Book Title: Chando Ratnamala
Author(s): Sushilsuri
Publisher: Sushilsuri Jain Gyanmandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002289/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chandA ratnamAlA deg000(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)(c)000 2000000000000 AcArya : zrImad vijaya suzIla sUri: 0000000000 000000000000000 zAMtilAladIzI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ W phaphaphaphaphaphaphaphaphaphaphaphapha zrInemi lAvaNya- dakSa- suzIlagrantharatnamAlA ratna 76 vA~ 555555555555phaphaphapha chando ratna mA lA phaphaphaphaphaphaphaphaphapha S viracitA zAsana samrAT - sUricakracakravarti- tapogacchAdhipati mahAprabhAvazAli -- paramapUjyAcArya mahArAjAdhirAja zrImad vijayane misUrIzvarANAM divya paTTAlaGkAra - sAhityasamrAT-vyAkaraNavAcaspati - zAstravizArada - kaviratnaanupama zAsanaprabhAvaka paramapUjyAcAryapravara zrImad vijayalAvaNyasUrIzvarANAM pradhAnapaTTadhara-dharma prabhAvakazAstravizArada-kavidivAkara-vyAkaraNaratna- paramapUjyAcAryavarya zrImadvijayadakSasUrIzvarANAM paTTadharAcArya zrImad vijayasuzIlasUriNA / - * * prakAzakam * AcAryazrI suzIla sUrijainajJAnamandiram zAntinagara - sirohI ( rAjasthAna ) 5469755-6977454 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdaka : prakAzaka : jainadharmadivAkara prAcAryazrIsuzIlasUri rAjasthAnadIpaka jaina jJAnamandira marudharadezoddhAraka zAntinagara, paramapUjya AcAryadeva . sirohI zrImad vijayasuzIla sUrIzvarajI ma. sA. ke (rAjasthAna) vidvAn ziSyaratna kAryadakSa madhurapravacanakAra pUjya munirAjazrI jinottama vijayajI mahArAja sA. zrIvIranirvANa saM. 2514 vi. saM. 2044 nemi saM. 36 pratiyA~-500 prathamAvRtti mUlya : 11 rupaye TalMalalalalalas TAMAMATALMANMAMATAllaMandiMAMATAMANTALIA pra prApti-sthAnaka [1] prAcAryazrI suzIlasUri jaina jJAnamandira zAntinagara-sirohI (rAjasthAna) A [2] zrI neminAtha jaina zvetAmbara tIrtha ambAjInagara, sAMDerAva roDa phAlanA (rAja.) [3] zrI zItalanAtha jaina zvetAmbara mandira pAvaTA, jodhapura (rAjasthAna) allaMandalaabhiadiadiadrasi : - mudraka : tAja priNTarsa, jodhapura, (rAja.) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamAT parama pUjya AcAyA~ 'mahArAjAdhirAja zrImad vijaya sAhilyAsamA parama pUjya AcArya deveza zrImad vijaya dharmaprabhAvaka parama pUjya AcAryapravara zrImad vijaya / nemisUrIzvarajI mahArAja sAheba lAvaNyAsUrIzvarajI mahArAja sA. dakSasUrIzvarajI mahArAjA sA. parama pUjya AcA PIMES malamA CART dharma divAkara bhagavatazrImA madhura pravaca nirAjazrI INSINA mahArAjasAra WISATA hogA ArTa pAlItAnA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Guo Ti Hua Quan Quan Mo Lie Ti Ti Ti Ti Ti 2012 di suprasiddha zrIsiddhahemavyAkaraNa tathA chando'nuzAsana ___ ityAdi aneka mahAn granthoM ke praNetA kalikAla sarvajJa paramapUjya AcAryapravara zrImad hemacandrasUrIzvarajI mahArAjazrI ke kara-kamaloM meM yaha 'chandoratnamAlA' grantharatna sAdara samarpita IT 1 Ran Yan Zheng Zheng Zheng Zheng Zheng Huan Huan Huan Huan Huan Huan Yin Yin Bian Du Bian Wan Zheng Huan Yao Yao Xun Yan Yan Ji --vijayasuzIlasUri Ti Ti Ti Ti Ti Ti Ti Ti Ti Xun dDan Yan Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Ti Lan Tu Shi Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 prakAzakIya - nivedana 'zrI nemi-lAvaNya-dakSa-suzIlagranthamAlA' kA 76 vA~ ratna Apake sammukha rakhate hue hamako Ananda evaM ullAsa kA adhika anubhava ho rahA hai| isa nUtana grantha kA nAma 'chandoratnamAlA' hai| isake kartA parama pUjya zAsanasamrAT samudAya ke suprasiddha jainadharmadivAkara - zAsanaratna - tIrthaprabhAvaka - rAjasthAnadIpaka - marudharadezoddhAraka - zAstravizArada - sAhityaratna - kavibhUSaNa - bAlabrahmacArI pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya suzIlasUrIzvara jI ma. sA. haiN| unhoMne chandaviSayaka chando'nuzAsana, vRttaratnAkara, chandomaJjarI, zrutabodha tathA kAvya viSayaka aneka granthoM kA avalokana kara isa navya grantha kA sarjana ati sundara kiyA hai| tIna stabakoM meM sArA grantha pUrNa kiyA hai| chandaviSayaka vastuparicayAtmaka prathama stabaka hai| mAtrikachandanirUpaNAtmaka dvitIya stabaka hai tathA suprasiddha 108 chandoM kA kramazaH lakSaNayukta nirUpaNakAraka tRtIya stabaka hai| sarala saMskRta bhASA meM isa grantha kI sundara racanA hone se sAkSaroM ko tathA chandajijJAsuoM ko yaha grantha ati upayogI hogaa| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa grantha kA sampAdana-kArya pUjyapAda AcAryadeva ke vidvAn ziSyaratna, kAryadakSa evaM sumadhura pravacanakAra pUjya munirAja zrI jinottama vijayajI mahArAja ne bhalI prakAra se kiyA hai| isa grantha kI bhUmikA DaoN. cetanaprakAzajI pATanI ne likhI hai aura unhIM kI dekharekha meM isake svaccha, zuddha evaM nirdoSa prakAzana kA kArya susampanna huA hai| paramapUjya prAcArya ma. sA. kI AjJAnusAra hamAre presa sambandhI kArya meM pUrNa sahakAra dene vAle jodhapura nivAsI zrI sukhapAlajI bhaNDArI tathA saMghavI zrI guraNadayAlacandajI bhaNDArI evaM zrI maMgalacandajI goliyA ityAdi haiN| 'suzIla-saMdeza' ke sampAdaka sirohInivAsI zrI nainamalajI surANA tathA jaina vidhikAraka zrI manojakumAra bAbUmalajI haraNa (ema.kaoNma.) ityAdi ne bhI isa grantha ko zIghra prakAzita karane kI preraNA kI hai| presa meM akSarasaMyojana kA kArya zrI rAdhezyAma sonI va abdula salIma zekha, mohammada sAbira zekha ne kuzalatA se sampanna kiyA hai| ina sabhI kA hama hArdika AbhAra mAnate haiN| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA bhArata deza meM bahuta prAcIna kAla se kavitA padya meM hI likhI jAtI rahI hai| isa dIrghakAlIna ghaniSTha sambandha ke kAraNa padya aura kavitA ko eka-dUsare kA paryAya samajhane kA bhrama bhI hayA hai| kavitA ke lie jo vizeSatAe~ Avazyaka haiM unake hone para gadya meM kathita ukti bhI kavitvapUrNa kahI jA sakatI hai phira bhI padyabaddha hone se usameM adhika saundarya samAviSTa hotA hai, yaha nizcita hai| jaba mAtrA, varNasaMkhyA, virAma, gati yA laya tathA tuka Adi ke niyamoM se yukta racanA hotI hai taba use padya kahate haiN| jisa zAstra meM padya-racanA ke niyamoM, padyoM ke nAma, lakSaNa, bheda Adi ke sambandha meM vicAra kiyA jAtA hai, use chandazAstra kahate haiN| padya aura chanda samAnArthaka haiN| saMskRta meM chandazAstra ke prathama racayitA piMgalAcArya mAne jAte haiN| unakA 'piGgala chandaHzAstra' hI isa viSaya kA pahalA grantha hai| ataH isa zAstra ke pravartaka ke nAma para ise piMgalazAstra bhI kahate haiN| piMgalakRta chandaHzAstra 'sUtra' rUpa meM likhA gayA hai, usameM ATha adhyAya haiN| usake AdhAra para 'agnipurANa' meM isa viSaya kA vistAra ke sAtha varNana kiyA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA hai| Age calakara aneka granthoM meM isa viSaya kA uttarottara adhika vistAra se vivecana kiyA gayA hai jinameM kSemendra kRta 'suvRttatilaka', bhaTTa kedAra kRta 'vRttaratnAkara' aura gaMgAdAsa kRta 'chandomaJjarI' atiprasiddha grantha haiN| jainAcArya kalikAlasarvajJa zrImad hemacandrasUrIzvarajI kA 'chandonuzAsanam' bhI isa viSaya kA ullekhanIya grantha hai| vayovRddha jaina prAcAryazrI vijayasuzIlasUrijI ma. siddhahasta kavi aura saralamanA, abhIkSNajJAnopayogI sAhitya rasika sAdhu haiN| ApakI lekhanI se zatAdhika racanAoM kA praNayana huA hai aura isa vRddhAvasthA meM bhI usa lekhanI ko abhI virAma nahIM milA hai| apane zubhopayoga nimitta Apa sadaiva adhyayana-manana aura lekhana karma meM pravRtta rahate haiN| chandazAstra ke adhyetAoM ke lie Apane isa laghukAya 'chandoratnamAlA' pustaka kA nirmANa kiyA hai jo prArambhika adhyetAoM ko etadviSayaka sampUrNa prAmANika jAnakArI pradAna karatI hai| chandoratnamAlA tIna stabakoM se grathita hai| prathama stabaka meM chanda ke lakSaNa, artha, bheda, laghuguruvarNajJAna, mAtrAjJAna, gaNajJAna, yati-gatijJAna Adi kA saMkSipta kintu yatheSTa paricaya diyA gayA hai| dvitIya stabaka meM mAtrika chandoM kA vivecana hai aura tRtIya stabaka meM varNika chandoM kA / kAvyazAstra ke prArambhika adhyetAoM ke lie itane hI chandoM kA jJAna apekSita hai, aisA kahanA unheM bhrama meM DAlanA hogaa| para itanA avazya hai ki ye katipaya una chandoM meM haiM jinameM hamAre kAvya-vAGmaya kA adhikAMza upanibaddha huA hai| chandoM ke lakSaNoM ke lie prAcAryazrI ne prAmANika saMskRta granthoM ko AdhAra banAyA hai, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNa bhI prasiddha hI cune gae haiN| kahIM-kahIM prAcAryazrI ne svayaM bhI udAharaNasvarUpa chandaracanA kI hai| eka se adhika udAharaNa dekara aura tAlikAyeM banAkara AcAryazrI ne viSaya kI duruhatA ko kama kiyA hai| isa prakAra isa laghukRti se prAcAryazrI ke trividharUpa kAvyakAra, zAstrakAra aura vyAkhyAkAra prakaTa hote haiN| lokamaMgala kI punIta bhAvanA se sAhitya-sAdhanA meM rata AcAryazrI svastha evaM nIroga raha kara dIrghajIvI hoM aura unakI yazasvI lekhanI kA avadAna sAhitya-samArAdhakoM ko anavarata prApta hotA rahe, yahI maMgala kAmanA hai| iti zubham rakSAbandhana, di. 27-8-88 -DA. cetanaprakAza pATanI ( 8 ) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prathamaH stabakaH (1-24) maMgalAcaraNam 1, chandasAM lakSaNam 2, chandazzabdasyArthaH 2, chandasAM bhedA: 3, laghuguruvarNajJAnam 6, mAtrAjJAnam 6, yugAyuksaMjJe 13, gaNajJAnam 13, atha mAtrAgaNAH 17, yatigatyorjJAnam 21, dvitIyaH stabakaH (25-46) atha mAtrikacchandasAM prakaraNam pathyA 29. vipulA 30, capalA 31, mukhacapalA 32, jaghanacapalA 32. gIti 33, upagIti 34, udgIti 35, AryAgIti 35, vaktrachandaH 36, pathyAvaktraH 37, capalAvaktraH 38, acalati 39, vizloka 39, citrA 40, pAdAkulaka 41, dohaDikA 42, vaitAlIya 42, praupacchandasikaM 44, ApAtalikA 44, dakSiNAntikA 45. tRtIyaH stabakaH (47-148) zrI 47, strI 48, mada 48, nArI 48, mRgI 46, madana 46, kanyA 50, sumati 50, paMktiH 50, prItiH 51, madhyA 51, zazivadanA 52, vidyullekhA 52, vasumati 53, vimalA 53, sunandA 54, madalekhA 54, lalitA 55, haMsamAlA 55, bhramaramAlA 55, citrapadA 56, vidyunmAlA 56, nArAca 57, mANavaka 57, haMsakata 58, samAnikA 56, pramAriekA 60, siMhalekhA 61, vitAna 61, hasamukhI 62, vRhattikA 62, bhujagazizubhRtA 63, kanaka 63, zuddhavirAD 64, paNava 65, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citragati 65, mayUrasAriNI 66, rukmavatI 66, mattA 67, manoramA 68, upasthitA 69, nilayA 70, indravajrA 70, upendravajrA 72, upajAti 73, sumukhI 75, dodhaka 76, zAlinI 77, vAtormI 76, zrI 80, bhramaravilasita 81, rathoddhatA 82, svAgatA 83, vRntA 85, bhadrikA 86. zyenikA 87, mauktikamAlA 88, upasthitA 89, upasthita 89, candravartma 90, vaMzastha 91, indravaMzA 93, toTaka 94, drutavilambita 95, puTa 97, pramuditavadanA 97, jaloddhatagati 98, bhujaGgaprayAta 99, sragviNI 100, priyaMvadA 101, maNimAlA 102, lalitA 103, mauktikadAma 104, tAmarasaM 105, pramitAkSarA 105, vaizvadevI 106, mAlatI 107, kSamA 108, praharSaNIya 109, rucirA 110, sudanta 111, mattamayUra 112, asaMvAdhA 113, aparAjitA 113, vasantatilakA 114, zazikalA 116, srag 117, maNiguNanikara 118, mAlinI 118, tUNaka 120, prabhadrakaM 120, candralekhA 122, vANinI 123, paJcacAmara 124, zikhariNI 125, hariNI 127, pRthvI 128, mandAkrAntA 130, citralekhA 131, zArdUlavikrIDitam 132, meghavisphUjita 134, vRtta 135, sragdharA 136, bhadraka 138, madirA 139, azvalalita 140, tanvI 141, krauJcapadA 143, bhujaGgavijRmbhita 144, daNDakavRttAni caNDavRSTiprapAtanAmadaNDakaH 145, [ ityAkyaH ] prazastiH 149 ( 10 ) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUla sudhAra 1. pRSTha saMkhyA 53 kI 15vIM paMkti meM 'sunandAnAmaka' ke sthAna para 'vimalAnAmaka' pddh'eN| 2. pRSTha saM. 118 para 'udAharaNam' ke bAda 'gaveSaNIyamatra' ke sthAna para yaha par3heM-- sakalasaphalazubha - matiratisukhadaH , ___ amalakamaladala - chaviriva mahitaH / suranaramunigaNa-nutasukhasaritA , amita nigama nidhi - ravatu jinavaraH / / 1 / / nagaNaH nagaNaH nagaNaH nagaNaH sagaraNaH mariNaguraNa sakala saphala zubhama tirati nikaraH sukhadaH chandaH 15 ( 11 ) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddivyamavyayaM dhAma , sArasvatamupAsmahe / yatprasAdAtpralIyante, mohaandhtmscchttaaH|| zAradA zAradAmbhojavadanA vadanAmbuje / sarvadA sarvadAsmAkaM saMnidhi sannidhi kriyAt // karabadarasadazamakhilaM bhuvanatalaM yatprasAdataH kvyH| pazyanti sUkSmamatayaH sA jayati sarasvatIdevI // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vimarza-vedikA // sAhitya nAmA'laukikAnandakAraNa sakala sukhasAdhaka duHkharAhityanidAna varAvatti nAtra manAgapi sandehasyAvakAza : / sAhitasya bhAvaH sAhityam / atra hi divAdigaNAktastRptyarthakaH SahadhAtoH ktapratyayo vihitaH / sAhityasya vividhAH racanA: darAdRzyante, saMskRtasAhityakSetra kAvya-koza-chandovyAkaraNAdidRSTayA / atra vaya chandaHzAstrasya viSaye kimapi vaktumutsukAH / chandoracanA padyaracanAsandarbhe chandasAM jJAnaM sutarAmAvazyaka varIvatti / yasyAM racanAyAM mAtrANAM, varNAnAM, gaNAnAM, laghuguruvarNAnAM, virAmANAJca vicAraH prastUyate saSA chandaHzAstrapaddhatiH / chadayati rasabhAvAdIn yat tacchandaH saMskRtabhASAyAM vaidika-laukikabhedena chandasAM dvavidhyamuktam / atra khalU laukikachandasAM nidarzanamapekSyate / chandaHzAstrasyAcAryaH zrIpiGgalo mAtrAvarNabhedena chandasAM vaividhyaM svIkRtavAn / mAtrika chandaH yasyAM padya racanAyAM mAtrANAM gaNanA kriyate tanmAtrika chandaH / atra khalu mAtrika chandoracanAyAM pratyekapAde varNAH samAnAH asamAnAH api bhavanti / yathA-prAryAdivRttam / vAriNakaM chandaH gaNanirdezaprayuktAnAM varNAnAM yatra samocInatayA samAyojana bhavati tad vANika chandaH / yathA-indravajrAdivRttam / ( 13 ) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtrika - vAriMga kachandasAM samam, ardhasamam, viSamaJceti bhedena trayastrayobhedAH prApyante / samavRtte - indraprajAdoni / ardhasamavRttevaitAlIyAdIni viSamavRtte - zrAryetyAdivRttAni / piGgalazAstrevRttaratnAkarAdimUrdhanyachandaH zAstreSu eteSAM lakSaNAni pratipAditAni santi / vRttaratnAkarAnusAreNa samArdhasamaviSamachandasAM lakSaNAni cettham-- samavRttalakSaraNam yo yasya catvArastulyalakSaNalakSitAH / tacchandaH zAstratattvajJAH samaM vRttaM pracakSate // ardhasamavRttalakSaraNam prathamAdrisamaM yasya tRtIyazcaraNo bhavet / dvitIyasturyavad vRttaM, tadardhasamamucyate // viSamavRttalakSaNam yasya pAdacatuSke'pi, lakSmabhinnaM parasparam / tadAhuviSamaM vRttaM chandaH zAstravizAradAH // chandaHzAstravikAse jainAnAM yogadAnam 'AvazyakataivAviSkArANAM jananIti' - dRSTayA'kAraNakaruNAvaruNAlayairanukampAparavazairAcAryai hitAvaha dRSTyA chandasAmanusandhAnapUrvakaM sakalanaM vidhAya teSAM teSAJca lakSaNodAharaNasaMvalitaM lalitaM chandaH zAstra racitam / atra ca piGgalAcAryAH, bhaTTakedArAH kalikAla sarvajJAH zrIhemacandrAcAryAH ityAdInAM smaraNaM kimapi kamanIyaM jIvanarasamivApUrayati sacetasAM cetassu / ( 14 ) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yathA yathopayunakti tathA tathA pariSkRtirbhavati' iti siddhAntAnusAreNa chandaHzAstrasya vikaaso'jni| yathA-vizvavAGmaye jainAcAryai gRhasthamanISibhizca viziSTaM yogadAnaM vihitaM tathaiva chandaHzAstraviSaye'pi / ___piGgalakRte chandaHzAstre'STau 'adhyAyAH' santi / tadanantaraM ca chandaHzAstravikAsaparamparAyAM kSemendrakRtaM 'suvRttatilakam', kedArabhaTTakRto 'vRttaratnAkaraH', zrIgaGgAdAsaracitA 'chandomaJjarI', kAlidAsakRtaH zrutabodhaH, anyaizca kRtA vividhAH 'chandaH prabodhinI' tyAdayo granthAH samullasanti / kalikAlasarvajJaH zrIhemacandrAcAryaH jainAcAryeSu kalikAlasarvajJaH zrIhemacandrAcAryaH sAhityasya pratyekazAkhAyAM - vyAkaraNa - kozacchando'laGkAra - kAvya-nyAyatattvajJAna-yogaprabhRtiviSayAnadhikRtya prauDhAnAM nirmAtRtvena suprsiddhH| chandaHzAstre'sya 'chando'nuzAsanam' nAma prauDhaM grantharatnam / prAcAryo'yaM gurjarapradezasya 'dhundhukA' nAmni grAme vi.saM. 1145 tamavarSasya kArtikapUNimAyAM tithau janma prAptavAn / asya mAturnAma 'cAhiraNI' (pAhiNI caMgI) piturnAma ca 'cacca' (cAciga, cAca) ityAstAm / moDhajAtIyavariNagvaMze samutpannasyAnayorbAlakasya nAma 'caGgAdevaH' 'cAMgadeva' iti vA nirdhAritaM jAtam / vi. saM. 1154 (athavA 1150) tame varSe zrIdevacandrasUrerdIkSAM gahotvA caMgadevaH 'somadeva' nAmnA''mnAtaH vi. saM. 1162 (athavA 1166) tame varSe ca sUripadaM prApya 'hemacandrAcArya' nAmnA khyAtimagAt / zrIhemacandrAcAryasya vaiduSyeNa zrIsiddharAjajayasiMhastathA kumArapAla ubhAvapi tutuSatuH prabhAvitau cAbhUtAm / ( 15 ) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasyAgAdhapANDityavazAdevAcAryavaryamimaM janAH 'kalikAla sarvajJa' iti sammAnena paricAyayanti / chandoratnamAlA - paricayaH 'chandoratnamAlA' prAcArya zrI vijaya suzIla sUrIzvarasya chandoviSayiSo saralA, sarasA, sArAvagAhinI kRtirasti / asyAH racanAyAH prArambhe bhagavantaM mahAvIraM, gaNadhara gautamasudharmAraNo zAsanasamrAjaM zrInemisUrIzvaram, zAstravizAradaM zrImallAvaNyasUrIzvaraM, svaguru dakSasUrIzvaraM natvA, namaskArAtmakaM maGgalAcaraNamAcaritam / grantho'yaM triSu stabakeSu vibhaktaH / prathamastabake - namaskArAtmaka - maGgalAcaraNa-purassaraM chandasAM lakSaNaM, chandaHzabdArthaH, chandasAM bhedA: laghuguruvarNajJAnaM, mAtrAjJAnaM, yugAyuksaMjJAvabodhaH, gaNajJAna, mAtrAgaNA : yatigatyoravabodhazca viSayAH chandobhedajJAnatAlikApurassaraM saralabhASayA prAmANika rUpeNa piGgalAnusAreNa, AcAryazrI hemacandrAnusAreNa ca samIcInatayA samupavaritAH santi / dvitIyastabake - mAtrikacchandasAM varNanaM lakSaNodAharaNapurassaraM suSThurUpeNa kRtam / atra khalu 'ekaviMzatichandasAM lakSaNAni teSAmudAharaNAni ca variNatAni vartante / saralArtho - dAharaNAbhyAM asya granthasya zobhA jAgarti / tRtIyastabake - zrI strI-mada-nArI mRgI madana kanyA- sumatipaMkti - proti- madhyA zazivadanA- vidyullekhAdInAM bahUnAM prasiddhAnAM vAriNaka chandasAM lakSaNam, udAharaNam, svaracitodAharaNAni tAlikA nidezapuraHsarANi sundararItyA prastutAni ( 16 ) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartante / avasAne daNDakavRttAnyapi saMdarzitAni vartante / garaNadevatAdInAM yantraJca / AcAryazrovijayasuNIlasUri-racitodAharaNa svarUpam - maNiguNanikaraH chanda sakala - saphala - zubha- matiratisukhadaH, zramala-kamala-dalachaviriva mahitaH / suranaramunigaraNa - nutasukhasaritA, zramita nigama nidhiravatu jinavaraH // atha ca granthakAraparicayaH AcAryazrImadvijayasuzIlasUriH sAhityasAdhanAnirataH / anAcAryavaryeNa anekAni grantharatnAni viracitAni santi nAnAvidhAsu / teSu suzIlanAmamAlA ( zabdakoza: ) zrItIrthaMkaracaritam SaDdarzana darpaNam, garaNadharavAdakAvyam, zIladUtam ( suzolAbhidhAvRttisaMvalitam ) ityAdIni grantharatnAni pramukhAni santi / samprati vRddho bhavannapi, nAnAdharma kriyAkalApaM kurvan kArayaMzca satpra eraNayA satsAhityanirmANa tatparaH / eSa prAcAryaH zAsanasamrATtapogacchAdhipati zrImadvijayane misUrIzvarANAM paTTAlaMkAra- sAhityasamrAT-vyAkararaNavAcaspati zrImadvijayalAvaNyasUrIzvarANAM pradhAnapaTTadhara - dharmaprabhAvaka zAstravizArada zrImadvijayadakSasUrIzvarANAM paTTadharaH ziSyaH / sarvatrAvyabhicAreNa zravyataiva garIyasI sAhityakSetra chandaH prayogadazAyAM zravyatvAzravyatvaviSaye vizeSato'vadheyam - ( 17 ) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "yakSaraistryakSaraireva chedairAbhAti dodhakam" "visargayuktaH pAdAntaH zobhAmeti rathoddhatA". "sAkArAya visargAntaH sarvapAdaiH savibhramA" "svAgatA svAgatA bhAti kavikarmavilAsinI" arthAt -azravyatA sarvatobhAvena tyAjyA anyathA tu 'hatavRtta' doSeNa dUSitaM bhavati sAhityam / anyatra sarvatra sarveSAM vattAnAM prayogo nocito'pitu rasa-bhAvAnusAreNava teSAM teSAM chandasAM prayogaH kartavyaH / yathA zamodezavRttAnte, santaH zaMsantyanuSTubham / rathoddhatA vibhAveSa, bhaNyA cndrodyaadiss| SADguNyapraguraNA nItivaMzasthena virAjate / praudAryaruciraucityavicAre hariNI matA // prAvRTapravAsavyasane mandAkrAntA suzobhate / zauryastave nRpAdInAM zArdU lakrIDitaM matam // dodhakasyAnuguNyaJca kavibhiH sviikRtNhse| evaM vijJAyate yat chandonirmANakAle vizeSataH sAhityakSetra zravyatAyAH dhyAnamAvazyakamanyathA tu hatavRtta doSaH samutpadyata / / prastutachandoratnamAlAyAM vyavahatAnAM prasiddhasAhitya grantheSapanibaddhAnAmeva chandasAM samAkalanamasti kintu chandaHzAstrapravezAya etad paramopakAri bhaviSyati / vizeSarUpeNa viziSTa jijJAsA ceta piGgalakRtaM chandaHzAstram, prAcAryazrIhemacandrakRtaM chando'nuzAsanam ityAdIni grantharatnAni vilokanIyAni / prakAzanamidaM jijJAsUnAM mArgadarzakaM bhavatu / AcAryazrIvijayasuzIlasUrizca svAsthyaratnamAsAdya sAhityasandohanirato bhavan janakalyANaM karotu-iti maGgalakAmanA-sahito viramati viduSAM vazaMvadaH sthalam AcAryazambhudayAlapANDeyaH 10/430 nandanavana vyAkaraNAcAryaH, sAhityaratnam jodhapura-8 zikSAzAstrI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmanivedanam bhAratIya sAhityakSetra padyaracanAyAH vaiziSTyaM na tirohitaM suzemuSImatAm / tatra chandojJAnasya paramAvazyakateti kRtvA sAralyena tajjJAnAya vyAvahArikAraNAM chandasAM lakSaNodAharaNa - purassaraM kiJcidiha bAlopakAradhiyA 'chandoratnamAlA' - rUpeNa saMgrathitaM svarUpam / chando ratnamAlAyAH kiM svarUpamiti viSaye svanAmadhanyAnAM vidvanmUrdhanyAnAmAcAryazrI zambhudayAlapANDeyAnAM vimarzavedikA tathA DaoN. cetanaprakAzapAnaTI 'mahodayAnAM' bhUmikA sphorayati sakalamapi viSayajAtam / asyA: 'chandoratnamAlAyAH' samarpaNam, kalikAla sarvajJazrI hemacandrAcAryAya kRtam / prAcAryo'ya tatkAlIna viduSAM samAje'dvitoyo vidvAn granthakArazcAsIt / asya paramazraddhaM yasyAcAryasya vyaktitvaM kRtitvaJcAlaukikameva darIdRzyate / purANAtmakavidhAyAM triSaSTizalAkApuruSacaritam, kAvyakSetre - kumArapAlacaritam atha ca dvayAzrayakAvyam / vyAkararaNakSetra - zabdAnuzAsanam, kozakSetra e'sya catvAraH kozAH santi vikhyAtAH 1. abhidhAnacintAmaNiH 2. anekArthasaMgrahaH 3. nighaNTuH 4. dezInAmamAlA ca / alaMkArakSetra - kAvyAnuzAsanam / chandaHkSetre chando'nuzAsanam / asmin saMskRta - prAkRtA'pabhraMzasAhityacchandasAM ( 19 ) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirUpaNaM virAjate / granthasya maulika svarUpaM sUtrAtmakam asti / svayamevAcAryeraNAsya vRttirapi likhitaa| 'rasagagAdhara' ivAsyAM racanAyAmudAharaNAdikaM sarvamevAcAryasya svakIyameva / nyAyakSetre pramANamImAMsA / yogakSetre yogazAstram / stotraviSaye dvAtrizikAnAM rcnaaH| svataH spaSTatAmeti yadayamAcAryaH sarvatantrasvatantra: zAstrIyo vidvAn, vaiyAkaraNaH, dArzanikaH, kAvyakArastathA lokacaritrasyAmarasudhArako babhUva / siddharAjajayasiMhakumArapAlAdayo'nena pratibodhitaH / sarve'pi sAhityatattvamarmajJAH kalpAnta yAvat enaM prati natamastakAH bhaviSyanti / chandoratnamAlAyAH samarpaNaM kurvatA mahatA pramodenotsAhena ca paramakRtajJabhAvaH prastUyate / chandaHzAstrapravezAya madIyaiSA kRtiH chAtrANAM bAlamunInAJcopakAraM tanotu-iti maMgalamanISayA viramati -prAcAryavijayasuzIlasUriH ( 20 ) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ OM hrIM ahaM namaH / // zAsanasamrAT-zrIvijayanemisUrIzvaraparamagurubhyo namaH / / // sAhityasamrAT-zrIvijayalAvaNyasUrIzvarapragurubhyo namaH / / zrIjainadharmadivAkara-zAsanaratna-tIrthaprabhAvaka-rAjasthAnadIpaka-marudharadezoddhAraka-zAstravizArada-sAhityaratna kavibhUSaNeti padasamalaGkRtena zrImadvijayasuzIlasUriNA viracitA 55555555555555555555555555555555555 5555555555 chando ra tnamAlA FFFFTing Ting Ting Ting Ting 555555555555555555555555555555599999999 maGgalAcaraNam [ anuSTup-vRttam ] praNamya zrImahAvIraM, jinendra jinabhAratIm / zrIgautama-sudhamauM vai, gaNIndrau guNinau tathA // 1 // smRtvA zrInemisUrIzaM, tIrthoddhAradhurandharam / pUjyaM zAsanasamrAjaM, sadguru brahmacAriNam // 2 // stutvA sAhityasamrAjaM, zAstravizAradaM kavim / zrImallAvaNyasUrIzaM, vyAkRtau ca bRhaspatim // 3 // natvA ca svaguru dakSaM, dakSasUri sahodaram / suzIlasUrirAkhyAti-nibandhaM chandasAM navam / / 4 / / zrIchandoratnamAleyaM, zizukaNTheSu zobhatAm / jinottamo munirbAlaH, ziSyo me manutAmimAm / / 5 / / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra tAvat kaveH zikSA kIdRzIti jijJAsAyAM samupalabdhavilakSaNakAvyagiraH kavayituM zikSA kathyate / kavizikSAyAM prathamazchandojJAnamatIvAvazyakamiti tadeva varNyate / (1) chandasAM lakSaNam yad vAkyaracanAyAM mAtrANAM varNAnAJca vizeSarUpeNa gaNanA, laghuguruvarNakramavicAraH, virAmasya (yateH) gatezca niyamaH samupalabhyate tadeva vAkyaM chandaH saMjJAM labhate / (2) chandazzabdasyArthaH sAntazchandazzabdAstAvadarthadvayasya vAcakaH / tadyathA (1) 'chadi AvaraNe' dhAturasti, tasmAt chadayati bhAvAn rasAn alaGkArAdIMzca yat tacchandaH / anayA ca vyutpattyA chAdanam (AvaraNam) artho'sya nissarati chaddhAtoraspratyayo num ca bhavatastadAyaM siddhayati / (2) athAparaJca vyAkhyAnam-'cadi AhlAdane' dhAturasti tasmAt candatIti chandaH pratipAditaM bhavati / atra dhAtvAdicakArasya nipAtanAt chakAro'spratyayazca pUrvavadeva jJAtavyaH / evaJca AhlAdanam (prAnandanam) asya zabdasyArthaH prasiddhayati arthAdAhlAdajanakaM vAsya saMghaTanaM chandaH padena vyavahriyate / chandoratnamAlA-2 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) chandasAM bhedAH ___ yadyapi chandAMsi saMskRtabhASAyAmanekAni santi tathApi teSAM mukhyatayA dvAveva bhedau staH / vedeSu yAni chandAMsi santi tAni vaidikAni, lokeSu vyavahAraprayukta Su prasiddhAni laukikAni ca kthynte| atra ca kevalaM laukikachandasAmeva lakSaNabhedodAharaNAni vivecanIyAni santi / tatra laukikachandasAmapi mukhyatayA dvAveva bhedau vrtete| tadyathA mAtrikaM varNikaJceti / taduktam piGgalAdibhirAcAya-, yaduktaM laukikaM dvidhA / mAtrA varNavibhedena, chandastadiha kathyate // piGgalAdyAcAryaiH laukikaM loke prayujyamAnaM mAtrAvarNavibhedena AryAdi tathA zrItyAdibhedena dvidhA dviprakArakamuktam / kenApyAcAryeNa chandasastravidhyamuktam / tadyathAprAdau tAvad garagacchando, mAtrAcchandastataH param / tRtIyamakSaracchandazchandastredhA tu laukikam / / AryAdIni gaNacchandAMsi, vaitAlAdIni mAtrAcchandAMsi, varNakramavanti pramANikAdIni akSaracchandAMsIti / iha chandoratnamAlA-3 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyekasmin chandasi caturtho bhAgaH pAdaH, caraNaH vA kathyate / atra kalikAlasarvajJazrImadahemacandrasUrIzvaraviracitaM chando'nuzAsanasUtram "turyo'zaH pAdo'vizeSe" (11) chandasazcaturtho bhAgaH pAdasaMjJaH avizeSe sAmAnyAbhidhAne / yatra tu dvipadI, paJcapadI, SaTpadI, aSTapadI ceti vizeSAbhidhAnaM tatra dvitIyAdyaMzo'pi pAdaH kthyte| uparyuktamAtrika-vaNikachandasAM saMskAro nAmakaraNaJca bhinnaprakAreNa bhavati / (1) yasmin chandasi padye vA mAtrANAM gaNanAM vidhAya pAdanirmANaM bhavati tanmAtrika chandaH (padyaM) kathyate / atra pratyekasmin pAde (caraNe) varNAH samAnA asamAnA vA bhavitumarhanti / idaJca mAtrika chandaH jAtipadenApi vyvhriyte| taduktamAcAryaiH-"padyaM catuSpadI tacca vRttajAtiriti dvidhA jAtau (mAtrikachandasi) pAdaracanA mAtrAgaNAnAmanusAreNa kriyate-arthAdatra mAtrA gaNyante / yathA-AryAdiSu bhavati / " (2) yasya chandasaH caturvapi ca pAdeSu laghu-guru varNAnAM kramabhaGgo na jAyate-arthAd varNagaNanirdezo yatra samyak chandoratnamAlA-4 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghaTate tad vANikaM chandaH kathyate / etadeva vRttaM varNavRttaM veti nAmnA prasiddhamasti / vRttAnAM (vANikachandasAM) pratyekaM varNagaNAnusAraM varNAnAM gaNanAM vidhAya racyate / yathA-indravajrAyAmupendravajrAyAM mAlinyAdau ca / / (3) mAtrika-vANikachandasAmupabhedAH- ubhayavidhAnAmapi chandasAM sAmAnyatayA trayastraya upabhedAH santi / yathA-1. samam, 2. ardhasamam, 3. viSamaJceti / 1. samaiH pAdaiH samam / pAdaizcatubhistulyalakSaNaiH samaM vRttaM bhavati / yatra sarve pAdAH (caraNAH) samAnamAtrAH, samAnavarNakAH vA santaH tulyalakSaNaizcaturbhiH pAdaiH racyante tat samaM chandaH kathyate / yathA-vasantatilakA, indravajrA, dodhaka, mAlinItyAdayaH / 2. samAdhamardhasamam / yasya tulye ardhe tadardhasamaM vRttaM bhavati, yathA-vaitAlIyetyAdi / 3. AbhyAmanyad viSamaM chandaH kathyate / yatra bhinnabhinnamAtrAvarNasaMkhyakAH sarve pAdAH bhavanti tad viSamaM chandaH pratipAdyate / yathA-AyAm-udgAthAdau ca / viSamachandasi pratyekaM pAdaH nyUnAdhikavarNako mAtriko vA dRSTo bhavati / taduktam chandoratnamAlA-5 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samamardhasamaM vRttaM, viSamaJceti tat tridhA / samaM samacatuSpAda, bhavatyardhasamaM punaH // AdistRtIyavad yasya, pAdasturyo dvitIyavat / bhinnacihnacatuSpAda, viSamaM parikItitam // saralArthaH- 1. samacatuSpAdaM tulyacaraNacatuSTayaM samaM samanAmakaM padyam / yathA-anuSTupAdi / 2. yasya padyasya AdiH prathamapAdastRtIyapAdavat evaM turyazcaturthapAdo dvitIyapAdasadRzo bhavati tadardhasamaM padyaM bhavati / yathA-viyoginI, hariNI, sundarI, upacitra, plutAdi / 3. bhinna-bhinna catuSpAdam, arthAt vibhinnalakSaNapAdacatuSTayaM viSamaM vRttaM bhavati / yathA-udgatA, lalitaM, saurabhakamAdi / atra vRttaratnAkarakArAH samavRttalakSaNamajrayo yasya catvArastulyalakSaNalakSitAH / tacchandaH zAstratattvajJAH samaM vRttaM pracakSate // yathA-mAtrike-SuacaladhRtyAdIni, varNavRtteSu ca pramAriNakAdIni samaM chndH| chandoratnamAlA-6 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhasamalakSaNamprathamAghisamaM yasya, tRtIyazcaraNo bhavet / dvitIyasturyavad vRttaM, tadardhasamamucyate // yathA-mAtrikeSu vaitAlIyetyAdi, varNavRtteSu ca upcitraadiiti| viSamacchando lakSaNamyasya pAdacatuSke'pi, lakSmabhinnaM parasparam / tadAhuviSamaM vRttaM, chandazAstravizAradAH // yathA-mAtrikeSu - AryA, udgItirAdi, varNavRtteSu ca ApIDanam, kAlikAdikaJceti / daNDakalakSaraNamtavaM caNDavRSTayAdi, daNDakAH parikIrtitAH / arthAt-26 SaDviMzatyadhikavarNavacchandaH daNDakaM bhavati / daNDasamAnamadhikaM lambaM bhavati tena daNDakanAma prasiddhamasti / athavA etAdRza mahAcchandasaH paThane kaveH zvAsaprazvAso bhavati tacca daNDaprahAra iva khedajanakaM jAyate tena daNDakaM nAmAsya bhavati / yathA agre vakSyate pracaNDavRSTiprapAtachandaH 27 varNavRttam / idaJca samavRttameva bhavati / chandoratnamAlA-7 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) chando bhedapradarzanatAlikA chandaH (1) mAtrika (2) vaNika samam - ardhasamaM - viSamam samaM - ardhasamaM - viSamam acaladhRti vaitAlIyAdi AryA udgAthA 1. anuSTup 1. viyoginI 1. prApIDam 2. vamanta- 2. hariNI plutA 2. kalikA tilakA 3. upacitrA 3. udgatA 3. sragdharAdi puSpitAnA pramANikA 1-sAdhAraNaM chanda:- 32 mAtrAtmikaM yAvacchandaH, tat sarva mAtrikaM kathyate / 2-26 varNAtmikaM yAvacchandastat sarvaM vaNikaM bhavati / 3-daNDakacchandaH sAdhAraNamaryAdAmatikramyAna dhAvati, arthAt 26 mAtrAvarNavizeSamApnoti, tena tato'dhikaM daNDakacchandaH kthyte| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) laghu-guruvarNajJAnam chandojJAna jijJAsUnAM janAnAM prathamamakSarajJAnamavazyamapekSitaM bhavati / vyAkaraNazAstre laukikavarNazikSAkrame ca akSaraM dviprakArakaM bhavati / yathA (1) svaraH, (2) vyaJjanazca / tatra svaravarNAnAM trayo bhedA bhavanti / te ca kramazaH hrasva-dIrgha-plutasaMjJakAH prsiddhaaH| tadyathA (1) ekamAtriko varNaH hrasvo (laghuH) bhavati / yathA-'a i u R lu' iti / (2) dvimAtriko varNaH dIrghaH (guruH) kathyate / yathA'A I U R la. e ai o au' iti / (3) trimAtrikAstu pluto'dhikA vA varNAH plutasaMjJakAH prasiddhA bhavanti / yathA-'a3 i3 u3' ityAdi / (5) mAtrAjJAnam mAtrA bhedAvubhau khyAtau chandazzAstre vishesstH| tatra tAvanmAtrA zabdArthaviSaye kAvyazAstrAbhyAsavatAM sampradAye kthitmsti| mAtrAzabdasyArtha: 1. vyAkaraNazAstra mAtrAzabdena akArasvarasyoccArakAlo gRhyate / chandoratnamAlA-9 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. akSispandanapramANakaH kAlavizeSo maatraa| netranimIlanonmIlane yAvAn samayo vyatIto bhavati tAvAn samayaH mAtrAzabdena bodhavyaH / / ___ itthaM pradarzitarItyA ekamAtrikaH svarastatsahitaM vyaJjanaM vA hrasvasaMjJako bhavati sa ca laghuH / dvimAtrikaH dIrghasaMjJako bhavati / sa ca guruH / trimAtrikastato'dhikA vA plutAH kthynte| kintu chandazzAstre laghugurubhedena mAtrAyA dvAvevabhedau staH / nanu vyAkaraNazAstravat plutAnAmatra pRthaggrahaNaM kriyte| teSAmapi gurAvevAnta rbhAvaH kriyate iti jJeyam / evaJca hrasvasvarastat saMyuktavyaJjanaM vA lghujnyeyH| tadyathA-chando'nuzAsane hrasvo RjuH / hrasvo mAtriko varNa 'la' laghusaMjJo bhavati sa ca prastAre RjuH (1) sthApyaH / dIrghasvarastatsaMyuktavyaJjanaJca gurupadena bodhavyaH / tadukta chando'nuzAsanedIrghaplutau dvimAtratrimAtrau vauM g (guru) saMjJau bhavataH vakrau (s) c| laghusvarAt paraM kvacidanusvAro visargo vA AyAti, athavA saMyuktAkSaramagre samAyAti tadApi laghu varNAH gurusaMjJakA eva bodhavyA bhavanti / atra chando'nuzAsanasUtram ") ( ka pa visarga anusvAravyaJjanAhrAdi saMyoge" chandoratnamAlA-10 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] jihvAmUlIye, upadhmAnIye, visarjanIye, anusvAre, vyaJjane hrAdi varjite ca pare hrasvo'pi go bhavati vakrazca / tathA gurulakSaraNabodhakaM padyAntaram saMyuktAdyaM dIrghaM sAnusvAraM visargasaMmizram / vijJeyamakSaraM guru, pAdAntasthaM vikalpena // etadatiriktamakSaraM laghusaMjJakaM bhavatIti sAraH / evaJca anusvArasaMyukto hasvavarNa: jinaM, muni, guru, naM, niM, ru, - visargasaMyuktazcajinaH, muniH, guruH, naH, niH, ruH, ityAdau kramazaH iti gurusaMjJako jJeyaH / - ityAdI - gurureva bodhavyaH / saMyuktAkSarAdizca tuSTi, puSTi, Rddhi, vRddhi, siddhi ityAdautu, pu, R, vR, si gururmanyate / upari ullikhitAH sarve varNAH guravaH santi / evameva pAdAntastho laghurapi AvazyakatayA ca gururbhavati / taduktaM pAdAntasthaM vikalpena / atra ca chando chandoratnamAlA - 11 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nuzAsana sUtram - "vAnte g va RH ' " pAdAnte varttamAno hrasvo ga saMjJako bhavati sa ca prastAre vaRH sthApyate / vaMzasthAdau ca pAdAntastho laghugururna jAyate iti kavisampradAyaH / taduktaM chandazzAstravizAradaiH vaMzastha kAdicararaNAnta nivezitasya, gatvaM laghonahi tathA zrutizarmadAyi / zroturvasantatilakAdipadAntavatti tvo gatvamatravihitaM vibudhairyathA tat // saMyuktAkSarAdirlaghurapi gururbhavatIti niyamaH, kintvatra vRttaratnAkarakAro'nyathA vakti / yathA pAdAdAviha varNasya, saMyogaH kramasaMjJakaH / puraH sthitena tena syAd, laghutApi kvacid guroH // arthAt saMyuktaparasya viSaye kvacidapavAdo bodhavyaH / tatra ca svecchayA guru mantavyam / yathA taruNaM sarvapazAkaM navodanaM picchilAni ca dadhoni / pralpavyayena sundari ! grAmyajano miSTamaznAti // asmin padye sundari ! atra yadi niyamaH pravartteta tadArikArasya gurutvena mAtrAdhikyaM syAdataH niyama ullaG chandoratnamAlA - 12 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghyate / kintu "guNinAmapi nijarUpa-pratipattiH parata eva sa bhavati / svamahimadarzanamakSNormu kulatale jAyate yasmAt / / " ityatra prathamacaraNe rUpasya prakAre niyamaH pravartate tena ca mAtrAyA nyUnatvaM na bhavati / anyathA ekAdaza mAtrA eva jAyante na tu dvAdaza mAtrA gaNayitvA dRzyatAm / (6) yugAyuk saMjJe 'yuk samaM viSamaJcAyuk sthAnaM sadbhinigadyate / ' sArAMzaH- samaM dvitIya-caturthAdisthAnaM sadbhiH yuk kathyate / viSamaJca arthAt prathama-tRtIyAdi sthAnaM sadbhiH ayuk nigadyate / cakArAt samasya yugma, anojasaMjJe'pi staH / viSamasya ayugma projasaMjJe bhavata iti bodhyam / AsAM saMjJAnAM prayogaH pAdasya sama viSamatA bodhanAyaiva prAyaH kriyate / (7) gaNajJAnam chandazzAstre varNamAtrAsahakRtameva gaNajJAnaM pradazitaM bhavati / kasyApi chandasaH (padyasya) racanAyAM gaNajJAnamatyAvazyakameva bhavati / gaNo'pi dvividho bhavati / 1. mAtrAgaNaH, 2. varNagaNazca / chandoratnamAlA-13 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM varNagaragajJAnAya tadeva prastUyate - garaNapadenAtra varNatraya samudAyavizeSasya grahaNaM kriyate, nAdhikasya nApi nyUnasya vA / pratyekasmin gaNe trINitrIriNa akSarANi manyante dhriyante ca / ato'kSaratrayasamudAya bhedAdaSTau garaNA : iha prakhyAtAH bhavanti / aSTasvapi gaNeSu laghuguruvarNabhedena parasparaM bhinnatA spaSTatarA dRzyate / gaNAnAM prastArakriyAyAM laghvakSarasaGketaH saralarekhA dhartavyA / yathA - ' / ' iti laghucihna N bhavati / tathA guruvarNajJAnAya vakrarekhA ( avagrahacihnamiti yAvat ) dhartavyA / yathA - '5' iti guruvarNasaGketaH prasiddha evaM / taduktamastyAbhANakam * vakrarekhA gurozcahna, saralA ca laghostathA / gurureko gakAraH syAt, lakAro laghurekakaH // arthAt - vakrarekhA '5' gurucihna N jJeyam / saralA ca rekhA' / ' laghucihna N jJeyaM rakSaNIyaJca / tathA ga mAtra kathanena ekaguruvarNasya bodhaH, gau kathanena dvayorgurvograhaNaM jAyate / evameva 'la' mAtra kathanena ekasya laghovarNasya jJAnaM, 'lau' kathanena dvayorladhvorvarNayorbodho bhavati / evaJca laghuguruvarNavinyAsajanyagaNabhedena gaNAH aSTau chandoratnamAlA - 14 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakhyAtAH, prayujyante ca vRttAtmake chandasi / etadeva padyamukhena prazitaM bhavati mastrigurustrilaghuzca nakAro bhAdiguruH punarAdilaghuryaH / jo gurumadhyagatoralamadhyaH, so'ntaguruH kathito'ntalaghustaH // saralArtha :1. yasmin gaNe arthAt varNatrayasamudAye trayo'pi varNAH guravo bhavanti sa 'magaNaH' kathyate / 2. yasmin varNatrayasamudAye trayo'pi varNAH laghava eva bhavanti sa 'nagaNaH' bhavati / 3. yatra samudAye prathamo varNaH gururbhavati dvitIyastRtIyazca laghU bhavataH sa 'bhagaNaH' kathyate / 4. yasmin varNatrayasamudAye prathamo varNo laghurasti anyau ca gurU bhavataH sa 'yagaraNa' nAmnA prasiddhayati / 5. yasmin samudAye prathamo varNo laghuH dvitIyo guruH puna stRtIyazca laghureva tiSThati sa 'jagaNaH' prasiddho bhavati / chandoratnamAlA-15 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. yatra ca prathamo varNo gurustat pazcAd laghustatazca gurureva dRzyate sa 'ragaraNaH' kathyate / 7. yatra ca prathama-dvitIyau laghU staH, tRtIyazca guruH sa 'sagaNaH ' pratipAdyate / 8. evameva varNatrayasamudAye prathama dvitIyau gurU bhavaitastRtIyazca laghurasti sa ' tagaNaH' kathyamAno bhavatIti vyavasthApitaM chandovidbhiH / eteSAmevASTAnAM garaNAnAM lakSaNapratipAdakaM kavizrI kAlidAsasya padyAntaramapyavalokanIyam - zrAdimadhyAvasAneSu, bhajasA yAnti gauravam / yaratA lAghavaM yAnti, manau tu gurulAghavam // asya saralArthaH - bhagaraNa - jagaraNa - sagaraNAH krameNa prAdimadhyAvasAneSu guruvarNakA bhavanti / yagaraNa, ragaNa, tagaNAzca anukrame Adi-madhyAvasAneSu laghuvarNakA bhavanti / magaNe trayovarNA guravo jAyante tathA nagaraNe ca trayovarNA laghavaH prabhavantIti hRdayam / itthaM pradarzitA'STagaraNajJAnAya kiJcidanyadapi lakSaNaM chandojJAnavatAM sampradAye prasiddhayati / yathA-"yamAtArAjabhAnasalagam // ' asmin laghAvevaikavAkye sarveSAM gaNAnAM nAmAni chandoratnamAlA - 16 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSaNAni ca nirdiSTAni santi / yathA-1. yagaNaH 2. magaNaH 3. tagaNaH 4. ragaNaH 5. jagaNaH 6. bhagaNaH 7. nagaNaH 8. sagaNa iti Adito'STAkSarANi gRhItvA nAmAnyAgatAni tatpazcAt lavarNena lavuH gavarNena gururiti karaNIyamiti nirdiSTamasti / atra prathamAkSaramAdAyavarNatrayaparyantaM-'yamAtA' ityAkAro bhavati / atra prathamAkSaraM laghuranyau ca guru vartete etadevalakSaNamasya yagaNasyeti bodhyam / evameva dvitIyAkSaramAdAya tatastRtIyavarNaparyantaM 'mAtArA' ityAkAro jAyate / atra varNatrayo guravaH santi tasmAt magaNo sarve varNA guravaH bhavantIti bodhyam / evamevottarakrameNa trayastrayo varNAH svasvanAmalakSaNAni jJApayantIti / (8) atha mAtrAgaNAH mAtrikachandasyapi pratyekapAdasya mAtrA gaNanIyA, ataH pratyekamAtrikapadye'pi gaNAnAM gaNanA kartavyaiva / atra ca mAtrikacchandasi catasRNAM mAtrANAmeko gaNo jAyate iti vizeSatA'sti / asminnapi vaNikachandovat hrasvasyakA mAtrA, dIrghasya varNasya dvamAtre bhavataH / krameNa ca laghugurU bhavataH / arthAdekamAtriko varNo laghuH, dvimAtrikazca gururjAyate / mAtrikagaNAnAM nAmAni cihnAni ca nimna chanda-2 chandoratnamAlA-17 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ' magaraNa H ' sarvaguru: [ sss ], prakAreNa jJeyAni / 2. 'nagaNaH' sarvalaghuH [ // ], 3. 'bhagaraNa:' AdiguruH [51] ], 4. ' jagaraNa: ' madhyaguru: [ 151 ], 5 . ' sagaraNaH ' antyaguruH [ / / ' ], atra paJcaitra gaNAH svIkriyante / mAtrAgaraNaviSaye chando'nuzAsanamatam "dvi tricatuH paJca SaT kalA datacapaSA dvitri paJcASTa trayodazabhedA mAtrAgaNAH / sUtram // " trikala: vyAkhyA - kalA = mAtrA dvikalo 'dasaMjJaH' / 'tasaMjJaH' / catuSkalaH 'casaMjJaH' / paJcakalaH 'pasaMjJaH' / SaTkalaH 'pasaMjJaH' / iti 'dvitricatuH paJca SaNNAm' pratIkena 'kR tR rA sa divAdaraH' ityAdivat dAdi saMjJA mAtrA gaNAH / te ca yathAsaGkhyaM dvitri paJcASTa trayodazabhedAH / tatra dagaNo dvibhedaH - [ 5. / / ] tagaNastribhedaH - [ IS. 51. / / / ] cagaraNaH paJcabhedaH - [ ''. 115. 151. 115. / / / / ] - pa gaNaH - [ Iss. s15. / / 15. 551 1151. |'|| '|||. / / / / . ityaSTabhedaH / ] chando ratnamAlA - 18 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SagaNaH -[sss. ||ss. ISIS. Ss. |s. IssI. SIS si. ss. III. III. . . iti trayodazabhedAH] mAtrikagaNAnAM puSTikarAH saMgrahazlokAH - sarvagaH sarvalo dastaH, -pAdimAntima sarvalaH / sarvAnta-madhyamAdyag caH, samastalo matazca saH // pa prAdyantarlaghuglAntaH, syAdupAntya guruH sa ca / prAdyuttaraguruH so'pi, gurvAdiH sarvalopi ca // paH sarvagoD vAdyalaH syAdAdyopAntyalaghustathA / prAdyAntimaguruzcaiva, paryanta gurureva ca // prAdyantala upAntyAdyaga upAntya gurustathA / vAdyago madhyagazcAdyuttaragAdizca sarvalaH // atha pUrvokta varNagaNanAmaSTAnAM svarUpabodhakaM cakram (tAlikA) * garagajJAnAya cakram * 2 / nAma magaNa: nagaNa: bhagaNaH gaNaH jagaNa: ragaNaH sagaNa: tagaNa: cihnam | sss | || | | | // // 5] / chandoratnamAlA-19 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eteSAmaSTAnAmapi gaNAnAM devatA, svarUpaM tatphalaJca nimnalikhitarUpeNa bodhyambho bhUmistriguruH zriyaM dizati yo vRddhi jalaM cAdilo , ro'gnirmadhyalaghuvinAzamanilo dezATanaM so'ntyagaH / to vyomAntalaghudhanApaharaNaM jo'rkorujaM madhyago , bhazcandroyaza ujjvalaM mukhaguru!nAka AyustrilaH // zlokArthaH 1. magaNasya devatA bhUmiH (pRthvI), tatphalaM zrIH (lakSmI) bhavati, sa ca triguruH sthApyate / 2. yagaraNasya devatA jalaM, tatphalaM vRddhirbhavati, sa cAdi laghuH sthApyate / 3. ragaraNasya devatA agniH, tatphalaM vinAzo bhavati, sa ca madhyalaghurjAyate / 4. sagaraNasya devatA vAyuH, tatphalaJca bhramaNaM bhavati / ayamantyagururbhavati / 5. tagaraNasya devatA vyoma (AkAzaH) phalaM dhananAzaH ayamantalaghurbhavati / 6. jagaNasya sUryo devatA, tatphalaJca rogaprAptiH / ayaM madhyaguruH sthApyate / chandoratnamAlA-20 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. bhagaraNasya devatA candraH, tatphalaJca prakAzaM yazolAbhazca / ayamAdigururbhavati / 8. nagaraNasya devatA nAkaH (svargaH), phalaJcAsya vRddhirjAyate'yaM trilaghuH sthaapyte| gaNanAmasvarUpadevatAphalAnAJca jJAnAya cakram (tAlikA) kramAGka gaNanAma svarUpam | lakSaNam devatA phalama magaraNa: SSS gurutrayaH pRthvI lakSmIH yagaNa: 155 AdilaH jalam vRddhiH ragaNa: madhya laghu: agniH vinAzaH sagaraNa: vAyu: bhramaNam antyaguruH antyalaghu: tagaNa: prAkAzaH dhananAzaH jagaNaH | rogaprAptiH bhagaNa: madhyaguruH sUryaH SHI prAdiguru : candraH // | sarvalaghuH / nAkaH kIttiH | nagaraNa: | prAyuH (E) yati-gatyorjJAnam kasyApi chandasaH arthAt padyasya paThanAya taduccAraNa chandoratnamAlA-21 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAro nizcito bhavati / pratyekaM chando bhinna-bhinnaprakAreNa paThyate yena zrotR NAmAnandavardhanaM jAyate / bhAvAbhivyaktizca zIghra sampadyate / taduktamAcAryeNayatijihvaSTa vizrAmasthAnaM kavibhirucyate / sA vicchedavirAmAdyaiH, padairvAcyA nijecchayA // jihvAyA iSTaM vizrAmasthAnaM sthitisthAnaM kavibhiyatiH kathyate / sA yati nijecchayA bodhavyeti kasyacin matam / atra kecidanyevidvAMsaH prAhuH evaM yathA yathodvagaH, sudhiyAM nopjaayte| . tathA tathA madhuratA - nimittaM yatiriSyate // arthAd-yatinirdeze suzravatA bhavet sA yatirAdaraNIyaiva / taduktam zlokeSu niyatasthAne, padacchedaM yati viduH / tadapetaM yatibhraSTa, zravaNodva janaM yathA // tadevaM sarvasAro nissarati zlokAnAM paThanakAle tattaccha lokalakSaNAnusAra yatiH (virAmaH vizrAmo vA) vidheyaiva / pratyekachando lakSaNe prAyazo nirdiSTameva bhavati yadasmin padye'mukAmukasthAne yatividheyeti / yathA chandoratnamAlA-22 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'syAdindravajrA yadi tau jagau go, yasyAM kriyA SaTpramitaivirAmaH / ' arthAt yatra kriyA pazcame'tha paSThe'kSare virAmo bhavati tadindravajrAnAmakaM chando jAnIyAt / itthamevAnyannapi chandasi yatiH kartavyeti sarvatra nirdiSTaM vobhavIti / yativicAre chando'nuzAsanasUtram - 'zravyo virAmI yatiH | 16 | sa zrutisukho yatisaMjJaH / sA ca tRtIyAnteSu gadyAdinirdezeSu upatiSThate / gAdayazca sAkAGkSatvAt yatirityanena saMvadhyante / tena gAdyavacchinnairakSarairyatiH kriyate ityayamarthaH siddhayati / tatraiSA yatyupadezopaniSat paThitAsti / yatiH sarvatra pAdAnte, zlokAddhe tu vizeSataH / gAvicchinnapadAnte ca, luptA luptavibhaktike // atra niyamavizeSo'pi 1. parAdivadbhAvaviSaye prantAdivadbhAvaviSaye ca yati naSTA bhavati / 2. cAdibhyaH pUrvaM yatirna kartavyA / 3. prAdibhyaH paraM yatirna kartavyA / udAharaNaM gaveSaNIyaM granthabhUyaMstvAnneha dIyate // chandoratnamAlA - 23 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaterartho bhavati pravAhaH / arthAt padyoccAraNaM kathaM kIdRk pravAhapUrvakaM vidheyamiti jJAnam / arthAt kasyApi padyasya kIdRzoccAraNapravAha iti vijJAya sAvadhAnaM padyaM paThanIyaM kutrApi / // itizrI zAsanasamrAT-sUricakracakravatti-tapogacchApati - bhAratIyabhavyavibhUti-akhaNDabrahmatejomUrti - ciraMtanayugapradhAnakalpa - sarvatantrasvatantra - zrIkadambagiripramukhAnekaprAcInatIrthoddhAraka-paJcaprasthAnamayasUrimantrasamArAdhaka - parama pUjyAcAryamahArAjAdhirAja - zrImadvijayanemisUrIzvarANAMpaTTAlaMkAra - sAhityasamrAT - vyAkaraNavAcaspati - zAstravizArada - kaviratna - sAdhikasaptalakSazlokapramANa nUtanasaMskRtasAhityasarjaka - paramazAsanaprabhAvaka - nirupamavyAkhyAnAmRtavarSi bAlabrahmacAri - paramapUjyAcAryapravara zrImadvijayalAvaNyasUrIzvarANAM paTTadhara-dharmaprabhAvaka-vyAkaraNaratnazAstravizArada-kavidivAkara-dezanAdakSa- bAlabrahmacAri-paramapUjyAcAryadeva-zrImadvijayadakSasUrIzvarANAM - paTTadhara-jainadharmadivAkara-zAsanaratna-tIrthaprabhAvaka- rAjasthAnadIpaka - marudharadezoddhAraka-zAstravizArada-sAhityaratna-kavibhUSaNeti-padasama - laGkRtena zrImadvijayasuzIlasUriNA viracitAyAM chandoratnamAlAyAmAvazyakavastuparicayAtmakaH prathamaH stabakaH // samAptaH // chandoratnamAlA-24 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH stabakaH atha mAtrikacchandasAM prakaraNam chandasAM jJAnAya prasiddhapiGgalazAstre chando'nuzAsanAdi granthe cAnekachandasAM varNanaM vidvatsamAje paThana-pAThanAdau ca nitarAM prasiddhamasti / tebhyaH svaparasampradAyagranthebhyaH samRddhRtya pracalitAnAmatyantopayoginAM chandasAM paThanakriyopayogAyAtra saralatayA rItyA savivecanaM sodAharaNaJca lakSaNAdikamucyate / ____ tatra tAvat sAmAnyatayA sarvatra chando dviprakAreNa vaNitaM bhavati-1. mAtrAgaNanA niyamabaddhaM, 2. varNagaNanAniyamabaddhaJca / yadyapi chandazAstramarmajJaiH kiyadbhividvadbhizchandasAM trayo bhedAH darzitAH santi / yathA Adau tAvad garagacchando, mAtrAcchandastataH param / tRtIyamakSaracchanda-stredhA bhavati varNanam // AryAdyudgItiparyantaM, garagacchandaH samIritam / vaitAlyAdicUlikAntaM, mAtrAcchandaH prakIrtitam // sAmAnyAdyutkRti yAvadakSaracchanda eva ca // chandoratnamAlA-25 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathApi vRttaratnAkarAdyAcAryamatena mAtrAvarNabhedena chandasAM dvavidhyameva darzitamasti padyamukhena / yathA ratnAkaramate chando, dvividhaM variNataM sadA / prAryAdermAtrikeSveva, antarbhAvo vidhIyate // iti atha mAtrikAzikSaNe mAtrAyA eva prAthamyaM / tenAtra prathamaM mAtrA chandasAmeva lakSaNAdikaM dAtumucitamasti / teSvapi prAryAchandasaH paramaprasiddhatvena tasyaiva lakSaNaM prathama prastUyate / AryAyAH sAmAnyalakSaNaM zAstragranthelakSma tat saptagaNAH gopetA bhavati nehaviSame jH| SaSTho'yaM na laghU vA, prathame'rddha niyatamAryAyAH // SaSThe dvitIyatvAt parake, tve mukhatvAcca sa yati pdniymH| carame paJcamake, tasmAdiha bhavati SaSTho tvaH // sArAMzaH-pAryAyAH pUrvArddha-arthAt prathamadvitIyapAdaparyantaM, caturmAtrAvantaH saptagaNAH bhavanti, ante ca eko guruvarNo bhavati / atra viSamagaNe'rthAt-[ 1-3-5-7 ] eka-tRtIya-paJcama-saptamagaNeSu jagaNo [madhyamaguruH] naiva dhriyate, kintu SaSTho gaNAH jagaNAH athavaikalaghuvarNasahito nagaNo bhavitumAvazyakaM bhavati / yadi SaSThogaNaH chandoratnamAlA-26 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ salaghunagaNo bhavet tadA prathama laghUpari yatirapekSyate / evaM saptamo gaNaH salaghunagaNaH syAt tadA SaSThagaNasyAnte yatiH karttavyeti niyamaH / iti pUrvArddha niyamaH / unarAddhaarthAt-tRtIyacaturthacaraNayoH yadi paJcamogaNaH salaghunagaNazcet tadA caturthagaNasyAnte yatiH krtvyaa| taduttaraM SaSThogaNa ekalaghuvarNamAtraka eva bhavati / tasmAdevottarArddha pUrvArddhataH tisro mAtrAH nyUnA jAyante / etadeva chando'nuzAsane kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryakRta granthe'pi kathitamiti / yathA-"ca gau ca gaNa saptakaM, guruzcAddhe yasyA sA''ryA / apare'rddha SaSTho gaNo na tvadyukAryaH / " udAharaNamupadizyate tava hitaM , vAJchasi kuzalamAtmano nityam / mA jAtu durjanajane , svAryAcaritaM prapadyasva // mahAkavizrIkAlidAsakRta zrutabodhe'pi AryAchandaso'tisaralaM prasiddhatamaM prAJjalaM lakSaNamyasyAH prathame pAde, dvAdazamAtrAstathA tRtIye'pi / aSTAdaza dvitIye, caturthake paJcadaza sAryA // 4 // chandoratnamAlA-27 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtArtha :-yasya prathame tRtIye ca pAde [caraNe dvAdaza 2 mAtrAH, dvitIye pAde'aSTAdaza mAtrAH, tathA caturthapAde paJcadazamAtrA bhavanti tat prAryAnAmakaM mAtrikachando bhvti| [mAtrikazloke'pi mAtrAgaNanAsamaye laghuvarNasyaikA mAtrA, guruvarNasya ca dve mAtre iti pUrvokta vacaH sarvadA hradi rakSaNIyam / ] ___ spaSTArtha :-AryA chandasi-1. prathame caraNe (12) dvAdazamAtrAH / 2. dvitIye caraNe (18) assttaadshmaatraaH| 3. tRtIye caraNa [12] dvAdazamAtrAH / 4. caturtha caraNe [15] paJcadazamAtrAH bhavanti / ___ idaM lakSaNAtmakaM padyamapi AryAchandasi racitamasti / yato'trApi lakSaNaM saMghaTate'to'syodAharaNamapi bhavitumarhati / tathApi padyAntaramudAharaNaM prastUyatezivamastu sarvajagataH, parahita-niratA bhavantu bhUtagaNAH / doSAH prayAntu nAzaM, sarvatra sukhI bhavantu lokAH // [ iti bRhacchAntismaraNe (stotra ) proktam ] asya ca AryAchandaso navabhedAH prabhavanti / yathApathyA vipulA capalA mukhacapalA jaghanacapalA / gItyupagItyudgItayaH AryAgItizca navadhA''ryA // chandoratnamAlA-28 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atra 1. pathyA, 2. vipulA, 3. capalA, capalA, 5. jaghanacapalA, 6. gItiH, 8. udgItiH, 6. AryAgItiriti ca / 4. mukha7. upagItiH, ( 1 ) eteSu navabhedeSu prathamabhedapathyAyAH lakSaNamtriSvaMzakeSu pAdo dalayorAdyaSu dRzyate yasyAH / pathyeti nAma tasyAzchandovidbhiH samAkhyAtam // anvayaH - yasyAH dalayoH prAdyeSu triSu aMzakeSu pAdo dRzyate chandovidbhistasyAH pathyeti nAma samAkhyAtam / yasyAH AryAyAH ubhayorapi bhAgayoH prAdyeSu -prathameSu triSu = trisaMkhyeSu zakeSu bhAgeSu gaNeSu ityarthaH pAdaH zlokacaturtha - bhAgaH dRzyate = vilokyate / arthAt tRtIyagaraNAnte dvAdazamAtrAnte pAdaH samApto bhavati tasyA prAryAyA nAma pathyA, iti chandovidbhiH samAkhyAtaM kathitam / / lakSaNametat sAmAnyAryAyA lakSaNAntargatameva / tacca yasyAH prathame pAde dvAdazamAtrA ityAdi zabdena pUrvaM vyAkhyAtamevAsti - nAtra kiJcid vaiziSTyam / atrApi prathame tRtIye ca pAde dvAdazamAtrAsu virAmaH pAdasamAptizca jAyate tadaiva caturmAtrAtmakaM gaNatrayaM sambha chandoratnamAlA - 29 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vati / anyat sarvameva sAmAnyAryAvadeva dvitIya caturthapAdayorbhavati / athodAharaNaM prastUyate pathyAyA:pathyAzI vyAyAmI, strISu jitAtmA naro na rogI syAt / yadi manasA vacasA ca , druhyati nityaM na bhUtebhyaH // athavA-jaya jaya nAtha murAre, kezava kaMsAntAcyutAnanta / kuru karuNAmiti bhaNitiH, pathyA bhavaroga duHkhaanaam|| (2) vipulAlakSaNam saMlaya gaNatrayamAdimaM , zakalayo yorbhavati pAdaH / yasyAstAM piGgalanAgo, vipulAmiti samAkhyAti // saralArthaH-dvayoH zakalayoH (bhAgayoH) Adito gaNatrayamulladhya, arthAt dvAdazamAtrAtaH pazcAt pAdavizrAmaH syAt, tadA tAM zrIpiGgalAcAryoM nAmnImAryAM bhASate / idaM lakSaNamevodAharaNamasya / gaNayitvA pazyata, atra dvAdaza chandoratnamAlA-30 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtrAtaH pazcAt pAdavirAmo bhavati / tathApyudAharaNAntaram - mukha vipulA paryante ca laghIyAM so bhavanti nIcAnAm / " varSAsu grAma payaH, pravAhavegA iva atra dvAdazamAtrAnantaraM yatirbhavati / " pravAhavegA iva snehAH // (3) capalAlakSaNam - ubhayArddhayojakArau, dvitIya- tuyyau gamadhyagau yasyAH / capaleti nAma tasyAH, prakIrtitaM nAgarAjena // anvayaH-yasyA ubhayArdhayoH dvitIya-tuyauM gamadhyagau jakArI ( syAtAt) tasyA: nAgarAjena capaleti nAma prakIrtitam / sArAMza:- arthAt yasyA AryAyAH dvayorapi khaNDayoH (pUrvAddha uttarAddha ca) dvitIyazcaturthazca gaNAH jagaNo madhyagururbhavati sA capaleti nAmnA prasiddhA bhavati / udAharaNam capalA na cet kadAcid dharmArtha-kAma-mokSA nRNAM bhaved bhaktibhAvanA kRSNe / stadA karasthA na sandehaH // chandoratnamAlA - 31 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTatA-catasRNAM 2 mAtrANAmeko gaNo bhavati evaJcAtra pUrvArddha "nacetka" "nRNAM bha" iti dvAvapi jagaNIstaH evamuttarAddhapi "rthakAma" "tadAka" iti jagaNAveva staH / (4) mukhacapalAlakSaNam AdyaM dalaM samastaM, bhajeta lakSma capalAgataM yasyAH / zeSe pUrvajalakSmA, mukhacapalA soditA muninA // saralArthaH-yasyAzcapalAyA Adya dalaM capalAgataM lakSma bhajeta, anyo bhAgazca sAmAnyAyAH lakSaNalakSito bhavet tadA sA mukhacapalA nAmataH prasiddhA bhavati / udAharaNamvipulA'bhijAta vaMzoda bhavApi rUpAtirekaramyApi / niHsAryate gRhAd valla bhApi yadi bhavati mukhacapalA // (5) jaghanacapalAlakSaNamprAk pratipAditamaddhe, prathame tare tu capalAyAH / lakSmAzrayeta soktA , vizuddhadhIbhi - jaghanacapalA // chandoratnamAlA-32 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-yA prAryA prathame'rddha-pUrvArddha ityarthaH, prAkpUrvaM pratipAditaM-kathitaM arthAt AryA sAmAnyam, pathyAyA vipulAyAzceti yAvat lakSya-lakSaNamAzrayeta / prathametare - dvitIye arthAdutarArddha, capalAyAH lakSaNaM bhajate sA AryA / vizuddhavidvadbhiH prAcAryavaryaiH jaghanacapalA uktA / samanvayaH svayaM kAryaH / udAharaNambuddho yogI vidito, yauvanamadalavavihInakaruNAbdhiH / AsInnavAGganAnAM , __sudulaMbho jaghanacapalAnAm // (6) gItilakSaNam "prAryA prathamArddhasamaM yasyA aparAddhaMmAha tAM gItim // " saralArthaH-yasyAH prathamA samAna eva uttarArddhabhAgo'pi syAt tAM kavayo gIti kathayanti / arthAt yatra prathame tRtIye ca pAde dvAdaza 2 mAtrAH dvitIye caturthe ca aSTAdaza 2 mAtrA bhavanti sA gIti chando bhavati / chanda-3 chandoratnamAlA-33 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamkaThinaM gurukulagamanaM , vedA'dhyayanaM jitendriyatvaJca / prathame vayasi nitAntaM , niSevyate yasta eva satpuruSAH / / (7) upagItilakSaNam "AryAparArdhatulye, daladvaye prAdurupagItim / " saralArthaH-yatra AryAyAH parArdhatulya eva pUrvArdhA bhavati arthAt prathame tRtIye ca pAde dvAdaza 2 mAtrAH dvitIye caturthe ca pAde paJcadaza 2 mAtrAH bhavanti sA upagItiH kathyate / udAharaNamupagIti kuraGgazizo yAgAH zrutisukhalavaspRhayA / vyAdhaM kimapi na pazyasi, cApanyasteSumiha purataH // athavAgarjan bho maThanAyaka sAdhUnatrAsapad vijayI / sa muni hariH khalu samprati yati lokAlasyato maunI // chandoratnamAlA-34 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) udgItilakSaNam AryA sakaladvitayaM, vyatyayaracitaM bhavedyasyAm / sodgItiH kila kathitA-tadvadyatyaMzabhedasaMyuktA // saralArthaH-AryA sakala dvitayaM arthAt prathamabhAgo dvitIyabhAgaJca yadi vyatyayaracito bhavati = pUrvArddhasthAne parArddhabhAgaH, parArddhasthAne pUrvArddha bhAgaH iti yAvat / prathamapAde dvitIyapAde kramazaH dvAdazamAtrAH paJcadazamAtrAH, evaM tRtIya-caturthayoH pAdayoH kramazo dvAdazamAtrAH aSTAdazamAtrAH bhavanti tadA tasya nAmodgItiriti jAyate / udAharaNamvIra vareNya raNamukhe, zrutvA tava siMhanAdamiha / sapadi bhavantyarikariNo, mdhuvrtodgiitiriktgnnddtttaaH|| athavAsaMskRtavAcopadizan, sukRtI dharmapracAramanAH / jaha nu tanubhavArodhasi, mantrodgItizcArumuktAtmA // (6) AryAgItilakSaNam AryA pUrvAddhaM yadi, guruNaikenAdhikena nidhane yuktam / itarat tadvannikhilaM, dalaM yadIyamuditaivamAryAgItiH // chandoratnamAlA-35 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArtha:- yadi AryA pUrvAddha nidhane ( ante ) ekena adhikena guruNA yuktaM syAt kizva yadIyaM itarad dalaM nikhilaM tad vad syAt arthAd pUrvavat syAt sA AryAgItirucyate / prathame pAde dvAdazamAtrAH dvitIye ca pAde viMzatirmAtrAstathaiva / tRtIya- caturthayorapi mAtrA yatra sAryA gItiriti yAvat / udAharaNam ajamajaramamaramekaM pratyak caitanyamIzvaraM brahmaparam / zrAtmAnaM bhAvayato bhavamuktiH syAditIyamAryAgItiH // athavA , ajamajaramamaramIzaM, - svAnte saMdhyAyatAM hi puNyAtmanRNAm / muktistApatrayato januSAM, sA syAditIyamAryAgItiH // atha mAtrikAnuSTup prakaraNam (10) vaktrachandolakSaNam "vaktraM nAdyAnnasau syAtAmabdheryo'nuSTubhi khyAtam chandoratnamAlA - 36 6.. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvayaH--yatra anuSTubhi prAdyAt na sau na syAtAm, abdheH yaH (syAt) tad vaktraM khyAtaM bhavatIti zeSaH / ___ saralArthaH-yasmin anuSTubhi chandasi=aSTAkSarake varNasamavRtte prathamavarNataH pazcAt nagaNaH sagaNo vA naiva bhavati tathA caturthavarNataH pazcAt yagaNo varttate tAdRzaM chando vaktranAmakamanuSTub bhavati / udAharaNam navadhArAmbu-saMsikta-vasudhAgandhi niHsvAsam / kiJcidunnata ghoragAgraM mahIM kAmayate vaktram // yadyapIdaM vArNikA'nuSTub iva pratibhAti tathA'pi madhye 2. gurulaghu varNasya niyamo dRzyate'to mAtrikacchandaH prakaraNe dhRtamiti bodhyam / / (11) pathyAvaktralakSaNam"yujorjena saribhartuH pathyAvaktraM prakItitam / " saralArthaH-yujoH samayozcaraNayoH saridbhatu: samudrAccaturakSarAt Urdhvamiti shessH| jena =jagaNena (yadi saMyukta syAt) tarhi tat pathyAvaktraM prakIrtitaM bhavati / chandoratnamAlA-37 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamnityaM nItiniSaNNa sya rAjJo rASTra na sIdati / nahi pathyAzinaH kAye , jAyante vyAdhivedanA // atra samayodvitIya-caturthayozcaraNayozcaturthAt paraM jagaNo vrtte| (12) capalAvaktrasya lakSaNam-- "cplaavktrmyujornkaarshcetpyoraasheH|" saralArthaH--cet yadi ayujoH viSamacaraNayoH payorAzerarthAt caturthAt akSarAt nakAraH nagaNaH syAt tadA tacchandaH capalAvaktra bhavatIti jJeyam / atra ayujorityukta samayo'stu yagaNa eveti labhyaM bhavati / udAharaNam-- kSIyamAraNAgradazanA vaktrA nirmAsa - nAsAgrA / kanyakA vastra - capalA , labhate dhUrta saubhAgyam // chandoratnamAlA-38 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) acaladhRtilakSaNam "dvikaguNitavasulaghuracaladhRtiriti / " , dvi-ka-gu-Ni-ta-va-su-la-ghu-ra-ca-la-dhR-ti-ri-ti / saralArthaH-dvikaguNitA vasavo yatra te dvikaguriNata vasavaH SoDazetyarthaH / SoDazalaghavo mAtrA yasmin chandasi sA acaladhRti nAmnA prasiddhayati / pratyekaM pAdaH SoDazamAtrA parimita evAtra jAyate / piGgalamunirenAM gItyAryeti nAmnA vyapadizati / udAharaNammadakalakhagakulakalaravamukhariNi , vikasitasarasijaparimalasurabhiNi / girivaraparisarasarahima hati khalu , ratiratizayamiha mama hRdi vilasati // pratra pratipAdaM SoDazamAtrAH laghurUpAH santi / / (14) vizlokalakSaNam "jonlAvathA'mburvizlokaH / " saralArthaH-ambudhezcaturthyA mAtrAyAH pazcAt yadi chandauratnamAlA-39 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagaNaH syAt / zeSam arthAt navamI mAtrA laghustat pazcAt guruzcet SoDazamAtrikamidaM chandaH vizloka iti nAmnA prasiddhaM bhavati / udAharaNambhrAtarguNarahitaM vizlokaM - durNayakaraNakathitalokam / jAtaM mahitakule'pyavinItaM , mitraM parihara sAdhu vigItam / / (15) citrAlakSaNam "bAraNASTanavasu yadi lshcitraa|" saralArthaH-yatra paJcamASTamanavabhyo mAtrA laghurUpAH anyat sarvaM pUrvavat SoDazamAtrAyAH paado| yatra sA citrA bhavati / udAharaNamyadi vAJchasi parapadamAroDhuM , maitrI parihara saha vanitAbhiH / muhyati munirapi viSayAsaGgAt , citrA bhavati hi manaso vRttiH // chandoratnamAlA-40 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asmin paye praticaraNaM paJcamASTamanavabhyo mAtrAH laghurUpAH / (16) pAdAkulakalakSaNamyadatItakRtavividha-lakSmayutaiH , mAtrA samAsAdipAdaiH kalitam / aniyatavRtta - parimAraNayukta, prathitaM jagatsu pAdAkulakam // .. saralArthaH-mAtrA samakAlAdInAM yeSAM chandasAM lakSaNamuktamiha teSAM mAtrA samAditachandasAM caraNairyasya chandaso racanA vidhIyate / arthAt-yasya catvAro'pi pAdAH ekalakSaNena yuktA na bhavanti (arthAt-vibhinnaprakArakAH bhavanti) tathA SoDazamAtrikA eva bhavanti tacchando pAdAkulakamiti nAmnA prasiddha bhavati / udAharaNampuskokila-kRtazobhana-gIte , dakSiNa . pavanapreritazIte / madhusamaye'smin kRtavizlokaH , pAdAkulakaM nRtyati lokaH // chandoratnamAlA-41 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) dohaDikAlakSaraNam mAtrA dvayordazakaM yadi, pUrvaM laghukavirAmI / pazcAdekA dazakaM tu, dohaDikA dviguNena // saralArthaH - yatra prathamaM caraNaM trayodazamAtrAmayaM, laghuka virAmi - arthAt virAme laghuvarNayukta, dvitIyacaraNe ca ekAdazamAtrA virAme ca laghuvarNaH syAt, yadi tadA dohaDikA nAma vRttaM syAt / dvirAvRtyA pUryate chandaH / arthAt tRtIya- caturtha caraNAvapi prathama dvitIya sadRzAveva bhavato'sya chandasaH / udAharaNam satsaGgatiriha sarvadA, phalamadhikaM vitanoti / kusumaprasaGgataH, devAmRtamApnoti // kITaH atha mAtrikArdhasamavRttam (18) vaitAlIyalakSaNam SaD viSame'STau same kalA stAzca same syurno nirantarAH / na samAtra parAzritAH kalAH, vaitAlIye'nte ralau chandoratnamAlA - 42 guruH // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvayaH - vaitAlIye viSame ( pAde ) SaTkalAH syuH same pAde aSTau kalAH syuH prante ralau gurU staH / same ca tAH (kalA :) nirantarA na syuH / atra samAH kalAH parAzritA na bhavanti / saralArtha:- yasya viSaye'rthAt prathame tRtIye ca pAde SaTmAtrAH, tathA dvitIye caturthe ca caraNe aSTau mAtrA bhaveyuH evaM tAsAM mAtrANAM pazcAt ubhayatra arthAt same viSame ca eko ragaraNaH eko laghureko guruzca krameNa vartteta tadA tacchando vaitAlIyanAmakaM prasiddhyati / idamardhasamaM chandaH / udAharaNam- jagadekahitaka-nizcayA jagatItala mAtramaNDale athavA- nijadharmeka paraprayojanAH / viralA eva bhavanti te janAH // kezaiH kSutkSINazarIrasaJcayAvyaktIbhUta paruSaistavArayo vaitAlIya tanuM chandoratnamAlA - - - zirA'sthipaJjarAH / 1 -43 vitanvate // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) aupacchandasikalakSaNam paryante yau tathaivazeSaM tvaupacchandasikaM sudhIbhiruktam / saralArthaH-yasya vaitAlIyasya paryante viSamasamacaraNayoH SaNNAmaSTAnAJca kalAnAmanteyauM arthAt ragaNa-yagaNau syAtAM zeSa SaDaSTakalAdi niyamAdi tathaiva arthAt vaitAlIyavadeva syAt tadA sudhIbhiraupacchandasikaM nAma chandaH kathyate / udAharaNamvAkyairmadhuraiH pratArya pUrva yaH pazcAdabhisandadhAti mitram / taM duSTamati viziSTagoSThayA maupacchandasikaM vadanti bAhyam // athavA paravaJcanakamariNa pravINaM yativRndaM gahamedhito'pi duSTam / nijadharmaparAGmukhaM tadAnI maupachandasikaM dadarza devaH // (20) ApAtalikAlakSaraNam "ApAtalikA kathiteyaM, bhAd gurukA'tha pUrvamanyam / " chandoratnamAlA-44 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-yatra paryante SaNNAmaSTAnAJca mAtrANAmante bhAd bhagaNAd AdiguroH gurukau dvau gurU syAtAm evamanyat pUrvakathita vaitAlIyavad bhavati tasya nAma ApAtalikA bhavati / udAharaNampiGgakezI kapilAkSI, vAcATAvikahonnatadanto / ApAtalikA punareSA, nRpati kule'pi na bhAgyamupaiti / athavAgurukulasevI guNarAgI, gurubhakto niyamocitavRttaH / sakalahitaiSI mitavAdI, yadi lokaH kimalabhyamiha syAt // (21) dakSiNAntikAlakSaraNam tRtIya yuga dakSiNAntikA samastapAdeSu dvitIya laH / saralArthaH-samastapAdeSu samasteSu caturvapi caraNeSu dvitIya laH-dvitIyA mAtrA, la zabdasyeha mAtrA'rthaH, tRtIya yug tRtIyayA mAtrayA yug yuktA cet syAt tadA dakSiNAntikA nAma chando bhavati / cet tadA zabdAvadyAhAyauM / sarveSu caraNeSu dvitIyo varNo gururevavidheyaH / tata eva dvitIyA mAtrA tRtIyayA yuktA bhaviSyati / ataH na samA'tra parAzritA kalA iti vaitAlIya sAmAnyalakSaNoktasyAyamapavAdaH / chandoratnamAlA-45 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSaM yathA prAptameva / yathA'traiva lakSaNavAkye dvitIyA mAtrA tRtIyayA mizritA / udAharaNam yadIya pAdAbjacintayA, palAyanaM pApAni kurvate / sadaiva bhANDAsurakAntakaM tamAdidevaM mAnase dadhe // " // iti zrI zAsanasamrAT sUricakracakravatti tapogacchAdhipati - bhAratIyabhavya vibhUti prakhaNDabrahmatejomUrti- ciraMtanayugapradhAnakalpa - sarvatantra svatantra - zrIkadambagiripramukhAnekaprAcInatIrthoddhAraka - paJcaprasthAnamayasUrimantrasamArAdhaka - parama pUjyAcArya mahArAjAdhirAja - zrImadvijayanemisUrIzvarANAM - paTTAlaMkAra - sAhityasamrAT - vyAkaraNavAcaspati zAstravizArada - kaviratna sAdhikasaptalakSazlokapramANa nUtanasaMskRta sAhitya sarjaka - paramazAsanaprabhAvaka - nirupamavyAkhyAnAmRtavarSi bAlabrahmacAri - paramapUjyAcAryapravara zrImadvijayalAvaNya sUrIzvarANAM paTTadhara-dharmaprabhAvaka - vyAkaraNaratnazAstravizArada - kavidivAkara dezanAdakSa- bAlabrahmacAri-paramapUjyAcAryadeva - zrImadvijayadakSasUrIzvarANAM paTTadhara- jainadharmadivAkara - zAsanaratna - tIrthaprabhAvaka - rAjasthAnadIpaka - marudhara - dezoddhAraka - zAstravizArada - sAhityaratna-kavibhUSaNeti - padasama - laGkRtena zrImadvijayasuzIlasUriNA viracitAyAM chandoratnamAlAyAM mAtrika chandanirUpaNAtmako dvitIyaH stabaka: // samAptaH // - - - - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH stabaka: athAnekaprakArANAM mAtrika chandasAM racanAvidhi pradarzya samprati varNavRttAnAM chandasAM nirUpaNaM prArabhate / zrInAmakaM sarvaprathamaM uktAjAtibhedeSu ekAkSarametat chandaH / (1) uktAyAM "gaH zrIH " / lakSaNamidam / athavA "guH zrIriti kathyate / zrInAmakaM chando bhavati / kathaJcicchando nAmnaH samAvezanaM saralArtha:-- eko guruvarNamAtraM yasya pratipAdaM bhavati tat udAharaNeSu sarvatra yathA karttavyamiti prathA kavijanAnAM vidyate / udAharaNam zrI zaH pAyAt / / athavA - gIrdhIH zrIH stAt / / cha. / / asmin praticaraNam ekaiko guruvarNo vidyate iti lakSaNaM saGgataM bhavati / chandoratnamAlA - 47 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) atyuktAyAM "gau strIH" / lakSaNamidam / saralArthaH-yasmin chandasi pratipAdaM dvau dvau guruvauM bhavataH tat strI nAmakaM chandaH kathyate / udAharaNam zrImAn vIraH / nityaM, dhyeyaH // cha. svakRtam / athavA-bhrAta, dRSTA / iSTA, sA strI // ch.| asyAparaM nAma padmamityapi / / (3) lau madaH / lakSaNa midam / saralArthaH--yatra pratipAdaM dvau dvau laghuvaNauM bhavatastaM madanAmaka chando bhavati / udAharaNam jaya, jina / jita mada // cha. asyAparaM nAma puNyamapyasti / / (4) madhyA jaaticchndH| madhyAyAM mo nArI / lakSaNamidam / saralArthaH-yasya pratipAdaM ekako magaNo (sss) bhavati = arthAt triguruvarNapAdAtmakaM chandaH nArI nAmakaM bhavati / chandoratnamAlA-48 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNam niHsAre, sNsaare| sAraM kiM, syAnnArI // cha. / / athavA nArINAM klyaannii| mAM pAyAt sA vANI // cha. / / madhyAyAH jAtestRtIyo bhedaH(5) ro mRgii| lakSaNamidam / saralArthaH-yasya praticaraNamekaiko ragaNo (sis) bhavati tat mRgI nAmakaM chandaH kathyate / asyAparaM nAma taDiditi / udAharaNam vallabhA gehinI / sA mRgI-locanA / / cha. / (6) so mdnH| lakSaramidam / saralArthaH-yasya pratipAdamekaikaH sagaNo (s) bhavati tanmadananAmakaM chandaH kthyte| asyAparaM nAma rajanItyapi / udAharaNam virahe'bhyadhikam / madano dahati / / chandoratnamAlA-49 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) atha pratiSThA jAtibhedaH pradarzyate / asyAzcattvAro bhedAH prastArakriyayA SoDaza bhedAH bhavanti / caturakSarakaM chandaH / mgau cet kanyA / lakSaNametat / saralArthaH-yasya pratipAdaM magaNazcaiko guruvarNazcaiko bhavati tat kanyAnAmakaM chando jJeyam / udAharaNam-. sarvairdevaiH yehAJcakra / seyaM manye dhanyA kanyA / / cha. / / (8) sgau sumatiH / lakSaNamidam / saralArthaH-yatraikasmin pAde sagaNottarameko guruvarNo bhavati tat sumatinAmakaM chandaH kathyate / udAharaNam bhaja dharma, vada satyam / tyaja pApaM, sumatiH san / / (6) atha supratiSThA jAtirdaya'te / atra prastArakriyAbhedaiAtriMzadbhedA jAyante / teSAM saptamo bhedaHbhagau giti paGktiH / lakSaNametat / / saralArthaH-yasyaikasmin caraNe eko bhagaNaH ( / / ) chandoratnamAlA-50 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taduttaraM dvau guruvaraNau staH tat paGktinAmakaM chandaH kathyate / patra pratipAdaM paJca varNA bhavanti / paJcAkSarapAdakametat / udAharaNam mAse, phullavanAnte / phAlguna pAvaka- tulyA, kiMzuka - paGktiH / cha. - (10) ro gau prItiH / lakSaNamidam / saralArthaH-yasmin ragarago (SIS ) ttaraM dvau gurU staH tat prItinAmakaM chandaH kathyate / atra gAyatrI chandasaH krameNa 64 bhedA jAyante / teSu trayodazabheda: pradarzyate / SaDakSarapAdakaM chanda idam / ( 11 ) tyaustastanumadhyA / lakSaNamidam / ( SaDakSarapAdakametat / ) saralArtha:- yasya pratipAdaM kramazastagaNo ( ssi ) yagaraNa (ISS) zca bhavati tat tanumadhyAnAmakaM chandaH kathyate / udAharaNam lAvaNya payodhiH, saubhAgyanidhAnam / sA kasya na hRdyA, bAlA tanumadhyA / / cha. / / chandoratnamAlA - 51 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA mUtirmurazatro - ratyadbhuta - rUpA / AstAM mama citte, nityaM tanumadhyA / / (12) gAyatryA eva SoDazaM bhedamAha / zazivadanA nyau| lakSaNamidam / saralArthaH-yasya praticaraNaM kramazo nagaNa (1) yagaNa (Iss) saMyukta bhavati tat zazivadanAnAmakaM chandaH kathyate / udAharaNam manasijalIlA - kulagRhabhUmiH / kuvalayanetrA - zazivadaneyam / / cha. / / athavA zazivadanAnAM, vrajataruNInAm / dadhighaTabhedaM, madhuripuraicchat / / (13) gAyatryA eva prathamo bhedaH / "vidyullekhA mo mH"| lakSaNamidam / ___ saralArthaH-yasya praticaraNaM magaNa dvayavad bhavati sA vidyullekhaa| chandoratnamAlA-52 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNam varSAkAle kAle, meghAcchannAkAze / vidyullekhA bhAntyaH, sarvairAlokyate / / (14) gAyatryA eva ekonaviMzaM bhedaM darzayati"tsau ced vasumatI" / lakSaNamidam / ___ saralArthaH-yasmin pratipAdaM tagaNa (ss|)-sgnnau (us) syAtAM tadA vasumatInAmakaM chando jAyate tat / udAharaNam sA ste vasumatI, yAste vasumatI / puNyAkaravatI, puNyAkarabhavA / / (TippaNI-gAyatrI jAtiparyanta chandasAM pAdAnte yatiH sarvatra bhavatIti sAmAnyo niyamaH / ) (15) "syau vimlaa"| lakSaNamidam / . saralArthaH-yasya praticaraNaM sagaNa-(s)-yagaNau (Iss) staH tat sunandAnAmakaM chando bhavati / udAharaNam nipatanti yasmin, saralAdRzaste / tamupaiti lakSmIH, vimalA ca kItiH / chandoratnamAlA-53 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) "myau sunndaa"| lakSaNapadametat / saralArthaH-yasya pratipAdaM magaNa (sss)-yagaNoM (Iss) staH tat sunandAnAmakaM chando bhavati / udAharaNam zrImat pArzvanAtha !, tvat pAdAbjayugme / bhUyAnirvikalpA, bhaktirme sunandA / / atha saptAkSarakaM chandaHatra uNNig jAtibhedAH pradarzyate / saptAkSarametad bhavati prastArakrameNoNNiho 128 bhedA jAyante / (17) "msau gaH syAnmadalekhA" / lakSaNametat / saralArthaH-yatra kramazaH pratipAdaM magaNa (sss)-sagaNau (15) ekazca guruvarNo (5) bhavati sA madalekhA kathyate / udAharaNam yAvad kesarinAdo, nAyAti zrutimArgam / tAvad gandhagajAnAM, gaNDe syAn madalekhA // cha. / (18) "kumAralalitA jsaug" / lakSaNametat / chandoratnamAlA-54 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazo jagaNa (11)sagaNau [15]-ttarameko guruvarNaH=[s] tiSThati tallalitAnAmakaM chando bhavati / udAharaNama narendragaNasenA-vRtaH pathikazaktiH / dadhAsi nRpate tvaM, kumAralalitAni / / cha. / / (19) "saragarhasamAlA" / lakSaNapadamiti / saralArthaH-yasmin pratipAdaM sagaNo [s] ragaNo [15] guru [s] rekazca tiSThati sA haMsamAlA kthyte|| udAharaNam zaivalAni nirAzA, paGkaje bddhvaasaa| kiM vakoTAvalIyaM, hanta sA haMsamAlA // cha. / / (20) "tsau go bhrmrmaalaa"| lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH tagaNaH (ss1) sagaNa (15)-stata eko guruvarNo (5) bhavet tad bhramaramAlAnAmakaM chandaH kathyate / udAharaNam kunde vikasite vA, mandArakusume vaa| prItyA madhurasADhaya, bhrAntA bhramaramAlA / / cha. / / chandoratnamAlA-55 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuSTup chandaH athAnuSTup prakaraNam-prastArakrameNAnuSTubho bhedAH 256 bhavanti / aSTavarNapAdAtmakamidaM chandaH / (21) "bhau gIti citrapadA" / lakSaNamidam / saralArthaH-bha. bha. gu. gu. = yatra pratipAdaM bhagaNadvayaM dvau gurUvau~ ca bhavatastaccitrapadAnAmakamanuSTup chando bhavati / paJca paJcAzattamo'yaM bhedaH / udAharaNamvyomani sAgaratIre, parvatazRGganikuJja / ' bhrAmyati bhImakulendo, citrapadA tava kIttiH / / cha. / / athavA yasya mukhe priyavANI, cetasi sajjanatA ca / citrapadA'pi ca lakSmIH taM puruSaM na jahAti / / (22) "mo mo go go vidyunmaalaa"| lakSaNamidam / saralArthaH-ma. ma. gu. gu. arthAt yatra pratipAdaM kramazaH magaNadvayaM guruvarNadvayaJca bhavati sA vidyunmAlA kathyate / caturSu caturSu yatistatra jAyate / chandoratnamAlA-56 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamsatyaM ramyAH bhogAH bhogAH, kAntAH kAntAH prAjyaM rAjyam / kiM kurvantu prAjJA yasmAd, AyurvidyunmAlA lolam // cha. / / atra zrutabodhaHsarve varNA dIrghA yasyAM, vizrAmaH syAd vedaivedaiH / vidvadvandairvINAvANi - vyAkhyAtA sA vidyunmAlA / / udAharaNamvidyunmAlA lolAn bhogAn, muktvA yuktau yatnaM kuryAt / dhyAnotpannaM niHsAmAnyaM, saukhyaM bhoktu yadyAkAGkSat / / (23) "trau lgau naaraacm"| lakSaNametat / saralArthaH-yatra kramazaH praticaraNaM tagaNa-ragaNau laghu * guru ca staH tannArAcanAmakaM chandaH kathyate / udAharaNamdurvAravairidantinAM, kumbhasthaleSu nizcalaH / tvat kottiketuvaMzavat - nArAca eSa zobhate / / (24) "mANavakaM bhaattlgaaH"| lakSaNametat / anuSTubhaH zatatamo'yaM bhedaH / chandoratnamAlA-57 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-yasmin kramazaH bhagaNottaraM tagaNastaduttaraM laghuguruzca sthApyate tacchando mANavakaM bhavati / (rA. 5. Is.) / caturyu caturSu yatiratra jAyate / / udAharaNam zItakajAnyo'nyaraNat, dantaravaivikasvaram / sAma paThan mANavako'znAsi muhuryatra zukaiH // cha. / / atra zrutabodhaH AdigataM turyagataM, paJcamakaM cA'ntyagatam / .. syAd guru cet tat kathitaM, mANavakAkrIDamidam / / udAharaNam mANavakakrIDitakaM, yaH kurute vRddhvyaaH| hAsyamasau yAti jane, bhikSuriva strIcapalaH / / (vRttaratnAkaraH) (25) anuSTubhaH saptapaJcAzattamo bhedaH-"mnau gau hNsktmett"| (sss. III. ss.) / lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH magaNanagaNottaraM guruvarNadvayaM bhavet tad haMsakatanAmakaM chandaH kathyate / chandoratnamAlA-58 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNam abhyAgAmizazilakSmI - majIrakvaNitatulyam / tIre rAjati nadInAM, ramyaM haMsakatametat ||vR.|| athavAmaJjIrakvaNitayogyAM, kurvANaM zravaNabhogyAm / prAdatte vata manAMsi, yUnAM haMsakatametat / / cha. // (26) anuSTubhaH 171 tamo'yaM bhedaH samAnikA / "jo samAnikA galau c"| ss. IsI. s. / lakSaraNapadamidam / saralArthaH-yasya pratipAdaM kramazaH ragaNaH jagaNastaduttaraM gururlaghuzca bhavati sA sAmAnikA kathyate / udAharaNam rAgaroSamohadoSa . dArudAvapAvakasya / tIthikaH samaM jinasya, no samAnikAkalApi / / cha. / / athavA OM namo janArdanAya, pApasaMghamocanAya / duSTadaityamardanAya, puNDarIkatvo ca nAya / / anuSTubhaH 86 tamuzItitamo bhedaH / chandoratnamAlA-59 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) "pramAriNakA jarau lgau"| lakSaNamidam / ja. ra. la. ga. [1s1. sis. I. s.] / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH jagaNo ragaNastaduttaraM laghuguruzca varNo bhavati sA pramANikA kathyate / udAharaNamtava prabhAtumicchatAM, yazazculukya bhUpate / samagramAnajitvarI, jagattrayI pramANyabhUt / / cha. / / athavA punAtu bhaktiracyutA, sadA'cyutAGghripadmayoH / zrutismRtipramANikA, bhavAmburAzitArikA // . TippaNI-asyAH zrutanagasvarUpiNI nAma nirdiSTamasti / yathA dvituryaSaSThamaSTamaM, guruprayojitaM yadA / tadA nivedayanti tAM, budhA nagasvarUpiNIm / / udAharaNam namAmi bhaktavatsalaM, kRpAluzIlakomalam / bhajAmi te padAmbujaM, akAminAM svadhAmadam / / chandoratnamAlA-60 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) " rajau gau sihalekhA" / lakSaNametat / sis. |'| ''. / saralArtha:-yatra pratipAdaM kramazaH ragaNo jagaraNastaduttaraM guruvarNadvayaM tiSThati sA siMhalekhA bhavati / udAharaNam parNapAtramAtrabhIta ! kRSNasArapota tAta / kiM vilambase mahAtman, tvaM jahIhi siMhalekhAm ||ch. / / yadanyat" / lakSaNametad ( 2 ) " vitAnamAbhyAM vitAnachandasaH / saralArthaH - samAnikA pramANikAbhyAM bhinnaM vitAnasaMjJakaM chando bhavati / anyapadenAtra alakSita chando'tiriktamanuSTubjAtIyamanekavidhamUhyam / udAharaNam tvayi tejobhirazeSaM jagadudyotayatIdam / udayatyeSa idAnIM savitAnAtho mudhaiva // cha. / / atha vRhatI bhedA dvAdazAdhikapaJcazatam [ 512] / navAkSarapAdikA eva sarvA vRhatI bhavatIti vijJeyam / chandoratnamAlA - 61 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ (30) "rAnnasAviha hlmukhii"| ra. na. sa. / SIS. I. Iss. lakSaNametat / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH ragaNa-nagaNa-sagaNA bhavanti sA halamukhI kathyate / udAharaNam danturaM kapizanayanaM, yanmukhaM vikaTacibukam / tAM striyaM sukhamabhilaSan, dUratastyajed halamukhIm |ch.| athavAgaNDayoratizayakRzaM, yanmukhaM yanmukhaprakaTadazanam / ApataM kalahanirataM, tAM striyaM striyaM tyaja halamukhIm ||ch.|| (31) "no rau vRhtikaa"| na. ra. r.| lakSaNa metat / ____saralArthaH-yasya pratipAdaM kramazaH nagaNa ragaNa ragaNAH bhavanti sA bRhatikA kathyate / 1. 5s. sis. / lakSaNametad / udAharaNam vizadavRttalabdhAtmAnaH, zuciyazopate pateH / tava kamaNDaluvAridhir, bRhatikA mandAkinI ||ch.|| chandoratnamAlA-62 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) bRhatyAH 64 catuSSaSTitamo bhedaH"bhujagazizubhRtA nau mH"| na. na. ma. / ... '''. / lakSaNamidam / ___ saralArthaH-yasya praticaraNaM kramazaH nagaNadvayaM taduttaraM magaNo bhavati tasya bhujagazizubhRtAM nAma kathyate / udAharaNam nayanavilasitairasyAH, kathamiva vata mUrchA te / bhujagazizubhRtA yadvA'vagatamuragakanyeyam / / athavA hRdataTanikaTakSoNI-bhujagazizubhRtA yA'sIt / muraripudalite nAge, vrajajanasukhadAsA'bhUt / / (33) "maH sau knkm"| ma. sa. s.| sss. // 5. IIs. / lakSaNametat / ___saralArthaH-yatra pratipAdaM magaNottaraM sagaNadvayaM bhavati tat kanakanAmakaM chandaH kathyate / udAharaNammithyAdarzanadigdhamanAH, pApaM dharmadhiyA manute / gADhonmata rasAndhadRzAM, mRtapiNDo'pyatha vA kanakam ||ch.|| chandoratnamAlA-63 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zratha paGktijAtipradarzanam / prastArakrameNA'sya 1024 bhedAH bhavanti / atra sarvANyeva chandAMsi dazAkSaracararaNakAni jAyante / (34) "sau jagau zuddhavirADidaM matam" / '''. ||'. |'|. '. / lakSaNamidam / ja. gu. saralArtha:-yasya pratyeka caraNe kramazo magaNaH sagaNo jagaraNo gururekazca tiSThati tasya zuddhavirADiti nAma prathitaM bhavati / atra pAdAnte yatirbhavati / udAharaNam samyagjJAnacAritrapAtratAM, yo dadhe bhuvanaikabAndhavaH / trailokyaspRhaNIyatAM gataH athavA , ma. sa. satyaM zuddha virADayaM muniH / / cha. / / vizvaM tiSThati kukSikoTare, va yasya sarasvatI sadA / asmadvaMza pitAmaho guru brahmA zuddhavirAT punAtu naH / / chandoratnamAlA - 64 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) "mnau yagau ceti pnnvnaamedm"| ma. na. ya. gu.| sss. / / / |''. s. / lakSaNametat / ___saralArthaH-yasya praticaraNaM kramazaH magaNa nagaNa yagaNotaraM gurureko bhavati tat paNavanAmakaM chandaH kathyate / udAharaNamsyAdvAdA'mRtamudite citte , zAstroktiH kaTuritarA bhAti / evaM saMsadi caturaGgAyAM , jalpAmo jayapaNavaM manyate / / cha. // athavAmImAMsArasamamRtaM pItvA , zAstroktiH kaTuritarA bhAti / evaM saMsadi viduSAM madhye , jalpAmo jaya paNavabandhatvAt / / (36) "bhigau citrgtiH| bha. bha. bha. gu. / si. s. 51. s. / lakSaNamidam / ___saralArthaH-yasya pratipAdaM bhagaNatrayottarameko guruvarNo "bhavati tat citragatinAmakaM chando jAyate / chanda-5 chandoratnamAlA-65 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamyasya na kA'pi kalA na mati rna vyavasAya lavo'pi tthaa| so'pi kathaJcana jIvati ced , daivamidaM khalu citragatiH / / (37) "jau ragau mayUrasAriNI syaat"| ra. ja. ra. gu.| sis. IsI. sis. s. / lakSaNametat / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH ragaNa jagaNa ragaNottaraM gururekastiSThati tat mayUrasAriNInAmakaM chandaH kathyate / pAdAnte yatijJeyA / udAharaNamyA ghanAndhakAraDambareSu , pratimAnasA visarpatIha / kSobhayantyapi kSaNAd bhujaGgAn , saMtyajenmayUrasAriNAM tAm / / cha. / / (38) "mmau sagayuktau rukmvtiiym"| bha. ma. sa. gu.| II. sss. / / s. s. / lakSaNamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH bhagaNa magaNa sagaNottarabhedo gururbhavati sA rukmavatI kathyate / chandoratnamAlA-66 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamye vijitAtmano nayaniSThAH , jAgrati lokaM rakSitukAmaH / syAn niyataM vasudheyaM rukma vatI mRgamapya pareSAm // cha. / / athavApAdatale padmodaragaure , rAjati yasyA UrdhvagarekhA / sA bhavati strI lakSaNayuktA , rukmavatI saubhAgyavatI ca / / zrutabodhAnusAreNa nAma campakamAlA vidyate / yathAtanvi gurusyAdAdyacaturthaM , paJcamaSaSThaM cAntyamupAntyam / uparitanameva padyamudAharaNaM pradeyamatra / (36) paGktaH 241 tamo bhedaH pradarzyate / "jJeyA mattA ma. bha. sa. gu. / sss. s.. |. s. / lakSaNamidam / saralArtha:-yasya pratipAdaM kramazaH magaNa bhagaNa sagaNo chandoratnamAlA-67 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttaraM gurvekastiSThati tasya mattAnAma prasiddhayati catubhiH SaDbhiratra ytinyjeyaa| udAharaNampItvA mattA madhumadhuvAlI , kAtmIndraye taTavanakuJja / uddItyantI vrajajanarAmAH , premAviSTA madhujiti cakra // (40) "narajagairbhaven mnormaa"| na. ra. ja. gu. / 1. sis. Is1. s. / lakSaNamidam / saralArthaH-yasya pratyekacaraNe kramazaH nagaNa ragaNa jagaNottarameko guruvarNastiSThati tan manoramAnAmakaM chandaH kathyate / udAharaNamnikhiladInaduHkhadAriNI , sakalabandhusaMvibhAgakRt / guNijanAmRtArNavopamA , bhavati sA ramA manoramA // cha. // chandoratnamAlA-68 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAtaraNijA taTe vihAriNI , vrajavilAsinI vilAsataH / muraripostanuH punAtu vaH, sukRtazAlinAM manoramA / / / (41) "to jau guruNe ymupsthitaa"| ta. ja. ja. gu.| 5. IsI. IsI. S. / lakSaNametat / _____ saralArthaH-yatra pratyekacaraNe kramAt tagaNa jagaNa jagaNottarameko guruvarNazca vidyate tadupasthitAnAmakaM chandaH kthyte| 365 tamo'yaM bhedaH / udAharaNam. eSA bhavataH samarAGgaNe , rAjan ! jayasiddhirupasthitA / kItiH kupiteva bhavapriyA , sadyo'bhisastara digantaram / / cha. / / prathavAeSA jagadekamanoharA , kanyA kanakojjvala dIdhitiH / lakSmIriva dAnavasUdanaM puNyairnaranAthamupasthitA // chandoratnamAlA-69 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) "ni gau nilyaa"| na. na. na. gu.| nagaNatrayaM gururekazca / . / / ||..lkssnnmett / saralArthaH-yatra pratyekapAde kramazaH nagaNatrayottarameko guruvarNaH sthApyate sA nilayA nAmnA prasiddhA bhavati / lakSaNapade nakArottaramikAreNa tRtIyA saMkhyA bodhavyA yataH mAtRkAzikSaNe a A i I ityAdAvikArastRtIyasthAne bhavati / nizca gazca ityanayoritaretarayogaH dvandvaH / udAharaNamapi saridAdhipatisutA, harimapi pariharati yat / adhamapuruSakRtarati, dhigadRhakamalanilayAm ||ch.|| atha triSTup prakaraNam 2028 bhedA bhavantyatra / triSTubhiH sarvasmin bhede 11 ekAdazavarNA bhavanti / atha atra prathamo bheda indravajrA darzyate-- (43) "syAdindravajA yadi tau jagau gaH" / ta. ta. ja. gu. gu.| ssi. ssI. IsI. s. s. / lakSaNamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH tagaNadvayAnantaraM jagaNo chandoratnamAlA-70 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruvarNadvayaJca bhavati tadindravajrA chandaH kathyate / pAdAnte yatiratra jAyate / udAharaNamsva svAgamAcAra parAyaNAnAM , puNyAtmanAM yaH kurute viruddham / kSoNIbhujastasya bhavatyavazyaM , raudrandravajrAbhihatasya pAtaH // cha. // athavAgobrAhmaNastrIvatibhirviruddhaM, mohAt karotyalpamati po yaH / tasyendravajrAbhihatasya pAtaH , kSoNIdharasyena bhavatyavazyam // athavAendrIM zriyaM nAbhisutaH sa dadyA dadyApi dharmasthitikalpavallI / yenoptapUrvA trijagajjanAnAM , nAnAntarAnandaphalAni sUte / / 1 // [iti saMdRbdhazatanyAyagrantha-nyAyAcArya-nyayavizArada zrImadyazovijayavAcakavarANAm / ] chandoratnamAlA-71 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indra vajrA chandaH tagaNa: endrazri SSI tagaNa: udAharaNam athavA yaM nAbhi SSI jagaraNa: sutaH sa ISI dadhAsi dhAtrIM vidadhAsi duSTa kumArapAla kSitipAlakastvaM. (44) " upendravajyA jatajAstato gau" / athavA"upendravajrA prathame ladhau sA" / sA indravajyA eva prathame laghuvarNe sati upendravajyA syAt / ja. ta. ja. gu. gu. / |'|. ''|. |'|. '. '. / lakSaNametat / gu, saralArthaH - yasmin kramazo jagaraNastagaNo jagaraNastaduttaraM guruvarNadvayaJca tiSThati sA upendravajrA kathyate / jitA jagatyeSa bhavabhramastaiH, da S upAsyamAnyaM kamalAsanAdyaiH, gu. - dyA kSamAbhUtAM nirdalanaM prasahya / upendravajjrAyudhayostadatra / / cha. / / S gurUditaM ye girizaM smaranti / upendravajrAyudha vArinAthaiH / / cha. / / chandoratnamAlA - 72 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathavAsuvarNavarNo hariNA savarNo, manovanaM me sumatirbalIyAn / gatastato duSTakudRSTirAga dvipendra ! naiva sthitiratra kAryA / / 1 / / [iti vAcakazrIkSamAkalyANakIyacaityavandanacaturviMzikAyAm / ] upendra jagaNa: tagaraNa: jagaNaH upendra- | jagaNaH | tagaNaH / jagaNaH / gu / gu vanA | suvarNa / vargoM hai | riNA sa| va | NoM vajA suvarNa vagoM ha riNA sa va . NoM | chanda: / / / / / ' / ' . | (45) anantarodIritalakSmabhAjau , pAdau yadIyAvupajAtayastAH / itthaM kilAnyAsvapi mizritAsu , smaranti jAtiSvidameva nAma / / "indravajropendravajrayomilitau pAdau yasyAM sA upjaati"| ja. ta. ja. gu. gu.| / si. ss. IsI. . s. / lakSaNamidam / chandoratnamAlA-73 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyozchandasAvayoH pAcaraNeSu saralArthaH-pUrvoktayozchandasozcaraNayoryatra saMkaraH sA upajAtiH / arthAd yatrendravajropendravajrayoH pAdau milito tadupajAtinAmakaM chandaH kthyte| atra caturveva caraNeSu sAGkaryamiSTam / yataH pAdadvayAtmakasya chandaso'bhAvAt taduktamabhiyukta': ekatra pAde caraNadvaye vA, pAdatraye vA'nyataraH sthitizcet / tayorihAnyatra tadohanIyA zcaturdazoktA upajAtibhedAH / atra vizeSavastujJAnam indravajropendravajrayoH, svAgatA-rathoddhatayoH, indravaMzAvaMzasthayoH saMkara eva upajAtirnAnyatreti sAraH / udAharaNamprAyaH pumAMso'bhinavArthalAbhe, guNojjvaleSvalpakRtAdarAH syuH / avANyakundaM madhupo hi jajJe, gatopajAti bhramarAbhilASaH // cha. / / chandoratnamAlA-74 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathavAatha prajAnAmadhipaH prabhAte, ___ jAyApratigrAhitagandhamAlyAm / vanAya pItapratibaddhavatsAM, yazodhano dhenumRSe, moca / / 1 / / [iti raghuvaMzakAvye kathitaM kavikAlidAsena / ] athavAjinendrapUjA guruparyupAstiH , sattvAnukampA zubhapAtradAnam / guNAnurAgaH zrutirAgamasya, ___ nRjanmavRkSasya phalAnyamUni // - [iti sUktimuktAvalyAM proktmaacaaryshriisomprbhsuurinnaa|] jagaNa: tagaNa: jagaNaH pUjA gu _ rupayu stiH upajAti: jinendra chandaH | | | | | 5 (46) "na ja ja lagergaditA sumukhii"| na. ja. ja. la. gu.| . is. IsI. . 5. lakSaNapadametat / chandoratnamAlA-75 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-yatra pratyekapAde nagaNa jagaNa jagaNottaraM laghuguruzca varNo bhavati tasya sumukhI nAma vijJeyam / udAharaNamkanakarucirghanapInakucA manasijavibhramakeligRham / calanayanA nava-kundadatI, na harati kasya manaH sumukhI // cha. // athavAtaraNisutA - taTakuJjagRhe, vadanavidhusthita - dIdhitibhiH / timiramudasya mukhaM sumukhI, harimavalokya jahAsa ciram // (47) "dodhakavRttamidaM bha bha bhAd gau"| bha. bha. bha. gu. gu. / .. 51. SII. S. 5. lakSaNapadamidam / athavA "dodhakamicchati bhatritayAd gau" / lakSaNapadametat / saralArthaH-yatra kramazo bhagaNatrayAnantaraM guruvarNadvayaM syAt tad dodhakanAmakaM chando bhavati / chandoratnamAlA-76 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNampuSkaramambudajita - dhIraiH, zravyamadodhaka dhoMkRtinAdaiH / vyaJjitapAThakRtidhvani-pAda nyAsamasAviha nRtyati subhra : // cha. // athavAdodhakamarthavirodhakamugraM , strIcapalaM yudhi kaatrcittm| svArthaparaM matihInamamAtyaM, muJcati yo nRpatiH sa sukhI syAt // 1 // bhagaraNa: bhagaraNaH bhagaNaH dodhaka dodhaka marthavi rodhaka grama vRttam / // // // | ' ' (48) "zAlinyuktA, mtau tagau go'bdhilokaH" / ma. ta. ta. gu. gu. / sss. ss1. ssi. s. 5. lakSaNamidam / saralArthaH-yatra magaNa-tagaNa-tagaNo'ntaraM gurudvayaM pratipAdaM bhavati tacchandaH zAlinInAmnA prasiddhayati / etadasmin vRttau catubhiH saptabhizca virAmaH syAt / chandoratnamAlA-77 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamurmI bhaGgI nirmimANAdhunInAM, vyAtanvAnA vIrudhAlAsyalIlAm / ujjRmbhante zAlinI vAra pAka __ sphArA modAH zAradA vAyavo'mI / / cha. // athavAahaM hanti jJAnavRddhi vidhatte, dharma datte kAryamartha prasUte / mukti datte sarvadopAsyamAnA, puMsAM zraddhAzAlinI viSNubhaktiH / / athavA kRtirmamapApaM hanti, dharmavRddhi vidhatte, kAmaM datte, zrI samRddhiM ca datte / mokSaM dhatte, pUjyamAnA sadA vai , nR NAM zraddhA-zAlinI devapUjA // 1 // tagaNaH | tagaNaH / magaNa: zAlinI gu, chandaH pApaM ha dha nti dharma | vRddhi vi | / .. sss chandoratnamAlA-78 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) "vAtormIyaM gaditAmbhau tagau gaH" / athavetthaM lakSaNaM jJeyam-"ma bha tA gau vaatormoN"| ma. bha. ta. ga. ga. / sss. si. ssi. s. s. / saralArthaH-yatra praticaraNaM magaNa bhagaNa tagaNottaraM guruvarNadvayaM bhavati tad vAtormI nAmakaM chando bhavati / caturthe saptame ca virAmaH / udAharaNamtvacchatrUNAM vipinaM prasthitAnAM , kSiptaH prAMzu dakSi vAtormIkAbhiH / tApaH sUryeNa ca mUni prakIrNaH , ko vA nAskandati saMprAptabhaGgAn ||ch.|| athavAdhyAtA mUrtiH kSaNamapyacyutasya , zreNI nAmnAM gaditA hetayApi / saMsAre'smin duritaM hanti puMsAM vAtormIpotamivAmbhodhimadhye // magaraNaH bhagaraNaH vAtormI tagaNa: chandaH dhyAtA mU| ttiH kSaNa|| mapyacyu 555 511 551 5 5 chandoratnamAlA-79 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) "paJcarasaiH zrI rbha ta na ga gaiH syAt" bha. ta. na. ga. g.| . . . . . lakSaNa padametat / ___ saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH bhagaNa-tagaNanagaNottaraM guruvarNa dvayaM tiSThati tasya chandasya zrIH nAma prasiddhayati / iyaM zrIreva agre mauktikamAlA nAmnA prakhyAtA'sti / udAharaNamyA sujanAnAmupakArAya , pradviSatAM ca pratikaraNAya / mAnadhanAnAM manasi narANAM , zrIritarA syAt parikaramAtram ||ch.|| athavA zobhanavarNA suvizadajAtiH , sukramarAjad gurulaghuyuktA / sadyati ramyo budhahRdi chando , mauktikamAlA vilasati hRdyA / / chandoratnamAlA-80 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagaNaH mauktika tagaNaH nagaNaH mAlA zobhana varNA su / vizada | jA chanda: ___ // | | // | | s (51) "mbhau nlau gaH syAd bhramaravilasitam / " ma. bha. na. la. g.| sss. I. I. I. s. prathavA "ma bha nA laghuguruzca bhramaravilasitam / " lakSaNapadametat / . saralArthaH-yasya pratipAdaM kramazaH magaNa-bhagaNanagaNottaraM laghu guru varNazca bhavati tad bhramaravilasitanAmakaM chandaH kathyate / caturthe saptame ca yatirjAyate'tra / udAharaNampratyAkhyAtApyasi kamalavanaM, ___ yAtA tat kiMkaratalacalanaH / mugdhe viddhi sphuTakamaladhiyA, vaktrA pAti bhramaravilasitam / / cha. / / chanda-6 chandoratnamAlA-81 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAkinte vaktraM caladalakacitaM, kiM vA padma bhramaravilasitam / ityevaM me janayati manasi, prIti kAnte parisara sarasi / / magaraNaH | bhagaNaH | nagaNa: | la, | gu, bhramara vilasitaM kinte va traM cala dalaka ci vRttam | sss | // | // / / / / (52) "ranarA laghu gurU ca rthoddhtaa|" athavA"rAtparairnaralagai rthoddhtaa|" ra. na. ra. la. gu. / . / / . 55. . 5. lakSaNapadamidam / / saralArtha:-yatra pratipAdaM kramazaH ragaNa nagaNa ragaNottaraM laghuguruvaNauM bhavataH sA rathoddhatA prkhyaayte| pAdAnte yatiratra / arthAt-yatra ragaNaH nagaNaH ragaNaH laghuH guruzca sA rathoddhatAnAmakaM chandaH / udAharaNamtAvakIna kaTake rathoddhatA, dhUlayo jagati kuryurandhatAm / cedimAH kari ghaTA madAmbhAsA, bhUyasA prazamayena sarvataH / / cha. // chandoratnamAlA-82 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAkiM tvayA subhaTadUravarjitaM, nAtmano na suhRdAM priyaM kRtam / yat palAyanaparAyaNasya te, yAti dhUliradhunA rathoddhatA / / yathA kRtirmamazrIjinezvaramukhAmbujAd varA niHsRtAmRtarasAgameduram / jainadharmamavadAttamadbhutaM , advitIyamacalaM ca naumyaham / / .. Aha ragaraNaH nagaraNaH ragaNaH la, rathodvatA zrIjine zvaramu khAmbujA va rAt chandaH ss | // | | / / / (53) "svAgateti ranabhAd guru yugmam / " ra. na. bha. gu. gu. / sis. I. I. s. s. / lakSaNametat / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH ragaNa nagaNa bhagaNottaraM guruvarNadvayaJca bhavati svAgatAnAma chandaH kathyate / arthAt chandoratnamAlA-83 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatra ragaNa-nagaNa-bhagaNAH guru-yugmaM ca sA svAgatA iti / udAharaNamvallabhaM surabhimitramataGga, dAkSiNAtyapavanaM suhRdaM ca / pRcchatIha parapuSTa - vidhuSTaH, svAgatAni niyataM vanalakSmIH / / cha. / / athavAratnabhaGgavimalairguNatuGga rathinAmabhimatArpaNazakta : svAgatAbhimukhanamraziraskai ___Ivyate jagati sAdhubhireva // 1 // yathAindukundadhavalAmiti kIti, kIrtayAmi kiyatI tava nAtha ! / mandabuddhirapi kiJcana vacmi, tvad guNaughamukharIkRtajihvaH / / chandoratnamAlA-84 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ [iti zrIjayakesarisUriracitazrIaranAthajinendrastavane proktam / ragaNaH / nagaNaH bhagaNa: svAgatA nagaNaH | bhagaNaH / gu, gu, chandaH induku ndadhava lAmiti / a / // | SIL | | ... (54) "nau so gau vRntaa"| vRnteti piGgalasUtranAma / na. na. sa. gu. gu.| . . / / s. 5. s. lakSaNapadamidam / . saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH nagaNa-nagaraNasagaNottaraM gurudvayaM ca bhavati tasya vRttA athavA vRntAnAma prasiddhamasti / udAharaNamjinapati - gurupada - pIThe yo 'zaThamatiriha luThati prItyA / vilagati nikhilamadyaM tasmAd, pariNata - phalamivavRntAt / / cha. / / chandoratnamAlA-85 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAdvija-guru-paribhavakArI yo, narapatiratidhana * lubdhAtmA / dhruvamiha nipatati pApo'sau, phalamiva pavanahataM vRntAt / / nagaNaH nagaNaH sagaraNa: vRntA jinapa tiguru padapI [vRttA] chandaH / / // | // | - - (55) "na na ra la gurubhizca bhdrikaa|" na. na. ra. la. gu.| . . sis. I. s. lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM nagaNa-nagaNa-ragaNottaraM laghuguruzca vaNau~ bhavataH sA bhadrikA kathyate / pAdAnte'tra yatirjAyate / udAharaNamsakala-duritanAzakAriNI , ydbhilssitkaampuurnnii| bhagavati tava mUttirekikA , mama manasi sadA'stu bhadrikA | cha. // chandoratnamAlA-86 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAparihara nitarAM parApavAdaM , kuru jinavacane'nurAgitAm / iti tava carataH pare bhave , bhavatu sapadi bhadrikA gatiH / / nagaNa: nagaNa: ragaraNaH bhadrikA sakala durita nAzakA chandaH // | // | | / / / (56) "zyenikA rajau ralau guru ydaa"| ra. ja. ra. la. gu.| / s. Is1. sis. I. 5. lakSaNametat / ____saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH ragaNa jagaNa ragaNottaraM laghuguruzca bhavati tasya zyenikA nAma kathyate / pAdAnte'tra yatirjAyate / udAharaNambhrAntagRdhravRndakaGkamaNDala zyenikA tvadIya vairivAhinI / Apatat kRtAntadrarau kiGkara vyAkuleva lakSyate kSamApane ||ch.|| chandoratnamAlA-87 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAyasya kItirindukundacandana , zyena - zeSalokapAvanI sadA / jAhnavIva vizvavandyanimnagA - bhajAmi bhAvagamyamacyutam / / la, | gu | ragaNaH | jagaNaH / ragaNa: | zyenikA yasya kI ttirindu kunda ca | mama chandaH | | | / / / / (57) "mauktikamAlA yadi bhatanAd gau"| bha. te. na. gu. gu.| II. ssI. m. s. s. lakSaNapadamidam / saralArthaH-[sUcanA-] asya zrInAmakaM chandovat sarvaM vijJeyamiti pUrvameva bhariNatamasti / yathA-bhatanA gurudvayaJca zrIrItipUrvalakSaNaM smaraNIyam / asyA rucirA ityapyaparaM nAma kathitamasti bharatena // (58) "to jau gAvupasthitA kthitaa"| ta. ja. ja. gu. gu.| ss). IsI. Ish. s. s. lakSaNapadametat / chandoratnamAlA-88 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-yasya pratipAdaM kramazaH tagaNa-jagaNa-dvayottaraM guruvarNadvayaM tiSThati tasya upasthitA nAma chando bhavati / udAharaNamyA mAnamahAviSaghUNitAGgI , mA'bhUt kalayA'pi vazaMvadA te / lolanmalayAniladolitAtmA , prItyA sa vilAsamupasthitA sA / / tagaNa: jagaNa: __ jagaNaH | upasthitA yAmAna mahAvi chandaH SaghUNi .. | | | | | (56) "upasthitamidaM jsau tAd gkaarauN"| ja. sa. ta. gu. gu. / / / . |s. ssI. S. 5. lakSaNametat / athavA"jasatA gurudvayaJca upsthitm"| ityapi lakSaNapadamidam / saralArthaH-yasya praticaraNaM kramazaH jagaNa sagaNa tagaNottaraM guruvarNadvayaM tiSThati tadupasthitanAmakaM chandaH kathyate / chandoratnamAlA-89 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhararaNam zilImukhatati satpakSanAdaM, muhurnidadhataM puraH saradutu saMprekSya rAjan, upasthitamarikSacAmeva upasthita chandaH jagaraNa: zilImu ISI sagaNa : khatatiH 115 vAraNAsanAGke / mene // tagaNa: satpakSa nAmamAtramapi soDhumapaTavaz, SSI gu, nA S ht atha jagatI chandaso vivecanam prastArakrameNAsya 4066 bhedA bhavanti / sarve bhedA dvAdaza [12] varNAtmakA bhavanti / (60 ) " candravatmaM gaditaM tu ra na bha saiH " / ra. na. bha. sa. / '|'. / / / . '||. ||'. lakSaNametat / S svaprabhAbhiriha dakSa munisutAH / jagatyAH saralArtha:-yasya praticaraNaM kramazaH ragaraNa-nagaraNa-bhagaNasagaNAH bhavanti tasya candravartmanAma vijJeyam / udAharaNam saiMhikeya-bhayavihvalamanasaH, candravartma racayanti hatatamaH / / cha / / chandoratnamAlA - 90 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAcandravartmanihataM ghanatimiraiH , __ rAjavamarahitaM janagamanaiH / iSTavartma tadalakuru sarase , kuJjavama'ni haristava kutukI / / ragaraNaH nagaraNaH bhagaNaH sagaNaH candravartmachandaH candrava ma niha taM ghana timiraiH SIST Ill SILL IS (61) "jatau tu vaMzasthamudIritaM jrauN"| ja. ta. ja. r.| / / . ssI. Is1. sis. lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH jagaNa-tagaNa-jagaNaragaNAH sthitA bhavanti tad vaMzastha nAmakaM chandaH kathyate / arthAt yatra jagaNa-tagaNo jagaNa-ragaNau ca bhavetAM tad vaMzasthavRttam / pAdAnte yatiratra vijnyeyaa| piGgalasUtre vaMzasthA'sya nAma -vidyate, kvacid vaMzasthavilamityapi nAma dRzyate / chandoratnamAlA-91 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNam pururavo nAhuSi pUravaH purA, apUrvametaccaritaM na tAvakaM, athavA dadhurdharAM dhArayate'dhunA bhavAn / vadanti vaMzasthamidaM mahIyate / / cha. / / vizuddha vaMzastha mudAra- ceSTitaM, guNapriya mitra mupAtta sajjanam / vipattimAnasya karAvalambanaM, karoti yaH prANaparikrameNa vai / / yathA - naiSadhIyakAvye'pi nipIya yasya kSitirakSiNaH kathA vaMzastha vRttam stathAdriyante na budhA sudhAmapi / nalaH sitacchatritaH kIrtimaNDalaH, sa rAzirAsIn mahasAM mahojjvalaH // 1 // jagaraNa: tagaraNa: vizuddha vaMzastha ISI SSI chandoratnamAlA - 92 jagaraNa: mudAra ISI ragaNaH ceSTirta SIS Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) "syAdindravaMzAtatajau rasaM yutau" / ta. ta. ja. ra. / ''|. ''|. ISI. SIS. lakSaNametat / zrathavA "jagatyAM tau trAvindravaMzA" / lakSaraNapadamidam / 36 bhedAH bhavantyasya / saralArtha: - yatra pratipAdaM kramazaH tagaraNa- tagaraNa- jagaraNaragaNAH bhavanti tasya indravaMzA nAma kathyate / vizeSabastu pratrA'pi vaMzasthendravaMzayoryogena upajAtinAma chando jAyate iti pUrvoktaM smaraNIyam / udAharaNam kurvIta yo deva guru dvijanmanA - mUrvIpatiH pAlanamarthalipsayA / tasyendravaMze'pi gRhItajanmanaH, zrathavA sajjAyate zrIH pratikUlavartinI / / vR. // dAreSu sugrIva kapIzvarasya yat, rAgAnubandhaM sahasA vyapaJcayaH / tat te pravaGgAdhipateH kimucyate, hantendra vaMzAnuguNaM tvayAkRtam / / cha. / / chando ratnamAlA - 93 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tagaNaH tagaNaH jagaNaH . ragaNaH indravaMzA vRttama dAreSu sugrIvaH kapIzva | rasyayat ___ss L SSI 151 sis (63) "iha toTakamambudhisaiH prathitam / " sa. sa. sa. s.| . / / 5. // s. // s. "sagaNacatuSkaM yatra tat toTakam / " lakSaNametat / saralArthaH-catubhiH sagaNaistoTakaM sampadyate / taduktasIstoTakam / yatra pratipAdaM kramazazcAcAraH sagaNA bhavanti, tacchandastoTakaM kathyate / pAdAnte yatiratra / udAharaNamtyaja toTakamarthaniyogakaraM , pramadA'dhikRtaM vyasanopahatam / upadhAbhirazuddhamati sacivaM naranAyakabhIrukamAyudhikam // athavAparalokaviruddhakukarmarataM bahirArjavamAdadhataM kuTilam / viSakumbhamiveddha sudhApihitaM , tyajamitramatoTakataikaguNam // chandoratnamAlA-94 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atra TippaNI-kalahe satyapi kAryAcchedaH-atoTakatA sevAyA atyAga eva eko guNo yasya tAdRzaM mitramiti hRdayam / yathAmaNinA valayaM valayena mariNa maNinA valayena vibhAti karaH / payasA kamalaM kamalena payaH , payasA kamalena vibhAti saraH // 1 // sagaraNaH sagaraNaH sagaNaH sagaNaH toTaka vRttam maNinA valayaM valaye na maNiH 115 115 115 115 (64) "drutavilambitamAha nabhau bhrauN"| na. bha. bha. r.| / ... 51. sis. / lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazo nagaNa-bhagaNa-bhagaNaragaNAH bhavanti / tasya drutavilambitamiti vijJeyam / tadukta nabhabhrAH-drutavilambitamiti / arthAt-yatra chandasi nagaNa-bhagaNau bhagaNa-ragaNau ca tadrutavilambitamiti / chandoratnamAlA-95 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamitara pApazatAni yadRcchayA , vilikhitAni sahe caturAnana / arasikeSu kavitva - nivedanaM , zirasi mA likha mA likha mA likha / / anyaccaparuSa sAndravaco racanAJcitA , ruditahAsavilolavilocanA / avacanaM kathayatyapi rAgitAM , drutavilambita-citra gatairiyam / / athavAvipulanirbharakIttibharAnvito , jayati nirjaranAtha - namaskRtaH / laghuvirjita moha dharAdhiyo , jagati yaH prabhu zAnti jinAdhipaH / / 1 // ragaNa: drutavila nagaNaH / bhagaNaH bhagaraNaH vipula | nirbhara | / kItibha mbita | rAnvito vRttam // // // | is chandoratnamAlA-96 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) "vasu yuga virati nau myau puTo'yam" / na. na. ma. y.| // ||. sss. Iss. lakSaNametat / saralArthaH-yasya pratipAdaM kramazaH nagaNa-nagaNa-magaNayagaraNA bhavanti tatpuTamitinAmakaM chandaH kathyate / atrASTame caturthe ca viratirbhavati / udAharaNamna vicalati kathaMcinnyAyamArgAt , vasuni zithilamuSTi: pArthivo yaH / amRta puTa ivA'sau puNyakarmA , bhavati jagati sevyaH sarvalokaiH / / nagaraNa: nagaraNa: magaraNaH yagaraNaH na vica vRttam lati ka | thaMcinnyA | yamArgAta // | sss | Is // | (66) "pramuditavadanA bhavennau ca rauN"| na. na. ra. r.| . . sis. sis. athavA-nau rau pramuditavadanA syAt / lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazo nagaNadvayaM tato ragaNa chanda-7 chandoratnamAlA-97 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvayaJca bhavati tat pramuditavadanA nAmakaM chando jJeyam / iyaJca caJcalAkSikApi kathyate / gaurityapi nAmAntaram / udAharaNamatisurabhirabhAji puSpazriyA , matanutaratayaiva santAnakaH / taruNaparabhRtaH svanaM rAgiNA __ matanuta rataye vasantAnakaH / / athavAskhalita vacasi bhartari bhra kuTiM , priyasakhi ghaTayetyapi preritA / aviditarasa-vibhramA bAlikA , pramuditavadanA bhavatyunmukhI / / cha. / / nagaNaH nagaNaH ragaraNa: ragaraNaH pramudita vadanA skhalita vacami bhartari bhrU kuTiM chanda // / // | 5 | ss (67) "rasa jasa jasA jaloddhatagatiH" / ja. sa. ja. sa. / / / . ||s. IsI. // s. / lakSaNametat / chandoratnamAlA-98 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH - yatra pratipAdaM kramazaH jagaNa- sagaraNa-jagaraNasagaNastiSThanti tat jaloddhatagatinAmakaM chando bhavati / SaDbhiH 2 virAmo'tra / : udAhararaNam yadIya halato vilokya vipadaM, kalindatanayA jaloddhatagatiH / vilAsavipinaM vivezahasasA, athavA karotu kuralaM halI sajagatAm // vikAsi kusumaM sadA phalayutaM, nisargaziziraM taTe vipinam / nipAtitavatI hahA saridiyaM, nikAma kaluSA jaloddhatagatiH // (68) " bhujaGgaprayAtaM catubhiryakAraiH " | ya. ya. ya. ya. / I''. I''. I''. Iss. I athavA - "bhujaGgaprayAtaM bhavedyaizcatubhiH " / lakSaNapadamidam / saralArthaH- yasmin pratipAdaM kramazaH catvAro yagaNAH santi tad bhujaGgaprayAtanAmakaM chandaH kathyate / arthAtyagaNacatuSkaM yatra tad bhujaGgaprayAtaM chando vartate / chandoratnamAlA - 99 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamsvadArAtmajajJAtibhRtyaM vihAya , svametaM hRdaM jIvanaM lipsamAnaH / mayA klezitaH kAliketthaM kurutvaM , bhujaGgaprayAta drutaM sAgarAya / athavAna sUriH surANAM guru surANAM , purANAM ripurnApi nApi svayaMbhUH / khalA eva vijJAzcaritre khalAnAM , bhujaGgaprayAtaM bhujaGgA vidanti / / yagaNa: yagaNaH / yagaNaH yagaraNaH bhujaGgaprayAtaM vRttam na sUriH i 155 surANAM | gururnA 153 155 surANAM 155 (66) "cattvAro ragaNAH yatra sragviNI sA prkiirtitaa"| ra. ra. ra. r.| sis. 5s. sis. ss. lakSaNametat / saralArthaH-yatra kramazaH praticaraNaM cattvAro ragaNAH prabhavanti tasya sragviNInAmakaM chandaH prakhyAtaM bhavati / chandoratnamAlA-100 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamindranIlotpaleneva sA nirmitA , zAta kumbha dravA'laGkRtA zobhate / navyameghacchaviH pItavAsAhare , mUtirAstAM jayAyorasi sragviNI / / athavAtArakA mallikA mAlikA mAlinI , cAru cakraprabhA ketakI zAlinI / bhogabhAjAM bhujaGgezvarANAM priyA , seyamujjRmbhate zarvarI sragviNI // ragaraNaH / ragaNa: ragaNaH sragviNI | ragaNaH | indra nI | lotpale | neva sA | nimitA SISI S 'S SIS _sis (70) "bhavibhavennabhajaraiH priyNvdaa"| na. bha. ja. r.| . I. IsI. SIS. lakSaNametat / ___ saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH nagaNa-bhagaNa-jagaNaragaNAH bhavanti tat priyaMvadAnAmakaM chandaH kathyate / pAdAnte'tra ytiH| chandoratnamAlA-101 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNampraNaya - tatparamimaM sakhipriyaM , madhura mAlapamayaiva zikSitA / vidhuritA samadakokilabhAravai - yadi bhaviSyasi madhau priyaMvadA / / cha. // priyaMvadA | nagaNaH | bhagaraNaH / jagaNaH | ragaNaH ma | praNaya | tatpara | mimaM sa | khipriyaM // // | | sis (71) "tyau tyau maNimAlA chinnA guruvaktraH" / ta. ya. ta. ya / ss. Iss. 5s. Iss. lakSaNa midam / saralArthaH-yatra kramazaH tagaNa-yagaNa-tagaNa-yagaNAH pratipAdaM bhavanti tasya maNimAlA nAma bodhavyamiti / udAharaNamsantoSadhanAnAM kA nAma samRddhi - zcAritrakSudhAptau dhikkAmapi pAjJAm / nirvIjasamAdhAvAstAM surasaukhyaM , jainI yadi kaNThe vAk kiM mariNamAlA // cha / chandoratnamAlA-102 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tagaraNaH maNimAlA yagaraNaH tagaNaH yagaraNaH chandaH santoSa dhanAnAM kA nAma samRddhiH 551 SS SS1 iss (72) "dhIrairabhAriNa lalitA tabhau jarauM" / ta. bha. ja. r.| ssI. S1. Is1. sis. lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH tagaNa-bhagaNa-jagaNaragaNAH bhavanti tasya lalitA nAma prasiddhayati / tagaNAt paraM bhajarAzcet tadA laliteti yAvata / udAharaNam* grAme'tra pApa ! kalahaMsatAM dadhad , dhatse trapAM na hi kimandha ? bhAvyatAm / ramyaM vapurna madhuraM na te rutaM , re kAka pAka lalitA na gatiH / / cha. / athavAtAste puratrayamatItya sundarI gItA tatastripurasundarI bhuvi / lokAnatItya lalane yato hi sA , bhakta rabhANi lalitAbhidhAnataH / / chandoratnamAlA-103 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitA chandaH tagaraNa: udAharaNam- tAste pu SSI mauktika dAma chandaH ja. ja. / |'| |'| |'| |'|. mauktikadAma" / lakSaraNametat / bhagaraNa : ratraya 511 (73) " jagAviha mauktikadAma ja jau ca" / ja. ja athavA - " caturjagaNaM vada samAdhi payodhi nimagnamadIna manIhamakAmamabhAvamanAdyi jinendra mano mama vAJchati nAma, jagaraNa: 151 saralArthaH-yatra vilasanti, tasya mauktikadAmanAmakaM chando bhavati / jagaraNa: jagaraNaH samAdhi payodhi matItya pratipAdaM kramazazcattvAro jagaNAH ISI ISI na vibhramadhAma na mauktikadAma / / cha. / / chandoratnamAlA - 104 ragaNaH sundarI SIS 151 jagaraNa: jagaraNaH nimagna madIna ISI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na. ja. ja. ya / (74) "njjyaastaamrsm"| 1. Is1. IsI. Iss. lakSaNamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazo nagaNa-jagaNa-jagaNayagaNAH santi, tasya tAmarasaM nAma prakhyAti / udAharaNamsatatavikAsasamuddharazobhaM , sakalakalaGkakalAparimuktam / / tava vadanaM madirAkSi kimetat , bhavati na tAmarasaM na ca candraH / / cha. / / nagaraNa: jagaNaH jagaraNa: yagaNaH tAmarasa: satata vikAsa chandaH vikAsa / samuddha / razobhaM isi i 151 iss (75) "pramitAkSarA sjssairuditaa"| sa. ja. sa. s.| . II. ||5. / / 5. lakSaNapadametat / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH sagaNa-jagaNa-sagaNasagaNAH bhavanti, tasya pramitAkSarA nAma prakhyAtaM bhavati / chandoratnamAlA-105 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNambahubhiH kimAlapitaiH kudhiyAM , sarasAbhidheya - ghaTanA - rahitaH / rasabhAvabhAvitadhiyAM hi varaM , pramitAkSarApi racanArthavatI / / cha. / / asyAparaM nAma citrApyastIti kavimatam / (76) "pazcAzvazchinnA vaizvadevI mamau yo"| athavA-"mau yau vaizvadevI ddai:"| ma. ma. ya. y.| sss. sss. Iss. Iss. lakSaNapadametat / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH magaNadvayaM yagaNadvayaJca bhavati, tasya vaizvadevI nAma vijJeyam / asya candrakAntetyapi nAmAntaramiti kavimatam / udAharaNamarcAmanyeSAM tvaM vihAyAmarANA madva tenaikaM viNNumabhyarcya bhktyaa| tatrAzeSAtmanyacite bhAvinI te , bhrAtaH sampannArAdhanA vaizvadevI / / chandoratnamAlA-106 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrathavA jiSNurvittezo dharmarAjaH pracetAH, IzaH zrInAthastejasAM dhAma ceti / yAvattvaM prakhyAtaH zrIculukyakSitIza !, masteneyaM vaizvadevI tanuste / / bra vaizvadevI vRttam magaraNa : | magaraNaH yagaNa: yagaraNaH jiSNuvi / tezo dha pracetAH SSS udAharaNam SSS ( 77 ) " bhavati najAvatha mAlatI jarau" / ja. ra. / / / / . |'|. |'|. |''. lakSaNapadamidam / rAjaH bhramarasakhe vraja yatra sA priyA, ISS saralArtha:- yatra kramazaH praticaraNaM nagaraNa - jagaraNa - jagaraNaragaraNA bhavanti, tasya mAlato nAma prakhyAtaM jAyate / asya varatanurityapi nAmAsti / abhinavapuSpitaramya mAlatI ISS kathaya dazAmiti me tadagrataH / na. ja. ,, parimalamullasitaM pivAtha vA / / cha. / / chandoratnamAlA - 107 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - nagaNaH | jagaraNaH jagaraNa: ragaNa: mAlatI vRttam bhramara | sakhe va | ja yatra // | sA priyA | sis atha trayodazAkSara atijagatI chando varNanamatasya 192 bhedAH bhavanti / (78) "turagarasayatinauM tato gaH kSamA" / na. na. ta. ra. gu.| / / .. ssi. sis. S. / lakSaNapadamidam / nau trau gaH kSamA khyAtA , candrikA'pi ca kathyate / yatiH SaSThe tataH pazcAt , saptame'pi ca kathyate / / . saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH nagaNadvayaM tatastagaNaragaNottarameko guruvarNAstiSThati, tasya kSamA nAma bodhavyam / udAharaNamayi jaDayati bandho kimaGgazaucaiH , kvacidapi sukRtaM syAnmudhAsi mUDhaH / yadiha ca paraloke ca sAdhutattvaM , zRNu kuru hRdayasthAM kSamAmajasram / / cha. / / chandoratnamAlA-108 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagaNa: nagaNaH tagaraNaH ragaraNa: kSamA ayija Dayati bandho ki maGgazau vRttam // // | | (79) "mnaunaugAstridazayati praharSaraNIyam" / athavA-"manajaragAH praharSaNI gaiH"| athavA-"vyAzAbhimanajaragAH praharSaNIyam / ma. na. ja. ra. gu, / sss. / / . 151. sis. s. / iti lakSaNametad jJeyam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH magaNa-nagaNa-jagaNaragaNANAM taduttaramekasya guruvarNasya ca sthitirbhavati, tasya praharSaNI nAma kthyte| tRtIye dazame ca yatiratra jAyate / arthAt-yatra magaNa, nagaNa, jagaNa, ragaNAH guruvarNazca tribhirdaza bhizca virAmaH sA praharSaNI nAmakaM chandaH / udAharaNamutpreGkhat tridazadhanuzchalena varSA - lakSmyodyan maNirucicitratoraNasrak / paJceSorbhu vanajayotsavaikacihna - mAvaddhA sapadi manaH praharSaNIyam / / cha. / / chandoratnamAlA-109 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrathavA svacchandaM daladaravinda ! te marandaM, vindanto vidadhatu guJjitaM milindAH / pramodAnatha haridantarANi netu, naivA'nyo jagati samIraNAt pravINaH / / [ iti paNDitazrIjagannAthakaveH bhAminIvilAsagranthe proktam / ] praharSiNI chandaH magaraNa: svacchanda SSS nagaraNa: dalada 111 jagaraNa: ravinda ISI ( 80 ) " caturgrahaira tirucirA " nabhasajagA rucirA kathitA" / 5 / / / / 5. 151. 5. iti lakSaraNapadamidam / ragaraNaH te mara chandoratnamAlA - 110 sts guM ndam nabhasjagAH" | athavA na. bha. sa. ja. gu. / III. S saralArtha:-yatra pratipAdaM kramazaH nagaraNa- bhagaraNa-sagaraNajagaNottarameko guruvarNo bhavati, tasya rucirA nAma prasiddha bhavati / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamsamullasaddazanamayUkhacandrikA taraGgite tava vadanendumaNDale / sulocane kalayati lAJchanacchaviH , ghanAJjanadravarucirA'lakAvalI // cha. // (81) "syau sjau gaH sudantam" / sa. ya. sa. ja. gu. / // s. Iss. / s. I51. s. lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH sagaNa-yagaNa-sagaNajagaNottarameko guruvarNo bhavanti, tasya sudantamiti nAma vijJeyam / udAharaNamtridivaM vrajabhidiviSatpateH puraH , subhaTairjavAnnirdalitA ivArgalAH / karavAlaghAtaistruTitAstadA samid , vasudhA sudantAkariNAM cakAsire / / sagaraNaH yagaNa: sagaraNaH jagaNaH sudantA tridivaM vrajadbhiH diviSat / pateH pu vRttam IIS 155 TIS ISI chandoratnamAlA-111 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) "vedairandhra mtau yasagA mattamayUram" / athavA"mattayasagA mttmyuurm"| ma. ta. ya. sa. gu. / sss. SsI. |''. / / 5. s. iti lakSaNamidam / saralArthaH-yatra kramazaH pratipAdaM magaNa-tagaNa-yagaNasagaNottarameko guruvarNastasya mattamayUraM nAma vijJeyam / caturthe navame ca yatiriSyate / udAharaNamvyUDhoraskaH siMhasamAnA tata madhyaH , pInaskandho mAMsalahastAyatabAhuH / kambugrIvaH snigdhazarIrastanulomAH , bhuGkta rAjyaM mattamayUrAkRtinetraH / / magaNa: tagaNaH yagaraNaH sagaNa: gu mattamayUraH vyUDhora | ska siMha samAnA tatama dhyA chandaH SSS SSI / / 1155 atha zakvarI chandovarNanam ( caturdazAkSarakamidam ) (83) "mtau sau gAvakSagrahaviratirasamvAdhA" / ma. ta. na. sa. gu.| sss. ssI. 1. 5. ''. iti lakSaNapadametat / chandoratnamAlA-112 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazo magaNa-tagaNa-nagaNasagaNottaraM guruvarNadvayaM syAt, tasya asaMvAdhA nAma dhriyate / paJcame navame ca yatiratra jAyate / udAharaNambhaktvA durgANi drumavanamakhilaM chitvA , hatvA tatsainyaM karituragabalaM hatvA / yenAsaMvAdhA sthitirajani vipakSANAM , savaurvInAthaH sa jayati nRpati mujaH / / nagaraNaH | sagaNaH | gu, gu, magaraNaH tagaraNaH asaMvAdhA | bhaGa ktvA du| rgANi cha / * vRttam | SSS | | mavana makhilaM chi tvA // // | | 5 | : (84) "na na ra sa laghu gaiH svrairpraajitaa"| na. na. ra. sa. la. gu.| . 1. sis. S. 1. 5. lakSaNamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazo nagaNadvaya ragaNasajagottaraM laghurguruzca bhavati, tasya 'aparAjitA' nAma vijJeyaM / saptabhiH saptabhiryatiratra / chandoratnamAlA-113 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAhararaNam zazadharavadanaM zuciruciruciraM lalATataTasthitam / vizada karuNayAdhivAsitamRddhayo jinamanusaratAM aparAji tA chandaH / nagaraNaH zazadha III kuzezayalocanaM, nagaraNaH III " bhavantyaparAjitA / / cha. / / ragaNaH ra vada naM kuze SIS sagaraNa: chandoratnamAlA - 114 la. gu. zayalo ca 115 ' '' i ( 85 ) " uktA vasantatilakA tabhajA jagau gaH " / athavA - " jJeyA vasantatilakA tabhajA jagau gaH " / ta. bha. ja. ja. ga. ga. / ||'. '||. |'|. |'|. 5. 5. / iti lakSaNapadamidam / saralArthaH - yatra praticaraNaM kramazaH tagaraNa-bhagaraNa-jagaraNajagaNottaraM gurudvayaM syAt, tasya vasantatilakA nAma suprasiddhaM bhavati / arthAt - yatra tagaraNa - bhagaraNa-jagaraNa-jagaNAH, gurudvayaM ca sa vasantatilakAnAmakaM chando bhavati / SaSThe'STamecA'tra yatiH / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNam AdyaM dvitIyamapi ced guru taccaturthaM , ___ yatrASTamaM ca dazamAntyamupAntyamantyam / kAmAkuzAkuzitakAmimataGgajendra , kAnte vasantatilakAM kila tAM vadanti / / [ itizrImadkavikAlidAsaviracite zrutabodhe zlokaH37 / ] athavAbhaktAmara-praNata-mauli-mariNa-prabhANA, mudyotakaM dalita-pApa-tamo-vitAnam / samyak praNamya jinapAda-yugaM yugAdA, vAlaMbanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // [itizrImanmAnatuGgasUrIzvaraviracitazrIbhaktAmarastotre (smaraNe) proktam / ] tagaNa: bhagaNaH | jagaraNa: jagaNa: vasanta rapraNa |ta mauli| maNipra | | bhA tilakA bhaktAma chandaH USSI SI151 151 S S chandoratnamAlA-115 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athAtizakvarI bhedAH ( 15 paJcadazAkSarakAriNa sarvAriNa ) ( 86 ) " nI sau zazikalA " / athavA - " dvihatahayalaghu ratha giti zazikalA " / na. na. na. na. sa. / III. III. / / / . / / / . / / 5. lakSaNa padamidam / saralArthaH - yatra pratipAdaM kramazazvatvAro nagaNAstaduttaramekaH sagaNo bhavati, tasya zazikalA nAma prasiddhayati / athavA paJcadazAkSarAyAM zakvaryAM dvihatA dvAbhyAM guNitA hayAH saptajAtAzcaturdaza prAgeva tAvanto laghavastadanu eko guruH ityanena prakAreNa zazikalA nAma chando bhavati / udAhararaNam aratimati hi mama vapuMSi vidadhatIM , tirayasi yadi navajaladazazikalAm / svayamapi kimiti na kalayasi karuraNAM, athavA yadiha viracayasi kaTurasitamaho / cha. / / malayajatilakasamudita zazikalA , vrajayuvati lasadalikagaganagatA / sarasijanayanahRdayasalilanidhi, vyatanuta vitatarabhasa paritaralam / / chandoratnamAlA - 116 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagaNaH nagaraNaH nagaraNaH nagaraNaH sagaraNaH rAzikalA chandaH malaya jatila ka samu | ditaza zikalA | // (87) "sragiti bhavati rasanavakayatiriyam" / athavA-"sA strak caiH"| SaDbhirnavabhiryatiratrajAyate, lakSaNametat / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH zazikalA chandovad varNAH bhavanti, tasya sragapi nAma prasiddhaM bhavati / arthAtiyaM zazikalAchando yadi rasanavakayatiH SaT navabhiryatistadetyanayA rItyA srag nAma chando bhavati / udAharaNamprasarati tava subhaga virahadahane , zRNu yadajati kimapi kuvalayadRzaH / sarasijamapi tapati navavica kila , sragapi sapadi janayati bhRzamaratim / / nagaNaH nagaNa: nagaNa: nagaNa: sagaNa: srag chandaH prasara | ti tava | subhaga | viraha | dahane chandoratnamAlA-117 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) "vasumuniyatiriha mrinngunnnikrH"| na.na. na. na. sa. / / . .. / / / / / 5. iti lakSaNametat / saralArthaH-yatra kramazaH praticaraNaM pUrvokta chandasi sraji yadi saptabhiraSTabhizca yatirbhavati tadA idameva 'mariNaguNanikara' iti nAmnA prasiddhayati / arthAt-iha asyAM zazikalAyAmaSTasaptabhiryatistadeyaM maNiguNanikaraH chandaH syAt / udAharaNam-- gaveSaNIyamatra / / (86) "nanamayayayuteyaM mAlinI bhogilokH"| na. na. ma. ya. y.| . . sss. Iss. Iss. iti lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra kramazaH pratipAdaM nagaNa-nagaNa-magaNayagaNa-yagaNAnAM varNA bhavanti, tasya mAlinI nAma vijJeyam / arthAt-yatra nagaNa-nagaNa-magaNa-yagaNa-yagaNAH aSTabhiH saptabhizca virAmaH sA mAlinI chndH| asya nandImukhItyaparaM nAmApi bharatena kathitamasti / chandoratnamAlA-118 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNam- pratimuhuriha dolAndolana - vyApRtAnAM kuvalaya nayanAnAmAnanairullasadbhiH / vimalalavariNamAmbhazcandrikAM prAk kiradbhirnavazazadharamAlA mAlinI vAmavad dyau / cha. / / athavA prathamamaguruSaTkaM vidyate yatra kAnte, tadanu ca dazamaM cedakSaraM dvAdazAntyam / giribhiratha turaGgairyatra kAnte virAmaH, sukavijanamanojJA mAlinI sA prasiddhA / / [ iti zrutabodhe zloka - 38 tame proktamidam / ] yathA ajitamajitanAthaM rAgaroSapramohai zravitathatamavAcA dharmamArgaM dizantaM, , ramitamatizayaughaiH prAtihAryezva varyyam / tam / ] trikaraNaparizuddhayA nityamevAnamAmi // [itizrIjaya kesarisUriracitazrIajitanAthastavane kathi chandoratnamAlA - 119 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagaNaH | nagaNaH | magaNaH | yagaNaH | yagaNaH mAlinI chandaH ajita | majita nAthaM rA garoSa pramohaiH lll 555 iss i ss (90) "rajarajarAstUraNakaM syaat"| ra. ja. ra. ja. ra. / / s. IsI. SIS. II. 51s iti lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazo ragaNa-jagarA-ragaNajagaNa-ragaNAH vartante, tasya tUraNakaM nAmakaM chando bhavati / udAharaNamsphItanavyagandhalubdhaSaTpadaughasevitAz , caitramAsi pazya bhAnti cUtamaJjarIzikhAH / UrdhvadRzyamAnakaGkapatrakRNNapakSakAs , tUNakA iveha vIra manmathena lambitAH / / cha. // ragaNaH jagaraNaH ragaNaH jagaNaH | ragaNaH tUNaka sphItana vya gandha lubdha SaT | padaugha / sevitAz SIS 151 SIS / | ss (61) "najabhajarAH prbhdrkm"| athavA-"bhavati chandoratnamAlA-120 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ najI bhajo rasahitau prbhdrkm"| na. ja. bha. ja. ra. / 1. IsI. S. Is1. SIS. iti lakSaNapadametat / saralArthaH-yatra kramazaH pratipAdaM nagaNa-jagaNa-bhagaNajagaNa-ragaNAnAM varNA vilasanti, tasya prabhadrakaM nAma prakhyAtaM bhavati / arthAt-yatra nagaNa-jagaNau bhagaNa-jagaNau ragaNasahitau tadA prabhadrakaM nAma chando bhavati / atra saptame'STame ca yatirjAyate / udAharaNamjagati jagattrayopakRtikAraNodayo , jinapatibhAnumAnuparamadhAmatejasAm / bhavika - saroruhaM galitamohanidrakaM , bhavati yadIya pAdaluThanAt prabhadrakam / / cha. / prathavA bhaja bhaja zaGkaraM girijayA samanvitam , tyaja bhavabandhanaM virasatAvasAnakam / upaniSadAM mataM manasi dhehi santataM , gurukRpayA sadA bhavatu te prabhadrakam / / chandoratnamAlA-121 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagaNa: jagaNaH bhagaNaH jagaraNaH . ragaraNaH prabhadrakam jagati jagat tra | yopaka tikAra Nodayo vRttam III SI SIII 151 SIS (62) "mrau myau yAMtau bhavetAM sptaassttkshcndrlekhaa"| ma. ra. ma. ya. y.| sss. sis. sss. Iss. |''. iti lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra kramazaH pratipAdaM magaNa-yagaNa-magaNayagaNa-yagaNAnAM varNAH bhavanti, tasya candralekhA nAma vijJeyam / atrApi vai saptame'STame ca yatirjAyate / arthAt-yatra magaNa-ragaNau magaraNa-yagaNau yadi bhavetAM virAmazca saptabhiraSTabhirakSarairbhavet tadA candralekhA nAmakaM chandaH syAt / udAharaNamarAjan satyaM tadetad bamo'dbhutaM varNanaM te , dordaNDasyAmabhiH saspardhA karotu tvadIyAm / AcchidyAdyo murArervakSaHsthalAt kaustubhaM vA , yaH karSeccandralekhAM zaMbhorjarAmANDalAdvA / / chandoratnamAlA-122 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magaraNaH ragaNaH magaraNaH yagaraNaH yagaraNaH candralekhA rAjan sa / tyaM tade | tad bramo dbhutaM va rNanaMte chandaH SSS SS SSS I 155 155 - - atha 16 SoDazAkSarapAdakaM chandaH prdrshyte| (63) "najabhajaraiH sadA bhavati vAriNanI gayuktaH" / athavA-"najabhajaragA vAriNanI nAmadheyA" / na. ja. bha. ja. ra. g.| . IsI. I. Is1. '|'. 5. iti lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazo nagaNa-jagaNa-bhagaNajagaNa-ragaNAstaduttarameko guruvarNastasya vANinI prasiddhaM bhvti| arthAd-nagaNa-jagaNa-bhagaNa-jagaNa-ragaNeguruyukta stadA vANinI nAma chando bhavati / udAharaNamaviralapuSpabANalalitAni darzayantI , parimalahAri tAmarasavaktramudvahantI / madakalarAjahaMsa - gamanAni bhAvayantI , zaradiha mAnasaM harati hanta vANinIva // cha. / / chandoratnamAlA-123 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | jagaNaH | bhagaNaH | jagaNaH | ragaNaH / / nagaraNaH vAriNanI | avira chanda: T ill la puSpa | bANala |litAni | darzaya | ntI isi si isi | sis | 5 (64) "jarau jarau jagAvidaM vadanti pnyccaamrm"| ja. ra. la. gu. ja. ra. la. gu.| . ss. I. s. IsI. Is. 1. s. athavA-"pramANikA padadvayaM, vadanti pnyccaamrm"| iti lakSaNapadamidam / arthAt-laghurgururlaghargururityevaM SoDazAkSara-paryantaM syAt tat paJcacAmaram" / saralArthaH-yasmin pratipAdaM kramazo jagaNa-ragaNa-jagaNaragaNa-jagaNottarameko guruvarNastiSThati tat paJcacAmaraM nAma chandaH kathyate / arthAt-jagaNa-ragaNau jagaNa-ragaNau jagaNagurU ca etairidaM chandaH paJcacAmaraM nAma chandovidaH vadantIti / dvAbhyAM dvAbhyAM yatiratra jAyate / udAharaNamtvadIya pAdapaGkaje nidhAya bhaktimujjvalAM , manuSyakITakA vayaM vidadhmahe kimadbhutam / yadIya janmano mahotsavaM tathA pracakrire , jinendrasaptaviMzatizca paJcacAmarAdhipAH / / cha. / / chandoratnamAlA-124 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAnamAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinaM , samastasUricakracakravartitAvirAjinam / pradIpadIpamAlikAdhikaprakAzazAlikAM , vidhAya vizvanAlikAM dadhAnamAtmasambhavam // 1 // . [ ityasmatpragurudevAcArya zrImadvijayalAvaNyasUrIzvara viracita zrIdevagurvaSTake kathitam / ] paJca | jagaNaH | ragaNa: | la. | gU | jagaraNaH | ragaNaH | la. | gu, . cAmara namAmi | nemitI | rtha | pN| sadAsu | zIlazA li | vRttam / / | ss | / / | / / | ss | / / atha saptadazAkSarakapAdakaM chandaH / (65) "rasai rudraizchiAnna yamanasabhalAgaH shikhrinnii| athavA-"yamanasabhalagAH shikhrinnii"| ya. ma. na. sa. bha. la. gu.| / s. sss. / / / / / s. si. I. 5. iti lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra praticaraNaM kramazaH yagaNa magaNa nagaNa sagaNa bhagaNottaraM laghuguruvaraNauM bhavatastasya zikhariNI chandoratnamAlA-125 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma prasiddhamasti / arthAt-yatra rasaiH SaDbhistato rudrarekAdazabhizchinnA viratiryatra ca yagaNa magaNa nagaNa sagaNa bhagaNalaghavo guruzca sA zikhariNI nAma chandaH syAt / atra SaSThe ekAdaze ca yatirjAyate / udAharaNamharan sarvAmbhoja zriyamavirataM sindhupatinA kRtArthastatvAno nizi tamasi vidyotamasamam / sudhAMzustavaMze tvamiva jayasiMhakSitipate rukSA pUrNaH pazyodaya zikhariNI hAbhyudayate // athavAyadA pUrvo hrasvaH kamalanayane SaSThakaparA stato varNAH paJca prakRtisukumArAMgi laghavaH / trayo'nye copAntyAH sutanu jaghanAbhogasubhage , rasai rudraryasyAM bhavati viratiH sA zikhariNI / / [ iti zrutabodhe zloka 40 ] yathAtapastaptvA kSiptvA kaluSakaTukarmANyadhigato, yadIyacchAyAyAM tvamasamazamaH kevalavidam / tarudharmakSetre sa khalu vihitaH paJca guNavA napi sthAne devaiH sapadi bhavato dvAdazaguNaH / / chandoratnamAlA-126 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ itizrIjayakesarisUriracita zrIdharmanAthajinastavane proktamidam ] zikha- | yagaNaH | magaNa | nagaNaH | sagaNa: | bhagaNaH | la. ! gu. riNI | tapasta |ptvAkSiptvA | kaluSa | kaTuka Nyadhi | ga | chandaH | Is | sss | // // | // | // || Js (96) "rasayugahaye nsau nau slo go yadA hariNI tdaa"| na. sa. ma. ra. sa. la. g.| . ||s. '''. sis. / / s. I. 5. iti lakSaNametat / / saralArthaH-yasmin praticaraNe kramazo nagaNa sagaNa magaNa ragaNa sagaNottarameko laghu-gururasti, tasya hAriNI nAma hariNI vA kriyate / arthAt-rasaiH SaDbhiH vedaizcatubhirazvaiH saptabhizca virAmaH syAt tadA sA hariNI smRtA / ca_virAmo'tra / vRSabhalalitamityeke / udAharaNamkathaya kimiyaM lakSmacchAyA zucestu bhavet kathaM , tava himaruce yad votsaGge kRtaH kRpayA dhruvam / nabhasi rabhasAdavaddhATopa pradhAvitalubdhakaH , kSubhitahariNIgarbhAd bhraSTaH kuraGgaka eva hi ||ch.|| chandoratnamAlA-127 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathavAnasabha rasanAH kAle bhogAzcalaM dhanayauvanaM , kuruta sukRtaM yAvanneyaM tanuH pravizIryate / kimapi kalanA kAlasyeyaM pradhAvati satvarA , taruNa hariNI saMtrasteva plavapravisAriNI // prathavAsumukhi laghavaH paMca prAcyAstato dazamAntikaM , tadanu lalitAlApe vaNauM yadi tricaturdazau / prabhavati punaryopAntyaH sphuratkarakaMkaNe , yatirapi rasairvedairazvaiH smRtA hariNIti sA // [iti zrutabodhe zloka-36 ] hariNI | sumukhi | laghava: | paMca prA cyAstato | dazamA | nti | kaM chandaH | // | // | sss | sis | // | / (67) "jasau jasayalA vasugrahayatizca pRthvI guruH" / ja. sa. ja. sa. ya. la. g.| . ||. II. S. Iss. I. S. iti pRthvIlakSaNamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH jagaNasagaNau jagaNa chandoratnamAlA-128 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagaNa yagaNa laghavo guruzca syAd sA pRthvI nAma chandaH / arthAd yasmin chandasi jagaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNa-yagaNAH laghuvarNaH guruvarNazca aSTabhirnavabhizca vizrAmaH tat pRthvInAmavRttaM bhavati / udAharaNamdvitIyamalikutale yadi SaDaSTamaM dvAdazaM , caturdazamatha priye gurugabhIranAbhihRde / sapaMcadazamantikaM tadanu yatra kAnte yatigirIndraphaNizRtkulerbhavati subhra pRthvI hi sA / / [ iti zrutabodhe zloka-41 ] athavAstuti tava cikIrSatA jaDadhiyA'pi yadvangitaM , mayA mahimamedinIvalayitaprabhAmbudhe / na tatra kila vismayaH kimapi kAraNaM na smaya stavA'tizaya eva mAM mukharayatyakhaNDodayaH / / [itizrIjayakesarisUriracita zrIkunthunAtha-jinastavane proktamidam / ] chanda-9 chandoratnamAlA-129 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagaNa: | sagaraNaH | jagaNa: | sagaNa: | yagaNaH | la. / pRthvI stutita | vacikI | rSatAja | DadhiyA | piyadva | liga chandaH 151 1151 151 115 issi ls (98) "mandAkrAntA - 'mbudhirasanagai - rmobhanaugauya yugmm"| athavA-"mandAkrAntA jaladhiSaDagaimbhauM na to tAd guru cet"| ma. bha. na. gu. gu. ya. y.| sss. 5. 1. s. s. Iss. Iss. iti lakSaNamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH magaNa bhagaNa nagaNa tagaNa tagaNottaraM gurudvayaM tiSThati, tasya mandAkrAntA nAma prakhyAtaM bhavati / arthAt-yasyAM magaNa-bhagaNa-nagaNAH gurudvayaM tatazca yagaNadvayaM catubhiH SaDbhiH saptabhizca vizrAntiH sA mndaakraantaa| [ 4-6-7 yatiH kartavyA ] udAharaNamjanmasthAne sa caramajinaH svarNakumbhaughArA , sAraM soDhA kathamiti purA vajriNA zaGkitena / dRSTaH pazcAjjayati caraNAmuSTha paryantalInA , mandAkrAntA'maragiriziraH kampito vismitena |ch.| chandoratnamAlA-130 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAcatvAraH prAk sutanu guravo dvAdazaikAdazau ce nmugdhe vaNauM tadanukumudAmodini dvAdazAntyau / tadvaccAMtyau yugarasahayairyatra kAnte virAmo , mandAkrAntAM pravarakavayastanvitAM saMgirate / / [ iti zrutabodhe zloka-42 ] yathAbodhAgAdhaM supadapadavI nIrapUrAbhirAmaM , jIvA'hiMsA viralalaharI saGgamAgAhadeham / cUlAvelaM gurugamamaNI sakulaM dUrapAraM, sAraM vIrA gamajalanidhiM sAdaraM sAdhu seve / / _ [yAkinIdharmasUnu pU. A. zrIharibhadrasUrIzvaraviracita zrIsaMsAradAvA'nalastutau zloka-3 ] dhRtibhedAH -262146 athASTAdaza (18) varNapAdakaM chndH| (66) "mandAkrAntA, nayugalajaTharA, kIrtitA citralekhA" ma. gu. na. na. gu. gu. ya. y.| sss. s... 1. s. 5. Iss. Iss. iti lakSaNamidam / chandoratnamAlA-131 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-mandAkrAntAsadRzamidaM vRttaM kintvayameva vizeSaH, atra chandasi madhye nagaNadvayam arthAt mandAkrAntAyAM madhye paJcalaghavo varNA Agacchanti asyAM ca SaT iti jJeyAH / udAharaNamzaGke'muSmijagati mRgadRzAM sArarUpaM yadAsI dAkRSyedaM vrajayuvatisabhA vedhasA sA vyadhAyi / naitAdRk cet kathamudadhisutA-mantareNAcyutasya, prItaM tasyAM nayanayugalaM citralekhAdbhutAyAm / / 1 / / yagaraNa: citra magaNaH | gu. | nagaNa: | nagaNa: gu. | gu. | yagaNaH lekhA zaGka'mu | Smi | jagati | mRgadR zAMsA | rarUpaM chandaH | ''' | 5 | // // | 5 | | / / yadAsI atidhatibhedA:ekonaviMzativarNAtmakametat(100) "sUryAzvarmasajastatAH saguravaH shaarduulvikriidditm"| ma. sa. ja. sa. ta. ta. gu. / sss. /|s. II. / / s. ssi. ss. 5. iti lakSaNapadamidam / chandoratnamAlA-132 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazo magaNa-sagaNa-jagaNasagaNa-tagaNa-tagaNAstata eko guruvarNazca syAt tadA zArdUlavikrIDitaM nAma kAryam / 12-7 virAmaH / arthAtyatra magaNa-sagaNa-jagaNa-sagaNa-tagaNa-tagaNAH guru-varNazca dvAdazabhiH saptabhizca virAmaH tat zArdUlavikrIDitaM vRttam / udAharaNamkSmAbhRtpuGgavakozakandaramukhAnnirgatya te saGgarakrIDAsUnmadavairivAraNaghaTA kumbhasthalIpATayan / daMSTrAlo navalagnamauktikamaNistomairasRg lekhayA, jihvAlaH karavAla eSa tanute zArdUlavikrIDitam / / cha. / / athavAAdyAzced guravastrayaH priyatame SaSThastathA cASTamonanvekAdazatastrayastadanucedaSTAdazAdyau tataH / mArtaNDaimunibhizca yatra viratiH pUrNendubimbAnane, tad vRttaM pravadanti kAvyarasikAH zArdUlavikrIDitam / / [ iti zrutabodhe zloka-43 ] yathAvIraH sarvasurAsurendra mahito vIraM budhAH saMzritAH , vIreNAbhihataH svakarmanicayo vIrAya nityaM namaH / vIrAt tIrthamidaM pravRttamatulaM vIrasya ghoraM tapo, vIre zrIdhRtikItikAntinicayaH zrIvIra ! bhadraM diza / / chandoratna mAlA-133 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracita zrIsakalArhat caityavandane zloka-26 proktamiti ] zArdUla magaNaH | sagaNaH | jagaNa: | sagaNaH taMgaNaH | tagaNaH vikrIDitaM | vIraH sa| vasurA | surendra | mahito vIra bu dhAsaM zri | tAH vRttam | sss | 115 | 151 | 115 | ssissis (101) "rasavazvaymau sau raraguruyutA meghavisphUjitA syaat"| ya. ma. na. sa. ra. ra. gu.| . sss. II. Ins. sis. sis. s. iti lakSaNamidam / / saralArthaH-yatra kramazaH pratipAdametAdazagaNavinyAsena sthitistasya meghavisphUjitaM nAma prasiddhaM bhavati / yamanasararagAzcavirAmaH / arthAt-rasaiH SaDbhiH RtubhiH SaDbhiH azvaiH saptabhiH kRtavirAmA / udAharaNamnirundhAnastApaM jagati kalayaM caNDakodaNDadaNDaM , padaM vyAtanvAnaH satatamakhilakSatabhRtAM copariSTAt / nikAmaM durdharSA dizi dizi samullAsayan vAhinIzca , tvamuccaizcolukyezvara ghaTayase meghavisphUjitamUni / / chandoratnamAlA-134 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meSavi- | yagaNa: | magaraNaH | nagaNaH | sagaNaH | ragaNaH | gaNaH | gu skUjitaM | nirundhA | nasta.paM | jagati / kalayaM | caNDako | daNDada NDaM . chanda: | ss | sss | // | // | 5 | ss | atha viMzatyakSarapAdakaM chandaH (102) "trirajau galau bhavedihedRzena lakSaNena vRttanAma chandaH" / "gurulaghudazavArAnAvRttairvRttaM nAma vRttm"| ra. ja. ra. ja. ra. ja. gu. la. / '|'. Is1. SIS. Is1. SIS. ISI. S. I. iti lakSaNapadametat / ___ saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH tristrIn vArAn ragaNajagaNau tato guru laghU IdRzena lakSaNena vRttanAma chando bhavet / udAharaNamprINitAkhilAthidAnamUjitArijiNNu pauruSaM maharSi , citrakRJjitendriyatvamevamadbhutAn guNAn dadhan narendra / rAmapArthadhundhumAramukhyapUrvabhUmipAla vRttamatra , satyatAM cirAya nItavAnasittvamuccakaizculukyacandra ||ch.|| chandoratnamAlA-135 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAjantumAtraduHkhakArikarmanirmitaM bhavatyanarthahetu , tena sarvamAnyatulyamIkSyamANa uttamaM sukhaM labhasva / viddhi buddhipUrvakaM mamopadeza vAkyametadAraNena , vRttametadadbhutaM mahAkulaprasUtajanmanAM hitAya / vRttaM ragaNaH | jagaNa: / ragaNa : jagaNa:| gaNaH | jagaNa: | gu. | la. tu nAma jantumA | aduHkha / kArika maMnimitaM bhava tyanartha vRttam | sis | si_ssist sis | 151 | s || ekaviMzatyakSarapAdakam (103) "mrannairyAnAM trayeNa trimuniyatiyutA sragdharA kiittiteym"| ma. ra. bha. na. ya. ya. y.| sss. sis. S.. . Iss. Iss. |''. iti lakSaNapadametat / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazo magaNa-ragaNa-bhagaNanagaNa-yagaNa-yagaNa-yagaNAH bhavanti, tasya sragdharA nAma prasiddhaM bhavati / saptame caturdaze ca varNe yatiratra kartavyA / arthAt-yasyAM magaNa-ragaNa-bhagaNa-nagaraNa-yagaNayagaNa-yagaNAH saptabhiH saptabhiH varNaiH virAmaH sA sragdharA syAt / chandoratnamAlA-136 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamAvAsaH parNazAlA vapuSi ca vasanaM nUtanA tvak tarUNAM , pANAvASADhayaSTiH zirasi ca cikurairnavyagumpho jaTAnAm / karNe'kSa sragdharAyAH parivRDhA vipine tvad bhayAt saMpratItya, vRtti dvivairahobhistvadarinRpajanaiH zikSitAstApasAnAm ||ch|| athavAcattvAro yatra varNAH prathamamalaghavaH SaSThakaH saptamo'pi, dvau tadvat SoDazAdyau mRgamadamudite SoDazAntyau tathAntyau rambhAstambhorukAnte munimunimunibhirdazyate ced virAmo, bAle vandyaiH kavIndraH sutanuH nigaditA sragdharA sA prasiddhA / . [ iti kavikAlidAsakRtazrutabodhanAmakaranthe zloka 44 proktam / ] yathAAmUlAloladhUlI bahulaparimalAlIDhalolAlimAlAjhaMkArArAvasArAmaladalakamalAgArabhUminivAse ! / chAyAsaMbhArasAre ! varakamalakare ? tArahArAbhirAme ! , vANIsaMdohadehe ! bhavavirahavaraM dehi me devi ! sAram / / [ saMsAradAvAnalastutau zloka-4 ] chandoratna nAlA-137 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSG ISS magaNa: | ragaNaH | bhagaNa : | nagaNa : yagaNa: | yagaNa: sragdharA AmUlA | loladhU | lI bahu | lapari malAlI | DhalolA chandaH ___sis | // | // | / | prAkRtibhedAH-4164304 atha dvAviMzatyakSarapAdakamAha(104) "bhrau naranA ranAvathagurudigarkavirataM hi bhadrakamidam" / bha. ra. na. ra. na. ra. na. ga. / / / . '|'. / / . '|'. / / . '|'. I. 5. iti lakSaNametat / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazo bhagaNa-ragaNa-nagaNaragaNa-nagaNa-ragaNa-nagaNAstvaduttaraM gurureko varNo bhavati, tasya bhadrakaM nAma jAyate / dazabhirakSarairya tiratra kriyate / arthAt-prAkRtijAtau bhagaNa-ragaNau tato nagaNa-ragaNanagaNAstato ragaNa-nagaNau atha guruH / idaM bhadrakaM nAma chandaH / kiMbhUtaM dirgakaviramaM dazabhirvAdazabhizca virAmo yatra tat / atra hi pAdapUraNe iti / udAharaNambhadrakagItibhiH sakRdapi stuvanti bhava ye bhavantamanaghaM , bhaktiparAvanamrazirasaH praNamya tava pAdayoH sukRtinaH / te paramezvarasya padavImavApya sukhamApnuvanti vipulaM , martyabhuvaM spRzanti na punarmanoharamurAGganAvRtAH / / chandoratnamAlA-138 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagaraNa: bhadraka ragaNa: gaNa: | ragaNaH | nagaNa: ragaNa :| nagaNa: | gu, | bhadraka gItibhiH | kRda | pistuva nti bhava | ye bhava ntamana | ghaM chanda: SILI ss | // / SIS ss | // | dvAviMzatyakSarapAdakaM chandaH (105) "sapta bhakArayukta ka gururgaditeyamudAratarA madirA" / bha. bha. bha. bha. bha. bha. bha. gu. / / / . II. s.. 51. I. II. I. 5. iti lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazaH sapta bhagaNAstaduttarameko guruvarNazca bhavet, tasya madirA nAma prasiddhaM bhavati / udAharaNammAdhavamAsi vikasvarakesarapuSpalasan madirAmudita., bhRGgakulairupagItavane vanamAlinamAli ! kalAnilayam / kuJjagRhodarapallavakalpitatalpamanalpamanojarasaM , taM bhaja mAdhavikA mRdu nartana yAmunavAtakRtApagamA // chandoratnamAlA-139 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavAhrIviniyantraNa vighnamayA kuste'bhinavAvataradvayasAM , prauDhi purandhijanasya tathA tirayatyaparAdhapadaM sahasA / kopapadena ca gotrapariskhalitaM na cakArayate tadasau, kAmasakhImadireha sa tarSamabhANi ciraM kila kAmajanaiH ||ch.|| bhagaraNa | bhagaNaH | bhagaNA: gaNa: bhagaga: bhagaNa: bhagaNa: | madirA mAdhava | mAsivi | kasvara | kesara | puSpala sanmadi rAmudi chandaH / / | / | | | | | | | trayoviMzatyakSarAM jAti varNayati "vikRtau njau jau bhjau bhlau go'zvalalitaM tt:"| athavA-vikRtiH / "yadiha najau bhajau bhjabhalagAstadazvalalitaharArkayati tat" / na. ja. bha. ja. bha. ja. bha. la. gu.| . IsI. / / / / . 50. Is.. 51. la. gu.| iti lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazo nagaNa-jagaNa-bhagaNajagaNa-bhagaNa-jagaNa-bhagaNAnAM varNAstato laghureko guruzcaikastasyAzvalalitaM nAma prakhyAtaM bhavati / dazabhirakSarairyati chandoratnamAlA-140 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zva kartavyA / arthAt-yadiha zAstre nagaNa-jagaNau bhagaNajagaNa-bhagaNa-jagaNa-bhagaNa-laghuguravazca syustat azvalalitaM nAma chandaH / kiMbhUtaM tat harAyati harairekAdazabhirakai dvAdazabhiryativirAmo yatra tat / udAharaNamtiraya mahAndhakUpamasamAndhakAra bharadurvilokamatulaM, nipatita gADhamohapaTalAndhajantuvividha pralApa tumulam / pravacanacakSuSe kSata imaM cirAya tanubhRt tathApi valavac, capalatarendriyAzvalalitaivikRSTa iha tat kSaNAn nivjti|| asmin chandasi dazamo bhgnno'smaabhiy'stH| atra saptamabhagaNasthAne'pi yatirbhavati / tat sthAne kecijjagaNamicchantIti jJeyam / / la, azva gaNa: jagaNaH bhagaNaH jagaNa: bhagaNaH jagaNaH bhagaNa lalitaM tiraya | mahAndha | kUpama | samAndha kArabharadurvi lokama| tu ! la Fa: III isisil isi 511 151511 Ils atha catuvizatyakSarapAdakaM chandaH / / (106) "saMkRtau tau sau bhau nyau tanvI TheH" / chandoratnamAlA-141 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA-"bhUtamunInairyatiriha bhatanAH sbhau bhanayAzca yadi bhavati tnvii"| bha. ta. na. sa. bha. bha. na. yAH ThaH dvAdazabhiyatiH / DA. ss. m. / / s. II. I. I. Is iti lakSaNamidam / saralArtha:--yatra pratipAdaM kramazaH uparitananirdiSTagaNAnAM varNA bhavanti, tathA paMca-sapta-dvAdazabhirakSarairyatistiSThati tasya tanvI nAma vijnyeym| arthAt-atha saMkRtirjAtiH / iha chandajAtau bhatanAH sabhau bhanayAzca ete gaNA yadi bhaveyuH tadA tanvI nAma chando bhvti| atra paJca-saptadvAdazabhiH yatiH kAryA / udAharaNamdantamayUkhAHzazadhararucayo vAgamRtaM ratiramaNadhanubhrUT, locanalakSmIstulayati kamalaM nUtanavidrumasuhRdadharazca / campakagarbhapratikRti ca vapuha~sagateranuharati ca pAtaM, vacmi vizeSaM kamaparamathavA ramyamaho kimiva hi nahi tanvAH tanvI bhagaNa: tagaNaH |nagaNaH sagaNa bhagaNa: bhagaNa: nagaNaH yagaNaH dantama yUkhA: za | zadhara rucayo vAgamR| taM rati ramaNa | dhanubhrUTa sul ssi S SII / 511 11 iss chandaH chandoratnamAlA-142 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcaviMzatyakSarAyAbhikRtijAtiM vrnnyte| - "abhikRtau bhma sbha nI gAH krauJcapadA Ga Ga jaiH" / athavA-"krauJcapadA bhmau sbhau nananAngAviSu zakhasumuniviratiriha bhavet" / bha. ma. sa. bha. na. na. na. na. gu. / 51. sss. / / s. 5 / / . |||. |||. .. ||!. . itilakSaNapadametat / saralArtha:-yatra pratipAdaM kramazo bhagaNa-magaNa-sagaNabhagaNottaraM nagaNacatuSTayaM guruzcaiko bhavati, tasya krauJcapadA nAma dhriyate / paJcabhiH paJcabhiraSTa bhizca yatiratra jAyate / arthAt-iha abhikRti jAtau ced yadi bhagaNa-magaNo-sagaNabhagaNau catvAro nagaNA eko guruzca iSubhiH zaraiH paJcabhiH vasubhiraSTabhimunibhiH saptabhizca viratiH syAt tadA krauJcapadA nAma chando bhavet iti / udAharaNamprojammyapurAritvadbhayayogAn nRpavara bhavadariratizayavidhuro, dUramaraNyaM prApya kalatraiH saha samajani gatirayavazatRSitaH / sArasanAdAt sasvayamAdau prasarati kiyadapibhuvanamatha sahasA, prekSya cakAra krauJcapadAGkAM dhruvamihamariditi nigdtidyitaa|| chandoratnamAlA-143 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krauJca bhagaNaH | | magaNa: pagaNaH bhagaNaH nagaNaH nagaNa nagaNa nagaNa | padA projmmya pu rAritvada bhayako gAnRpa varabha vadari patiza vidhu | 115 SI 1111111 s chandaH atha SaDviMzatyakSarAmutkRtijAtivarNanam / (108) "utkRtau mau to nirasalgA bhujaGgavijRmbhitaM jaTaH" / athavA-"vasvIzAzvacchedopetaM mmtnyugnrslgrbhujnggvijRmbhitm"| ma. ma. ta. na. na. na. ra. sa. la.. ghu.| '''. '''. ''|. |1. / / / / 1. SIS. / / s. I. s. iti lakSaNapadamidam / saralArthaH-yatra pratipAdaM kramazo magaraNa-magaNa-tagaNanagaNa-nagaNa-nagaNa-ragaNa-sagaNAstaduttaraM laghuguruzca bhavatastasya bhujaGgavijRmbhitaM nAma prakhyAtaM bhavati / atra aSTaikAdazasaptabhizca yatiH paThanIyA / arthAt-utkRtijAtau mamatagaNAstato nayugaM nagaNayugalaM tato narasagaNalaghuguravaH etairbhujaGgavijRmbhitaM nAma chando bhavati / kIdRzaM tat vasvI zAzvacchedopetamapTaikAdazasaptabhizchedo virAmastenopetaM yukta miti / chandoratnamAlA-144 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNamkvApi svairaM krUra - krIDan , mahiSazatamacakitarataM kuraGgakulaM kvacit , kvApi krIDA - vyagra - kroDaM , kvacidapi madajaDaviharan mataMgajasaMkulam / siMha - kSveDA - raudraM kvApi , kvacidapi viSaviSamamahAbhujaGgavijRmbhitaM , zrI - caulukya - kSoNInAtha , sphuTamajani bhavadari mahIbhujAmadhunA puram / / bhujaMga | magaNaH magaNa | tagaNaH | nagaNaH nagaNa | gaNaH ragaNaH sagaNaH la, gu, viz2a mbhitaM kvApi svai| raMkU krIDanma hiSaza tamaca kitara taMkuraMgakulaM kvacit chandaH SSS SSS SSI 111111111 SIS us | ataH paraM saptaviMzatyakSaramArabhya nAnAvidhAni daNDakavRttAni atha caNDavRSTayAdikadaNDakAnAha"yadiha nayugalaM tataH saptarephAstadA caNDavRSTiprapAto bhaved daNDakaH" // 1 // chandoratnamAlA-145 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi iha daNDakajAtau Adau nagaNayugmaM tataH saptarephAH sapta ragaNAstadA caNDavRSTiprapAto nAma daNDako bhavet // 1 // ___"praticaraNavivRddharephAH syurArNava-vyAlajImUtalIlAkaroddAmazaMkhAdayaH" // 2 // ___ atra pratipAdavivRddharephA iti / pratyekadaNDakaM pratipAde ekaikaragaNavRddhiH kriyate tadA amUni nAmAni daNDakAnAM pRthak syuH / ___ atra tu dvau nagaNau tataH pratyeka pAde (caraNe) aSTau ragaNAstadA arNa nAma daNDakaM syAt / evaM pratidaNDakavRddhau navabhiH 'argava' nAma daNDakaM syAt / dazabhI ragaNaiH 'vyAla' nAma daNDakaM syAt / ekAdazabhI ragaNaiH 'jImUta' nAma daNDakaM syAt / dvAdazabhI ragaNaiH 'lIlAkara' nAma daNDakaM syAt / trayodazabhI ragaNaiH 'uddAma' nAma daNDakaM syAt / tathA pratyekacaraNe arthAt pAde-pAde Adau dvau nagaNau tataH caturdazaragaNAH tadA zaGko nAma daNDako bhavatIti / 'zaGkhAdayaH' ityatra AdizabdAt yayagaganasamudrAdayo'pi ziSTakRtanAmAno gRhyante ragaNavRddhirapi kartavyeti / tathA nagaNadvayAduttarairagretanaiH saptabhiryagaNaiH chandorattamAlA-146 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNDitaiH pracitakasamabhidho nAma daNDakaH kathitaH / tathAhi"pracitakasamabhidho dhIradhIbhiH smRto daNDako nadvayAduttaraiH saptabhiryaiH" / iti daNDakAH / / vizeSajijJAsunA chando'nuzAsana - chandomaJjarIvRttaratnAkara-zrutabodhAdayaH chandogranthAH vilokanIyAH iti / athAtrApi granthAdau kavinA prAyaH zubhaphalatvAt zubhagaNaH saMyojyaH / tasmAd netaro viparItatvAditi / tathA ca tat svarUpanidarzakaH zlokaHmo bhUmistriguruH zriyaM dizati yo vRddhi jalaM cAdilo , ro'gnirmadhyalaghuvinAzamanilo dezATanaM so'ntyagaH / to vyomAntalaghurdhanApaharaNaM jo'rko rujaM madhyago , bhazcandro yaza ujjvalaM mukhaguru-rno nAka AyustrilaH / / 1 / / idaM ca phalaM granthanetuH kartu : paThiturvA yathAyogyaM bhavati / atha gaNadevatAdInAM yantram gaNanAma pagaNaH yagaNa: ragaNaH sagaNa: | tagaNa: jagaNaH bhagaNa: nagaNa: svarUpam | sss | Iss | sis | // | | | // devatA pRthvI | jalam agniH vAyu: AkAzaH sUryaH | candraH nAkaH phalam | zrIH vRddhiH vinA | bhramaNam dhananAzaH rogaH| suyazaH / prAyuH chandoratnamAlA-147 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrathavA varNAnAzrityA'pi phalazrutiH / yathAavarNAt saMpatti- rbhavati mudivarNAddhanazatAnyuvarNAdakhyAtiH tathA hyacaH saukhyaM GajaraNarahitAdakSaragaNAt, padAdau vinyAsAdbharabahalahAhAvirahitAt // 1 // sarabhasamRvarNAddharahitAt / atrApi zrapavAdo varttate / tathAhi devatAvAcakAH zabdAH , ye ca bhadrAdivAcakAH / te sarve naiva nindyAH syu lipito garaNato'pi vA / / 1 / / chandoratnamAlA - 148 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra...za...stiH prakhyAte bhArate deze, rAjasthAne hi prAntake / marudhare pradeze vai, sirohImaNDalAntake // 1 // jorAbhidhAkhyabhUbhAge, jAvAle nagare vare / jainopAzraya-susthAne, varSA-sthiti prakurvatA / / 2 // zrIvRSabhajinendrasyA'nubhAvAt sadgurorapi / zrIchandoratnamAlAkhyo, grantho'yaM racitastadA / / 3 / / varSe netrAnalAkAzA-kSipramite hi AzvinIpUrNimAyAM suzIlA'khya-sUriNA pUrNatAmitaH / / 4 / / yAvad vizve sthitAH meru-puSpadantAdayo'pi vai / tAvad grantho'pyayaM bhUyAt, vAcyamAnaH zubhaM satAm / / 5 / / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / itizrIzAsanasamrATa - sUricakracakravatti - tapog2acchAdhipati - bhAratIyabhavyavibhUti-akhaNDabrahmatejomUrti-cirantanayugapradhAnakalpa - sarvatantrasvatantra - zrIkadambagiripramukhAnekaprAcInatIrthoddhAraka-paJcaprasthAnamayasUrimantrasamArAdhaka-paramapUjyAcAryamahArAjAdhirAja - zrImadvijayanemisUrIzvarANAMpaTTAlaMkAra - sAhityasamrAT - vyAkaraNavAcaspati - zAstravizArada - kaviratna - sAdhikasaptalakSazlokapramANa - nUtanasaMskRtasAhityasarjaka - paramazAsanaprabhAvaka - nirupamavyAkhyAnAmRtavarSi - bAlabrahmacAri - paramapUjyAcAryapravara zrImadvijayalAvaNyasUrIzvarANAM paTTadhara-dharmaprabhAvaka-vyAkaraNaratnazAstravizArada-kavidivAkara-dezanAdakSa-bAlabrahmacAri-paramapUjyAcAryadeva-zrImadvijayadakSasUrIzvarANAM - paTTadhara-jainadharmadivAkara-zAsanaratna-tIrthaprabhAvaka- rAjasthAnadIpaka - marudharadezoddhAraka-zAstravizArada-sAhityaratna-kavibhUSaNeti-padasama - laGkRtena zrImadvijayasuzIlasUriNA viracitAyAM chandoratnamAlAyAM aSTottarazatachandanirUpaNAtmakastRtIyaH stabakaH ||smaaptH / / tat samAptau ca samAptaH 'chandoratnamAlA' granthaH / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 0009990 jaja ARPUR 10.000 jAnamA MICA A narogaja mA naoNNa tAja priNTarsa, borANA hAusa, jAlorI geTa ke andara, jodhapura