Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
॥ॐ अहं॥
श्रीमद् बुद्धिसागरसूरीश्वरजी ग्रंथमाला ग्रंथांक
९३-९४-९५-९६-९७ शास्त्रविशारदयोगनिष्ठजैनाचार्यश्रीमद्बुद्धिसागरसूरि कृत
संस्कृत ग्रन्थो९३ अध्यात्म गीता ९४ आत्मसमाधिशतक ९५ जीवकप्रबोध. ९६ आत्मस्वरूप,
९७ परमात्मदर्शन.
छपाची प्रसिद्ध करनार.
श्री अध्यात्मज्ञानप्रसारकमंडल.
हा. वकील मोहनलाल हिमचंद.
मु. पादरा.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
॥ॐ महं॥ भीमद् दुद्धिसागरवरीवरजी अंधमाला चोक
९३-९४-९५-९६-९७ शास्त्रविशारदयोगनिष्ठजैनाचार्यश्रीमद्बुद्धिसागरसूरि कृत
संस्कृत ग्रन्थो[९३ अध्यात्म गीता. ९४ आत्मसमाधिशतक | | ९५ जीवकप्रबोध. ९६ आत्मस्वरूप.
___ ९७ परमात्मदर्शन.
- छपावी प्रसिद्ध करनार. श्री अध्यात्मज्ञानप्रसारकमंरल.
हा. वकील मोहनलाल हिमचंद.
मु. पादरा. प्रथमावृत्ति
___ प्रति १०.. वि. संवत १९८१
इ. सन १८२५ किंमत १-.-.
52
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
आ ग्रंथ मलवानुं ठेकाणु-, वकील मोहनलाल हीमचंद मु० पादरा ( गुजरात.)
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Heart- -धी आनंद प्री. प्रेसमां शाह गुलाबचंद लल्लुभाइए छाप्युं.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિવેદન
શ્રી અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસાક મંડળ તરફથી સંસ્કૃત અધ્યાત્મગીતા, આત્મ સમાધિશતક, જીવપ્રબંધ, આત્મસ્વરૂપ. પરમાત્મદર્શન એ પાંચ ગ્રન્થ ભેગા ગ્રન્થમાળાના ૯૩-૯૪-૯૫–૯૬-૯૭ ગ્રન્યાંક તરીકે બહાર પડે છે.
આ પ્રખ્ય માટે કોઈ ગ્રહસ્થ તરફથી સહાય મળી નથી પણ વધુ કિંમત રાખવાને મંડળને રીવાજ ન હોવાથી માત્ર ૧-૦-૦ જ રાખી છે. આશા છે કે સુજ્ઞ બંધુઓ તેનો લાભ મેળવવા ચૂકશે નહી. ગ્રન્થ વિષય સંબંધી વિવેચન કરવા જરૂર ધારી નથી કારણકે ગ્રન્થનાં નામે વિષયની સ્પષ્ટતા કરવા માટે પુરતાં છે. સંસ્કૃતના અભ્યાસીઓ અને મુનિરાજોને ભેટ આપવા ગ્ય આ ગ્રન્ય છે તે તેને વધુ પ્રમાણમાં લાભ લેવાશે એવી આશા છે.
સં ૧૯૮૧ ) ફાગુન વદિ ૫. ઈ.
અધ્યાત્મજ્ઞાન પ્રસારિક મંડળ હા. વકીલ મોહનલાલ હીમચંદ,
P)
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રસ્તાવના
વિ. સં. ૧૯૮૦ ના વૈશાખ સુદિ ૧૦ ના રોજ માણસામાં ત્યાંના સપના આગ્રહથી મોટા દેરાસરમાં પરલર વિગેરેની પ્રતિષ્ઠા કરીને પેથાપુરના સંધના આગ્રહથી શેઠ. કૌઆ મેતાના ઉજમણા ઉપર જવા માટે વૈશાખ સુદિ ૧૨ ના રોજ માણસાથી વિહાર કર્યો અને સુદ ૧૪ ના રોજ પથાપુરમાં પ્રવેશ કર્યો અને ઉજમણું સાંતિસ્નાત્ર વિગેરેમાં ભાગ લીધા બાદ ગોધાવી ગામના સંધના અત્યંત આગ્રહથી શરીર નરમ છતાં પણું ગોધાવી તરફ વૈશાખ વદિ ૯ ના રોજ વિહાર કર્યો વદિ ૯ ના રોજ કોષમાં પ્રવેશ કર્યો અને વદિ ૧૦ ના રોજ વિહાર કરીને અડાલજમાં પ્રવેશ કર્યો. અડાલજના પટેલ વિગેરે લોકોને દયાધર્મને ઉપદેશ આપ્યો અને ત્યાં દુષ્કાળને લીધે મા વિગેરે રીબાતી હતી તેથી પશુઓના
ક્ષણના માટે ઉપદેશ આપી વ્યવસ્થા કરાવી. ત્યાંથી વદિ ૧૧ ના રોજ વિહાર કરીને આંગણુજમાં પ્રવેશ કર્યો. આંગણુજના સંઘે સેવા ભક્તિમાં ખામી રાખી નહીં. ત્યાં શેઠ ચીનુભાઈ માધુભાઈના બંગલામાં રહેવાનું થયું. અમદાવાદથી શેઠાણી ગંગાબેન તથા શેઠ મણિભાઈ દલપતભાઈ તથા જગાભાઈ દલપતભાઈ તથા સરસ્વતિ બેન તથા મુતા બેન શેઠાણું તથા શેઠ વીરચંદભાઈ કળભાઈ ભગતવિગેરે શ્રાવકે ત્યાં વાંદવા આવ્યા હતા. શેઠ મણિભાઈ દલપતભાઈના ઉપર મુંબઈમાં ફોજદારી કેસ ચાલતા હતા. તેથી તેઓ ચિંતામાં હતા. તેમને દેવ ગુરૂધર્મની ભક્તિમાં અડગ-શ્રદ્ધાળુ રહેવાથી સંકટ ટળી જશે એમ જણાવ્યુ અને વૈશાખ વદિ ૧૨ ના રોજ સીલજ ગામમાં પ્રવેશ કર્યો. સીલજ ગામમાં ઉપાશ્રયની ઘણી જરૂર હતી, તેથી ત્યાં ઉપાશ્રય કરવાને ઉપદેશ આપે. અને ત્યાંથી વિહાર કરીને વૈશાખ વદિ ૧૩ ના સવારમાં ગાવાવી ગામમાં પ્રવેશ કર્યો. ગોધાવીમાં શ્રી મહાવીર પ્રભુના સામુ શ્રી ગૌતમ સ્વામીનું દેરાસર અમારા ઉપદેશથી સઘે બનાવ્યું હતું અને તેમાં શ્રી ગૌતમસ્વામીની નવી મૂર્તિ બનાવી હતી અને તેની અંજન શલાકા પ્રતિષ્ઠા કરવાની હતી. અમોએ જેઠા સુદિ ૫ના રોજ અંજન શલાકા કરી અને જેઠ સુદિ ૭ ના રોજ સવારમાં પ્રાતઃ કાળમાં શ્રી ગૌતમસ્વામી મહારાજને (ગણધરને) ગાદીએ બેસાડ્યા તે વખતે સરિ. મંત્ર વાસક્ષેપથી પ્રતિષ્ઠા કરી, વિચાર મતભેદ આદિ કારણેથી ગોધાવીના સંધમાં કઇક મતભેદ હતો તે પણ મી ગૌતમ સ્વામી ગણધરને ગાદીએ બેસાડ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાથી ટળી ગયે. તે વખતે પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવમાં ગોધાવીના સંઘની આમંત્રણ પત્રિકાથી છ સાત હજાર જેનો ભેગા થયા હતા. આચાર્ય અજીતસાગરસૂરિ તથા પ્રવર્તકશ્રી ઋદ્ધિસાગરજી તથા પન્યાસશ્રી મહેન્દ્રસાગર ગણિ વિગેરે સાથે હતા. તે વખતે પેથાપુરને સંધ ચોમાસાની વિનંતિ કરવા માટે ગોધાવી આવ્યું, અને પેથાપુરના સંધની વિનંતિ માન્ય કરી, જેઠ વદિ ૩ ન રેજ ગોધાવીથી વિહાર કરીને થલતર ગામમાં પ્રવેશ કર્યો. શેઠ અમરતલાલ કૈવલભાઈ કે જેમણે ગૌતમસ્વામી મહારાજની પ્રતિષ્ઠા કરાવાનું બધું ખર્ચ ઉપાડી લીધું હતું અને ગૌતમસ્વામીને ગાદીએ બેસાડ્યા હતા. તેમની તરફથી થલતરમાં નવકારશી થઈ. ત્યાંથી વિહાર કરીને અમદાવાદના જૈન સંઘના આગ્રહથી તથા ઝવેરી. મોહનલાલ હિમચંદના સુપુત્ર મણિલાલ મોહનલાલના આગ્રહે તેમના સાહિબાગના બંગલામાં મુકામ કર્યો, અને સંઘના આગ્રહથી તથા આચાર્ય શ્રી અજીતસાગરસૂરિના આગ્રહથી જેઠ વદિ૪ ના રોજ અમદાવાદના આંબલી પોળના ઉપાશ્રયે પ્રવેશ કર્યો અને ત્યાંના જૈન સંધને બંધ આપે. પશ્ચાત જેઠ વદિ ૫ મે શાહીબાગના બંગલે આવવાનું થયું. ત્યારપછી જે વદિ છ સાબરમતી સ્ટેશનના બંગલામાં આવવાનું થયું. સાબરમતીના બંગલામાંથી વિહાર કરી કૂબા ગામમાં પ્રવેશ કર્યો અને ત્યાં બે દિવસ રહી જેનેને બોધ આવ્યો. જેઠ વદિ ૯ ના રોજ ઈદડા આવવાનું થયું અને વદિ ૧૦ ના રોજ પેથાપુરની બહાર આવીને મેતા સકચંદ કાળીદાસની ધર્મશાળામાં મુકામ કર્યો. મુંબઈથી મુંબઈના દાક્તર કૂપરે અમારા શરીરની નબળી સ્થિતિથી આયુષ્ય સંબંધી ભય બતાવ્યો હતો. તેથી કેટલાક ભકત શ્રાવકે દિલગીર થયા હતા, પણ અમને તે તેથી ધર્મ કાર્યો ઝડપથી કરવામાં ઘણો ઉત્સાહ થયો, અને આયુષ્ય સંબંધી એક પળને પણ વિશ્વાસ રાખ્યા વિના આત્માની શુદ્ધતા કરવા ઘણે ઉપયોગ જાગ્રત થયો, અને તેથી આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપનું ધ્યાન ધરતાં અધ્યાત્મ ગીતા રચવાનો મનોરથ થયો અને તેથી અધ્યાત્મ ગીતા રચ વાની શરૂઆત કરી અને શ્રાવણ સુદિપને રેજ રચીને પૂર્ણ કરી. તે પછી આત્મા ની સમાધિના ઉપયોગથી પોતાના આત્મહિતાર્થે આત્મસમાધિશતક નામનો ગ્રંથ રચ્યો, અને શ્રાવણ સુદ સાતમે પૂર્ણ કર્યો. અધ્યાત્મ ગીતામાં આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, અને તેમાં પ૨૯ લોક છે. આત્મ સમાધિ ગ્રંથમાં એક શત ઉપર વિશ લૅક છે અને તેમાં સમાધિનું શુભ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. સમાધિ મરણ કેવી રીતે થાય તેનું જ્ઞાન જણાવ્યું છે એ બે ગ્રંથમાં જૈન શાસ્ત્ર શૈલી વિરૂદ્ધ કંઈ લખાયું હેય તો તેને ગીતાર્થ પુન ફે સુધારે કરશે. ત્યારબાદ છવકપ્રબોધ, આત્મસ્વરૂપ, પરમાત્મદર્શન, ગ્રન્થનું
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
મુ. વિન્નપુર. (ગુજરાત) સ. ૧૯૮૧ ફાગણુ વિષે પ
www.kobatirth.org
( ૭ )
સંસ્કૃતમાં ભાષાંતર કરવામાં આવ્યું. એમ એ ગ્રન્થ પછી ત્રણ ગ્રન્થ પાછળ દાખલ કર્યાં છે. અશુદ્ધિ માટે શુદ્ધિપત્રક આપ્યું છે છતાં જે કંઇ ટાઈપ વગેરેની અશુદ્ધિ રહી ગઈ હાય તેા પડિતા સુધારા એટલુ કહી વિશ્મીશું.
}
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લે. બુદ્ધિસાગર.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
संस्कृत ग्रन्थानुक्रमणिका.
नं. ९३ अध्यात्मगीता. पृष्ट १ थी ५३ सुधी श्लोक. ५२९
९४ आत्मसमाधिशतक पृ. ५५ थी ६६ , श्लोक. १२० ९५ जीवक प्रबंध. घ. १ थी ३४ , श्लोक. ३२८ ९६ आत्मस्वरूप ग्रन्थ. पृ. १ थी ४१ , श्लोक. २५६ ९७ परमात्म दर्शन. पृ. १ थी ४६ , श्लोक. ५२९
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
स्वभाव
यः
.
U
www.WWWWWW ०० MG GOJI Nm cxx Moc occ
अध्यात्म गीता-आत्मसमाधिशतकनुं
अशुद्धि शुद्धिपत्रक.
...---*श्लोक. अशुद्ध.
शुद्ध. स्वभावः ५४ सुखं
सुख सभ्य
सम्यग ११८ त्यत्त्ववा
त्यक्त्वा जानति
जानाति दासा
दासाः २६४ सुखातऽऽमा
मुखाऽऽत्मा क्षेयं
ज्ञेयं २७२ मुह्यन्ते
मुह्यन्ति युद्धयन्ति
युद्धयन्ति कर्वन्ति
कुर्वन्ति निभर्यत्वं निर्भयत्वं
भा ३२६ सोयमः
स यमः अकमस्य
प्रकामस्य ३६८
मा
प्रभुः ३८६ सौन्दर्यान सौन्दर्य
विराट ४२६ तदंगः
तदंगां
6
6
Wwww GC www
३६८
प्रभु
४२६
वैदाट
ww
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
४५४
विश्वस्मिन्
४६६
४७० ४८५
विश्वमस्मिन् ज्ञातृ श्यहम् सर्वात्मानो सर्गादि
ज्ञातृ श्यहम् सर्वात्मानं सर्गादि
६
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री अध्यात्मज्ञानप्रसारक मंडळ तरफथी। श्रीमद् बुद्धिसागरसरिजीग्रन्थमाळामां
प्रगट थयेला ग्रन्थो.
पृष्ठ
किंमत.
२००
०-८-०
२०६
२१५ ६१२ २४८
-८-:
० ०.००
०
०-८-०
ग्रंथांक
१ क. भजन संग्रह भाग १ लो. * १ अध्यात्म व्याख्यानमाळा. * २ भजनसंग्रह भाग २ जो. * ३ भजनसंग्रह भाग ३ जो. * ४ समाधिशतकम.
५ अनुभवपश्चिशी.
६ आत्मप्रदीप. * ७ भजनसंग्रह भाग ४ थो.
र परमात्मदर्शन. * ६ परमात्मज्योति. *१० तत्त्वबिंदु. *११ गुणानुराग. ( प्रा. बीजी) *१२-१३. भ० सं० भाग ५ मो
तथा ज्ञानदीपिका. *१४ तीर्थयात्रानुं विमान (आ. बीजी) *१५ अध्यात्मभजन पद संग्रह
१६ गुरुबोध. *१७ तत्त्वज्ञानदीपिका.
०
०
०-१२-०
५००
०
२३०
०
oc
०-१-०
७-६-.
१६०
६४ १६०
१७४
०-८-०
१२४
०-६-०
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
०-३-०
४०-१-० ०-१२-० ०-१४-०
०-१४-० १-०-०
०
२-०-० ०-३-० ०-८-०
१८ गहूलीसंग्रह भा. १ *१६-२० श्रावकधर्मस्वरूप भाग १-२ (आवृत्ति त्रीजी)
४० *२१ भजनपदसंग्रह भाग ६ ठो. २०८ २२ वचनामृत. २३ योगदीपक.
३०८ २४ र ऐतिहासिक रासमाळा *२५ आनन्दघनपद (१०८)
भावार्थसंग्रह, ८०८ *२६ अध्यात्मशान्ति (प्रा. बीजी.) १३२
२७ काव्यसंग्रह भाग ७ मो. *२८ जैनधर्मनी प्राचीन अने अर्वाचीन स्थिनि. ६६ *२६ कुमारपाळ ( हिंदी)
२८० ३० थी ४-३४ सुखसागर गुरुगीता. ३०० ३५ पद्र्व्यविचार. *३६ विजापुर वृत्तांत. ३७ साबरमतीकाव्य. ३८ प्रतिज्ञापालन. *३६.४०-४१ जैनगच्छमतप्रबंध, संघप्रगति,
जैनगीता. ४२. जैनधातुप्रतिमा लेख. सं. भा. १ ४३ मित्रमैत्री. *४४. शिष्योपनिषद्,
०-४-० ०-४-०
० ०
०
० x m cccmo
० ० ० ०
m moc
११०
०-५
१-०-०
०
०
०
.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
५३. श्रीमद् देवचंद्र भा. २
९४ गहुंली संग्रह भा. २ ५५ कर्मप्रकृतिटीकाभाषांतर.
५६ गुरुगीत गहुलीसंग्रह.
१३.
४५ जैनोपनिषद् -
४६-४७ धार्मिक गद्यसंग्रह तथा सदुपदेश भा. १ लो.
४८ भजनसंग्रह भा० ८
*४९ श्रीमद् देवचंद्र भा. १
५० कर्मयोग.
५१ आत्मतत्वदर्शन.
५२ भारतसहकार शिक्षण काव्य.
४८
६.७६
९७६
१०२८
१०१२
११२
१६८
१२००
१३०
८००
१९०
५७-५८ श्रागमसार ने अध्यात्मगीता. ४७०
५६ देववंदन स्तुति स्तवन संग्रह.
१७५
६० पूजासंग्रह भा.. १ लो.
४१६
६१ भजनपद संग्रह भा.
५८०
६. ६२ भजनपद संग्रह भा. १०
२००
६३ पत्रसदुपदेश भा. २
५७५
१८
६४ धातुप्रतिमालेख संग्रह भा. २ ६५ जैनदृष्टिए ईशावास्योपनिषद् भावार्थ
विवेचन.
६६. पूजासंग्रह भा. १-२
३७ स्नात्रपूजा. (बुद्धिसागरसूरिकृत ) ६८ श्रीमद् देवचंद्रजी ने तेमनुं जीवनचरित्र
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
३६०
४१५.
For Private And Personal Use Only
३-०-०
३-०-०
२-०-०.
३-०-०
०-१०-०
०-१०-०
३-८-०
०-४-०
३-०-०
०-१२-०
०-६-०
०-४-०
१-०-०
१-८-०
१-०-०
१-८-०
१-०-०
१-०-०
२-०-०
०-२-०
०-४-०
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૪
६६-७२ शुद्धोपयोग वि० संस्कृत ग्रंथ ४ १८० ७३ - ७७ संघ कर्तव्य वि० संस्कृत ग्रंथ ५ १६८
७८ जाला लजपतराय ने जैनधर्म
१००
७९ चिन्तामणि.
१२०
८०-८१ जैनधर्म भने स्त्रीस्तिधर्मनो
मुकाबलो तथा जैनस्वीस्ती संवाद. २२०
२००
६ ६
१४०
Το
८२ सत्यस्वरूप
८३ ध्यानविचार.
८४ श्रात्मशक्तिप्रकाश.
८५ सांवत्सरिक मापना.
८६ आत्मदर्शन (मणिचंद्रजीकृत सज्जायो )
नुं विवेचन. १५०
८७ जैन धार्मिक शंका समाधान
८६ श्रात्मशिक्षा भावना प्रकाश.
६० श्रात्मप्रकाश.
९१ अध्यात्मगीता.
९२ श्रात्मसमाधि शतक.
९३ जीवक प्रबोध.
कन्याविक्रयनिषेध तथा बाल लग्न निषेध २२०
१०४
५५
९४ आत्मस्वरूप.
९५ परमात्मदर्शन.
૯૬. ગુજરાતી શાક વિનાશક,
For Private And Personal Use Only
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
०-१२-०
०-१२-०
0-8-0
01810
१-०-०
०-६
०-८-०
०-४-०
०-३-०
10
0-8-0
०-२-०
- ६ - ०
-७
१-०-०
૯૦ તત્ત્વવિચાર.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
छपाता ग्रन्थो.
१ जैन श्वे. ग्रंथनामावलि. ४ उ. श्रीयशोविजयजी निबंध. २ श्री देवचंद्रजी निर्वाणरास ५ भजनसंग्नह भाग ११ मो.
श्रीमद् (देवचंद्र जीवनचरित्र) ६ जैनसूत्रमा मूर्ति पूजा, ३ मोटुं विजापुर घृतांत.
પુસ્તકો મળવાનાં ઠેકાણું – ૧ વકીલ મેહનલાલ હીમચંદ.
પાદરા (ગુજરાત) ૨ આત્મારામ ખેમચંદ
સાણંદ (જીલે અમદાવાદ) ૩ ભાખરીઆ મેહનલાલ નગીનદાસ
૧૯૨-૯૪, બજારગેટ કેટ—મુંબઈ. ૪ શઠ નગીનદાસ રાયચંદ ભાખરીઆ
મહેસાણા.
૫ શેઠ ચંદુલાલ ગોકળદાસ, વિજાપુર.
જૈન જ્ઞાનમંદિર, ૬ બુકસેલર મેઘજી હીરજી
પાયધૂની-મુંબઈ. ૭ શેઠ રતિલાલ કેશવલાલ–પ્રાંતિજ ૮ શ્રીમદ બુદ્ધિસાગર સમાજ–પેથાપુર.
* चा निशानीवाळा ग्रंयो शीलकमां मथी.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अध्यात्मगीता.
"
प्रणम्य श्रीमहावीरं ज्ञानानन्दमयं परम् । करोम्यध्याSSत्मनो गीतां, स्वपरानन्दहेतवे
॥ १ ॥
आत्मनः शुद्धिकार्यार्थ - माऽऽत्मज्ञानं तथा क्रिया । उक्ता सद्भिर्विवेकेन, तदध्याऽऽत्मं विजानत ॥ २ ॥ ज्ञानानन्दस्वरूपोऽय - मात्माऽऽस्मि विश्वशाश्वतः ॥ कर्म संग्यप्यकर्माऽहं सर्वदुःखविवर्जितः ॥ ३ ॥ श्रात्मस्वभावः सज्ज्ञानं, सुखं पूर्णमतीन्द्रियम् । श्रात्मानमन्तरा सर्वं, जडं भिन्नं विचारय ॥ ४ ॥ श्रात्मशुद्धस्वभावो य, श्रात्मधर्मो निजाऽऽत्मनि । ज्ञात्वैवं ब्रह्मरूपं स्वं व्यक्तं कुरुष्व भावतः ॥ ५ ॥ श्रात्मोपयोगतः स्वाऽऽत्मा, द्रष्टव्यो हि प्रतिक्षणम् । मोहदृष्टिं परित्यज्य, स्वात्मन्येव स्थिरो भव ॥ ६ ॥ जन्ममृत्युजराद्या ये अशुद्धाः पर्यवाश्च ते ।
भिन्नाः शुद्धाऽऽत्मनो ज्ञेया, स्तत्र स्वत्त्वं न किञ्चन ॥७॥ ॥ सुखमाऽऽत्मस्वभावोऽस्ति, दुःखं मोहस्यवृत्तिषु । मोहरूपं मनोदुःखं, ज्ञात्वाऽऽत्मनि रतिं कुरु ॥ ८ ॥ संकल्पवर्जितं ब्रह्म, विकल्पवर्जितं स्थिरम् । निष्क्रियं चिद्धनं शुद्धं, त्वमेवाऽऽत्मा स्वभावतः ॥ ६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २ )
संकल्पेभ्यो विकल्पेभ्यो, यदा मुक्तो भविष्यसि । निर्विकल्पोदधिं ब्रह्म, स्वाऽऽत्मानं द्रक्ष्यसि स्वयम् ॥१०॥ स्वातन्त्र्यं स्वाऽऽत्मनि व्यक्तं, मोहादिदोषवर्जितम् । पारतन्त्र्यं तु मोहेन, सर्वदा सर्वदेहिनाम् ॥ ११ ॥ स्वतन्त्र वीतरागोऽस्ति - निर्भयो ज्ञानवान् खलु । परतन्त्रः सदा मोही, स्वतन्त्रो भव चेतन ! ॥ १२ ॥ कल्पनां बाह्यभावेषु, स्वातन्त्र्यपारतन्त्र्ययोः । सन्त्यज्य ब्रह्मणः सत्यं, स्वातन्त्र्यं प्रकटीकुरु ॥ १३ ॥ देहादिजडभावेषु साचिभावेन वर्तनम् । भवेद् यदा तदाऽऽत्माऽसौ, जीवन्मुक्तः प्रभुः स्वयम् ॥१४॥ आत्मैव ब्रह्मरूपोऽस्ति, कालस्य भक्षको महान् ।
कालो निर्भयो नित्यो, ज्ञात्वा स्वो भवति प्रभुः ॥ १५॥ निर्भयो भवति स्वाऽऽत्मा, ज्ञात्वाऽऽत्मानं समाधिमान् । हर्ष शोकं विना ज्ञानी, ब्रह्मभावेन जीवति ॥ १६ ॥ श्रात्मविदाऽऽत्मभावेन, सर्वदुःखात्प्रमुच्यते । जडतत्त्वावबोधेन, दुःखादाऽऽत्मा न मुच्यते ॥ १७ ॥ किं कोटिग्रन्थबोधेन, विद्यया सत्तया च किम् । किं धनेन च राज्येन, ब्रह्मज्ञानं विना वृथा ॥ १८ ॥ वैषयिक सुखावासे - दुःखं प्रत्युत जायते । आत्मसुखं सदा नित्यं ज्ञात्वा चेतन !! मा मुहः ॥ १६॥
"
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रतिक्षणं चिदाऽऽत्मान, मात्मशुद्धोपयोगतः । हृदिधृत्वा हि संस्मार्य,प्रास्माऽऽत्मना विशुध्यति ॥२०॥ सोऽहं सोऽहं परब्रह्म, निजाऽऽत्मैव तनुस्थितः । विज्ञानानन्दरूपोऽस्मि, हंसस्तत्त्वमसि ध्रुवम् ॥२१॥ आत्माऽऽत्मानं विजानाति, सर्वविश्वं प्रतिक्षणम् । खमेव विश्वरूपोऽसि, स्वयं स्वपरपर्यवैः ॥२२॥ मोक्षरूपस्त्वमेवाऽऽत्मा, मुक्तिनिजाऽऽत्मनि ध्रुवम् । आत्मानमन्तरा किञ्चि, नास्ति सुखप्रदं भुवि ॥२३॥ वैषयिकपदार्थेषु, सुखं दुःखं न वस्तुतः । तत्र मिथ्यात्वबोधेन, मोही भवति मानवः ॥ २४ ॥ सुखं दुःखं जडेष्वेव, मिथ्याबुद्ध्या प्रकल्प्यते । आत्मन्येव सुखं सत्यं, लायते ब्रह्मबोधतः ॥ २५ ॥ आत्मज्ञानं विना शान्ति-ऑयेत न जगत्त्रये। अध्यात्मशान्तिलाभेन, प्राप्तव्यं नावशिष्यते ॥२६॥ अध्यात्मज्ञानमात्रेण, सत्याऽऽत्मा हृदि दृश्यते । आत्मदर्शनलाभेन, मुक्तिर्भवति निश्चयः ॥२७॥ वैषयिकपदार्थे र्हि, स्वाऽऽत्मविन्नैव बध्यते । ज्ञानिनो बन्धनं कर्तु, शक्तः कोपि न जायते॥२८॥ आत्मज्ञानेन निबन्ध, आत्मा प्रारब्धकर्मसु । भोगेरोगेच साक्ष्याऽऽत्मा,सक्रियोऽपि हि निष्क्रियः॥२६॥
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सर्वसंगेषु निःसंगः, साक्षिरूपेण जीवति । निरासक्तः पदार्थेषु, ब्रह्मदृष्टया प्रवर्तकः ॥३०॥ स्वतन्त्रः सर्वभावेषु, मोहेन नैव लिप्यते । ग्राहत्याज्यमतिं त्यक्त्वा, वर्तते स जगत्रये ॥३१॥ पात्मज्ञानी महादेवो, महाब्रह्मा स उच्यते । मृतः स बाह्यभावेषु, ब्रह्मण्येव प्रजीवति ॥३२॥ कुर्वन्हि सर्वकर्माणि, ब्रह्मजीवनजीवकः। कर्मणा बध्यते नैव, साक्षिवद्वर्तको भुवि ॥ ३३॥ आत्मदृष्टि र्यदा शुद्धा, प्रादुर्भूता निजाऽऽत्मनि । तदा स्वयं प्रभुं ज्ञात्वा, ज्ञानी भवति निर्भयः ॥३४॥ अज्ञानी ज्ञानिनं नैव, वेत्ति नैव निजं तथा । अज्ञानसदृशं दुःखं, नाऽस्ति किञ्चिजगत्रये ॥३५॥ भात्मज्ञानसमं शर्म, नाऽस्ति किञ्चिज्जगत्रये । अध्यात्मज्ञानिनं वेत्ति, ज्ञानी निर्मोहभावतः ॥३६॥ उन्मत्त इव मूढे हि, ब्रह्मज्ञानी विलोक्यते । ज्ञानाऽऽत्मा दृश्यते नैव, मूढैस्तत्र न संशयः ॥ ३७॥ अध्यात्मज्ञानिसङ्गेन, ब्रह्मज्ञानं प्रकाशते । नान्यथाऽध्यात्मशास्त्रेण, यथा दीपेन दीपकः ॥३८॥ प्रात्मानन्देन जीव !! त्वं, मा जीव!! दुःखजीवनात् । मा कुरुष्व सुखाशां त्वं, जडेषु क्षणिकेषु हि ॥३६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(५)
आत्मन्येव सुखं सत्यं, बहिर्नास्ति सुखं क्वचित् । श्रात्मन्येव कुरु स्थैर्य, बाह्यभावेषु मा भ्रमं ॥१०॥ यत्र नास्ति सुखं तत्र, सुखभ्रान्ति निवारय । सुखरूपो निजाऽऽत्माऽस्ति, तत्रैव स्थिरतां कुरु ॥४१॥ चक्रवादिभोगेन, . सुखं सत्यं न लभ्यते । इन्द्रादिकपदेच्छातः, सुखं किञ्चिन्न लभ्यते ॥४२॥ इन्द्रादिकपदेच्छां त्वं, स्वप्नेऽपि मा कुरुष्व भोः। मा मुहः कीर्तिसत्तासु, सुखाशा तत्र दुःखभाक् ॥४३॥ अध्यात्मज्ञानिनो भितो, यत्सुखं जायते वने । तत्सुखांशोऽपि भूपादे, र्नाऽस्ति भोगविहारिणः॥४४॥ आत्मज्ञानिसुखस्याग्रे, स्पर्शेन्द्रियादिभोगतः। यत्सुखं तत्तु दुःखादि,-कारकाद्दुःखमेव च ॥४५॥ सर्वग्रन्थिविनिर्मुक्तो, भिक्षुकोऽस्ति स्वयं सखी। तदने चक्रवर्त्याद्या, रङ्कायन्ते हि दुःखिनः ॥ ४६॥ भोगेच्छा यत्र तत्राऽस्ति, सर्वदुःखपरम्परा । यत्र कामो न तत्राऽस्ति, व्यक्तानन्दमयः प्रभुः॥४७॥ श्रानन्दार्थं भवेदिच्छा, देहिनां यत्र तत्र वै। इच्छाया दुःखदावाग्नि-यंत्र तत्र भवेत्सदा ॥४८॥ सर्वेच्छारोधनाच्छान्ति, हृदि सुखं प्रकाशते । शुभाशुभमनोवृत्ते,-रोधादाऽऽत्मा भवेत्प्रभुः ॥ ४६॥
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ६ )
आत्मशुद्धोपयोगस्य - प्रवाहेण शुभाशुभम् । बाह्येषु भासते नैव, स्वाऽऽनुभवः प्रकाशते ॥ ५० ॥ आत्मानमन्तरा कोऽपि, नाऽन्यः प्रियतमो भुवि । यत्सत्त्वे सर्वसत्त्वं वै, स्वाऽऽत्मध्यानं कुरुष्व भोः ॥ ५१ ॥ आत्मोपयोगतः स्वाऽऽत्मा, ध्येयः प्रतिक्षणं बुधैः । आत्मसमाधिना स्थेय - माSSत्मनि शर्महेतवे ॥ ५२ ॥ ज्ञानानन्दप्रकाशार्थं, ध्यानाद्याः सन्ति हेतवः । सर्वसाधनतः साध्या ज्ञानानन्दप्रकाशता ॥ ५३ ॥ आत्मानमन्तराऽन्यत्र, सुखं बुद्धिं न धारय । आत्मसुखस्य भावेन, संजीव त्वं प्रतिक्षणम् ॥ ५४ ॥ निक्षेपैश्च नयैर्भङ्गैः, किं कथायाः विकल्पकैः । तैर्विना निर्विकल्पाऽऽत्मा, भासते स्वोपयोगतः ॥५५॥ शास्त्रसंज्ञां तथा लोक, -संज्ञां कीर्त्यादिवासनाम् । नामरूपादिमोहं च त्यक्त्वाऽऽत्मनि रतो भव ॥ ५६ ॥ सर्वकामविनिर्मुक्तो भविष्यसि यदा तदा । पूर्णानन्दमयः स्वाऽऽत्मा, स्वस्मिन्स्वेनानुभूयते ॥५७॥ सर्वेन्द्रियस्य भोगेषु, सुखं दुःखं न भासते । समत्त्वं भासते व्यक्तं, सुखं व्यक्तं तदाऽऽत्मनि ॥ ५८ ॥ व्यक्ताऽऽत्मा जायते नैव, राज्यसत्ताधनादिभिः । आत्मानन्दप्रकाशार्थं, नास्ति जडस्य हेतुता ॥ ५६ ॥
"
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(७) मूढनास्तिकलोकानां,-संगस्त्याज्यो विवेकतः। आत्मसाधकभव्येन, प्रभुः शोध्यो हृदि स्वतः ॥ ६० ॥ योगभेदसमूहोऽपि, चिदानन्दप्रकाशने। हेतुरेवं परिज्ञाय, मा मुहः साधनेष्वपि ॥६१ ॥ योगसाधनभेदेषु, धर्मभेदेषु च क्वचित् । ज्ञानिनो नैव मुह्यन्ति, सम्य विज्ञानशक्तितः ॥६॥ सर्वदर्शनभेदेषु, विरुद्धेषु सुपण्डिताः। रागद्वेषौ न कुर्वन्ति, शुद्धब्रह्मोपयोगिनः ॥६३॥ क्रियादिमतभेदेषु, सर्वधर्मेषु पण्डिताः । मुह्यन्ति नैव सर्वत्र, सम्यज्ञानोपयोगिनः ॥६४॥ परस्परविरुद्धेषु,-धर्मेषु ब्रह्मवेदिनः । यत्सत्यं तत्प्रगृह्णन्ति, सापेक्षनयदृष्टितः ॥६५॥ सर्वदर्शनधर्मेषु, सत्यस्य तारतम्यता। विद्यतेऽतः प्रजीवन्ति, जीवत्स्वरूपशक्तितः ॥६६॥ सर्वनयस्यसापेक्ष,-ब्रह्मज्ञाने कृते सति ॥ धर्मदर्शनभेदेषु, सत्यज्ञानं प्रकाशते ॥६७॥ परस्परविरुद्धेषु,-धर्मेषु दर्शनेषु च। सत्यं सापेक्षिकं यत्तद्, गृह्णन्ति नयकोविदाः ॥ ६८॥ सर्वदर्शनधर्माणां,-सापेक्षनयदृष्टितः। जैनधर्मे समावेशो, विश्वधर्मस्ततोऽस्ति सः ॥६६॥
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(८) एकमेव चिदानन्द,-माऽऽत्मानं निर्विकल्पकम् । निर्विकल्पोपयोगेन, ध्यायन्ते पूर्णरागतः ॥ ७० ॥ संकल्पैश्च विकल्पैश्च, भिन्ना ब्रह्मणि संस्थिताः। भवन्ति प्रभवो जित्वा, रागद्वेषात्मकं मनः ॥७१ ॥ जिते चित्ते जगत्सर्व, जितं निजाऽऽत्मना ध्रुवम् । न जितं स्वं मनस्तर्हि, निष्फला धर्मसाधना ॥७२॥ यैर्जितं न मनस्ते तु, इन्द्राद्या अपि पामराः। जितं स्वं मनस्ते तु, भिक्षवोऽपि महेश्वराः ॥७३॥ ग्राह्य त्याज्यं च चित्तेषु, यस्य किञ्चिन्न भासते। साक्षी कायादिकार्येषु, ब्रह्मज्ञानी स उच्यते ॥७४ ।। जडस्य सर्वभावेषु, स्वाऽऽत्मनः पर्यवेषु च। अहंत्वमितिमोहेन, स्वाऽऽत्मशुद्धि न जायते ॥ ७५ ॥ अहं ज्ञानी ह्यहं ध्यानी,-त्यपि मोहस्य चेष्टितम् । महत्वभावमुक्तो यः, सातिभावेन जीवति ॥७६ ॥ मनःसंकल्पयोगेन, संसारस्त्वेव कथ्यते ।। यत्र मनोजयस्तत्र, मोहवृत्तिर्न जायते ॥७७॥ श्रात्मशुद्धोपयोगेन, साक्षीभूतो मनस्यपि । अक्रियः सर्वकर्ताऽपि, मुक्तः स बन्धनेष्वपि ।। ७८ ॥ सद्गुणेषु च दोषेषु, स्वान्येषु साक्षिभावतः । वर्तते यो महाज्ञानी, समयोगी भवेत्सहि ॥७६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
यस्य दृष्ट्यां न मित्रत्वं, शत्रुत्वं न च भासते । निर्मोही वीतरागः स, जीवन्मुक्तो जिनो भवेत्॥८॥ आत्मज्ञानप्रभावेन, मोहदृष्टि विनश्यति । सम्यग्दृष्टिर्भवेद्व्यक्ता, सर्वकर्मविनाशिका ॥८१॥ सम्यगाऽऽत्मनि विज्ञाते, ज्ञातं विश्वं न संशयः । अात्मनि नैव विज्ञाते, न विज्ञातं जगत्रयम् ॥ ८२॥ आत्मरूपं परिज्ञाय, त्यक्त्वा च शास्त्रवासनाम् । आत्मन्येव स्थितिं कृत्वा, स्वाऽऽत्मा चिन्त्यो मुहुर्मुहुः८३ अनादिकालतः सर्वे, धर्मा आत्मनि संस्थिताः । कर्मविनाशतो व्यक्ता, भवन्ति ज्ञानयोगिनाम् ॥८४॥ मूर्तकर्मादिसंयोगी, देहस्थो मूर्तरूपवान् । शरीरपरिणामोऽपि, ज्ञानेन व्यापको विभुः ॥ ८५ ॥ स्थातव्यं निर्जने स्थाने, प्रथमाभ्याससाधकैः ।। सर्वोपाधिविनिर्मुक्तैः, शुद्धोपयोगहेतवे ॥ ८६ ॥ सात्त्विकाहारपानेन, योग्यनिद्राविहारतः। चित्तशुद्धिः प्रकर्तव्या, शुद्धोपयोगहेतवे ॥ ८७ ॥ शुद्धाऽऽत्मभावना भाव्या, निन्या दुर्गुणराशयः । प्रात्मायत्तं मनः कार्य, मिन्द्रियाणि तनुश्च वै ॥८॥ प्रेम्णा वैरं परित्याज्यं, हेयः क्रोधः समत्वतः । प्रारमवत्सर्वजीवानां,-शुभं कार्यं विवेकतः ॥ ८६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१०) मुक्तौ स्वर्गे च कर्तव्यं, समत्वमाऽऽत्मशुद्धिकृत् । स्वाधिकारेण कर्तव्यं, सर्वकार्य विवेकतः ॥ ९ ॥ क्रियमाणेषु कार्येषु, दुःखं सह्यं स्वधैर्यतः । विपत्तौ संकटे चाप्ते, शीघ्रमाऽऽत्मोन्नतिर्भवेत् ॥ ११ ॥ दुष्टशत्रुकृते घोरे, संकटे चाऽऽत्मशुद्धता । शुभेऽशुभे भवेदाऽऽत्म,-शुद्धिरध्याऽऽत्मवेदिनाम् ॥९२॥ युद्धेऽपि चाऽऽत्मसंशुद्धि-भॊगे रोगे वने रणे । अध्याऽऽत्मज्ञानिनां निद्रा,-स्वप्नादौ निजबोधतः॥३॥ गृहे त्यागिदशायां च, सम्यगदृष्टिप्रभावतः । स्वाऽऽत्मा साक्षिस्वरूपेण, वर्तते मोहनाशकृत्॥१४॥ एकक्षणमपि प्राप्ता, येन शुद्धाऽऽत्मभावना । पारं भवोदधेर्याति, सोऽवश्यं ब्रह्मरागवान् ॥ १५॥ गृही त्यागी शिवं याति, यादृशस्तादृशो जनः । अध्यात्मज्ञानरागेण, ब्रह्मध्यानपरायणः ॥ १६ ॥ तीव्रकर्मविपाकानां,-भोक्तारस्त्यागिनो जनाः। शुद्धोपयोगयुक्तास्ते, कुर्वन्ति निर्जरां भृशम् ॥ १७ ॥ प्रारब्धकर्मभोगस्तु, भुज्यते गृहिसाधुभिः । विना भोगं न मुच्यन्ते, इन्द्राद्या अपिजानत ॥९८॥ आत्मतत्त्वादिसज्ज्ञानं, कुर्वन्ति ज्ञानिनो जनाः। कर्मरूपं च जानन्तो, भवन्ति ब्रह्मसम्मुखाः ॥६६॥
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ११ )
॥ १०२ ॥
कर्मरूपं न जानन्तो, मुह्यन्ति घोरसंकटे । आत्मादितत्त्ववेत्तारो, मुह्यन्ति नैव संकटे ॥ १०० ॥ श्रात्मज्ञानि मनुष्याणां - शुद्धोपयोगलक्ष्यतः । स्वाधिकारेण कार्याणां - प्रवृत्तिर्जायते खलु ॥१०१॥ प्रवृत्तौ वा निवृत्तौ वा, स्वतन्त्रा ज्ञानिनः सदा । यद्येोग्यं तत्प्रकुर्वन्ति, सर्वकार्यविवेकिनः शुद्धाSSत्मराज्यलाभार्थ, - माSSत्मशुद्धोपयोगिनः । भवन्ति बाह्यराज्येषु, निर्लेपाः कर्मयोगिनः ॥ १०३॥ सर्वसंगेषु निःसंगाः, क्रियासु चाक्रियाः स्वयम् । योगिनो नैव योगेषु, भोगेषु न च भोगिनः ॥ १०४ ॥ मृतास्ते मोहभावेन, जीवन्तो ज्ञानभावतः । सुप्ता विकल्पसंकल्प, - त्यागेनाध्याऽऽत्मवेदिनः ॥ १०५ ॥ मोहस्वप्नो न यस्याऽस्ति, ज्ञानदृष्ट्यां भवोत्थितः । स ज्ञानी दिवसे रात्रौ, जागर्ति निद्रितोऽपि सन् ॥१०६॥ रागद्वेषस्वरूपं तद्, -द्वैतं यस्माद्विनिर्गतम् । स विश्वेशो महादेवो, विभुरस्ति सुखालयः ॥ १०७॥ श्रात्मैव परमेशोऽस्ति संग्रहनयसत्तया । एक आत्मा स संध्येयः, शुद्धात्मव्यक्तिहेतवे ॥१०८॥ संग्रहनयसत्ताया, - अपेक्षातो विवेकिनः । आत्मसत्तां हृदि ध्यात्वा भवन्ति परमेश्वराः ॥ १०६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१२) संग्रहनयसत्ताया, दृष्ट्या सर्वं जगदि । एकब्रह्मस्वरूपेण, ध्यातारो यान्ति सत्पदम् ॥११०॥ शुद्धव्यवहृतेदृष्ट्या, ब्रह्मध्यानपरायणाः । आत्मशुद्धिं प्रकुर्वन्ति, गृहस्थास्त्यागमार्गिणः ॥१११॥ सर्वनयोक्तसापेक्ष,-दृष्ट्याऽऽत्मरूपचिन्तकाः । सम्यग्दृष्टिप्रभावेन-मिथ्यात्वनाशकारकाः ॥११२॥ असंख्ययोगतो मुक्तिः, सर्वदर्शनधर्मिणाम् । नयसापेक्षबोधेन, भवत्येव यदा तदा ॥ ११३ ॥ सर्वनयोक्तसापेक्ष-ज्ञानं स्यात्सविकल्पकम् । निर्विकल्पं ततो भिन्नं, ज्ञानं शुद्धाऽऽत्मकारकम् ॥११॥ निर्विकल्पोपयोगेन, पूर्णानन्दः प्रकाशते । अनुभवप्रमाणेन, साक्षात्कारो निजाऽऽत्मनः ॥११५॥ अनुभवं विना कोऽपि, याति नैवाऽऽत्मदर्शनम् । आत्मसिद्धौ मया साक्षाद, वेद्यतेऽनुभवः कलौ ॥११६॥ सर्वनयोक्ततत्त्वानां,-बोधं विना जगजनाः । परस्परं च युद्ध्यन्ति, क्लिश्यन्ति धर्मभेदतः ॥११७॥ अात्मज्ञानविकल्पो य-सतु श्रुतानुसारजः। निर्विकल्पं स्वभावेन, रागद्वेषविनिर्गतम् ॥११८ ॥ नयादिसविकल्पेभ्यो,-भिन्नं द्वैतविनिर्गतम् । अद्वैतं निर्विकल्पं तु, ज्ञानं शुद्धाऽऽत्मवेदकम् ॥११॥
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
"
www.kobatirth.org
( १३ )
निर्विकल्पं परब्रह्म, क्षणमात्रं मुहुर्मुहुः । पूर्णानन्दस्वरूपेण, मयाऽनुभूयते मयि ॥ १२० ॥ निर्विकल्पस्वरूपे तु, अहं त्वं तन्नभासते ।
॥ १२२ ॥
"
ज्ञाता ज्ञानं तथा ज्ञेयं, तदैक्यं वर्तते स्वयम् ॥ १२१ ॥ सविकल्पं परब्रह्म, मुहुर्मुहु निजाऽऽत्मना । चिदानन्दस्वरूपेण, भृशं मयाऽनुभूयते श्रात्मैव परमाऽऽत्मास्ति, स्वाऽऽत्मना वेद्यते खलु । स्वाऽऽत्मानमन्तरा स्वान्य, - ज्ञाता कोऽपि न विद्यते । १२३ । निजाऽऽत्मगुणपर्याय, - रक्षणं धर्म उच्यते । श्रात्मगुणस्य नाशो यो, हिंसैव कथ्यते बुधैः ॥ १२४॥ साधनधर्मतो भिन्नः साध्यधर्मो निजाऽऽत्मनि । आत्मतो नैव भिन्नोऽस्ति, स्वधर्मस्तु निजाऽऽत्मनि । १२५ बाह्यसाधनधर्माणां - भेदेषु बाह्यदृष्टितः । अज्ञानिनः प्रमुह्यन्ति, प्रमुह्यन्ति न कोविदाः ॥ १२६ ॥ शुद्धात्मा साध्यते सद्भि-रसंख्यधर्मसाधनैः । देशकालदशाबोध, - रुचिवैचित्र्यधारकैः शुद्धप्रेम्णा प्रलीनास्ते, भवन्ति हि निजाऽऽत्मनि । आत्मसमं न जानन्ति चक्रवत्र्यादिकं पदम् ॥ १२८ ॥ विश्वरूपं निजाSSत्मानं, भावयन्तो ह्यपेक्षया । श्रात्मवद्विश्वजीवाँश्च पश्यन्ति ब्रह्मभावतः ॥ १२६ ॥
॥ १२७ ॥
"
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१७) दर्शनं वर्तनं जीवैः, सार्धमाऽऽत्मैक्यभावतः । भवेदध्याऽऽत्मबोधेन, ब्रह्मानन्दप्रकाशकम् ॥ १३०॥ निजाऽऽत्मनि परप्रेम, कुरुष्व मोक्षहेतवे ।
आत्मानन्देन जीव !! त्वं,मा जीव !! देहजीवनात्॥१३१॥ चिदानन्दस्वरूपं हि, चेतनस्य स्वभावतः । यस्य प्रकाशते तस्य, साक्षादाऽऽत्मा प्रभुःस्वयम्॥१३२॥ ज्ञानानन्दस्वरूपोऽस्ति, निजाऽऽत्मा शाश्वतः प्रभुः । याचको न च दीनोऽस्ति, लिङ्गी जातिर्न रूपवान् ।१३३॥ भिद्यते छिद्यते नैव, न च कालेन भक्ष्यते । द्रव्यरूपेण नित्योऽस्ति, पर्यायेण ह्यशाश्वतः ॥१३४॥ मृतोऽपि देहभावेन, ज्ञानानन्देन जीवति । जडानन्दविमुक्तो य, आत्मानन्दमहोदधिः ॥ १३५॥ देहस्थितोऽपि वैदेह, आत्मारामो हरिहरः। स्वानुभवेन गम्योऽस्ति, सच्चिदान्दरूपवान् ॥ १३६ ॥ नाशो न देहनाशेऽपि, चेतनस्य स्वभावतः । भिन्नो यः पञ्चभूतेभ्यः सोऽहमाऽऽत्मा तनुस्थितः।१३७॥ स्वान्यविश्वस्य वेत्ताऽहं, पुद्गलस्थो न पुद्गली । कर्मपर्यायभिन्नोऽस्मि, ब्रह्मरूपः सनातनः ॥ १३८ ॥ अनन्तज्ञानवान्पूर्णो, देवो विभुर्निरञ्जनः । निराकारश्च साकारो, हलक्ष्यो चित्तबुद्धितः ॥१३६ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१५) आत्मज्ञानिगुरोः संगाद्, बोधादाऽऽत्मा प्रकाशते । गुरुं विना न बोधोऽस्ति, गुरुः सेव्यःसुमानवैः ॥१४॥ गुरुगमं विना ज्ञानं, कदापि नैव जायते । गुरुकृपां विना सत्यं, ज्ञायते नैव पण्डितैः ॥ १४१ ॥ सद्गुरोः श्रद्धया प्रीत्या, सेवया बहुमानतः । गुर्वात्मीभूतशिष्याणा,-मात्मज्ञानं प्रकाशते ॥ १४२॥ ब्रह्मभावनया ब्रह्म-रूपो भवति मानवः । सर्वत्र ब्रह्मभावेन, व्यापको भवति प्रभुः ॥ १४३ ॥ जडभावनया दुःखं, सुखमीश्वरचिन्तनात् । समाधिब्रह्मभावेन, यत्र तत्र यदा तदा ॥ १४४ ॥ आत्मा न नामरूपेषु, नामरूपादिवासनाम् । त्यत्क्वा ब्रह्मस्वरूपेण, सर्वविश्वं विलोकय ॥१४५॥ कीर्तेः सुखं न मन्यस्व, ज्ञात्वा स्वप्नोपमं जगत् ।
आत्मन्येव कुरु प्रीति, मा मुहः पुद्गलेषु वै ॥ १४६ ॥ वर्णगन्धरसस्पर्श-युक्तेषु जडवस्तुषु । नास्ति ब्रह्मसुखं सत्यं,मामुहस्तत्र चेतन!!!॥ १४७॥ पुद्गलभोगतः शर्म, जायते तत्तु कल्पितम् । पश्चाहःखं भृशं ज्ञात्वा, जडभोगं न वांछय ॥ १४८ ॥ नरस्त्रीदेहरूपेषु, स्पर्शेषु न च शर्मता। सुखं न स्पर्शरूपेभ्यो, मा मुह स्तत्र चेतन ॥ १४९ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(११) स्पर्शरूपेषु धावद्य-न्मनो वारय चेतन । रसगन्धेषु धावद्य-न्मनो वारय चेतन ॥ १५० ॥ कामभोगेषु धावद्य-न्मनो वारय चेतन । अल्पसुखं भृशं दुःखं, जायते कामभोगतः ॥ १५१ ॥ दुःखं मोहपरीणामा-सुखमाऽऽत्मस्वभावतः। दुःखं जडे सुखभ्रान्त्या, जडेऽहंवृत्तितश्च भोः ॥१५२॥ राज्यं शुद्धाऽऽत्मनो यत्त-त्पुद्गलमोहवर्जितम् । अनन्ताऽऽनन्दसम्पन्नं, तत्र प्रीतिं कुरुष्व भोः॥१५३॥ बाझराज्यं महामोह-युक्तं दुःखादिकारकम् । कामभोगकषायाद्यैर्युक्तं स्वातन्त्र्यनाशकम् ॥१५४॥ बाझराज्ये सुखं नास्ति, विष्ठासमं विजानत । भोगान्रोगसमान्विद्धि, ब्रह्मराज्ये स्थितिंकुरु ॥१५५॥ ब्रह्मदेशः स्वदेशोऽस्ति-तत्र प्रीतिं कुरुष्व भोः। आत्मदेशे सुखं सत्यं, दृश्यते ज्ञानचक्षुषा ॥ १५६ ॥ स्वतन्त्र आत्मदेशोऽस्ति, निर्भयो निश्चलः सदा । जन्ममृत्युजरातीतो, निराकारो निरञ्जनः ॥१५७ ॥ चिदानन्दस्वरूपोऽस्ति, स्वदेशः पूर्णनिर्मलः । अध्यात्मज्ञानतः पश्य, स्वदेशं पूर्णनिर्मलम् ॥१५८॥ बाह्यस्वदेशराज्येषु, मा मुहः सुखबुद्धितः। देहेन्द्रियवशं कृत्वा, ब्रह्मराज्यं कुरुष्व भोः ॥१५६ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१७ ) प्रात्मराज्यं कुरु स्पष्टं, ज्ञानध्यानसमाधितः । बाह्यराज्यं मनोराज्यं, ब्रह्मराज्यं तु चान्तरम् ॥१६०॥ अप्रतिबद्धभावेन, साक्षिभावेन च स्वयम् । स्वाधिकारक्रियायोगी, निर्बन्धः सर्वकर्मसु ॥१६१॥ सर्वेष्वपि न सर्वेषु, त्वमगम्योऽसि मोहिनाम् । देहेऽकल्प्य कलावन्त,-मात्मानं वेद्मि बोधतः॥१६२॥ उन्मत्त इव जातोऽस्मि, शुद्धात्म न्ते स्वभावतः।। त्वत्स्वरूपे विलीनोऽह-मवधूतः स्वरागतः ॥ १६३॥ स्वमेवाऽहं त्वमेवाऽहं, देहस्थो देहसाक्षिकः । असंख्यातप्रदेशोऽहं, भजामि स्वाऽऽत्मना निजम्॥१६४॥ अनादिकालतः कर्म,-बलवदुःखदायकम् । मात्मा शुद्धोपयोगेन, ह्येकक्षणे निहन्ति तद् ॥१६५॥ अनन्तशक्तिमानाऽऽत्मा, तदने कर्मणो बलम् । किञ्चिदपि न विज्ञेयं, व्यक्ते ज्ञाने सति ध्रुवम् ॥१६६॥ अल्पकर्म प्रबध्नाति, करोति बहुनिर्जराम् । भुंजन्हि सर्वभोगान्स, ज्ञानी याति शिवं रयात् ॥१६७॥ प्रकाशाऽने तमोवृन्द, तिष्ठति न स्वभावतः । व्यक्त ज्ञाने तथा कर्म, तिष्ठति नेति भाषितम् ॥१६॥ भारतस्य महासम्राट, भरतो राज्यभोग्यपि । श्रात्मोपयोगतो जातः, केवली गृहसंस्थितः ॥१६॥
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
"
( १८ )
"
॥१७३॥
राज्ञामपि महाराजः स्वर्गेन्द्राणामधीश्वरः । श्रात्माराम स्त्वमेवाऽसि, किञ्चिन्न्यूनं न ते पदे ॥ १७० ॥ दाता त्वमेव सर्वेषां पुद्गलानां न भिक्षुकः । ज्ञानानन्दस्वरूपेण, देवोऽसि देहमन्दिरे ॥१७१॥ मा कुरु मोहविश्वासं, मोहेन स्वात्मविस्मृतिः । भवत्येव हृदि ज्ञात्वा कुरु मोहपराजयम् ॥ १७२ ॥ अनेकवृत्तिरूपेण, मोहश्चित्ते प्रजायते । श्रात्मोपयोगभावेन जायते मोहसंक्षयः कर्तुं निजात्मनो हानिं शक्ता इन्द्रादयोऽपि न । कर्मोदयं विना हानिं कर्तुं शक्ता न शत्रवः ॥१७४॥ श्रतः शत्रुषु मा वैरं कुरुष्व भव्यचेतन । शत्रुभि र्मा बिभेषि त्वं शुद्धरूपं विचारय ॥ १७५ ॥ उच्चनीचादयो भावा, बाह्येषु न चिदात्मनि । श्रात्मस्वरूपसंस्मृत्या, नश्यति मोहभावना ॥ १७६ ।। तीव्रकामोदये जाते, प्रारब्धकर्मयोगतः । अध्यात्मभावना तीव्रा, भाव्या वैराग्यकारिका ॥ १७७॥ तीव्रवैराग्यभावेन, तीव्रकामो विनश्यति । मुहुर्मुहुर्भृशं भाव्यं, शुद्धरूपं निजात्मनः ॥ १७८ ॥ परपुद्गलभोगेन, सुखं तु कल्पितं वृथा ।
भृशं दुःखं ततः पश्चा-ज्ज्ञात्वा स्वाऽऽत्मरतिं कुरु ॥ १७९ ॥
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( १९) दासोऽसि जडरागेण ब्रह्मरागेण, भूपतिः । परतन्त्रं सुखं त्याज्यं, पुद्गलाधीनभावजम् ॥१८॥ मनोवाकाययोगानां,-शक्तिह्रासोऽस्ति भोगतः । लभ्यते ब्रह्मचर्येण, ध्यानमाऽऽत्मसुखं परम् ॥१८॥ अनन्तदुःखसम्प्राप्ति-नारीदेहादिभोगतः । सुखं तु दुःखरूपं हि, ज्ञात्वा कामं विनाशय ॥१८॥ व्यक्ते ब्रह्मोपयोगे तु, कामवृत्ति न तिष्ठति । तीव्र निकाचितं कर्म,-प्रारब्धं नैव नश्यति ॥१८३॥ सम्यग्दृष्टिपरैलॊकैः प्रारब्धकर्मयोगतः । भुज्यते कामभोगो हि, तीववैराग्यभावतः ॥१८४॥ कर्मणो निर्जरा बह्वी, स्वल्पबन्धोऽस्ति देहिनाम् । ज्ञानिनां हि गृहावास-वर्तितीर्थंकरादिवत् ॥१८५॥ कामभोगेऽपि भुक्ते हि, नासक्तिस्तत्र विद्यते । भोगानन्तरवैराग्यं, पश्चात्तापो भवेभृशम् ॥१८६ ।। कामभोगसुखश्रद्धा, तद्धृदि नास्ति बोधतः । श्रात्मन्येव सुखश्रद्धा, तद्धृदि निश्चिताऽपि सा ॥१८७॥ अध्यात्मज्ञानतो ज्ञानी, प्रारब्धकर्मशक्तितः। कामभोगे ह्यनासक्तो, भोगभोक्ता न बध्यते ॥१८८॥ अभोगी कामभोगेषु, भोगभोक्ता हि तादृशः । आत्मज्ञानी निरासक्त, अान्तरमोहवर्जितः ॥१८६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २० ) अज्ञानी जडभोगेषु, सुखं मत्वा विमुह्यति । सुखं हि कामभोगेभ्यो, जायते तस्य निश्चयः ॥१०॥ जडानन्दस्य विश्वासी, जडानन्दाय वर्तते। जडानन्दं विना ब्रह्म,-सुखस्य नास्ति निश्चयः ॥१६॥ स्पर्शेन्द्रियादिभोगेभ्यः सुखं मत्वा प्रजीवति । भोगान् भुक्त्वा पुनर्भोगा,-निच्छतिभोगरागतः॥१६॥ भोगान् भुक्त्वा प्रमोदी सः पुनस्तत्रैव मुह्यति । जडानन्दाय जन्माऽस्ति, जानत्येव हि मोहतः॥१९३॥ प्रज्ञानिनां भृशं तीव्र-कर्मबन्धपरम्परा । वर्तते निर्जरा स्वल्पा, भवेषु भ्रमणं भृशम् ॥ १९४॥ ज्ञानिनो मूढलोकाना-माहारादिप्रवर्तनम् । दृश्यते बाह्यतस्तुल्य, मन्तरे नास्ति तुल्यता ॥१६॥ पातालाकाशवज्ज्ञेय-मान्तरमन्तरं महद् । ज्ञानिनां च विमूढाना-मान्तरबाह्यदृष्टितः ॥१९६॥ न ज्ञानी बध्यते यत्र, नास्तिकस्तत्र बध्यते । ज्ञानमिथ्यात्वभेदेन, भेदोस्ति ह्यान्तरो महान् ॥१७॥ श्रान्तरदृष्टिमान् ज्ञानी, मिथ्यात्वी बाह्यदृष्टिमान् । मुक्त्यर्थं जीवति ज्ञानी, मिथ्यात्वी च भवाय हि ॥१९८॥ श्रात्मानन्दस्य विश्वासः सम्यग्दृष्टेरनन्तरम् । भवेत्तथापि दैवस्य,-सातभोगो विभुज्यते॥ १६६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २१ ) तथापि ज्ञानिनो नास्ति, भोगेषु सुखबुद्धिता। अनादिकालतो दैव, बलेन तत्र वर्तनम् ॥ २०० ॥ आत्मज्ञानप्रकाशेऽपि, चारित्रे मोहभावतः । ज्ञानिनामपि मोहस्य,-चेष्टा भोगेषु वर्तते ॥ २०१॥ आत्मज्ञाने सति व्यक्ते, जाते स्वाचरणे हृदि । आत्मवीर्यप्रभावेण, मोहवीर्यं प्रणश्यति ॥ २०२ ॥ ततो भोगेषु मोहस्य, बुद्धिश्चेष्टा न वर्तते । ततः पश्चान्न दासत्वं, मोहस्य ज्ञानिनां भवेत् ॥२०३॥ मोहाधीना महादासा, परतन्त्राश्च नास्तिकाः। जडेषु सुखमन्तारः, पापकार्यपरायणाः ॥ २०४ ॥ श्रात्माधीनाः स्वतन्त्रा हि, ब्रह्मानन्दप्रवादिनः । हत्वा मोहादिकं कर्म, यान्ति मुक्तिं सुखालयम् ॥२०५॥ श्रात्मानमन्तरा ज्ञानं, सुखं कुत्राऽपि नास्ति वै। यत्र ज्ञानं सुखं तत्र, ब्रह्मसत्ता प्रवर्तते ॥२०६ ॥ ज्ञानानन्दस्य लेशोऽपि, वैभाविको निजाऽऽत्मनि । चिदानन्दस्य लेशस्तु, कदापि न जडेषु हि ॥ २०७॥ जडभोगात्सुखं किञ्चिद्, यत्तत्तु स्वाऽऽत्मजं मतम् । जडस्य जडरूपत्वाज, ज्ञानं सुखं न तद्गुणः ॥२०८॥ शुद्धं च मिश्रितं ज्ञानं, सुखं वा स्वाऽऽत्मसंस्थितम् । अत:स्वाऽऽत्मनि संशोध्यं, ज्ञानं सुखं च सज्जनैः ॥२०६॥
For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २२ ) आत्मनः श्रद्धया पूर्णं,-चारित्रं सत्प्रकाशते। पूर्णानन्दो भवेत्तेन, मुक्ति: पश्चाद्भवेद्धृवम् ॥ २१०॥ प्रात्मानमन्तरा ज्ञानं, सुखं जडे न विद्यते । विज्ञायैवं परप्रीत्या, स्मराऽऽत्मानं क्षणेक्षणे ॥२११॥ आत्मोपरि परं प्रेम, कुरुष्वाऽऽत्म निजाऽऽत्मना । प्रात्मराज्यं विना शांति, जूता न च भविष्यति॥२१२॥ अहं त्वं तन्न यत्रास्ति, मनश्चारोऽपि यत्र न । निर्विकल्पं परं ब्रह्म, ध्यानेन हृदि भासते ॥ २१३ ॥ प्रारब्धं देहपर्यन्त,-माऽऽत्मना सह.तिष्ठति । अशुभे च शुभे व्यक्ते,-प्रारब्धे समतां धर ॥ २१४ ॥ सर्वजीवेषु मित्रत्वं, कुरुष्व ब्रह्मभावतः । सद्गुणानां कुरु प्रीति, माध्यस्थ्यं हृदि धारय ॥२१५॥ प्रात्मोपरि यथा प्रीति, स्तथा सर्वजनोपरि । शुद्धप्रीतिं कुरुष्वाऽऽत्मन् , क्रोधं वैरं विहाय भो ॥२१६॥ श्रेयः कुरु परप्रीत्या, वैरिणामपराधिनाम् ॥ मा कुरु वैरभावं त्वं, कलङ्कादिप्रदातृषु ॥ २१७ ॥ समभावं कुरु ज्ञाना,-टैरिषु स्तुतिकर्तृषु । अहितं मा कुरु क्रोधा,-त्केषांचिद् दुःखदायिनाम् ॥२१॥ महापापोपरि क्रोधं, मा कुरू भव्यचेतन। विश्वोपरि कृपादृष्टिं, धारय करुणोदधे ॥ २१६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २३ )
पक्काऽऽत्मज्ञानिसंगं भो, कुरुष्व पूर्णरागतः । पक्काऽऽत्म ज्ञानिलोकाना - मुन्मत्तस्येव वर्तनम् ॥ २२०॥ परस्परविरुद्धा या, असंख्या धर्मदृष्टयः । श्रविरुद्धा भवन्त्येव, सम्प्राप्याध्याऽऽत्मवेदिनम् । एतादृग्ज्ञानिसंगेन, व्यक्तात्मा जायते प्रभुः । कोटिकार्यं परित्यज्य, ज्ञानिसंगं कुरुष्व भोः ॥२२२॥ ज्ञानिनां भक्तिसेवात, आत्मशुद्धिः प्रकाशते । श्रात्मशुद्धया भवेज्ज्ञानं, ततो मोक्षसुखोदधिः ॥ २२३॥ रागद्वेषादि संकल्प - विकल्पवर्जितं मनः ।
"
यदा भवेत्तदाब्रह्म, -समाधिर्धर्मदेहिनाम् ॥ २२४ ॥ श्रात्मसमाधिलाभेन, पूर्णानन्दोऽनुभूयते । आत्मना ब्रह्मलीनत्वा, त्सर्वकर्मक्षयस्ततः ॥ २२५॥ आत्मरसं समासाद्य, पौगलिकसुखभ्रमः । नश्यति तत्क्षणं वेगात् सर्वत्रानुभवः सताम् ॥२२६॥ आत्मनो निश्चयात् सिद्धिं प्राप्नोति स्वार्पणोद्यमात् । नश्यति संशयी चित्त, - चाञ्चल्यदुर्बलत्वतः ॥ २२७ ।। श्रात्मादितत्त्वविश्वासा-दाऽऽत्मशक्तिः प्रकाशते । श्रात्मादितत्त्वशङ्कात आत्मशक्तिर्विनश्यति ॥ २२८ ॥ श्रात्मादितत्त्वबोधेन, स्थिरप्रज्ञा प्रजायते । स्थिरप्रज्ञावतां योग, - सिद्धिश्च कर्मयोगिता ॥ २२६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
"
( २४ )
श्रात्मज्ञानं हि विश्वस्थ, -- लोकानां शान्तिकारणम् । श्रात्मज्ञानं हि लोकानां, पूर्णानन्दप्रदायकम् ॥२३०॥ आत्मज्ञानं हि सर्वासां - शक्तीनां मूलकारणम् । श्रात्मज्ञानं विना सत्य - स्थैर्यं कस्यापि नो भवेत् ॥ २३९ ॥ मनएवास्ति संसारो, मनो भवस्य कारणम् । आत्मायत्तं मनः स्वर्गं, मोक्षं च विद्धि मानव ॥ २३२ ॥ रागादिवासितं चित्तं यावत्तव प्रवर्तते । तावत्संसारएवाऽस्ति यद्योग्यं तत्समाचर ॥ २३३ ॥ प्रवर्तते यदा चित्तं रागद्वेषविनिर्गतम् । तदाऽऽत्मा प्रभुरुपोऽस्ति, निर्मोहं स्वं मनः कुरु ॥ ३२४॥ स्वर्गः श्वभ्रं च जीवोऽस्ति, शुभाशुभविचारतः । शुभाशुभमनोमुक्त, आत्मैव परमेश्वरः स्वार्थेन सर्वसम्वन्धा, बध्यन्ते सर्वदेहिभिः । स्वार्थं विना न सम्बन्धः केनाऽपि भुवि बध्यते ॥ २३६ ॥ स्वार्थं विना न जीवानां, रागोऽस्ति न प्रवर्तनम् । श्रात्मनो मुक्तये कर्म, - परमार्थं च तत्स्मृतम् ॥ २३७॥ अशुभं च शुभं स्वार्थ, त्यक्त्वा ब्रह्मणि रागिणः । निजाssत्मानं परब्रह्म, कुर्वन्ति रागनाशतः ॥ २३८ ॥ सर्वत्र स्नेहसम्बन्धान्, मिथ्या ज्ञात्वा निजात्मनि । लयलीनो भव प्रीत्या, मुह्यसि किं पुनः पुनः ॥२३६॥
॥ २३५ ॥
--
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २५ ) मा प्रीतिं कुरु जीवेषु, स्वार्थयुक्तेषु चेतन । स्वार्थिनः सन्ति पुत्राद्याःशिष्याद्याःस्वार्थरागिणः।२४०। वा मन्यं त्वां विना कोऽपि, प्रियं वेत्ति न मानवः। असारः सर्वसंसारः स्वार्थकामादिपूरितः॥ २४१॥ स्वकीया देहसम्बन्धाः क्षणिकाः स्वप्नवन्मृषा। ज्ञात्वैवं त्वं परप्रीत्या, लीनो भव चिदाऽऽत्मनि ॥२४२॥ संसारे सार आत्माऽस्ति, चिदानन्दमयः प्रभुः । तत्र मनोलयो यस्य, तस्य मुक्तिः प्रजायते ॥२४३॥ अशुभं च शुभं यच्च, चित्तेन तत्तु कल्पितम् । तत्र किञ्चिन्न सारोऽस्ति, तत्रज्ञानी न मुह्यति ।।२४४॥ अशुभं च शुभं सर्व, कल्पितं तन्मृषा खलु । जानात्येव स्वयं ज्ञानी, मुक्तोऽद्वैतः प्रजायते ॥२४५॥ ब्रह्मभावनया स्वाऽऽत्मन् !! देहिभिश्च जडैः सह । वर्तस्व स्वार्थरागादिमोहं त्यक्त्वा महीतले ॥२४६॥ प्रात्मभावेन संजीव्य, मत्वा च देहिनं प्रभुम् । विश्वस्थसर्वजीवानां,-सेवां कुरुष्व साक्षितः ॥२४७॥ साक्षिभावेन कार्याणि, कुरुष्व भव्यमानव । शुद्धाऽऽत्मा संभवस्वाऽऽत्मन् !! त्वत्कार्यमीदृशं खलु।२४८, स्वनामरूपकीर्ती च, प्रतिष्ठायां च चेतन । शुभं प्रकल्पितं मिथ्या, तद्भिन्नं स्वं निभालय ॥२४॥
For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २६ ) सर्वतस्त्वं प्रभिन्नोऽसि, चेतन !! स्वं विचारय । मनो भव स्वरूपे त्वं, किं बाह्येषु प्रधावसि ॥२५॥ कोऽपि नास्ति त्वदीयो भो, ममेदमिति मा कुरु । श्रात्मानमन्तरा कोऽपि, तव नास्ति कदाचन ॥२५१॥ गृहादिवस्तुसार्थोऽपि, नैव साधं गमिष्यति । जागृहि स्वाऽऽत्मरूपेण, मोहनिद्रां परित्यज ॥२५२॥ मोहनिद्रापरित्यागाद्, ब्रह्मरूपं विलोक्यते । समत्वं सर्वजीवेषु,-जडेषु च प्रजायते ॥२५३॥ अन्तर्ज्ञानं सुखं व्यक्त, माऽऽत्मरूपं तदेवहि ।। व्यक्तोऽस्ति जैनधर्मः स, विश्वधर्मश्च शाश्वतः ॥२५॥ चिदानन्दमयं ब्रह्म,-पूर्णव्यक्तं यदा भवेत् । तदाऽऽत्मा हि परब्रह्म,सिद्धोऽस्ति भगवान्स्वयम्॥२५५।। चिदानन्दमयं ब्रह्म,-धर्मेषु नास्तिकेषु च । व्यक्ताव्यक्तस्वरूपेण, सर्वत्रास्ति हि देहिषु ॥२५६॥ व्यक्तं ज्ञानं सुखं यत्र, तत्राऽऽत्मव्यक्तदर्शनम् । स्वानुभवप्रमाणेन, व्यक्तः सोऽहं प्रभुः स्वयम्॥२५७॥ स्वानुभवेन शुद्धाऽऽत्मा, ज्ञानं सुखं च वेद्यते ।। तत्रान्यशास्त्रलोकानां,-नास्ति साक्षिप्रयोजनम्॥२५८॥ स्वानुभवं विना स्वाऽऽत्मा, बाह्यतो नानुभूयते । शास्त्रेण च विवादेन, व्याख्यानश्रवणादितः ॥२५॥
For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २७ ) स्वानुभवः प्रमाणं हि, स्वाऽऽत्मानुभवदर्शने । प्रात्मानन्दश्च सज्ज्ञानं, स्वानुभवेन वेद्यते ॥२६॥ आत्मानुभवतो यस्य,-सुखं ज्ञानं प्रवेद्यते। तस्य वादविवादादे,-र्नास्ति किञ्चित्प्रयोजनम् ॥२६॥ व्यक्तं ज्ञानं सुखं यस्य, तस्याऽऽत्मा व्यक्त इष्यते । तस्य प्रमाणहेतूनां, किञ्चिन्नास्ति प्रयोजनम् ॥२६२॥ व्यक्तज्ञानसुखस्यैव, वेत्ताहं व्यापकः स्वयम् । आत्मना स्वाऽऽत्मनि स्वाऽऽत्मा, मयानुभूयते स्वतः।२६३। व्यक्तज्ञानसुखातऽऽमाहं, क्षयोपशमभावतः । चायिकभावरूपेण, भविष्यामि हि भाविनि ॥२६॥ वैषयिकसुखं तत्तु, भवेदिन्द्रियभोगतः । अतीन्द्रियं सुखं यत्तदाऽऽत्मसुखं स्वभावतः ॥२६५॥ इन्द्रियविषयेभ्यो यज्जायमानं सुखं तु तद् । बाह्यं च क्षणिक क्षेयं, तत्र मोह्यं न साधुभिः ॥२६६॥ अात्मसुखं ततो भिन्नं, देहेन्द्रियविनिर्गतम् । क्षयोपशमभावेन, क्षायिकेण च जायते ॥२६७॥ अन्तर्मुहूर्तमानं तु, क्षायोपशमिकं सुखम् । नश्यति जायतेऽसंख्यवारं तत्तु मुहुर्मुहुः ॥२६८॥ क्षायिकभावसम्पन्न, माऽऽत्मसुखमतीन्द्रियम् । जायतेह्येकवारं तत्पुनस्तन्न विनश्यति ॥२६॥
For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २८ )
॥२७१ ॥
क्षायिकं यत्सुखं तत्तु, पूर्णानन्दः प्रकथ्यते । जीवन्मुक्तः सुखं नित्यं, भुनक्ति ब्रह्मजीवकः ॥ २७० ॥ देहातीतस्य सिद्धस्य - पूर्णानन्दः सदास्ति वै । सुखाय सर्वजीवानां - ब्रह्मज्ञानं प्रजायते मुद्यन्ते ये जडानन्दे, मूढा हिंसादिभावतः । अतिदुःखं समायान्ति, भ्रान्त्वा भवे ह्यनेकशः ॥ २७२॥ परतन्त्रो जडानन्दः सर्वदुःखप्रदायकः । मोहिनस्तत्र मुह्यन्ति, लभन्ते न निजं सुखम् ॥ २७३॥ श्रात्मानन्दः स्वतन्त्रोऽस्ति, सर्वोपाधिविवर्जितः । श्रात्मवशं सुखं सत्यमाऽऽत्मनो दुःखनाशकम् ॥ २७४ ॥ परवशं सुखं नास्ति, किन्तु दुःखं भृशं सदा । राज्यभोगादिजन्यं यत्पराधीनं सुखं च तत् ॥ २७५ ॥ श्रात्मानन्दाय भोगानां, - नास्ति किञ्चित्प्रयोजनम् । भोगाय पारतन्त्र्यं तु कुर्वन्ति ते हि मोहिनः ।। २७६|| जडानन्दाय राज्यादि, - कार्येषु ये परायणाः रागद्वेषौ च कुर्वाणाः सुखं यान्ति न मानवाः ॥२७७॥ परस्परं प्रयुद्धयन्ति, राज्यदेशादिमोहतः । मोहाधीनाश्च ते भूत्वा यान्ति दुःखपरम्पराम् ॥२७८॥ लक्ष्मीस्त्रीभूमिराज्यानां - मोहेन मूढमानवाः । कुर्वन्ति जनताघातं, ततो यान्ति हि दुर्गतिम् ॥ २७६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २९) स्पर्शेन्द्रियादिभोगेभ्यो, जन्यं परवशं सुखम् । वस्तुतो दुःखमेवास्ति, तत्रज्ञानी न मुह्यति ॥२८०॥ जडभोगसुखेच्छात,-स्तत्प्रवृत्तिः प्रजायते । ततः क्रोधादयो दोषाःभवन्ति दुःखदायिनः॥२८॥ कामदेहादिभोगानामिच्छा च परतन्त्रता । ततो मोहेन हिंसाद्य,-पापादःखं प्रवर्तते ॥ २८२ ॥ जडानन्दाय विश्वस्थलोकानां हि प्रवर्तनम् । स्वल्पं किञ्चित्सुखं तेषां, भृशं दुःखपरम्परा ॥२८३॥ प्रत्यक्षं तत्प्रविज्ञाय, तथापि सुखकांक्षिणः । जडभोगेषु मुह्यन्ति, विरमन्ति न मोहतः ॥ २८४ ॥ बाह्यतः सुखमन्तारः पराधीनाश्च चक्रिणः । स्वस्मिन् सुखं न जानन्ति, रुदन्ति जडमोहतः॥२८५॥ आत्मन्येव सुखं सत्यं, बाह्येषु न सुखं क्वचित् । ज्ञात्वा ज्ञानी स्वतन्त्रं स्वं,सुखं याति निजाऽऽत्मनः॥२८६॥ जडानन्दाय मन्यन्ते, राज्यं स्त्रियं धनादिकम् । क्रोधं मानं च मायां च, लोभं तदर्थसेविनः ॥२८७॥ मनोवाकाययोगानां,-प्रवृत्तिर्जडशर्मणे । क्रियमाणा भृशं दुःखं, याति च स्वप्नवत्सुखम् ॥२८८॥ मधुबिन्दोरिव स्पष्टं, सुखं सांसारिकं जनैः । भुज्यते च ततः पश्चान्महादुःखपरम्परा ॥२८६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३०) प्राधिज व्याधिजं दुःखमुपाधिजं भृशं जनैः । भुज्यते तत्प्रविज्ञाय, यतस्त्र ब्रह्मशर्मणे ॥ २६० ॥ अात्मानन्दाय देहायं,-संयमयोगसाधनम् ।, दर्शनज्ञानचारित्रमोक्षमार्गोऽस्ति साधनम् ॥ २६१ ॥ श्रात्मानंदाय देहादि,-जीवनं तत्प्ररक्षणम् । देहादिकं समालम्ब्य, स्वाऽऽत्मा संजायतेप्रभुः ॥२२॥ बाह्यसातप्रभोक्ताऽस्ति, ब्रह्मानन्दप्रभोज्यपि । तीव्रनिकाचितव्यक्तप्रारब्धपुण्ययोगतः ॥ २६३ ॥ एकवारमपिप्राप्त प्रात्मानन्दरसः खलु । तेन बाह्यसुखप्राप्त्य, प्रयत्नो न विधीयते ॥ २६४ ॥ श्रात्मानन्दरसप्राप्त्या, जडानन्दो न रोचते । तथापि कर्मतो भोगी, ह्यभोगी ब्रह्मणि स्थितः ॥२६५॥ आत्मानन्दरसस्वादा, जडानन्दो निवर्तते । इच्छति न ततः पश्चा,-दाऽऽत्मा जडसुखं खलु ॥२६६॥ बाह्यराज्यादिकार उद्विग्ना जडशर्मणि । श्रात्मानन्दप्रकाशाय, भवन्ति त्यागिनो जना ॥२९॥ श्रात्मानन्दप्रकाशार्थ मिच्छाऽस्ति सर्वयोगिनाम् । अात्मानन्दरसास्वादं, विना स्थैर्य न यान्ति ते ॥२६८॥ श्रात्मानुभवयोगेन, ब्रह्मानन्दः प्रकाशते। आनन्दानुभवी सैव, निर्विकल्पसमाधिमान् ॥२६॥
For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३१ ) रागद्वेषविकल्पानां,-नाशो यत्र प्रजायते । चिदानन्दप्रकाशत्वं, स्वानुभवः प्रकथ्यते ॥ ३००॥ परोतेऽपि चिदानन्दे, विद्यते स्वाऽऽत्मना स्वयम् । चित्तेन्द्रियस्य साहाय्यं,-विनाऽऽत्मानुभवो महान् ३०१ स्वानुभवप्रकाशोऽस्ति, ब्रह्मणि लीनयोगिनाम् । क्षयोपशमभावेन, स्वानुभवा असंख्यकाः ॥ ३०२ ॥ असंख्यानुभवानां च, वैचित्र्यं विविधं मतम् । क्षयोपशमभावीय,-तारतम्येन देहिनाम् ॥ ३०३ ॥ आत्मानुभवयोगेऽपि, ब्रह्मानुयायिदेहिनाम् । स्वानुभवः समानो न, समानश्चाऽऽत्मनिश्चये ॥३०४॥ आत्मानुभवलाभेन, जीवन्मुक्तो जनो भवेत् । शब्दसमधिरूढस्य, दृष्टितो गीयते मया ॥३०५ ॥ स्वानुभवः प्रकर्तव्यः कोटिकोटिप्रयत्नतः स्वानुभवप्रभोः प्राप्त्या, स्थिरप्रज्ञा प्रजायते ॥३०६ ॥ स्थिरप्रज्ञावतां शान्ति, निभर्यत्वं प्रकाशते । रागद्वेषं विना तेषां, बन्धनं नास्ति विश्वतः॥३०७॥ अप्रमत्तसतां ज्ञानध्यानसमाधियोगतः ॥ स्वानुभवः स्थिरप्रज्ञा-ब्रह्मानन्दश्च जायते ॥ ३०८॥ सम्यग्दृष्टिमनुष्याणां, स्वानुभव: प्रकाशते । तदुत्तरे गुणस्थाने, विशेषतारतम्यता ॥३०६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३२ )
॥ ३१२ ॥
चतस्रो भावना भाव्याः सर्वकर्मविनाशिकाः । द्वादश भावना भाव्या, मोहादिविषनाशिकाः ॥ ३९० ॥ ॥३१०॥ धर्मध्यानं हृदि ध्येयं, धर्मध्यानस्य भावना । यत्र तत्र सदा भाव्या, दिने रात्रौ यदा तदा ॥३१९॥ सर्वथा सर्वदा ब्रह्मदृष्ट्या विश्वं निभालय | सर्वत्र ब्रह्मदृष्टिं त्वं धारयस्व स्वमुक्तये एकमेव निजाऽऽत्मानं, चिन्तय स्वोपयोगतः । अन्यं सर्वं च विस्मृत्य, मग्नो भव निजाऽऽत्मनि ॥३१३ ॥ बाह्यसुखपदार्थेषु, सुखं दुखं च नास्तिं भोः । दुःखदातृत्वशक्तित्वं, जडेषु नास्ति जानत ॥ ३१४॥ दुःखमाssत्मस्वभावो न, सुखमाऽऽत्मस्वभावतः । दुःखं वैभाविकं चास्ति, सुखं स्वाभाविकं निजे ॥३१५॥ दुःखं भवति मोहेन, सुखं निर्मोहभावतः । श्रात्मोपयोगतः कर्म, - जित्वा सुखी भव स्वयम् ॥३१६ ॥ प्रमादं मा कुरु स्वात्मन् !! जागृहि त्वं प्रतिक्षणम् । शुद्धोपयोगवीर्येण, कर्मनाशोऽस्ति निश्चयः ॥ ३१७ ॥ सर्वाचारविचारेषु, साक्षी समो यदा भवेत् । कृत्स्नकर्मक्षयो मोक्षः प्रत्यक्षमनुभूयते मोक्षानन्दस्तु चात्रैव, प्रत्यक्षमनुभूयते । मया ध्यानोपयोगेन, क्षयोपशमभावतः
॥ ३९८ ॥
॥ ३९९ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(३३) शुभाशुभपदार्थेषु, शुभाशुभं न भासते, तदाऽऽत्मनोभवेन्मुक्ति स्तत्र किश्चिन्नसंशयः ॥३२०॥ बध्नन्ति न निजाऽऽत्मानं, विषया मोहमन्तरा। आत्मशुद्धोपयोगेन, मोहो नश्यति दुःखदः ॥३२१॥ व्यक्तशुद्धोपयोगेन, वर्तितव्यं क्षणे क्षणे। व्यक्तशुद्धोपयोगेन, वर्तस्व चेतन ! स्वयम्॥ ३२२ ॥ क्षणमपि प्रमादं मा, कुरुष्व भव्यचेतन!। कामरूपमहाशत्रो,-विश्वासं मा कुरु क्षणात्॥३२३ ।। भोगे रोगभयं दुःखं, पामाघर्षणशर्मवत् । सुखं स्वप्नोपमं किञ्चित्, ततः पश्चादशान्तयः॥३२४॥ मा मुहः कामभोगेषु, सुखभ्रान्तिविमोहतः। कामभोगा न जानन्ति, जडत्वाच्छर्म कीदृशम् ॥३२५॥ कामभोगा न जानन्ति, भोक्तारं भोक्तरागिताम् । जडेषु कामभोगेषु, त्वत्प्रीतिर्घटते नहि ॥ ३२६ ॥ कामिनीस्पर्शरूपेषु, मा मुहः सुखबुद्धितः। कामिनीभोगतः शर्म, भूतं न च भविष्यति ॥३२७॥ हालाहलविषं कामः, शल्यं कामो महारिपुः । कामाधीनो महादासः, परतन्त्रोऽस्ति बन्दिवत्॥३२८॥ कामस्वार्थेण या प्रीतिः, सा प्रीतिर्दुःखदायिनी। भोगेषु शर्मविश्वासः, सोयमो दुःखकारकः ॥ ३२६ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(३४) कारागृहं हि विज्ञेयं, कामिनीकाञ्चनं सदा । कारागृहं जगत्सर्वं, बहिराऽऽत्मधियां ध्रुवम् ॥ ३३० ॥ पाशवत्कामभोगेषु,-लिप्तानां दुःखराशयः । विज्ञाय कामभोगेषु, स्निह्यन्ति नैव साधवः॥ ३३१ ॥ कामसम्बन्धजन्यं यत्,-प्रेम कारागृहं तु तत् । कामरागसमं नास्ति, बन्धनं हि जगत्रये ॥ ३३२॥ भवमूलं तु कामोऽस्ति, ज्ञानात्काभो विनश्यति । आत्मज्ञानं विनाकाम,-बन्धनं न विनश्यति ॥३३३॥ रागो द्वेषस्तथा कामो, येषां हृत्सु न जायते। तेषां हि सर्वसंसारो, बन्धाय न प्रजायते ॥ ३३४ ॥ विश्वस्य सर्वजीवा हि, सन्ति कामस्य सेवकाः । अकामस्य न दासत्वं, निष्कामस्य सुखं सदा ॥३३५॥ सुखबुद्धि न भोगेषु, येषामाऽऽत्मसुखैषिणाम् । तेषां हि पारतन्त्र्यं न, प्रतिबन्धो न कुत्रचित्॥३३६॥ प्रतिबन्धोऽस्ति कामेन, परायत्तं मनो भवेत् । कुत्रापि प्रतिबन्धत्वं, नास्ति निष्कामदेहिनाम् ॥३३७॥ कामिनीस्पर्शरूपेषु, रसेषु यो न मुह्यति । स्वतन्त्रो निर्भयः सैव, कामिन्यादिप्रसंगतः॥३३८ ।। कामिनीसङ्गमोहस्तु, ब्रह्मसुखेन नश्यति । अत अात्मसुखप्राप्त्य, ज्ञानिसङ्गं कुरुष्व भोः॥३३६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(३५) स्पर्शादिसुखविश्वास, आत्मसुखेन नश्यति । आत्मसुखस्य विश्वासा, स्थैर्यमाऽऽत्मनिजायते॥३४०॥ अात्मसुखस्य विश्वासी, भव !! कामं विनाशय भवे मुक्तौ च निष्कामो, ब्रह्मानन्दं समश्नुते ॥३४१॥ अरूपी त्वं स्वयं ब्रह्म, शुद्धाऽऽत्मासि स्वसत्तया । अपदस्य पदं नास्ति, शब्दातीतो निरञ्जनः॥ ३४२॥ शब्दब्रह्मप्रदक्षत्वं, दक्षत्वं न निजाऽऽत्मनः व्यर्थं शास्त्रश्रमस्तस्य, हजागलस्तनो यथा ॥३४३॥
आत्मसुखं विना विश्व,-लोका अशान्तिधारिणः । किञ्चित्सुखं न विश्वस्थ,-लोकानां भोगतोऽपि वै ॥३४४॥ श्रात्माऽऽहारश्चिदानन्दो, देहाऽऽहारश्च पुद्गलम् । चित्ताहारो विचारश्च, वाण्याहारःसुभाषणम् ॥३४५॥
आत्मरूपेण संजीव्य, ब्रह्माऽऽहारं कुरुष्व भोः। रागद्वेषौविना देह,-जीवनं कुरु पुद्गलैः ॥ ३४६ ॥ सात्त्विकाऽऽहारतः सत्त्वं, सत्त्वाज्ज्ञानं प्रजायते । सर्वकामस्य रोधेन, सात्त्विकमुच्यते तपः ।। ३४७ ॥ सात्त्विकी जायते तृप्ति,-राऽऽत्मनो भक्तिसेवनात् । जायते हि परातृप्ति,-राऽऽत्मनो ब्रह्मभोगतः ॥३४८॥
आत्मशुद्धिकरी भाव्या, सर्वत्र ब्रह्मभावना । ब्रह्मभावनया नश्ये, काममोहस्य वासना ॥ ३४६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३६ ) सर्वत्र सत्तया भाव्या, शुद्धाद्वैतस्य भावना । तया जागर्ति सद्देवो, देहस्थो भगवान् हरिः ॥३५०॥ सर्वत्र सत्तया भाव्या, शुद्धाद्वैतस्यभावना । तया जागर्ति देहस्थः, शङ्करो निर्गुणो जिनः ॥३५१॥ सर्वत्र भावना भाव्या, ह्येकाऽऽत्मनश्च सत्तया । अभेदब्रह्म जागति, रागद्वेषौ विना हृदि ॥३५२ ॥ द्वैतं हि रागरोषस्थं, निर्जितं येन योगिना । शुद्धाद्वैतः स विज्ञेयो, जिनो रामो हरिहरः॥ ३५३ ॥ एकेश्वरो हृदि व्यक्तो, निजाऽऽत्मा दृश्यते प्रभुः । देहसृष्टेः प्रकर्ताऽपि, चाकर्ता ब्रह्मभावतः ॥ ३५४ ॥ दर्शनज्ञानचारित्र,-विशिष्टोऽनादि कालतः। श्रात्मैव कर्मनाशात्स, भवेन्नारायणः प्रभुः ॥ ३५५ ॥ तात्विकज्ञानरूपा न, शुद्धाद्वैतादिभावना । सा च चित्तविशुद्ध्यर्थ, भावनात्वौपचारिकी ॥३५६॥ औपचारिककर्तृत्वं, प्रभोः कर्तृत्वभावना । भाव्या चित्तविशुद्ध्यर्थ, विचित्ररुचिधारिभिः ।३५७। शुद्धधर्मस्य कर्ता स, हर्ता मोहादिकर्मणाम् । कर्ता हर्ता ह्यपेक्षात, श्रात्मैव ज्ञायते जिनैः ॥३५८॥ कर्ता हर्ता न कर्ताऽस्ति, हर्ता न च विलक्षणः । सर्वस्मिन्नपिभिन्नः स, सर्वतोऽलक्ष्यरूपवान् ॥३५॥
For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३७ )
सर्वभाषाषु नामानि प्रभो बहूनि सन्ति हि । तन्नामभि: प्रवाच्योऽह, माऽऽत्मा ज्ञानसुखोदधिः । ३६० | आत्मन्येव चिदाऽऽनन्दो, नान्यत्र निश्चयोऽस्ति मे I निश्चित्यैवं हृदिध्येय, श्रात्मारामः प्रभुर्महान् ॥ ३६९ ॥ निजाऽऽत्मनः सुखाखादी, सर्वत्राऽपि परिभ्रमन् । भवेन्न पुगलानन्दी, सर्वविश्वस्य संग्यपि ॥३६२ ॥ श्वश्रादिदुःखभीत्या न, स्वर्गसुखेच्छया च न । भक्ता भक्तिं प्रकुर्वन्ति, कुर्वन्ति स्वाऽऽत्मशुद्धये । ३६३ | भक्तानां भक्तिरेवास्ति शुद्धब्रह्मणि मग्नता । श्रात्मनश्चित्तबुद्ध्यादे, - रर्पणं च निजाऽऽत्मनि ॥ ३६४॥ प्रभोः सर्वमिदं मत्वा, देहबुद्धिधनादिकम् । आत्मनैवार्पणं कृत्वा, विश्वसेवां समाचर ॥ ३६५ ॥ विश्वस्थ सर्वजीवानां, - सेवैव प्रभुसेवना । श्रात्मसेवैव विश्वस्य - सेवा ज्ञानादिभिः शुभा ॥ ३६६॥ आत्मप्रभुं विना किञ्चि, - न्नान्यमिच्छेच्छुभाशुभम् । पराभक्त्या प्रभुं पश्यन्, भक्त: साक्षात्प्रभुर्भवेत् ॥ ३६७॥ सम्प्राप्य मानुषं जन्म, मां प्रमादं कुरुष्व भोः । एकक्षणे प्रभु प्राप्यः, क्षणमेकं तु दुर्लभम् ॥३६८॥ एकक्षणमपि व्यर्थ, हारय मा प्रमादतः । नुभवस्य क्षणं भव्य !, देवानामपि दुर्लभम् ॥ ३६६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३८ )
।
आत्मैव सर्वसारोऽस्ति, मिथ्यास्ति जडजीवनम् । देहजीवनतो भिन्न, - माऽऽत्मनो जीवनं तव ॥ ३७० ॥ ब्रह्मणो जीवनं स्मृत्वा, विस्मृत्य मोहजीवनम् । देहजीवनतो जीव !!, ब्रह्मजीवनलाभतः ॥ ३७१ ॥ म्रियस्व मोहभावात्त्वं, जीवाऽऽत्मजीवनेन हि । त्वमेवास्ति स्वयं ब्रह्म, किमन्यत्र प्रधावसि ||३७२ || श्रात्मदृष्ट्या भवेदाssत्मा, परमात्मा स्वयं प्रभुः । भीतं कर्तुं समर्थो न त्वामन्यो निर्भयोऽसि हि ॥ ३७३॥ आत्मप्रभुं विना नान्या, मिथ्येच्छा तेऽस्ति चेद्धृदि । समभावोऽस्ति चेत्तर्हि, नेच्छाया हि प्रयोजनम् ॥३७४॥ त्यागश्च ग्रहणं सर्व, मिच्छया न भवेत्तदा । त्यागग्रहणकर्ताऽपि स्वयमाऽऽत्मा भवेज्जिनः ॥ ३७५ ॥ त्यागश्च ग्रहणं सर्व, प्रारब्धस्य प्रयोगतः । भवेत्तदा स्वयं ब्रह्म, - रूपेण भगवान् खलु ॥ ३७६ ॥ प्रारब्धकर्मतो देह, - जीवनस्य प्रसाधना । भवेत्तथापि निर्बन्ध, आत्मा साक्ष्युपयोगतः ॥३७७॥ यत्र तर्का न गच्छन्ति, यत्र नैव मनोगतिः । रागद्वेषलयो यत्र तत्राऽत्मा जायते प्रभुः ॥ ३७८ ॥ शुद्धप्रेमप्रवाहेण, द्वेषादिदोषसंक्षयः ।
"
द्वेषादिदोषनाशाद्धि, स्वाऽऽत्मा भवति केवली ॥ ३७९॥
For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३९ )
।
"
पश्य निजाssत्मसौन्दर्य, देवानामपि दुर्लभम् । आत्मसौन्दर्यलाभेन, सन्तोषो जायते हृदि ॥ ३८० ॥ नार्यादिदेहरूपादि, सौन्दर्य तत्तु कल्पितम् । चणिकं च हृदि ज्ञात्वा तत्र ज्ञानी न मुह्यति ॥ ३८१ ॥ बाह्य सौन्दर्यमोहस्तु ब्रह्मसौन्दर्यदर्शनात् । नश्यत्येव रवेर्भास - स्तमोनाशो यथा तथा ॥ ३८२ ॥ आत्म सौन्दर्यलाभेन, रूपादिमोहवृत्तयः । नश्यन्ति ब्रह्मसौन्दर्य, भासते विश्वदेहिनाम् ॥ ३८३ ॥ सर्वत्र ब्रह्मसौन्दर्य, दृश्यते हि यदा तदा । जडसौन्दर्य मोहस्य, - नाशो भवति तत्क्षणात् ॥ ३८४॥ श्रात्मानमन्तरान्यत्र, सौन्दर्यं नैव विद्यते ।
अतः शुद्धाऽऽत्म सौन्दर्य, पश्याऽऽत्मना हि चेतन ! ॥३८५॥ यावन्न ब्रह्मसौन्दर्य, दृश्यते हि निजाऽऽत्मना । तावज्जडस्य सौन्दर्यान्, मोहो भवति देहिनाम् ॥ ३८६ ॥ श्रात्म सौन्दर्यरूपेण, दर्शनं सर्वदेहिनाम् । जायते हि तदा ब्रह्म, - सुखास्वादः प्रजायते ॥३८७॥ विश्वजीवैः समं सत्या, निष्काममित्रभावना । येषां जाता सदा तेषा, माऽऽत्मजीवनता भवेत् ॥ ३८८ ॥ श्रात्मैक्यं जगता सार्धं कृतं येन निजाऽऽत्मना । विश्वतस्तस्य नाशो न, विश्वनाशोऽस्ति नो ततः॥३८६॥
For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ४० ) श्रात्मनो नवधाभक्तिं, विना किञ्चिन्न रोचते । यस्य तस्य हि भक्तस्य, हृदि व्यक्तः प्रभुर्भवेत्॥३६०॥ ब्रह्मणो भावनादृष्टिः, सर्वत्र व्यापिका यदा । तदाऽऽत्मनः समष्टित्वं, जायते ज्ञानशक्तितः ॥३६१॥ विराप्रभुनिजाऽऽत्मैव, केवलज्ञानशक्तितः। व्यष्टिसमष्टिरूपोऽस्ति, शक्तिव्यक्तिस्वरूपतः ॥३९२॥ अध्यात्मशान्तिवाञ्छा चे,-कुरु ब्रह्मप्रचिन्तनम् । देहाध्यासविनिर्मुक्त्या-ब्रह्मशान्तिः प्रकाशते ॥३९३॥ सर्वजातीयसंकल्प,-विकल्पस्य निरोधतः । श्रात्मशान्तिर्भवेत्पूर्णा, नान्यथा कोटियत्नतः ॥३६४॥ अहंवृत्त्या मृतोभक्तो, ब्रह्मरूपेण जीवति । जीवन्सन्नपि स ज्ञेयो, मृतो मोहेन जीवकः ॥३६५॥ प्रात्मानन्दरसी ज्ञानी, मोक्षार्थं देहधारकः । प्रवृत्तौ वा निवृत्तौ वा, समभावेन वर्तकः ॥ ३६.६ ॥ जीवे जीवे मतिर्भिन्ना, रुचिभिन्ना स्वकर्मतः। मुहर्मुहुः प्रजायन्ते, नवीनाः बुद्धिपर्यवाः ॥३६७॥ विचारा न स्थिराः सन्ति, विश्वस्थसर्वदेहिनाम् । उत्पादश्च विनाशो हि, विचाराणां भवेत्सदा ॥३८॥ यावन्मनो भवेत्ताव,-द्विचाराचारभेदता । विश्वस्थसर्वलोकानां,-दर्शनधर्मकर्मसु ॥३६६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
"
( ४१ )
विश्वस्थ सर्व जीवानां वैचित्र्यं दृश्यते च यत् ।
तत्तु मनः प्रभेदेन, तथा कर्मप्रभावतः
॥। ४०० ॥
तो विचारकार्याभ्यां धर्मैक्यं विश्वदेहिनाम् । न भूतमद्यपर्यन्तं भाविनि न भविष्यति ॥ ४०१ ॥ मनोभेदेषु लोकेषु, ज्ञानी समत्वधारकः ।
श्रात्मज्ञानोपदेशञ्च ददाति विश्वदेहिनः ॥ ४०२ ॥
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मनोविचारभेदैश्च, धर्माचारेषु भेदता ।
।। ४०५ ।।
राज्यादिकप्रवृत्तीनां सर्वत्र भेदता भुवि ॥ ४०३ ॥ अनादिकालतो भेदो, -ऽभूच्च भाविनि वर्त्स्यति । युद्ध्यन्ति मोहिनस्तेन, शस्त्रास्त्रमंत्रतः सदा ॥४०४॥ मनःकर्मादिभेदस्तु वर्तते सर्वदेहिनाम् । विचाराचारभेदेन, योद्धव्यं न कदाचन श्रात्मज्ञानस्य लाभेन, मनोलयो भवेद्यदा । तदा निजाSSत्मना सार्धं, विश्वैक्यं सर्वथा भवेत् ॥ ४०६ | विचाराचारभेदेन, यत्सख्यं तन्मनः कृतम् । तत्सख्यं क्षणिकं ज्ञेयं, मनोभेदान्न शाश्वतम् ॥ ४०७॥ विचाराचारतो भिन्नं, यत्सख्यमाऽऽत्मनः खलु । शाश्वतं निर्विकल्पं च अनन्तसुखदायकम् ॥ ४०८ ॥ सर्वथा सर्वदा नृणां विचाराचारतुल्यता । तया मैत्री न भूता हि भाविनि न भविष्यति ॥ ४०६ ॥
६
For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ४२)
अात्मस्वरूपभावेन, सख्यं येषां प्रजायते । मनोऽतीतं च तन्नित्यं, पूर्णानन्दप्रकाशकम् ॥४१०॥ सर्वविश्वजनैः सार्धं, मनोमैत्री न शाश्वती । शुद्धाऽऽत्मप्रेमतो मैत्री, सर्वैः सार्धं सुखप्रदा ॥११॥ शुद्धाऽऽत्मप्रेममेलेन, निष्कामा विश्वमित्रता । मनोभेदेन भेदो न, तत्राऽऽत्मरसवेदनम् ॥ ४१२ ॥ मनःप्रभिन्नजीवानां,-विचारेषु च कर्मसु । रागद्वेषौ न कुर्वन्ति, समत्वेन विचक्षणाः ॥ ४१३ ॥ सापेक्षदृष्टितस्तत्र, सत्यं पश्यन्ति कोविदाः । सत्यं गृह्णन्ति मिथ्यात्वं, त्यजन्ति च विवेकतः ॥४१४॥ अतस्ते ब्रह्मसंसक्ता, भवन्ति ब्रह्मरागतः । विस्मृत्य सर्वसंसारं, भवोदधिं तरन्ति ते ॥४१५॥ इत्येवं हृदि विज्ञाय, मनोलयं कुरुष्व भोः। यावन्मनो भवेत्ताव,-संसार एव कथ्यते ॥ ४१६ ॥ वारय ज्ञानशक्त्या भो, यत्र तत्र भ्रमन्मनः । अन्तर्मुखं मनःकृत्वा, ब्रह्मरूपं विचिन्तय ॥ ४१७॥ प्रात्मशुद्धोपयोगेन, मनोजयो भवेत्खलु । जायते केवलज्ञानं, लोकालोकप्रकाशकम् ॥४१८॥ ध्यानसमाधितः पश्चा,-दाऽऽत्मा भवति केवली । अघातिकर्मतः पश्चा,-सिद्धाऽऽत्मा जायते विभुः॥४१६॥
For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
परस्परविरुद्धा ये, सर्वे धर्मा जगत्तले। वैद्यानामिव लोकानां, भवन्ति चित्तशुद्धये ॥ ४२०॥ वैद्यौषधिमहारोग, वैविध्यं च यथातथम् । सर्वदर्शनधर्माणां,-वैचित्र्यं चित्तशुद्धये ॥ ४२१॥ वैद्या ओषधयो रोगा, विविधाश्च यथा तथा । धर्माश्च गुरवः सर्वे, ह्याचारा विविधा मताः ॥४२२॥ तारतम्यं च वैयेषु, रोगेषु यौषधादिषु । तथा वक्तृषु धर्मेषु, धर्मकर्मसु दृश्यते ॥४२३ ॥ इत्येवं जैनधर्मस्य,-स्याद्वादज्ञानबोधतः । ज्ञाता मया जगद्धर्मा, जैनधर्मस्य चाङ्गकाः ॥ ४२४ ॥ सर्वधर्मा नदीरूपा, जैनधर्ममहोदधिम् । यान्ति सापेक्षदृष्ट्या ते, चानादिकालत: खलु ॥४२५॥ जैनधर्मो नयैः सर्वै,-र्युक्तो वैराट्प्रभुः स्वयम् । तदङ्गाः सर्वधर्माः स्यु,-र्भाषितं पूर्वसूरिभिः ॥४२६॥ जैनधर्मस्तु विज्ञेयो, विश्वधर्मो ह्यतः खलु । साधिते जैनधर्मे तु, सर्वधर्माः प्रसाधिताः ॥४२७॥ सागरस्य तरंगा ये, भिन्ना न सागराद्यथा । तथा भिन्ना न धर्मा: स्युः, जैनधर्मोदधेः खलु ॥४२८॥ यथोदधिं विना न स्युः, तरङ्गाश्च तथा मतम् । जैनधर्म विना सर्व,-धर्मान्विद्धि ह्यपेक्षया ॥४२६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
"
( ४४ )
3
अन्य दर्शनधर्मेषु यत्सत्यं च प्रदृश्यते । तत्सत्यं जैनधर्मस्य, - ज्ञेयं सापेक्षदृष्टितः ॥ ४३० ॥ सर्वनयादिसापेक्ष - दृष्ट्या मध्यस्थदेहिनाम् । सद्देवगुरुधर्माणां श्रद्धा ज्ञानं प्रकाशते ॥ ४३१ ॥ आत्मैव सद्गुरुर्देवो, धर्मश्च निश्चयात्स्वयम् । यस्याSSत्मा सद्गुरुर्जात, स्तस्याऽऽत्मा जायते प्रभुः। ४३२ ॥ श्रात्माधीना भवेद्यस्य, प्रकृतिस्तस्य वेगतः । श्रात्मोन्नतिर्भवेत्स्पष्टा, ज्ञानं सुखं च वर्द्धते ॥ ४३३ ॥ प्रकृतियोगमालम्ब्य ज्ञानानन्दस्य रूपकम् । प्रकाशन्ते निजाSSत्मानं, जनाआत्मपरायणाः || ४३४ || श्रात्मनो न विकाशोऽस्ति, कदाचित्प्रकृतिं विना । प्रकृतिस्थोऽपि निःसङ्गो, ज्ञानी भवति केवली ॥ ४३५॥ प्रकृतिर्ज्ञेयरूपाऽस्ति, चाऽऽत्मा ज्ञानस्य रूपवान् । आत्मा तु प्रकृतिं वेत्ति, प्रकृति र्न च चेतनम् ||४३६ ॥ प्रकृतिनायकः स्वाऽऽत्मा, प्रकृति र्हि जडं जगत् । आत्मा प्रकृतिकार्याणां - कर्ताऽपि चाक्रियः स्वयम् । ४३७| प्रकृतिसर्वकार्येषु, साच्याSSत्मा हि भवेद्यदा । तदामा प्रकृतेर्योगा, - न्निर्बन्धः सक्रियोऽपि वै ॥ ४३८ ॥ असंख्यात प्रदेशोऽह, - मात्मा विश्वप्रभु विभुः । अनादिकालतो बन्ध, - स्तस्य प्रकृतियोगतः ॥४३६ ॥
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(४५) कर्मप्रकृतिसम्बन्ध,-स्य वियोगो भवेद्यदा । तदाऽऽत्मनो हि मोक्षोऽस्ति,कर्ताऽऽत्मा स्यान्निजाऽऽत्मनः प्रकृतौ रागरोषौ न, यदा मुक्तो भवेत्तदा । प्रकृतौ कर्तृबुद्धि नै, यस्य तस्य न बन्धता ॥४४१॥ प्रकृतिः प्रकृतेः की, स्वाऽऽत्मा कर्ता निजाऽऽत्मनः। इत्येवं साक्षिबुद्ध्या यो, वेत्ति तस्य न बन्धता ॥४४२॥ विश्वस्थोऽपि न विश्वस्थो, विदेहो देहवानपि । नप्राणा: प्राणसंस्थोऽपि, कर्मसङ्गी न कर्मवान्॥४४३॥ शब्दवाच्यो न शब्दोऽहं, न च ह्रस्वो गुरुस्तथा । नाऽहं स्नेहो नवा रुक्षो, नाऽहं स्थूलो न वर्तुलः ॥४४४॥ नाऽहं कृशस्तथा स्थूलो, नाऽहं कृष्णो न पीतकः । रक्तो नास्मि तथा श्वेतो,नीलोनास्मीति वेदम्यहम्।४४५। न सुगन्धो न दुर्गन्धः, शीत उष्णो न चाऽस्म्यहम् । नाऽहं तिक्तो न मिष्टोऽहं, कटुकोऽहं न वस्तुत: ॥४४६॥ नाऽहं पृथ्वी नचाकाश,-मग्निर्वायु न वार्यहम् । नाऽहं स्वर्गश्च पाताल,-मेकोऽहं विश्वसनयपि ॥४४७॥ नाऽहं नरो न नारी वा, नपुंसको न वेदम्यहम् । अवर्णो न च वर्णोऽह, मुच्चनीचो न वस्तुतः ॥४४८॥ गृहस्थोऽहं न सन्न्यासी, सर्वरूपविवर्जितः । नाऽहं रागोन रोषोऽहं. नाऽहं क्रोधो न लोभवान्॥४४६॥
For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(४६) नाऽहं मानं न दम्भोऽहं, नाऽहं कामो न वैरवान् । न शत्रुर्नास्मि वा मित्रं, पिता माता न बालकः॥४५०।। नाऽहं वृद्धो युवा रोगी, नारको न च देवता । नाऽहं तिर्यग्ननामाऽहं, नाऽहं दृश्यो न तारकम्॥४५१॥ प्रकाशो न तमो नाऽहं, नाऽहं भानुः शशी ग्रहः। नास्मि पापं तथा पुण्यं, पुद्गलो न च पुद्गली ॥४५२।। नाहं जन्म जरा मृत्यु,- हंभोगो न भोगवान् । नाऽहं दया नहिंसाऽहं, निन्दा कीर्ति न वित्तवान् ॥४५३॥ विश्वमस्मिन् नच विश्वस्थो, न प्रेमी प्रेमवानपि । नाहं गृहं रणं नास्मि, नाऽहं मस्जिच्च मन्दिरम् ॥४५४॥ स्वकीयः परकीयो न, विश्वरूपो न विश्ववान् । निरक्षरोऽक्षरोव्यक्तो, भिन्नोऽस्मि सर्वविश्वतः॥४५५॥ सात्त्विकोऽहं न दुष्टोऽहं, नाहं व्रती व्रतं च न । नाहं देवो वचो नाडी, न चाहमिन्द्रियाणि वै ॥४५६॥ नाहमिन्द्रो न रङ्कोऽपि, चार्यम्लेच्छो न वस्तुतः । कलकं न प्रतिष्ठाऽऽहं, मनोऽतीतो निरञ्जनः॥४५७॥ सर्वपुद्गलपर्याय,-भिन्नाऽऽत्मानन्तबोधवान् । अहं त्वं तत्प्रभिन्नोऽस्मि, व्यवहारी न निश्चयी ॥४५८॥ दासत्वं जडभीत्याऽस्ति, प्रभुत्वं निर्भयत्वतः । उत्साह आत्मविश्वासा,- निरुत्साहस्तु मोहतः ॥४५६॥
For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ४७ )
"
आत्मानन्दस्य विश्वासा, - दुत्साहोऽनन्तजीवनम् । प्रादुर्भवति सज्ज्ञानं, चाञ्चल्यं न प्रवर्तते ॥ ४६०॥ स्वामित्वं यच्च दासत्वं, जडारोपेण कल्पितम् । तन्तु मिथ्याऽस्ति दासत्वं, स्वामित्वं न स्वभावतः ॥ ४६१ ॥ anissent निर्भयो नित्यो, निर्मलानन्दधारकः । अक्षयो निश्चलः पूर्ण, श्राधिव्याधिविवर्जितः ॥४६२|| श्ररूपं ते स्वरूपं हि दर्शनज्ञानवान्प्रभुः । अनन्तशक्तिसम्पन्नः, सत्तातस्त्वमजोऽव्ययः || ४६३ ॥ अनन्तगुणपर्यायाss, - धारोऽसि त्वं महामहः । अनन्तजीवनाssस्मा त्वं स्वस्वरूपी भव स्वयम् ॥४६४ ॥ शुद्धध्येयं हृदि स्मृत्वा स्वकर्तव्यं कुरुष्व भोः । जागृहि ब्रह्मभावेन, शुद्धात्मा त्वं भविष्यसि ॥४६५॥ दैन्यं मा कुरु मोहेन, विश्वदेवोऽसि चेतन ! | जडभिक्षां च याचन्ते, ते दीनाश्चक्रिणोऽपि हि ॥४६६ ॥ नाहं दीनो न दाताऽस्मि, नाहं कामो न कामवान् । नाहं पुंवेदरूपोऽस्मि, नाहं निद्रा न निद्रकः ॥४६७॥ सच्चिदानन्दरूपोऽस्मि, नाहं कर्म न कर्मवान् । नाहं जडो जडाद्भिन्न, - श्वादृश्योऽलक्ष्यरूपवान् ॥४६८॥ शुद्ध ध्येयस्वरूपोऽस्मि, चैकोऽनेको न नाश्यहम् । ज्ञातृज्ञेयस्वरूपोऽहं, स्त्रपरस्य प्रकाशवान् ॥ ४६९ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ४८ )
मत्तः प्रकाशते विश्वं विश्वतो न प्रकाश्यहम् | जडेषु मत्समः कोऽपि नास्ति स्वान्यप्रकाशकः ॥४७०॥ जडद्रव्येषु वेत्तृत्वं नास्ति सत्यं वदाम्यहम् | प्रत्यक्षोऽहं जगद्वेता, देहस्थः सत्यनिश्चयः ॥४७१॥ प्रमाणमत्र मज्ज्ञानं, प्रत्यक्षं व्यावहारिकम् । अनन्तज्ञान पूर्णोऽहं सत्तया कथ्यते मया ॥ ४७२ ॥ अनन्तधर्म पूर्णोsहं, भविष्यामि हि शक्तितः । कर्मावरणनाशेन भाविनि भगवानहम्
"
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
॥ ४७३ ॥
सुखं नास्ति बहिष्कञ्चि, - त्सुखं पूर्णं निजात्मनि । इत्येवं निश्चयं कृत्वा, ज्ञानध्यानं करोम्यहम् ||४७४ || बाह्यपदार्थलाभेन, किञ्चिद्वृद्धिर्न मे खलु । बाह्यान्या न हानिमें, मयैवं निश्चयः कृतः ॥४७५ || लोकानां स्तुतिनिन्दातो, लाभो हानिर्न मे खलु । लोकैषणादिसंज्ञातो, भिन्नात्मा निश्चयः कृतः ॥४७६ ॥ लोकैषणादिसंज्ञातो, मुह्यामि न स्वबोधतः । इत्येवं वर्तनादाऽऽत्मा, पूर्णानन्दोऽनुभूयते ||४७७॥ लोकसंज्ञा जिता येन, नामरूपादिवासना । मुक्तिस्तेन कृता हस्ते, जितं सर्वं च तेन हि ॥४७८|| लोकैषणादिभिर्मुक्तो, मुक्त एव न संशयः । सर्वकर्माणि कर्तुं स, योग्यो भवति मानवः ॥४७६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ४९) यमादितः प्रभिन्नाऽऽत्मा, यमादिकं हि साधनम् । साधनेषु न मुह्यामि, साधयिष्ये स्वसिद्धताम् ॥४८०॥ विश्वं पश्यामि नेत्राभ्यां, तत्र मुह्यामि नैव च । देहभोगोपभोगेषु, मुह्यामि नैव मोहतः ॥ ४८१ ॥ करोमि योग्यकर्माणि, स्वाधिकारेण शक्तितः। अनन्तशक्तिधामाऽहं, चमत्कारोदधिः स्वयम् ॥ ४८२॥ कर्ताकर्म स्वयं स्वाऽऽत्मा, करणं स्वाऽऽस्मशक्तयः। सम्प्रदानमपादानं, निजाऽऽत्मैव स्वभावत: ॥४८३॥ आधारोऽस्ति निजाऽऽत्मैव, पर्यायाणां स्वभावतः । षट्कारकस्वरूपोऽस्मि, बाह्येन ह्याऽऽन्तरेण च॥४८४॥ निजाऽऽत्मैव यथा तद्वत्, सर्वाऽऽत्मानो विजानत । बाह्यषट्कारकाद्भिन्नो, विशुद्धाऽऽत्मेति जानत ॥४८५॥ पान्तरं कारकं षटकं, विशुद्धमाऽऽत्मरूपकम् । अस्तिनास्तिमयं सर्व, जगदाऽऽत्ममयं सदा ॥४८६॥ परद्रव्यस्य पर्याया, नास्तिरूपेण ते निजे । प्रात्मनो निजपर्याया, अस्तिरूपेण चाऽऽत्मनि ॥४८७॥ ज्ञेयपर्यायरूपेण, ह्यस्तिनास्तिमयं जगत् । आत्मन एव पर्यायो, भिन्नाभिन्नोह्यपेक्षया ॥४८८ ॥ अतो विश्वस्वरूपाऽऽत्मा, स्वपरद्रव्यपर्यवैः । अस्मिनाऽस्मि ह्यपेक्षातो, जानामि स्वं गुणालयम्।४८९।
For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(५०) दुष्टाचारात्प्रभिन्नोऽस्मि, भिन्नोऽस्मि सर्वदोषतः दुष्टाचारांश्च दोषांश्च, दूरीकरोमि भावतः ॥ ४६० ॥ सर्वव्यसनभिन्नोऽहं, सुखं न व्यसनान्नृणाम् । सर्वव्यसनमुक्ताना,-माऽऽत्मशक्तिः प्रकाशते ॥४६१॥ दुःखं व्यसनदोषेण, व्यसनासक्तदेहिनाम् । व्यसनत्यागतः शान्तिः, सुखस्वाधीनतो खलु ॥४६२॥ दुर्गुणेभ्यो विमुक्तानां, व्यसनमुक्तदेहिनाम् । दुष्टाचारविमुक्ताना,-माऽऽत्मप्रभुः प्रकाशते ॥ ४६३ ॥ साध्येतु साध्यबोधाऽऽत्मा, हेतुषु हेतुबुद्धिमान् । निर्मोही समभावी यो, मुक्तात्मा स क्षणाद्भवेत् ॥४६४॥ अहंवृत्तिर्न यस्यास्ति, स्वसाध्ये साधनेषु च । प्रक्रियोवा क्रियावान्स, निबन्धो मुक्तात्मराट् ॥४६५॥ अहंवृत्तिर्हि यस्यास्ति, स्वसाध्यं साधनेषु च । प्रक्रियो वा क्रियावान्स, बद्धो भवति मानवः ॥४६६॥ नाहं व्रती यमी साधु, न तपस्वी न संयमी । सर्वेभ्यः शुद्धरूपं मे, भिन्नं जानामि तत्त्वतः ॥४६७॥ आत्मशुद्धोपयोगेन, नाहंभावो जगत्रये । साक्षिभावेन पश्यामि, सर्वविश्वं चराचरम् ॥ ४६८॥ हानिर्लाभो न मे किञ्चिद्, विश्वतः समभाविनः । हानिर्लाभः सुखंदुःखं, बाह्येन तत्तु कल्पितम् ॥४६६॥
For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रात्मज्ञानं प्रकर्तव्यं, जडज्ञानं ततः क्रमात् । देहाहारादिकर्माणि, कार्याणि हि विवेकतः ॥५००॥ देहादेोनि लाभादि,-कार्यं ज्ञात्वा विवेकतः। शरीरावधि तद् योग्यं, कर्तव्यं स्वोपयोगतः ॥५०१॥ रागो द्वेषस्तथा कामो, लोभः क्रोधश्च वैरिता । कीर्त्यादिवासनासंगं, संगमेव विजानत ॥५०२ ॥ स ज्ञेयः सत्त्यनिस्संगी, बाह्यविषयसंग्यपि । कामसंगं विना बाह्य,-संगेषु नास्ति बद्धता ॥५०३॥ निर्जिता नामरूपादि,-वासना येन योगिना । क्रियते तेन सत्प्रीत्या, साक्षात्कारो निजाऽऽत्मनः।५०४। निर्जितकामसंगस्य, हृदि व्यक्तो भवेत्प्रभुः लोकैषणादिमुक्तेन, मुक्तिरत्रैव वेद्यते ॥५०५ ॥ सर्वसंगेषु निस्संगः, कामो येन विनिर्जितः । विषयसंगमुक्तोऽपि, कामेन संगवान् खलु ॥ ५०६ ॥ श्रान्तरसंगनिस्संगो, जनो विश्वस्य संगतः । निस्संगस्तस्य बाह्यस्य, त्यागे नास्ति प्रयोजनम् ।५०७१ देहादीनां च सम्बन्धा,-निस्संगो मोहवर्जितः । मोहादिसंगतः संगी, बाह्यत्यागी वनस्थितः ॥५०८॥ अहंत्वंममताग्रन्थि, यस्य नष्टो विवेकतः । बाह्यलक्ष्म्या च किंतस्य, अन्तराऽऽत्मविदेहिनः ।५०६।
For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(५२) समत्वं यस्य संजातं, तस्य किं त्यागतः खलु । समाऽऽत्मनस्तपस्त्याग,-क्रियादे ने प्रयोजनम् ॥५१०॥ ज्ञानवैराग्यसत्प्रीत्या, निःसंगत्वं प्रजायते ।। समत्वं जायते सत्यं, ततो मोक्षः प्रजायते ॥५११॥ बन्धोमोक्षोऽस्ति चित्तेन,-बाह्ये किञ्चिन्न जानत । न च बन्धोन मोक्षोऽस्ति, जाते शुद्धे निजाऽऽत्मनि५१२ विज्ञेयः परमाऽऽत्मा स, बन्धे मोक्षे च यः समी। विज्ञेयः स च संसारी, बन्धे मोक्षे न यः समी॥५१३॥ इत्येवमाऽऽत्मबोधस्य, बीजं सद्गुरुसेवनम् । सर्वोपायेषु मुख्यं त,-त्सद्गुरोः पादसेवनम् ॥५१४॥ परस्परोपकारेषु, विश्वस्थसर्वदेहिनाम् । स्वाभाविकप्रवृत्तिर्हि, देहादेर्जीवनाय च ॥ ५१५॥
आत्मार्थमन्यलोकानां, हितार्थं मुक्तिकांक्षिणाम् । निर्मलाऽध्याऽऽत्मगीतेयं,कृता विश्वोपकारिणी॥ ५१६॥ खसिद्धिनिधिचन्द्राड़े, वैक्रमाब्दे हि वत्सरे । श्रावणशुक्लपञ्चम्यां, प्रहराये कुजे दिने ॥५१७ ॥ पेथापुरे स्थितिं कृत्वा, ज्ञानवैराग्यभावतः । रचिताऽध्याऽऽत्मगीतेयं, बुद्धिसागरसूरिणा ॥५१८॥ पञ्चशताधिकैः पद्यैः, ग्रन्थोऽयमुपकारकः । प्राचन्द्रार्कमही याव,-नन्दतु विश्वबोधकः ॥५१६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(५३) अध्यात्मयोगशास्त्राणा,-मभ्यासाद्ध्यानतो मयि । स्वाभाविकी समुत्पन्ना, स्फुरणा ज्ञानसम्भवा ॥५२०॥ यादृशी तादृशी जाता, लिखिता साऽननुक्रमात् । हंसदृष्टितया सन्तः सारं गृह्णन्तु भावतः ॥ ५२१ ॥ नानुक्रमोऽत्र पद्यानां, विषयाणां विजानत । अत्राऽध्यात्मिकतत्त्वस्य, विषयो मुख्य एव सः ॥५२२॥ भक्तिक्रियादिपक्वानां, गुरुकुलप्रसेविनाम् । गुर्वात्मीभूतशिष्याणा, मध्याऽऽत्मधर्मकांक्षिणाम् ।५२३। देयमध्याऽऽत्मनो ज्ञानं, गीतार्थैर्नयकोविदः । प्राणान्तेऽपि न दातव्यं, धूर्तनास्तिकदेहिनाम् ॥५२४॥ अध्याऽऽत्मज्ञानगीतायाः, पढनाच्छ्रवणाजनाः। मननात्स्मरणाज्ज्ञानं, सुखं यान्तु च मङ्गलम् ॥५२५॥ अध्यात्मज्ञानिनःसन्तो, वर्द्धन्तां विश्वशान्तिदाः । सात्त्विका योगिनो भव्या, व्यक्तीभवन्तु भूरिशः॥५२६॥ स्वतन्त्राः सन्तु विश्वस्थ,-लोका आत्मसुखार्थिनः। शान्ति तुष्टिं च पुष्टिं च, मङ्गलं यान्तु सत्पदम् ॥५२७॥ चिदानन्दमयाः सर्वे,-भवन्तु विश्वदेहिनः । शुद्धाऽऽत्मराज्यसाम्राज्य, स्वातन्त्र्यं यान्तु सत्वरम् ५२८ मंगलं जैनधर्मोऽस्ति, जैनसंघोऽस्ति मंगलम् । मंगलं सन्तु सिद्धार्ह,-त्सूरिवाचकसाधवः ॥५२६॥
।। ॐ शान्तिः ३ ॥
...
oook-..
For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ५४ )
॥ आत्मसमाधि ग्रन्थः ॥
-*©SK---
"
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रणम्य श्रीमहावीरं, सर्वज्ञं विश्वशासकम् । परब्रह्म जगन्नाथं, विष्णुं रामं महाहरम् ॥ १॥ प्रणम्य सद्गुरुं भक्त्या, सम्यग्ज्ञानप्रदायिनम् । वक्ष्ये समाधिरूपं स - च्चिदानन्दप्रकाशकम् ॥ २ ॥ स्वपरशास्त्रगुर्वादे, -रनुभवादनेकधा । श्रसंख्याताश्च विज्ञेया, भेदा योगस्य मानवैः ॥ ३ ॥ योग एव समाधिर्हि, समाधिर्योग उच्यते । ध्यानभेदः समाधिश्च ततो भवति केवली ॥ ४ ॥ मंत्रयोगः क्रियायोगो, हठयोगश्च कथ्यते । लययोगश्च योगेषु, - राजयोगो महान्स्मृतः ॥ ५ ॥ शुद्धात्मनो हि यज्ज्ञानं, वैराग्यसमसंयुतम् । राजयोगः समाधिः सः, शुद्धोपयोग इष्यते ॥ ६ ॥ रागद्वेषादिसंकल्प - विकल्पवर्जितं मनः ।
"
यदा भवेत्सदा चित्त, -समाधिर्जायते खलु ॥ ७॥ कषायोपशमो यस्य, तस्य योगः प्रगीयते । आत्मन्येव मनः स्थैर्य, समाधि र्गीयते बुधैः ॥ ८ ॥ रागद्वेषादियुक्तस्य - वित्तस्य यन्निरोधनम् । वृत्तिसंक्षय योगोऽस्ति, समाधिः स च गीयते ॥ ९ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(५५) सम एव समाधिर्हि, राजयोगो महान्स्मृतः । जीवाजीवपदार्थेषु, चाशुभं न शुभं मनः ॥ १० ॥ धर्मव्यापारकार्येषु,-धर्मिणां च स्थिरं मनः । परीषहोपसर्गो न, समाधिः स च गीयते ॥ ११ ॥ स्वान्येषां धर्मकार्येषु, योग्येषु यत्स्थिरं मनः । मोहवृत्तिनिरोधेन, समाधिर्योग उच्यते ॥ १२ ॥ जन्ममृत्यू च देहस्य, प्राणानां च विसर्जनम् । न च शुद्धाऽऽत्मनो जन्म, मृत्युश्च निश्चयेन वै ॥१३॥ दर्शनज्ञानचारित्र,-रूपाऽऽत्मा येन बुध्यते । तस्य शुद्धोपयोगोऽस्ति, समाधिः स च गीयते ॥१४॥ शुद्धाऽऽत्मनश्च यज्ज्ञानं, समाधिस्तत्स्मृतिः खलु । प्रतिक्षणं परब्रह्म,-स्वरूपस्य प्रचिन्तनम् ॥ १५॥ शुद्धाऽऽत्मनः स्मृति र्या च, चिन्तनं तस्य भावना । ध्यानं सा सविकल्पाऽस्ति, समाधिर्मोहवारिका ॥१६॥ यमादिसाधनै यस्य, स्याच्च ब्रह्मविचारणा। कामादीनां शमस्तस्य, सविकल्पसमाधयः ॥१७॥ रागरोषादिसंकल्पा,-विकल्पाश्च भवन्ति न । यस्य तस्य समाधिर्हि, यत्र तत्र यदा तदा ॥१८॥ सद्देवगुरुधर्मादेः, साधनाद्भक्तयोगिनाम् । प्रशस्तरागरोषादेः, सविकल्पसमाधिता ॥ १६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सम्यग्दृष्टिगुणस्थान,-मारभ्य सविकल्पता। समाधि र्जायतेभक्त, सम्यग्दृष्टिमनीषिणाम् ॥२०॥ निर्विकल्पसमाधिस्तु, गुणस्थाने च सप्तमे । उपशमाद्यपेक्षातो, धर्मध्यानाद्विकल्पकाः ॥ २१ ॥ धर्मध्यानसमाधिस्तु, सविकल्पसुखप्रदा । शुक्लध्यानसमाधिस्तु, निर्विकल्पास्ति मुक्तिदा ॥२२॥ आलम्बनेन युक्ता या, भक्त्यादिचित्तवृत्तयः । प्रशस्यमोहयुक्तास्ताः, सविकल्पसमाधयः ॥ २३ ॥ सम्यग्दृष्टिगुणस्थान,-मारभ्य भव्यदेहिनाम् । सद्देवगुरुधर्माणां,-सेवाद्योयोग उच्यते ॥२४ ॥ सेवाभक्तिः क्रियायोगो, ज्ञानं निजाऽऽत्मसाधनम् । हेतुयोगा: प्रविज्ञेयाः, सविकल्पाः शिवप्रदाः ॥२५॥ साधनयोगतो भिन्नः, शुद्धाऽऽत्मा निर्विकल्पकः।। सर्वसाधनयोगेषु, समाधिः सविकल्पकः ॥ २६ ॥ सर्वसाधनयोगेभ्यो, निर्विकल्पः प्रसाध्यते । निर्विकल्पसमाधौ तु, पूर्णानन्दोऽनुभूयते ॥ २७ ॥ रोगादिदेहयुक्तोऽपि, ज्ञानी शुद्धोपयोगवान् । मुक्तो भवति निर्लेपो, निर्विकल्पसमाधितः ॥ २८ ॥ परीषहोपसर्गादि,-युक्तो ज्ञानी समाधिमान् । भवत्येव स्वभावेन, निर्विकल्पदशास्थितः ॥ २६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
८
( ५७ )
निर्विकल्पसमाधिस्तु, सविकल्पसमाधिभिः । साध्यते स्वोपयोगेन, साधुभिर्मोचकारकः ॥ ३० ॥ मृत्युश्च मोहदेहादेः, समाधिर्मरणं मतम् । मृत्युकाले च निर्मोहः, समाधिमृत्युकारकः ॥३१॥ स्वर्गं च सद्गतिं याति सविकल्पसमाधिमान् । याति मुक्तिं महाध्यानी, निर्विकल्पसमाधितः ॥३२॥ समाधिमृत्युलाभोऽस्ति, भक्तानां ज्ञानिनां ध्रुवम् । बिभ्यति मृत्युकाले न, निर्भया ज्ञानयोगिनः ॥ ३३ ॥ श्रात्मनः सत्यबोधेन, मृत्युभीति विनश्यति । मृत्युर्निजाऽऽत्मनो नास्ति, तनुनाशोऽस्ति वस्त्रवत् ॥३४॥ वनाशेन देहस्य, यथा नाशो न जायते । तथा देहविनाशेन, नाशो नास्ति निजाऽऽत्मनः ॥ ३५ ॥ यस्याऽस्ति जन्म तस्यास्ति, विनाशो नियमः खलु । नामरूपविनाशोऽस्ति, न नाशोऽस्ति निजाऽऽत्मनः | ३६ आत्मद्रव्यं सदा नित्य, - मनित्यं ज्ञानपर्यवैः । शाश्वतोऽजोह्यखण्डोऽस्ति, चानन्तोऽस्ति सनातनः ॥३७॥ श्रात्माऽहं सर्वविश्वाऽऽत्मा, खपरद्रव्यपर्यवैः । श्रस्ति नास्तिमयैः सर्वै, श्चिदानन्दमयोऽस्म्यहम् ॥३८॥ आरोग्यं प्राणदेहादेः, क्षणिकं विद्यते खलु । दर्शनज्ञानचारित्र्य -मारोग्यमाऽऽत्मनोऽस्ति तत् ॥ ३६ ॥
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(५८) आत्मशुद्धोपयोगेन, दुर्ध्यानं नश्यति क्षणात् । . आर्तरौद्रश्च दुनिं, मोहेन जायते खलु ॥ ४० ॥ अशुभकर्मणा दुःखं, सुखं च शुभकर्मणा । शुभाशुभोदये ज्ञानी, समत्वेन समाधिमान् ॥४१॥ पापोदयं च सत्पुण्ये, विना भोगं न नश्यति। तत्र त्वं साम्यभावेन, तिष्ठ साक्ष्युपयोगतः ॥ ४२ ॥ सुखे दुःखे समत्वं ते, समाधिर्मोहनाशकः । समाधि धारय त्वं भो, देहकर्मस्थितोऽपि सन् ॥४३॥ परीषहोपसर्गे स्वं, समाधि हृदि धारय । भागते मृत्युकाले त्वं, समाधि हृदि धारय ॥४४॥ समतैव समाधिर्हि, केवलज्ञानदायकः । समाधिसाधनेनैव, सर्वकर्म विनश्यति ॥४५॥ द्रव्यभावादिभेदेन, समाधयो ह्यनेकशः। समरूपः समाधि र्यः, स्वाऽऽत्मरूपप्रकाशकः ॥ ४६ ॥ आगते मृत्युदुःखे त्वं, मा मुहश्चेतन! प्रभो !। मृत्योः पश्चान्महाशर्म, प्राप्स्यसे स्वोपयोगतः॥४७॥ मृत्युजन्मादिपर्याया,-अनन्ताः कर्मयोगतः । चतुरंशीति लक्षेषु, योनिषु हि त्वया कृताः॥ ४८ ॥ अशुद्धाः पर्यवास्ते हि, तत्र स्वत्वं न ते प्रभो। जागर्तु ब्रह्मभावेन, शुधपर्यायवान्भवान् ॥ १६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ५९ )
प्रतिक्षणं स्मराऽऽत्मानं, चिदानन्दमयं प्रभुम् । सतया परमाऽऽत्मान, मनन्तशक्तिसंयुतम् ॥ ५० ॥ न त्वं प्राणा न देहोऽसि, दुःखराशिं सहस्व भोः । दुःख सहन तायोगा, -द्विकाशोऽस्ति निजाऽऽत्मनः ॥५१॥ मृत्युकालस्य दुःखेन, कर्मनाशोऽस्ति ते द्रुतम् । अतस्त्वं मृत्युतो मा भी, मृत्योः पश्चात्सुखं महत् ॥ ५२ ॥ नाशो न मृत्युतस्तेऽस्ति, मृत्यु णिकपर्यवम् । विज्ञायैवं स्मराऽऽत्मानं, ततोमोक्षोऽस्ति ते द्रुतम् ॥ ५३ ॥ श्रात्मानमन्तरा सर्व, मन्यत्स्वप्नोपमं खलु ।
,
संसारस्मरणाद्दुःख,—माऽऽत्मनः स्मरणात्सुखम् ॥ ५४ ॥ सर्वपुङ्गलभावेभ्यो, भिन्नोऽसि त्वं न ते तव । जडस्य ममतां त्यक्त्वा, स्मराऽऽत्मानं प्रतिक्षणम् ॥५५|| मत्तो भिन्नं जगत्सर्वं तत्र मे नास्ति किञ्चन । एकोऽस्मि ब्रह्मरूपोऽहं नाहं दृश्येषु वस्तुषु ॥ ५६ ॥ मदीयं कल्पितं यद्य, - तत्तन्मिथ्या मतं मया । मोहेन कल्पितं सर्व, स्वकीयं तत्यजाम्यहम् ॥ ५७ ॥ स्मरामि ब्रह्मरूपं मे, विस्मरामि च पुद्गलम् । व्युत्सृजामि जगन्मोहं, स्थिरो जातो निजाऽऽत्मनि । ५८ । भूत्वा स्वाऽऽत्मोपयोगी स्वं चिदाऽऽत्मानं प्रतिक्षणम् । स्मरामि निर्ममो भूत्वा, विस्मरामि जडं जगत् ॥ ५६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ६० )
देहादिजडभावेषु, रागो रोषश्च नास्ति मे । रागो रोषो न जीवेषु, सर्वान् क्षमापयाम्यहम् ॥६०॥ श्रहं त्वं च ममत्वं हि नास्ति किञ्चिश्चराचरे । अहं त्वं च ममत्वं च विना जीवामि चिद्यनः ॥ ६१ ॥ चिदानन्दस्वरूपेण, जीवनं मे सनातनम् ।
C
missarai मिथ्या, ज्ञात्वा भूतः समाधिमान् ॥६२॥ बाह्यसमाधितोऽनन्त, - गुणश्रेष्ठाः समाधयः । श्रन्तरो मे स्वरूपोऽस्ति, चिदानन्दमयः खलु ॥ ६३ ॥ बाह्यान्तरममत्वस्य, त्यागान्मेऽस्ति सुखं भृशम् । मत्तद्भावो न मे चित्ते, स्मरामि चिद्धनं निजम् ॥ ६४॥ ब्रह्मरूपेण पश्यामि, सर्वजीवान्समाधितः । आत्मरूपं प्रति प्रेम्णा, गच्छामि हि प्रतिक्षणम् ॥ ६५ ॥ विश्वजीवान्नमस्कृत्य, स्वदेशं यामि निश्चलम् । सन्तश्चलन्तु सत्प्रीत्या, स्वदेशं प्रति सत्वरम् ||६६ || प्रणामोऽस्तु प्रणामोsस्तु, सर्वविश्वस्थदेहिनाम् । यूयमेवाहमाऽऽत्मास्मि, वस्तुतो ब्रह्मसत्तया । ६७ ।। कषायो जायते शीघ्रं, पुद्गलारोपतो मयि । वैभाविकी दशा मिथ्या, तत्र मे नास्ति किञ्चन ॥६८॥ कर्मणामनुसारेण, सर्वजीवप्रवृत्तयः ।
शुभाश्च शुभाः सन्ति, तत्र साम्यं प्रधारय ॥ ६६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मित्रशत्रुषु रागं वा, द्वेषं किञ्चिन्न धारय । कर्मणामनुसारेण, मित्राणि शत्रवश्च ते ॥७॥ वैरिणः प्रति मा वैरं, कुरुष्व भव्यचेतन ! वैरस्य प्रतिकर्मत्वं, मा कुरु वैरबुद्धितः ॥७१ ॥ वैरिणां नाशत: शिक्षा, वैरिणां न मिलत्यहो । वैरेण वर्द्धते वैरं, वैरं ज्ञानेन नश्यति ॥७२॥ यावत्ते वैरभावोऽस्ति, तावच्छान्ति न जायते । समाधिर्जायते नैव, वैरेण कर्म वर्धते ॥७३ ॥ केऽपि शुभं न कुर्वन्ति, पुण्योदयं विना च ते । केऽप्यशुभं न कुर्वन्ति, पापोदयं विना च ते ॥७४ ॥ पुण्यं पापं न ते रूपं, त्वत्तो भिन्नं विचारय । द्वाभ्यां भिन्नश्चिदानन्द, आत्मासि सन्निरञ्जनः ।।७५॥ मित्रं शत्रुन ते कोऽपि, त्वं चिदानन्दरूपवान् । नाकाशस्येव संयोगो, वियोगश्च हि निश्चयात् ॥७६॥ एकाऽऽत्मा व्यापको नित्यः, संग्रहनयसत्तया । स्मरामि ह्याऽऽत्मनः सत्तां, यथा मुक्तिःक्षणाद्भवेत्।७७। यदा तदा शरीरादे, म॒त्युतो न बिभेम्यहम्। . भयं द्वैताद्भवत्येव, निर्भयोऽद्वैतभावतः ॥ ७८ ।। स्तुतिनिन्दासु साक्ष्याऽऽत्मा, जातोऽहमुपयोगतः। देषोरागो न मे कश्चित् , स्तुतिनिन्दाप्रकर्तृषु ॥७॥
For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
कार
(१२) श्रेयोऽस्तु स्वीयमित्राणां, वैरिणां च विशेषतः । श्रेयोऽस्तु विश्वजीवानां, स्वदेशं यान्तु मानवाः॥८॥ सर्वदर्शन धर्मेषु, साम्यभावो धृतो मया । रागो रोषो न मे किञ्चित्, सर्वदर्शनधर्मिषु ॥ ८१ ॥ कामादिवासनानाशात्, क्षणान्मुक्तो जनो भवेत् । कामादिमुक्तितो मुक्तिः, समाधिश्च स्वभावतः ॥८॥ आत्मन्येव समाधिस्ते, मान्यत्र त्वं परिभ्रम । आत्मानन्दः समाधिर्हि, साम्येन जायते खलु ॥३॥ अनन्तमृत्युजन्मादि, पर्यवाः कर्मणा कृताः । श्रास्मसमाधियोगेन, क्षणानश्यन्ति जागृहि ॥ ८४॥ मृत्युजन्मादिपर्यायाः, कर्मणां न चिदाऽऽत्मनः । इत्येवं निश्चयं पूर्ण, कृत्वाऽऽत्मानं भृशं स्मर ॥८५॥ क्षुत्समा वेदना नास्ति, नास्ति मृत्युसमं भयम् । मृत्युतोऽपि न भीतोऽह, माऽऽत्मज्ञानप्रतापतः ॥८६॥ अकालोऽस्ति निजाऽऽत्मा वै, शुद्धनिश्चयदृष्टितः । शुद्धाऽऽत्मा चित्तदेहादे,-भिन्नोऽस्मि तत्र नास्ति मे।८७। सत्वरजस्तमोवृत्ति,-समाधिर्न निजाऽऽत्मनः । शुद्धाऽऽत्मनः समाधिस्तु, शुद्धज्ञानादिधर्मवान् ।।८८४ अतीत त्रिगुणेभ्यो यः, स समाधिरपेक्षया । समाधिसाधनाद्भिन्नः, शुद्धाऽऽत्मा व्यापकः प्रभुः॥८६॥
For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
"
( ३३ )
"
शुद्ध पूर्णाऽऽत्मनि ध्यानं, समाधिर्न च विद्यते । एतादृशो निजाSSत्माऽहं केवलज्ञानभास्करः ॥ ६०॥ देहातीतो न देहस्य, - नाशेन शोचयाम्यहम् । सहिष्ये ऽनन्तदुःखं वै मृत्युकाले निजस्मृतेः ॥ ६१ ॥ स्मरामि शुद्धचैतन्यं, बाढंबाढं पुनः पुनः । अन्तर्मुहूर्त्तकालीन, - ब्रह्मस्मृतिर्हि मुक्तिदा ॥ ६२ ॥ देहोऽमरो न कस्यापि, मृत्युं यान्ति सुरेश्वराः । देहप्रियादिकं सर्वं जानामि नश्वरं जडम् ॥ ६.३ ॥ सर्वविश्वजडादिभ्यो, भिन्नोऽहं स्वोपयोगतः । प्रतिबद्धभावेन, निःसङ्गोऽहं सनातनः सद्रव्यक्षेत्रकालैश्च, स्वभावेन निजाऽऽत्मनि । स्वोपयोगी प्रभूतोऽहं नान्यद्रव्यं स्मराम्यहम् ॥६५॥ सने मरणे प्राते, स्वोपयोगोऽस्ति मुक्तिदः । त्यक्त्वा देहादिचिन्तां त्वं ब्रह्मरूपं विचारय ॥ ६६ ॥ एकएव निजाSSत्मा त्वं, संस्मर त्वं निजं स्मर । कुत्राऽपि प्रतिबद्धत्वं किञ्चिदपि न धारय ॥ ६७ ॥ सिद्धार्हत्साधुधमश्च शरणं कुरु मुक्तिदम् ।
11 28 11
"
www.kobatirth.org
"
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
"
पश्चात्तापं कुरु स्मृत्या, पापानां सत्यभावतः ॥ ९८ ॥
शुभाशुभविचाराणां निरोधेन निजाऽऽत्मनि । साम्यत्राटकभावेन. लीनो वेद्मि हृदि प्रभुम् ॥ ६६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सोऽहं तत्त्वमसि व्यक्तः, सोऽहं सोऽहं स्मराम्यहम् । विस्मृतोऽस्मि जगत्सर्व, रागद्वेषमयं खलु ॥१०॥ गगनस्येव निःसहं, चिदानन्दमयं निजम् । अनुभवामि जानामि, साक्षात्कारं निजाऽऽत्मनः॥१०१॥ विश्वब्रह्मस्वरूपेण, साक्षादनुभवो मया । समाधिभावलीनेन, कृतः प्रत्यक्षमाऽऽत्मनः ॥१०२॥ ग्राह्यं त्याज्यं च बाह्येषु, करोमि नैव मोहतः। शुभाशुभविचारेषु,-ग्राह्यं त्याज्यं न मे समात्॥१०३॥ ग्राह्यं त्याज्यं च नो स्वस्मिन् , ब्रह्मोपयोगिनश्च मे। ग्राह्यत्याज्यागतो दूरं, ब्रह्माऽस्मि सर्वशक्तिमान् ॥१०४॥ अभिप्राया जगल्लोकैः, कल्पिता मित्रशत्रुभिः । मयि शुभा अयोग्याश्च, तत्र नाहं न ते मम ॥१०५॥ शुभाभिप्रायतो हर्ष, करोमि न कदाचन । अशुभान्नास्ति शोको मे, द्वाभ्यां भिन्नोऽस्मि चेतनः १०६ जगल्लोका न जानन्ति, मत्स्वरूपं विलक्षणम् ज्ञातारो मत्स्वरूपास्ते, परापरप्रकाशिनः ॥१०७ ॥ विस्मर !! नैव ते रूपं, स्मराऽऽत्मानं प्रतिक्षणम् । स्वादस्व स्वोपयोगेन, ब्रह्मानन्दं चणे चणे॥१०८॥ सुखं पौद्गलिकं यत्त, पुद्गलान्नैव जायते। पात्मनसुखं तत्तु, स्वाऽऽत्मतो हि प्रजायते॥१०॥
For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१६) पुद्गलजडभोगेषु, सुखं स्वेन प्रकल्प्यते। मिथ्यात्वबुद्धियोगेन, सुखं स्वाऽऽत्मनि निश्चयात्॥११॥ जडपुद्गलभोगेभ्यो, जायते न सुखं ध्रुवम् । श्रात्मगुणः सुखं चास्ति, जडानां न गुणः सुखम् ॥११॥ पारोपितं मयि व्यक्त, मन्य मिथ्यात्वबुद्धितः ततो भिन्नं निजाऽऽत्मानं, मन्ये समाधिमानहम् ॥१९ सर्वविकल्पसंकल्प, त्यागेनाऽऽत्मा समाधिमान् । स्वेनानुभूयते स्वस्मि, नित्येवं निर्विकल्पकः ॥११३॥ ब्रह्मजीवनतोजीव !!, प्राणादेर्जीवनाच्च किम् । अनन्तं जीवनं तेऽस्ति, तत्स्वयं न क्षयोऽस्ति ते ॥११॥ श्रात्मशुद्धोपयोगेन, समाधिर्वर्तते सदा । जीवनाऽऽत्मा विदेहोऽपि, समाधिसुखमश्नुते॥११५॥ सोऽहमाऽऽत्मा मया प्रोक्तः, समाधिः स्वसमाधिना । समाधिं यान्तु सल्लोकाः, सत्यं सुखं च मङ्गलम् ॥११६॥ अष्टोत्तरशतैः श्लोकै,-रात्मसमाधिसंज्ञकः। कृतो ग्रन्थः समाध्यर्थ, बुद्धिसागरसूरिणा ॥११७॥ भारते गुर्जरे देशे, पेथापुरे च भावतः । चातुर्मास्यां कृतोग्रन्थः शान्तिसमाधिशर्मदः॥११८॥ खसिद्धिनिधिचन्द्राङ्के वैक्रमाब्दे च वत्सरे । श्रावणशुक्लसप्तम्यां, गुरौ ग्रन्थः कृतो मया ॥११॥
For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
(#)
चाचन्द्रार्कमहीं याव, सर्वविश्वमनीषिणाम् । शान्तितुष्टिमहापुष्टि, -समाधिसुखदोऽस्तु सः ॥१२०॥
ॐ अर्ह महावीर शान्तिः
समाप्त..
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
•
जीवकप्रबोधः ।
**®®®**
॥ १ ॥
जय लोके महावीरः, सर्वज्ञः परमेश्वरः ॥ वन्देऽहं त्वां गुरो देव, सेवनं तेऽहमर्थये नाथ !! भारतभूपोऽहं सनाथं कृपया कुरु ॥ शो नश्यति मे येन, मद्योग्य मुपदिश्यताम् ॥ २ ॥ प्रससारोपदेशस्ते, देशेषु भारतादिषु ॥
"
"
हितः स नरनारीणां धन्यं धन्यं च जन्म ते ॥ ३ ॥ सारशिक्षां च मे देहि, मदुद्धारो यतो भवेत् ॥ दयां कुरु मयि प्रीत्या श्राश्रयोऽसि त्वमेव मे ॥ ४ ॥ वेदो नान्योऽस्ति ते वाक्या,ज्जीवखेदांश्च भञ्जय ॥ प्रजास्वस्तु यतः सौख्यं भवेच्चाऽऽत्मनि लीनता ॥ ५॥ शृणु जीवकभूपाल !! सत्यभक्तोऽस्ति मे भवान् ॥ आर्यदेशेषु मद्भक्तः, प्रभुभक्तौ सदामनाः शृणु प्रीत्योपदेशं मे, क्लेशो नश्यति तेन ते ॥ धातुरेभ्यः कृता शिक्षा, गुणसारं प्रकाशयेत् ॥ ७ ॥ सम्यग्बोधश्च भक्तानां दुष्टानां च विपर्ययः ॥ भक्ताधनोऽस्ति देवेशो, ज्ञानं स्यादुपदेशतः ॥ ८ ॥
॥ ६॥
"
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
"
प्रभुप्रासिकृते राज्यं कुरु साम्राज्यमाऽऽत्मनः ॥ रक्षायै सवजीवानां वर्तते राज्यपद्धतिः
For Private And Personal Use Only
118 11
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
दण्ड्यन्ते दुजाश्चौरा, न्यायो यत्र प्रजोपरि ॥ प्रजासु वर्तते शान्ति, नश्यन्त्यभीत्यशान्तयः ॥१०॥ प्रजासु सदृशं प्रेम, दीनोपरि दयां कुरु ॥ न प्रजाभ्यो मनो भिन्नं, स्वार्थान्धं नैव मानसम्॥११॥ प्रजार्थ जीवनं श्रेष्ठं, नीत्या देशं सुधारयेत् ॥ प्रजोपकारिकार्याणि, यश्च कामविवर्जितः ॥ १२ ॥ सात्त्विकाहारतो रक्ष, तनुं क्रोधो न धर्मिषु । कुरु सत्यधिया कर्म, मृषा मा वद भीतितः ॥ १३ ॥ राज्यं साक्षितया कुर्व,-नुत्तारय निजं स्वयम् ॥ सर्वेषां सदृशो न्याय, स्ततोदूरमशान्तयः ॥ १४ ॥ दण्ड्यन्तेऽन्यायतो लोका, श्राकुलास्तदुपद्रवात् ।। मार्यन्ते धर्मिणो यत्र, न सुखं देशराज्ययोः ॥१५॥ अधर्मिणो नृपा यत्र, लोकानां न सुखं क्वचित् ॥ दुष्टभूपेन शान्ति ने, वर्द्धते न प्रजोन्नतिः ॥ १६ ॥ राज्यं प्रजानुकूलं हि, स्थापयेत्सैव भूपतिः॥ यत्स्वभावोऽबलः क्रूर:, संघस्तं परिवर्तयेत् ॥ १७ ॥ सर्वलोकः सुखी यत्र, न्यायो यत्र सुखप्रदः ।। प्रजासंघाग्रणीरेवं, प्रधानोऽस्तु च सैन्यपः ॥ १८ ॥ राज्याश्चि गुणा यत्र, विधेयः सैव भूपतिः ॥ न विना गुणकर्मभ्यां, प्रजासम्मतितो नृपः ॥ १९ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३ )
"
लोकाः पुत्रसमा यत्र, न मुह्यन्ति कुनीतितः ॥ स्वार्थान्धो न कदाचित्स्यात्, स्प्रजाप्रेम स्वपुत्रवत् ॥ २० ॥ सत्यप्रजां वदेत्स्पष्टं विस्मृतिं स्वां क्षमापयेत् ॥ न मुह्येत्कामभोगेषु, न कुर्यात्सत्तया मदम् ॥ २१ ॥ एवं राजा भवेद्यत्र तत्र धर्मः प्रवर्धते ॥ पुण्यवृद्धिस्ततो वृष्टी, - रसैः सृष्टिश्च शोभते ॥ २२ ॥ असत्करो न चान्याय, स्तत्र राजाऽपि शोभते ॥ गुणवान्सात्त्विको भूप, स्तत्र शान्तिर्गुणाकरः ॥२३॥ दुर्गुणाद्व्यसनाद्दूरं येषु सत्त्वदयामहः ॥ स्यात्प्रजापालनं यत्र तत्र धर्मोऽपि वर्धते ॥ २४ ॥
"
वर्तन्ते नीतयः सर्वा, न्यायस्तुल्यः प्रजेशयोः ॥ प्रजाभूपेष्वभेदः स्यात्, तत्र खेदो न जायते ॥२५॥ हितमन्योन्यमिच्छन्ति, विद्यालक्ष्म्योर्न वा मदः ॥ अन्योऽन्यं स्वार्पणं यत्र तत्र वृद्धिश्च भूरिशः ॥ २६ ॥ द्वयोः स्वार्थं यतश्चैकं, परमार्थं हि जीवनम् ॥ मर्यादां न त्यजेत्कोsपि, वृद्धिस्तत्र प्रजेशयोः ॥ २७ ॥
"
9
न सन्ति नीतयो यत्र तत्र राजापवादितः ॥ स्वीकृत्य गच्छ चाज्ञां मे, प्रीणय मत्समां प्रजाम् ॥२८॥ दूरीकर्तुं च दुःस्वार्थ, राजतेजश्च वर्तते ॥ निष्कासय धियं दुष्टां, दुष्टकामांश्च भञ्जय
For Private And Personal Use Only
॥ २६ ॥
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(४) लेशं दुष्टवशो माभूः, क्लेशं नान्यायतः कुरु ॥ श्रद्धेहि जैनधर्मेषु, सत्यां वाचं च भाषय ॥३०॥ स्यात्सुखं कर्मभिःपुण्यैः, दुःखं स्यात्पापकर्मणा ॥ प्रजाः पुण्येन रक्ष त्वं, पापकर्म च वारय ॥ ३१ ॥ देशस्य पापपुण्याभ्यां, देशो दुःखी तथा सुखी ॥ . 'पुण्यं स्थापय वर्णेषु, हिसां वारय देशतः ॥ ३२ ॥ पशुपक्षितरून्रक्ष, दक्षः स्याजनरक्षणे ॥ न्यायं कुरु स्वयं सर्व, स्वयमावश्यकं कुरु ॥३३॥ दुःखिनां कुरु संभारं, साधून धेनूश्च पालय ॥ वारय व्यसनं देशा,-नरनारीसुखं कुरु ॥३४॥ दुष्टान्दण्डय नीत्या स्व, मुद्यतस्व प्रजाऽवने ॥ साधूनां सेवनं साध्यं, मां परब्रह्म भावय ॥३५॥ व्यवस्थां कुरु राज्यस्य, स्वयं प्रामाणिको भव ॥ सम्मानय च लोकानां, निर्विवेकी न वा भव ॥३६॥ गच्छ संगृह्य गाम्भीर्य, वारय दुष्टवासनाः ॥ जैनधर्मं जगद्वयाप्तं, कुरु जन्म फलं शुभम् ॥ ३७॥ त्यज भोगविलासं च, धर वैराग्य मान्तरम् ॥ सर्वजीवे शुभं रागं, कुरु जीवक! ! धर्मतः ॥ ३८ ॥ पक्षपातं त्यजाशु त्वं, व्यर्थगर्व नवा कुरु ।। शत्रुतः सावधानः स्या, यथायोग्यं च शिक्षय॥३६॥
For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(a)
11 88 11
प्रजासहायका भूत्वा, लभन्ते मामधीश्वराः ॥ सुलभो नूपभावो न, सर्वस्मा र्लभं पदम् ॥ ४० ॥ प्रजोपयोगकर्माणि कर्तुं धर्मोऽस्ति भूपतेः ॥ जैनसंघोन्नतिं कर्तुं, लक्ष्यं स्याज्जैनभूपतेः ॥ ४१ ॥ जैनसंघे नृपो जैनः, शुभं राज्यं प्रवर्तयेत् ॥ एकः संघेषु मुख्यः स्यात्, सिद्धान्तं पातिमामनु ॥ ४२ ॥ गृही त्यागी महासंघः, सत्सूरिस्तस्य नायकः ॥ स्थापयेज्जैनधर्मं च, जैनधर्मप्रवर्तकः ॥ ४३ ॥ जैन साम्राज्यवृद्धिः स्याद्यतन्ते सन्त ईदृशम् ॥ रक्षका जैनसंघस्य, ये संघप्रमुखादयः जानात्युत्सर्गमुत्सर्गे, चापवादेऽपवादनम् ॥ कुरु राज्यं स्वभावेन, द्रव्यक्षेत्र स्वकालतः ॥ ४५ ॥ सह्यं हि निखिलं दुःखं, गर्व नाचर सत्तया ॥ धैर्यं विपत्सु मा मुञ्च ! ! दुःखे वीर्यं प्रकाशय ॥४६॥ स्मर मां च स्त्रयं भूप, ! ! शृणु सर्वं निवेदनम् ॥ स्तुत्वा मां कुरु कर्माणि, धर्मएकः सह व्रजेत् ॥४७॥ कदापि पक्षपातो न कार्यो गच्छत्यसावपि ॥ पक्षपातेन धर्मान्तो, राज्यादिरपि नश्यति ॥ ४८ ॥ सर्वप्रजामतिं धृत्वा कुरु नीतिं सुखप्रदाम् ॥ प्रजासु ज्ञानसंचार: सदा साहाय्यतत्परः
॥ ४६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
उपकुरु प्रजाः सर्वा, नरनारीश्च शिक्षिताः ॥ कार्या रोगादिनाशार्थ-, मुपचारास्त्वया पुनः ॥५०॥ दुष्कालादिप्रसंगेषु, सर्वोपायान् समाचर ॥ वारय व्यभिचारादीन् , धर्मिणश्च नरान्कुरु॥ ५१ ॥ राज्यकर्मप्रबन्धाश्च, पश्य नान्धो भव स्वयम् ॥ लभस्व सर्वशक्तीश्च, कर्म शक्तिमतां कुरु ॥५२॥ बलिनां सर्वदा राज्य, राज्यं कार्य न दुर्बलैः ॥ विद्या ततोऽस्ति साम्राज्यं, तद्राज्यं यस्य शक्तयः॥५३॥ सर्वप्रकारतो दक्षो, भव स्वप्रगतिं कुरु । धैर्यतः कुरु कर्माणि, साम्राज्यं वृद्धि माप्स्यति ॥५४॥ मिथ्यादुष्टाश्च पाखण्डा, स्तदाटोपं निवारय ॥ रक्ष सर्वप्रजास्तुल्याः, सत्यं ब्रूहि च निर्भयः॥ ५५ ॥ प्रजोन्नतिकृते यश्च, वर्तते स्वं समर्पयन् ।। स राजा राजयोग्योऽस्ति, दयादानदमैः कृती ॥५६॥ सर्वजीवेषु मां पश्ये-, दात्मवद्वर्तनं शुभम् ॥ सेवकः सर्वलोकानां, राजा गण्यो हि सेवनात् ॥५७॥ पश्येत्प्रजासमं स्वं च, शं लभेत प्रजोन्नतेः ॥ कुर्वन्साधुसतां मानं, शृण्वन् शिक्षां च धारयन् ॥५८॥ सत्यस्य यश्च संगी स्याद्, नासत्ये यश्च मुह्यति ॥ सर्व माध्यस्थ्यतः पश्ये-त्स राजा स्वर्गमश्नुते॥६०॥
For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(७)
निरीक्षते प्रजाः सर्वा, गृहे स्थित्वाऽतियोपितः ॥ दीनशापं न गृह्णाति, सराजा सत्य ईरितः॥ १० ॥ यत्र दासत्ववृत्तिर्न, प्रजा स्वातन्त्र्य मिच्छति ॥ दासाः सन्ति न यद्देशे, तत्र पापं न वर्तते ॥ ६१ ॥ न यत्र शूद्रधिक्कारो, नोच्चावचभिदा हृदि ॥ मर्यादा यत्र मारीणां, मृषावादो न यत्र च ॥ ६२ ॥ सर्वेऽपि सत्यमिच्छन्ति, कोऽपि मिथ्यान पुत्करः॥ भाति भूपप्रजास्वैक्यं, राज्ये देशे च शान्तयः ॥३॥ व्यभिचारो न वाऽस्तेयं, द्रोहिणो यत्र नो जनाः न ब्रूते कोऽप्यसत्साक्ष्यं, सत्यराज्यं जगत्सुतत्॥६॥ यत्र नार्थव्ययो न्याये, मिथ्याटोपो न वर्तते ॥ कार्य सर्वप्रजार्थं स्याद्, सत्यराज्यनृपस्ततः ॥ ६५ ॥ जैनधर्मस्थिती राज्यं, साम्राज्यमखिलं ततः .. सर्वराज्यं भवेद्यस्मा-, जैनधर्मः स विश्वगः ॥६६॥ जैनधर्मेऽखिलं राज्यं, जानतां सफला क्रिया ॥ दयादानं तपःसत्यं,-राज्यं सर्वेऽथ सद्गुणाः ॥६७॥ एकोऽन्यत्रेक्षते ज्योति-,राऽऽत्मराज्यं ततो जने ॥ राज्यं मात्याऽऽत्मविज्ञाने, पूर्णानन्दः प्रकाशते ॥६॥ प्रामाणिको जनो भूपस्तेन दुःखं विनश्यति ॥ प्रात्माधीनं मनोराज्यं,गुणिन् !! चित्ते प्रकाशय॥६६॥
For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
इन्द्रियाणि जयेद्यश्च, वशे कृत्वा मनो ब्रजेत् ॥ समो यः सुखदुःखेषु, विश्वस्वामी स वर्तते ॥७॥ कायेन्द्रियमनोजेता, व्यक्तिराज्यं करोति सः॥ यद्वशे नेन्द्रियं कायो, राज्याहः स कदापि न ॥७१॥ विषयेषु बहत्कण्ठा, विश्वासो यत्र नाऽऽत्मनः ॥ जडमोही परायत्तः, स राजा न गुणी भवेत् ॥७२ ॥ भयधर्ता वपुर्लक्ष्म्यो ,-जडाशावाहकश्च यः॥ नासौ राजा भवेद्गण्यो, देहदासाश्च दुःखिनः ॥ ७३ ॥ सर्वधर्मस्य सत्यज्ञो, राज्यकृत्यं करोति सः ॥ जैनधर्मक्रियाज्ञान, व्यापकदृष्टिधारकः ॥७४ ॥ महन्मनश्च यः कुर्या, दुःख सोढा स भूपतिः॥ न मोही धनसत्ताभी, राजा वाच्यः पराक्रमात् ॥७५॥ सर्वा प्रिया च यस्योक्तिः, श्रुत्वा सर्व विचारयेत् सत्ताधर्ता च नीत्या यः, प्रजानां हितकारकः ॥७६॥ सुखार्थे दण्डयेदुष्टान्, यत्संकेतः शुभोत्तमः॥ उपकृत्यै त्यजेत्स्वार्थ, मुपकारो यदाशये ॥७७ ॥ एवं राजाऽस्ति मे भक्तो, बाह्यासक्तिन यद्धदि । सत्यराज्यं हि मद्भक्तिः, जीवन्ते तेन शक्तयः ॥७॥ स्वेच्छया नाचरेद्याय, पक्षपाते न मुह्यति॥ न्यायः प्रजेशयोः स्तुल्य, स्तजीवद्राज्य मुच्यते॥७॥
॥
For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(९) शृण्वन्प्रजावचः सर्व, सदा गर्व न वा चरेत् ॥ मदाज्ञया चरेत्कार्य, यस्य नान्यायिचिन्तनम् ॥८॥ एवं राजाऽस्ति मद्भक्तो, निर्लेपी मयि रागवान् ॥ एवं नृपो भवेन्मुक्तो, भुवि सत्यं प्रचारयेत् ॥८१॥ सति हेतौ विवेकी, स्यात्सत्तायाश्चैव निश्चयी ॥ शत्रूणां सम्मुखे स्थाता, गन्ता च युक्तिबुधिभिः॥८॥ बोधयेत्स्वप्रजाधर्म, कर्म राज्याई माचरन् । निःसारयेत्प्रजाभ्रान्तिं, प्रजाभ्यः सुखमर्पयेत् ॥८३॥ एवं राजा भवेदार्यो, नादत्तेऽन्यायहारवम् ॥ खाश्रयशक्तिधर्ता च, दक्षः सर्वकलासु च ॥ ८४ ॥ एवं राजाऽस्ति यो जैनो, दैन्यं राजप्रजासु न । कर्मयोगिगुणं कर्म, धर्ताऽऽत्मसुखमश्नुते ॥ ८५ ॥ दयां विना न राजा स्या, दयालुः शोभते नृपः॥ शोभतेऽतिप्रदो राजा, साधुब्राह्मणरक्षकः ॥८६॥ विवेकी शोभते राजा, साधून्यो सेवतेऽनिशम् ॥ श्रद्धावान्समयं ज्ञात्वा, मत्सत्याज्ञां प्रपालयेत् ॥८७॥ कालस्याऽपि नृपः कालो, यद्रागातिशयो मयि ॥ ज्ञात्वाऽऽचारेषु तद्धर्ता, सतीनारीप्रपालकः ॥८८॥ सत्यवादी च निर्लोभी, न करो यत्र भूपतिः ॥ प्रात्मशुद्धिं प्रजाभक्तौ, मन्यते स शिवं श्रयेत् ॥८९॥
For Private And Personal Use Only
For Pivate And Personal use only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१०) कन्यकारक्षकोऽतीव, स्वकर्तव्यं सदाऽऽचरेत् ॥ सगुरोर्देशनाश्रोता, निष्कामकर्मकारकः ॥ ९ ॥ यः श्रोता धर्मशास्त्राणां, स्वज्ञानानुभवी पुनः॥ देशकालादिविज्ञाता, स राजा मानमश्नुते ॥ ११॥ पापियुद्धं न वा कुर्यात्, नान्यदेशविनाशकः ॥ धर्ता सात्त्विकवृत्तीनां, स्यादधर्मानिवर्तकः ॥ २॥ त्यागी मिथ्याप्रशंसानां, सदाचारेऽतिरागवान् ॥ नान्यायेन करग्राही, प्रजां किञ्चिन्न पीडय ॥३॥ विद्यापीठाऽदिकर्ता च, कलाविद्याप्रसारकः ॥ यत्र सर्वप्रजा: सैन्यं, स्वतन्त्रं राज्यमस्ति तत् ॥१४॥ प्रजार्थमर्पयेद्भोगं, योगज्ञानादिकं चरेत् ॥ कालावश्यक्रियाकर्ता, स्वयं क्षान्त्वा क्षमापकः॥१५॥ मायां प्रपञ्चितां ज्ञात्वा, प्रतिकारपरायणः नालापे यापयेत्कालं, प्रजासंभारतत्परः ॥६६॥ नासत्यकर्मधर्ता स्या,-च्छत्रुमित्रपरीक्षकः ॥ दीर्घदृक् परिणामज्ञं, विज्ञं कुर्यादमात्यकम् ॥१७॥ भेदभावं त्यजेदूरं, यः शूरो धर्मसंगरे ॥ कालानुसारतो नीति, वर्तेताऽपि प्रवर्तयेत् ॥ ९८ ॥ बुद्धिबलस्य धर्ता यः प्रसन्नपावरक्षकः ॥ सर्वयुक्त्या चरन्कर्म, ना दत्तेऽन्यायिक धनम् ॥६६॥
For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ११ )
एवं राजा भवेद्यश्च, शान्ति तुष्टिं लभेत सः ॥ स गरायो ऽस्ति हि मे भक्तो, महाधर्मोऽल्पदोषवान् ॥ १०० ॥ श्रल्पदोषमहाधर्मकृतौ धर्मोऽस्ति भूपतेः ॥ एवं सर्वप्रजाकर्म - सत्यज्ञानविधौ सुखम् ॥ १०१ ॥ शुद्धबुद्ध्या कृते कार्ये, मद्भक्ति: सर्वदेहिनाम् ॥ शुद्धबुद्ध्या न दोषः स्याद्धर्मः स्यात्सर्वकर्मसु ॥ १०२ ॥ साक्षीभूयाऽऽचरेत्कर्म, मत्प्रेम्णाऽसौ न दोषवान् ॥ मद्भक्तिं लभतेऽसौ यः कर्म कुर्या न्मदातये ॥ १०३॥ क्षेमं विन्ते प्रजा यस्याः सत्यं प्रेम नृपोपरि ॥ राज्यार्थं खार्पणं यत्र, दुःखिन्यस्ताः प्रजाः कुतः ॥ १०४॥ राज्यद्रोहेण नाशः स्या, – दुःखं द्रोहेण भूपतेः ॥ राज्यं राजप्रजे ह्यस्ति द्विनाशे राज्यविप्लवः ॥ १०५ ॥ प्रजामतेन राजा स्यादू, गरायो भूपः प्रजाप्रियः ॥ वंशपरम्परातो न, नृपः स्याद्गुणकर्मतः ॥ १०६ ॥ नीतिः प्रतियुगं भिन्ना, न स्याद्राज्यक्षयो यतः ॥ कलौ कल्यनुसारेण, प्रजा राजा क्रिया मतिः ॥ १०७॥ यद्युगे जीवनं येन तं न्यायं च प्रवर्तयेत् ॥ भूत्वा राजप्रजे वेको, राज्यकर्म समाचरेत् ॥ १०८ ॥
-
"
स्वातन्त्र्य मन्तरा राज्य, नाशः स्यात्परतन्त्रता ॥ मच्छिक्षा वर्तते यत्र, धर्मसाम्राज्यकं ततः ॥ १०६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(११) जैनधर्मादिदं राज्यं, भिन्नं नास्ति कदाचन ॥ तत्र राजा प्रजा कोऽपि, दीनो नैव प्रवर्तते ॥ ११०॥ देशकालानुसारेण, यत्र प्रीतिः प्रवर्तते ॥ जैनधर्मस्य साम्राज्यरीति श्चाऽपि प्रवर्तते ॥ १११ ॥ सत्तायोग्यविभागांना, दानं त्यागो निजार्पणम् ॥ यस्य योग्यो भवेद्य श्च, तद्योग्यं तत्पदं भवेत्॥११२॥ योग्यानां योग्यसम्मानं, राज्यकार्ये न हानयः ॥ प्राबल्यं दुर्जनानां न, स्यु श्च सज्जनशक्तयः ॥ ११३॥ लञ्चां दत्ते न चादत्ते, पक्षपातस्य नाग्रहः राजादौ तारतम्यं स्या, त्सत्यं ज्ञानं प्रजासु च ॥११४॥ सहायस्वार्पणेऽन्योन्यं, न न्यायं लंघयेत्प्रजाः॥ एवं राज्यं भवेद्यत्र सुखं तत्राऽस्ति जीवक !॥ ११५॥ पशुपतिदयाकर्ता, रागी च पुण्यकर्मणि ॥ न यत्र कलहो लोके, राज्य मैक्यं प्रवर्धते ॥११६ ॥ सर्वप्रजाऽभिलष्यो यः सोऽधिकारी च भूपतिः॥ सराजा भवितुं योग्यो, नान्येषां-राज्य भोगधीः॥११७॥ विनाऽधिकारं यदि भूपतिः स्या दास्यं तदास्याद्गु
कर्मभिस्तु ॥ चित्ते तु राजा भवितुं सुसाध्यो, दुःखेन साध्यो गुण
कर्मभिस्तु ॥ ११८ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१३) दुष्टप्रजानृपो यश्च, सोऽनुशेते तदन्तगः ॥ प्रजा दुष्टा नृपो दुष्टो, द्वय मन्ते विनश्यति ॥ ११६ ॥ यःशक्तः शासने कार्ये, नाऽऽसक्तो राज्यवस्तुनि ॥ राज्यप्रवर्तको भूपः सोऽस्ति जीवक धर्मतः ॥ १२०॥ सर्वकलाप्रवीणो यो, दीनो यो न विपत्तिषु ॥ पुरुषार्थी गुणी चाऽऽत्मा, समयज्ञः स भूपतिः॥१२१॥ पालयेत्सर्ववर्णान्यः सत्यस्नेही च साधुभिः ॥ जैनधर्म्यवने प्राणदाने यो वाऽस्ति निर्भयः ॥१२२॥ दुराचारात्यये कालो, दीनोपरि महादयी ॥ धारक श्चार्यनीतीनां, सत्यभूपः स जीवकः ॥ १२३ ॥ नाऽहेतुजनसंहारकरो नाऽन्यायधारकः । अन्ते स्वयं प्रजासंघो, दुष्टभूपं विनाशयेत् ॥१२४॥ भूपः प्रजाहितार्थं हि, योऽनुपो गुणकर्मतः॥ प्रजासंहारकर्ता योऽन्यायेनाऽसौ न भूपतिः ॥१२५॥ प्रजास्वार्पणसाम्राज्यनृपकार्य प्रजाहितम् ॥ भूपार्थ स्युः प्रजाप्राणाः सुसंकेतो यतःप्रभोः॥१२६॥ राज्यादेन भवेन्मोहो, निजकर्तव्य माचरेत् ॥ प्रजासंघचयो भूपः स्वान्ते मद्रूपमाप्नुयात् ॥१२७॥ सर्वेषां सदृशी भूमिः सर्वेभ्यः क्ष्माऽस्ति वस्तुतः ॥ पृथ्व्यप्तेजोनभोवाताः सर्वेभ्यः सन्ति वस्तुतः ॥१२॥
For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( १४ )
चन्द्रसूर्याब्धयः सन्ति, सर्वार्थं नैकहेतवे ॥
- सर्वार्थं वृक्ष नद्याद्या, नैकस्य ममता नृप ॥ १२६ ॥ सहायं दान मन्योऽन्यं, लात्वाऽऽप्त्वा स्वं प्रपोषय | रक्षाऽन्योऽन्यं परंप्रेम, सर्वेषां क्षेममिच्छ च ॥१३०॥ एवं भावेन योजीवेत्स सौख्यं लभते नृप !! ॥ सन्तस्त्यागी प्रजा राजा, योगं क्षेमं लभेत च ॥ १३१ ॥ नान्यधर्मविनाशी स्यान्मद्विश्वासं नहि त्यजेत् । उदार एवं भूपचे लभन्ते प्रेम तत्प्रजाः ॥ १३२ ॥ नानीत्या धारये द्वैरं कुर्या द्वैरं न वा कलिम् । दुष्टानां दण्डने नीत्या, प्रचण्डं रूप माचरेत् ॥१३३॥ वर्तेत साम्यतो लोके, हृदि मत्प्रीतिमाचरेत् ॥ सवजीवसुखं चेच्छे, जीवानां दुःख माहरेत् ॥१३४॥ अल्पपापातिपुण्यानि कुर्यात्कर्माण्यसौ महान् ॥ सस्वकर्मगुणैर्भूपः प्रजा दुःखं निवारयेत् ॥ १३५॥ दासोपरि नवा कुप्ये बोधये दज्ञमानवान् ॥ मिथ्यादुष्कृतशोकेन कृतं पापं निवारयेत् ॥ १३६ ॥ निर्ममत्वकृतेः कर्ता, मयि ध्यानस्य धारकः ॥ षडावश्यककर्ता च द्वादशत्रतधारकः ॥ १३७ ॥ सम्यक्त्वादिगुणाधाता, स राजा मुक्तिधारकः ॥ चित्ते जानीहि हे भूप ! स्वं मन श्चापि पावय ॥ १३८ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१५) प्रायव्ययविवेकी स्या नीतिसिद्धान्तमाश्रय ॥ दूरं कृत्वा प्रमादाँश्च, कर्म स्वाऽऽत्मगुणं कुरु ॥१३६॥ कुरु कर्म स्थिरो भूत्वा, अन्तर्गवं न धारय ॥ उत्तिष्ठाऽऽत्मस्वभावे त्वं, नान्यवित्तानि लुण्टय ॥१४०॥ विष्ठासमं परस्वं स्यान्मा,-तृतुल्याः परस्त्रियः ॥ स्वीकुरु नान्यधर्म त्वं, स्वं धर्म चोररीकुरु ॥ १४१ ॥ पदं लभ्येत शकस्य, प्राप्ती राज्यादिकस्य चेत् ॥ तत्र सारं न विज्ञाय, जैनधर्म प्रपालय ॥१४२ ॥ जैनधर्मात्परो नान्यः सर्वधर्मेण लभ्यते ॥ सर्वसत्याम्बुधिं धर्म, प्राप्य राज्यक्रियां कुरु ॥ १४३ ॥ अखिले चात्र संसारे, जैनधर्म प्रवर्तय ॥ मैत्र्यादिभावनां सुष्टु, भावयान्त दिवानिशम् ॥१४४॥ सहायं कुरु जैनानां, स्वार्पणेन यथातथम् ॥ एवं विधानतो भूप, मत्पदं लप्स्यसे स्वयम् ॥ १४५ ॥ जीव ! त्वं जैनधर्मार्थ, धर्म मा त्यज जीवक !!॥ स्वाधिकारेण धर्मं त्वं, धर दोषो न ते मतः ॥१४६॥ धर्म धर्येण युद्धेन, रक्ष कृत्वा बलादिकम् ॥ धर्मरक्षणतो देशे शान्तिः सर्वप्रजोन्नतिः ॥१४७॥ जैनरक्षा सुधर्मोऽस्ति, तेनाधर्म च नाशयेत् ॥ अल्पदोषो महालाभो, ज्ञायतां जैनसेवने ॥१४॥
For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( १६ )
मदुक्तान्मत्समान् ज्ञात्वा तत्रासक्तो भव स्वयम् ॥
देहि तेभ्यः स्वकं सर्वं तेषु त्वं ममतां कुरु ॥ १४९ ॥
5
3
जीवत्सु तेषु जीव ! त्वं सत्यं मन्यस्व मद्वचः ॥ ज्ञानाग्रेऽस्ति श्रियो भ्रान्ति-, र्मत्वा शान्ति शुभां
भज ॥ १५० ॥
मद्भक्तः सर्वतः श्रेष्ठः, प्रीत्या तत्सेवनं कुरु ॥ अन्यां माया मुपेक्षस्व, मद्भक्तेषु च पश्य माम् ॥ १५१ ॥ श्रात्मज्ञाने कुरु प्रीति, क्षणिकेषु रतिं त्यज ॥ जडवस्तुषु मामु ! !, पीवाऽऽत्मानुभवामृतम् ॥१५२॥ आत्मा हि सद्यः परमाऽऽत्मदेवः, कश्चिन्नदेवोऽस्ति निजाSSत्मतुल्यः ॥
श्रात्मस्वरूपः खलु जैनधर्मः, शुद्धस्वरूपो जिन
धर्मएव ॥ १५३ ॥
सत्त्वासत्त्वात्मधर्मेति, ज्ञाते कर्म न बध्यते ॥ आत्मोपयोगतो धर्मः, शाश्वतं शर्म जायते ॥ १५४ ॥ सद्धर्म श्रात्मभावेन, सत्यं मात्यत्र निश्चयः ॥ आत्मराज्यं महच्चास्ति, यदाज्ञा विश्वमण्डले ॥ १५५ ॥ श्रात्मपुरस्सरो नान्यो, राजन्नेवं विचारय ॥ श्रात्मप्रेम्णाऽऽत्मलाभोऽस्ति, पूर्णानन्दः शिवं
व्रजेत् ॥ १५६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( १७ )
॥ १५८॥
जीवानाऽऽत्मसमान्पश्य, दुष्टवृत्तीश्च संत्यज ॥ सर्वसंगेषु निःसंग, आत्मरक्तो भव स्वयम् ॥ १५७॥ धामाऽसि सर्वशक्तीनां सर्वदेवाभिधास्तव ॥ देवरूपं भवद्रूपं, त्वदन्या दुःखयंत्रणा atra स्वात्मरूपे त्वं, भिन्नोऽसि नामरूपतः ॥ जैनधर्मः स्वधर्मोऽस्ति, सात्त्विकप्रकृतिं कुरु ॥ १५६ ॥ पोषय स्वाश्रिताल्लोका, - न्नासत्प्रीतिरुषौ कुरु, । वेदानामपि वेदोऽसौ, धर्माऽभेदं विलोकय ॥ १६०॥ पृथक् पृथक् चये धर्माः, सत्याः सापेक्षिकाश्च ते ॥ आत्मधर्मेऽखिला धर्मा, मान्ति गुह्यमिदं महत् ॥ १६९ ॥ आत्मज्ञानेऽखिलं ज्ञान, मात्मदानेऽतिसर्जनम् ॥ श्रात्मरूपाः सुराः सर्वे, ज्ञात्वाऽत्मानं हृदा भज ॥ १६२ ॥ श्रात्मशुद्धिं कुरु व्यक्तां शक्तः स्यादात्मशुद्धितः ॥ रमयात्मनि चेतस्त्वं, चिदानन्दं प्रकाशय ॥ १६३ ॥ जीवक !! त्वं तु जीवोऽसि, प्रकृतिर्जीववर्जिता ॥ प्रकृत्याश्रित श्रारोह, ब्रह्मरन्ध्रपुरं विश ॥ १६४ ॥ विना प्रकृतिसाहाय्यं, सिद्धः कोऽपि न जायते ॥ प्रकृतिस्तेऽनुकूला चे, -द्रच्छोत्कान्तिपथं मुदा ॥ १६५॥ चेतनस्त्वं चिदानन्द, स्त्वं ब्रह्म प्रकृति र्जडा ॥ स्वस्य त्वं कुरु विश्वासं, स्वाश्रयत्वमुपेत्य च ॥१६६॥
३
For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१८) गुरुकृपां विना ज्ञानं, जायते न कदाचन ॥ गुरुं विना न कोऽप्यस्ति, भगवानपरःखलु ॥१६७॥ गुरुं विना न लोकानां, ज्ञानं भवति वस्तुतः ॥ अज्ञानकुहरे नित्यं, भ्रमन्ति निपतन्ति च ॥१६८॥ गुरौ प्रेम्णा भवेद्भक्त, स्तया सर्वाश्च शक्तयः॥ प्रेम्णा भक्तो गुरोर्भूत्वा, नाशकः स्यात्प्रभुः स्वयम्॥१६६। आत्मनः सत्यविश्वासो, भक्तानां हृदि जायते ॥ स्यादात्मा स्वात्मरूपेण, क्षीयते कमणोऽष्टकम् ॥१७॥ आत्मा यदात्मरूपः स्यात्सिद्धो बुद्धस्तदोच्यते॥ माया च प्रकृतिदूरं, ज्ञानी ज्ञानं तदाऽश्नुते ॥१७१॥ आत्मज्ञानं नृपाऽऽदाय, राज्यं वह गुणालयम् ॥ तेनान्तःकामनाहीनो, वय॑सि लप्स्यसे सुखम्॥१७२। मयि पूर्णानुरागस्ते, निष्कामः सत्य एव सः॥ स्वतन्त्रो वय॑सि त्वं तत्, सत्यमंत्रं प्रचारय ॥१७॥ मयि न्यस्य मनो गच्छ, त्यज त्वं विषमां धियम् ।। समबुद्ध्या प्रवर्तस्व, प्रभुलाभाय तद्रहः ॥ १७४ ॥ ज्वालय वासनां दुष्टां, सर्वत्र समतां कुरु ॥ जहि दुष्ट विचाराँस्त्वं, स्वात्मशक्त्या रमस्व च॥१७॥ जैनः स यो यदंशेन, त्यजेद्विषयवासनाम् मयि यस्याऽस्ति विश्वासो, जैनो जिनत्वमश्नुते ॥१७॥
For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१९) हृदि यस्थानुरागोऽस्ति, मत्समः सोऽतिभाग्यवान् ।। ईते वेश्यखिलं वस्तु, विश्वासीतिविचारतः ॥१७७॥ मच्छ्रद्धया बलं शक्तिः सर्वशक्तिश्च जायते ॥ नमच्छ्रद्धां विना धर्मः, शर्म मच्छ्रद्धया भवेत् ॥१७॥ कुरु सन्तजने प्रेम, यापयोत्साहिजीवनम् ।। कुरूपयोगतः कार्य, धर्माद्राज्यं न चापरम् ॥१७६।। उद्यमान्न निवर्तस्व, कर्तव्यान्न च्युतो भव ॥ जीव !!! विश्वोपयोगेन, सत्यज्ञानक्रिये धर ॥१८॥ रजस्तमःक्रियाधीभ्यां, नात्मधर्मः प्रकाशते ॥ सत्त्वबुद्धिक्रियाभिस्तु, स्वात्मधर्मः प्रकाशते ॥१८॥ सर्वं सापेक्षया विद्धि, मिथ्यात्वं निरपेक्षितम् ॥ सापेक्षयाऽखिलं सत्य, मसत्यं निरपेक्षया ॥ १८२॥ सापेचनयदृष्ट्या तु, गुणस्सृष्टिः प्रकाशते। सापेक्षो जैनधर्मोऽस्ति, मद्वचासि प्रमाणय ॥१८३॥ कुतर्क दूरतो मुञ्च, गर्वाटोपौ परित्यज ॥ श्रद्धा प्रीति हि सा भक्तिः, स्वधर्मो जायते तया ॥१८॥ निश्चयव्यवहाराभ्यां, स्थिरः स्यात्सर्वतः स्थिरः ॥ मेरुवद्धर धैर्य त्वं, न वैरं कुरु कैरपि ॥१८५॥ आचार व्यवहारौ तु, त्याज्यौ नैव स्वधार्मिकौ ॥ यवंशै जीयते माया, जैनधर्मस्तदंशतः ॥१८६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(२०) आत्मनो गुणपर्यायौ, प्रकाशेते यतस्त्विमौ ॥ एवं विचार प्राचारो, जैनधर्मस्य कथ्यते ॥ १८७॥ प्रवृत्तिव्यवहाराश्च, विचाराः शक्तिकारकाः ॥ स जीवन्जैनधर्मोऽस्ति, शक्तः सत्यः सनातनः ॥१८८॥ सबलो जैनधर्मोऽस्ति, निमित्ता जडशक्तयः ॥ जयत्यात्मबलै जैनो, न दीनः पाशवे बले ॥ १८९ ॥ योऽवश्यं मम विश्वासी, तन्नाशो न कदाचन ॥ मासौ जगदधीनः स्या-, स्वातन्त्र्यं स्वं दधाति च ॥१६० आत्मास्तित्वप्रमाणेन, पुनर्जन्माऽपि जायते ॥ तद्विश्वासीस जैनोऽस्ति,स्वात्म शक्त्यान दैन्यवान् १९१ जैना ये मम भक्ताः स्युः, स्वात्मविश्वासधारिणः ॥ कायादिशक्तिसापेक्षा, निरपेक्षाः कदापिन ॥१२॥ आत्मशक्त्या जयोऽस्तीति, हृदि तेषां प्रतीयते ॥ विकाशयाऽऽत्मशक्तीस्त्वं, लभस्व पदमाईतम् ॥१६॥ स्वजनान्बोधयाऽऽत्मानं, नात्मरूपो भव स्वयम् ॥ गृहिधर्मक्रियाज्ञान, जैनधर्मोऽस्ति ते शुभः ॥१४॥ सत्याऽहिंसाक्रियां धेहि, धर्मश्च स्वाधिकारतः ॥ धर्मः साध्योऽधिकारेण, सेव्यो देवो गुरुर्मुदा ॥१९५॥ अभयं त्वात्मदानं हि, ज्ञानदानादिकं शुभम् ॥ निर्भयोऽभयदानेन, भव जीवाधिकारतः ॥ १९६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(२१) मद्वचस्त्वखिलं सत्यं, कृत्यं धर्मजयस्य च ॥ प्राचारे कुरु मदाक्यं, राजन् धर्म न विस्मर ॥१६॥ न जैनधर्मनाशोऽस्ति, जैनोस्त्वनन्तकालिकः ॥ कदाग्रहस्य दूरीतिः, सत्यादिगुणतो जयः ॥१६॥ कदाग्रहेण शान्ति ने, मिथ्याभ्रान्ति हि वर्धते ॥ दूरं कदाग्रहाद्भत्वा, जैनधर्मोद्यतो भव ॥१६९ ॥ त्यजाल्पविषयक्लेश, दुष्टयंत्रं विनाशय ॥ अग्रमात्मदशा चेत्स्या-, सूक्ष्मतत्त्वं च भासते॥२०॥ ज्ञास्यसि सूक्ष्मतत्त्वं त्वं, चलात्मज्ञानतः पुरः ॥ म्रियतेऽनात्मबोधेन, न स श्रात्मा म्रियेत यः ॥२०१॥ अज्ञानिनस्तु रोदन्ति, मृत्यो बिभ्यति मोहिनः ॥ न धर्ममरणे भीति, आनिनां रीति रीदृशी ।२०२॥ धनादयो बहिर्द्रव्यं, तत्र स्वार्थ न मन्यते ॥ वेत्ति जीविकया स्वार्थ, परमार्थस्तु तद्धदि ॥ २०३ ॥ निधर्म जीवनं व्यर्थ, दुष्टवृत्तिं निवारय ॥ धर्मेणात्मबलोत्क्रान्ति, नद्धिरात्मद्धि मन्तरा ॥२०॥ सन्ध्या रागसमा सैषा, जद्धिस्तु विनश्यति॥ जद्धि विद्धि मिथ्या हि,स्वात्मझे मन पानय॥२०५॥ जडेषु नास्तिको वेत्ति, ऋद्धि मात्मनि चास्तिकः।। नास्तिको रक्षसातुल्यो,धर्मे जैनोऽस्ति चास्तिकः॥२०६
For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(२२) दयालु र्यः स मे भक्तो, न रक्तो यश्च हिंसने ॥ दयां विना न धर्मःस्याद्, दयावृत्तिक्रियां कुरु ॥२०७॥ दयां विना न सत्यं स्याद्, सत्कृत्यं न दयां विना ॥ दया यत्र ततो धर्मः, सर्वे धर्मा दयास्थिताः ॥२०॥ कामभोगस्य दासो य-, स्तस्य तृष्णा न शाम्यति ॥ कामभोगोविषाभोऽस्ति, तदासक्ता मृतैः समाः॥२०८॥ कामभोगसुखस्याशा, येषां ते लोककिंकराः ॥ ते त्वाल्मबलतो दूरं, नात्मतेजश्च विन्दते ॥२१०॥ जय कामकरी वृत्ति, सत्यज्ञानं तथाऽऽप्स्यसि। धराऽऽत्मसुखविश्वास, मार्याणां जीवनं हि तत्॥२११॥ नहि कामसमं पापं, कामो दोषस्य कारणम् । कामो जितो जितं सर्व, व्यर्थगो हि तं विना ॥२१॥ कामवृत्तिं च मुश्चाऽऽशु, दुष्टकामं नवा स्मर ।। रक्षाऽऽत्मना समं चित्तं, जगन्नाथो भविष्यसि ॥२१३॥ मुक्तिधाम ततो यच्च, निष्काममार्यवर्तनम् । आर्याणां जीवनं धर्मो, न शर्माऽनार्यचेतसि ॥२१॥ अधार्मिकस्त्वनार्योऽस्ति, त्वार्या धर्मस्य वेदकाः। आर्य धर्मकरं विद्धि, वियनार्य च पापिनम् ॥२१५।। आर्या जैना हि विख्याता, तत्र भक्तिं समानय । मयि तेषु न भेदोऽस्ति, अभेदाश्चात्मसत्तया ॥२१६।।
For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(२३१) बन्धःस्याद्वेषरागाभ्यां, कर्माधीना हि देहिनः। द्विड रागौभावकर्माऽस्ति, द्रव्यं कर्म तथाष्टकम् ॥२१७॥ अनादिकालतः कर्म-, बन्धोऽस्ति सममात्मना । कर्मतो जन्ममृत्यादिः, पुण्यपापेऽपि कर्म हि ॥२१८।। पुण्यं पापं द्वयं कर्म, तद्भेदा बहुधा मताः। जीवो भ्रमति संसारे, सर्वयोनिषु कर्मणा ॥२१९॥ शुभं जन्माऽस्ति पुण्येनाऽशुभं जन्म च पापतः । पुण्यैःश्रेष्ठगतिः सौख्यं, पापतो दुःखदुर्गती ॥२२०॥ गतागतं स्त्रकर्मभ्यः कीर्तिनिन्दे च कर्मतः। शुभकर्मोदयाच्छा -,ऽशुभं चाशुभकर्मतः ॥२२॥ उदये यानि कर्माणि, न तद्भोगं विना गतिः । साम्येन भोगतः कर्म-बन्धो नात्मासुखी भवेत् ॥२२२॥ कर्मोदयश्च साम्येन, सूते भक्तिं च निर्जराम् । घात्यघाति तथा कर्म, घातिनाशात्प्रभु भव ॥२२३॥ ज्ञानेन हन्यते कर्म, स्वोपयोगै गुणोदयः। सोपयोगी त्वबन्धः स्या-, दन्धः कर्मोदयान्नसः ॥२२॥ शुभाऽशुभानि जन्मानि, तेषां कर्मैव कारणम् ॥ कर्मान्तान्मुच्यते स्वात्मा, ज्ञानी नविषयाश्रतः॥२२५॥ सर्वगर्वहरं कर्म, जीवा नृत्यन्ति कर्मतः॥ बलि च पुद्गलं कर्म, व्यक्तं कर्म शुभाशुभम् ॥२२६॥
For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(२५) कर्मनाशो यदंशेन, स्वप्रकाशस्तदंशतः ॥ क्रियावदगुणवत्कर्म, स्वात्मा तु निष्क्रियो मतः ॥२२७॥ कर्मणाऽऽत्मजगन्द-, स्तदज्ञानात्तमश्चयः ॥ नान्यायो न्याय एवाऽयं,भोगे हि कृतकर्मणाम् ॥२२८॥ महान्हि कर्मसिद्धान्त, एतत्सर्वं प्रमाणय ॥ कर्माधीनाश्च शकाद्या, उच्चनीचादयस्ततः ॥२२९ ॥ कर्मपुद्रलपर्याय, स्तद्रोधारसुखमात्मनः ॥ प्रकाशन्ते गुणाः कर्मो-, पशमादिकभावतः ॥ २३०॥ कर्मात्मनोश्च विश्वास-, स्तदा सम्यक्त्वमीक्ष्यते ॥ असम्यगपि सम्यक् स्यात्, स्याञ्चित्तमात्मसम्मुखम् २३१
आत्मा कार्येषु निष्कामः, स्वपरिणाम आत्मनि ॥ कर्मणः स्यात्तदा श्रद्धा, समभावनिरीक्षणम् ॥२३२॥ न भवेद्वरिषु द्वेषः, कर्मतो देहसृष्टयः॥ वीक्ष्यते नात्मदोषस्तु, कर्मणां दोष ईक्ष्यते ॥२३३।। रागद्वेषशमस्तेन, भवत्यात्मक्षमा स्फुटा ॥ घश्यते नास्मदोषश्च, सन्तोष: साम्यतो भवेत् ॥२३॥ कर्मणां सर्वखेलोऽयं, यो जानाति न मुह्यति ॥ आत्माऽरूपी च तद्धर्म, स्तल्लयेम सुखं भवेत् ॥२३५॥ श्रात्मधर्मात्पृथक् पुण्यं, पृथक्पुण्यसुखं तथा ।। कर्मपौव क्रियाः सन्ति, कर्म नाऽकर्मभावतः ॥ २३६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २५ ) तदेवं. कर्मसिद्धान्तः, निर्धमो भव जीवक ॥ त्वं त्यजाऽशुभकर्माणि, कषायानशुभांस्त्यज ॥२३७॥ सुकषायान् शुभं कार्य, सेवा भक्ताद्युपायकम् ॥ कृत्वाऽऽत्मनि विश प्रेम्णा, यत्प्रदेशाः सुनिर्मला॥२३८॥ सर्वसंगेषु निःसंगो, शुद्धमात्मानमाचर ॥ जायते केवलज्ञानं, स्वयं तेन प्रभुर्भव ॥ २३६ ॥ कर्मभावेन लीनः स्या, भिन्ने स्त श्रात्मकर्मणी ॥ कर्मण्यात्मतया तिष्ठ, निर्लेपार्थमिदं वचः ॥२४॥ कर्माधीनाश्च पर्याया-, स्तेषु नात्मत्वमानय। आत्मरूपे निलीयस्व, कृतकर्माऽपसारय ॥२४१॥ कर्म कर्मस्वभावेन, पश्यात्मानं स्वभावतः। अात्मनि सत्यधर्मोऽस्ति, पुद्गलेष्वस्ति पौद्गलः ॥२४॥ चलैवं निश्चयं कृत्वा, कुपथं कुमतं त्यज । प्रमीय जैनसिद्धान्तं, प्रवर्तस्व स्वबोधतः ॥२४३॥
आत्माऽस्ति सत्तया शुद्धः, प्रबुद्धः शुद्धनिश्चयात् । पर्यायः कर्मणाऽशुद्धो, विशुद्धः कर्मनाशतः ॥२४४॥ कर्मतो न भयं धेहि, ततोऽप्यात्मा महाबली। कर्मनाशं क्षणेनात्मा, करोति स्वोपयोगतः ॥२४५॥ अनन्तभवकर्माणि, क्षणे हत्वा सुखालयः। स्वात्मराजो बलीत्येवं, जाग्रतः स च निर्ममः ॥२४६॥
.
..
For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(२६) साम्येन भोगतो धर्मः, स्वोदयप्राप्तकर्मणाम् । यः प्राप्तकर्मणां भोगो, ज्ञानिनां योग एव सः॥२४७॥ राज्यादिकप्रवृत्ति र्या, सेवाभक्त्यादिकं च यत् । तत्र ज्ञान्यात्मशुद्धि हि, स्यादृद्धिः कर्मनाशतः॥२४८॥ प्रज्ञा यत्र च बध्यन्ते, निबन्धा स्तत्र पंडिताः । सुखदुःखादिभोगेन, भक्तानां ज्ञानमुद्भवेत् ॥२४६॥ न्यायेन चेद्भवेद्राज्यं, स्वाधिकारेण कर्म च । अात्मा न लिप्यते किन्तु,स्वासक्तिः कर्मलेपिनी ॥२५०॥ मद्भका दु:खभोगेन, भक्तिमार्ग व्रजन्ति हि। कर्मभोग्यपि नो बद्धः, कर्मबन्धस्तु मोहिनाम् ।।२५१॥ गृहित्यागिभिदा धर्मो गुणः कर्म द्वयोः पृथक् । स्वाधिकारेण वर्तेते, द्वे लभेते परं पदम् ॥२५२॥ गृहादिं गृहिणां कर्तु-, मधिकारः स्वकर्मतः । भक्तिं सेवां क्रियां ज्ञानं, लब्ध्वा भक्त प्रभुर्भवेत्॥२५३॥ जैनानां सम्मुखे दुष्टा, भवन्ति दुष्टकर्मतः । तैः सार्धं च तदा जैनैः, कर्तव्यं धर्मयोधनम् ॥२५॥ धर्म्ययुद्धे न दोषोऽस्ति, पोषस्त्वात्मगुणस्य हि ॥ बहुला निर्जरा स्याच, विशुद्धात्मा प्रशोभते ॥२५५।। गृहस्थस्येदृशो धर्मः, कर्मकृत् स्वाधिकारतः ॥ संघदेशं समाजं च, स्वार्पणेन च रक्षयेत् ॥ २५६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २७ ) रक्षयित्वाऽऽर्यसद्रीति, द्रव्यभावरिपुं जयेत् ॥ शत्रुभि ने जितः स्याच्च, सर्वजीवान्प्ररक्षय ॥२५७॥ कुर्वत्यात्मधिया कर्म, स्वात्मशुद्धिश्च जायते ॥ तज्ज्ञानावरणीयादि,-नाशतो धर्म उद्भवेत् ॥२५८॥ पूर्णानन्दं महोऽनन्तं, वेत्ति मां स दहेद्भवम् ॥ भावकर्म निराकृत्य, स्वात्मभावः प्रकाशते ॥२५६॥ पार्यराज्यं शुभं भूमौ, प्राज्यं सत्यदयैक्यतः॥ आर्याणां त्वमसि श्रेष्ठः, सम्यक्त्वादिगुणग्रही ॥२६०॥ रीतिरार्यसमा नास्ति, नीतिरार्यसमा नहि ॥ पूर्वतो व्यवहारोऽयं जयन्नद्यापि वर्तते ॥२६१ ।। एवमार्यास्तु जैनास्ते, न दीना ये मृतावपि ॥ परमार्थं हि मुञ्चन्ति, देहं जीवसहायकाः ॥२६२॥ दासो न दुष्टशत्रणां, युद्धयेच मरणावधि ॥ जैनो न स्यात्पराधीनो, ह्यत्यासक्तिं त्यजेत्तथा॥२६॥ पृथक् गच्छन्न च न्याया, नान्यायं सहते तथा ॥ एतदर्थं च यत्कार्य, शुद्धाऽऽत्मा तेन शोभते ॥२६॥ सुकर्म हन्ति दुष्कर्म, कर्मबन्धोऽस्ति कर्मतः॥ सात्त्विकाचारविज्ञाना, न्यात्मज्ञानस्य कारणम् ॥२६५॥ न दुःखं तस्य यो वेत्ति, कर्मात्मानौ विवेकतः ॥ कर्मात्मतत्त्वबोधेन, स्वात्मतत्त्वं प्रकाशते ॥२६६ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(२८) कर्म ज्ञात्वा भवाऽकर्मा, स्वात्मशर्म तु निष्क्रियम् ॥ कर्मणः श्रद्धया साम्यं, तथा ज्ञानादयो गुणाः ॥२६७॥ कर्मात्मनोश्च संयोगा-, त्सुखं दुःखं च जायते ॥ भावकर्म ब्रजेञ्चित्ता, दात्मा वेद्य स्तदंशतः ॥२६८ ॥ द्रव्यादिकर्मनाशेन, मुक्त पात्मा स्वयं भवेत् । कर्मतो मोचनं मुक्ति-, रुपशमादिभावतः ॥२६॥ उपशमन मोहादेः, क्षयोपशम तस्तथा। चोयिणास्मशुद्धिःस्या, चिदानन्दःप्रकाशते॥२७॥ एवंविदश्च मद्भक्ता, योगं क्षेमं प्रयान्ति च । श्रात्मा हि परमात्मा स्या-, प्रत्यक्षः स मया समः ॥२७१॥ धीः पृथक् सर्वजीवानां, कर्मतः कुरु शुद्धताम् । कमतों भिन्नजन्मानि, तेन साम्यं न देहिनाम्॥२७२॥ स्याज्ज्ञानावरणीयादि,-नाशः सेवादियोगतः आत्मन्येव मनो रक्ष्यं, धीरः स्यात्तत्सुबोधतः ॥२७३॥ समुद्धरात्मनात्मानं, भवपारं ततो वज। कुर्वात्मानं स्वयं द्योत्य-,मात्मानं स्वं प्रकाशय ॥२७४॥ यतस्व स्वाश्रयी भूत्वा, स्वात्मविश्वासमाचर। वसतीशः स्वयं देहे, स्वात्मानन्दविलासकः ॥२७५॥ अनन्ता धीमनोभेदा-, स्तेषामन्तो न विद्यते । प्रतिजीवं तयोर्भेदो, विद्धयात्मानं ततः पृथक् ॥२७६॥
For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( २९ )
कोटिर्बुद्धिमनोमार्गा, साम्यं नान्योन्यमीक्ष्यते । चित्तध्योरात्मसाम्मुख्ये, स्वात्मशुद्धिः समुद्भवेत् ॥ २७७॥ श्रात्मात्मनि यदा रक्तो, मनोबुद्ध्योर्लयस्तदा । मत मार्गकलेर्नाश, आत्मानन्द: प्रकाशते
॥२७८॥
श्रात्मा स्वात्मस्वरूपः स्या, दूरं कर्मादिकं व्रजेत् । श्रात्मा सिद्धश्च बुद्धश्च, त्रिगुणप्रकृतेः परः ॥ २७९॥ श्रात्मज्ञानं विधेहि त्वं, स्वयं स्वध्यान माचर । स्वयं स्वं तारयाऽऽशु त्वं नृजन्म सफलं कुरु ॥ २८०॥ स्वात्मन्येव मनो रच, दुष्प्रमादान्निवारय । मनोनाशेन मुक्तिः स्याद्भव उच्छृंखलं मनः ॥ २८१ ॥ रागद्वेषमतिर्याव-, त्ताव चारोऽस्ति चेतसः । श्रात्मरूपे कुरु प्रेम, स्वात्मशक्तिं प्रकाशय भावय सत्त्वभावं त्वं, चित्ते सद्भाव मानय । कर्मणामुपचारेषु, मिथ्यागर्व न धारय कर्मभ्यो देहि कर्मत्वं, तथात्मत्वं निजात्मने । धारयात्मनि रागं त्वं, मुत्तिष्ठोपशमादितः ॥२८४॥ संमुह्य मा भव क्लीबः, स्वशक्त्या जीव जीवक !! | चिदानन्दः स्वयं त्वं तु, मिथ्या भ्रान्तिं निवारय ॥ २८५ ॥ जीवेषु कर्मणा भेदो, जीवखेदोऽपि कर्मणा ॥ कर्मणा धर्मभेदोऽपि ज्ञानी स्यात्कर्मसंक्षयात् ॥ २८६ ॥
॥२८३॥
"
For Private And Personal Use Only
||२८२॥
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(३०) अनायनन्तकालाद्धि, संसारः प्रकृते वंशः ॥ स्वभावं प्रकृतिर्धत्ते, कर्म न त्यजति स्वताम् ॥२८७॥ साधं प्रकृतिशक्त्या तु, स्यादात्मा जगतः प्रभुः ॥ ज्ञानी चोन्नतिहेत्वर्थ, प्रकृतिमवलम्बते ॥२८८ ॥ गार्हस्थ्ये कर्मसाहाय्यं, त्यागिनामपि तत्तथा ॥ एवं सापेक्षया वेत्ति, क्षेमी स स्वोपयोगतः ॥२८९॥ सर्वजीवा न कर्मान्ता, भक्ता न सर्वदेहिनः ॥ नश्यन्ति धर्मभेदा न, भेदः खेदोऽपि कर्मणा ॥२६॥ जनान् शिक्षय राज्येषु, शिक्षयित्वा सुधारय । कुरु सामादिको नीति, स्याद्धर्मश्च जयस्ततः ॥२९१॥ वर्धय जैनसाम्राज्यं, जैनेषु प्रीति माचर ॥ जैनार्थं प्रेमतो धाव, पापिशत्रून्निवारय ॥ २६२ ॥ राज्यादे र्व्यवहारोऽयं, तावत्कर्तव्यमाचर ॥ शुद्धिः स्यादात्मनस्तेन, मुच्यते मोहमन्तरा ॥२६॥ योग्यमव धर्मोऽस्ति, कर्मोत्सर्गापवादतः ॥ यत्काले यच्च योग्यं स्या-, भाति धर्मश्च तद्विधौ ॥२६४॥ कर्म ज्ञात्वा प्रकारैश्च , कृतौ धर्मस्तथासुखम् ॥ एवं ज्ञात्वा श्यये भूप, शक्त्या साम्राज्य माचर ॥२६५॥ राजा सर्वप्रजा संघो, वृद्धिस्तेषामहर्निशम् ॥ जैना वंशक्रमेण स्यु-, रेवं राज्यं हितं कुरु ॥२९६॥
For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३१ ) यत्र राजप्रजेऽशक्ते, ते स्यातां हि पदच्युते ॥ यत्र कामादिकोल्लासा, अन्ते पातो भवेत्ततः ॥२९७॥ यत्रातिविषयस्वार्था, अन्यायोपद्रवो यतः ।। भवेद्राजप्रजापातो, राज्यं च परिवर्तते ॥२६८ ॥ गच्छ सावहितो भूप, मच्छिता हृदि धारय ॥ उभयोः सद्गुणो यत्र, मच्छक्तिर्जायते ततः ॥२६॥ वृद्धिरार्यप्रजेच्छाया, यतस्तत्र बजाऽध्वनि ॥ भवेदार्यप्रजोत्क्रान्ति-, हाणोपाय मीदृशम्- ॥३०॥ धात्री क्रीडयते बालं, बारागं दधाति च ॥ सत्यप्रीतिस्तदन्तर्न, तथा त्यागे प्रवर्तय ॥ ३०१ ॥ मन्मना भूप वर्तस्व, विकशिष्यन्ति ते गुणाः ॥ मिथ्यागर्वो यतो नश्ये-, दात्मनिस्वार्पणं कुरु॥३०॥ जैनाश्चेद्गुणकर्मभ्यां, जीवन्धर्मस्ततो भवेत् ॥ तत्र मच्छक्तिरायाति, शान्तिं देशप्रजाऽश्नुते ॥३०३॥ मद्गुणानुचरा जैना, दीनास्ते न कदाचन ॥ आश्रयाः सर्वशक्तीनां, जैना भवन्ति भूतले ॥३०॥ आत्मावलम्बनेनैव, जीवक त्वं प्रभुर्भव ॥ मच्छिक्षांप्रेमतो लब्ध्वा, लभस्व सर्वमंगलम् ॥३०५॥ त्वद्धितार्थमियं शिक्षा, कथिता मोक्षहेतवे ॥ वृणु सिद्धपदं तेन, स्यादात्मा स्वस्वरूपतः ॥३०६॥
For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ३३ )
वीर तेजोमय ब्रह्म, धन्योऽसि परमेश्वर ॥ बोधयामास मां देव, तेन भ्रान्ति र्गता मम ॥३०७॥
सर्वं सत्यं भवेद्राज्यं, सर्वज्ञोऽसि महाप्रभुः ॥ त्वमेवाऽसि ममाधारः, पूर्णं प्रेम मम त्वयि ॥ ३०८ ॥ त्वच्छिक्षा नयसापेक्षा, श्वाऽज्ञानां निरपेक्षकाः ॥ त्वच्छिक्षा मनुगन्ताऽस्मि, कृत्वा कर्माधिकारतः ॥ ३०६ ॥ सतया चैक आत्मास्ति, ह्यनन्ता व्यक्तिभेदतः ॥ श्रात्मतत्त्वाखिला दृष्टि, स्तत्सृष्टिरह माभवम् ॥ ३१०॥ स्याद्वादे वखिला धर्माः, संमान्तीति मया मतम् ॥ अनादिजैनधर्मोऽस्ति, नादि नन्तोऽस्ति तस्य तु ॥ ३११॥ तव सेवा धृता सत्या, जैनधर्मप्रकाशक ॥ उत्तारय भवाम्भोधि, मामुद्धारय हे विभो ॥ ३१२ ॥ स्वार्पणं ते कृतं सर्वं मिथ्याधीश्च मदो गतः ॥ प्राता तव कृपा सत्या, मोहो दुःखकरो न मे ॥३१३॥ जैनधर्मस्तु विश्वेषु, सर्वजीवेषु वर्तते ॥
जयकारो भवन्नाम्ना, शिवं शान्तिः प्रकाशताम् ॥३१४॥ शुद्ध ब्रह्म जिनो वीर, यस्य शिक्षोत्तमोत्तमा । जीवो जीवकराजोऽस्ति, स्वान्तरात्माख्य एव सः॥३१५॥ शुद्धजीवो हि सम्यक्त्वी, स्वात्मक्षेत्रं तु भारतः । आत्मा जिनोऽस्ति जैनश्च एतज्ज्ञानान्न दीनता ॥ ३९६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(३३)
विद्ध्यध्यात्म महावीर-मुपयोगं हि जीवकम् । ज्ञानेन मंगलं पूर्णा- नन्दरूपं प्रकाशते ॥३१७॥ अन्तिम स्तीर्थकृद्वीरो, वीर श्रात्माऽऽत्मभावतः । जानाति द्वयरीत्या यः सच ज्ञानी महान्भवेत् ॥३१८॥ यशोदास्ति सती पत्नी, सास्वयं शुद्धचेतना। प्रज्ञा सुदर्शनां विद्धि, भाव आध्यात्मिकोऽस्त्ययम्॥३१९।। अन्तर्वृत्तिं सुतां विद्धि, सैवाऽस्ति प्रियदर्शना। सद्बुद्धि स्त्रिशला सत्य,-विवेको नन्दिवर्धनः ॥३२०॥ देहः क्षत्रियकुण्डोऽयं, सिद्धार्थोऽनुभवः पुनः आर्यक्षेत्रं वदेशोऽस्ति, पूर्णानन्दो यतोऽनिशम्॥३२१॥ कुटुम्बगुणपर्याया, प्रात्मा वीरो जिनेश्वरः। वेत्ति यो द्रव्यभावाभ्या, मसावानन्दमश्नुते ॥३२२॥ अध्यात्मरूपकेणैव, वेत्त्यसौ क्षेमयोगवान् । श्रात्मनि घटते सर्व, मिथ्या गर्वं न वा कुरु ॥३२३॥ आत्मानं बोधयेदात्मा, क्लेशं नाशयते स्वयम् । पश्याऽऽत्मन्यखिलं वस्तु, ज्ञात्वा भ्रान्तिमपाकुरु ॥३२४॥ विद्ध्यनाद्यन्तकालं च, स्वात्मवीरं च सत्तया । व्यक्तःपर्यायतःसादि-रनादिःसत्तया खलु ॥३२५॥ जीवकबोधसच्छिक्षा, ज्ञानादीक्षा प्रकाशते ।। सर्वविश्वेषु शान्तिः स्यात्तुष्टिः पुष्टिश्च शोभते ॥३२६॥
For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(३४)
शासन सेवते यश्च, वीरतीर्थकरप्रभोः।। शुद्ध प्रात्मा भवेत्तस्य, बुद्धः केवलबोधतः ॥ ३२७ ॥ मंगलं वीर नाम्नाऽस्तु, चानन्तानन्दकोर्मयः । सर्वत्र वर्तते शांति- जैनधर्मः प्रवर्धताम् ॥३२८॥
इति जीवक बोधः समाप्तः
For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
॥ आत्मस्वरूपग्रन्थः ॥
->* *--- आत्मस्वरूप: समुदति येन, येनाऽऽत्मबोधश्च विकाशमति । प्रणम्य शंखेश्वरपार्श्वनाथ, मात्मस्वरूपं विदधामि शास्त्रम् ॥१॥ शुद्धोऽथ बुद्धः परमः परात्मा, विनाशशून्यः सच चित्स्वरूपः । अखण्डआनन्दगुणो विभुश्च, विज्ञानरूपश्च सुखस्वरूपः ॥२॥ परत्वजाति: परमात्मवाच्या, ध्येयस्वरूपश्च गुणैकधाम । ध्यानेन सिद्धस्य सुखंकरस्य, ध्याता भवेत्सर्वगुणकधाम ॥३॥ स्थाद्वादसिद्धान्तविकाशकारी, निरञ्जनः पूर्णसुखस्वभावः । तीर्थकरध्यानगुणस्तवाभ्या,
मपति तरतरं विभावः ॥ ४ ॥ स्वकर्मोपाधियोगेन, स्वात्मभेद उदीरितः। कर्मोपाधिर्यदा नश्येद्भेदभावस्तदा ब्रजेत् ॥ ५॥
For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
बाह्यस्तथा स्वान्तररूप आत्मा, तथा परात्मेतिभिदाश्च तिस्रः । पृथक् पृथक् लक्षणमस्ति तेषां, ज्ञेयं स्वशास्त्रेण तथाऽऽप्तवाण्या ॥ ६ ॥ या पंचभूतेषु निजात्मबुधिः, स्वात्मेति या वाऽध्यसना शरीरे । या वाऽऽत्मबुद्धि जडपुद्गलेषु, ता विद्धि बाह्यात्मधियः समग्राः ॥ ७ ॥ एतादृशी बुद्धिरुदेति येषां, मिथ्यात्विनस्ते प्रभवन्ति सर्वे । स्वीकुर्वते नो निजपुण्यपापे, परं भवानामभिनन्दनास्ते ॥८॥ यद्धारणं पानमथाऽशनं च, जगत्सु जानन्ति तदेवसारम् । ये वाऽत्र बाह्यात्मधियो मनुष्याः, कदापि नो तत्त्वधियं लभन्ते ॥९॥ स्वकीयया येच धिया चलन्ति, कुर्वन्ति ये तर्क मथो वितर्कम् । ते पाप्मनां पोहलिकां विधाय, मृत्वाऽऽशु तंतं नरकं विशन्ति ॥ १० ॥
For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
तेषां नराणां ननु बाह्यदृष्टिभवेषु भूयोऽपि वृथा भ्रमन्ति । ये यापयन्त्येव वृथा स्वजन्म, कथं तदर्थ क्रियतां च शोकः ॥ ११ ॥ भ्रमन्ति कायसंघेषु पृथ्व्यप्पवनतेजसाम् । सूक्ष्मबादरभेदाभ्या,मपारा जीवराशयः॥१२॥ वनस्पतीनां भवतो द्विभेदी, प्रत्येकसाधारणनामधेयौ। तत्रातिवारं प्ररिबभ्रमुस्ते, लब्ध्वा विचित्रान्विविधाँश्व खेदान् ॥ १३ ॥ प्रापुश्च बाह्यात्मपदं ततोऽपि, स्वात्मावबोधं न च तेऽवजग्मुः । शुद्धाश्च बुद्धा भगवन्त एते, भ्रान्ता बृहत्कर्मभिरेव नित्यम् ॥ १४ ॥ अनन्तकालं च ततोऽवतस्थी, दुःखं प्रतिश्वास महो यतोऽस्ति । योगेन भूयो भवितव्यताया, श्चक्रे तथा द्वीन्द्रिययोनिवासम् ॥१५॥ विचित्रदेहान्परिव रेते, तत्रापि योगेन च रूपनाम्नोः ।
For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ने त्रीन्द्रिये वा चतुरिंद्रिये वा, नि:संख्यदुःखावभुजो बभूवुः ॥ १६ ॥ स्वं स्वं परिभ्रम्य समग्रयोनी, पंचेन्द्रिये जन्म दधार कश्चिद् । पंचेन्द्रिये सन्तिभिदाश्चतस्त्रो, देवादिकांस्तान्हृदि वित्त विज्ञाः ॥ १७ ॥ अनन्तकालाः प्रसभं व्यतीता, बाह्याऽऽत्मबुद्धो भवतां निरर्थम् । भेदावबोधस्य विनैकयोगं, न स्वात्मशुद्धिं लभते मनुष्यः ॥ १८ ॥ परोभव: केन जनेन दृष्टः, . कस्येश्वरो दृष्टि पथं प्रयाति पानं तथा भोजनधारणे च, सत्यं वचो नास्तिकवादिनोक्तम् ॥ १९ ॥ दृग्गोचरे स्तो नहि पुण्यपापे, स्वर्ग च विज्ञापय बन्धुराज । पुण्यस्य पापस्य च कल्पना या, प्रवर्तते भूमिषु वञ्चना सा ॥ २० ॥ भ्रान्ता स्ततो मुग्धजना भवन्ति, निरर्थकं ते च विचारयन्ति ।
For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ये नाम बाह्यात्मधियो मनुष्या:, कथं तरिष्यन्त्यथ ते भवाब्धिम् ॥ २१ ॥ दानेन किं स्यात्तपसा तथा किं, जापेन किं वा व्रतसाधनेन । धूतः कृता केवल कल्पनेयं, मुग्धा जनास्तत्र परिभ्रमन्ति ॥ २२ ॥ एतत्समाः सन्ति धियस्तु येषां, ते सन्ति वाह्यात्मधिय स्तु दीनाः । न धर्मगुह्यं च विदन्ति किञ्चिद्, यतस्तु ते सद्गुरुसंगहीनाः ॥ २३ ।। यः पंचतत्त्वात्मकपुद्गलोऽयं, देहः स आत्मेति विचारयन्ति ।। अस्माच्छरीरात्पृथगस्ति, नात्मेति नास्तिका हृद्यवधारयन्ति ॥ २४ ॥ सयुक्तिसूक्ष्मप्रतिभे विनाऽय, मात्मा न च ज्ञानसुगोचर: स्यात् । जडास्तु येऽनात्मविदो मनुष्या. स्ते भूरिशो भूरिभवे भ्रमन्ति ॥ २५ ॥ श्रीवीतरागस्य विभोर्वचोभ, ज्ञातं भवत्येव समग्रमेतत् ।
For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
संगेऽयमात्मा च सतां गुरूणां, स्याद्वादरूपत्वमथ प्रयाति ॥ २९ ॥ अनन्तकालं भ्रमितो भवेषु, तत्त्वप्रतीतिर्न तथाऽऽविरासीत् । विनाऽऽत्मतत्त्वावगमं जगत्सु, नायाति नाशं भवभूतभीतिः ॥ २७ ॥ कर्तारमीशं ननु मन्यतेऽसौ, स्वकीयबुद्ध्या जनता जगत्सु । न तत्त्वमार्ग गणयन्ति मूढा,स्तेषां च विद्या सकला निरर्था ॥ २८ ॥ बाह्यात्मनां सम्प्रति वासना या, भवाम्बुधे मूलमियं हि दीर्घा । मोहासवस्वादनतस्तु नूनं, चक्रे महाभ्रान्तिमिमामसीमाम् ॥ २९ ॥ यदा यदोदेति विवेकदृष्टि,आतं भवत्येव तदा समग्रम् । भेदावबोधस्य च योजनेयं, न्यायो यथाऽत्रास्ति तु हंसचञ्चुः ॥ ३० ॥ त्वं पंचतत्वादतिभिन्न एव, चेतस्सु तच्चेतन विद्धि सत्यम् ।
For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
यथाऽरणौ तिष्ठति वह्निदेव,स्तथा शरीरेष्वयमाऽऽत्मदेवः ॥ ३१ ॥ भूतेषु पंचस्वपि विज्ञलोकै,ईष्टो न च ज्ञानगुणः कदाचित् ।। न पंचभूतानि मृते शरीरे, चैतन्यशक्ति च समानयन्ति ॥ ३२ ॥ चेष्टा यतो दुःखसुखादिकानां, जानाति यो दुःखसुखेऽपि नित्यम् । जानाति यः शीतगुणं च तापं, तृषां तथा रोग मथो बुभुक्षाम् ॥ ३३ ॥ देहेषु तद्ध्यापकमाऽऽत्मतत्त्वं, विचार्यतां सम्प्रति बुद्धिमद्भिः।
आत्मा असंख्यातप्रदेशरूपो, नित्यस्तथा शाश्वतनिर्विकारः ॥ ३४ ॥ चिच्छक्तिरेषा प्रतिचेतनं तु, प्रवर्ततेऽनादित एव कालात् । जडस्वरूपं खलु पंचतत्त्वं, न कश्चिदायाति तदत्र बाधः ॥ ३५ ॥ परोभवः केन जनेन दृष्ट, इत्युत्तरन्त्वेवमिदं चकास्ति ।
For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ረ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सर्वज्ञदेवेन स आलुलोके, श्री केवलज्ञानविलोकनेन ॥ ३६ ॥ कुत्रेश्वरो दृष्टिपथं प्रयातीत्येवं वचो धीविकला वदन्ति । सज्ज्ञानदृष्ट्या सकला भवन्ति, जायेत वस्तत्र हठाग्रहः कः ॥ ३७ ॥ प्रत्यक्षलक्ष्यं खलु यद्यदस्ति, तदेव वश्चेत्परमं प्रमाणम् । पितामहा ये भवतामभूवन्, किन्तत्र युष्माकमहो प्रमाणम् ॥ ३८ ॥
परम्पराभिः सकला भवन्ति, चेन्मानसं व स्तदुरीकरोति । परम्पराभिर्यदि तीर्थनाथं,
मन्येत तत्क्लेश इहास्ति वः कः ॥ ३९ ॥
तीर्थङ्करः सर्वविदस्ति भूमा, सत्यस्वरूपं प्रकटीकरोति । ददर्श देवः स समप्रसिद्धान्, सच्छाश्वताच्छुद्धमयाश्चितस्तान् ॥ ४० ॥ तीर्थङ्करोऽसौ परमेश्वरोऽस्ति, शिवाख्यपुय्र्याः परमो महीपः ।
For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
पश्यन्ति तं ज्ञानिजनाः परेशं, मूढो जन श्वेतसि तुष्णिमास्ते ॥ ४१ ॥ दृग्गोचरे स्तो न हि पुण्यपापे, सैषाऽपि शङ्का तव युक्तिहीना। वाय्वादयो दृष्टिपथं न यान्ति, तान्वा प्रवीणाः कथमामनन्ति ॥ ४२ ॥ न पुद्गलस्कन्धचयोऽपि कश्चित् , प्रेक्षावतां दृष्टिपथं प्रयाति ।। स्पष्टास्तथा केचिदथो भवन्ति, न किन्तु ते दृष्टिपथं प्रयान्ति ॥ ४३ ॥ स्पष्टे तथा स्तो ननु तापशैत्ये, न किन्तु ते स्तः क्वचिदागृहीते । असातसाताभिधपुद्गला ये, फलोदये ते प्रमितिं प्रयान्ति ॥४४॥ उत्पद्यते कोऽपि भवी मनुष्यः, पुण्यप्रकर्षे स्त्रिदशालयेऽपि । अत्युग्रपापै नरकेऽपि कश्चि,दाश्चर्यमायाति किमत्र विद्वन् ! ॥ ४५ ॥ कल्पनां नरकं स्वर्ग, मन्यन्ते मूढचेतसः । अन्यथा सत्यरूपं न, रहस्यं चैतदान्तरम् ॥४६॥
For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सज्ज्ञानिभिः सर्वमिदं च दृष्टं, स्वर्गस्तथाऽयं नरकश्च साक्षाद् । सर्वज्ञदृष्टेरिदमस्ति दृश्यं, जगत्समग्रं सचराचरं च ॥ ४७ ॥ चन्द्रग्रहोऽयं तपनग्रहो वा, सूत्रैः स्वयं सूत्रकृता बभाषे । स्वर्गोऽपि तद्वन्नरकोऽपि तद्वत्, सत्यत्वत स्तबृदि वित्त विज्ञाः ॥४८॥ प्रयोजनं ज्ञानवतां किमस्ति, यदर्थमेवं परिकल्पयन्ति । रागो न रोषो न विभाति येषां, ख्याताश्च ते भूमिषु सत्यवाचः ॥ ४९ ॥ दानेन किम्वा तपसाऽपि किम्वा, जापेन किम्वा व्रतसाधनेन । प्रकुर्वते मुग्धजनाः कुतर्क, न जायते तद्धिषणा स्थिरा भोः ॥ ५० ॥ दानेन सर्वेप्सितमस्ति लभ्यं, दानेन संसिद्ध्यति चाऽपि सर्वम् । उत्पद्यते स्वोत्तमजातिगेहे, सर्व तदेतन्महिमाऽस्ति तस्प ॥ ५१ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
११
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
उत्पद्यते राजगृहेऽपि कश्चित्, कश्चित्पुनर्भिक्षुक जीर्णकुट्याम् । दानोत्थपुण्यस्य विनोररीस्थान्, न्यायालये सन्तमसं तमश्च ॥ ५२ ॥
॥ ५३ ॥
व्रतेन दानेन तपोजपाभ्यां, पुण्यस्य बन्धो भवति स्फुटञ्च । तस्यानुसारं लभते च जन्म, सद्युक्ति मेतां हृदये कुरुष्व पाश्चात्यलोकैः सह सङ्गमेन, वैकल्यमाप्नोति सतां च बुद्धिः । तोक्तशास्त्रश्रवणं विना स्या, सदैव ते नास्तिकता मनस्सु ॥ ५४ ॥ करोति संगं न च सद्गुरूणां, सद्ग्रन्थपाठं न तथा करोति । सदा पुरस्कृत्य मतिं स्वकीयां, सदैव मूढः कुपथे प्रयाति
For Private And Personal Use Only
॥ ५५ ॥
न दीर्घदृष्टिः समुदेति येषां, तत्वावबोधोऽपि तथा न येषाम् । सुधारयन्ते किमिहाऽतिमूढा; निर्बुद्धयः कौशलशक्तिशून्याः ॥ ५६ ॥
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
नेदं पुनर्जन्म च सिद्धमस्ती,त्येवं जनाः केऽपि समुगिरन्ति । प्रवर्तते सत्यवचो न तेषां, विचार्य सत्यं हृदि सूचयामः ॥ ५७ ॥ अनादिकालाद्यदि सिद्ध आत्मा, तदा पुनर्जन्म कथं न सिद्धम् । विना पुनर्जन्मनि संस्कृति वा, कथं शिशोः स्तन्यगतिः प्रसिद्धा ॥ ५८ ॥ उत्पद्यते कोऽपि विहीनचक्षुरुत्पद्यते कोऽपि विहीनपादः । एतत्पुराजन्मकृतै श्च पापैः, संजायते न्यूनशरीरवत्त्वम् ॥ ५९ ॥ सुशोकिनः केऽपि जना भवन्ति, भवन्ति केचिबहुरोगिण श्च । तत्पूर्वजन्मार्जितपापजालैरनेकसन्तापमहो लभन्ते ॥६० ॥ उदेति जातिस्मरणं च यस्माद्, सिद्धा पुनर्जन्मकथा च तस्माद् । तस्मात्पुनर्जन्मविनाशनाशादनादिरात्मा स्वयमेव सिद्धः ॥ १॥
For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
जहाति धत्ते वसनं तथापि, न जायतेऽन्यो मनुजः कदाचिद् । देहं च गृह्णाति जहाति वाऽऽत्मा, स एव चाऽऽत्मा न च कश्चिदन्यः ॥ ६२ ॥ समाधिना योगसहायभाजा, योगी पुनर्जन्म सुखेन वेत्ति । ज्ञानेन जानाति जगत्स सिद्धः, साक्षात्तथा स्वानुभवेन विद्वान् ॥६३॥ क्रोधः पुनर्जन्मजसंस्कृतेःस्यासिद्धस्तथा भीमभुजङ्गमेषु । एवं च तन्नास्तिकवादितर्क, देशादमुष्मात्तु बहिश्चकार ॥६४॥ तत्पंचभूतात्पृथगेष आत्मा, सचेतनो दृष्टिपथं न याति । वा पंचभूतात्मकयोगजन्या, सा चेतनाशक्ति रुदेति काऽपि ॥६५॥ यः पंचभूतात्मकयोग एषः, स एव मे चेतनशक्तिवेत्ता । क पंचनूतात्मकयोगमेतं-, विना भवेच्चेतनशक्तियोगः
For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
१४
पंचभूतस्य संयोगा-दात्मसंज्ञाऽस्ति चाऽऽत्मनः । पंचभूतवियोगेन, चेतनाऽपि विनश्यति ॥ ६७ ॥
चेत्पंचभूतान्यधिकानि किम्बा, ... न्यूनानि तेभ्यस्तु विचित्रसृष्टिः । अन्धश्च कश्चिद् बधिरश्च कश्चित्, कश्चित्तथा विक्लववाग् मनुष्यः ॥६८॥ उत्कृष्टनिष्कृष्टसमीरयोगाच्छुद्धोऽथ विक्षिप्तमति श्च कश्चिद् । पञ्चेन्द्रियाणामथ शक्तय श्च, ताः शक्तिभूतेतिपदेन वाच्याः ॥ ६ ॥ भोः पंचभूतानि मृते शरीरे, संयोगतश्चाऽपि भवन्ति तानि । न ज्ञातृता तत्र चकास्ति काचिजडत्वतः किन्तु विलोकितानि ॥ ७० ॥ तत्पंचभूतात्पृथगेतदात्म,द्रव्यं तदेतद्धृदि वित्त विज्ञाः । धूर्तेः कृतात्कोटिकुतर्कतोऽपि, सिद्धान्ततो नैव चलन्ति भव्याः ॥७१ ॥ श्रात्मा न यस्मादुदपद्यताऽसौ, तस्मादजोऽयं कथितो यतीन्द्रैः।
For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
रूपं न यस्मादिदमात्मनोऽस्ति, तस्मादरूपी कथितो मुनीन्द्रैः ॥७२ ॥ स्कन्धं च कर्मात्मकपुद्गलानां, संगृह्य संगृह्य स जन्म धत्ते । आत्मा त्वयं निश्चयतोऽस्त्यरूपी, रूपी पुनः संव्यवहारतोऽस्ति ॥ ७३ ॥ संजायते कर्मत एव चान्धो, मूकश्च कश्चिदधिरश्च कश्चिद् । यश श्च मानं च निजापकीर्तिः, सर्वन्त्विदं चेतन एव विन्ते ॥७४ ॥ उत्कृष्टनिष्कृष्टसमीरयोगाच्छुद्धोऽथ विक्षिप्तमतिश्च कश्चिद् । प्रलापिनस्त्वेव मुदीरयन्ति, सर्वन्विदं मे वितथं विभाति ॥७५ ॥ कर्मोदयेनाऽपि निमित्तयोगैः, संजायते च प्रथिलो मनुष्यः । श्रात्मा त्वयं विस्मरति स्वभावं, विक्षिप्तचित्तं तु जगद्ब्रवीति. ॥७६ ॥ स कर्मकर्ता सहि कर्मभोक्ता, यश्चेतन स्तं हृदि वित्त विज्ञाः ।
For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
यद्वा पुनर्जन्मनि सत्प्रमाणं, प्रमाणितं तत्प्रथमं मया तु ॥७७॥ मया पुनर्जन्मप्रमेयसिद्धिरात्माख्यग्रन्थे लिखिता विचार्य । ज्ञात्वा स्वयं ज्ञानिजनश्च सत्यं, प्रवर्तते मुक्तिपथानुयायी
॥७८॥ श्रद्धा दृढा चेत्प्रभवेजनानां, तदा तु सम्यक् सकलं विभाति । ये सन्ति वा दुर्भविनो मनुष्याः
श्रद्धा कदाचिद्धदये न तेषाम् ॥७६ ॥ भवन्ति सरला वक्रा मिष्टान्नं जायते विषम्सदा दुर्भविजीवाना मन्धकारोऽन्तरे हृदि ॥८॥ कोऽहं च मे कः किमिदं च दृश्यं, नैषां च भावः हृदयेऽपि कश्चिद् । या बाह्यदृष्टेननु वासनेयं, प्रवर्तते सा बहिरात्मधाम परेशकर्तृत्वमतानुगाना, बाह्याऽऽत्मनां स्यात्परमो विनोदः ।
आत्मा हि साक्षात्परमः पराऽऽत्मा, विनेति विज्ञानमयोऽन्धकारः ॥८२॥
For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
હ
न रागरोषौ भवतो यदन्त, देहेन शून्यो भगवान्स साक्षाद् । कार्ये विना तत्समवायिहेतुं, निमित्तहेतोः कथमस्ति धाम अनादिकालाज्जगदस्ति सत्यं, स्वयं च तत्सिद्धमिदं च वित्त । कर्ता न तस्य प्रभुरस्ति कश्चिदेवं स्वचित्ते धियमानय त्वम् । अनादिकालात्परिणामभाजी, वाशुद्धतत्तत्परिणामयोगात् । देहादिकानामयमस्ति कर्ता, स्वात्मेति कर्तृत्वपदप्रयोगः आत्मा स एवाऽस्ति परो महेशः, सत्तानयेनेतिबुधैः प्रणेयम् । स्वर्ण यथा शुद्धमशुद्धमस्ति, न्यायं च सद्युक्तियुतं गृहाण स्वतः परेषां परिणामयोगात्स एव श्रात्मा परकारकोऽस्ति । स शुद्धतत्तत्परिणाम वाँश्चे
त्स्वेषां गुणानां हि तदाऽस्ति कर्ता ॥ ८७ ॥
--
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
॥ ८३ ॥
॥ ८४ ॥
॥ ८५ ॥
॥ ८६ ॥
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
स ईश्वरःकर्मविवर्जितोऽस्ति, स कारकःस्याच कथं परेषाम् । कर्ता परेषां स तु बाह्य आत्मा, सम्यक्प्रमाणःपरमार्थ एषः श्रात्मा तु मिथ्यापरिणामतःस्याषटकारकाणां व्यवहारभाजी। स शुद्धतत्तत्परिणामकर्ता,
शुद्धत्वतो वै परिणामवान्स्यात् ॥८६॥ श्रात्मानं मन्यते कश्चित् सर्वत्र व्यापकं प्रभुम् । एकमात्मानमेवाऽसौ मुक्तं बद्धं च मन्यते ॥१०॥
एते परात्मप्रतिबिम्बभाजो, जीवा अनेके ननु ये च सन्ति । जीवत्वनाशे सति सैव आत्मा, भवत्यशेषः परमात्मदेवः नैवंविधं वर्तत प्रात्मतत्त्वं, सर्वेषु यत्तस्य भवेद्विभुत्वम् । एकं भवेच्चेजगदात्मतत्त्वं, दुःखं सुखं वा न तदा घटेत ॥१२॥ एकस्य बन्धेन समग्रबन्ध, श्चैकस्य मोक्षण समग्रमोक्षः।
For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
स सत्तया संग्रहतोऽपि चात्मा, स्याझ्यापकश्चेतनशक्तिवाँश्च ॥९३ ॥ तदात्मतत्त्वं प्रतिकायमस्ति, पृथक् पृथक् चेति वदन्ति सन्तः । व्यक्तित्वतस्तु सकला हि भिन्ना, स सत्तयैको गुणसाम्यत श्व
॥१४॥ प्रात्मा स साक्षात्परमः पराऽऽत्मा, चानन्तमात्मानमवेत विज्ञाः । कर्मक्षयेणैव स शुद्ध पात्मा, बुद्ध श्चिदानन्दमयश्च देवः स्वस्वामिभावः शिवधाम्नि चास्ती, स्येवं च केचित्सुधियः प्रणेदुः । कर्मक्षयेणैव स सन्निभः स्यान्न भिन्नता तत्र विलोक्यते च ॥६६॥ जीवेशमायात्रयभेदवादो, जगत्सु सर्वत्र विलोक्यते च । जीवो न चेशो भवति न चेशो, जीवः कदाचिद्भवतीति सिद्धम् ॥७॥ मायावशा जीवगणाश्च सन्ति, मायोपरि श्रीभगवान्महेशः ।
For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
हे सेवका एव वेत्य चित्ते
सदा कुरुध्वं जगदीशभक्तिम् ॥१८॥ सम्यज्ज्ञानं विना केचि-प्रवदन्ति मुधा वचः । सम्यग्दृष्टिर्भवेद्येषां, तेषां सम्यगविवेचनम् ॥६६॥
जीवेशभेदस्तु स माययैव, प्रत्यक्षयोग्यो भवतीति चेद्भोः। ज्ञानादयः सन्ति गुणा द्वये हि, कथं तदा स्यादनयोश्च भेदः . ॥१०० ॥ जीवेशभेदः खलु माययैव, विभावनीयश्च बुधै यथार्थः। जीवः परेषां परिणामवान्यस्तदन्य ईशः क इहाऽस्ति खेदः ॥ १०१॥ जडस्वरूपा त्वियमस्ति माया, वाच्या कथं सा ननु चेतनेति । जीवेशयोश्चेतनशक्तिरस्ति, तच्चेतनां तां हृदि वित्त विज्ञाः ॥१०२॥ अनित्य आत्मेतिविचारणेन, युक्तो विचारो नहि कश्चिदस्ति । जन्मान्तरे यत्स्मरणं जनानां, तदात्मनित्यत्वत एव विद्धि ॥१०३ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रात्मा यदा स्यात्क्षणिक स्तदा स्या, द्बद्धश्च का कैः कृतकर्मभिस्सः । कुर्वीत कश्चिच्च कृतस्य भोगं, भुजीत कोऽपीति महत्यनीतिः ॥१०३ ॥ क्षणे क्षणे चास्य विचारराशि, रुत्पद्यते चाशु विनाशमेति । नित्यो निजात्मेतिविचारणेन, कथं तदुत्पादविनाशभावः ॥१०५॥ भूते भविष्ये सपदि त्रिकाले, य एकरूपः स हि नित्य आत्मा। न यत्स्वरूपं परिवृत्ति मेति, नित्यं तदेवाऽस्ति जगत्सु वस्तु ॥१०६ ॥ चेन्नित्य आत्मा भवतीति तरिक, विचारराशिः परिवृत्तिमेति । विचारराशिः परिवर्तते चेस नित्य पात्मा कथमस्ति तर्हि ॥ १०७॥ यतोऽस्त्यनित्यस्तत एव चात्मा, क्षणे क्षणेऽसौ परिवृत्तिमेति । प्रवर्तते चात्मविचारराशिायः स एषः क्षणिकाभिधानाम् ॥ १०८॥
For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सम्यग् गुरोर्भूतकृपाकटाक्षर्वदाम्यहं निश्चित मात्मतत्त्वम् । चेत्सत्ययुक्त्या हृदि धारयेत, तदा हि भव्यत्व मुदेति चित्ते ॥१६॥ एकान्तपक्ष हृदये निधाय, अनित्य पात्मेति विचारयेत, विज्ञा अनेकान्तविचारणेन, दक्षप्रमाणं सबलं दधन्ति ॥११० ॥ नित्योऽयमात्मा बुधसार्वभौमै, द्रव्यार्थिक नीतिदलेऽस्ति वाच्यः । तथाऽयमात्मा कथितोऽस्त्यनित्यः शास्त्रोक्तपर्यायनयेन विज्ञैः ॥१११॥ ललन्तिकाकडूणमुर्मिकेति, सुवर्णपर्याय इदन्तु सर्वम् । भिन्नत्वतस्तत्परिवर्ततेऽथो, स्वर्णत्वमस्त्येव तथाऽपि तत्र ॥११२॥ अनेकपात्राणि च पार्थिवानि, न तत्र पृथ्वी परिवर्तते च । ज्ञानं परं तत्परिवर्तते हि, तथा निजात्मा परिवर्तते न ॥११३ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ज्ञानस्य तत्तत्परिवृत्तितस्तु, स्वयं निजात्मा परिवृत्तिमेति । मृद्रव्यपर्यायविनाशतः स्याक्षयस्त्ववश्यं ननु मृत्तिकायाः ॥ ११४ ॥ न मृत्तिकाऽसौ परिवर्तते तु, भवेत्कथं तच्क्षणिकोऽयमात्मा। पर्यायतोऽयं तु भवेदनित्यो,
द्रव्यार्थिक नीतिदले तु नित्यः ॥११५॥ नित्यानित्योऽयमात्माऽस्ति विविच्य हृदये वह । स्यादादमतबोधेन चिदानन्दश्रियं भज ॥११६॥
प्रात्माऽस्ति किम्बस्तु तदस्य भानं, प्रवर्तते यस्य न चित्तदेशे। इतस्ततो धर्मपदं वदन्तो, भ्रमन्ति बाह्यात्मधियो मनुष्याः ॥ ११७ ॥ न जातिवंशेषु चकास्ति धर्मो, बाधक्रियायां नच कोऽपि धर्मः। विनात्मतत्त्वग्रहणं तदेत, हाद्यात्मबोधायतनं चकास्ति ॥११८ ॥ पुण्योदयात्सद्गुरुसंगमः स्यादिना प्रयासेन जगत्सु विज्ञाः। !!!
For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
भेदावबोधस्य विधाय युक्तिं, गृह्णाति तत्त्वं विरलो मनुष्यः ॥११६ ॥ श्रीसूर्यनारायणतेजसा तु, विनाशमेतिस्वयमन्धकारः। अन्तस्तमः किन्तु न सूर्यभाला, कदापि दूराय गतिं करोति ॥१२०॥ परं महासद्गुरुसंगमेन, अन्तस्तमो नाश मुपैति शीघ्रम् । श्रीसद्गुरुजंगमकल्पवृक्षो, भवन्तु तत्सद्गुरुदेवदासाः ॥ १२१ ॥ निजाऽऽत्मनोऽसावुपकारको यत्सत्यं ततः सद्गुरुधर्मदेवः। सेवध्वमेनं करणत्रयेण, यतो दुरभ्यास उदेतु नैव ॥ १२२ ॥ मिथ्या कुतर्क किमुवा कुरुध्वं, शीघ्रं मृषावाद मुदेजयध्वम् । गुरोरधीनं कुरुताऽऽत्मचित्तं, शुद्धं च हार्द सततं लभध्वम् ॥ १२३ ॥ मायासु भूत्वा प्रथमं हि मना, श्चित्ते स्वकीये किमु धत्त मानम् ।
For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
गुरोरधीनं कुरुताऽऽत्मचित्तं, स्वगेहभानं च ततो लभध्वम् ॥ १२४॥ श्रद्धा गुरो यस्य चकास्ति चित्ते, वा यस्य चित्ते गुरुभक्तिरस्ति । तस्यानुसारेण जगत्सु कश्चिद्, भवी मनुष्यो लभते च तत्त्वम् ॥ १२५ ।। प्राणाधिकः प्राणसमाधिको वा, पुत्राधिको यस्य गुरौ च रागः। वाचा गुरोः सद्गुणधर्म माप्य, सौभाग्यभोगं लभते मनुष्यः ॥१२६ ॥ चेतस्य संख्यात्मप्रदेशरूपं, तदात्मतत्त्वं प्रविचारयध्वम् । आत्मा हि साक्षात्परमात्मदेवः, स एव शुद्धो भगवाँश्च बुद्धः ॥१२७ ॥ पादाच्छिरो व्याप्य च दर्शनार्थी, यो वर्तते पुद्गलरूपिदेहः। खड्गो यथा वर्तत श्रात्मकोशे, तथा निजात्मा वसति स्वदेहे ॥१२८॥ न चेन्द्रियाणां निचयो निजात्मा, श्रात्मा यतो वाड्मनादिभिन्नः।
For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ज्ञातं च येनान्तर मात्मतत्त्वं, तज्ज्ञानिनां लक्षणमस्ति वित्त ॥१२६ ॥ लेश्याख्ययोगोऽपि नचाऽऽत्मतत्त्वं, न वर्गणाश्चाऽपि तदात्मतत्त्वम् । ज्ञातं च येनान्तर मात्मतत्त्व, मिदं च तस्यैव विभाति रूपम् ॥१३०॥ निजस्वरूपस्य विधायकोऽस्ति, स निश्चलः शून्यकल श्चिदात्मा। सच्छाश्वती तस्य अनन्तशक्तिदेदात्यसौ स्वीयगुणस्य दानम् ॥१३१॥ स निर्मलो निश्चल श्राश्रयश्च, स सर्ववेत्ता न जडेन वेद्यः। किञ्चिद्विकारोऽपि यतोऽस्ति नैव, निष्कृष्टसूक्ष्मादपि सोऽतिसूक्ष्मः ॥१३२ ॥ अनादिकालोद्भवयोगतश्च, पीनोऽस्ति मिथ्यापरिणामतोऽयम् ॥ संगृह्य कर्मात्मकपुद्गलाँश्च, जिनोऽपि जातस्त्वतिदीनदीनः ॥ १३३ ॥ संगेाषित्वा जडपुद्गलानां, स व्यस्मरत्स्वीयगुणस्य भानम् ॥
For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
त्यक्त्वा गुरूणां वचनामृतं च, विषस्य पानं विदधे शरीरी ॥ १३४ ॥
आविर्भावतिरोभावौ सत्ताव्यक्ताविमौ मतौ। स्वकीयद्धितिरोभावस्तस्य हेतुः प्रमादता ॥१३॥ परान्स्वकीयानवबुध्य सोऽहं, परप्रदेशे भ्रमणं चकार ॥ संमोहमायासु विभूय मत्तः, क्लेशाननेकान्विविधाँश्च लेभे अहर्निशं रागगतो बभूव, यतस्ततोऽहं भ्रमणं चकार ॥ रागस्य रोषस्य च योगहेतोः, कर्म गृहित्वा तु लभेऽतिदुःखम् ॥१३७ ॥ यथाऽस्ति बुद्धो भगवान्परात्मा, सिद्धादयश्चाऽपि यथा भवन्ति ॥ प्रात्माऽहमप्यस्मि तथैव नास्मिन्नुत्कृष्टनिष्कृष्टविधे ने भेदः ॥१३८ ॥ यथा निजस्वप्नदशासु चित्तं, चांचल्य मेवालभते न शान्तिम् ॥ स्वस्वप्नसृष्टिं बहु भाषते च, तज्जायते दूरतरं प्रयाति ॥ १३६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
२८
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
॥ १४१ ॥
तथैव चायं ननु बाह्य श्रात्मा, दशामनेकां विविधां च वेत्ति ॥ यदाऽन्तरात्मा भवति स्वबोधातदा न कश्चिद्वृदि तस्य खेदः यो ज्ञानवानस्ति निजान्तरात्मा, स्वपीति सोऽयं परभावमध्ये ॥ तथा स जागर्ति निजस्वरूपे, स्वभाव एषः खलु चेतनस्य चतुर्थं च गुणस्थान - मारभ्याऽयं स्वचेतनः ॥ द्वादशस्थानपर्यन्त-मन्तरात्मैव कथ्यते ॥ १४२ ॥ अन्तरात्मिक योगेन सम्यक्त्वी कथ्यते जनः । अन्तर्वृत्तिस्तु चैतेषां भिन्नत्वेन परीक्ष्यते ॥ १४३ ॥ सो विषाभो विषयस्य येषां रंगो न येषां परपुद्गलानाम् ॥ वैराग्यमेवास्ति मनस्तु येषां, मज्जन्ति धन्याः समताद्युनद्याम् साम्यं सुवर्णोपलयोश्च येषां, येषां समौ निन्दकन्दकौ च ॥ निजान्तरात्मासुमतां जनानामभ्यास एवं खलु वर्तनीयः
For Private And Personal Use Only
॥ १४० ॥
॥ १४४ ॥
॥ १४५ ॥
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ज्ञानं च तस्याऽऽचरणं च सेवा, तथोपयोगः स्थिरभावतः स्याद् ॥ भोगो भवेदौदयिकाख्यभावे, यथास्ति योगो जलपङ्कजानाम् ॥१४६ ॥ स्यादात्मतत्त्वस्य विचारणा च, ध्यानं च धर्मस्य भवेत्स्वचित्ते ॥ प्रार्तस्य रौद्रस्य तथा विमोके, निजान्तरात्मा भवति स्वमित्रम् ॥ १४७ ॥ स्वोत्कर्षयोगेन यदीयचित्तं, ध्यानं न यस्यास्ति परापकर्षे ॥ सदैव नैवास्ति यदीयवृत्ति, स्तमन्तरात्मानमवेहि चित्ते ॥१४८ ॥ सम्पूर्णसंसार मिमं नरा ये, जानन्ति विष्टागृहतुल्यमेव ॥ ते चान्तरात्माभिधमानवा हि, लोकेषु तेषां सफलोऽवतारः ॥ १४९ ॥ भोगाँश्च ये रोगसमान्विदन्ति, न संसृतौ सौख्यलवोऽपि तेषाम् ॥ जगत्परं स्वार्थपरं तथेमे, माता पिता स्वस्मृगणाश्च सर्वे ॥१५० ॥
For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
उवास कारागृहतुल्यदेहे, बद्ध स्तथायुष्यसुशृङ्खलाभिः ॥ जगत्सु किम्बारचयेन्मनुष्यः, स्कन्धा इमे सन्ति तु पुद्गलानाम् ॥ १५१ ॥ निजात्मिकध्यानसुरक्तता च, रत्नत्रयीध्यानमथो भवेच्च ॥ एकोऽस्म्यहं सर्वगुणैः प्रपूर्णो, ज्ञानं तदेवं खलु सत्यमस्ति ॥१५२ ॥ रत्नत्रयीस्वामिवरोऽहमस्मि, सुखात्मकः शाश्वतचित्स्वरूपः ॥ कदाचिदन्यस्य भवामि नाह,
महं परानन्दमय स्वरूपः ॥ १५३ ॥ क्रमेण सुखदुःखे च सातासाताख्यकर्मतः चतुर्गतिभवे कूपे केवलं दुःख माप्यते ॥ १५४ ॥
कुप्यामि कं वा प्रति लोकमध्ये, न दृश्यते क्रोधिजनोऽपि कश्चिद् ॥ रागं तथाऽहं प्रति कं करोमि, न दृश्यते रागिजनोऽपि कश्चिद् ॥१५५ ॥ द्वेषोभवेच्चेतसि ते यदा तु, द्वेषी स्वयं तर्हि भव त्वमस्य ॥
For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
३१
द्वेषातिगं मानसमान्तरं चे तद्वृत्तितो ज्ञायत श्रात्मतत्त्वम् चेद्भासते संस्थिरमात्मचित्तं, तद्भासते संस्थिरमेव सर्वम् ॥ मूर्छातिगान्मानसयोगतः स्यास्वयं स श्रात्मा परमोऽवधूतः ॥ १५७ ॥
चित्तैर्भवस्य भ्रमणं चकास्ति,
चित्तैर्भवानां च भवेद्विनाशः प्रवर्धते चंचलताऽपि चित्तै, राशाऽपि सर्वस्य सुखस्य चित्तैः
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
॥ १५६ ॥
॥ १५८ ॥
।। १५६ ।।
मनः कपिमहसुरां निपीय, निरन्तरं कूर्दति धाम धाम्नः ॥ मनःकपि र्यो विषयातिगोऽयं, प्रवर्ततेऽसौ स्थिर सौख्यधाम कष्टक्रियां प्रकुर्वन्ति न कुर्वन्ति वशं मनः निष्फलाऽस्ति क्रिया तस्य यथा चित्रं रजःस्थले ॥ १६० ॥ कम्पमाने सरोनीरे चन्द्रबिम्बञ्च कम्पते ॥ स्थिरे सति सरोनीरे स्थिरो वशमना जनः ॥ १६१ ॥ पुरुषार्थं मुदा धृत्वा, कर्तारः स्ववशं मनः ॥ श्रात्मार्थिनो जनास्ते तु न दीना कैश्च हेतुभिः ॥ १६२॥
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
३२
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
दुपथं कुपथं धाव, द्विषमेव महन्मनः ॥ यावज्जितं मनो नैव तावदस्ति तमः स्थिरम् ॥ १६३॥ किं करोषि मनोलौल्यं, मनोलौल्यं निवारय ॥ कुरु मोक्षपुरश्चित्तं गच्छ पारं भवाम्बुधेः ॥ १६४ ॥ भोगिविषयभिताया, यावदस्ति भवन्मनः भवस्य भ्रमणं तावन्नात्र संशयवान्भव ॥ १६५ ॥ स्वध्यानेन जहि स्वान्तं विषयेच्छां निवारय ॥ मानवानां नहि प्राप्योऽवतारो हि पुनःपुनः ॥ १६६ ॥ द्वेषिद्वेषं त्यजाशु त्वं कस्य द्वेषं करोषि च ॥ द्वेषिणश्चात्र संसारे, भ्रमन्ति हि चतुर्गतौ ॥ १६७ ॥ द्वेषस्तव न धर्मोऽस्ति, परपरिणामतोऽस्त्ययम् ॥ व्यर्थ द्वेषं विधाय त्वं भवे क्लेशं च लब्धवान् ॥१६८॥ सदा शुद्धस्वरूपस्त्वं, निर्मलः सिद्धसन्निभः ॥ मत्वा वस्तु परं स्वीयं, किं विस्मरसि चेतनम् ॥ १६९ ॥ परपरिणामतो नित्यं, पृथक् चेतननायक ॥ विचारयन्निजं स्वेन, लभतेऽनुभवं स्वयम् ॥ १७० ॥ हास्यरोदौ न ते धर्मस्त्वमसि गमनातिगः ॥ शुल्कागारनिभो देहस्तत्र का ममता तव ॥ १७९ ॥ श्रमुञ्चच्च बहून्देहान्, तथैवायं तनुः पुनः ॥ तस्मादतिपृथक् स्वात्मा, चिदानन्दो गुणालयः ॥ १७२॥
For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
जायते म्रियते नैव विद्धि स्वमविनाशिनम् । अजरोऽथामरः स्वाऽऽत्मा त्वं सुखायतनं महत्।१७३। अनन्तशक्तिसम्पन्नमनन्तर्दै श्च कारणम् । निश्चलं ध्यायमानानां,-क्लेशो नश्येदनादिजः ॥१७॥ न त्वं दुःखी न दुर्भागी स्वान्तदृष्टिं प्रधारय । अमूल्यायुः स्वयं प्राप्य प्रीति च स्वगुणे कुरु ॥१७॥ स्वर्ण नासि नवा रौप्यं पुद्गलस्कन्ध एव सः । तत्र त्वं लोभको भूत्वा मूढ किं नाम वश्यसे ॥१७६॥ नासि नारी न पुत्रादि स्त्वत्तो भिन्न मिदं जगत् । सदा भिन्नोऽसि सर्वस्मात्स्वं दीनं मन्यसे कथम् ॥१७७॥ पामाघर्षणवृद्ध्यर्थं सुखं दुःखमयं हि तत् । विषयवासनासौरव्यं भवकूपोऽस्ति केवलम् ॥१७८॥ स एव भवमूलं य श्चेतनः परसम्मुखः । आत्मावस्थानुकूलःस चेतनः यः स्वसम्मुखः॥१७६॥ परभावे यदारक्त स्तदा कर्म समश्नुषे । विहरन्स्वस्वरूपे च त्वं प्राप्नोषि सदा सुखम् ॥१८०॥ अन्तर्दृष्टि हि धर्मोऽस्ति कर्माणि बाह्यदृष्टितः । रहस्यं तस्य संचिन्त्य चित्ते चिन्तय सज्जन !! ॥१८॥ अन्तर्दृष्टिमनुष्याणां,-चित्तष्वानन्द उद्भवेत् । जगत्पाशसमं तेषां केवलं दुःखकारणम् ॥ १८२ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सम्रा राजा च रंकश्च सर्व नाटय मिदं जगत् । नात्र ते ममतांशोऽपि पुद्गलममतां त्यज ॥ १८३ ॥ सर्वस्मात्त्वं महाश्रेष्ठ स्तव दास इदं जगत् । आशादासीवशे कृत्वा ध्याने वासं सदा कुरु ॥१८४॥ धर्माधर्मवियत्काल,-पुद्गलान्चिन्तयाधुना । तेभ्यस्त्वं सर्वदा भिन्नः कालेनाऽनादिना तथा ॥१८५॥ भूत्वाऽन्यपरिणामी त्वं पुद्गलेऽनादिकालतः। कृत्वाऽज्ञानं च मिथ्या स्वं शक्तिमेव व्यनाशयः॥१८६॥ पुद्गलो न हि ते मित्रं तस्य संगे न ते सुखम् । एकत्वेन सुखं तेऽस्ति दु:खं तु मोहभावतः ॥१८७॥ मोहेनाहो निजात्माऽयं बद्धो भवति पुद्गलैः। दुःखोपायं तु वेत्त्यात्मा विदन्ति नच पुद्गलाः॥१८८॥ स्वस्मिन्मिलन्ति दुग्धाम्बु-वत्सातासातपुद्गलाः। श्रात्मा परग्रही भूत्वा सुखंदुःखं समश्नुते ॥ १८९ ॥ बाह्यस्य परिणामेन भवेद्वन्धो निजात्मनः । बाह्यदृष्टि भवनात्मा स्वयमन्धः प्रजायते ॥ १६०॥ अन्तर्दृष्टिं च कुर्वाण अात्माऽऽत्मानमवेक्षते । बद्धो भवति नात्माऽयमानन्दः स्वस्वभावतः ॥१९१॥ मात्माऽसंख्यप्रदेशेन, स्वयमेव प्रकाशते । द्वयोपयोगतश्चात्मा शुद्धसिद्धश्च शाश्वतः ॥१६२॥
For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रात्मशुद्धस्वरूपो हि स्थिरदृष्टया च धार्यताम् । ज्ञानेन भासते स्वात्मा लोकालोकप्रकाशकः ॥१६॥ केवलशुद्धरूपे तु अखण्डानन्द उद्भवेत् । लोकाचारे परं दृष्टो भवदुःखमहोदधिः ॥१९४ । रत्नचिन्तामणिं त्यक्त्वा काचमिच्छेच्च को जनः। श्रात्मन् !! क्षणिकसौख्यार्थ सत्यं त्यजति किं भवान्१९५ शाश्वतः सत्य श्रात्माऽयं सुखानां धाम शाश्वतम् । नान्यत्र कुत्रचित्सौख्यं किं विस्मरसि चेतन!।१९६। विक्षिप्तो ज्ञानशून्यो य स्तस्य चान्तस्तमो महत् । बाह्यसौख्यस्य लाभार्थ स्थानात्स्थानं च गच्छति।१९७॥ स्वप्नमोदकभोगेन बुभुक्षा नैव शाम्यति । परपुद्गलसौख्यं यद् दुःखसम्बन्ध एव तत् ॥१९८॥ जानीहि स्वं स्वयं स्वात्मन्नपारं पारवान् यतः । निर्मलः केवलज्ञानस्वरूपः स्वगुणाकरः ॥१९९॥ निर्मलं भवतो ज्योति निरञ्जनमतीन्द्रियम् शुद्धा निरुपमा सत्ता निश्चयनयत स्तव ॥२०॥ मुढा बाह्यं हि पश्यन्ति स्वान्तः पश्यन्ति योगिनः श्रात्मा स्वपरविद्योती स्वान्तर्गुह्यमिदं वचः ॥२०१॥ कां वाता ते करिष्येऽहं सर्ववाचामगोचरः स्थावादसत्तया पूर्णश्चिदानन्दस्वरूपवान् ॥२०॥
For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
३६
॥२०७॥
श्रस्तिनास्तिस्वरूपाणां - स्थानं त्वमसि शाश्वतम् । त्वां विनाऽन्योऽस्ति को देवो भगवाँश्च प्रभुर्विभुः ॥ २०३ ॥ द्रष्टा शाश्वतलोकाना मलोकानां भवान्स्वयम् | लिंगं जाति र्न ते योनि र्नाम वेषोऽपि ते नहि ॥ २०४ ॥ स्थित्युत्पादव्ययात्मा च गुणपर्यायधारकः । ज्ञानामृतस्वरूपस्त्वं बाह्याचारो न ते मतः मनश्चांचल्यमुत्सृज्य स्वमात्मन्येव मार्गय | चिदानन्दचरित्रस्य जायन्ते ऽन्तर्महामुदः तवाऽसंख्य प्रदेशेषु निश्चलाऽस्त्यवगाहना | अन्तर्दृश्यस्वरूपस्त्वं पृथकू नैव कदाचन परमात्मा स एवाऽहं सिद्धो बुद्ध श्च शाश्वतः । सोऽहं सोऽहमिति ज्ञानं सम्बन्धः सत्य एव सः ॥ २०८ ॥ त्वं सदैव समृद्धीनां भोगी क्षायिकभावतः ध्यायेत शुद्धरूपं चेत् तदा सर्व प्रकाशते किं ते कथनमात्रेण स्वोपयोगं स्वयं कुरु । आत्मा निजोपयोगी यः सोऽनन्तसुखभोगवान् ॥२१० तास्तु पुद्गलरूपायाः स्युः कर्माष्टकवर्गणाः पुनलेभ्योऽसि भिन्नस्त्वं मोक्षरूपश्च चिन्मयः ॥२११॥ उच्छिष्टं पुद्गलं लब्ध्वा भोगं तेन करोषि किम् । भिन्नद्रव्येण को मेलो ज्ञात्वा तं पुलं त्यज ॥ २१२ ॥
For Private And Personal Use Only
॥२०५॥
॥२०६ ॥
॥२०९॥
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ज्ञायते तर्हि सत्तावान्सर्वतो निर्भयो भुवि । दृढनिश्चयतो ज्ञाने स्वाज्ञायां भुवनत्रयम् ॥२१३॥ दीपकं कः करे कृत्वा स्वमन्यत्र च मार्गयेत् । अन्तर्ज्ञानप्रकाशेन परस्मिन्किं निजो भवेत् ॥२१४॥ सिंहबालोऽजवृन्देषु बाल्यवासं विधाय च । स्वस्मिन्नजधियं धृत्वा वर्तते सोऽपि तैः सह ॥२१५॥ दृष्टकेसरिसिंहे तु स्वस्वरूपस्मृति यथा। परमात्मपदे ध्याते परमात्मा तथा भवेत्। ॥२१६॥ उपकत्तॊपयोगी च धीरः साहसिको दृढः । गुरौ श्रद्धाकरो भक्तो न्यायी शूरो विवेकवान् ॥२१७॥ स्वेच्छया न चलेद्य श्च भयलज्जाविवर्जकः एवं शिष्या विधास्यन्ति रागं स्वात्मपदे ध्रुवम् ॥२१८॥ द्वयर्थका जगतो वाचस्तत्र ध्यानं न दीयताम् । श्रवणं तद्विचारश्च स्वभानं नैव विस्मरेत् ॥२१९॥ जिज्ञासवः स्वतत्त्वानां,-शिष्याः प्रेमविधायकाः। अन्तस्तत्त्वे मनः कृत्वा लप्स्यन्ते क्षेममुत्तमम् ॥२२०॥ अन्तस्तत्त्वे यतश्चित्तं दशा शुद्धा प्रकाशते । यत्र शुद्धरुचि स्तत्र को भीरुश्च भवे भ्रमेत् ॥२२॥ भीरुः कायरतां धत्ते त्यजत्यान्तरनिश्चितम् । ग्राहग्रहणववृत्तिं धत्ते यः स्वपदे तमः ॥२२२॥
For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
धारयन्सद्गुरोराज्ञां वैयावृत्येऽनुरागवान् । क्षुद्रा वृत्ति न यस्याऽस्तिस्वान्तर्ज्ञानं करोति च ॥२२३॥ न स्वसंकल्पमोक्तारः गुरुभक्ता दयाप्रियाः । तथा शिष्यास्तु संसारे भवन्ति मोक्षगामिनः॥२२४॥ श्रात्मनो योग्यतां यान्ति सजनाः शिष्यसाधवः । अंन्तरात्मानमाज्ञाय भवन्ति जगदीश्वराः ॥ २२५ ॥ जगन्नाथो निजात्माऽस्ति संसारे तीर्थ मुत्तमम्। विना सत्तीर्थविज्ञानं सारं न कोऽपि शोधयेत् ॥२२६॥ येन सर्वे हि शोध्यन्ते वर्त्तसे स त्व मात्मराट् । अनन्तद्धिनिधिस्वामी स्वपदं स्वेन गीयते ॥२२७॥ यत्पारगमनं तीर्वा प्रतीपसरणी नदीम् । परमात्मपदप्राप्ति स्तस्मादपि सुदुष्करा ॥ २२८ ।। अधिशोषं करिष्याम उद्यतन्ते च टिट्टिभाः। ध्रुवं स्याद्धदि सन्तोष: साहसेन तथाऽऽस्मनि ॥२२६॥ धर्मध्यानावलम्बन शुद्धभावः प्रवर्तते । शुक्लध्यानान्शमाप्नोति स्वगुणानपि मानवः ॥ २३०॥ शुक्लध्यानं प्रकुर्वाण: कुर्वन्कर्मविनाशनम् । केवलज्ञानसद्भासा लोकालोक: प्रकाशते ॥ २३१ ।। चत्वारि घातिकर्माणि पृथक् कृत्वा स्वयं स्वतः । वेदनीयादिकर्माणि दग्धरज्जुवदासते ॥ २३२ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
३९.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रायुष्कर्मोदयेनैव विहरेत्स महीतले ।
सर्वकर्म विनाशेन लभ्यं शिवपुरं पुनः ॥ २३३ ॥ न जन्ममरणे यत्र न शोकविरहौ यतः । चुत्पिपासे न यत्रस्त श्चिन्ता रोगो नवा यतः ॥ २३४ ॥ पंचदेहाच्च यो भिन्नो यानायानविवर्जितः । रूपारूपस्वरूपी च यत्र तृष्णा नवा मनः ॥ २३५ ॥ यत्राष्टवर्गणा नैव लिङ्गं वेदो न जातयः । छेदो खेदो नवा यत्र प्राणा: पञ्चेन्द्रियाणि च ॥ २३६ ॥ श्रतिदूरं यतः स्थानात्सातासाते च जग्मतुः सहजानन्दरूपे तु सुखं पूर्ण प्रवर्त्तते ॥ २३७ ॥ परमेशः सदानन्दः परात्मा पुरुषोत्तमः । दुःखातीतस्वरूपो हि नहि शब्दादयः पुनः रागद्वेषौ न यत्र स्त आत्मज्योतिश्च निर्मलम् । शुद्धो भूखा स्वसत्ताभि महोद्योतं चकार सः ॥ २३६ ॥ लोकत्रये दिनाधीशो यश्च स्वान्यप्रकाशकः । वाचामगोचरो धर्म, - रूपः क्षायिकवान्प्रभुः ॥ २४० ॥ चेतने शुद्धरूपे हि अस्ति भेदद्वयं ततः । श्रस्तिनास्तिमयाः सन्ति अनन्ता धर्मराशयः ॥ २४९ ॥ नित्यानित्यस्वभावो य आत्मरूपमयोऽचलः । भव्या भव्यस्वभावात्मा शुद्धोऽनन्तप्रभाववान् ॥ २४२॥
॥२३८॥
For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अखण्डश्चाव्ययश्चाजो निःसंगश्च निराकृतिः। यद्गुणा नित्यपर्याया अगुरुलघुमान्स्वयम् ॥२४३॥ अक्षरोऽविचलो धर्ममयो वाण्या अगोचरः। केवली यन्न शक्नोति वक्तुं ज्ञातुमपि स्वयम् ॥२४४॥ निवृत्तिमत्समस्त्येत दुःखं किञ्चिन्न वा यतः। सनातनं शिवं लब्ध्वा अपारं लभतां सुखम् ॥२४५॥ तिरोभावगुणानां च आविर्भावो यदा भवेत् । तदा त्वं परमात्माऽसि तत्त्वमस्यादिबोधितः॥ २४६ ॥ अहं त्वं भेदभावो न स्वात्मद्रव्यं तु निर्मलम् । अनन्तगुणतोऽनेक एकोऽसंख्यप्रदेशतः ॥२४७॥ मुक्तौ जीवा अनन्तास्तु भवन्ति सदृशा गुणैः । व्यक्तिरूपेण भिन्नास्ते कैश्चित्कोऽपि न पीड्यते ॥२४८॥ साद्यनन्तस्थितिस्तत्र मुक्तिस्थानं च निर्मलम्। नास्ति स्वस्वामिभावोऽपि सत्तावन्तः समास्तथा २४६ शुद्धरूपमगाधं यत्तल्लेशानुभवं हृदि। प्राप्यैतत्पदमाख्यातं देशो यस्यास्ति चोत्तमः॥२५०॥ त्रयोदशगुणस्थानं लब्ध्वा स्वात्मा प्रकाशते। अनन्तगुणसर्वज्ञो न विनाशी स वर्तते ॥२५१॥ जिनेश्वरर्षभो देवः शोभते माणसापुरे। पार्श्वप्रभोः सहायेन ग्रन्थ एवं मया कृतः ॥२५२॥
For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
जिनाज्ञातो विरुद्धं यन्मतिभ्रान्त्याच दूषणम् । भासते योग्यबुद्ध्या तच्छोधनीयं च सजनैः ॥२५३॥ चन्द्रर्तुनिधिचन्द्रांक १९६१ मिते वैक्रमवत्सरे । माघशुक्लदशम्यां तु ग्रन्थः पूर्तिमगादयम् ॥२५॥ नान्यथा तत्स्वरूपं हि सिद्धरूपं सनातनम्। बुद्धिसागर प्राप्नोति चित्स्वरूपं सुमङ्गलम् ॥२५५॥ पद्मावती पार्श्वयचो धरणेन्द्रो गुणालयः। शंखेशपार्श्वनाथो वः कुर्वन्तु मङ्गलं सदा ॥२५६॥
इति श्री आत्मस्वरूपग्रन्थः
समाप्तः
For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
जैनाचार्य बुद्धिसागरसूरिकृत--
परमात्मदर्शनम् । कल्पद्रु जङ्गम स्तीथ सत्यदेवोऽस्ति सद्गुरुः । सेवे भावेन तं वाचा कायेन मनसा तथा ॥ १ ॥ वेत्त्यात्मानं निजात्मैव, ज्ञायकः कोऽपि नाऽपरः। ज्ञाता स एक आत्मैव नित्यत्वेन प्रवर्तते ।। २ ।। स्वयमात्मनि मासि त्वं त्वदीयं त्वयि वर्ततेकिं विधत्से ममेति त्वं पराशां हृदि धारयन् ॥ ३ ॥ विलोक्यात्मस्वरूपं हि ज्ञातं पुद्गलखेलनम् ।
आत्मा पृथक् च तेभ्योऽस्ति चिदानन्दो गुणाकरः ॥४॥ ध्यानेन यत्र पश्यामि स्थिरं सर्व स्वरूपतः । स्वप्नोऽभून्मित्रशत्रू च गताऽनादिकुपीडना ॥५॥ परत्राऽहं धियं कृत्वा बद्धो जातः परत्र हि । आत्मन्यहमति श्वेत्स्या-त्तक लिप्तो भवाम्यहम् ॥६॥ आत्मा जडैः सहाऽनादि-कालात्परिणतिं गतः । अशुद्धः परिणम्याऽसौ नाट्यरंगं करोति च ॥ ७ ॥ स्वस्याऽज्ञानेन दुखानि, विविधानि स लब्धवान् । स्वपदज्ञानतः पश्चात् सिद्धो हि भगवानभूत् ।। ८॥ मया यस्माद्गुरो होतो निज आत्मा सुखप्रदः । भावेन वाङ्मनःकायै नौमि गुरोः पदोर्युगम् ॥ ६ ॥ न कोऽपि भवदुःखानां हर्ताऽस्ति सद्गुरुं विना । वन्दे तं सद्गुरुं नित्यं साफल्यं जन्मनो भवेत् ॥ १० ॥ साध्यसाधनसापेक्ष आचारं यश्च पालयेत् । जयनरागमदक्रोधास्तजन्म सफलं भवेत् ।। ११ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
त्यक्त्वा रागादिकं शान्त्या खात्मध्यानं करिष्यति। . सम्यग् ज्ञानक्रियाभ्यां स भगवान् हि भविष्यति ॥ १२ ॥ वक्ति कश्चिद् क्रियावादी तर्ताऽस्मि भवसागरम् । क्रियया कर्मनाशोऽस्ति ह्याचारः सफलो मम ॥ १३ ॥ बाह्यक्रियासु संलिप्तो नान्त स्तत्त्वस्य वेदकः । पर्यटन् स भवे भ्रान्तो निर्ज्ञानोऽसौ क्रियाजडी ॥ १४ ॥ ज्ञानं हि मन्यते कोऽपि ज्ञानं सत्यं जगन्महत् । मुक्तिः कुत्र विना ज्ञानं ज्ञानेन भवपारगः ॥ १५ ॥ गृहात्येकान्ततश्चैवं यश्च चित्ते कदाग्रही। विनात्मतत्त्वबोधेन, तत्त्वज्ञानं न जायते ॥ १६ ॥ युवत्यंगेक्षणेनैव न तृप्ति विषयस्य च । भोजनज्ञानतो भ्रात ने बुभुक्षा प्रशाम्यति ॥ १७ ॥ पाक्पटुत्वेषु विद्वत्ता लोकरञ्जनहेतवे । पाचयन् पुस्तकं ग्रन्थं किं धत्ते शाश्वतं पदम् ॥ १८ ॥ परमाऽहमतिर्याव दभिमानेन वर्तते । तावज्ज्ञानी न कोऽप्यस्ति न शिवस्थानमश्नुते ॥ १६ ॥ वैराग्यादिगुणवातो यदाऽऽत्मनि प्रकाशतेसमभावै निरीक्षेत परमात्मपदं विशेत् ॥ २० ॥ विना त्यागं च वैराग्य-मात्मज्ञानं न जायते । लभते न शिवं धाम-कदापि ज्ञानमन्तरा ॥ २१ ॥ तदाद्रियेत ययुक्तं कदाग्रहनिवारणम् । पैराग्येषु मनः स्थाप्यं, रागश्च परमात्मनि ॥ २२ ॥ सम्यक्त्वमर्पितं येन गुरुदेवो महानसौमात्मज्ञानं बिना लभ्यं शिवधाम कदापि न ॥ २३ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सेवेऽहं तं गुरुं यश्च निमित्तो गुरुरात्मनः । यत्र तत्र गुरो र्बुद्धया भ्राम्यति गवयोपमः || २४ ॥ किं वस्तु गुरुरस्तीति नान्विष्यन्ति हि वस्तु तद् । यो यावत्सितं वस्तु, गुरुबुद्धिश्व तादृशी ॥ २५ ॥ सर्वत्र गुरुबुद्धि - दात्मशुद्धि र्न जायते । सेवते सद्गुरुं प्रेम्णा, तत्पादकमलाश्रितः ॥ २६ ॥ लभते परमार्थ स भवेच्छिवसुखालयः । उपकर्ता भवे नास्ति कोऽपि सद्गुरुसन्निभः || २७ ॥ सद्गुरुः कामकुम्भोऽस्ति भवसागरतारकः । उपकर्ता गुरुः साक्षात्परोचस्तु जिनः प्रभुः ॥ २८ ॥ एवं बुद्धौ तु भूतायां जायते धर्मयोग्यता । धार्यते तूपदेशो न श्रद्धां भक्तिं विना गुरोः ॥ २६ ॥ पठनं श्रवणं चापि शास्त्रस्य क्लेशकारणम् । लभ्यते तच्चरूपं न गुरुवाक्यामृतं विना ॥ ३० ॥ सद्गुरौ सेव्यमाने तु सम्यक् ज्ञानमवाप्यते । गुरुस्तारकबुद्धयैव सूपदेशं ददाति वः ।। ३१ । श्रुत्वा तं श्रद्धया भक्त्या श्राद्रियस्व विशेषतः । तस्य सूक्तोपदेशं च सदा चिन्तय चेतसि ॥ ३२ ॥ त्यक्त्वा ज्ञानेन ययाज्यं स्वोपादेय मुपैति च । विनाशयन्कृतं कर्म गृह्णाति शाश्वतं पदम् ॥ ३३ ॥ द्रव्यभावाख्यकर्माणि परिहृत्य समन्ततः । क्रीडंश्च समतासँगे गच्छ पारं भवाम्बुधेः ॥ ३४ ॥ करोति कर्मनाशं च धन्वन्तरिसमो गुरुः । तस्योपमा सुवैद्यैश्च भव तत्पदर्किकरः ॥ ३५ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
स्वच्छन्दचारितां त्यक्त्वा अाभिसेवस्व सद्गुरुम् । गुर्वाधीनंमनःकृत्वा लभस्व शाश्वतं पदम् ॥ ३६ ॥ नहि मूलमृते वृक्षो न ज्ञानं गुरुमन्तरा । वाचय ग्रन्थपत्राणि किन्त्वज्ञानं न नश्यति ॥ ३७॥ मानेन पठन ज्ञानं लोकरंजनहेतवे । विनाऽऽत्मलक्ष्यिकथ्यानं मुक्तिराज्यं न लम्यते ।। ३८ । कृत्वा छलैः क्रियाकाण्डं करोति लोकरंजनम् । तच्छुष्कं ज्ञानमप्येकं निरर्थं वित्त भो जनाः ॥३६॥ लामेऽलाभे सुखे दुःखे समता शत्रुमित्रयोः ।
औदासीन्यं स्वचित्तेषु नौरास्ति स भवाम्बुधः ॥ ४० ॥ निन्दका अतिनिन्दन्तु पूजकाः पूजयन्तु च । वक्ष्यन्त्याटोपिनं धूर्ताः सर्वान्पश्य च साम्यतः ॥ ४१ ॥ अन्तःसृष्टि गुणानां च निःसमाऽऽत्मनि वर्तते । वितण्डां वादिनां श्रुत्वा मौनिनः सम्भवन्ति ते ॥ ४२ ॥ धर्माणामुपदेशस्तु यत्राऽस्ति नटसानिमः । अन्तर्दृष्टि ने यत्रास्ति मिथ्यावेषोऽस्ति तस्य तु ॥ ४३ ॥ दुर्गम्ये कलिकालेऽस्मिन्दृश्यते विरलो गुरुः । अन्ये तु सर्ववल्मीकात्सर्पराशिरिव स्मृताः ॥ ४४ ॥ द्वेषं गच्छममत्वं च धृत्वा चित्ते कदाग्रहम् । मतमतान्तरे प्राप्तः दुर्गतिप्रमदासुहृत् ॥४५॥ गतागतेऽब्धिपूराणां व्यग्रा मत्स्या भवन्ति हि । प्राणनाशस्तटागत्या न्यायो गच्छस्य चेदृशः ॥ ४६ ।। शरीरे न ममत्वं चेत्-तद्देहात्कि च बंधनम् । व्यवहारेण गच्छस्थः स्वान्तर्गुणगणालयः ।। ४७ ।
For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मनस्यन्यत्तथा बाह्ये ततोऽन्यद्यस्य वर्तते । न समः कथने वृत्तौ स चतुष्पथतस्करः ॥ ४८ ॥ उद्घाटयति यः सम्यग् ज्ञात्वां धर्मस्य पेटिकाम् । सेवस्व सत्यचित्तेन महाकारुणिकं गुरुम् ॥ ४६ ॥ वने वने न मातंगा देवो नास्ति युगे युगे । प्रतिमुण्डं गुरुत्वं न ज्ञात्वा सेवस्व सद्गुरुम् ॥ ५० ॥ विषय भैच्यभोगी न, ब्रह्मचारी गुणालयः । छलवृत्तिपरित्यागी यस्तं वन्दे महागुरुम् ॥ ५१ ॥ धर्मरत्नं मुदा यस्माल्लब्धं कारुणिकाद्गुरोः । सदैव शरणं तस्य व्यर्थं नान्यच्च चिन्तय ॥ ५२ ॥ गुरवो वन्दिता भ्रान्त्वा शतधा चाहतं शिरः । यत्र तत्र नतं मुन किंचित्सारं न लब्धवान् ॥ ५३ ॥ भ्रान्त्वाऽनेकभवाने - वमपारं दुखमाप्तवान् । सद्गुरुर्निःश्रमं लब्ध, स्तन्मां तारय तारय ।। ५४ ॥ विनेयश्च महान् भक्तः, श्रद्धायां यन्मनः स्थिरम् । साहसी शिवधामार्थी गम्भीरो निजचेतसि ।। ५५ ।। वैराग्येषु मनोलनं वारिता विषयस्पृहा । धैर्य मेरुसमं यस्य वशे कायो वचः मनः ॥ ५६ ॥ स्वीकृत्य समतां चित्ते येनेर्ष्या च विनाशिता | कुर्वतः सद्गुरो भक्तिं लभन्ते शिवसम्पदम् ॥ ५७ ॥ गच्छन् गुरुनिदेशेन नाज्ञालोपं करोति यः । शिक्षयन्तं गुरुं स्वीयं कदापि नहि कुप्यति ॥ ५८ ॥ गुरुसेवारतश्चापि प्रकाशयति तद्गुणान् । नेक्षते गुरु वैगुण्यं गुरुभक्तः स निश्चितः ॥ ५६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
निन्देदवगुणं स्वीयं प्रणमन्विधिना गुरुम् । क्षणे क्षणे गुरुं पश्यन्नानन्दं हृदि धारयेत् ॥ ६० ॥ विनेयाधिकृतिः प्रोक्ताऽनुभवपंचविंशतौ । तद्रीत्या ये चलिष्यन्ति, तरिष्यन्ति भवाम्बुधिम् ।। ६१ ॥ रमणीयां स्त्रियं दृष्ट्वा प्रेमिचित्ते यथा रतिः । शिष्याणां च तथा रागः सद्गुरूणां ततोऽधिकः ॥ ६२ ॥ यस्य चित्ते नहि ज्ञानं गुरोः सम्यक्त्वदायिनः। परोपकारिणीं बुद्धिं,-विना भ्राम्यति सोऽबुधः ॥ ६३ ।। दीक्षागुरौ तथा भेदो गुरौ सम्यक्त्वदायके । रविखद्योतवद्भेदः सुशिष्या हृदि जानत ॥ ६४ ॥ दृश्यो धर्मगुरु यः स दीक्षादायी महामुनिः। वेत्स्यन्ति ज्ञानिनोऽवश्यं संशयं न मनाक् कुरु ॥६५॥ गुरुमेवं हि सेवस्व भव सद्गुणधाम च । लभन्ते गुणिनः शिष्या स्वविश्रामं शिवे पुरे ॥ ६६ ॥ सूर्योदयाः सहस्रं स्युः द्योततां शतधा शशी। दीपकाश्चेत्सहस्रं स्युः किश्चिन्नान्धो निरीक्षते ॥ ६७ ॥ प्राप्येत सद्गुरु ानी यदि चोपदिशेदति । मूढास्तत्र हि जानन्ति-एवं क्लेशविधायकाः ॥ ६८॥ जडो भूत्वा जडत्वेन गुरौ कुगुरुबुद्धिमान् । खरपुच्छग्रही वाऽसौ स्वात्मशुद्धिं करोति न ॥ ६६ ॥ विश्वासी सद्गुरो नैव विश्वासः कुगुरो स्तथा। अज्ञानी पशुरात्माऽयं सर्वदुःखस्य धामः सः ॥ ७० ॥ तर्कशक्तिः परा यस्य गम्भीरवचनश्च यः। चित्ते यस्सास्ति मोक्षाशा धीरो यो धर्मकर्मणि ॥ ७१ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
लप्स्यन्त ईदृशाःशिष्या अनेकान्तपथं शुभम् । अभ्यस्य गुरुतो ग्रन्थान् भविष्यन्ति महाव्रताः॥ ७२ ॥ निग्रन्थश्च महान् भूत्वा पंचाचारं च पालयेत् । व्यवहारं धरेच्छुद्धं रक्षन्पंचमहाव्रतम् ॥७३ ।। निश्चयात्मस्वरूपेषु रममाणो दिवानिशम् ।। गुणपर्यायमीमांसा,-विधौ लीनः सदा भवेत् ।। ७४ ।। षड्द्रव्यनवतत्त्वाना मुपयोगोऽस्ति बोधतः।। प्रात्माऽनेकगुणीनां नित्यमोगविधायकः ॥ ७५ ।। न भोगी परभावानां ध्यानवानात्मरूपतः । न ध्यानं परभावानां स्वं चरित्रं स पश्यति ॥ ७६ ॥ अखएडमक्षयं नित्यमात्मरूपं विलोक्य सः। चमत्कृतो निजात्माज्य,-मरेऽहं तु महानृपः ॥ ७७ ॥ परदेशेषु बभ्राम लब्ध्वा दुःखानि भूरिशः । निजदेशं शुभं दृष्ट्वा शान्तोऽभुवं शिवार्थिकः ॥ ७ ॥ परपुद्गलदेशं तु निजदेशं विवेद च । तन्ममत्वं मुधा कृत्वा दधौ वेषं तु पौद्गलम् ॥ ७ ॥ स्थाने स्थाने हि बभ्राम दुःखाकरचतुर्गतौ । तत्रापि ममदेशेति गुणहान मकारयम् ॥८० ।। हानि न स्यात्प्रदेशात्तु धर्माधर्मविहायसाम् । पुद्गलानां च यो देशे दत्ते दुःखानि मोहिने ॥८॥ पंचवर्णा यतः सन्ति द्वौ गन्धौ भवतो यतः । यत्र पंचरसाः सन्ति स्पर्शा अष्टौ वसन्ति च ॥ २ ॥ पर्याया ईडशा यत्र तद्भव्यं पुद्गलाभिधम् । लोकालोकेषु तन्न्याप्तं तदनादिः प्रवर्तते ॥ ३ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अस्थादनादिकालेन स्थास्यत्यनन्तकालतः । नित्यानित्यत्वतो रूपि-द्रव्यं निर्णीयते सदा ॥ ८४ ॥ ये घटाद्या निरीक्ष्यन्ते तान्सर्वान्विद्धि पुद्गलान् । ते भिन्ना प्रात्मतः सन्ति शास्त्रवाक्यैः प्रमाणय ॥ ८५ ।। विशन्पुद्गलदेशेषु चेतनः कर्मवेष्ठितः । । खीकुर्वन्तन्ममत्वं तु-मारं मारं स दैन्यवान् ।। ८६ ॥ कृतेषु कोटयुपायेषु पृथ्वी कस्याऽपि नाऽभवत् । लक्षोपायविधानेऽपि नभः कैश्चिन्न गृह्यते ॥ ८७ ॥ कृत्रिमं पौद्गलं वस्तु गृहदुर्गपणादिकम् । स्वर्ण रौप्यं धनं सर्व पुद्गलक्रीडनं खलु ॥८८ ।। पुद्गलानां सदा द्रष्टा ज्ञाता च सुखदुःखयोः । पुद्रलेष्ववसत्सोऽय मात्मा सर्वगुणालयः ॥ ८६ ॥ पुद्गला ये निरीक्ष्यन्ते तेभ्यो भिन्नोऽस्ति चेतनः। चेतनः कर्मणां कर्ता, यदाऽन्यपरिणामवान् ॥ १० ॥ आत्माऽसंख्यप्रदेशोऽस्ति तस्य प्रतिप्रदेशकम् । ज्ञानानन्त्यं जिना ऊचुः सत्पर्यायं विजानत ॥३१॥ द्वौ भेदावुपयोगस्य सामान्येन विशेषतः। असंख्यातप्रदेशेभ्यो भोक्ताऽस्ति स्वगुणस्य च ॥१२॥ अनन्ताऽस्तित्वधर्माणां भोक्ताऽस्ति स्वात्मराडयम् । अनन्ता नास्तिधर्माश्च प्रतिक्षणं भवन्ति ते ॥ १३ ॥ शुक्लात्मप्रदेशोऽस्ति समतारसवारिधिः । आत्मा स्वगुणकर्ताऽस्ति स्वस्मिन्शुद्धनयेन च ॥ ६४ ॥ तत्पदेशेषु वासेन साम्यसंगे विहारतः । उच्छलन्ति सदानन्द-वीचयः सुखसागरे ॥६५॥
For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
परदेशममत्वे हि नष्टे ज्योतिः प्रकाशते । स्वत प्रात्मस्वरूपस्य महोद्योतः प्रकाशते ॥६६॥ पुद्गलानां पृथक् जाति मम जाति स्ततः पृथक् । भिनजात्या च कः संग स्ततः खिन्नो भवाम्यहम् ।। ६७॥ अनादिकालतः संग स्तत्र मैत्रममन्यत । रागद्वेषस्य योगेन विचित्र देहमासदत् ॥ ६८ ॥ आत्मपुद्गलसंगस्तु दुग्धसलिलसंगवत् । अनादिकालतो जात: कुर्वन्कर्म च कुत्सितम् ॥ ६ ॥ अशुद्धपरिणामेन कर्ता कर्म च कथ्यते । शुद्धपरिणते र्योगै-रात्मा शुद्धो निरंजनः ॥ १०० ॥ पुद्गलस्याशनाधाने वासो गेहश्च पुद्गले । तत्र वासं मुधा कृत्वा सुखबुद्धिं विवेद च ।। १०१ ।। इदानी किं रमे मोहे यस्य क्रूरगतिः किल । तन्मध्ये संगतो नूनं व्याकुलोऽहमहोऽभवम् ॥ १०२ ॥ स मोहो नास्ति मे मित्रं तत्स्वभावो न शोभन: हाहा तेषां हि संगेन ह्येवं जाता मम स्थितिः ॥ १०३ ॥ चतुरशीविलक्षाङ्क, हट्टागतिचतुष्पथे । बहुधोत्पद्य मृत्वा च ह्यपारदुःख माप्तवान् ॥ १०४ ।। रागः पुद्गलसंगेऽस्ति रोगः पुद्गलसंगमे । पुद्गलमोहतः शोकः पुद्गलेष्वरुची रुचिः ॥ १०५ ॥ गृहपुद्गललोमेन युद्ध्यन्ति मनुजाः स्वयम् । राजानः सञ्जनाः श्रेष्ठा व्यर्थ जन्म धरन्ति ते ॥ १०६ ।। स्वगुणानां भवेद्धानि-मोहमैत्र्यात्सुनिश्चिता । मूढाऽऽत्मानोऽशुभज्ञाना-स्तेऽरण्यगवयैः समाः ॥ १०७॥
For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
गृहीत्वा पुद्गलाऽऽस्वादं रममाणश्च तैः सह ।। विष्ठाकीट इवाऽसौ तु पापं कर्म दधाति च ॥१८॥ व्यस्मरच स्वयं भ्रान्त्वा रूपं निश्चलमात्मनः। अशुद्धपरिणामेन भवकूपेऽहमापतम् ॥१०६ ॥ चेत चेत झटित्यात्मन् !! शुद्धरूपं निभालय । एतत्संसाररूपं तु मायाजालं स्फुटं तव ॥११० ॥ इदानी भ्रान्ति मुत्सृज्य स्वान्तदृष्ट्या विलोकय । अन्तर्दृष्ट्या निजालोके गुणसृष्टिः प्रकाशते ॥ १११ ॥ तिरोभावनिजीना-माविर्भावः प्रकाशनम् । परमात्मपदं तत्तु तत्पदस्याऽस्मि किंकरः ॥११२ ।। तत्पदं येन विज्ञातं ध्यानं तत्राऽस्ति यस्य च । धृतं साधुपदं तेन शुद्धज्ञानं च तस्य हि ॥११३ ॥ तत्पदानुपयोगेन यो याति व्यवहारतः । तैलयंत्रवृषस्येव संसारो नैव नश्यति ॥११४॥ हयात्रवरसज्ञानैः काव्यं कुर्यादनेकशः। तत्पदानुपयोगेन भश्मनीव घृतद्रवः ॥११५ ॥ ददाति नरकं तर्को यस्यात्मज्ञान मस्ति न । शब्दशास्त्रात्सुसंभिनं गुणवदात्मनः पदम् ॥११६ ॥ पौराणिक कथा वक्ति चारणाश्चित्तरञ्जकाः। वादं कुर्वन्त्यजाजीवा सर्व धर्म विना वृथा ॥११७ ॥ प्रात्मभानं न चे चित्ते क्रियाकाण्डो न मुक्तिदः। आत्मोपयोगिसाधूनां धर्मकर्मगुणाकरः ॥११८॥ आत्मोपयोगिसाधूनां क्रिया सद्गुण धाम हि । मतहठातिमनानां दुःखधामाखिलक्रियाः ॥११६ ॥
सारतः ।
For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્
॥ १२० ॥
॥ १२१ ॥
उपाधितो जलानां च भिन्नावस्था प्रजायते । तथैव तन्मनुष्याणां भवेषु भ्रमणं भवेत् उपादानं न जानाति निमित्तं चाऽपि नो पुनः । न कार्यकारणे वेत्ति तत्त्वे तस्य कथं मनः द्रव्यभावं न जानन्ति बाह्याचारे प्रवर्तिनः । भवपारं न गच्छन्ति निजात्मानुपयोगिनः प्रमादी शिथिलाचारी यद्रागो विषयेष्वपि । सद्गुरुः कृष्णसर्पाभः स त्याज्य आशु धीधनैः ॥ १२३ ॥ चित्ते ललनाचासो ब्रह्मचर्योपदेशकः ।
॥ १२२ ॥
।। १.२५ ।।
सं गुरुः कृष्णसर्पाभ - स्वत्संगो न विधीयताम् ।। १२४ ॥ वैराग्यं विषयत्यागो वनितासंगवर्जकः । धनस्वर्णपरित्यागी तं गुरुं प्रणमाम्यहम् विषयाशा गता चित्ता द्यद्वशे चित्तमर्कटः । भवभीरु र्गतभ्रान्ति - स्तस्य दासो भवाम्यहम् ॥ १२६ ॥ वसेदात्मस्वभावेषु तत्वरूपं लभेत च । आत्मन्यात्मविचारेण नश्येद्दुःखमनादिजम् ॥ १२७ ॥ आत्मनो नास्ति जातिश्च यो जातेरभिमानवान् । स धर्म लभते नैव निश्चितं वित्त afte ॥ १२८ ॥
अस्ति देहाश्रितं लिंगं भिन्नं तच्च निजात्मतः । रक्तो भवामि किं तत्र दीनो दुःखी च लेपतः ॥ १२६ ॥ वर्णाश्रमविभेदेन धर्म जानन्ति ये पुनः ।
सत्यधर्म न गृह्णन्ति बध्नन्ति कर्म केवलम् कुलाचारस्य रीतौ ये धर्म जानन्ति मानवाः । न धर्ममर्म जानन्ति नित्यं शर्म भजन्ति न
For Private And Personal Use Only
॥ १३० ॥
।। १३१ ॥
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सत्यधर्म न जानन्ति तथाप्युपदिशन्ति ते । धर्ममर्मावबोधेन विना क्लेशं वहन्ति ते ॥१३२ ॥ अतिस्त्रीविषयासक्ति स्त्यागवैराग्यवर्जितः ।। लजयेत्साधुवेषं स यस्य चित्तं सदा चलम् ॥१३३ ॥ शिष्यो भूत्वाऽतिकोपेन वर्तते गुरुणा सह । करोत्यात्महितं नाऽसौ विनयी याति सत्पथम् ॥ १३४ ॥ कपटी कृष्णकाकाभः कर्मचाण्डालकागुरुः । तत्संगो नैव कर्तव्यः संभ्रमच्चक्रवद्भवे । ॥१३५ ॥ त्यक्त्वा बाह्यममत्वं त्वं धनमन्तर्विलोकय । अन्तर्धनं हि धर्मोऽस्ति सत्यमेवं विचारय ॥ १३६ ॥ ऋद्धयोऽन्तर्धनस्यैता अरूपा स्त्वयि संस्थिताः । ताश्च विस्मृत्य रे जीव !! किमन्यत्र प्रयास्यसि ॥ १३७ ॥ दुःखान्यन्यप्रयासेन पराधीनोऽन्यसंगतः । लीनोऽन्यपरिणामे यो भवान्तं न करोति सः ॥१३८ ।। वक्रं भ्रमति संसारी त्यागिनां सरला गतिः । भवभजनवीरेभ्यो गुरुभ्योऽस्तु नमोनमः ॥१३६ ॥ लग्नमाञ्जिष्ठरागस्तु कदापि नैव नश्यति । तद्वन्निजात्मरागेण कदाचिन विनश्यति ॥१४ ॥ पुत्रपुत्रीस्वदारभ्योऽप्यधिकं प्रेम चेद् गुरौ । प्राणाधिकगुरुप्रेमी भवाब्धि तरति स्वयम् ॥१४१॥ एक एव गुरुर्देवः पिता तत्र न संशयः । धर्मगुरुः स एकोऽस्ति मुनिरन्यो गुणालयः ॥ १४२ ॥ सदा धर्मगुरोरिप्सा भक्ति धर्मगुरोः सदा । वह धर्मगुरुं वित्ते सेवस्व स्वस्वशक्तितः ॥१४३ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
१३
सेवनाच्छाश्वती सम्पत् दूरं दारिद्र्यमीक्षणात् । वन्दनाल्लाति वन्द्यत्वं गुरवो गिरिभिः समाः ॥ १४४ ॥
जोऽविनश्वरो जीवो ह्यखण्डानन्दपूरवान् । अन्तर्दृष्यावलोकेन स्वयमात्मा स्वसन्निधौ स्वधर्मं चेतने पश्य बहिर्ध्यानं करोषि किम् । बाह्यष्ट्यावलोके तु भवः स्यादरहट्टवत् ध्यानं च धारणां कृत्वा स्वात्मरूपं विलोकय । बाह्योपाधिपरित्यागै विद्रूपं शाश्वतं भव जगद्वदति मूढोऽयं जगन्मूढं हि वेति सः । आत्मवित्सुखमाप्नोति ह्यन्तर्गुह्यमिदं यतः
For Private And Personal Use Only
।। १४५ ।।
।। १४६ ।।
॥ १४७ ॥
॥ १४८ ॥
॥ १५० ॥
॥ १५१ ॥
रागद्वेषपरीणामग्रन्थिस्तत्र तु विद्यते । पुद्गलमोहशून्यत्वा-च्छान्तिश्च सहजा भवेत् ॥ १४६ ॥ भासते त्वेक एवात्मा सोऽहं सोऽहं समाधितः । तस्यात्मकाकारे चिदानन्दात्मकः प्रभुः तथैवात्मदशा जाता स्थैर्य्यं च स्वगुणान्तरे । at मनःकपि र्यस्य कचिद्दुःखं न पश्यति बारागेण जीवाश्च स्वेच्छाचाराच मुण्डिताः । वञ्चयन्ति जनान्पापा धूर्ता आटोपकारिणः पानेऽशने तथाssधाने वेषे धर्माभिमानिनः । सत्यधर्मं न जानन्ति प्रत्युत कर्मबन्धकाः सत्यदेवं न जानाति मिथ्या शिक्षां ददाति च । उदरार्थी हठी क्लेशं लभते कुगुरुः स्वयम् न जहाति मनोमायां त्यागिवेशं दधाति च । कौपीनवस्त्रतो लोकान् वञ्चयत्येव वञ्चितः
॥ १५२ ।।
।। १५३ ।।
।। १५४ ।।
।। १५५ ।।
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
धनाशाधारका धूर्ता वञ्चयन्ति जनान्भृशम् ।
आत्मधर्म विना धर्मो नास्ति मालादिधारणात् ॥१५६ ॥ मत्वा मिथ्या च संसारं तस्य मोहं परित्यजन् । योगाभ्यासरतो भूत्वा नाशयत्यखिलं मलम् ॥ १५७ ।। स्वगुणान्वेषणेनैव नश्यति कर्मणां मलम् ।। तदा प्रकाशते स्वान्त-श्चिदानन्दविलासनम् ॥१५८ ॥ स्वर्द्धिज्ञानाभिजात्माऽयं व्यक्तत्वेन निरीक्ष्यते । बाह्यार्द्धमोहतो दीना भ्रमन्ति मोहतो भवे ॥१५६ ।। यौवनं च धनं देहो विद्युद्भाइव कृत्रिमम् ।। न सहैति भवेऽन्यसिन् मूढा मुह्यन्ति तत्र हि ॥१६० ॥ केचिजीवा जडwथै नन्ति जीवाननेकशः। धून्याभं जीवनं तस्य भसाभं तद्विजानत ॥ १६१॥ जनान्वश्चयति स्वार्थ प्रोच्याऽसत्यवच च यः। भृत्वा सत्कर्मणां गोणी दुःखी जन्मनि जन्मनि ॥ १६२ ।। स्तेनः कर्णजपोऽन्येषा मपमानी च निन्दकः । स्वार्थी जनश्च संसारे-नरकस्यातिथि मैतः ॥ १६३ ॥ प्रशंसयति चात्मान-मभिमानं करोति च । लभते धर्मगुह्यं न निर्विवेकी च पापवान् ॥१६४ ॥ चित्ते परापकर्षेऽस्ति तथाज्यस्य कलङ्कदः । योमुदाऽऽरभते पापं गालिं दत्तेऽतिकोपतः ॥१६५ ॥ पापपुण्ये न जानाति गुरुबोधं दधाति न । जीवो नास्तिकवादी स किं शोधयति चेतनम् ॥ १६६ ॥ एकान्तं यो मतं धत्ते सोऽज्ञानी जीव उच्यते । भवे भ्राम्यत्यसौ नित्यं न धत्ते शाश्वतं सुखम् ॥१६७ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
केचिल्लोकाश्च मन्यन्ते कर्तारमीश्वरं भुवि । ईशो दुःखं सुखं दत्ते वचोऽप्येतन्मृषा मतम् ॥१६८ ॥ द्वौ भेदावीश्वरस्य स्तो जीवसिद्धप्रकारतः । स्वस्वकर्मविधातारं जीवं जानत चेतसि ॥१६६ ॥ कृत्वा कर्म नवं जीवः स्वस्य दुःखसुखप्रदः। कर्ता भोक्ता च जीवोऽस्ति जीवः स ईश्वरो मतः ॥१७॥ चेतनमीश्वरं विद्धि व्यवहारनयेचतः। ईश्वरोऽशुद्धनीत्याऽस्ति सापेक्ष मिति जानत ॥ १७१ ॥ कर्ताऽन्यपरिणामेन चेतन ईश्वरो भवेत् । शुद्धनिश्चयनीत्या तु कर्म नैव करोति सः ॥१७२ ॥ सुखकर्ता स्वभावेन दुःखकर्ताऽविभावतः ।
आत्मा स्वगुणकर्ताऽन्यपरिणामविनाशतः ॥१७३ ॥ एकान्तपक्ष माधत्ते वेत्ति सापेक्षया नहि । संवदनीशकर्तुत्वं भ्रान्तः स निरपेक्षतः ॥१७४ ॥ यस्य कर्ममलं नास्ति निराकारः प्रभुः स्मृतः। कसै प्रयोजनायेशो जगत्कर्तेति जानत ॥१७॥ नामिमानं नचेच्छाऽस्ति शिवसिद्ध परप्रभौ।। किं स सृष्टिविधाता स्याद्भानं विस्मृत्य मन्यसे ॥ १७६ ॥ उपादानं यथैव स्यात्कार्य भवति तादृशम् । निराकारेण चेशेन जडसृष्टि ने रच्यते ॥१७७ ।। अभिनं जायते कार्य मुपादानात्यकारणात् । ईश्वरचे दुपादानं सृष्टिरूपस्ततो भवेत् ॥ १७८ ॥ उत्पत्तौ चेद्भवेदीशो निमित्तं नामकारणम् । नित्या शक्ति स्तदेशस्य वाऽनित्येति विचारय ॥१७६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
किम्वा निमित्तहेतोः स्याद् विनोपादानकारणम् । उपादानं च को वाच्यः सत्यं ज्ञानेन वेद्यते ॥१८० ॥ जायते कार्यतः पूर्व सद्भावः कारणस्य च । कार्य मेवंविधं न स्याद् विनोपादानकारणम् ॥१८१ ।। अतिभिन्न मुपादाना-निमित्तं कारणं सखे ! शक्तिभि भिन्नभिन्नाभि रेकयोगः कथं भवेत् ॥ १८२॥ ईश्वरो नहि कल्प्येत कदापि सृष्टिकारणम् । न चेत्स रासभोऽपि स्यात्सद्युक्तिाय ईक्ष्यताम् ॥१८३॥ पृथ्व्यादिपरमाणूश्चेद् धृत्वा सृष्टिं करोति सः एवं चेदीश्वरे विद्याच् चैतन्यं कुत आगतम् ॥१८४ ॥ परमाणुसम्हैस्तु जडकार्य प्रजायते । चेतनस्तु ततो भिन्नः पावकोऽस्ति यथारणौ ॥१५॥ अनादिपुद्गलद्रव्यं तथा जीवोऽप्यनादिकः । निश्चयेन द्वयं भिन्न भिन्नशक्ति मपि स्मर ॥१८६ ।। जडे जीवपरीणामो व्यवहारनयात्खलु । विनाऽनेकान्तविज्ञानं सम्यक् सारमुपैति न ॥१८७ ।। द्रव्याण्यनादिकालेन षट् तत्कर्तेश्वरः कथम् ।। ईशशक्तिरनित्याऽस्ति नित्या वेति विचारय ॥१८८ ॥ नित्या कर्तृत्वशक्ति श्चेज-जगन्नित्यं भवेत्त दा । ईशशक्ति रनित्या चेद्विनश्येत्तजगक्षणे ॥१८६ ।। यथा कर्तृत्वशक्तिःस्या-त्कार्य भवति तादृशम् । नित्यानित्यविवेकेन पक्षौ द्वावपि दूषितौ ॥१६० ।। यदीशः साकृतिः कथ्य स्तदापि दूषणं भवेत् । पूर्वापरविचारेण दोषा आयान्ति भूरिशः ॥११॥
For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
नैयायिका बदन्त्येवं सत्यं कर्नेश्वरो मतः। किन्तु युक्त्याऽवलोकेन तदसत्यं हि भासते. ॥१२॥ ईशेच्छया कदाचिच्च सृष्टि निर्मीयते नहि । निमित्तेच्छा यदि प्रोच्या स्वभावोऽपि कथं नहि ॥ १६३॥ तंत्र लभ्यं प्रमाणं किं दूरे कार्यः कदाग्रहः । स्वभावयुक्तित चेत्स्यानहि दोष स्तदा भवेत् ॥१६४ ॥ तिरोभावात्मिका शक्ति-र्योपादाने प्रवर्तते तदाऽऽविर्भावतैवाऽस्ति निजव्यक्तिः प्रपूरिता ॥१९५ ॥ वर्ततेऽनादिकालेन शुद्धशक्तिश्च वस्तुनि । आविर्भावाय तस्याऽस्तु निमित्ताभिधकारणम् ॥ १६६ ॥ आविर्भावस्तु धर्मस्य-कार्यरूपं हि जायते । घटस्य मृत्तिका हेतु रनन्यं कार्यमुच्यते ॥१७॥ नश्यति कारणं नैव घटनाशे कृते सति । नित्यत्वाद्वर्तते हेतु म॒त्तिकारूपमेव सः ॥ १६८॥ स्वभावो नियतिः काल उद्यमः कर्म पंच च । कार्य प्रति सदा हेतु मनस्यन्यन्न चिन्तय ॥१६॥ रागरोषौ न यस्य स्त ईश्वरः स च कथ्यते । तस्येच्छा चेत्प्रवाच्या स्या दीश्वरत्वं तदा व्रजेत् ॥२०॥ ईश्वरः कृतकृत्योऽभू-दिष्यते तेन किं पुनः । इच्छा यत्र ततो राग-द्वेषौ ताभ्यां च दुर्गतिः ॥ २०१॥ इच्छा हि भवमूलं स्याद् रागद्वेषसहायिनी । ईश्वरेच्छा यदा प्रोक्ता प्रतीपो मोह आगतः ॥२०२ ॥ नेच्छा तत्र कथं सौख्य मेवं चेत्कोऽपि संवदेत् । समाधौ तु सुखानन्त्य मिच्छा तत्र न जायते ॥२०३ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
न जन्येत जडं वस्तु, श्रीश्वरेण कदाचन । नेशे जडस्वभावोऽस्ति चेतसीति विचिन्तय ॥२०४ ॥ अनन्ता शक्तिरीशस्य जडशक्ति लघीयसी। जन्यते सृष्टि रीशेन युक्ति मेतां विचारय ॥२०५॥ युक्तिहीनविवादोऽस्ति श्रीशकर्तृत्ववादिनः। धर्मों जडेशयो द्वौ हि भिन्नौ तौ स्तो दिवानिशम् ॥२०६।। द्वयोरपि पृथग् धर्मों द्वावपि भिन्नधर्मिणौ । साकारोऽन्यो निराकारो रूप्येको रूपवर्जितः ॥२०७ ।। अनन्ता पौद्गली शक्ति श्विच्छक्तिरपि भूयसी । ज्ञातृत्वं चेतनाशक्ति जडशक्तिस्तु पौद्गली ॥२०८ ॥ तत्र शक्तिः स्वभावेन परतन्त्रो न कोऽप्यथ । निश्चयनयतो विद्धि ज्ञानी वदति चेदृशम् ॥२०६ ॥ अस्तिताऽनन्तशक्तीनां,-निजद्रव्येण वर्तते । परापेक्षां च संगृह्य नास्तिताऽपि प्रवर्तते ॥२१० ॥ अस्तिताऽनन्तशक्तीनां,-नास्तितैवाऽवलोक्यते। षड्द्रव्यव्यापिनी तां तु निश्चयेनेति जानत ॥२११॥ चेतनाचेजडोत्पत्तिः खराच्छंगं तदा भवेत् । . स्वप्नसुखाशिकां सत्यां तदा सत्येन जानत ॥२१२ ।। ईशस्थानन्तशक्तिस्तु श्रीश्वर एव माति सा कृपच्छाया यथा कूपे तद्वरुपायं विचारय ॥ २१३ ॥ जडशक्ति रनन्ताऽस्ति दृश्या पुद्गलधर्मतः। वर्णादिकमभूत्तत्र नान्यः कर्ताऽस्ति कश्चन ॥२१४ ।। निजाऽऽत्मापेक्षया शक्ति जडस्याऽस्ति लघीयसी । ज्ञात्वा सापेक्षया सर्व क्लेशं चेतसि मा कुरु ॥२१५ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
तालपूटविषांशेन हन्यन्ते हस्तिनोऽसवः । स्वस्वधर्मै महत्सर्व-मनेकान्तनयेन तत् ॥२१६ ।। ईश्वरेण कृता सृष्टिः कदापि नैव कथ्यते । विवेकिनश्च जानन्ति हृदि सद्युक्तिमाप्य च ॥२१७ । तदर्थ एक एवाऽस्ति जीवो वाच्योऽथ चेतनः । ईश्वरसम आत्माऽस्ति कर्ता त्वीशो न निश्चितः ॥ २१ ॥ चतुरशीतियोनौ तु जीवा भ्रामन्त्यनन्तशः ते कर्माष्टकयोगेन लभन्ते दुःखसंचयम् ॥ २१ ॥ अनादिकालतो धृत्वा कर्मराशि स जीवति । बध्यते त्यज्यते कर्म पराशां कुर्वताऽऽत्मना ॥२२० ॥ भवितव्यत्वयोगेन कर्मनाशश्च जायते । अचलात्मस्वरूपस्य विकाशः स्यात्स्वभावतः ॥ २२१ ॥ ईशो विभुः परब्रह्म सुखधाम परेश्वरः । सोऽहंसोऽहं पदप्राप्तं प्रणमामि तमीश्वरम् ॥ २२२ ॥ कर्मक्षयेण जीवस्तु जायतेऽनन्त ईश्वरः। एकानेकात्मसिद्धात्म-तत्त्वं ज्ञान्यवगच्छति ॥ २२३ ।। कर्मक्षयात्समाः सिद्धा ज्ञानी जानाति बोधतः ।। भिभास्ते व्यक्तिरूपेण तुल्या व्यक्तगुणै स्तथा ॥ २२४ ॥ रागद्वेषौ न यस्य स्तः परभावे रति नहि । अनन्तात्मस्वरूपे यः रममाणः स शुद्ध्यति ॥ २२५ ॥ ध्यानेन चेतनं स्वीयं वेत्ति सत्प्रभुणा समम् । ध्याता ध्येयं तथा ध्यानं तदैक्येन भवेत्प्रभुः ॥ २२६ ।। सहस्रधा त्वहं वन्दे तादृशं सिद्धमीश्वरम् । सम्यग्रोधेन तस्याहं भवपारं लमे यथा ॥ २२७ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
२०
सम्यज्ज्ञानक्रियाभ्यां तु साक्षान्मोक्षः प्रजायते । आत्मनो ध्यानबोधाभ्यां मोक्षं त्वरितमाप्नुहि ॥ २२८ ॥ ब्रह्मणः सृष्टिरुत्पन्ना ब्रह्मरूपमदोऽखिलम् । व्यापकः सोऽस्ति सर्वत्र चिदानन्दो गुणालयः || २२६ ॥
मायाया अतिवेगेन ब्रह्मभानं च विस्मृतम् । एकरूपं हि सर्वत्र ज्ञानमद्वैतवादिनः
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
॥ २३० ॥
॥ २३१ ॥
॥ २३२ ॥
॥ २३३ ॥
शुद्धस्य ब्रह्मणोंऽशा हि येऽनन्ता जीवराशयः । परमात्मनि ते मान्ति द्वैतत्वेन न पश्यत मन्यन्ते ब्रह्मणो ज्ञानं ब्रह्मध्यानेषु तत्पराः । द्वैतत्वं नैव मन्यन्ते वाक्यमद्वैतवादिनाम् सत्यमाच्छाद्यते नैव सत्यमाच्छाद्य मस्ति न । वंशपात्रेण सूर्योऽय माच्छाद्यते कदापि न जडचेतनभेदेन द्वैतत्वं च प्रकाशते । एकरूपं कथं ब्रह्म सुखं दुःखं भुनक्ति तत् जडो जडतयाऽस्त्येव जडनाशः कदापि न । तदसद्वाचि को हेतु ज्ञानिन् !! धन्योऽसि युक्तिमान् ||२३५|| जीवाजीवौ तु तच्वे द्वे वेद्येते ज्ञानिना स्वयम् | मुधैकस्मिन् वृथा ज्ञाते सम्यग् धर्मो न संभवेत् ॥ २३६ ॥
॥ २३४ ॥
॥ २३७ ॥
ज्ञानी ज्ञानेन गृह्णाति सत्यरूपं हि वस्तुनः । द्वैतत्वं मन्यते चाऽपि भवकूपे न मञ्जति एक एव हि भूताssत्मा जीवे जीवे व्यवस्थितः । चन्द्रविम्बं जले यद्वत् तद्वश्यायं विचारय ॥ २३८ ॥ एकान्तब्रह्मसत्तां च मन्यन्तेऽद्वैतवादिनः । एकान्तसंग्रह णाऽसौ भवाब्धि च कथं तरेत् ॥ २३६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आदौ विषमदृष्टान्तैः कथम रूपिणां भवेत् । रूपिणां प्रतिबिम्बश्च कथमरूपिणां भवेत् ॥ २४ ॥ पुद्गलप्रतिबिम्बन्तु दृष्टान्तश्चन्द्रमा जले। अरूपिवस्तुजीवेऽस्ति प्रतिबिम्बन्तु ते भ्रमः ॥२४१ ॥ त्वं प्रतिबिम्बकं विद्धि भिन्नं हि प्रतिबिम्बतः ।। प्रतिबिम्बकभावेन प्रतिबिम्बञ्च खेदितम् ॥ २४२ ॥ प्रतिबिम्बस्य चन्द्रस्य भिन्नत्वमेव वर्तते । कथं साध्यस्य सिद्धिः स्या-देक एवाऽस्ति ब्रह्मराद् ॥२४३॥ व्यापकैकात्मनो नांशा भवन्ति जीवराशयः । भिन्नाभिन्नैश्च जीवांशै- आत्मा न दृश्यते ॥२४४ ॥
आत्मैक्येन तु सर्वेषां युगपत्सुखदुःखता । सुखदुःखसमाच्छादा द्रुतं जडचिदात्मनोः ॥२४५ ॥ घटाकाशाभिधोपाधे-श्रेझेदो नमसो मतः । नात्र तथा विधोपाधि वारकः सुखदुःखयोः ॥ २४६ ॥ समकालं सुखं दुःखं प्रतिभासेत देहिनाम् । अधिकन्यूनसम्प्राप्ते-रवकाशो न सम्मिलेत् ॥ २४७ ॥ नावकाशं मिलेत्तस्य कारणं किं प्रवर्तते । मिनं भिन्नं विनाऽऽत्मानं घटते कोऽपि नाऽपरः ॥ २४८॥ सर्वे हि व्यक्तितो भिन्नाः सर्व एकस्तु सत्तया । मात्मतत्त्वाऽवबोधेन चैकोऽनेकः प्रवेद्यताम् ॥ २४६ ॥ सर्वत्र व्यापकोक्तौ तु काऽपि युक्ति ने विद्यते । ज्ञेयं सम्मतितकाख्ये ग्रन्थे दृष्ट्वा मयोच्यते ॥२५० ।। सर्वत्र व्यापक श्चेत्सः पिण्डे तद्वध्यते कथम् ।। देहेषु व्यापकश्चेत्स्यात्तदाऽव्यापक एव सः ॥ २५१ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
२२
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
व्यापको बध्यते नैव पकेनैव यथा नभः । अन्यथा सुखदुःखानां प्राप्तिः स्यात्सर्वतः खलु ॥ ३५२ ॥
॥ २५३ ॥
।
।। २५४ ।।
सर्वत्र व्यापकश्चेत्स्या त्कदापि नव बध्यते । मन्यते चाऽज्ञता तर्हि सद्युक्ति नैव दृश्यते अव्यापक आत्माsस्ति सन्देह स्तत्र कोऽपि न व्याप्यव्यापक बोधेन निःसन्देहो भविष्यति शैलेशी हि दशां प्राप्य स्वात्मा व्यापक उच्यते । श्रसंख्यातप्रदेश र्हि जानन्तु भव्यमानवाः व्यापकोsव्यापकश्चाऽस्ति चेतनोऽयं गुणाकरः । अनेकान्तावबोधेन शिवधाम लभस्व च
॥ २५६ ॥
साद्यादिभंगयोगेन व्यापकोऽस्त्येष चेतनः । स्याद्वाददृष्टितः सत्यं मनस्यानय बुद्धिमन् !!! ॥ २५७ ॥ केवलज्ञानतः स्वाऽऽत्मा सर्वत्र व्यापकः खलु । स्वाऽन्यप्रकाशकः स्वाऽऽत्मा भवत्येव प्रदीपवत् ॥ २५८ || प्रकाशते यदा सूर्ये वर्तत किं तमोभरः । ज्ञानदीपप्रकाशेन नान्धकारः प्रवर्तते श्रात्माऽद्वैतस्वरूपोऽयं जडभिन्नो विचार्यताम् । द्वैतत्वमपि तत्राऽस्ति सैको नेकाश्रयः खलु आत्माऽक्षरस्वरूपोऽस्ति गुणवानस्त्यनक्षरः । आत्माऽसंख्य प्रदेशेषु शुद्धस्थैर्य प्रवर्तते भासितः स्वात्मनि स्वोऽहं महाज्ञान मपासरत् । स्वस्य भानं यदा जातं वीर्योल्लासस्तदा भवेत् || २६२ !! जडेन्द्रियाणि किं कुर्युस्तेभ्योऽहं तु पृथक् स्थितः । तानि जडस्वरूपाणि दीनानि क्षणिकानि च ॥ २६३ ॥
॥ २६० ॥
॥ २६१ ॥
For Private And Personal Use Only
।। २५५ ।।
॥ २५६ ॥
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२३
मम नास्ति मनो वाणी बडे कार्ये हि ते ननु । नाभ्यां सह निवासेन मम लज्जा न रक्ष्यते ॥ २६४ ॥ रमे हसामि कैः सार्द्ध ममत्वं केषु वा दधे । मृगनीरोपमा द्रव्ये ममतायाः स्थितिः कुतः ॥२६५ ॥ जडवस्तुहि मे नास्ति लिप्तः स्याँ किश्च संसृतौ । किमर्थ हेतुना केन मयां जन्म गृहीतवान् ॥२६६ ॥ पतितो व्यर्थपाशेषु शर्म किश्चिन्न वेद्यते । सत्यमार्गप्रवासेन किंचित्ते जायते भयम् ॥२६७ ।। शरीरमसि न त्वं तु शरीरं मृद्विकारवत् । पतत्यश्वत्थपत्रामं तस्माचेतन ! जागृहि ॥२६८ ॥ सर्व ज्ञानेन पश्यामि दूरं मत्तोऽखिलं पुनः । प्रतिवन्धो न कस्याऽपि शूरोऽहं सिंहसनिमः ॥२६६ ॥ रागो द्वेष स्तथा निन्दा व्यनश्यत्तदलं बहु । आत्मा स्वाभिमुखो भूत्वाऽनुभवं स्वं तनोति च ।। २७० ॥ शत्रुणा नैव च्छिद्येऽहं भिद्येऽहं नैव शस्त्रतः। शत्रौ मित्रे समो भावः कथं वा स्यान्मम भ्रमः ॥ २७१ ॥ सर्वे कर्मवशा जीवा भ्राम्यन्ति निश्चितं भवे । पुत्रमित्रवधूभावैः सम्बन्धः सर्वदेहिषु ॥२७२ ॥ सम्बन्धो न कचित्सत्यः संसारः स्वार्थतत्परः । कस्यचित्कोऽपि नो भूमौ संवेगं हृदि धारय ॥२७३ ॥ सिद्धवनिखिला जीवा निर्मला निश्चलाः सदा। करणत्रययोगेन ते सेव्याः शुद्धभावतः ॥ २७४ ।। द्रव्यार्थिकनयै नित्य-स्तस्य नाशः कदापि न । असंख्यातप्रदेशेन ध्रुवः स स्वस्वरूपवान् ॥ २७५ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
स्वपूर्वजन्मनोऽभ्यासैः सिद्धाऽस्ति जीवनित्यता । वाल्ययौवनवार्धक्ये ज्ञाता त्वेको हि वर्तते ॥२७६ ॥ क्षणे क्षणे शरीरैक्ये स्वात्माऽयं परिवर्तते ।। पापं पुण्यं भवेत्कस्य तद्विवेकं तथा कुरु ॥ २७७ ॥ क्षणिकद्रव्यविज्ञानै स्तं वादं चणिक सर। वक्ता न क्षणिको जातो नित्यत्वेन तमानय ॥ २७८ ॥ कस्यचिद्वस्तुनः क्वाऽपि विनाशो नास्ति सर्वथा । आत्मनाशप्रवादेन स्वान्यावस्था तदा भवेत् ॥२७६ ॥ अन्यावस्था न कस्यापि तस्मानित्योऽस्ति चेतनः । प्रत्यभिज्ञाऽनुमानेन खात्मा नित्योऽस्ति जानत ॥ २८० ॥ पर्यायाः परिवर्तन्ते ह्यात्मनोऽपि प्रतिक्षणम् । तस्मादनित्य श्रात्माऽय मनेकान्तनये खलु ॥२८१ ॥ शुभाशुभास्रवं धृत्वा नानादेहान् बिभर्त्ययम् । भुनक्त्यसातसाते च व्यवहारनयेन च सूर्याच्छादकमेघानां नाशात्सूर्यः प्रकाशते । तथाऽऽस्रवविनाशेन स्वात्मा ज्ञानेन भासते ॥२८३ ॥ कर्मसंगापसारेण याति जीवः शिवं पुरम् । पुरुषोत्तम प्रात्माऽयं भवेत्सिद्धो निरञ्जनः ॥२४॥ अगम्यात्मस्वभावस्य शुद्धाऽऽलम्बनकारकः । संवरी चास्रवत्यागी तर्ताऽस्ति भवसागरम् ॥२८५ ॥ योगिनोऽपि यमिच्छन्ति धामानन्यमुखस्य यः। नौमि नौमि तमात्मान मनन्तगुणसंश्रयम् ॥२८६ ॥ शुभात्मनोऽवलम्बन दोषाः नश्यन्ति भूरिशः । जायतेऽनुभवज्योतिः पुष्णात्याऽऽत्मा स्ववीर्यतः॥२८७॥
For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
कर्मभेदविनाशेन स्वात्मा जिनो भवेत्स्वयम् । पूर्णव्यक्तिमयः स्वाऽऽत्मा को राजा कोऽस्ति किंकरमा२८८॥ तुल्यता सर्वसिद्धानां सिद्धस्थाने च मान्ति ते । पीड्यते कोऽपि नो कैश्चिदरूपपदशक्तितः ॥ २८६ ॥ विषमज्वरवेगेन भोजनस्यारुचि भवेत् । अभव्यादिकजीवानां मोक्षरुचि न जायते ॥२६० ॥ सम्यज्ञानप्रभावेण बहिरात्मपदात्ययः । वासः शिवपुरस्य स्या-दन्तरात्मगुणोदयात् ॥ २६१ ॥ समूल तत्र छिद्यन्ते परप्रवृत्तिहेतवः । अन्तः परप्रभुत्वं तु समभावेन जायते ॥२६२॥ परभावस्य कर्ताऽहं भवमूलमियं मतिः । अन्तरात्मपदो योगै निर्दोषो जायते स्वयम् ॥ २६३ ॥ स्वमाश्च कोटिवर्षाणां क्षीयन्ते जागृतिक्षणे । तथाऽऽत्मज्ञानमात्रेण क्षणादात्मा प्रभु भवेत् ॥ २६४ ॥ देहे चेतनबुद्धि र्या देहाध्यासं विजानत । देहाध्यासविनाशेन कर्मदोषोऽपि नश्यति ॥२६५ ॥ कर्मणां नैव कर्ताऽहं तेषां भोक्ताऽपि नास्म्यहम् । शुद्धदशाप्रकाशे तु भवभीति विनश्यति ॥ २६६ ॥ मोक्षश्चेतनधर्मेण मोक्षरूप स्त्वमस्यहो । रत्नत्रय्याश्च भोगी त्वं भूपः क्षायिकशर्मणाम् ॥ २६७ ॥ जायन्ते वीषयोऽम्भोधौ विनाशं यान्ति तत्र हि । चेतनस्य तथा ज्ञानं ज्ञेयत्वात्परिवर्तते ॥२६८ ॥ शुद्धोऽथ निर्मलो बुद्धः स्वयंज्योति गुंणालयः । चेतनोऽयं चिदानन्दः परानन्तगुणाकरः ॥२६६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ज्ञानिनामात्मविज्ञाने मतमेकं प्रवर्तते । शिवपुर्या भवाधीशो योगत्रयस्य रोधनात् ॥३०० ॥ रोगादिघोरशत्रूणां यत्र गन्धो न वर्तते ।
आत्मलक्ष्येदृशे जाते कर्मबन्धो न जायते ॥३०१ ॥ ध्यानेन देहनिष्ठोऽपि देहातीतः प्रवर्तते । बहुवारं त्रियोगेन वन्देऽहं तं महामुनिम् ॥ ३०२ ॥ पौद्गलं सौख्यमुच्छिष्ट जगत्स्वनेन सन्निभम् । शुद्धं किन्त्वात्मनो ज्ञान मन्यज्ज्ञानं च वाचिकम् ॥ ३०३ ।। यस्य ज्ञाने प्रजाते तु दशा शान्ता प्रकाशते । धर्मो यत्र ततो विद्धि निश्चयेन सुखप्रदम् ॥३०४ ।। नैगमः संग्रहश्चाथ व्यवहारस्तृतीयकः । ऋजुसूत्रं चतुर्थोऽस्ति नयःशब्दोऽस्ति पंचमः ॥ ३०५॥ षष्ठःसमभिरूढास्य एवंभूत श्च सप्तमः । सत्यः सप्तनयै धर्म,-रूप एवं प्रकाशते पूर्ण सप्तनयैरेवं वस्तुरूपं विलोक्यते । नयैकान्तहठेन स्या,-मिथ्यात्वी मानवः पुनः ॥ ३०७ । सप्तनयावबोधेन सम्यगनुभवो भवेत् ।।
आत्मतत्त्वपरीक्षात-स्तीर्यते हि भवाम्बुधिः ॥३०८ ॥ ऋजुसूत्रनयाभासात्प्रजातं बौद्धदर्शनम् । नयमेकान्तमाधत्ते नात्मशुद्धिं करोति सः । ३०६ ॥ जीवादिनवतत्त्वेषु युज्यन्ते सप्त ते नयाः । सद्गुरोः सेवनादेव नयज्ञानं प्रजायते ॥३१० ॥ स्यादस्ति भंगमूचेह-मनेकान्तमताश्रयम् । सर्ववस्तुषु चाऽस्तित्व मेवं ज्ञानी वदत्यथ ॥३११ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
२७
स्वद्रव्येण स्वकालेन स्वक्षेत्रेण स्वभावतः । अस्तित्वमितिभंगेन स्वद्रव्ये चित्तमानय जीवादिनवत्वेषु स्यादस्ति भंग आदिमः । कदापि नहि यद्वस्तु तत्कदापि न जायते धर्माधर्मौ नभः कालो जीवस्तथा च पुद्गलः । षड्द्रव्येष्वस्तिभंगो हि समयं प्रति वर्तते साम्प्रतं भाविभूतेषु त्रिकालेषु प्रवर्तते । सषद्रव्येषु वेत्तव्यः स्यादस्तिभंग आदिमः समये समये ज्ञेया तदनन्तगुणाऽस्तिता । वर्तमाना निजद्रव्ये सिद्धान्ते प्रतिभाषिता द्रव्ये द्रव्ये विबोद्धव्या भिन्नभिन्ना हि चाऽस्तिता । द्रव्यगुणपर्यायाया मस्तिता माति चात्मनि
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
परापेक्षां च संगृह्य नास्तिता घटते निजे । षड्द्रव्ये परभावेन नास्तिता च प्रवर्तते परद्रव्यास्तिता या च नास्तिता सैव वर्तते । परिणमति सर्वत्र स्वस्वद्रव्येष्वपेक्षया
For Private And Personal Use Only
॥ ३१२ ॥
॥ ३९३ ॥
॥ ३९४ ॥
।। ३१५ ॥
॥ ३१६ ॥
॥ ३१८ ॥
ये च पुद्गलपर्याया दृश्या घटपटादयः । अस्तितां च तदाकारां साद्यन्तत्वेन पश्यत । द्रव्यार्थिकनयो ज्ञेयो भंगोऽनादिरनन्तकः । अस्ति स पुद्गलव्यापी सादिः सान्तश्च पर्यवैः ॥ ३१६ ॥ स्यानास्तिभंग मन्यं तु नास्तिताज्ञानकारकम् । षद्रव्यव्यापिनं तं च विद्धि सापेक्षया पुनः अन्यद्रव्याऽन्यकालाभ्या मन्यक्षेत्रान्यभावतः । नास्तिताऽन्यपदार्थानां सदा स्वेषु प्रवर्तते
॥ ३२० ॥
॥ ३२१ ॥
॥ ३१७ ॥
॥ ३२२ ।
॥ ३२३ ॥
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
घटेते द्वौ न चैकत्र एवं पृच्छति पृच्छकः । नैको हि घटते धाम तेजोन्धयो विरोधिनोः ॥३२४ ॥ नैकस्मिन् ब्रह्मसूत्रेण नैकत्र द्वौ च तिष्ठतः।। अस्तिता नास्तिता क्वापि नैकत्र तद्गुरोऽस्ति किम् ? ॥३२।। घटतेऽपेक्षया सर्व तथा सर्व च वेद्यते । पितृत्वमथ पुत्रत्व-मेकत्र द्वेऽपि तिष्ठतः ॥ ३२६ ।। परत्र नास्तिरूपं तदस्तित्वं चेतनस्य यद् । नान्यत्र यदि नास्तित्वं वस्तुरूपं न सम्भवेत् ॥३२७ ॥ अस्तिता न विनाऽपेक्षां नास्तिताऽपि न तां विना । नैकस्मिनिति सूत्रं तु स्याद्वादेनावलोक्यते ॥३२८ ।। अस्तिता यत्र कालेऽस्ति तत्कालेऽस्ति च नास्तिता । वर्तनां चैककालेषु षड्द्रव्येषु विलोकय ॥३२६ ।। स्यादस्तिनास्तभंगश्च तृतीयः कथितः पुनः । षड्द्र्व्य व्यापको ज्ञेयो जैनदर्शनमर्म तद् ॥३३० ॥ अस्तिशब्दसमुच्चारे यान्ति काला असंख्यशः । नास्तिशब्दसमुच्चारे तथैव भगवान् जगौ ॥३३१ ॥ एकस्मिन् समयेऽवाच्य मस्तिनास्तिस्वरूपकम् । तुर्यभंगोऽस्त्यऽवक्तव्यः कथितः मूरिपुंगवैः ॥३३२ ।। अस्तिधर्मा अनन्ता हि येत्र वाचामगोचराः।। स्यादस्त्यऽवाव्यभंगोऽयं पंचमः परिकीर्तितः ॥ ३३३ ।। अनन्ता नास्तिधर्मास्तु वस्तुमध्ये वसन्ति हि । स्यानाऽस्त्यवाच्यभंगोऽयं षष्ठोऽपि परिकीर्तितः ॥३३४॥ अस्ति नास्ति सदा द्वौ स्तो निर्वक्तव्या विमौ मतौ। स्यादस्ति नास्त्यवक्तव्यो युगपत्सप्तमो मतः ॥३३५ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
गुरुगमावबोधेन सप्तमंगी विचार्य च । आत्मस्वभावमध्यस्थो भवदुःखं निवारय ॥३३६ ॥ तत्वबोधोऽतिगम्भीरो जानन्ति विरला जनाः । भवं तरति मेधावी कृत्वा कर्मक्षयं द्रुतम् ॥३३७ ॥ सिद्धानां गुणपर्याये सप्तभंगी प्रवर्तते । जायते शुद्धसम्यक्त्व-मनेकान्तावबोधतः ॥ ३३८ ॥ षड्द्रन्यनवतत्त्वानां सत्यज्ञानं यदा भवेत् ।। ज्ञानी जन स्तदा शीघ्रं लभते श्रीशिवं पदम् ॥ ३३६ ॥ सम्यक्त्वमोहिनीत्यादे रुपशमादिकं यदा । भवेत्तदा हि सम्यक्त्वं जायते भव्यदेहिनाम् ॥ ३४० ॥ स्वगुणस्थैर्यचारित्रा-गुणोद्योतश्च जायते ।। परमात्मा स्वयं शुद्धः शुद्धज्योतिः प्रकाशते ॥३४१ ॥ गुणस्थानस्य संस्पर्शा स्वयं गुणः प्रकाशते।। परिपूर्णो निजव्यक्त्या लभते चाऽचलं पदम् ॥ ३४२ ।। पदस्थानकावबोधेन सम्यक्त्वं च प्रकाशते । षट्स्थानकं सदा धेहि जायते च गुणः स्वयम् ॥३४३ ॥ आत्मानः सन्त्यनन्ता हि तेषां मेदाविमौ मतौ। संसारिणोत्र सिद्धाश्च इति सम्यग् विचारय ॥३४४ ।। आत्मा नित्यश्च कर्ताऽथ हर्ता स्वकर्मणां मतः। मोक्षोपाय श्च मोक्ष श्च इति षट् स्थानकं मतम् ॥ ३४५ ॥
शिष्य उवाच । स दृष्ट्या नैव दृश्योऽस्ति स्पर्शग्राह्यो न वर्तते ।
आत्मद्रव्यास्तिता नैव जायते चानुभूतितः ॥३४६ ।। मन्यतां देहमात्मानं श्वासोच्छ्वासं च मन्यताम् । मूर्तिश्च पंचतत्रानां नान्याभासो विलोक्येत ॥३४७॥
For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
तथा न चेतनद्रव्यं यथा ज्ञेयः घटः पटः । नास्तिता चेतनस्यात इति मिथ्याऽस्ति ते वचः ।। ३४८॥ आत्मा चेन्नास्ति तद्वयर्थाः स्यु स्तपोजपसंयमाः। पुण्यपापे मृषा मत्वा मुह्यन्ति मूढमानवाः ॥३४९॥ जीवस्येमां महाशंकां च्छिन्धि हे देव सद्गुरो !! ॥ मतिहीनोऽस्मि जीवोऽहं कुमतिं ध्वंशयाशु मे ॥ ३५० ।।
गुरुरुवाच त्यक्त्वोच्छृखलवृत्ति त्वं युक्तिदीपं गृहाण च । जानीहि चेतनाऽस्तित्वं मुक्तेव शुक्तिकान्तरे ॥ ३५१ ॥ भिन्नोऽस्ति पंचभूतेभ्यः शुद्धोऽरूपश्च निर्मलः । देहव्याप्योऽस्ति जीवोऽयं व्यापि दुग्धं यथा जले ॥३५२ ॥ अहं सुखी तथा दुःखी नैषाधीर्वपुपो मता । मृतदेहे कदाचिन्न किश्चिन्चेष्टाऽपि दृश्यते ॥३५३ ॥ पंचभूतगुणा दृष्टाः काठीन्यशीततादयः। चैतन्यादि ने तत्राऽस्ति सूक्ष्मत्वेनाऽवलोक्यते ॥ ३५४ ।। अरूपी चेतनोऽयं तु चतुर्ग्राह्यः कदापि न । स्पर्शन पुद्गलस्कन्धा दृश्यन्ते तु सदा धृताः ॥६५५ ॥ श्वासोच्छ्वासस्तु भो शिष्य ! सदा स्पर्शेन गृह्यते । गच्छंश्च बहिरागच्छन् स कथं चेतनो भवेत् ॥३५६ ॥ पुद्गलो न कदाचित्स्याजीवोऽयं ज्ञातृताश्रयः। न चेद् घटादिके द्रव्ये ज्ञातृशक्तिश्च गृह्यते ॥३५७ ॥ संयोगः पंचभूतानां मद्यांगे मदशक्तिवत् ।। उत्पादयति चैतन्यं युक्तिः सा निष्फलैव हि ॥३५८ ।। भिन्ने भिन्ने च मद्यांगे मदशक्तिस्तु भासते । भूते भूते च नो तद्वज् ज्ञानवासोऽनुभूयते ॥४५६ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आश्रयो योऽस्ति बुद्ध्यादे श्चेतनं तं विजानत । आदिशब्देन ते ग्राह्याः सुखदुःखादयस्तथा ॥३६० ॥ बुद्ध्यादिराश्रितो यत्र सहि ज्ञेयो गुणालयः। रूपादिवद्धि विज्ञेया उपाया आत्मसिद्धये ॥३६१ ॥ गुणो निराश्रयो नैव यथा रूपं घटादिषु । तथाऽऽश्रयोऽस्ति बुद्ध्यादेश्चिदानन्दः परेश्वरः ॥ ३६२ ॥
शिष्य उवाच । आश्रयः किन्तु बुद्ध्यादे रिन्द्रियं हि प्रवर्तते । कल्पना चेतनस्य स्याद् कथं सद्गुरुराज हे ! ॥३६३ ।।
गुरुरुवाच । उपहतेन्द्रियै नैव जायते विषयस्मृतिः ।
आश्रयस्य विनाशेन स्मृत्युत्पत्तिः कथं भवेत् ॥३६४ ॥ कर्णेन्द्रियविनाशेन नाशः स्यात्तु स्मृते नहि । स्मृत्याश्रयस्तदात्माऽयं सत्यबोधं विजानत ॥ ३३५ ।। इन्द्रियमन्वभूधच विनाशे सति तस्य तु ।। अन्येन्द्रिये स्मृतिस्तस्य मिथ्यैवैतदपि स्फुटम् ॥ ३३६ ।। एवं सति तु चैत्रेण वस्त्वनुभूतमस्ति यद् । मैत्रस्य तत्स्मृतिश्च स्यात्तस्माद्व्यर्थमिदं वचः ॥३६७ ॥
शिष्य उवाच । नेन्द्रियाणि तदा सन्तु बुद्धिः स्यादाश्रयः पुनः । बुद्ध्याश्रयश्च देहोऽस्ति विचार्य कथयाम्यहम् ॥३६८ ।। शरीरनाशतो बुद्धि-नाशएव विलोकितः । भस्मीभूतं शरीरं चे-चेतनो नाऽपि दृश्यते ॥ ३६९ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
सद्गुरुरुवाच
॥ ३७० ॥
तनुभेदः प्रसिद्धोऽयं वाक्यं च यौवनं जरा । वालदेहेन भुक्तं य-तेनैव तत्स्मृतिः कृता तस्य स्मृतिः कदाचिन्न जायते यौवने तदा । बाल देहेन भुक्तं य-तरुणस्तत्कथं स्मरेत् जायते तन्मृते देहे बुद्धिस्फुर्तिः कथं नहि । तस्माद्बुद्धयाश्रयो वाच्य - वेतनः स्मृतिकारकः ।। ४७२ ।। शिष्य उवाच ।
॥ ३७१ ॥
बुद्ध्याश्रयो न देहवे - च्छ्रासोच्छ्रासस्तदा भवेत् । श्वासो यत्र न तत्राऽस्ति सुखं दुःखं न वीक्ष्यते ॥ ३७३ ॥ श्वासोच्छ्वासेऽपि भेदोऽस्ति नैकरूपः स वर्तते । बुद्धयाश्रयो यदुक्तोऽयं सोऽपि कूपसमो जडः ॥ ३५४ ॥ श्वासोच्छ्वासेन चैकेन स्वनुभूतं हि शिष्य ! यद् । श्रन्यश्वासो न तत्स्मर्ता नायंबुद्ध्याश्रयस्तदा ॥ ३७५ ॥ बुद्धयाश्रयो यदि श्वास स्त्वचा स्पृश्यः स वर्तते । त्वचा श्वासं तु गृह्णाति कथं बुद्धिर्न गृह्यते ॥ ३७६ ॥ सोऽयं प्रतीतियोगेन यश्च बुद्धयाश्रयो भवेत् । आत्मतत्त्वं हि तज्ज्ञेयं शंका तत्राऽस्ति काऽपि न ॥ ३७७ ॥ शिष्य उवाच.
भिन्नदेहादित श्रेद्धि मन्यते चेतनं भवान् । तद्दर्शय पृथक् कृत्य खङ्गकोशौ यथा पृथक्
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
गुरु रुवाच.
निरीक्ष्यते कदाचिन्न वायू रूप्यपि नेत्रतः । रूपी तर्हि जीवोऽयं कथं दृश्यः स नेत्रतः
For Private And Personal Use Only
॥ ३७८ ॥
॥ ३७६ ॥
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
३३
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
बौद्ध उवाच..
॥ ३८० ॥
चेतनं तर्हि मन्यस्व ज्ञानक्षणिकसन्ततिम् । प्रकृतिरूपविज्ञानो, - पादानमालयो भवेत् ज्ञानमस्त्येक रूपं न क्षणे स परिवर्तते । ज्ञानसन्ततिरात्माऽस्ति मन्यस्व युक्तिपूर्वकम् ॥ ३८१ ॥ स्वीकारे नैव दोषोऽस्ति ज्ञानक्षणिकसन्ततेः ॥ क्षणिकोत्तरविज्ञानं पूर्वज्ञानस्य पोषणम्
॥ ३८२ ॥
गुरुरुवाच.
॥ ३८३ ॥
॥ ३८४ ॥
न चेतनपदै र्वाच्या ज्ञानक्षणिकसन्ततिः । क्षणिकसन्तते ज्ञाने पुण्यं पापं लभेत कः विनश्यति कदाचिन उपादानाख्यकारणम् । चेदालयस्यनाशः स्याद्वृत्तिः कुत्र प्रकाशते तदा चेतनरूपः स्यान्नित्यः स्यादालयो यदि । स्वीकारे नैवदोषोऽस्ति ज्ञात्वा मौनी भव स्वयम् ॥ २८५ ॥ आलये स्वप्रवृत्तौ चेद्भेदं कंचिच्च मन्यते । उपादानाख्यदेतोस्त - द्विच्छेदः स्यादहो ध्रुवम् ॥ ३८६ ॥ समुदायो न सूत्राणां जायते घटवस्तुना । कार्य च कारणं भिन्नं तदा कार्य कथं भवेत कार्यकारणभावः स्या - चैत्रमैत्रभिदेव हि । स्मृतिभंगो भवेत्तत्र किं स्यु स्तत्र सुयुक्तयः क्षणिकसन्तते ज्ञने तादात्म्यं हेतुकार्ययोः । चणवादस्य नाशः स्यादिति ज्ञाने सुनिश्वयः ॥ ३८६ ॥ यदि स्यादुत्तरज्ञान, - दशायां पूर्ववेदनम् ।
॥ ३८८ ॥
स्थिरबुद्धिस्ततो जाता बुद्धिनाशः क वीचितः ॥ ३६० ॥
For Private And Personal Use Only
॥ ३८७ ॥
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
-
१४
॥ ३६२ ॥
श्रालयस्य च यत्स्थैर्य तदात्मानं विचारय । तदा बन्धोऽथ मोक्षः स्याज्ज्ञानमस्त्यात्मनो गुणः ॥ ३६१॥ पूर्वजन्मस्मृतेरेव पुनर्जन्म च साध्यते । भुनक्ति पुण्यपापे च प्रसिद्धो नित्यचेतनः aaat यदि नित्यः स्यात्कर्म किञ्चिन्न तल्लगेत । तस्मादात्माऽस्त्यनित्योऽयं नश्यति च क्षणे क्षणे ॥ ३६३ ॥ अत्र क्षणे य श्रात्माऽस्ति तच्क्षणे स विनश्यति । पुण्यपापसुखादीनां घटना च कथं भवेत् ॥ ३६४ ॥ अन्यः कुर्यात्तथाऽन्यस्य, - बन्धः स्यात्पुण्यपापयोः । अन्यस्य यदि मोक्षः स्यादेतत्सर्वं तदा मृषा ॥ ३६५ ॥ कः कर्त्ता कश्च भोक्ता स्यान्मृषा न्यायश्च सर्वथा । नित्यात्मज्ञानतः सर्वः कर्त्ता भोक्ता च सिध्यति ॥ ३६६ ॥ अ संघापसारेण स्वयं सूर्यः प्रकाशते । नित्यात्मज्ञानतः सर्व - दोषनाशश्च जायते संयोगं न विधायैव यस्योत्पत्तिः प्रजायते । तस्य नाशो भवेन्नैव ततो नित्यः स वर्तते अहंकृतेश्व कोपस्य सिंहे सर्पे च भासते । तारतम्यं ततो विद्धि तत्राऽस्ति पूर्ववासना पूर्वस्या वासनायाश्च योगेनात्माऽस्ति तु ध्रुवः क्षणिक वादः सिद्ध्यति न कदाचन ॥ ४०० ॥ शिष्य उवाच.
॥ ३६७ ॥
॥ ३६८ ॥
॥ ३६६ ॥
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
कर्मकर्त्ता न जीवोऽयं कर्मैव कर्मकारकम् । आत्मा स्वकर्मकर्ताsस्ति जीवधर्मस्य मर्म तद् ॥ ४०१ ॥ निःसंगोऽस्ति सदाऽऽत्माऽयं जलपंकज सन्निभः । कर्तृत्वं चापि भोक्तृत्वं प्रकृतावेव भासते
॥ ४०२ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मोगेन श्रीश्वरेच्छाया बन्धो भवति कर्मणाम् । सुखं दुःखं ततो याति जीवो निबंध उच्यते ॥४०३ ॥ अनादिपरिणाम्यस्ति चेतनपुद्गलद्वयम् । अशुद्धपरिणामेन कर्मकता स जायते ॥४०४॥ जीवस्य प्रेरणा चेन्न कर्मग्राही ततोऽस्ति कः। प्रेरणा न जडे काचि द्भिनं धर्मद्वयं ततः ॥४०५ ॥ चेतनप्रेरणायां हि कर्म सर्व प्रगृह्यते । प्रेरणा परभावोऽस्ति सदृशो मत्तचेष्टया ॥४०६ ॥ विचार्य हृदये पश्य कर्म न कर्मकारकम् । घटादिः प्रेरयेत्किच पवित्रं न्यायमीक्षताम् ॥४०७॥ चेतनः कर्मकर्तेति व्यवहारेण वर्तते । शुद्धस्वभावधर्मस्य कर्ताऽस्ति चेतनः स्वयम् ॥ ४०८ ॥ मूलं धर्म त्यजेनैव स्वभाव एष आत्मनः । प्रशुद्धपरिणामेन कर्मकता स वर्तते ॥४०४ ॥ परिणतं पयोनीर हंसो हि कुरुते पृथक् । रममाणो गुणे स्वीये हंसः कर्मक्षयंकरः ॥४१० ॥ विभाविकोऽस्ति यो धर्म श्वेतनस्य न विद्धि तम् । स्वाभाविकः स्वधर्मोऽस्ति विद्धि ज्ञानस्य मर्म तद् ।। ४११ ॥ स्वतः शुद्धस्वधर्मेण ह्यशुद्धपरिणामतः । वृतानां कर्मणां नाशो भगवद्भि निरूपितः ॥४१२ ॥ पदा निःसंग आत्माऽयं ज्ञेयो निश्चयसत्तया । कर्मकर्तृत्वभोक्तृत्वे वर्तेते व्यवहारतः ॥४१३॥ जन्मवाक्यमृत्यूनां,-दुःखस्य कर्म कारणम् । कर्मोदयफलंतत्स्यात् साताऽसाताख्यकर्मकम् ॥ ४१४ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
लाक्षारसस्य योगेन बीजं कार्यासिकं यथा ।। रक्कं तूलं च यद्वत्स्यात् कर्मबन्धफलं तथा ॥ ४१५ ॥ नाशयदष्टकर्माणि शुद्धः स्याचेतनस्तदा । प्रात्मस्वभावत चात्मा लभते तात्त्विकार्द्धकम् ॥ ४१६ ॥
शिष्य उवाच अनादिकालतः संगो वर्तते जीवकर्मणोः । कर्मणां स्यात्कथं नाश स्तत्र किम्वाऽस्ति कारणम् ॥४१७॥
गुरुरुवाच अनादिपरिणामी सन् मिथ्या भ्रान्तोऽस्ति चेतनः । मुच्यते चेतनः खानौ रजःकनकवत्पृथक् ॥४१८ ॥ योगेन श्रीश्वरेच्छायाः सुखं दुःखं कुतो भवेत् । प्रेरणा श्रीश्वरीया चे-दीशो दोषी विलोक्यते ।। ४१६ ।।
गुरु रुवाच ईश्वरप्रेरणा कस्मा दीशोऽन्यायी भवेत्तदा । अपराधी तथा न्यायी स्वयं स्यादीश्वरस्तदा ॥ ४२० ॥
शिष्य उवाच प्राणिनः कर्म कुर्वन्ति सामय्या अनुसारतः। ईशो दुःखं सुखं दत्ते चाकर्ताऽऽत्मा विलोक्यते ॥ ४२१ ॥
गुरुरुवाच कृत्यं करोति यो भुंक्ते सैव दुःखं तथा सुखम् । योति न तृप्ति माप्नोति क्षुधां हन्ति नच प्रभुः ॥४२२॥ वह्नौ विपति यो हस्तं ज्वलन्तं करमीक्षते । स्वयं कर्ता हि जीवोऽस्ति प्रेरकः कथमीश्वरः ॥४२३ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
विरुद्धबुद्धियोगेन नाशोऽस्ति विषभक्षणात् । प्राणानां वेत्तु भो भव्य तत्र न्यायोऽस्ति नैश्वरः ॥४२४॥ स्वयमेव सुखं दुःखं जीवः प्राप्नोति कर्मणा । ईश्वरप्रेरणा मिथ्या सुखं दुःखं च कर्मणा ॥४२५ ॥ सदा निःसंग आत्माऽयं दृश्यो निश्चयसत्तया । व्यवहारेण कर्ताऽस्ति चेतनः सुखदुःखयोः ॥ ४२६ ॥ अकर्ता सत्यमात्माऽयं कर्मनाशेन दृश्यते । नयेन तस्य बोधेन शुद्धधर्मः प्रकाशते ॥४२७ ॥
शिष्य उवाच । न्याययुक्तैश्च दृष्टान्तः कर्मकर्ता विलोक्यते । किं जानाति जडं कर्म फलपरिणामवद्भवेत् ॥४२८ ।।
गुरुरुवाच । यद्यप्यस्ति जडं कर्म चामृतविषवत्तु तद् । सुखदुःखनिमित्तं स्यात्तत्र केश्वरकल्पना ? ॥४२६ ॥
शिष्य उवाच । का भोक्ताऽस्ति जीवस्तु तस्य मोक्षो न वर्तते । अनन्तसमयो नष्टो मुक्ति मद्यापि नाऽऽप सः ॥ ४३० ।। भुनक्ति मानवः स्वगै पुण्यानां फलमुत्तमम् । अथ पापफलं भुंक्ते जायमानश्च दुर्गतौ ॥४३१ ।। पापपुण्यफलं भुंक्ते जीवो गत्वा चतुर्गतौ । प्रतिक्षणं धरन्कमे कर्महीनः कदापि न ॥४६२ ।।
- सद्गुरु रुवाच । अशुद्धपरिणामेन फलदं कर्म वर्तते । तथा निवृत्तिधर्मेण सिद्धस्तिष्ठति निर्वृतौ ॥ ४३३ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
.३८
परभावेषु जीवस्य त्वनन्तसमयो गतः । आत्मचिन्तनयोगेन मुक्तिरेव प्रकाशते ॥४३४ ।। संयोगेऽस्ति वियोगो हि दृष्टान्तोऽत्र कलेवरः । सर्वकर्मवियोगेन जायते मुक्तिरात्मनः ॥ ४३५ ॥
. शिष्य उवाचअस्तिता याऽस्ति मोक्षस्य सा त्वस्माभिः प्रवेद्यते । ध्वंशः कदापि नैव स्या-दनन्तभवकर्मणाम् ॥ ४३६ ।। भिन्नदर्शनधर्माश्च मुक्त्युपाया अनेकशः।। तत्र सत्यमसत्यं किं चित्ते नास्त्यस्य निर्णयः ॥ ४३७ ॥ कुत्र देशे क्व जातौ वा मोक्षः कुत्र पथि स्थितः । निश्चय स्तस्य नैव स्याद-भिलष्येत्तदात्र किम् ॥ ४३८॥
आदौ भवोऽथवा मुक्तिः को वाऽऽद्यो जीवसिद्धयोः । इत्यादौ चिन्तयश्चित्ते मोक्षसिद्धि ने जायते ॥४३६ ।।
सद्गुरुरुवाच । मोक्षो ज्ञानक्रियाभ्यां स्या-दूचे सूत्रं जिनेश्वरः । स्फुलिंगै दह्यते काष्ठं तथा ध्यानेन कल्मषः ॥ ४४० ।। यस्यास्ति जन्मनो रोगो नीरोगी औषधाद्भवेत् । अनन्तभवभूतानां कर्मणां नाशतः शिवम् ॥४४१ ॥ तमो व्याप्नोति संसारं नश्यति भास्करोदयात् । सत्यज्ञानं यतस्तत्र को भारः कर्मणां भवेत् ॥ ३४२ ॥ यज्ज्ञानावरणीयाद्य-कर्मणामष्टकं मतम् । मोहनीयं ततःश्रेष्ठं प्रजासु भूपति यथा ॥४४३॥ तमाशे सर्वनाशोऽस्ति जितभूपात्प्रजा यथा ।। कर्मनाशात्सुखं शश्वत्कः सत्येऽध्वनि संशयः ॥४४४ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मतेधश्रद्धया रागस्तस्यागो ज्ञानतो भवेत् । जातौ लिंगे च मोक्षाश-स्तस्य मुक्ति न जायते ॥४४४|| पंचकारणसंघेन सम्यक्त्वेन निजाऽऽत्मनः । मोक्षो भवति लोकानां तत्र किश्चिन्न संशयः ॥ ४४६ ॥ भवमुक्त्यो नचाऽस्त्यादि-रनाद्यौ द्वौ प्रवाहतः । अनेकान्तस्य विश्वासान्मिलन्ति मुक्तिहेतवः ॥४४७ ।। केवलज्ञानिनां वाणी श्रुतपूर्वा शिवाधगा। सत्यं शब्दैकभावोऽस्ति तीर्थकद्वचनं त्विदम् ॥ ४४८ ॥ एकशब्दोऽस्ति मोक्षादिः सत्यं तस्माद्विवेचय । यस्य बन्धोऽस्ति तन्मुक्ति स्तत्रासत्यं न कश्चन ॥ ४४६ ॥
शिष्य उवाच । पदस्थानकं भवत्प्रोक्तं गुरुदेवानुकम्पया। श्रद्धया मे गतास्ते तु कुविचारा अनादिजाः ॥४५० ॥ श्रद्यपर्यन्तमंज्ञानात्तत्त्वज्ञानं न लब्धवान् । वन्देऽहं सद्गुरो ! त्वां च पवित्रोऽहं कृतस्त्वया ॥ ४५१ ।। धर्मरत्नं मयालब्धं निधानं परमीक्षितम् । शरणं तेऽस्मि हे नाथ! कश्चिन्नास्ति त्वया समः ॥ ४५२ ॥ अनादिकालतो भ्रान्तः किन्तु नान्त मुपेयिवान् । सम्यक्तत्वप्रबोद्धारं गुणिनं त्वां नमाम्यहम् ॥४५३ ॥
शिष्य उवाच । कथं सिद्धालये मान्ति धनन्तसिद्धराशयः । निराकुरु च मे शङ्कां यस्माच्छङ्का न जायते ॥४५४ ॥
सद्गुरुरुवाच. सिद्धशिलोपरि स्थानं शाश्वतं च प्रवर्तते । कर्मनाशेन जीवोऽयं भगवाँस्तत्र जायते ॥४५५॥
For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनेकदीपकज्योति-यथैकदीपकार्चिपि । मरूपिणस्तथा सिद्धा मान्ति दोषो न वर्तते ॥४५६ ॥ विषामा विषयाः सन्ति बहिरात्मपदं जहि ।। यस्य मोक्षपदेच्छाऽस्ति योग्यः स धर्मकर्मणि ॥ ४५७ ।। दुःखात्यन्तिकनाशं हि मुक्तिं वैशेषिका विदुः । मन्यते मानसं नित्यं मुक्तौ चेतः सहात्मना ॥ ४५८ ॥ बुद्ध्यादीनां यतो नाशस्तत्र मोक्षेऽस्ति किं सुखम् । तस्मात्तु जम्बुक:श्रेष्ठ-स्तस्मा च्छेष्ठोऽस्ति मानवः ॥ ४५६ ।। वेदान्तिनो जगु मुक्तिं जगद्व्यापक चेतनम् । चेतनो व्यापको नाऽस्ति शिवाशा स्यात्तथा कथम् ।।४६०॥ मुक्तिमार्यसमाजास्तु भाटकागारवजगुः मुक्तितो जीव आयाति मुक्ति र्दुःखहरी न सा ॥४६१ ॥ कर्मक्षयान्न संसारो मुक्तो जन्म धरेत्कथम् । गायति मुक्तिमेकस्तु महत्तामसकूपवत् ईश्वरं प्राप्तुमिच्छाचेद् विश्वासं कुरु तस्य च । विश्वासीश्वरदासश्च "मुक्ति फौजे" मिलेद्धृवम् ॥४६३॥ ईशुरीश्वरपुत्रोऽस्ति जगत्सूत्रं तनोति सः।। शरीरेण यतो मुक्ति जन्ममृत्युक्रमस्ततः ॥ ४६४ ।। अन्धो भ्राम्यति कुञ्जेषु किन्तु गेहं न गच्छति । ज्ञानचक्षु यंदा चित्ते तदा मुक्ति विलोक्यते ॥४६५ ॥ साक्षरा न च गृह्णन्ति तादृग् मुक्तिं कदापि न । केपि क्रियां हि मन्यन्ते केऽपि ज्ञानं दधन्ति च ॥४६६।। खएडयन्त्येक एकाँश्च म्रियन्ते पक्षपाततः । पचापचौ हि चैकान्ते दक्षो विन्ते नयद्वयम् ॥४६७ ।।
॥४६२॥
For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
राता
कुपथानि नयाभासाः सापेक्षाज्ञानिनामिमे । एकैकस्मानयाजातं दर्शनं नाऽन्यपेक्षितम् ॥४६८ ॥ अन्धौ नद्यो यथा मान्ति मतानि जैनदर्शने । अन्यत्र जिनवाणी तु प्रायत्वेन प्रवर्तते ॥४६६ ।। कर्माष्टक विनाशेन परमात्मा प्रकाशते । नश्यन्ति भवचक्राणि क्षायिकधर्म उद्भवेत् ॥४७० ॥ प्रवर्तते सुखानन्त्यं सिद्धानां समयं प्रति । पूर्वप्रयोगतः सिद्धा उर्ध्व यान्ति शिवालयम् ॥ ४७१ ॥ याति नो मस्तिर्यक् यसात्सोऽस्त्यक्रियः स्थिरः । नौमि तादृग् विभुं नित्यं, कदा प्राप्स्यामि धाम तद् ॥४७२॥ साधनन्तस्थितिप्राप्तं तं सिद्धं नौमि भावतः। केवलज्ञानतो वेत्ति सर्व यश्च तमाश्रये ॥४७३ ।। खेदो हि व्यवहारेऽस्ति भेदेनात्मपरात्मनोः । भेदभावो न यत्रास्ति शुभं तत्रास्ति निश्चयात् ।। ४७४ ॥ आत्मरूपं यदा पश्येदुत्तमदृष्टिरुद्भवेत् । शृणु पठाऽऽखिलान्ग्रन्था-नात्मदृष्टि हि मुक्तिदः ॥४७॥ दध्यात्कोऽप्युत्तमां दृष्टिं सिद्धो याति शिवालये। ज्ञानादिगुणसाफल्यं समभावेन पश्यताम् ॥४७६ ॥ शत्रौ मित्रे च साम्येन शुद्धधर्मः प्रकाशते ।। देहे सति विदेहोऽसौ किं भयं चेद्दशेडशी ॥४७७ ॥ निग्रन्थिने नमस्तसै यस्य दृष्टिः शिवाध्वनि । लभे सद्गुरुमेवं चेत्तदा निजगुणं लभे ॥ ४७८ ॥ शैत्यं तापाश्रयानश्येत् पापान्तः साधुसंगतः। तन्मन्यस्व गुरोराज्ञा लमध्वं शाश्वतं पदम् ॥ ४७६ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
धन्यं जन्म तदा मे स्याबदा शिवपुरं लभे । दावाग्निरेष संसार स्तत्यारं च कदा लभे ॥४८० ।। यदैवं चिन्तनं चित्ते दोषा यास्यन्ति तत्पृथक् । मात्मध्याने क्षणं यत्स्या-च्छेष्ठं तद्धि भवक्षणम् ॥ ४८१ ॥ व्याप्योऽस्ति प्रतिदेहं स वाच्यो यन्महिमा नहि । यश्च नामी तथाऽनामी कदा तदर्शनं लभे ॥४८२ ॥ यत्र शब्दो न गन्धोऽस्ति नास्तिको यं न पश्यति । जहाँ लेभेऽतिदेहान्स किन्तु नित्यः स वर्तते ॥४८३ ॥ नादिन्तिश्च यस्याऽस्ति तस्मात्सोऽस्त्यजरोऽमरः । योग्यपि कथ्यते भोगी चेतनं तं नमाम्यहम् ॥४८४ ॥ यस्य ध्यानेन सौख्यं स्या-दुःखान्तो मृत्युजन्मनोः । यस्याऽपारा गुणा सन्ति जाति लिगं यतो नहि ।। ४८५ ।। एकरूपत्रिकालेषु स्वपर्यायगुणाश्रयः । क्रमवर्ती तु पर्यायः सहभावी गुणः पुनः ॥४८६ ॥ षड्द्रव्ये वर्तनन्त्वेवं चिन्तनाल्लभ्यते शिवम् । शुक्लध्यानं च तेन स्याच्छास्त्रे निश्चयभाषितम् ॥ ४८७ ।। षड्द्रव्ये निखिलं माति सूत्रे वक्ति जिनेश्वरः । चेत्सौक्ष्म्येषा भवेज्ज्ञानं मुक्तिःस्यात्वल्पजन्मना ॥४८॥ निश्चयदृष्टिभाचित्ते व्यवहाराद्गुणीभवेत् । भवपारं स नो याति एकान्ते व्यवहारवान् ॥४८६॥ नास्ति कश्चिन्मृषा तत्र सर्वज्ञोक्तनयद्वये। निश्चयरूपकार्यस्य व्यवहारोऽस्ति कारणम् ॥४६० ॥ तरन्ति भवपाथोधि पडावश्यकारिणः । यस्य कर्मास्ति दम्भाय भ्राम्यति स भवोदधौ ॥४६१॥
For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
भावं विना क्रिया व्यर्था ज्ञात्वा कुरु शुचो जहि । इतस्ततो मनश्चेत्स्यात्स कथं धर्मकर्मकृत् ॥४२॥ चित्रं तिष्ठति नैकत्र कि क्रियायाः प्रयोजनम् । न निश्चिनुत चेत्येवं धर्मोद्यमाच्छिवं भवेत् ॥ ४६३ ।। धर्मः स्वगुणरचैव चाधर्मः स्वगुणापहः । धर्मे स्वाऽऽत्मप्रवृत्ति निजर्द्धिःस्वेन लभ्यते ॥४६४ ॥ बाह्यक्रियाकदात्मा चेत्कर्म कृत्वा भवे अमेत् । पापक्रियैव संसारो धर्मक्रियैव मोक्षदा ॥४६५ ॥ 'आरौद्रक्रियात्यागो यस्मात्ताभ्यां सुखं नहि । सा तद्धेतुक्रिया मुक्ति-प्रदा चास्त्यमृतक्रिया ॥ ४६६ ॥ आत्मज्ञानेन देहो न चेतनोऽस्ति गुणालयः अहंदादिपदं यच्च तद्धर्ताऽप्येष चेतनः ॥ ४६७ ॥ यद्यदिच्छति जीवोऽयं तत्तत्फलमवेति सः। भवानन्दी भवभ्रामी त्वात्मानन्दी लभेत शम् ॥ ४६८ ॥ अव्ययो निर्मल:स्वात्मा मुक्तिस्त्रीपतिरुत्तमः । स्वयं कुरु विकाशं त्वं स्वविश्वासं समाचर ॥४६६ ॥ त्वां विनाऽत्राऽस्ति कासार स्त्वां विना निर्मलोऽस्ति कः। नास्ति त्वत्समः कोऽपि स्वध्यानं धर निर्मलम् ॥५००॥ भवद्गुणलवादानैःक्लेशा नश्यन्ति भूरिशः। योगिनस्त्वां तु पश्यन्ति मोहो नायाति तद्धृदि ॥ ५०१॥ स्वं स्वयं वीक्षते योगी पापं तस्य कुतो भवेत् ।। योगी ध्यानगुहावासी नैति कर्म तदन्तिके ॥५०१ ॥ अन्योऽस्ति योगिनो योगो लभन्ते मोहिनो न तम् । योगी जागर्ति निद्रान्ति सर्वे का योगिनां कथा ॥ ५.३॥
For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
वक्ति पश्यति यो योगी सोऽहमात्मा स कथ्यते । पराऽऽत्मजीवयो मेंदो भवखेदश्च नश्यति ॥ ५०४ ॥ धन्यं मन्ये स्वजन्माऽहं किञ्चिद्रूपमभास्यत। अकलगति रात्मस्त्वं स्वस्य सेवां स्वयं कुरु । ॥५०५॥ दानिनिजगुणं देहि ज्ञानिन्देहि गुणज्ञताम् । तव सौख्य मवाधञ्च सुखं साधय साधनात् ॥ ५०६ ॥ धर्मद्वयं जिनप्रोक्तं हेतुः शाश्वतशर्मणाम् । धर्म ज्ञात्वा यथाशक्ति स्वीकारं कुरु तस्य च ॥५०७ ।। त्वं धर्ताऽस्यात्मधर्माणां निश्चयात्समतोदधिः। तृष्णायाः किंकरो नाऽस्मि नाऽस्मि पुद्गलवास्यहम् ॥५०८।। न निन्देद्धर्मिणं कश्चि-दतिनिन्दाफलं कटु । तपोजपादिमान्श्राद्धो भ्रमति निन्दनाद्भवे ॥५०६ ॥ अन्त मर्म न जानाति धर्म:कस्तिलकादितः। शुद्धरूपं धराऽवश्यं धन्यं जन्माजस्ति तस्य तु । ॥ ५१० ॥ श्रावकाख्यः कुले जातः कथं मुक्ति भवेत्ततः। स्यात्फलं यदि नाम्नैव धनेशाख्यो न याचताम् ॥११॥ साधूनां कुरुते शिक्षा न स्वयं श्रावकवती गुरुशत्रुः स चाण्डालः शृगालजन्म तद्वरम् ॥ ५१२ ।। विषमः कलिकालोऽयं कश्चिद्धि श्रावको गुणी निन्दको मुनिविद्रोही तस्य बोधः कथं भवेत् ॥ ५१३ ॥ पण्डितः श्रावकः कश्चिन भवेद्गुरुतोऽधिकः । मेरुसषपवझेदो ज्योतिरन्तरथोतमः ॥ ५१४ ।। उत्तराध्ययनं साक्षि, गुणार्थ कुरु तच्छ्रमम् दृष्टिरागेऽस्ति को धर्मः परं द्वेषेण कर्म हि ॥५१५ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
घर धर्मगुरो राज्ञां तरीतुं तीर्थ एव सः। भवपारं ततो यातु सारं तच्च सुखाकरम् . ॥५१६ ॥ साधुव्रताभिलाषी यो यश्च सद्गुरुकिंकरः । सद्गुणानां च यो धाम स सत्यश्रावको मतः ॥ ५१७ ।। पंचमहाव्रताचारधर्मध्यानेषु वर्तते । भवभीतो जिनाज्ञासु वर्तते यो दिवानिशम् ॥१८॥ बाह्योपाधिविषं त्यक्त्वा समाधि प्राप्य जन्मजाम् ।। स्वरूपं बोधयामास वन्दे तं गुरुमीश्वरम् ॥ ५१६ ॥ श्रीपार्श्वमणियोगेन लोहो याति सुवर्णताम् ॥ प्रबोधो यस्य बोधेन बुद्धस्तं श्रीगुरुं भजे ॥५२० ॥ एवं गुरुं हि सेवस्व तीर्थ जगत्सुखप्रदम् ॥ यस्य वाणी च गम्भीरा ध्यानी धीरोऽथ योगवान् ॥५२१॥ धर्मगुरुमैमाधारः शुद्धो हि तदुपग्रहः । लभ्यते गुरुसेवा चेद्भवपापं लयं व्रजेत् ॥ ५२२ ।। उपदिशेद्गुरु र्यच तल्लवं प्राप्य यत्नतः॥ वर्णिता गुरुभक्ति र्हि गुरुभक्ति हि मे शुभा ॥५२३ ॥ प्रादुर्भवन्तु सत्सन्तो वहन्तु ज्ञाननिर्झराः ॥ श्रीशंखेश्वरपार्श्वस्तु कुरुतां मङ्गलं सदा ॥५२४ ॥ पद्मावतीसहायेन पूर्ण-ग्रन्थः कृतो मया ॥ पंचशताधिकः श्लोकः श्री परमात्मदर्शनम् ॥५२५ ॥ लोदरायामिमं ग्रन्थं प्रारेभे स्फुर्तितो मतेः ॥ म्हेसाणायां समाप्तोऽभू-दात्मा शुद्धोऽभवत्ततः ॥ ५२६ ॥ श्रीधर्मचन्द्रःसुरतस्य वासी तस्यात्मजो जीवनलालनामा ।। तस्मै च संघार्थमहं चकार तरिष्यति ज्ञातजनो
भवाब्धिम् ।। ५२७॥
For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रीसुखसागराभिख्यं गुरुं लब्ध्वाऽतिमोदतः || मोचदश्च कृतो ग्रन्थो बुद्धिसागरसूरिया
।। ५२८ ॥
शून्य पण नवचन्द्रांक (१६६०) मिंते वैक्रमवत्सरे || आषाडशुक्रपंचम्यां रचितो मंगलप्रदः
For Private And Personal Use Only
॥ ५२६ ॥
॥ इति श्री परमात्मदर्शननामा ग्रन्थः समाप्तः ॥
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only