Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 56

प्रमेयद्योतिका टीका
प्र. १ जोवाभिगमस्वरूपनिरूपणम् ४३ नपुंसकलिङ्गसिद्धाः नपुंसकलिङ्गे बोधमवाप्य सिद्धा भवन्ति ते नपुंसकलिङ्गसिद्धाः कथ्यन्ते इति दशमः । स्वलिंगसिद्धाः- स्वस्य-साधोर्यत् सदोरकमुखवस्त्रिकारजोहरणादिलिंगं तत्र वर्तमाना ये सिद्धा भवन्ति ते स्वलिङ्गसिद्धाः कथ्यन्ते इत्येकादशः । अन्यलिङ्गसिद्धाः-अन्यस्य साध्वतिरिक्तस्य परिव्राजकादेलिङ्गे वर्तमानाः सिद्धाः ये भवन्ति ते अन्यलिंगसिद्धाः कथ्यन्ते इति द्वादशः । गृहिलिंगसिद्धा:-गृहिणां लिङ्गे वर्तमाना ये सिद्धिमासादयन्ति ते गृहिलिङ्गसिद्धा कथ्यते इति. त्रयोदशः । एकसिद्धाः-एकस्मिन् समये एके एव ये सिद्धा भवन्ति ते एकसिद्धाः कथ्यन्ते इति चतुर्दशः । अनेकसिद्धाः--एकस्मिन् समये सहैव अनेके सिद्धाः ये भवन्ति ते अनेकसिद्धाः कथ्यन्ते इति पञ्चदशः । एतद्विषये विशेषविचारो नन्दीसूत्रटीकायां ज्ञानचन्द्रिकायां द्रष्टव्य इति ।
प्रकरणार्थमुपसंहरति - ‘सेत्त' इत्यादि, ‘सेत्तं अणंतरसिद्धा ते एते अनन्तरसिद्धा संसारसमापन्नकाः पञ्चदशभेदभिन्नाः कथिता इति ॥
'से किं तं परंपरसिद्धासंसारसमावन्नगजीवाभिगमे' अथ कोऽसौ परम्परसिद्धासंसारसमापन्नकजीवाभिगमः, परम्परसिद्धासंसारसमापन्नकजीवाः कियन्तः किं लक्षणाश्चेति प्रश्नः,
सिद्ध होते हैं वे नपुंसकलिङ्गसिद्ध हैं । जो जीव साधु के लिङ्ग में-सदोरकमुखवत्रिका, रजोहरण आदि लिङ्ग में-वर्तमान होकर सिद्ध होते हैं वे स्वलिङ्गसिद्ध हैं । साधुवेष से अतिरिक्त परिव्राजक आदि वेष में वर्तमान होकर जो जीव सिद्ध होते हैं वे अन्यलिङ्ग सिद्ध है। गृहस्थों के वेष में रहकर जो सिद्ध होते हैं वे गृहिलिंग सिद्ध हैं एकसमय में जो एक ही सिद्ध होते हैं वे एकसिद्ध हैं और जो एकसमय में साथ २ अनेक सिद्ध होते हैं वे अनेक सिद्ध हैं । इस विषय में विशेष विचार मेरी रची हुई नन्दीसूत्र की-ज्ञानचन्द्रिका नाम की टीका में किया गया है अतः वहां से जानलेना चाहिये ‘से तं अणंतरसिद्धा' इस प्रकार से अनन्तरसिद्ध असंसारसमापन्नक जीव पन्द्रह प्रकार के कहे गये हैं। પુરૂષલિંગ સિદ્ધ કહે છે (૧૦) નપુંસકલિંગમાં ઉત્પન્ન થઈને જે જીવ સિદ્ધ થાય છે તેને નપુસકલિંગ સિદ્ધ કહે છે. (૧૧) જે જીવ સાધુ પર્યાયમાં રહીને સદેરક મુહપત્તી, રજો. હરણ આદિ સાધુના ચિહ્ના ધારણ કરીને સિદ્ધ પ્રાપ્ત કરે છે, તેમને સ્વલિંગસિદ્ધ કહે છે (૧૨) સાધુ વેષ સિવાયના પરિવ્રાજક આદિ વેષ ધારણ કરીને જે જી સિદ્ધિપદ પ્રાપ્ત
तमन सन्याशि सिद्धहेछ (१3) गिहिलिंगसिद्धा' पस्थ अवस्थामा सिर થાય છે તે ગૃહિ લિગ સિદ્ધ છે. (૧૪) એકસિદ્ધ-એક સમયમાં જે એક જ સિદ્ધ થાય છે, એવાં સિદ્ધોને એક સિદ્ધ કહે છે. (૧૫) અનેક સિદ્ધ એક સમયમાં એક સાથે જ અનેક જ સિદ્ધ થાય છે તેમને અનેક સિદ્ધ કહે છે. આ વિષયનું વિસ્તૃત વિવેચન મેં લખેલી નન્દીસૂત્રની જ્ઞાનચન્દ્રિકા નામની ટીકામાં કરવામાં આવ્યું છે, તે ત્યાંથી તે વાચી देवानी सणामा ४२वामां आवे छे. “से तं अणंतरसिद्धा" मा ३ ५.४२ प्रारना અનંતર સિદ્ધ અસંસાર સમાપનક જીવોનું કથન અહીં પૂરું થાય છે.
જીવાભિગમસૂત્ર