamaneneti buddhimanto na vibudhyante / kimarthaM mAmavivekamadhikamadhikSipasi' iti pratAraNaparametadaNakanarendrasyAkarNya kasyacidbhASaNaM kimabhaiSIH iti pratyabhASata pratibhAprakAzitatanmanISitaH sa manISI / punaranaiSIcca gatyantaramatyantaroSahutavahAvahavacaHzravaNena ' kiM vaNikputra , kiM vAGkAtreNa / vijayastu vidhivazataH / tava zaktisamAgame cakSuSI cenmama trAsajupI syAtAM tadA paruSA syAnmameyamAhopuruSikA / yuktaM ca tvayApi vaktumevam' ityuktA satvaropasarpitakariNaH kariNamavaplutyodastakaukSeyakaM kSepIyaH svayaM hantumApatantaM tamantarAle nitAntanizitazaktizakalitazarIrayaSTiM kASTAGgAram / udastambhayacca saMgrAmasaMrambhastambhanaM vijayAnandano vijayazaMsinaM vijayadhvajam / abhyanandayacca sAnandamabhyetya saphalalocanatvamAtmanyAtmajAyAM vIrapatnIvyapadezaM vIrasUvyapadezamapyavarajAyAmAkalayantam , candanazizireNa hRdayanirvANavivaraNacatureNa vimalasthUlena niSpatatA bASpapUreNAbhiSiJcantamivAliGgantaM govindarAjam , AjidarzitanaikApadAnamaMbhavadAnRNyAnavarajasametAnsakhInsaha prAbhRtena prasabhamAgatya praNamantamapi pRthvIpatisamAjam / / tatazca vairinihananopalabdhavairazuddhimenaM vilokayitumarizuddhAntAva Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / 145 zeSamApetuSAM bhartsanamapi kRtsnasaMmAnaM tADanamapi sanIDapravezanaM nivAraNamapi darzanadvArakaraNaM dUrIkaraNamapyUrIkaraNaM gaNayatAM gogaNAvaskandivipinecaravijayopoddhAtamAtmApadAnaM zaMsatAM puraukasAmullokakolAhalena sakutUhalamanAH kanatkaladhautamayakAlAJcImukuracAmarabhRGgAratAlavRntaprabhRtiparibarhanirantaritaparyantaH samantAtsevamAnasAmantalokasamabhidhIyamAnAlokazabdaH prazastatame muhUrte nivartitatadupakAryApradezaH pratipradezaniviSTaniSTaptahATakahaTadaSTamaGgalavirAjitaM rAjapuryAH sahajamivAlaMkAramalaMkRtamiva tridivaM trijagatsAra iti vizrutaM zrIjinAlayamabhiSekavidhaye vidhAnajJo'yamAstikacUDAmaNiradhikAsthayopatasthau / tatra ca satvaraparijanasaMnidhApyamAnai - kamaNimahaH kabalitadhavalAtapatrakirITahariviSTarairaSTamaGgalAdyabhiSekopakaraNaizca karAmbatahariti , hUyamAnadahanadakSiNAvartArcizchaTAdarzanatRptapurodhasi , vidhIyamAnavividhakAryatAtparyasaMcaramANapaJcajanaparasparasaMghaTanapreGkhatkeyUrajanitakrekAravAcAlitakakubhi , dIyamAnadInArAdivitRSNadInalokapANitalAntaraparyAptacyutamANikyamauktikasthapuTitamaNikuTTime prasavaparimalAdapi bhramarajhaMkArasya , janatAyA api pramadasya , sundarIjanAdapi saundaryasya , kartavyAdapi tatkantikasya , vanIpakavAJchAto'pi deyakAJcanasya , vAditrakkaNitAdapi nRtyadaGganArazanAraNitasya, zAstracoditAdapi saparyAkramasya samadhikasya samudbhave , bhagavataH zrImandire surendra iva dUrAdairAvaNAdvAraNavarAdavaruhya varyayA bhaktyA saparyAnantaraparyAptasamyaktraM bahiH prasArayaniva vANIM gadgadayan pANi mukulayan netrayugaM srAvayan gAtraM pulakayana ziraH prahvayana manaH prasAdayan prAjyejyAparikaraiH paripUjya bhagavantaM bhaktijalapravAheNa prAgevAbhiSekAtprakSAlitabahalAghajambAlo'bhUt / tAvadudaJcaccandracandrikAsaMcayeneva kaJcukitam , viharamANasautrAmaNavAraNadehaprabhApratAneneva savitAnam , krIDAcaTulasuradhunImarAlamaNDalapakSairiva vala 13 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau kSitam , AkAlikatuSAravArizIkaravisarairiva vicchuritam , visRmaraparyAptadhUpastUpadhUmaniSpannadhUmayoniparasparasaMghaTTavighaTitajaTharAntarmuktamuktAphalakAntivAteneva vIdhaM viyadvidadhAnaH pAriSadyacakSurAhlAdabhAbhAreNa parItaH sa kRtajJaprAgraharaH kRtajJacaraH sudarzananAmA devaH sAdaramantarikSAdavArukSat / abhyaSicacca tadabhiSekAdhikRtairamA saparitoSaM nijaparivArAmaraparamparAnItayA parA AkhilatIrthAmbupUrapUritayA parisarapratyuptapadmarAgaprabhAjAlajaTilakisalayApIDayA mahanIyaratnamahauSadhibIjasamavApasamagramaGgalazAlikakavyA zAtakumbhakumbhaparipATyA bhagavantamiva mandaragirimastakaniviSTaM viSTarazravA hariviSTaravirAjinaM jIvaMdharamahArAjam / abhiSekasalilaughe ca saMsiddhisiddhanairmalye nirmalatamatadaGgasparzanena pAvanatAM pratipadya pApabhUpasaMparkapAMsulAmapAMsulAM kartumiva kAzyapI vyaznuvAne, bhRzamunmUlitarAgANAmapyutkaNThAvahaM gAyatkinarakaNThInAM gaNena surakiMkaravAdyamAnairamAnuSAtodyairabhinavarasAnubandhamabhinandantInAmapsarasAM sArthena ciramamartyalokAyamAne bhuvane bhuvanaikazaraNyaM lAvaNyamUrti mUrdhAbhiSiktamenaM svayameva parArdhyaratnAbharaNaiH sapariSkaraNaM kRtvA prakRtisiddharAmaNIyakasyAsya bhUSaNAnAM ca bhUSyabhUSaNabhAvasAdhAraNatAM samAlokya sasnehavismayastimitacakSuSi cakSuSyamenaM puna:punarAzliSya yakSendre svamandiramIyuSi, rAjendro'pi sadAtananarendrasarabhasotthAnasaMrambhacyutakarNazikharagatakarNapUrotkalikApunaruktapuSpopahAramaNDa - nAdAsthAnamaNDapAdutthAya tato nirgalya prasaratyapi praNAmalIlAlAlasAnAM bhUbhujAmunmeSiNi cUDAmaNimarIcinicayabAlAtape sasaMbhramamAvarjitamakuTapracyutApIDakusumaDolAyamAnamadhukarakulAndhakArakuTamalAyamAnakomalAJjalikamalasahasrakarambitamambaratalamAlokayan 'jaya jaya' iti tArataramudgAyato vandibRndasyAmandadundubhigambhIranirghoSAnuyAtamAyatazaGkhadhvAnamizra prahatamaddalasnigdhanirdAdamAMsalaM kAMsyatAlaravasaMkulamAlokazabdamAkarNayan Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / 147 AlolakarNapallavAlambivAlacAmarakalApAmalakArtasvarakalpitAlaMkArakA - ntAM cArukomalapuSkarakarAM sasaMbhramamAdhoraNasamupanItAM sAkSAnmUrtimatImitra jayalakSmIM jayalakSmIM nAma kareNukAmAruhya haMsatUlamRducInapaTTopadhAne paristomavati vicitraratnacitraparyante suvihitaprastararamaNIye mahati kanakaparyANake sukhaniSaNNaH pazcimAsanagatena hemAGgadavalayaratnadIdhitistabakacitravAravANena kulakramAgatena snigdhena zIlavatA zaucAcArayuktena prathamAnamitreNohyamAnasya madhyArpitamahAmaNimayUkhapaTalapATalitasya bAlAtapara ktazAradabalAhakAnukAriNazcAmIkaradaNDasya pralambatarasthUlamuktAkalApasmeraparyantasya mahAzvetAtapatrasya nisargaziziracchAyayA nivAryamANamArtaNDakarAvalepaH pArzvaka reNusaMzritAbhiratimanoharAkArAbhirvAravanitAbhiratimadhuraM gAyantIbhirvinodyamAnaH sakutUhalapaurasundarIjAlamArgaprasRtalocanasahasrasaMchAditAmudaJcadutpalapracayamecakAmiva bhavanadIrghikAM rAjavIthIM jagAhe / tAvatA tadavalokanakutUhalodbhavaduddAmasaMrambhAzcaraNayoH prathamaM parispandamAnaM caraNamanyasmAnmAnyataraM manyamAnAH, agrabhAvi pUrvAGgamanulagnA - daparAGgAdadhika gaurava kalitamAkalayantyaH, karaNeSvapi puraH prayANanipuNamantaHkaraNamatikRtArthaM vitarkayantyaH, sarabhasagamanavirodhinaH stanabhArAttanutaramanukUlamavalagnaM zraddadhAnAH svAGgabhraSTAnyavaziSTebhyo lAghavapoSINi bhUSaNAnyupakArINi gaNayantyaH samAgatya sphuradatirAgamanoharAdharapallavAH vallarya iva kusumAmodamahitA mAdhavasaMgamakRtAsaGgAH, caladvalIbhaGgataraGgabhAsurA rasamayyaH sarita iva saritpatim kaNTakanikaradanturitavapuSaH satilakA vanabhuva iva mahIdharam, cArucandanapatralatAGkitA malayamekhalA iva dakSiNajagatprANaM vIrazrIprANanAthaM pramadAH samAsadan / tAsAM ca sadAvalokana kautukavidveSe nimeSe'pi vairAyamANAnAm, asaMjAtasarvAGganetraM manuSyasarge hRdA garhamANAnAm, tAdRzabhAgadheyabhAjanamAtmAnamapi zraddadha " " " Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 gadya cintAmaNI tInAm, tasyaiva vadane nilInAmiva kezahaste nibiDitAmiva lalATe kIrNAmiva karNadvaye kIlitAmiva locanayorbhrAntamiva bhrUyuge likhitA - mitra kapolayoH saktAmiva nAsikAyAM pratiSThitAmivoSThayoHzrumbitAmiva cibuke kandalitAmiva gale mAMsalAmivAMsayornibhRtAmiva bAhvornikSiptAmiva vakSasyAzritAmiva pArzvayornibaddhAmiva madhye nimagnAmiva nAbhau ghaTitAmitra kaTitaTe nivezitAmivorudeze laGgitAmiva jaGghayoH saMdAnitAmitra caraNayornamrAmiva cittavRtti vahantInAM vArastrINAM mArakRtAni sAkUtAni savibhramANi samAdhuryANi samandasmitAni sakalapralApAni sApAGgavIkSitAni sAGgulinirdezAni vilasitAni vilokayanvilobhanIyavizvaguNabhUmiH svAmI svAmilAbhadurlalitahRdayaM prakRtijanaM prakRtiraJjanasamarthaH pArthivakuJjaraH kArtasvara kaTaka kambalaparidhAnAdisparzanena paritoSayan vizeSajJavIkSaNIyAni prekSamANaH kakSyAntarANi tatra tatrabhavantamAlekhyazeSamAlokya pitaraM smAraMsmAraM darzadarza dhIratayA nAtivikRtahRdayavRttiratighRtamatidakSaiH sapakSapAtaiH saudhAdhikRtaiH saMzodhitasakalopAntaM rAjanizAntAbhyantaraM prAvikSat / ArukSaccAyaM rAjavIryeNa vIrANAM saundaryeNa sundarINAM prAbhaveNa pRthvIzAnAM vadAnyatayA vanIpakAnAM dharmazIlanatayA dhArmikANAM vaiduSyeNa viduSAM mantraNanaipuNena mantriNAM ca hRdayaM bhogAvalIprabandhena kavInAM prabandhamiva digantaM dehaprabhayA sabhAM dehena ca siMhAsanam | Adizacca dizidizi visarpibhirAndolitacAmaradhavalimamUcchitairucchritadhaMvalAtapatrarAjisabrahmacAribhiH saharSabrAhmIhasitasaMkAzairdazanenducandrikAsAndrakaMdalaiH kASThAGgAracaritrAnudhAvanena satrAyitaM dhAtrItalamiva pavitrayan sutrAmatrAsAvarjinyA parjanyagarjitatarjanaparayA bhAratyA parisaraniviSTAnkASThAGgArAvarodhasya kArAgRhaniruddhAnAM ca nirodho nivAraNIya iti kArAdhikRtAn / ataniSTa ca rAjazreSThipade gandhotkaTaM yauvarAjyapade Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lamvaH / 149 . nandADhyaM mahAmAtrAdipade padmamukhAdIndviSaDvarSaparyavasyadakarapade ca jAnapadAn / atoSayacca viSayAntareSu purA vyUDhAnAhUtapraviSTAnabhiniviSTapremAbhibhUtatayA pAdayoH patataH parisphuradamandAnandaprAgbhArodvAntanitAntazizirAzruvarSeNeva pAMsuparuSAdhiMdhAvanasAvadhAnAntaHkaraNAnantaHsphuritavirahazokakRzAnukRzIkRtAGgatayA kRzAGgIti nAma sArthamiva samarthayataH svasaMgamavAsarakRtAGgarAgamAlyAdyalaMkRtAnpAtivratyapatAkAH pAvanaguNodArAndArAn / aghoSayacca dharmacakrabhUSitalalATena harSodbhureNa vIdhravasanAGgarAgasumanomaNDitena zuNDAlaurasAropitaDiNDimena caNDAlAdhikRtena kRtabhagavannamaskArapUrvakam 'saMvardhatAM saddharmaH / sArvabhaumaH kSemI kSitimaNDalamapAyAJcirAya pAyAt / apetasakaletirupetavizvasasyA ca bhavatu vizvaMbharA / bhavantu bhavyA divyajinAgamazraddhAlavaH savicArAH sAcArAH sAnubhAvAH savibhavAH sadayAH sadAnAH sagurubhaktayaH sajinabhaktayaH sAyuSyAH savaiduSyAH saharSAzca puruSAH / dharmapatnyaH sadharmakRtyAH sapAtivratyAH satanayAH savinayAzca bhUyAsuH / bhUyaH zrUyatAmetat / devavidhitsitavivAhotsavavarAhIbhUtasaptavAsarAvadhikamadhikaM nagarIyamalaMkriyatAm / AhAryavizeSaH savizeSamaGgeSvAmucyatAm / atibahalAgurudhUpai--mAyamAnaM kezajAlamamlAnamAlAbhirazUnyamAtanyatAm / nakhaMpacapAyasAzanamanizamazyatAm / arucyaM tu bhaiSajyamapi nopabhujyatAm / bhajyatAM paramezvarasya pAdapadmam / idAnIMtanAH santu sanAtanAH' iti / tadaivaM ghoSite, keSucidrAjacaritoghoSaNapareSu pauravRddheSu 'ka pUjyaM rAjaputratvaM pretAvAse ka vA janiH / ka vA rAjyapunaHprAtiraho karmavicitratA // ' iti sasaMvegaM pratidvAramudIrayatsu , pareSu tu paureSu 'satvaramalindabhUli, malayajarasenAlipyatAm / mRgalocane , mRgamadamAhara / prasAdhike, Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 . gadyacintAmaNau sAdhu prasAdhaya / sajjIbhava bAle , tAmbUlavITIvidhau / kuraGgalocane , snApayitumaGganaM kuGkamasthAsakakumbhAnAnaya / citrakara , prativezmacitrAdativicitraM citraya / karpUrike, karpUropalajAlAni zakalaya / mandIbhUtagandhapATavAmidaM paTavAsaM cUrNAya bhujiSye , kiM nu ghRSyate / mAlike , labdhaparabhAgaM mAlA sRjyatAm / rajaka, rAjAjJA khalu tvayaivAjJAyi ; sadyo vAsAMsi dhavalIkuru / karNAbharaNAni tUrNa vidhehi svarNakAra, kiM nu kAlaM harasi / mAlAkAra, prAtarevAnaya prasUnamabhinavam ; saugandhika - sragiyamapetagandhA; bandhurasaurabhAmaparAmarpaya / ' ityevaMprakAramalaMkArAya tvaramANeSu, rAjakule ca kulakramAgataiH prAgevAgamanaM pazcAdAhvAnayantraNAM pUrvameva sarvasamIhitakRtyodyogaM tadanu niyogaM purastAdeva svahastavyApAramanantaramantaHkaraNavRttiM ca bhaktiparatantrayA bhajadbhistattatkarmAntikaiH sudhAsAdiva sUtrasAdiva citrasAdiva vicitrapaTasAdiva paTavAsasAdiva kRte , kRtAdarAbhiraruNasaMgrAhiNIbhizcUrNasaMyojinIbhiH kusumbharAgakAriNIbhiH kusumagranthinIbhirmaNDanavidhAyinIbhiH piNDAlaktakasaMpAdinIbhistAmbUladAyinIbhirjAmbUnadamukuradhAriNIbhiraSTamaGgalasaMskAriNIbhiH piSTapaJcAGgulaka - litazilAdikalpinIbhizca sAdhuzIlAbhiH samantAdAgatasAmantasImantinIbhinandite, narendraizca nAthamAnairnarapatikaTAkSasya sAkamupadhAbhirupasaradbhizrutAzokapallavazumbhitavedIvitardikAstambhottambhiAbhizca sasaMbhramaM kalpyamAnAyAM kalyANArhasaMvidhAyAm , vijayAmahAdevyAM ca bhartari smaraNena kartavye caraNena tanaye snehena snuSAyAM harSeNa bandhujane priyavacasA niyojye niyogena ca tadAnImekasyAmapi naikasyAmiva satyAM sutodvAhasukhAnabhijJamAtmAnaM sukhayantyAm , tadIyakautukenAhUta iva vararAgarajjunanthibandhanAkRSTa iva vadhUsakhIprapaJcapaJcazAkhAGgulIgaNanAkSINa iva svakutUhalena svayameva vA sarabhasamAyAsIdudvAhavAsaraH / . Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / atha kalpitakaragrahaNAhapurazcaraNakarmANaM kanakadharaNIdharakaTakaparibhAvini parisaraghaTitavimalamuktAphalapaTalapANDuramahaHprasarapunarabhihitottaracchadazobhini parAkramavidyAziSyairiva paJcAnanaiH pAdacchalena vidhArite niSTaptASTApadanirmite mahati siMhAsane samupaviSTam , pRSThabhAgopasthApite kSIrodataraGgakomaladUkUlanicolacAruNi cAmIkarapatracitritastabarakadarzanIyaparyante dviguNanivezite sparzasukhapratipAdanapaTIyasi haMsatUlopadhAne nidhAya pazcimadehamAsInam , AsannasthitAbhiranuvalganaraNitamaNipArihAryamukharabAhulatAbhiranilacalitakuvalayadaladAmapezalavilocanavikSepAbhirvibhramakRtanibhRtahasitaniryadamaladazanamarIcikusumitAdharakisalayAbhiH kusumazarakIrtipayorAzivIcIvimalanIvIvinihitaikakarapallavAbhiH pareNa karapaGkajena kalahaMsAmiva parimalalobhapatitamuccAlayantIbhizcAmaraM vAmamayanAbhiH kalpazAkhinamiva kanakalatAbhiH parivRtam , uttaptatapanIyadaNDavidhAritena sumeruzikharavilasaduDupatimaNDalaviDambakena vimalAtapatreNa tilakitoparibhAgam , anuparipATi sthitairAhitakarakamalakalitakanakakirITairasakRdabhidhIyamAnajayajIvazabdairaMsataTaluThitamaNikuNDalamarIciparyAkulalocanairabhinavagaganazaGkAsamuditatArakAnikarAnukAriNA hAreNa pulakitapRthulavakSaHsthalairavanipatibhirArAdAsevyamAnam , AhitaratnakeyUrakiraNapATalitenAdhyakSIbhavadabhaGgurapratApena bhujayugalena camatkurvANam , zAradajaladharadhavalAmbarapariveSadarzanIyaM dugdhajaladhijalapUramadhizayAnamiva zAGgiNam , nabhoGgaNe tArAgaNairiva tArApatiM dharApatibhiH saMsadi virAjamAnaM rAjAnamupasRtya prazritaH prAJjali: 'pratyAsanno muhUrtaH' iti mauhUrtikAdhikRtaH sasaMbhramamabravIt / tadvacanamupazrutya drutataramuccalatAmilApatInAM raMhasA calitavakSogatavaikakSyamAlAbhrAntabhRGgAvalIjhaMkArarave maGgalazaGkhadhvanAvivoccalati, tarasA truTyatsUtrahAramuktAnikare rohadatisphArakarapadmarAgakuTTimapAtena Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dyacintAmaNa vadhUvaravidheyahutavahajvAlocitalAjavisarga iva vibhAvyamAne, janasaMmardakRtayAdRcchika maNistambhadakSiNa bhramaNArambhe dampatividhAsyamAnahutAzanaprAdakSiNyakriyAM pizunayati, harSavikIryamANarAjAbhimukhaprasUnAJjalI sA 7 nandagovindamahArAjAdividhAtavyavadhUvaracakAsadArdrAkSatAropaNamanukurvati pariSkaraNamaya iva paribarhamaya iva nRttamaya iva vAditramaya iva mahiSImaya iva mahIpatimaya ivAnandamaya ivAzIrmaya iva vilasati vivAhamaNDape, maNDalAdhIzvaradattahastaH ziloccayazikharAnnakharAyudha iva hariviSTarAdavaruhya viracitaparamezvarasaparyAJcitaH svahastavitIrNakAJcanaH saMcitasakala homa dravya samiddhapurobhAgena purodhasA hUyamAnasamitkuzatilabIjalAjajAlacaTacaTAyamAnena hutAzanenAhUta ivAsAdya vedIM muditapurohitAbhihitajayajIvetyAziSA samaM jIvaMdharamahArAjaH, svamAtulamahArAjena mahanIyalagne sasaMtoSaM samarpitAm, AtmIyakIrtimivAkalpabhAsurAm, prabalatapasyAmivAbalAprArthanIyaveSAm, vAsarazriyamiva doSopasaMhArasulabhAm, surasundarImiva sAbharaNajAtAm, mRgayAmiva varAhavadhasaMpannAm munijanamanovRttimiva caraNaraktAm, brahmastambhAkRtimitra kRzataravilagnAm, zaradamiva vimalAmbaravirAjinIm, adhvarasaMpadamiva sudakSiNAm, surAjyazriyamiva cAruvarNasaMsthAnAm, vanarAjimitra tilakabhUSitAM bahupatralatAM ca, nakSatrarAjimitra rucirahastAmujjvalazravaNamUlAMca, havyavAhajvAlAmiva kASThAGgAravardhinIM bhUtibhAvinIM ca, 'yadi kuntalAnAmIdRzI kAntiralamalaM saMtamasakAnticintAmaNibhiH / IdRzaM cedAnanamasya pratirUpakameva kumudinIpatiH / yadi bhujayorIdRzaM saMsthAnamanayoranukarotyeva kalpazAkhizAkhA / yadyayamAbhogaH stanayoH pInayoH krIDAgiriraparaH kIdRzo bhartuH' iti nibhRtaM vallabhaparicArikAbhinurAgiNIbhirabhiSTyamAnAm, amandamRgamadAmapyakirAtagItim, alakodbhAsinImapi navutisaMbhavAm, madhupAzliSTagAtrAmapi pavitrAm, akramakSI 2 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamo lambaH / NAmiva kaumudIm, abhujaGgasaGgamAmiva candanalatAm, ajaDAkaraprabhavAmiva padmalakSmIM lakSmaNAM paryaNayata / iti zrImadvAdIbhasiMha sUriviracite gadyacintAmaNai lakSmaNAlambho nAma dazamo lambaH / -:*:-- 153 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 gadyacintAmaNau ekAdazo lambaH / atha niSkaNTakAdhirAjyo'yaM rAjA kusumazarazarakANDapatanena karapIDAkSaNa eva kaNTakitaprakoSThaH prakAmasvinnAGgulimanyUnabhAgyAM bhogyAmimAM rAjyazriyaM ca prApya prakRtyanuguNena caturavacasA madhuranirIkSaNena manoharacaSTitena yatheSTabhogArpaNena tayoH kaMdarpa darpe ca prasarpayannirargalopabhogasyArgalAstambhamabhinavatAsaMbhAvukamavazIbhAvamubhayorapyutsAraya - nsvairemamUbhyAM yathAsaukhyaM yathAbhAgyaM yathAyogyaM kAmasukhamanvabhavat / evaM kAnteH kArtAkSaM kalAnAmekAyatanamAdhirAjyaM mAdhuryasya gurukulaM prasannatAyA vaidagdhyaM vadAnyatAyA avasAnamanukrozasya diSTivRddhiM priyavAditAyA yauvanaM bibhrANAm , gADharaktAM pANipAdAdhare bhartari ca, adhikavakrAM pakSmavati kuntalakalApe pApasattve ca, nikAmatuGgAM stanajaghane mAnase ca , atigambhIrAM nAbhimaNDale bhASite ca, vipulAM vilocanayo rnAmni ca, dIrghA bhujalatayoH praNatarakSaNe ca , sUkSmAM mahimni karacaraNarekhAsu ca, cAruvRttAM jakyozcaritre ca, atyantamRdvI tanulatAyAM gamane ca, atidaridrAM madhye nairguNye ca, AbhijAtyenAbhirUpyeNa pAvanakRtyena pAtivratyena ca viziSTAm , aSTadhA bhinnAmapyekIbhAvaM gatAM devIpariSadaM yathocitaM sAkUtasmitairapAGgapAtaiH sanarmasaukhyairvilAsoktivistaraiH savisrambhairanurAgavarNanaiH sApadezairapasarpaNaiH sasaMbhAvanairmAlyavinimayaiH sabhrukuTIpuTairalIkakopaiH sapraNAmaiH prakRtiprApaNaiH sAparAdhasaMvaraNerupadhAvanaiH sajIvitasaMzayaiH zapathasAhasaiH sApalApaiH sthairyasthApanaiH sAnumodaH prativacodAnaiH sAvahitthaiH zuSkanirbandhaiH sAbhilASairanunAthanaiH sa Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo lambaH / 155 vaJcanaiH kAJcIzaithilyaiH sadhASTaghairupapralobhanaiH savailakSyaiH pratyavekSitaiH sapramAdopanyAsaiH skhalitAnujJApanaiH satrAsairgotravyatyayaiH sadAsyopagamaiH saMrambhamArjanaiH samArganirodhaiH pratinivartanaiH sakautUhalairAzcaryavilokanAkSepaiH sagadgadikAstambhaimithyAkathitaiH salajjAjADyairadhomukhasthitaiH sAnuzayairanupadaprasthApanaiH sasamAhvAnaiH krIDanasaMkalpanaiH sasadbhAvAbhinayaiH pratAra* NaprAvINyaiH sarahasyasaMjJairAzotpAdanaiH saromAJcairavataMsakamalakelitADanAnubhAvaizca ramayanyathAkAmaM kAmasaukhyamasakta evAnvabhavat / tathAhiasau rAjA vAhyamamitrajAtamadhruvamativiprakRSTaM ceyAtmaniSThamariSar3arga vyajeSTa / asahAyA nItiH kAtaryAvahA zaurya ca zvApadaceSTitamityabhISTasiddhimanvitAbhyAmamUbhyAmAkAGkSIt / sapraNidhAnaM prahitapraNidhinetraH zatrumitrodAsInAnAM maNDaleSu tairajJAtamapyajJAsIt / rAjJAM rAtriMdivavibhAgeSu yadanuSThayamidamitthamanirbandhamanvatiSThat / jAtamapi sadyaH zamayituM zakto'pi sadA prabuddhatayA pratIkArayogyaM prakRtivairAgyaM nAjIjanat / kiM bahunA / rAjanvatImavanImatAnIt / ___ evamananyasulabhAnanyonyAbAdhitAndharmArthakAmAnsaMcinvati tasmi - prajApatau, prajAzva tadadhInavRttayaH sAdaraiH karapradAnaiH sAnuzayaiH pramAdaskhalitaiH sabhayairAjJAnuSThAnaiH savinayairgurujanAnuvartanaiH sanirbandhaizcAruvRttaiH savicAraiH prArambhaiH saphalairakhilavRttaiH saparaprayojanaiH sAdhuceSTitaiH sadAnapUjairutsavopakramaiH sametAstaM rAjAnamanArjanaklezamarthajAtamajanmopayuktaM pitaramanimeSonmeSaM netramanabhivardhanAyAsaM sutamAbaddhamUrtimiva vizvAsamavanItalasaMcAramiva suratarumAtmaprANAnAmiva puJjIbhAvamamanyanta / tathA gAtrabaddha iva kSAtradharme'smindharmottaraM dhanottaraM saukhyottaraM ca dharAtalamavati samrAji, vatsasAmrAjyasamavalokanasaphalIkRtajIvitA vividhavihitapUrvopakArisarvajanatRptiH punaratRptikAriNyavicAritaramye kiMpAkaphalaprakhye vi Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 * * gadyacintAmaNau Sayasaukhye viraktA satI vijayA mahAdevI sasnehaM sadayaM sAzvAsaM sanirbandhaM savairAgyaM sAvazyakaM ca samAdizya kAzyapIpatinApi kathaMcidanumataiva sunandayA samaM sutayoH snuSANAM puraukasAM ca sIdatAM prAbAjIt / pravrajyAmanayorupazrutya tadAzramasthAnaM rAjyAzramagururapi gurutaraviSAdavihalamatiH sapadi samabhyetya samudvIkSya dIkSite janayitryau kartavyAbhAvAdatimAtraM viSIdanmAtRbhyAM viziSTaM tatsaMyamaM vizrANitavatyA zramaNIzre. SThayA prapaJcitairdharmavacobhiH kiMcidivAzvAsyamAnaH punaHpunaH pragRhya pAdaM prasavitryoH 'atra nagaryAmAsikA kartavyA / na ca smartavyAnyatra yAtrA' iti yayAce / tAbhyAM ca tadIyaprazrayabalena 'tathA' iti pratizrute , vizrutavIryaH sa vizvaMbharApatirambAviyogAdambakavihIna iva dInavRttiH pratinivartya sapraNAmaM nivRttyAzramAnnijAvasathamazizriyat / ___tadanu kAlapAkena svapAkena zAntasvAntarujaH kAntAbhiramA nirvizatastridazAhasaukhyaM triMzatsaMvatsarasaMmite samaye samatikrAnte, kramAdAtmajeSvapyAtmanirvizeSeSu kalAguNaiH kavacaharatAM nivizamAneSu, kadAcinnitAntakSIbavasantabandhurvasantasamayAvatAraH samadhukSayadasya jalakrIDodyogam / anantaramAnAyibhiH saMzodhitAM sphaTikatulitapayaHpUrAM sphuTitAravindabRndaniSyandimadhubindusaMdohacandrakitAmamalasphaTikazilAghaTitasopAnAM plavamAnarAjahaMsaphenilataraGgAM kUjatkAraNDavamithunAdhiSThitakUlaketakIkusumadhUlIdhUsarapulinAmanibhRtamInAhatotpalagarbhapratibaddhaSaTpadajhaM - kRtamukharAmuparitaTodyAnavATikAgUDhAM krIDAsarasIM samadazakuntakulakUjitairivAbhihitAlokazabdaH samavagAhamAnamAninInikarakarAsphAlanaraya - tIragAmilaharIpravAhaNeva pratigRhyamANaH samavagAhya vanakarIva kariNIbhiH karabhorubhirupalakSitaH kSAlitAGgarAgasaMparkasakuGkamasalilaM sAdukUlAzleSaspaSTadRSTayoSidavayavAkRSyamANAtmalocanaM sulocanAlocanakucasArUpya - Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo lambaH / 157 sAkSAlakSaNasaMbhAvanIyavikacamukulanalinamalakApravigaladambubindusaMdoha - saMdehakarahAramuktamuktAnikaraM karavilulitasalilaplavamAnabisavalayaracitacandrazakalazaGka jaDasaMnidhisaMjAtavAgyatavRttikatAvibhAvyamAnasujanakRtyarazanAkalApaM dRtimukhasicyamAnakuGkumasaMparkasaMbhAvyamAnasinduritakumbhikumbhasAmyakucakumbhaM ca bhRzamakrIDat / ____ krIDAvasAne ca balavadanilacalakisalayasamullAsivelallatAlAsyalAlite'bhinavaparAgapaTalasvinna'nAgamaJjumaJjarIjAlajalpAkamadhukarani - karajhaMkAramukhare gAGgajala iva pRthulaharIsanAthe, pacelimakalamazAlikSetra iva bahulavanamAle , aGganAGga iva mRdulapanasabahumAne , sanIDavartini mabaMdurAsadasumanomanoharAnokahAnibiDe kacidAkrIDe krIDAklamaharaNAya viharamANaH sa dharitrIpatiH kvApi koNe kautukavidhAyikApeyavilokanAya vilocane vyApArayAmAsa / tatra cAtisaMdhAnakovidaH ko'pi kapiranyastrIsaMgamAvalokanena manyugrastAM markaTIM 'avitarkaH konAma nisargasundarImanAdRtya tvAmanyAM bahumanyeta' iti priyavacaHsahatrairapi prakRtimAnetumapArayanpAravazyanaTanena 'pazya mAM priye, parAsurahaM bhavAmi' iti parivatitekSaNaH kSaNAdeva kSitau kSINAsuriva papAta / varAkI tu sA vAnarI vaJcanAkRtaM maraNamaJjaseti strItvasulabhAccApalyAdvizvasyabhAvena dIrgha ni:zvasya 'hA nAtha , hatAsmi pApAham' ityAlapya satvaramenaM hari dharAtalAdutkSipya karatale gRhNatI nigRhNatI cAtmAnaM 'kuTTinyA mayA patidrohaH kutaH kAraNAtkRtaH' iti punaHpunaH kRtagADhapariSvaGgA pANitalavikIryamANapayaHzIkarazIphareNa ziziropacAreNa cirAya jIvitezvaraM jIvayAmAsa / priyAGgapariSvaGgeNa pratyujIvita iva prINAnaH pratAraNacaturaH sa zAkhAmRgaH zAkhizAkhAntaralambamAnamambaravyApi pAkasulabhasaurabharacitajihvAcApalaM pamasaphalamAnIya mudgaphalAkArAbhiH karAGgulIbhirdalayanA 14 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 : gadyacintAmaNau tmadayitAyai tasyai dadau / tadavasare tatra niyukto nAtibAlaH ko'pi vanapAlaH palAyayanmithunamidaM phalametadapajahAra / tadetadakhilamavalokya lokottaronnatacittaH sa jIvaMdharamahArAjaH sadayamanA 'jIvAnAmudaya eka na kevalaM jIvitamapi balavadadhInan / dInavRttike mRgadvandve saMbhavadidaM dvandvajAtaM kimevaM saMbhAvyate / bhave'sminnevAsmAbhirbhavabhRtAM vRtteravasthAvikalatA kimnaalokitaa| AlokitApyeSA vibhavadUSikAdUSitadRSTInAM na khalu naH spaSTIbhavati / kaSTamataH pUrvamAcaritam / sarvathA kASThAGgArAyate karazAkhAbhraSTaphalaH zAkhAmRgaH / asmadyate nUnamAcchoTitatatphalaH sa vanapAlaH / phalaM tu niyamena bhogAyate / gacchatu tucchaphalakAsayA kRcchrAyamANena mayA gamitaH kAlaH / saphalayeyamavaziSTaM vA vishisstttpsaa| bhogena hi bhujyamAnena rajyamAnenApi tyajyate jnH| tasmAdahameva tAvadaihikabhogeSu muhyanmano jahyAm / yAvadamI mAmamImAMsayA nUnamabhilaSantaM hasanta eva jihAsanti / niyogatazcedbhogAnAM viyogaH svayaM tyAgAtkimiti loko'yaM bibheti / kiM ca te bhajantamAtmAnaM tyajantaH svAtantryAtsvAntamasya sutarAM tudanti / svayaM tyaktAstu tadAnIM manaHprasattaye punarmuktaye ca bhogA bhaveyuH' / iti bhUyo vyarajata / tathA vihitavicArAbhoga bhogAdvirajyantaM yoge kramamANamenaM kramAdatarkitadakSiNAkSispandena kimudarko'yamiti vitarkavijRmbhitaraNaraNakaviSIdadantaHkaraNAstadantaHpurasundaryaH paryavArayan / vaibhavamaho vairAgyasya yato bhogye saMnihite'pyayogya ivAsIdaspRhamasya manaH / tattvajJAnavivekato vimalIkRtahRdayAH kRtinaH khalu jagati duSkarakarmakAriNo bhavanti, yasmAdamI manasvino manorathenApyabhAvitvAdabhUtatvAdananubhUyamAnatvAcca vAJchAmAtraparigrahANyeva vastUni parityaktumapyapArayati loke, tAnyupabhogabhAjyevAJjasA muJcanti / tathAhi-- tatpUrvakSaNe tAH sundarInirantaraM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo lmbH| 159 nizAmayitumantarAyabhUtamAtmAkSipakSmakSobhamapyakSamamANo'yaM rAjarSirna mRSyati sma tadAtve sanidhimapi tAsAm / punarAsIcca mahIpatermahAnudyogo yogIndramukhAdupazrotuM dharmam / Adizacca parijanam 'jinapUjAM kalpayitumanalpamupakaraNamanavadyamAnIyatAm' iti / tAvatA saMmukhAgatairmukhavikAravibhAvyamAnaviraktipariNAmaiH pariNatairmantribhirniyantraNAzatenApya - nivAryamANaprayANaH prayANadundubhibhiSeNAnimeSAdhyakSasya yakSasyApyAtmanirvedaM nivedayanniva nirviNNahRdayena kiMkRtaviSaya AsIt / 'krIDAnantaraM pIDeyaM prvRttaa| kiMnimittametadviraktamasya cittam / kimasmadviSayamutAnyaviSayaM kiMsvidAkasmikam / kimu svantaM kimuta durantam / durantatAmeva hi naH zubhetarAkSispandaH kandalayati' iti cintAkrAntena zuddhAntena samamudyAnAnnirayAt / ayAcca yAtayAtanaistapodhanairadhyuSitaM muSitabhavyalokamohabyUhaM moghIkRtadinamaNimayUkhairmaNibhirnirmitaM dharmaikakulabhavanaM jinabhavanam / abudhyata cAtmAnamabaddhaM karmabhiH / astAvIccAyamatitoSAdapadoSamAtmAnaM kartuM samarthaiH stavaiH pravartitanaikapradakSiNakriyApraNAmapUrvakapuSpAJjaliH sphArayanpariNAmazuddhiM dUrayanduSkarma gAtraM romAJcakne srAvayanvANI gadgadayanpANI mukulayanbhagavantaM paramezvaram-. 'yadapi praNatau pravINA na kurvate jAtu natiM pareSu / apArabhUmAnamananyatulyaM zrIvardhamAnaM zirasA namAmi // .. yadIyapAdAmburuhastavena kSaNAvadhi vA gamayanti kAlam / na te parastotraparA iti tvAM zrIvardhamAnaM stutibhirbhajAmi / / ArAdhayanti kSaNamAdareNa yadapiGkeruhamAttabhAvAH / parAGmukhAste parasatkriyAyAmityarcanIyaM jinamarcayAmi // ' iti / tAvatA tatra tatrabhavantau saMnihitau hitakAryakaraNAyeva kAyabhRtAM kAyabaddhau zuddhatamatapaHzaktisiddhAM nijasiddhAntasthitimiva nirmalAM nAti Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyacintAmaNau 160 " vizAlAM kAmapi sphaTikazilAM ghaTitavividhodgamasya vibudhataroradhastAda - dhivasantau vAridapathasaMcAracaturacaraNAravindau cAraNaparameSThinau rAjAyamai - kSiSTa / dRSTamAtrayoreva tayorayaM bhraSTakalmaSa iva prItivisphAritanetraH stotramukharamukhaH pavitra kusumavisaravikiraNatvarAvilakarayugaH prahRmaNimauliH pradakSiNaM bhraman 'mama bhavabhramaH zAmyatAt' iti tapaH kAmyayA tapodhanayoH zrIpAdAmbhoruhaM zekharIcakAra / svIcakAra ca ghaTitakarapuTa: sphuToccAritajayazabdaH ' tatrabhavatoH prasAdatastathA' ityavitathavacana: munivaramukhAmbhojabhavAM 'bho mahArAja, kaccite vArtam' iti madhuravArtAm / prArthayAJcakre ca vIkSitadhenurbubhukSito vatsa iva munivaravAtsalyena vardhitaharSo'yaM rAjarSiH 'maharSI bhagavantau bhavanmukhazatapatranizAmanamAtreNaiva jAtasaMsAraprazamano'hamasmIti pragaNayAmi / tataH pavitradharmayAnapAtrasamarpaNena bhavAbdhau vistRte dustaratayA sadA sIdantaM mAM prasIdatAm' iti / prazrayaspRhaNIyatadIyaprArthanAvasAne ca dharmAmRtavarSeNa karmaparyAyamAbhyantaramasya malamazeSataH kSAlayiSyanpUrvamapAkurvanniva bAhyamabhyantararaMda najyotsnArUpAbhiradbhirabhiSiJcannupratapasostayoragraNIrnAtivyayaM samapraguNasaMpannAM ratnadIpikAmiva prakaTitapadArthapAramArthyaM tamopahAM cAkaThinaprabhAvatvAdimAmapyatizayAnAm, sudhAmiva vasudhAtaladurlabhAM sumanaH saMbhAvanIyAM cAkSayakalAnidhisaMbhavAdato'pi saMbhAvanIyAm, saMjIvanauSadhimiva sakalajIvajIvAtubhUtAM caraNarucisaMpAdinIM ca punarjananaklezahananAdato'pi puraskriyArhAm, hArayaSTimiva suvRttabandhurAM guNAnubandhinIM cAjaDAzrayatvAdato'pyadhikamIDanIyAM ca bhavyalokaraJjanIyAM divyavAcaM mumoca - 'mahArAja, zrUyatAm / yato'bhyudayanizreyasasiddhiH sa dharmaH / sa ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaH / adharmastu tadviparItaH / AyuSman avagacchasi tvamadhItI zrute tucchetaramazeSamamISAM lakSaNam / itthaMbhUtamAtmo Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo ch| 161 sthAnantasaukhyAdiguNanirmANaM dharma balavanmohakarmodayena yathAvadavagantumazaktA adharme dharmabuddhiM dharme cAdharmabuddhiM banantastadubhayamapyabudhyamAnAca prANinaH pRthivIpate, nikAmatIvanIcakarmodayAnniraye tirobhUtatIvrabhAvapApAttirazci, pravartitasukRtetaradvayAnmarye, sukRtamAtreNa sureSu ca kRtAbatArAstAvadbhamanti yAvannirmUlitaniravazeSakarmANoM bhaveyuH / evaM nigaditAyAM nAkanarakanaratirazcAM bhedena cAturvidhyaM gatAyAM gatau, hiMsAnRtasteyamaithunamAtraparA hiMsrasattvAIkrUrapariNAmA adharmAbhivardhino dharmadruhazca gharmAdinirayaM prayAnti / evaMbhUtapuropArjitapuNyetarabalena baddhanirayAyuSo nirayaM prayAtAste prANabhRtaH prANyantaramAraNapravINaprAkRtapUtigandhodrekAdudvejanIyAmuddAmadAvajvAlAlIDhatAlatarusamAkArAM nAlikeraphalodararajjughaditabhAjanamiva sthapuTitAM yAvadAyuH kenApyavighaTanIyAM sapaTalabhedasaptapRdhvInu prathamanirayAdArabhya kramAdabhivRddhenApakarSataH SaDaGgulakalitatrihastAdhikasaptakena prakarSatazca paJcazatena dhanuSAM samucchritAM mUrti muhUrtamAtregordhvagatizIlAvalambinaH pUrNayantaH zitataranaikazastrAkIrNatale pakkatAlafalAnIva svayameva patanti / punarutpatanti ca patanavegena bahuyojanAni / bahudhA vizIrNamapyarNa iva tadgAtraM kSaNamAtreNa ghaTatetarAm / kSazavaTitaprAMzupratIkAnpratIkAravirahAdanAratamutpatataH patatazca nArakAnpAtakAH pare pavanapatha eva mananakSaNaniSpannairnistriMzairaMzataH kadalIdaNDA. miva khaNDayanti / tAMzca pre| parasparaM ca / kathaMcidavanau cetsaMcareyuramI saMjAtabhIkaradaMSTrAGkarairvikriyAgatazarArucakrarUpaiH paraizcaya'nte / taccarvaNabhayena palAyamAnAste sarvapradezasulabhAbhirayaHsUcibhiH protAyaH kuraGgA igha sakIlavAgurAM gatAH pariskhalanena patitvA tAsveva dAruNaM krozanti / krozarabhasavivRtAsyAnamUnvivRtatarAsyAnvidhAya kecit 'mUDha , tvayA purA mudA khAditaM mAMsakhaNDametat' iti taptatAmrapiNDaM balena khAdayanti / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 pare tu paradAreSvatikatrAMstAmramayatapta sAlabhaJjikAm 'tava priyAGganeyam' iti haThAdatigADhamAliGgayanti / baddhamanyavaH kecidanye pUrvamanyAyAdasmatto vittamattena dhanamapahRtam / adhunA tvayAsmAbhirupahRtamUrIkriyatAm' ityaGgArIkRtamayaH miNDamamISAM kareSvarpayanti / apare tu 'niraparAdhAnAM naH kArayAmAsa kArAgRhanirodhaM krUrayAnayA jihvayA / jahyatAmadhunA vA ityasatyavAdicarANAM nArakANAM haThAdenAmutpATayanti / durApaM mAnuSyaM malImasIkRtavataH surApAnaparAnpApinaH pAvakakkAthajalIkRtaM lohaM pAyayanti / bhUtapUrvabhUtadruhaH kAMzcidUrdhvAdhomukhakaNTakazAlizAlmalIdrumamAropya hataprANilomagaNanApramANamadhomukhamUrdhvamukhaM ca kecidAkarSayanti / evamurasi kSurikAnikhananam, zirasi dahanaprajvAlanam aGgulISu sUcyAropaNam, aGgacchedanamagnikuNDapAtanamastradhArAvasthApanamanyAdRzamapyatinRzaMsakarmapAkamekAditrayastriMzadudadhipramitakAlamasaMkhyaduHkhamanubhavatAmamISAmatimAtrabubhu - kSAyAM gandhAghrAyijantumaraNAdAttagandhagaralAhAraH saMpadyate / pipAsAyAM pratibhAsamAnamatimanoharasalilaM saraH punaruSNarasAyate / chAyArthitAyAM bahulacchadatayA pratibhAtAH pAdapAH pAvakamayapatrANi tadgAtreSu pAtayanti / kiM bahunA / parasparavyasanakRtaste mahAduSkRtatayA niSpratikriyatayA kAsmahe ka supyAmahe ka nu tiSThAmaH kka yAma iti sphItAnuzayAH sarvadeze sarvakAle ca sarvaprakArAM kAraNAM yAvadAyuranubhavanti / vayamapi purA mahArAja bahiSkRtasanmArgA bahukRtvastatra kRtAvatArAH kiM nAnvabhUma / tathA mahAmAyAjuSAM tapodhanadviSAM dhanaikalolupAnAM jaghanAjIvinAM ca jIvAnAM jananasthAnatayA nizcite tirazci karmadvayabhAvini mAnavabhave ca bhayena bhAvahanena tADanasahanenAbhISTaviyogenAniSTasaMyogena bhakSyAnveSaNena rakSakAbhAvena vRSasyayA viSasaMparkeNa parasparaspardhayA gardhayA garbhavyathayA kSudhA tRSA zucA ruSA rujA ca mahAbhAga bhavadidaM dvandvamidaMtayA na pAryate .: gadyacintAmaNI " B Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo lambaH / " vivaritum / vizeSatazca narANAM paribhavaparArAdhanavacanapAruSyamananakAluSyabhujiSyabhAverSyAdAridryAdibhirudekito'yamupadravaprakAraH pratyakSanarakAyate / sukRtodayena sukhAyamAnAnAM surANAmapi paranirapekSaNakSaNakSaNa nirapAyena nisargataH siddhe'pi karmabandhatayA duSparihAraparibhavajananI parAdhInavRttirmartyapravRtterapyadhikataramaruMtudA / pratyuta maraNabhItyA pUrvamamRtAharaNAdibhiranubhUtamakhilamapi saukhyaM kSaNa evaM nArakaduHkhAyate / tataH sarvathApyasAre saMsAre mandetarabhAva eva dvandvasya na khalu sarvathApyabhAvaH / tatrAtarkitamaraNamapagatazaraNamazucisadanamanalpavyasanamanekavidhApAyamapi mAnavakAyamapavargopAyatayA rAjendra manorathenApi durlabhaM toyadhimadhyamagnamaNimiva labdhvApi mohavipralabdhAH kecana mugdhA dagdhukAmA iva bhasmane maNi kAmaM kAmasaukhyamAtraphalaM kalpayanti / pArthivendra, padArthayAthAtmyadRzastu bhavAdRza: punarIdRzapAravazyaparAcInAH parasparAvirodhena sAdhitatrivargAH svayamapavargamapi sAdhu sAdhayeyuriti dharmadezanAnantaraM janmAntaraprabandhamapi jananAthanirbandhena vinItabandhurvivatre / "bhUbhRtAM puroga, purA khalu bhavAndhAtakIpaNDalalAmAyamAnabhUmitilakAdhipateH pavanaveganAmno dhAtrIpateryazodhara iti putro bhUtvA kadAcana bhUriparikareNa nagarabahirudyAne sarastIre viharamANastatra ramaNIyamAlokya jAlapAdazizuM lIlArthe vardhayitumenaM parijanamukhataH pANaukRtya nivartayAmAsa / vRttAntametamupazrutya zrutazAlI bhavantamAmantrya bhavatpitA ' pAtakakRtyamidaM catuSpadAM patatAM ca svapadAdviyojanam / yo janastathA ceSTate sa kaSTAyate / Atmaja dharmo hi nAmAtmano'nyasya ca hite pravRttirahitanivRttizca / tathA sati jatUnAM chedanarodhanatADanatApanAdIni pApanimittAni tvayA parihartavyAni bhaveyuH / evamAtmapratikUlAnAmanyajane'pyanAcaraNaM caraNaM gaNayitvA kAruNikena tvayA svahiMsane svAhitavacaH kathane svadravyApaharaNe svastrIgrahaNe . 163 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 * gadya cintAmaNI ca svasya yathA vyathA tathA parahiMsAdiSu pareSAmapyeSA syAditi manISI pravartya tannivRttirapi kartavyA / aGga, punarartheSvatimAtralolupatA lokadvaye'pyAtmanaH kRtsnavyasananidAnatayA nirAkaraNIyA / laukikairapi saptavyasanAnIti pApahetutayA pApardhiparadAra cauryasurAdyUtapizitagaNikAMstu gaNitAH / kimuta jainaiH / tasmAdiha gRhamedhinAmasmAkaM jainamArge kramAdapavargasAdhanatayA kathitAni madhumadyamAMsa nivRttiviziSTatayASTau mUlaguNA iti prapaJcitAni paJcANutratAni vratatvena parigRhyApohya cAparigRhyakAnAmapi bhAvayitumakSamamakSapakSapAtaM pAta kitvasaMpAdivezAbhinivezaM ca vatsa, dharmavatsalo bhavanbhavapArAvArapAraprApaNaM paramezvarapadapaGkeruhadvandvamamandabhaktirbhaja tvam' iti bhavate hitamupAdizat / kSatriyottama, tAtapAdena praNayena praNItaM vacaH praNAmAJjalicumbitottamAGgo bhavanbhavAnuttamapuruSatayA vittopalambhI rikta iva prIyamANaH pratigRhNannigRhNazvAtmAnam 'anAtmajJena mayA kRtamajJAnocitam' ityapacitimapyatimahatIM bhagavataH svaduzcitaprAyazcittatayA vidhinA vidadhAnastAvat 'adhunAsmAbhiranubhujyamAnamapi bhuktapUrvameva pUrvabhavAnAmAnantyAt / anantamapi pudgalAbhogaM bhogopabhogatvena yadahamabhuGkhi / bhoktuM bhuktojjhitamucchiSTamiva viziSTena kena vicIyatAm' iti vicAraNapracIyamAnavairAgyaH pravrajya tapobalAdabalAbhiramUbhiH samamamarasukhamanubhUya bhUyo'pi bhUmau bhUpatirabhUt / rAjakuJjara, purA rAjahaMsazizoH paJjarabandhena bandhuvirahavidhinA ca lokabandhorbhavato'pi bandhuviyogena saha bandhaH kilAsIt " iti / evamakAraNabandhozcAraNendrAtkokanabandhoH kokanadarAziriva labdhaprabodhaH sa labdhavarNAgraNIrdharaNIpatiH, pIyUSe sthite viSamagna iva viSIdan, sAmrAjyAttaporAjye rajyan, niyojya iva nIcairupacaran vAcaMyamavRndArakaM, sadAraH sAvarajaH savayasyazca sAdaraM sapraNAmaM savinayaM saguNastavaM sayA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo lmbH| canaM cApRcchaya rAjapurImagacchat / tatra cAhUtapraviSTAnpuruhUtagurukRtyAnamAtyAnpuraukasaH purodhasaM ca purAtananijavaMzajAnAmapi zamini vayasi yogena tanutyajAM prAcurya pradarzayanprakRtisthAnkRtvA punaH kartavyaM ca tairmantrayitvA niyantraNApUrvakaM yAcitenApi nandADhyena viraktidAAdvisRjyamAnaM rAjyaM kavacaharAya vaMzyajyeSThAya zreSThaguNapAtrAya paitRkaM nAma saMdadhate gandharvadattAnandanAya dattavAn / uktavAMzcAsmai 'vatsa , sadA dharmavatsalena prajAnurAgiNA prakRtiraJjinA sthAnapradAyinA nyAyArthagaveSiNA nirarthakavidhidveSiNA smitapUrvabhASiNA guNavRddhasevinA durjanavarjinA dUrabhAvivitakiMNA hitAhitajAtavivekinA vihitavidhAyinA zakyArambhiNA zakyaphalakAziNA kRtapratyavekSiNA kRtasthApanavyasaninA gatAnuzayadruhA pramAdakRtAnulopinA sacivavacaHprazrAviNA parAkUtavedinA parIkSitaparigrAhiNA paribhavAsahiSNunA zikSAsahena deharakSAvahena dezarakSAkRtA yuktadaNDayojinA ripumaNDalahRdayabhidA dezakAlavidA liGgAvedyasaMvidA yathArthavidapasarpaNa hRSIkapAravazyamuSA gurubhaktijuSA ca tvayA bhavitavyam / iti / tatazca tadidamavabudhya zucA dagdharajjusodarIbhUtAH kRzodarIrAhUya 'priyAH, kimevamabhibhUyadhve zAlInatayA / jagati jAteSvajAtamRtayaH ke nAma / kevalaM yAvadAyuravasthitAstadanu saMsthitAzca nanu sarve'pi tanubhRtaH / sarvathA nazvarazarIreNa yadyanazvarasukhaM sidhyedidameva nanu buddhimAdbharaddhA sAdhyam / aho mugdhAH, pRthagbhAvanirasanAya bahusirApinaddhakIkase mArdavasaMpAdanAya rudhirArdIkRte prAcuryAdantargatamalAnAmanantarbhAvAtsaMtatasyandAya saMkalpitanavadvAri mAMsalAlasavAyasAdivayasAmadarzanAya pizitAcchAdicamaNi karmazilpikauzalena bahirujjvalatare zarIre 'sminkimu yUyaM saspRhAH / tarhi garhaNIyamidaM na syAdasyAntarasvarUpe bahirgate'pi prArthitA vA yUyametatprekSituM yadi samarthAH / tataH zarIrasya vighaTanAtprAgeva ghaTadhvaM yUya Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 gadyacintAmaNI mapi tapase' iti tAH saMbodhya gatyabhAvAttAsvapi tapase samudyatAsu jAtAnandena nandADhyena samaM rathakaDyo hyamAnamahyArdhyarAziranarvyazevadhimAtumaTannazrIka iva sabhAjayanbhagavataH pAramaizvaryazriyA vardhamAnasya zrI vardhamAnasvA mina: zrIsabhAbhimukhaH prayAtuM pracakrame / " atha jIvaMdharamahArAjaH zravaNakaTunA prayANadhvaninA prayANe vizrute, prasaradazrujalapUreSu paureSu taM praNAmaMpraNAmaM tadIyaguNaM smAraMsmAraM tasya yathocitaM vAcaMtrAcamanekaprayANapathamanuprayAya tatprayAsataH pratinivRtteSu, sAmAtyaM satyaMdharamahArAjamapi samucitavArtayA nivartya, nivRttiparaiH paraH sahasra tarairnaraiH saMgataH, paryazrumukhaiH pAriSadyapArthivairvihitAJjalibhirabhihitAlokazabdairanudruto drutaM vidrAvitavizvalokopadravaM bhadrapariNAmAJcitabhavyaloka sevyamavyAjaramaNIyaM sakalasArArtha tIrthakaranAmadheyamahAbhAgadheyaphalaM cicitravividhagopurasAlaM zatamakhazailUSaM sarvasulabhapIyUSaM ratnarairajatanirmANaM dviSaDyojanapramANaM dvAdazagaNaveSTitaM zunAsIracoditadhanadapratiSThitaM prekSamANamAnastambhimAnastambhamabhyarthitArthadAnanipuNanidhikumbhaM sarvajanajaGghAdanajalopetajalAzayaM vanazobhAkRSTadevAzayaM pApAsravanivAraNaM puNyaikakAraNaM sarvalokazaraNaM samavasaraNamAsAdya, maNimayamiva mahomayamivAdityamayamiva khecaramayamiva bhUcaramayamiva zarmamayamitra dharmamayamiva nRttamayamiva vAdya- mayamitra geyamayamiva gaNyamAnaM sthalasaptakaM yathocitopacAraM kAraMkAramullokatoSAdA lokamAlokamatikramya, hRdayAdapi prAgeva kRtaprayANAbhyAM caraNAbhyAmeva bhandetarabhaktirgandhakuTIbandhuraM zrImandiraM mandaramiva sahasrarociH sahastrazaH parIyan, varivasyAparyavasAne gaNasthAnagataH sthitvA bhagavataH zrImukhapadmAbhimukhaM bhaktimaya iva jAyamAnaH, parAyatto bhavan,' Attagandhasaugandhikagandhavahe gandhakuTImadhye nirgandhatAyA upadeSTAramapyaSTamahAprAtihAryairalaMkRtaparisaramapAkRtAkhiladoSatayA vyapetavikRtaveSaM kRtakRtyatayA kRtyantarA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo lambaH / napekSaM prekSamANadRzAM prItikaramapi dinakaravyUhAtizAyidivyadehakAntimandAkinIpravAhaM mandarasyopari mandaramiva madhyesiMhAsanaM bhAsamAnaM bhagavantaM bhAsurayA girA gIrvANAnAmapi gItispRhAM kurvanmRSTamasau tuSTAva 'svahastarekhAsadRzaM jaganti vizvAni vidvAnapi vIryapUrtiH / azrAntamUrtirbhagavAnsa vIraH puSNAtu naH sarvasamIhitAni // yadAnanendorvibudhaikasevyA divyAgamavyAjasudhAsravantI / bhavyapravekAnsukhasAtkaroti pAyAdasau vIrajinezvaro naH // abhAnubhedyaM timiraM narANAM saMsArasaMjJaM sahasA nigRhNan / asmAkamAviSkRtamuktivA zrIvardhamAnaH zivamAtanotu // ' iti / vyajijJapacca vinayAvanamramauliH kuTmalitakarapuTa: 'kauravaH kAzyapagotrajo jIvako nAma jinanAyaka, prasIda pravrajAmi' iti / lebhe ca 'hitametat', iti hitamitamadhurasnigdhagambhIrAM divyAM giram / evaM labdhamahAprasAdaH prasabhaM praNamya savinayaM tasmAnivRtya nigalamocanAya calannigalitacaraNa iva harSalastapodhanapariSadi tasthivAn / iha tattvasarvasvaM sarvajJopajJamajJAnAM zrotRNAM yathAzrutaM vistarato vyAkurvANaM sArvaiyasAmrAjyayauvarAjyapade tiSThantamiva gaNanAyakamupatiSThamAnaH prakRSTamanAH spaSTayA vAcA yatheSTaM nutvA natvA zruttA ca tattvamanujena manujapatibhizca paraiH sArdhaM parAgraMkezAbharaNavasanamAlyAGgarAgAdikaM rAgadveSamohAdikaM ca bAhyAbhyantaramapohya gandhaM nirgandhArhANi mahArhaphalamUlyAni mUlottaraguNaratnAni bahuprayatnarakSaNIyAnyaSaNamaJcitamanovAkAyaH paJcagurusAkSikaM parigRhNAnaH paramasaMyama dadhau / saMnidadhe ca tadantare sAndracandrikAsabrahmajAricArunijazarIraprabhAvikSepeNa valakSayannantarikSaM tatkSaNe yakSendraH / vidadhe ca vividhAM stutim / tirodadhe ca kRtajJaprAgraharaH kRtajJacaraH sa sArameyabhavaracitamahopakAravivaraNaparaiH paraHsahasraguNastavaiH parAvartamAno'pi nAvanAvaM nAma Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dyacintAmaNI . 168 I nAmaM ca nUtanatapodhanam / tatazcAyamAzcaryakaraduzcaratapazcaraNacitAbhisaMdhidharamahAmuniryame niyame svAdhyAye dhyAne cAvabaddho yathAvidhi yathAkAlaM yathAdezaM yathAyogyamapramattaH pravartamAnaH, pramattatAyAM kadAcana mattendriyapAratantryeNa parizaGkanIyAyAM parityajannAhAram, anazanena zarIrAvasAdanAnukUlyamanuSThAnasyAzane tu syAdindriyadarpa iti yathA prasarpati matistathAkAzanaM kalpayan zayanAsanasthAneSu niyatasthAneSu satsu tatra saGgasya prasaGge jantusaMdohopadrava saMdehe ca bhavannaniyatadezaH, prAyeNa vRSyamiti bhASyamANaM bhUyastathAnubhUyamAnamastokarasaM ca vastu prastutAnuguNaM varjan, nirjanasthAne kRte satyavasthAne prakRtisthatA syAditi vivicya viviktazayanAsanaM viracayan, udanyAdainyakRti nakhaMpacapAMsumati pathikaprayANaparipanthini svinnakhinnadehini mRgatRSNikAkaraNaniSNAte nidAghe satyamoghameghoparodhazIlaM ziloccayamuccairmanAH samArohannanAtapatramAtapayogamAtanvAnaH, apavarakazaraNAzrayizarIriNi dantatrapuHkampakAriNi dhArAsaMpAtabadhiritazravasi prAvRDArambhe bItAmbaro'pi vigatahRdayazramastarumUlamAzrayan, akANDapalitazaGkAvahamUrdhajalI na hima vindupizunitavArdhake varSAyamANahimAnIjanitazaityodrekadravIbhavadasthicarmaNi hemantasamaye nirmamatAmaGgayaSTau spaSTayanniva kevalamAkAzamevAvakAzIkarvan, evaM durvahabAhyatapobhirapavAhya svAtantryamindriyANAmAtmasvAtantrye niSpanne niSpratyUhamanantaramabhyantaratapAMsi tarasA kurvan, caturvidhArAdhanaparyAyacaturaGgabalazreNIkaH kSapakazreNimAruhya prakSetuM karmaripUnyathAkramaM prakramamANaH, svayaM pANau kRtena yatnakRtAvadhAnatsarukeNaikAprayAtizayadhAreNa vIryaguNapraSTapRSTena bhAvanAparyAya nizAnajanaizityena nirmalajJAna nirmAna paramakAruNyapayogarbheNa bahalAvaraNanicolotkhAtena maitrIsnehopalitena ratnatrayAtizayarUpeNa paramazukladhyAnakaukSeyakeNa krameNa dharmavairiNaH sarvakarmanirmANasya durmocasya mohanIya karmamahArAjasya maulabhUtatvAdajanasa - Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazo lambaH / 169 hAyAH sAhasrIH sahasA nAsIratAM prAptAH saptaprakRtInihatya nirupamanijAtmasvabhAvavighAtini ghAtikarmacatuSTaye'pi samUlaghAtaM hate, nihatakarmavairiNamenaM munirAjaM pUjayituM puJjIbhUtairakramaM zakracakradharadharaNendrapramukhasurAsuranarakhacaraiH karapIDAhamahArhakalyANavidhau vidhIyamAne , dhyAnAgnisAkSikamAtmasAmarthyAdAtmanaivAtmane vitIrNA pUrNanikhilaguNAM praguNaramaNIyasvabhAvaveSabhUSAM yoSAntarAsaMbhavadanubhavapaunaHpunyenApyakhinnAmanyonyamanyUnAnatiriktaratizAlInatayA samAnabhartRzIlAmatIva kevalAM kaivalyavadhUM vidhivadupayamya sadApyanuparatakAmyayApyanaghayA tayaivAghAticatuSTaye'pi dhAtite pratigharahitasukhahetusamRddha siddhigRhodaramAsAdyAnavadyamAtmasaMvedyamAtmasaMbhavamAtmasvabhAvamAtmAhlAdanamanantamanantarAyamanantakAlasthitikamanantavijJAna - vIryadRzAtmakamanantakarmakSayApekSamanantapUrvajananAnupalabdhapUrvaM punaranutpAdyamanuparamamanupamamanutkarSamanapakarSamanukSaNasulabhaM sukhamanubobhUyate / iti zrImadvAdIbhasiMhasUriviracite gadyacintAmaNau muktizrIlambho nAmaikAdazo lamvaH / -:*:zrImadvAdIbhasiMhena gadyacintAmaNiH kRtaH / stheyAdoDayadevena cirAdAsthAnabhUSaNaH // stheyAdoDayadevena vAdIbhahariNA kRtaH / gadyacintAmaNioMke cintAmaNirivAparaH // - - - samApto'yaM granthaH / / - baTaTaTaTaTaTaTaTaTI - Page #181 -------------------------------------------------------------------------- Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTham / paGkiH / 3 richolI 4 "" 11 39 15 26 31 zodhanapatram / 35 47 zuddhapAThaH 15 bharita 9 sudhAcchuraNa 18 dAnajalArdrIkRta karatA 10 sarojamAtmajavRddhi 3 vAsarAloka 13 zrI kSodayocita 71 3 kapolakoparAga 96 24 samavartivAhana 107 8 nibhRtendriyavRtti 18-19 paramadhArmikatAM 3 kaNDUladordaNDamaNDalo 4 vamitaviSa iva zuddhapAThaH pRSTham / paGkiH / 126 14 samantAdguptaM 129 " 5 kusumAmodAmoditadazadizi 16 mupalabdhumupAyo'sti 132 18 snapayantIM 148 2 locanayorbhrAntAmiva 158 4 balavadadhInam 162 4 mayaH piNDamamISAM 164 21 tkokanadabandhoH 165 16 zAlInatayA 167 17 zrutvA 167 21 sabrahmacAri | 168 17 mevAvakAzIkurvana Page #183 -------------------------------------------------------------------------- Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sarasvativilasa Series 10. 2. IN THE PRESS AND WILL BE READY SHORTLY. VIRANARAYANACHARITA OF VAMANABHATTABANA BY T. S. KUPPUSWAMI SASTRI, Assistant, Government Upper Secondary Training School, Tanjore.