Book Title: Gacchachar Prakirnakam
Author(s): Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032876/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // syosiini ? Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIzaGkezvarapArzvanAthAya namaH / / // tapAgacchAcArya-zrIprema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendra-guNaratna-razmiratnasarisadgurubhyo namaH / / // tassa bhuvaNekkaguruNo namo aNegaMtavAyassa / / // aiM namaH // avacUridvayasamanvitam zrIvAnarSigaNivihitavRttisamalaGkRtaJca zrIpUrvAcAryapraNItam // zrIgacchAcAraprakIrNakam // = = = 2 AcArazuddhi vicArazuddhi Atmazuddhi zuddhitrayasaMpAdikA suramya kRti preraka-mArgadarzaka hAmAhAnezvarI, 5. 5. mA. ma. zrI. vi.guhAratnasUrIzvara mahA20% 5. pU. mA. ma. zrI vi.razmiratnasUrIzvara mhaa2| *1888 * jinaguNa ArAdhaka TrasTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya parimala * kRti : zrIgacchAcAraprakIrNaka bhASA-zailI:prAkRta-padya racayitA : pUrvAcArya gAthA pramANa : 137 *viSaya : gacchanA AcAronuM pratipAdana vRtti : pUjayavArSigaNiviracitA (saMkSipta ane rocakazailImAM padArthonuM suMdara Alekhana...) * avacUrizcaya : graMthanuM saMkSepamAM suMdara arthaghaTana... ja saMpAdana : aneka hastapratonA AdhAre zuddhIkaraNa sAthe vizuddha saMpAdana.. . * divyAzIrvAda : karmasAhityaniSNAta pa. pU. A. bha. zrI vi. premasUrIzvarajI mahArAjA. nyAyavizArada pa. pU. A. bha. zrI vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA. mevADadezoddhAraka pa. pU. A. bha. zrI vi. jitendrasUrIzvarajI mahArAjA. *zubhAzIrvAda : siddhAMtadivAkara, suvizAlagacchAdhipati pa. pU. A. bha. zrI vi. jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA. * preraka-mArgadarzaka : dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI mahArAjA tathA pravacanaprabhAvaka pa. pU. A. bha. zrI vi. razmiratnasUrIzvarajI mahArAjA. * sahAyaka .: virya pa. pU. mu. zrI saumyAMgaratnavijayajI ma. sA., 5. pU. mu. zrI tIrtharatnavijayajI ma. sA. saMpAdaka : munizrI yazaratnavijayajI ma. sA. * prakAzaka : jinaguNa ArAdhaka TrasTa prakAzanavarSa : vi. saM. 2071, vIra saM. 2541, i. sa. 2015 # AvRtti : prathama mUlyaH 250 prInTIMga-kampojhIMgaDIjhAInIMga : navaraMga prInTarsa-apUrvabhAI, mo. 9428500401 * sUcanA : A graMthanuM prakAzana jJAnanidhinA sadbhayathI thayuM hovAthI gRhasthoe mAlikI karavI nahIM. jJAnabhaMDAra tathA sAdhu-sAdhvI bhagavaMtone bheTa. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdara samarpaNam zAstrasApekSa jIvanasaMvyavahArakuzaLa... trizatAdhika zramaNa-zramaNI gurumaiyA, dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. gurudeva zrI vijaya guNaCLasUrIzvarajI mahArAjAnI pavitra aMjalImAM tathA nikhAlasatAnIradhi pravacanaprabhAvaka, padarzananiSNAta pa. pU. A. bha. gurudevazrI vijaya zamizasUrIzvarajI mahArAjAnI suramya hastakamaLamAM avacUri-vRttisamanvita zrI gacchAcAraprakIrNaka graMthanuM sAdara samarpaNa... kRpAkAMkSI muni cazaratnavijaya Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho ! suThThalam prastuta graMthanA prakAzanano saMpUrNa lAbha lenAra dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. tathA pa. pU. A. bha. zrI vi. razmiratnasUrIzvarajI ma. sA. nI preraNAthI potAnI pavitra zratanidhino vyaya karanAra.. zrI aThavAlAInsa je. mU. pU. jaina saMgha tathA phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa (surata) vAtsalyanidhi pa. pU. sA. zrI puNyarekhAzrIjInA ziSyavaresyA pa. pU. sA. zrI saumyarekhAzrIjInI preraNAthI anumodanA... abhinaMdana... dhanyavAda... li. jinaguNa ArAdhanA TrasTa * prAptisthAna ja (1) zAha bAbulAla saremalajI (2) jinaguNa ArAdhanA TrasTa C/o siddhAcala, senTa ensa skUla sAme, C/o sikveTiksa, 1/5, rAjadA cAla, hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI azokanagara, junA hanumAna krosalena, amadAvAda-380OON. bIjo mALa, rUma naM. 11, muMbaI-400001 (mo.) :9426585904 (mo.) :98204 51073, 98905 82220 (3) hemaMtabhAI Ara. gAMdhI C/o 603, 25-B, zivakRpA so. bhivaMDI, ji. ThANA-421302 (mahArASTra) phona (rahe.): 02522-246126 (4) bhaMvarabhAI cunIlAlajI C/o bhairava korporezana, s-55, vaibhavalakSmI kompalekSa, ghIkAMTA roDa, amadAvAda-1 (mo.): 94277 11733 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e AzIrvacam - mahAnisIhakappAo, vavahArAu taheva ya / sAhusAhuNiaTThAe, gacchAyAraM samudhiraM // paramapavitra mahAnizIthasUtra, bRhatkalpasUtra ane vyavahArasUtra A traNeya ta, chedagraMthomAMthI uddhata thayela A addabhuta Agamika graMtha "gacchAcArapayannA" jainazAsanamAM atyaMta AdarapAtra che. mukhya traNa adhikAromAM vaheMcAyela A graMthamAM AcAryasvarUpanirUpaNa, mA sAdhvAcAranirUpaNa, sAdhvIAcAranirUpaNa suMdara ane sacoTa rIte karavAmAM AvyuM che. jagadguru zrI hIrasUri mahArAjAnA samakAlIna pUjya vArSigaNie saMkSipta TIkAnI racanA karela. pUrve chapAyela A TIkAne vividha prAcIna bhaMDArothI prApta hastapratonA AdhAre saMzodhita karavAnI ane apragaTa be avasUrione hastapratonA AdhAre zuddhIkaraNa sAthe pragaTa karavAnI jahemata munizrI yazaratnavijayajIe uThAvI... temaNe khUba ja cokkasAI pUrvaka saMzodhana karyuM che. | saMzodhanakSetre jainazAsanamAM moTo zUnyAvakAza sarjAyo che. mAtra gaNyAgAMThyA jJAna upAsako A kAryamAM jhaMpalAve che. - jema jIrNoddhAramAM AThagaNuM puNya kahevAya che, tema pUrvanA maharSinI racanA zuddharUpe abhyAsuonA hAthamAM pahoMce te vadhu icchanIya hoI viziSTa puNyakRtya che. nAnI vayamAM saMyamano svIkAra karI ane kAMtajayapatAkAdi aneka zAstronA bhAvAnuvAdAdinuM kArya pUrNa karI AgamasAhityamAM praveza karyo che. A ja rIte . svAdhyAyayogamAM lIna rahI paThana-pAThana-lekhana-saMzodhanamAM Atmahita meLavatA ja rahe ane sva-paranA kalyANamAM nimitta banI avicala mokSasukha pAme tevI ke zubhAziSa... Aso vada 8 gurupuSyAmRtasiddhiyoga AcArya vi.guNaratnasUri jaina sosAyaTI, amadAvAda AcArya vi.razmiratnasUri Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo'stu tasmai jinazAsanAya A prastAvanA - gacchAcAra pannAmAM traNa vibhAga che. (1) gacchAcAryanA AcAro (2) sAdhuonA AcAro (3) sAdhvIjIonA AcAro AmAM je mULagAthAo che, emAM moTA bhAge utsarganuM varNana che. zAstronA vacano AcAra bAbatamAM cha prakAranA hoya che. (1) utsargavacana (2) apavAdavacana (3) utsarga-apavAda vacana (4) apavAda-utsarga vacana (5) utsarga-utsarga vacana (6) apavAda-apavAda vacana A granthanI mULagAthAomAM prAyaH kyAMya apavAdavacana jovA nahi maLe. enuM kAraNa e ke zarUmAM to saMyamIne utsargathI ja bhAvita karavAno hoya che. apavAdathI nahi. apavAda indriyonI sukhazIlatAno mArga che, utsarga indriyone pratikULa mArga che. jIva Ama paNa sukhazIlatAnA svabhAvavALo che, eTale jo apavAda batAvavAmAM Ave, to e emAM ja kheMcI jAya. A to vAMdarAne dAru pIvaDAvavA jevuM thAya. mATe zarUmAM saMyamIne utsarganA padArtho pIrasavAmAM Ave ane e ucita ja che. paNa A kALa ekadama paDato kALa che. saMghayaNa nabaLA... saMyamAnukULa nimitto ochA... jIvonI evI viziSTatama pAtratA paNa durlabha... eTale saMyamajIvanamAM nAnA-moTA doSo to prAyaH darekanA jIvanamAM rahyA ja kare che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale utsargamArganuM varNana vAMcIne-sAMbhaLIne enAthI bhAvita thayelo saMyamI bIjA saMyamIomAM te te doSo joIne, gacchAcAra viruddha AcAra joIne jo evuM vicAravA mAMDe ke "A badhA to bhraSTa che, sAcA sAdhu ja nathI..... to A doSadRSTi dvArA e potAnuM Atmahita gumAvI bese. vaLI kharI hakIkata e che ke gacchAcAramAM batAvelA tamAma AcAro pALe, te sAjo jIvato mANasa ! gacchAcAramAM na darzAvelA apavAdone puSTAlaMbanathI yatanApUrvaka seve, te paNa sAjo jIvato mANasa ! gacchAcArathI viparIta AcAro sevanArAmAM be bheda paDI jAya. te A rIteeka mAMdo paNa jIvato mANasa ! bIjo mAMdagInA kAraNe mRtyu pAmelo mANasa ! amuka doSonuM sevana evuM che ke enA kAraNe saMyama malina cokkasa bane, paNa saMyamI marI na jAya, e mela pachI prAyazcitta dvArA dhoI ja zakAya che. amuka doSonuM sevana evuM che ke enA kAraNe saMyama marI jAya, eTale ke guNasthAna badalAI jAya, jatuM rahe. A mRtyu kahevAya. paNa mRtyu pAmeluM saMyama paNa pharI jIvaMta thAya che prAyazcittAdi dvArA ! Ama (1) zuddha apavAda sevanArA paNa bahArathI gacchAcAravirUddha AcaraNa karanArA lAge, (2) aticAra sevanArAne doSa lAge che, paNa emAM cAritra marI jatuM nathI, (3) anAcAra sevanArAne (eTale ke moTA doSa sevanArAne) cAritra tatkALa marI jAya che, paNa pachI prAyazcitta dvArA e jIvatuM thaI jAya che. A traNeya jaNa mokSamArganA ArAdhaka bane che. paNa je saMyamI A badhuM na samaje, ane mAtra gacchAcArapayannA granthanA AdhAre A traNa prakAramAMthI koInA paNa mATe asadubhAva-niMdA-tiraskArAdi kare, to e saMyamI svayaM AcArapAlaka zreSTha koTino hoya, to paNa Atmahita gumAvI bese evI zakyatA pAkI che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe... A grantha vAMcanAra saMyamIone khAsa vinaMti che ke (1) "A AcAra mArAmAM zI rIte Ave,' eno ja vicAra karavo. (2) zakti hoya, to sahavartIomAM paNa e AcAranI sthApanA karavI. (3) paNa AcAra na pALanArAo mATe koIpaNa jAtano abhiprAya Apavo nahi. e tamAro-ApaNo viSaya ja nathI, ema ja samajavuM. kama se kama chedagranthonA ke gurUtattvavinizcaya jevA viziSTa granthonA talasparzI abhyAsa vinA to ekapaNa akSara A bAbatano uccAravo nahi ke "A zithila che...' vagere. hA ! keTalIka bAbato evI paNa haze ke "je A granthamAM AcAra rUpe batAvI hoya, paNa vartamAnamAM enI AkhI sAmAcArI paNa badalAI gayelI dekhAya.' eTale A badhI bAbatomAM zAstravacana vAMcyA pachI paNa vaDIlo pAse sAmAcArI-paraMparA jANI laIne taTastha banIne, madhyastha banIne AgaLa vadhavuM. eTale ja ema kahevAnuM mana thAya ke A prathA paripakva saMyamI pAse bhaNavo. aMte pUjayapAda dIkSAdAnezvarI guNaratnasUrIzvarajI mahArAjA pUjayapAda razmiratnasUrijI mahArAja A granthanA saMpAdaka munipravara yazaratna vi. vagere eTalI prasiddha vyaktio che ke emanA mATe kazuM lakhavAnuM gauNa rAkhIne prastAvanAne virAma ApuM chuM. yugapradhAna AcAryasama pUjyapAda paMnyAsapravara zrI candrazekharavijayajI ma. sAhebano ziSya muni guNahaMsa vi. lakSmIvardhaka jainasaMgha pAlaDI, amadAvAda Aso vada-ekama Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | | zrIzazvarapArzvanAthAya nama: II // tapAgacchAcArya-zrIprema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendra-guNaratna-razmiratnasUrisadgurubhyo namaH // | jai nama: II. ane pavitratAno paramapaMtha : AcAra jema AhAra-pAna e sudhAzamana ane tRSAvilaya mATe che, tema jinazAsananA koIpaNa AcAra-anuSThAna mAtra koI eka mATe kahevA hoya, to e che : "rAga-dveSavilaya!" che roganA hAsathI "vairAgya keLavAtuM jAya.. cha vaiSanA hrAsathI "sAmyapariNati keLavAtI jAya... Ama rAga-dveSanI ochAzathI guNavikAsa parAkASThAe pahoMce che ane e vinA ke enA dhyeya vinA bAhya tamAma AcAro mAtra ADaMbaranuM sthAna le che... eTale spaSTa che ke rAgavaiSanA vilayanuM ati-ati mahattva che. ane e pAmavA vItarAga paramAtmAnA mArga sivAya bIjuM koI zaraNa nathI... Aveza, apekSA, Asakti, ahaMkAra.. e jo saMsArano mArga che, to vivekanA mAdhyame e badhAne dUra karIne guNavattA keLavavI e prabhuno mArga che.. prabhunA mArgane pAmavA AcAranuM pAlana anivArya che... ane e eTalA mATe ke koIpaNa vizuddha pariNati e AcArarUpa pravRtti vinA prAyaH pragaTa ke sthira thaI zake nahIM... jo AcAra che, to ja vizuddha pariNati akabaMdha che, nahIM to nahIM... eTale ja paramAtmAe te te pariNati keLavavA te te AcAra mArga batAvyo che... jemake - che ahobhAvanI pariNati keLavavA vaMdanAdi vyavahAra... che pApajugupsAnI pariNati keLavavA pratikramaNAdi vyavahAra... che aMtarmukhatAnI pariNati keLavavA svAdhyAyAdi vyavahAra... vagere.. eTale AcAranuM pAlana Avazyaka che e spaSTa che. paNa enAM jJAna vinA enuM pAlana asaMbhavita hoI "kaI kaI avasthAmAM kayA kyA AcAro sevavA?' ityAdi jaNAvavA dvArA koI pUrvAcArya sthaviramaharSie upakAra karyo che ApaNA jevA bALa jIvo para ! e pUjaya vira bhagavaMte, mahAnizItha-kalpa-vyavahAra vagere zAstromAMthI gacchanA AcAronuM suMdara saMkalana karIne "gacchAcAraprakIrNaka nAmanI abhuta kRtinAM nirmANa dvArA viveka-arpaNa karyuM ApaNA vikAsa mATe ! ane avacerikAroe e vivekane vizada banAvavAnuM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paga bhalAmaNa che. kAma karyuM, to vRttikAroe e vaizalyano vistAra pAtharavAnuM kAma karyuM... kharekhara adbhuta upakAra karyo che e mahApuruSoe ! bahuzruta mahApuruSo zAstranuM sarjana karIne aneka adbhuta padArtho bhavyajIvo samakSa raju kare che... paNa e zAstranuM bhaNatara jo saMvedanazIlatApUrvaka ke vivekaparikarmitamati dvArA na karavAmAM Ave, to e ja zAstra te te bhArekarmI jIvo mATe saMsAranuM nimitta paNa banI ja zake che... eTale ja A graMthamAM je paNa AcAro batAvyA che, te jANIne AcArahIna jIvo para dveSa-durbhAva na thaI jAya tenI kALajI rAkhavI ati Avazyaka che... hA, te te AcAro ApaNA jIvanamAM Ave e mATe cokkasa prayatna karavo... paNa bIjAne "doSavAnuM" joI ApaNe vaSavA" banavuM e ucita mArga nathI... mATe A viSayamAM sAvadhAna banIne rahevuM evI khAsa bhalAmaNa che. prastuta graMtha vize jaNAvavAnuM ke, A nUtana prakAzanamAM pUrvAcAryaviracita gacchAcArapayannA graMthanI mULagAthA ane tenI saMskRta chAyA sAthe pUjya vAnarSigaNiviracita vRtti temaja pUrvAcAryaviracita be avasUrionuM paNa saMpAdana karavAmAM AvyuM che... emAM pUjya vArSigaNi viracita vRtti yadyapi pUrvaprakAzita hatI ja... paNa chatAM pUrvaprakAzanamAM ghaNI azuddhio najare caDI... eTale zuddha saMskaraNa prakAzita karavuM Avazyaka jaNAyuM... ane e mATe aneka saMsthAonA suMdara sahayoge vividha hastaprato saMgRhIta thaI... ane enA AdhAre yathAzayopazama zuddha saMpAdana karavAno prayatna karyo che... sAthe ja hajI sudhI prAyaH apragaTa be avasUrionuM paNa saMpAdana thayuM che... ajJAnatAvazAta mArAthI koI kSati rahI hoya, to tenuM huM aMtaHkaraNapUrvaka micchAmi dukkaDam mAMguM chuM. A addabhuta AgamagraMthanuM manana-parizIlana karIne sahu abhyAsIvarga potAnA jIvanane AcAramaya banAve ane pratyeka AcArane Adaramaya banAve e ja arihaMta paramAtmAne aMtima abhyarthanA karI viramuM chuM. jinAjJAviruddha lakhAyuM hoya tenI kSamAyAcanA... zrI prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendra guNaratna-razmiratnasUri caraNaraja muni yazaratnavijaya. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtajJatA-abhivyakti dIkSAdAnezvarI, trizatAdhika zramaNa-zramaNIgurumaiyA, paramapUjaya A. bha. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI mahArAje karela bejoDa upakAra.. pravacanaprabhAvaka, padarzananiSNAta, paramapUjaya A. bha. zrI vi. razmiratnasUrIzvarajI mahArAjA dvArA thayela anahada anugraha... vidvadvarya pa. pU. mu. zrI guNavaMsavijayajI ma. sA. e prastAvanA lakhI ApIne karelo suMdara anugraha... vidyAguruvarya pa. pU. mu. zrI saumyAMgaratnavijayajI ma. sA. ane pa. pU. mu. zrI tIrtharatnavijayajI (pitAjI ma. sA.) ma. sA. nI ananya sahAya... sahavartI tamAma AtmIya munivarono bejoDa sahAyakabhAva... vAtsalyanidhi pa. pU. sA. zrI puNyarekhAzrIjI ma. sA. nA suziSyA . sA. zrI saumyarekhAzrIjInA ziSyA sA. zrI nirUparekhAzrIjI (bA / ma. sA.) ane sA. zrI dhanyarekhAzrIjI (bena ma. sA.) A baMne e sAdhvIjI bhagavaMtonI satata vahetI zubhakAmanA... A tamAma upakArIonA upakAranuM huM kRtajJabhAve smaraNa karuM chuM... ane harahaMmeza teozrInI paramakRpAnuM huM bhAjana banato rahuM evA AzIrvAdane icchuM chuM... * pAkAMkSI * muni yazaratnavijaya 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana-saMzodhanAdimAM upayukta gacchAcArapayannA mULagraMthanI vividha saMsthAothI saMprApta hastalibitaprato - - - - A- prata // hI zrI arha nmH|| Wan namiUNa mahAvIraM tiasiMdanamasiaM mahAbhAga gacchAyAraM kiMcI urimo suasamudAo // 2 // atthege goyamA pANI, je ummgnnpittie| gacchaMmi saMvasittANaM, bhamai bhavaparaMparaM // 2 // jAmajAma diNa pakvaM,mAsaM saMvaccharaMpi vaa| saMgapadie gale, saMvasamANassa goyamA // sthiti suMdara pRSTha: 18 sthaLa: gItArthagaMgA saMsthA 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B- prata navinavasanAvAzparAgIpAsahisaMgAmamagAAmajhAmajIvidyakAmagArakA kAmamAnAkAmakAmakAmA adhikarikhaerajAkarikhagAsAgakAmavizAkAmaka vizayApiyAnAsigArapibAmiyAnAgAyivAsimAnavinamma taalaastidkvminnvivdhvmaanaahaanmaanaandaayikraannaammaavnnaanaavigaaminaaytrsikaa| karidyAtaramunayavidyA saayaahgaagaagrmaagyunaayaaraagnrgsumvaanikaaaadhaajgiigaamdhvdhi| yA jIvANahAnagatagAsamaNAdavAnANAyamavadhi chagAyAnagAvadhichAyAgayAnAmavavadyAsAka ragAhaNAtAnavaMbuvajJAdhAnAgamaasidyAya rAmAnAnajhidyAsAgADIvarAnagapasamAgAsa -yavidizamahAdiyAnIdiyajhanAmaviyA anAdinAmA lihIyAvAriyalahIpAtadAruvarama smaagrmvaamaadnnsmvaaytinnygmviyaashiyshmiymudhgaamuddaanimmonmaamtvniymaavgaa| sajAyamAhAtadhammA gurAyaranamAgAsaNIsAkAmApurapakAmapamanakAmAmurakakAmAdhammAkariyA tAzAsanammaraNAsanadazavasiyA vinivazvasAgaNiyakazAnabhAvanAviNArAyasigAva pArasakAlakAdhAdavAlAyasavADidyApAsaNyAmAhAgAmAyAnagaInaaazivamAyAjagaIgAnA vaadhaavpaataangshgyaasmaanngaapaamitvgaaynrkudygaayvidymsidhvaavaahdhvaa|| cAhadhavAvayAhAdhavAyAmazvAsazyavANamAkA muyamAzIgAmuccAlAgaramAgIpAlAgaramudiyA yamurAdA sthiti sarasa mULasthAnaH zrI jainajJAnabhaMDAra - saMvegIno upAzraya sahayoga: zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa C- prata TarafmarMarsAgafjavarmikAmamAyAmAmahAcAritrarakaNamAkSinAdAsaaavam rimAyAsammamamadhAmIvivAdAkAhAmAsAvarakaraNikAmaghAlahAnagachImAdyAnavidAsadamAnavAkSitAmA hAvAmAnavaziliMgAsamamasAnAnimArAkalagAnagaramAdhyahiyAjAtasukAmamanosAmariliMgakSara sajabhAnAgAnisnAgAradipAnAmAvAjAmunagAdAMmAdhAnAsAnAyasaba murkdaayaagaa|ysyt vasatApavakramAvimAdigAdAsAnAnihizapAgaMjAThiyAlayazsAmAnazAsamrAjAligamoNyAsa yaapkmaanaasaakaamgimaanspushimaa|shhaa yArAmazatAyArAvizkanamAnAlagAvimatimidi gAyaNAmakiggAsammamAnAsagajAyAsa vAsaniyAmAgAmAgAyamAyayADasasArAru manamAThizavAvinAsayasavasanasaMghAtimamama mraaNtaatduutaaraanaagaadaasnmaagmaayaasptthitraaeN| mAlagAgAmAnaNAsasArASTrAmaNAnadAImammamAtAmA gaaymumaauummiikdmaannaatasaprkmiaaaayaa| gazArAgirAdhamAkaaasisnisakaMkAnAsammatiNanAmichamANAnAsammalAsitAnadattANyAkhA zAdisAnnAdividArakamnAsAdisulatAbAdezAcazaNakaraNavimAnamavaditAvAtAntisampragAmamA pakSiyANasAlaNakarAvadhAnamahAtasAhahisayamAnnazAnakArIpayAcitavimyatikazavakanamaMsA gaaynnyaamlaalsiNdhiyaakrnnikvlrkaannaavaalidiikaalaa|26taayaagaagykaalaakddiidaaditiaagaadhymaa vAjasinAmagANagAdAniyAmaNacianAsazanatiNavirakayAjadativavAhaNAAlAgAyaTipalA sthiti suMdara pRSThaH 4 mULasthAnaH lA.da. vidyAmaMdira naMbaraH 3757 sahayoga: zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 13 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D- prata sthiti : prakAzitagraMtha prakAzaka: Agamodayasamiti - surata saMpAdaka: pU.AgamoddhAraka A. zrI. sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma.sA. nAma: prItama - E- prata sthitiH truTaka ane apUrNa sthaLa: jesalamera - zrI jinabhadrasUri jainajJAna bhaMDAra naMbaraH 146 prataH tADapatra para Alekhita F- prata sthiti suMdara sthaLaH saMghavI vADA jaina jJAnabhaMDAra - pATaNa naMbara 65 prataH tADapatra para Alekhita G - prata sthiti sarasa saMgraha: pU. munizrI puNyavijayajI ma. dvArA saMgrahita vidyAmAnaH lA.da. vidyAmaMdira - amadAvAda kramAMka: 1458 14 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H-prata gacchAyArapaiNNaya [gA. 1. maMgalamabhirya pa] 2882. gabhiUna mahApIraM tiparmidanamasiya madAnAma / gacchAdhAra kiMcI udArimo muyasAmudAbho // 1 // [gA. 2. ummannagAbhimacchasavAse dAgI] 2885, pAne goSamA pAnI ne ummaammaarie| gacchammi saMcasittA bhI maparaMpa // 2 // [gA. 3-6. sadApAragacchasavAse guNAra] 2886. nAmadaM jAma riNa paravaM mAse bharaNAraM piyaa| samAnapAhie gaye saMghamasAmasya goyamA ! // 3 // 2880. tIjalasamAgama nisanmahassA bImam / pelobiksAha bhannemi mahAnubhAgAna sAhuNe // 4 // 2888. unameM sabathAnnu bhora-vIstathA / tavaM saMkaM bhAmamA tassa visthiM samule // 5 // 2889. pIriyaM tu jIvasa samuccAtieNa goyamA ! / jarmAtarakara pAye pANI muhaleNa niho // 6 // [gA. 7-10 AyariyasastapaNyAgAdigAro] 2890 mA niThaNaM nihAle gasammamgapatiya / bameva tatva mAjanma goyamA ! saMjae muNI // 7 // 2891. mezI bAlaMbA sama diyI jANe suuttam / sUtrI doi gacchala tammA taMtu pariksAe // 8 // 1. sAniyA mirA - meenam maw.gran sthiti alkata + zuddha prakAzanaH pustakakAre prakAzita saMpA64 : 5. bhunizrI puSyavi4ya ma... nAma : paiNNayasuttAI mA : 2 |- prata saMsAramANamidasaNemiyAvaraNabhiyaMtisaMvisamayasArasAgavaNDomavagaramamayApAsAyagosayavinAnimi mAdhyamauvyAyAmAsadAcAritarakasA tihAisanarieparisAvAsamAsamapAsAcadAzkAmAkhAsArakha zvakapivAsabAlamuhAulegacha 132sAyAvavihAra sahasAlayuganinabahAnasAna riliMgariyA majamasAyanismA yAtrAyAsa sarakavAyArA kalamAmanagararajJApayahiyAnAtasakagaDamamatAsAnavazilaMgakSasijamAjApAni smaaraavihipaajogvaaejhmuleychaicgaahaae|so vAcAsAyakhavAyAsavesarakaMdAyAgAzyapaksabsalAgAvarakhana eviyADidisajhaMDAnieMddicihAjahahiyetichayarasAmAsarAsammanonigamayaNyAsAzka mAtAsAkAuzisAnasamuzisAtAzvatsahAyArAsU rAta hAyArAvirakastarAmAyasitimidhimayapraNAma tiAmAyaviesamAyanAsADIyAsavaesa niyamapAsAgAcamAzraya pAuzmasAyazikAdhinAsI elavasanasaMghAtamprayAsaratAjahaMkamArAmArA dAyaramAmayasapahiyApAsAhalAyAlamA saMsArAga gatahAIsampayanAsAhasasAiDamayAkaramApAgvazvasvAyarakamiyAzyarAkhaNAniyamAvalIta enAvinasakaMkAsimapranizAnAsiyaccapahANelAsamAsAsiMjJA dasakhiyogarAgavisAvAdivihArIkA sAhazmalanAbAhAyocaraNakaraNa vidhivata dilIdharUvitAvalamayamayasapahiyANAsAhakamAusahAlasama hiyAsayamAvakArazakyaevyatti vismamikizAnalakamamamagAyaka madhyasAdhanasiyaradhikaratikavadAna kArakhAnA 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana-saMzodhanAdimAM upayukta gacchAcArapayannA graMthanI prathama-avacUrinI vividha saMsthAothI saMprApta hastalibitaprato A- prata Deumongreganeerinternati - o na gurupyAnamAmikA zAdIzAsakAsAvadhAdavatAnasamucanAmamAramaniyAcAravira zAIsyatyaprakAra kamenivArasamunaTaH kamaripu mahAnatIyAni nivAvinAcidAzamanivajinamaskRnapuna kiviziSThamahArAgA mahAnubhAvavAmUdAtizayazAlinAevavidhacaramatAtinAganA cAragAcArakivityamApita samarAmAnuttaHkunasAnA katAvAditisavadhAaANagAtamavAsimansasAraNa ke kRciprANita manotiyAzijaumAdhatizatavanAmAbhiniyo / mobadamanadAyarupevAmanivAsa vAlavapayazaMvamatipayarTitiItigAmAzAyAhavAkiyAtanadAhAjAmahaNyAmadhyaharastasyAdIyAmAhI manuvaTikA ghAyAmapraharI yAvaddimahArAjapacadazAhorAvarupAmAsayakSahayamAnAmavasaramAsadvAdazamAnacazaSTAhahudinamapitasaMvasamAnusya yurupasyA3 lonAvAlAla saMgralasamAnasthAnasya vANisyAu sAdarahijasyavimanaskaspabhUtyacinnasyAnyeyAMpekSayAvilokayAvinokAnanamahAnunAgAnAMsAdhunIbhAujamA udyamasarva mposiaspignionline namikAmadAdAniyasadanamasiyamadAlAgAgachAyAkivimivAramosuasahAyaza arogotramAyANajeThamAgAala mimasinAsamaImavayarapArAmAmajhAmUdigAparavAmAsasaMvasarapivAsamAyopaDiegAhA saMvasamAsgoyamA 31 lA lAlasamAsmiAnisahAdasmatomA pisvAvivAzyAnnasiImatogAsAgAMsAdhanamasayAmAdhAravAratavArI yAjAsaknakammAtasmacAriyaMsaniyavANijaAvasmAsamuhaligaNagopyamAjamAtarakarApAvApAmutrA nahAhA hAtAnaUNatihAsampamApahiyAvasita AjammAgomA jAmamayAlabahAraksAna ibhimukiyA sarkiviziSTIdhAravAratapayamukhadRSTvAsanajAkAmatikrampatamya mukhazAlasyApipuruSasyavAbhimulAladitimaupikriyAgharolavanirzana chAdhIyAvAritispajAvasyavAyegisamuccaninanasaMhagautamajanmAMtarakRtabahasyAjiyAyAmAmutramAvekAnananihahAvAlayavinA sabadhaHEnahAya tasmAnipuganimAyakliokaga smypvibhvsedvtinaavgaacyaajnmmitiyaatnmyaavjiivmitidigautmmytaanu| THEsAyAsAdhAratigAyAdhana mI mAniko banake yaMtrasasikAsahiSNataSAnuvAhayAtamAmimatatAnayanamAkSarasamAsalAgata sAkAhATAsavavarUprakAzakAmAyAnaMyAnapAcajalAmatahastamatisadhiyodhyAvavikSaHsUriyavimAcatAvanatamAmayasamAcAyaca yA ShenoJoie sthiti : sa2sa pRSTha : 10 pothIna : 58 pratana: sthaLa : zrI nItivijaya zAstrasaMgraha-khaMbhAta vizeSa : tripAThI 16 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B- prata piyanamipradojAyakAra: niSTAdavatAnamarcana dhamArati zrIvAra vijApa zAIrayasaSTayakAra kammativIra samavAcI samIkarmA romana zrIvArajinadamA0 karata vido divaInagaDhane punakinne mahAnAgamahAmRtAnavAmudAtivAyavA line vivara matAtimAgALAvAraMgaNAvAra kicivamA vamaMzivAya da rAma kumARtamarAva mahAtAryavAditisabaMdhaka ligaztrIsinamabhAmAcAsatatiyaprANinagamAdhi siTagana mArgAminigava samadAyakAsAsesavA naparayarotameliyaryaTanItigAtAhatIyAkayataMtadAdA namaTenyAma-pravarastasyAIyAmAI TikApAyAmapradAna yavahitasaMhArasya vadanAdAyamAbalaiyabhAna sevasaramAsa dvAdavAmAnAmA dina minimamAnaspaSamAkAnImA parvamAnAmiNamahAvIrI timrasidanamamidhamadAsAga gachAyArekiMci vidharimAMmujhasamuhAna rAyagaMgAmAyANIjanamAnI iDiyAmisaMbasinApAnamanavadharayara jAmaInAmadidIbamAsamavachareNivA sammADiyagAsavasamAyastha niyamopAtIlA mallasamAgamAnIrudimAvImA dhinakA vikasimahAnAgANasAgasavadhAmesa dhAravIratavAcyA sAdhakammAtiyAvAriyasaLale vAriyanujIvasyAsamuchaniyAyabhAnamatirakayA JaizANI yannamaniTe mahAninihAla gosAyaDimAvasitamojamA gAyamAsaLaNmuthA manadhAna / bosvAdiDIjApAsustAbArIdogachasmAlamhAtanayarirakA HDSesidNSTASAISS JanAyanasamAnasthAniskAsyasamAharadinaspavimAnaskampamanyaci lasyAnsayArekSayAnilAkayAvitA kananamAhAnAmA HOJgardadhAmamukiyAkivi ghoravIracayaH sukhesanakAmayatikramasukhAnasyAyipuruSa vA samunyA mimA vikriyAparInavanimnanigAdhArdhasvIritamyajIvasvArtha samulina mahegautamaMjanamAtarabaDanAvAditiyApana bhAjAvAzuzansamAvaNa kAnaviDatalAlayeditisaMzaERamAtAnipanimAlapavilIkyAmarAjatanmadhvaH diedmAnamAmitiyAbadrIprathAkIvamitihagAtamA matha tosuniAmakriya mAdhuritizodhA bhAra TImeTautikAmadana vityavastanAkAmalima pradAna bAhaya samiTAtahatalyAnenanamakSita manohadvAralAramarako iSTimavisaprakAmAkamakAyA nayanayAtrA sanavinainame 'tisatrayokara vimala risAyanamavekSamAdA tamAcAryaparIkSayepranAyA nizAnA Japa sthiti sarasa pRSTha : 8 pothInaH 23 pratai H 41 sthaLaH zrI nItivijaya zAstrasaMgraha-khaMbhAta vizeSa : tripAThI C- prata vyAMkAsavinAjiyAkamelakAyamadhivirAdhayazIvisakAyavirAma kAryakSyamAvikAnagAyanamavAvanAdUgara kamasizmayugAnyAyazmizAna kizanAmasamAcAra kAzinAdikamAlayAvAsyAviramAyAkanImA namAnyAyAyAyAni ma kAyasinityavikoparAyogAdavivAnA banAyazinaalhimgatasaamaan mAnAmAmurasA ziyama vinAmadArakAlagAvamArAvaliyarasAhakovi0 ekAekA mAnadhanAnivi bivAganImAsamyakapani eSAmAdeyA anikArAva yaka kanimAdigurupAmAgavalAmaniyama yAbhimanya rAkavikyamazAstyenidhisatiniyanujJAnArAvAdhikArotiyAnighanmaiandi mAmAyAvizatya adinAlA yAni nivigrahavarAyoreampone paoNvabhinayakAkilA vismAdI mukuMdavahArakamAla samI kSAmA sAmAthi di vizvamiMgavAyachAmA kama madhyarajJAnAmavilAwianlodvavasmayAmamA munavanihAnnidhAsaMgadaramAiti nikAraka diphitrAmAmAyAsnigAiyavAlA hotAsImAkajIvAvanipalsayasa - kIdAravinirminAna hamAraNADahiMmata alaviyA bhAvinimA gurunavivAdazayamAyamaca rAkhe sAmAyArAviNya navharispAti hAtakAlanAdapazyiAmadazAzapivizyakAmuccI noknamavamAna sudhAgliamsvavAliyA samakAtiniyugAdAmAsaMgradAyagrasaMgAvadhAmakaraNI secampite tyAMgAva nakarAtA. mahAzramajivivArapAlagAremAsAna bAmAraNAvapnAsAnAyAzApumadhyAvAsyazikAya. mayArAmanAmavivakSyamamikApayatimasambAyazanisamamiviyA vijJAniyatyayana thAvivarmana kAyadyAmAnAnapAsavAna utA somAviNya pramAdamadirAlAsusyAyanayusevAmAnAyanAliyara samakamAmAcArIdavAsayayAcamamyAvirakSAviSayadhiyaviritikA dhAmA sthiti suMdara pRSThaH 15 pratanaH 190 sthaLaH jaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara vizeSa : tripAThI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D- prata MARTon tasajIvasavAlamalinasahago tamasanmAMtarazataM canadopArjita pAyAjAjI tamAve kAyanAna hai| takSAlayedanibaMdhAdhAnakAtasmAninivAsavilokmasanmAyazasvitaMvasedavatirenanatra gAjanAriti yAvanmayAvako mitigonamasaMyanItisakriyAsAyurinigAthalIsiko sabakeyajastanikAurikSayapAna nAsyatesAmedIkatAtAyAvanamAdhAnataHnoramArapsarakoiSTiHsarvavastaprakAza kAmakAvAnaM pAvajalathaunAnta cIriya gajAtassa samuhalAegagoyamA jammaMtaskaepavilamattalaniharu hAtahAninaranihAlegacchaMsa mmapakSiyavasiUtaczajanma goyamAsaMjAmuNI medIzalaMbaNavaMta divIjANaMsauttama sarIjahogasa tamAtaMparirakara jayavaMkehiliMgahiAsarinammamApani magAdiyavijApitAmichalanisAmahAsa caMcyA hissAzanesa paktagaMpAtyAzvAminAvakAyavihaMsagaMnal naranisargapojana vidhamavicispayavanavettasmAtamAcAryalayavazAvAna jaya ziSa:243tihagavana kanikai jiMgai? unmArgasvisa risanmAzcita vAmbImuniH kathaM jAnIyAtaraMyukegururAmAhenumita cirumamakathayU nimlaniya bhavAsasAnAriNa-jAlarAcAraM'zavAraMpahiyajavAnapuzvatakarIphala kAdivanimayAdivazadAna / sAsanavarupAcapavimati ninakamatikAvarSAkAjabinAvipakta taMchapakAyaMmacinirAdhanAniyakAya niraadhik| rUvA visAvaraca viva sthiti sarasa pRSThaH 14 naMbara : 7929 sthaNa : zrI sArasUri zAna ... vizeSa : tripAThI E- prata nayAyanAmAnamaradavArayAtAmayAdAdhAmAdhAnaalasASISEnAyakaaanana vizvayuArmarasamAmAdatIrthayAtrasaMghalokAgatI nitIrdhavAtamabharalalAlatiyamaya sampakavaruNazAtinatakAvAyaticakaTIkarodhi vimatIkarasAbhArunImAyAkamArjinAmA vigapthAnimAmatisavAnAkArujaminamAnasazAsanimadeva:12ERad zivAranirAdhamaNavinayAmAmArakAripaTinAdi kenadadAtivanamAvikApavAnIvAriritiyAdhAvitimAkramAmayatijinA somAtinirAdhayati nizAbAI 1128HI13samAnAkAminIkamArgadakAvaniveza rikarmanirbhazImAyAarwariATERsanAyA BUNAdinizmAbamArthayadiupalabdhamAkAzyatika ru patAtAya tAnAtadAumA khitAkA vidyArmAsyatAvipacApa svAtipadiSTAmatyamA nirAzanagamavAvAsAmavasadevanAnIyatimAdhyatirASTiItamAdAyU kimAranAsakAMnA vikramaprAsayatimAhiyAmAjamAnata dyAdAmadhyatikhtheiniyatItizAcA nikAlatAnA yAnaNasammAyanAmAvadAkAmAnAmanAmAna sAdhanA vavikSanAdigAmanizcayatA: samAnAsahatiSThAvAmurAdAvara disAmu malamAmadhyanArAvAmAnaztIyAlamavisamAvikamAravANyAta vibhImAdApaniyatavAlampAdiyAnanakamAyAmavAbhAmaprasAda manasAkoravasnasavAtiyAnaviNyApikA mAnisamAdhipAtra vimAnamA sakiyathAvatrAkA tinadomanAtha kiyAdhIvANavivAghamArupayazavaMvidhAmA kamANAzAvayAta zunasAvAdhizAsatisazasamayasaparitatAnAmAnanIkAzati dayArA ta sANAyAmavasamparAvayA'tigAvAH sanAdhAvidyADavAsanA nayanarata bAtAni saninakIrApayatiliMgobA vanAkyAsvAnAlasvAdhAvAyalA kAmagAzAvidyamAnadevayAnava AafnanAmavatana cizasamadhAmapuruvAtIkAlamavidhAnidhidhIsAdhAnAdhara zitakaraNakAlibahalAkAlAnimAlAnidhyatinilayamAda nAzikalayAtavizAdhAna manAhAnAALAIJAkAlika vihArathAnAvaTIaisaeranianmadArasitAsayakSAvidhAnamA nizAnA dinavizvAsAvanimaMticAyadhAmanivAmayadanA niyamamA nizAnA manapasanAnimAyAkalAprAmAta JAImalayAvAvakSayAvicAradizAbananAkasamAdanAdayasarIsatinisvAlA camihAsasmiAkAkSA pratizchAditijamAyAdavAdakA sthiti suMdara pRSThaH 6 naMbaraH 2564 sthaNa : zrI sAsasAgarasUriyana hiromA... 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F- prata ImasmayAvazivAyIsavaikAAryapusamariyavivarivasabAlahakAkataMgarAnatigAdhAmAyAyAyAgumAyaprimiyata gayasaraNalakSaNIvAlAhiAbhAdanAsukhazAlAsavAsAravatIna guNiAyojAnAnAmarahitaHmanAmanabarAkayAnigArIkolAsamayamA mAMzaprasArAvAniya kalagAmAkAlarAtyayAmarAyanagara ra upayayavijityakAnAmAparinizcimamadhakArAtiAmagurubhayarAmA valiniyArImayamAyAgananiHsmArAnAtavAravAdakhAyA gaNividhinAzrarathami jirAdhyAnAcvAdamAdikaMcadadAtiyAcayA himazisapanA spnyaamyvbNdhubhmetraaykliNgaadhaayH||24s eksaJcamAyAmaelasIkalakSaNAcAyanamasayAmAcalA to yAhAkazinaHyAzrInimodiSThamadhAma yayAcitAyavAnnAdhiledavAya tiyarAmahannamanAmAhanAbAbamadhalIkarAnIsilInAlaya prismaaviismmaasmpaamiihaaisnyckaaghmaarsaarkshy| kuNpivaasbaalhttlNgch|ysiimaavvihaaraasdmiin / guNadilomaladIpasiAnavAriliMgakSarIsaMjamasariNanismArAparavakalagAmanayarAyaya dinAjAnamakaradhyama mana somavariliMgArI saMjamajhAyaNa nimAroTa vikSiNAjomavApanunaagAdIsocandra sApa niyAmavamukhadAyagAratha sapavasujhasanAvarakutU eviyAriyAdamenolidihaNuhAragajadahiyA26 nicayaramamAsUrIsamAMjIniNamayapayAmazAvayAzkaM mokAdharimAnasapyurimogarA nahAyArosarIsahAyArAvirakA sArI umAyAdhisamaninivimAyaNAsa niri8 ummayAhidhasammamAnAsapanayAsabapanAzAniyAmAgAyamaNyArADa|| nisalyAnavanigumaryaHsamyagAdharupaNyAnimama prakAzayanika TIkaronizamanArthakarasamorAkAnadhyAyogamajinnAjhA viparInavarupakSamA nikamatimayamanakanAkAmadAUjhinamAmUznaevakayukaH ka chAnanisevadhAmadhyAvAvaSTAcAramaricaSTAcArAgya vinayAmAyApa sakAyarizcAdanAdikaMmadAnAyadhamAunmArtha citavanakA prabakAyAsaririnidhyopavezyAvijinAmASaNAmaya nijimA mupayAvirAdhyaniAnimAyAmAmA hirakAviunjhAyazThitAmanmAryamAvAkAminAkamAyanadakAyavidhayAkA kamiznarAdhImanyAmAnubhiyAnAdAmoramAsajIvAnizayanAmAnesaMsAcArapradhAnayatigAthA: samAyaTipasArakA sthiti : sarasa pRSTha:4 sthaNa : zrI nisana aaraadhn| 2... vizeSa : tripAThI 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana-saMzodhanAdimAM upayukta gacchAcArapayanA graMthanI dvitIya-avacUrinI vividha saMsthAothI saMprApta hastalibitaprato - A- prata RADITUmasalA madacAriNammAlabharAvA cAravartalopAmaphalakAdinibarAjadayavimuhitAkAyavidhimAmalo jAyaNanaSTamAmAcArAvirAdhakA nitsamadatAlAvanAdatAlAvanA pyanamadanAlAbananadangAlAvAnA'danAlAca navapAzAyAmako yamitimAnitpavikazAparAyaNempavevikSamAvAyI unmArgagAmina jA nAthAntAmaNSanivAsamabhavAgatanAmAmanivAyalitA divyavahAravazAlanAbAlAvanAghavazAlanadharamAkSika dizA vizAlAcanAnenAmAvAyagAvazpakalavyAzanamAdAjadaNyA mAniAyenakAlAdhividyayAtmAnAyAdhamanyampakacyAnA mavAvAdyAvAdyApAdazacApavAvayakamAcaravivAdasaNyAsAThI misAjananinimAbhadAlAmacaMdavArijmamAlayAnasapavanaga pIDhayAyaTiva mAuvAyaviTisamAnaramA mAmAyArAvizada adinaalaaynnaanhaanaadgdyraayshibnaasrnnsmnaagpnnaannnvishvaasdaayvaayrskiyaa| visAda sAvavadAraUsAnaNarAjadasUUsAlAvA vidhAnaszakAdazyataNAvAdAvikavaesAmAjapanAmAkA samAyara51mekhinnatajANitAvanapatausmAyA sagAdamAudagAvAsAtvanidAlaDAzamaMgADAvagAvaTi jaankaaryaalaagsmnnsmnnddaadaarktaasaamaayaa| ranagAhayAraNAbAlANAlAusAlAraNAvAdAaana maaNgaattomaasraalaannaavri|26aanaadaaevilidaanaanlddbhaarnnaauudinvidaaddnnvinaaddisnaashsaarnnaatbaar mAmAvivarimAgAlAgurunavibAdaNayamAyamarAjAsAmAyArAdirAdAjadhArimAvikhaNivasyamAyavamagAha dikhAkebaMjAdhAvapAtreupAzrayesAdhuvagIvidyA nirmalA yA namayadekayAnA vajanApUvAdhArvatatekarIviSNasaMgAvAlAmATAyama daseyAdAvabAdimItaneupanadaMvavazvAdonomerakANevidhi nA yAcAyagiroInakArAnidhimaNayabharagIbadAkarizamAmAcArI nunAda yatanazikayani baalaanaaNvissyaannaasunyNtraacaaytikyaa| paniyAM yatpataMbAyadinakAsaniAsamparAmAnimAvyatirAmaspasAsarvi jnyaapynidhnmaayaayvirinnjaanaadi|26 jAdA0tikamAvila ityAcAAyaniprAmudamAnanavaniAyabagAnamAraNamAmiAdAravAzyatArayanmayA / sthiti suMdara pRSThaH 9 mULasthAna: saMvegIno upAzraya-amadAvAda sahayoga : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 20 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B-prata samamitAniyAdhArirIkAnAvidhAnAhI nizAnizAnadikyAzanakolokaNimAmAlIna vAviprasAdhasAmAvAmAna upakarIzama kamala mAlakIna parayasabhAmA yAmamAtyamAnAniminanimnAditiyAzivAnati nayAmAsAyada hAyulAmA nimanakAmAyA mAnavAnAkA nAzana kArakA kalagatAko pienari nayArImAtImAnanidhanalina vimAnasika svalsanAvaragama yAmalI savihamAmAyArI yA virogajasakAta svayasakakasAnomAjamaNirAma navanidhADaNamAhinajAusmati jI nikinijAmAjirajagAmA karakAzayamavaya vAhakArakasyAyavANIzAsavimA yaruNAkAmaka bakharakakasaUnidhamirA bhAgayatanitIsA pavitagomAgasamiyAisumamatapalAyana jasarI hAyasanAyAcAradAyAlA masAla nAmadarasana nAyavalanavavaraNa sahamatasvadA zekhAvaha asaNAvayAcA mariyAyasanama rANavaliyANDa pradhAnamavitAe gha0 javyanihA gulA rAnAkArI kA nidhana nisAnajodhAtamilA nidhanagaresaMgaInAmITi yA po) SrAma bArAmadAsalAmavAda NER hamAna yAvAdamAhAlAkAta More sthiti sarasa pRSThaH 9 mULasthAna: saMvegIno upAzraya-amadAvAda sahayoga : A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA. prerita zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa C- prata ||shriibiirpaadaajujmmmaadaavaandtaadanntrnnmyaashaavaaprkaagaangvaanaaprkaasypaalnaaginni dipAvaphalakAviniyAanabhikAmanAvIraganA kinidirAmamitanamakatAmahAnAgAmavAniyAyAnunamAnAmayAcArakiMcinAcagAmAyA lAkatanAmadAvanAmAnAmAbhanI kAyavidimakAlojasva yamAtamApakAkaritAlijanmamisAyavanamAninamAgAminiAgaLebhavAmamavApnavapatramaMnisakAmayAyAmAmakiyAal/ mAmAcAravirAvakA nityaratra cyAmAdIsikAyAmaprahasadinamanhorAtrApApavavAdinAnmakAmAmavasaramapivAsanamArthasizinagamavamavamati jatAyAznAranapuravasya lAvanArajAplAvanAtmavatra mAnAyakasammAlAlapasalamamAnapAcyAlanyAkANAyAdhasAdaradinasyAnimana kampamUlpAvatrapAmAnyamApakApasAyAsAlAnAkAyatikamata vazAlaNyApikapanyavAyasamuta nAcanamananAvarAmada lAcanamA bhAgApAnamatyAyamanAnAmaUgamavAvAziyasiMdamasiTamAnAgogavAyArokinizAnaharimAmayAmAkAna tigaa| mADiARpAnAva lAkamAnasaramamAvesasahAyAnaNAMgAyamApANIjiumAyapaDigamibhavamitrAlAlamanaparaMparAyaNamalininohamAna nAcA mAgA minenAnAyA jAmailAmaNiparakAmAmamaMavA mamApadiegAvAvamANagAyamA saMmAgamAgIyamAvilAlAthalasammAsAyaninAvalAyatamAma unAmayapazisvAsamavAucAimAmapAkavirAzAimaTAnAgAsAamemamadhyAna MAHARimamA(masAApAravArasadA'yasakAriyanabAraninimAlyAva zAyarAtiza banatAlamaaaaaamziriyaMsamunAnAdhavIrapaNA dvArakAlagAvalAcanIsakatadAtAsammAvAsyasamavAnAevIragaJjanIkyAmamAnaniyanamAyAmAlamatarakarapAvApAgalakhakalAkyAgana ani navina mAparamA namanAiTanivanivAliyanasamamApahi yAvamikatanacAUmmAyAmAnaiemulAmAnAmutA vikAvAmAnApiyA chAvArabAdihADAyanAmunAdAya vANavazyaka pramANIkampapariyAmamoriyaMJjAginakhama vAstavAparakhanAdidIjANavamAmA -mAmInaMjaparikA sayavIkArdaliMganimayAmAgatama yonimAkAmA nisAmA mayAri'smAnAcAralA TAgavAnIgrAmavAsanA namAnAjamaNyamAnita vyanakazAnApiviyasImAnA suzakSApAtAzIvazAsAyanika khatANazadAmAmAyAkSAdamAdivAsiyAmA maanyamyakapaviyA jIyAninidhigaparAranAmasamanAgapalAtaNaviyAkAyavadhapusamariyAvinA vivAgiparnemA 2jimanAkAraMkAyanimaMtilA alavivavavArasale rAmamanovivitrAkAnimmakAvazyatovA vilovAmAnAcA parAbhayatAparAkAUyA vAvAryazAlAkA gujApachAmAkammamAyarazAzada rivanamAmilAlAsayasiMgAhamAUvAsanavanika niyamanagavana kAmaga hukAmAnisisni pAtrAtapAyomavayaMcAetAni saMzadoramgavavidizAnakArapAjArIpasinalamArikAnAsAmAnyAvinAgaravalApamA nagrAdAnizakAyomiyA dAvAmayanayAdAnAvazyAyamArakasavidiimlaigAnAmA kAya mamakawadewal navadhanatrAvAmanAlayatirAudAThivAsamAnAnabATadAlAnaThenirnayanyAvadhinamAyAvanipatAvamalavAyAdazakAtAjaNDarabAraNAmAlAma mAvasanasAnAmagAvAzanAmamparAmAganagAsthalamayamAjiziyAnAmAcAyavinAnIfinancannourfmuvninAmAninicarAvAsa masAraNAnAlidinAmivAmayAmanAvatyanimAnAdamayatramAraNAvAzimAsAdiyAziNamAdamadirA sthiti suMdara pRSThaH 4 vizeSa: paMcapAThI sthaLa-sahayoga : zrI DosAbhAI abhecaMdajI jJAnabhaMDAra-bhAvanagara 21 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana-saMzodhanAdimAM upayukta gacchAcArapayannA graMthanI zrI vAnarSigaNiviracita vRttinI vividha saMsthAothI saMprApta dewtato. A- prata kisiMgarIkSA marimanmArzavitaviruvamArthavyavasitAM vijJAnIyArAvyAkUbalajJAnAmAvaladarzanazyaniyamAnamasihAlA mAnisAnamArthaprasvitAcAryavinAmamamakathayasvanikAma yaniSAkRSIyA sAlabhadanasvAsiSAyaNana ninavacAnanAda tisvanAmumatipAtabAciyAsaracchedacArAsthiLaMdavAripATajinagucInAlijakAvamazAlamAcArapaMcAvAlikANAyasAmIla jAlopavA'sivikasitaHparavata nAdhArAsamanAdilakSaNazAlevasAvAyaspasabhAlako gAlAvArisanibaUvavanAsarelasamAranAmAdiSa savAremA niyAdilAbAbadhAna mizanAvadhamakarayArasamAralapazniAbAdhavanekavarSIkAlavinitiAzavApAnamAsanecyAvavAnA aadishaadii| DikAkSyamapratibakAraNa vinAsavamatatpUnityadhAzrApAjalAmavakAyazarIrayampAsA'zkAmAtrAmukajastaspatividhayAnaka vApadevAlambana mAlanapAnakAlanAdipakaraNahamItakamAyaviTisa 410 pAritrakasyavakSampamAlakApAsaNavANavipAnaviramANAyAmalakhANa manaNApamayAuna lAgaNA:viviNAdAyoTArapazyAkhAzavAnarayaNAstrAtyanirasadhAtavApravartaka sAmAyArIvirATyanidhadhAmA, sachedayArivasmoloyAronamupavanayApAyAzyazivAcAra chaayvidim|0ngasaamaayaariiviraahye| mobAsaupaniryasijavitamadhImAghasamAcArImAnnavabhAratIyAmA naAvArAnidhAnAnacAdiviMzatitamA tapAsavAnavApAya pAlanAnni vADhapivibhAgamAmAcArIjAtakasya nizAvAdinadayAghAtApinavamIdavAzvakravAlasAmAcArapadhInavattAcasAdhUnAnakalyAnakA nANyApavAyatparatAvanAkAra kAryAyavAnaspaka kiMcita kazvinirikSAvAtayaghAtaMvakArmama vidhAspataMtrApAlAkAralabalAkAra vinI tabalAkArA vikalyAkAvyajJAnaniSoSAsaspasaMyamatApAlpAmAMdyayAganivikalpavAcanAdiAyathyavadavatajAmanivAcyArameyamAyAmanyAca sinasaniAdhyAkAra:vajJAnAdyamivazyAmAnAvazikAkAryAdhvisanivitpAdiApavizantriAvadhikA kAlApakAyotpatIyAsarAyanakSyaruNA vivinA kaaryaataatilaavniruupivnvaakrnnkaalpnHptiech|prveshhaatinaaucaanaadinaadnmaakaannmaadhnaakaaraam madanAghegaLatA nibhavAgIya jJAnAbardhamanyayAgarAzyAmapasaMpAyanyAvAnizIdhyAkAdazakSasAmAcAsAvadhAprAtaHprAtikamAvilA vanAuyAvAtita camArjanAvamAta nikSA kAryAcyAmati saryApatikrampAvAlAcanekA yUrihAnAbAnopayakharamuratimAktabodhakasyavAyaNa MORNkAryasacivAsamAlAdhanasyiInaMjalasliAni vArasamaniniyanika kAryAnpinikAmIkAryazayAdiviziyayupaMcaya sthiti : suM82 pRSTha : 24 bhUNasthAna : meya.31.5-DobA naMbara : 3764 sahayoga : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B- prata parivArakamAnitativaraNAsamAttibAvasArvavidhyAlayAcyAdivazvAsa karamaciivayAhanamAyApyArAparIghATaziyAdimirANavinAzamAnatyanidayAtayAnvayAtmanirANa sAdhAvavidhAvApAsaghanasAspItavasAdika vAcalobATosamAdhAdAnakAtinA kAmavAnadasaMjayUmosTayatikramasapipariyAyatamAkhAnAdidA jayamAyAvatAvAdAkAmAmavilAkiyokAbhiyasAgarAtIvAbhAsamatikA mAsikAlAvizArAvimAyAvinAyayaisakAyatakamavAvasyAdhArakAzitAmalinatAhAgItAmAbamAnaskatAnijAmatAmAnitAtApAyavijAnAdikAlamatrAmAkA vilAyatalanivAniyahavAsAmajhAyaditAdhAkadhAzivavahArimUdavAsvaviyUsmAdalamayayatAmasikarArA nAnimAyAmAma HIRD jitabhansAniyA'nalotharAlayasamAhitAnakamAravyavacitacAma nidAmAdapUrva vayasakaravAjAtIyanikalanA mAyAvatavamiravIganama sayatayajIvapatanatatpara nidaeqdhyAmamAUDIEARsaNAsadhAsAgarajavaniyAmadAcAritAmAraalpell nivAsimadhigravadhAkhalanAmAkhAnagAvakAnivalAdAdiladAnimayAdiyAghavalInAnadhAvatyAnidhAnAniya tivasAmudAnisanmayaviyayAtravalInamAlavanayadhAgati vAlavAriyaNavAvasma sakhaccaliyAmAgAyamA namtarakApAva paNAsujAnaganikSatahatamAninihAla galesamma pahiyAvasinhAtacAkhatAgAyamAsajagamagA miDIyAlabaeraktAdidhAnAsananima manAhAzmazAsatizatavapariskA nayA zikahiligatiImArisamayAvadhiya viyANijAtanamAna sumItaminisAmaya sandayAriMumAlAdhArAnapakkSyopAdhyAmikA dhyAkapyAvAhasamA tAmrayAkhAlavatAtmAsavamAyAvatatattayAnAbhAnukhiA vatIkAmAvakhaziyo utinadiyAdAna gavAnA svanidhAnAryA sAkSasAsahavAmamayamAjApratibhAvAravava dizAtiyavAnAlagAyabodiyA kliokAnAtavAcAryazyAnamAlayApAdayakAyanmAdavinavAyAlayAnanA FRERNyAnamAlasAmAjotIrasAyamatitadhArANaktimAlAsatijA nitatiprAvadhAnavAmivAstarimaminimamanatyabiTAminIvavAvayapAkAhAnA 1vamAnAyabAsivAyatakamatakazAmukaraTakarAyabhAnAsakSapadavazayamAnAtiraspAnAtipakimAnmadhvAjAsAniniyAnamadhyavinAyanAcA samatAsamavayasmAnAevAvAzArarAcAyanavAdagavasaNAsthAyAmaya simasamAcAyariyAvAvasthaparAkramadityAmAdhavAyuvakRpAvA kAnAta ABHISEOkAskarumA pratimAvAyajJAmatazyAlayamAvalagavAhayAkiligarlakSiNikarisamAdhisavisammAtAbamAnadhyAyalA namakavAnAnakavalavatikavAnapatrasatiyArAvAnivanAvikAtavamAnavAdhinAcAryavibhimasevakAna-nAtisAbhamutisa kAmAkhya khyama samatibAdhyAnajinavavAnAnAcaratimalAI kAtiyAtanAvacinnamavAniya suTaravAra tayakAriNI ajibAta sthiti : sarasa pRSTha : 21 mULasthAna : ANaMdajI kalyANajI jJAnabhaMDAra - lIMbaDI DA.: 18 graMtha: 203 vizeSa: tripAThI sahayoga: zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa C- prata nimaHsAyAbApAcajanamAnampAnAbavijAvarakhAgAcArayAdati vArapadhmArayAyavAgamavAvasyAdipAyAjanAsivayanabaMdhanaMgalAnyasimana yAni jAyAtanamanaMtaravaraMparAsadAhiyApunArAkeka kAmAladAhiyAtanagalAcArakAlAki kavaranaMtaraprAyAjanaMziyAnAbAvAparaparaMvadhavAzA shriaavsyntrNdvigmaaprNprNmRktipdyaanityniyyNgchaacaarstaammvsrnnssymaannaavgrsNbNdhaayaapaaaayaapiyunaavlkssnnaatvcnN| rUpApatramidamavagabAcArakarmikamupAyAjApayaMjatadayaparikSAmAmaMgalahivAsUmatAvAnaMdAbAtAvyamaMgalasasaMkalazAdilavAyani kItikavAvamukkAsAvarmagaleuvAstukavaranatArApakArivAdatAAvatasyuvaImAnasvAminAnamarakArakaraNAhAnAmajapamAratyArAnavApraNamparka mhaashvaamiaavaashmhaaviirsrmhaabaaraakivishissttrnidaaHsnsniyaamidiraavishnumsminiinmrutaamhaataargvishvvikhyaanmvivaanmhaanishy| viraajmaanbhycitptivnvitNvaaglspnaavmunilNdspaacaaaaraajnyaanaacaaraadignnmyudiaaruupaavaanNgchaacaarkiriymmuhraamaavaakunaamdaadnii| gAlakSaNAmavasamudAsAgarakatasamudatasmAttasamajhatAyavazvamatA dummAstigAlavasanAMphalaMdazyativyAvaNyAnAniyalAyaMbahuvacanArI zanamikaraNamahAvAratiya siMdanamaMsiyaMmahAsAgAyachAyA ki cAuzimAmuyasamuhAmAyAlAgAgAyanApANI ummagga pahiyAgacaMmisaMvasivANAlamaIsavayarapazjiAmanA maparakAmAsasaMvaJcarapivAsammaggadiegAyAsaMbasamAna smAmAyamAnilAlAyalasamANastAnichAhassAvAmaNI da rakavirakAzyAmasomahApustAmANasAjaNA unamasayAma akhitividyayaMtaitpaTiyAkAkavitavirAraparvatamyANiAnAjIvAzAhAMgItamAya jIvAvyajJAnAvanayaMDitamanyAvanamAviSANaki saMcapuruSapaNyavasau, bhAjyamavAyavapaMcAtravadhaSTaviHsaunmAurmitimina titiSakArSaNasciAtAevaM vidhiMgALasAdhanasAsagaNasaM vatinAtivizayamaniyarislamAMkavatAtyabuddhako navayugAtalaruNasyaparaparAvaripAsItasivaparaparAdhyavakicinyamAdevatAmavimannAsvanimAcabusasAMgAvapaMcAkanaphajUdayinijAmaNyAmAdapradadAyarana pAdanamAdArAnApasamAsAdAmAsapakSyAsaMyamaraMpatAtAapizazanavavakSyiAdikayAvAvAbANavikalyAdhImanmArthapratinijinikivacanayabAkicanamaya MagatvamavasamAnarasanivAsaUNasthAmAmariyamANalajhaNaspatizAhagotamAnitasyAlAlayAsAravAyanayanasamAnaramamAvyAlaya-kravANasmAnAmA sthAnarudyamasyAbAmaNativayAhitAyAAnimanakasyanyanismAvirakavirakAzatipadepana bAmAkajanamuyamAdhAsvAratAvAztravicAraMTAmaNamanyasadieranucaravAtAvAravivArakarimuvidAraNasamAyanivadiraMgavaMviSayAriyAtayAdizAmA kasbA padapavAhatyalakAbADAzakAviAnAkisumavacanecasakhyampAyanikammasarvadAparityavAnaspamukhakAnAvidoSayukasyavisAvAdAvAdAsAharUmAsacAladahamA jAnA sthiti suMdara pRSTha: 22 naMbara : 22447 sthaLa - sahayoga: lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira - amadAvAda vizeSa: tripAThI 23 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha mAM anukrama avalokana (1) vRttisahita gacchAcAra......... (2) avacUriyasamanvita gacchAcAra... .......... 1-91 ...... 92-155 gAthA A graMthaviSayanirdeza to viSaya maMgala ane abhidheya.... unmArgagAmI gacchamAM rahevAmAM nukazAna .......... ............. 2 AcArasaMpanna gacchamAM rahevAnA phAyadA. ............ 3-6 AcAryasvarUpa varNanAdhikAra. .......... 7-40 sAdhusvarUpa varNanAdhikAra.......................................... 41-106 AryAsvarUpa varNanAdhikAra ...................................... 107-134 upasaMhAra... .................................................. 135-137 prastuta graMthaviSayaka prakAzano (1) pUjayavAnarSigaNiviracita vRtti temaja avacUriyasamanvita gacchAcAraprakIrNaka (2) pUjya vijayavimalagaNiviracita vRttisamanvita zrIgacchAcAraprakIrNaka A-arthaviveka, B-chAyAsanmitra, C-pAThapAThAMtara noMdhAdithI samanvita suMdara saMpAdana (3) pUjaya vijayavimalagaNiviracita vRttisamanvita zrIgacchAcAraprakIrNaka A-arthaviveka, B-vizadavivaraNa, C-zAstrasaMloka D-chAyAsanmitra, E-pATha-pAThAMtaranoMdhAdithI samalaMkRta, ane vividha hastapratonA AdhAre parimArjita suMdara-sughaDa saMpAdana... Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIzaddhezvarapArzvanAthAya nmH|| // tassa bhuvaNekkaguruNo Namo anegaMtavAyassa // // paramapUjyasuvihitazrutasthaviraparamparAyai namaH // // tapAgacchAcAryazrI-prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendra-guNaratna-razmiratnasUrisadgurubhyo namaH // pUjyavAnarSigaNiviracitavRttisamalaGkRtam // zrIgacchAcAraprakIrNakam / zrIpArzvajinamAnamya, tIrthAdhIzaM varapradam / gacchAcAre gurorjJAtAM, vakSye vyAkhyAM yathA''gamam // 1 // zAstrasyAdau prayojanAbhidheyasambandhamaGgalAnyabhidhAtavyAni, tatra prayojanamanantaraparamparabhedAd dvidhA, punarekaikaM kartRzrotRbhedAd dvidhA, tatra gacchAcAraprakIrNakakarturanantaraprayojanaM ziSyAvabodhaH, paramparaM tvapavargaprAptiH, zroturapyanantaraM tadarthAvagamaH, paramparaM tu muktipadaprAptiH 1, abhidheyaM tu gacchAcAraH, tasyaiva bhaNiSyamANatvAt 2, sambandhazcopAyopeyabhAvalakSaNaH, tatra vacanarUpApannamidameva gacchAcAraprakIrNakamupAyaH, upeyaM tu tadarthaparijJAnam 3, maGgalaM dvidhA dravyabhAvabhedAt, tatra dravyamaGgalaM pUrNakalazAdi, tad anaikAntikatvAt muktvA bhAvamaGgalaM tu zAstrakarturanantaropakAritvAdabhISTadaivatasya varddhamAnasvAmino namaskAradvAreNAha - namiUNa mahAvIraM, tiyasiMdanamaMsiaM mahAbhAgaM / gacchAcAraM kiMcI, uddharimo suasamuddAo ||1|| natvA mahAvIraM tridazendranamasyitaM mahAbhAgam / gacchAcAraM kiJciduddharAmaH zrutasamudrAt // 1 // vyAkhyA - 'natvA' praNamya, kam ?-mahAMzcAsau vIrazca mahAvIrastaM mahAvIram, kiMviziSTam ?-tridazA: sumanasasteSAmindraiH IzairnamasyitaM namaskRtaM 'mahAbhAgaM' vizvavikhyAtacatustriMzanmahA'tizayavirAjamAnaM acintyazaktyanvitaM vA, gacchasya bhAvamunivRndasya AcAro=jJAnAcArAdiH gaNamaryAdArUpo vA taM gacchAcAraM 'kiJcit' Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ foon zrIgacchAcAraprakIrNakam // svalpamuddharAmo vayaM, zrutameva dvAdazAGgIlakSaNameva samudraH sAgaraH zrutasAgarastasmAtzrutasamudrAt // 1 // atha prathamaM tAvadunmArgasthite gacche vasatAM phalaM darzayati - atthege goyamA ! pANI, je ummaggapaiTThie / gacchammi saMvasittANaM, bhamaI bhavaparaMparaM ||2|| santyeke gautama ! prANinaH ye unmArgapratiSThite / gacche saMvasya bhramanti bhavaparamparAm // 2 // vyAkhyA - astItyavyayaM bahuvacanArthe 'asti' santi, vidyanta ityarthaH, 'eke' kecit vairAgyavantaH 'prANino' jIvAH he gautama ! 'ye' jIvAH ajJAnatvena paNDitaMmanyatvena ca mArgadUSaNapUrvakamutsUtraprarUpaNA yatra sa unmArgaH athavA yatra paJcAzravapravRttiH sa unmArgaH, tasmin pratiSThite-prakarSeNa sthite evaMvidhe 'gacche' sAdhvAbhAsagaNe 'saMvasittANaM' ti uSitvA 'bhramanti' paribhramaNaM kurvantItyarthaH, kAM ?-bhavasya caturgatilakSaNasya paramparA paripATI tAM bhavaparamparAm // 2 // atha kiJcitpramAdavatAmapi sanmArgasthite gacche vasatAM gAthApaJcakena phalaM darzayati - jAmaddha jAma diNa pakkhaM, mAsaM saMvaccharaMpi vA / sammaggapaTThie gacche, saMvasamANassa goyamA ! ||3|| lIlA alasamANassa, nirucchAhassa vImaNaM / pikkhavikkhAi annesiM, mahANubhAgANa sAhuNaM ||4|| ujjamaM savvathAmesu, ghoravIratavAiaM / lejjaM saMkaM aikUmma, tassa vIriaM samucchale ||5|| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'pakkhAvikkhIi' A-D pratapAThaH / 'pikkhAvikkhii' B-C-pratapAThaH / 'pekkhAvikkhiI' E-F-pratapAThaH / 'pekkhovikkhAi' H-pratapAThaH / 2. 'IsakkA saMka bhaya lajjA tasya' F-prate, 'ikAsaMta bhaya lajjA tassa' G-prte| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 on zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam // vIrieNaM tu jIvassa, samucchalieNa goyamA! | jammatarakae pAve, pANI muhutteNa niddahe ||6|| tamhA niuNaM nihAleu, gacchaM sammaggapaTThiaM / vasijja tattha AjammaM, goyamA ! saMjae muNI ||7|| yAmArdhaM yAmaM dinaM pakSaM, mAsaM saMvatsaramapi vaa| sanmArgaprasthite gacche, saMvasamAnasya gautama ! // 3 // lIlAlasAyamAnasya, nirutsAhasya vimanaskasya / pazyataH anyeSAM mahAnubhAgAnAM sAdhUnAm // 4 // udyamaM sarvasthAmasu, ghoravIratapaH-AdikaM / lajjAM zaGkAmatikramya, tasya vIryaM samucchalet // 5 // vIryeNa tu jIvasya samucchalitena gautama ! / janmAntarakRtAni pApAni prANI muhUrtena nirdahet / / 6 / / tasmAnnipuNaM nibhAlya, gacchaM sanmArgaprasthitam / vasettatra Ajanma gautama ! saMyato muniH // 7 // vyAkhyA - 'yAmArddha' praharArdhaM 'yAma' praharaM 'dinaM' ahorAtraM 'pakSaM' mAsArdhaM 'mAsaM' pakSadvayaM 'saMvatsaraM' pratItaM, apizabdAd varSadvayAdikaM yAvat, vAzabdo vikalpArthaH, 'sanmArgapratiSThite' jinoktavacane yathAzakti sthite 'gacche' satsAdhugaNe 'saMvasamAnasya' nivAsaM kurvANasya sAdhorvakSyamANalakSaNasyeti zeSaH he gautama ! // 3 // kimbhUtasya ?-lIlayA sukhatvena 'alasamANassa'tti AlasyaM kurvANasya 'nirutsAhasya' nirudyamasya 'vImaNaM'ti SaSThyarthe dvitIyA 'vimanaskasya' zUnyacittasya 'pikkhavikkhAi' tti pazyataH sAdhUnAM 'mahAnubhAgAnAM' prauDhaprabhAvANAm // 4 // 'udyamaM' anAlasyaM 'sarvasthAmasu' sarvakriyAsu, kiMbhUtamudyamaM ?- 'ghoravIratavAiaMti ghoraM dAruNamalpasattvairduranucaratvAt, 'vIra'nti vIre-karmaripuvidAraNasamarthe bhavaM vairaM, evaMvidhaM tapa Adiryatra tam, AdizabdAhuSkaragurvAdivaiyAvRttyaM, 'lajjA' vrIDAM 'zaGkAM' Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zrIgacchAcAraprakIrNakam // doSayuktasyApi sAdhoH 'vIrya' jIvotsAharUpaM samucchalet, ahamapi jinoktakriyAM karomi yena duSTaduHkhasAgarAnmuJcAmItyarthaH, SaSThAGgoktazelakAcAryavat // 5 // vIryocchalane phalamAha-vIryeNa tu jIvasya samucchalitena he gautama ! 'janmAntarakRtAni' bahubhavopArjitAni 'pApAni' jJAnAvaraNAdiduSkarmANi 'prANI' AsannamokSakaH 'muhUrtena' antarmuhUrtamAtreNa 'nirdahet' bhasmasAtkuryAdityarthaH, skandhakAcAryaziSyadRDhaprahAri-marudevyAdivaditi // 6 // yasmAdAlasyavatAmapi sadgaNe ete guNAstasmAt 'nipuNaM' AtmamokSakaraM yathA syAttathA 'nibhAlya' jJAnacakSuSA'valokya 'gacchaM' gaNaM 'sanmArgaprasthitaM' jinoktamArgavyavasthitaM 'vaset' gurvAjJApUrvakaM nivAsaM kuryAdityarthaH, 'tatra' sadgaNe janma maryAdIkRtya 'Ajanma' yAvajjIvamityarthaH 'he gautama !' 'saMyataH' SaDjIvapAlanatatparaH 'muniH' gurvabhiprAyA''gamavettA // 7 // atha sadgaNaH sadAcAryeNaiva bhavati, ataH sadAcAryalakSaNamAha - meDhI AlaMbaNaM khaMbhaM, diThThI jANaM suuttimaM / sUrI jaM hoi gacchassa, tamhA taM tu parikkhae ||8|| meDhirAlambanaM stambho dRSTiryAnaM suyuktimAn / sUriryasmAdbhavati gacchasya tasmAttaM tu (eva) parIkSeta / / 8 / / vyAkhyA - 'meDhI'tti meDhiH pazubandhArthaM khalamadhye sthUNA, yathA tayA baddhAni balIvAdivRndAni maryAdayA pravarttante / 'AlambanaM' yathA gartAdau patajjantorhastAdyAdhAra AlambanaM tathA bhavagatayAM patatAM bhavyAnAmAcArya AlambanaM, kAmAturasvaziSyaM prati nandiSeNavat / 'khaMbhaM' yathA stambho gRhAdhAro bhavati tathA''cAryaH sAdhusaMyamagRhAdhAraH, meghasaMyamagRhaM prati zrIvIravat / 'diThThI ti netram, yathA netreNa heyopAdeyaM vilokyate tathA''cAryarUpanetreNa heyopAdeyaM jJAyate pradezivat / 'yAnaM' yAnapAtram, 1. 'suuttama' pUrvamudrite / 2. 'sUrI u' F-prate / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam // yathA acchidraM yAnapAtraM satsaMyoge tIraM prApayati tathA''cAryo'pi bhavatIraM prApayati, jambUsvAminaM prati zrIsudharmasvAmivat / 'suuttima miti suSTha-atyarthaM dRDhA guptiH= navabrahmacaryarUpA asyAstIti suguptimAn, yadvA suSTu-atizAyinI kumatakarkazaprastaraTaGkaNAyamAnA saGghapadmacandrAyamAnA yuktirasyAstIti suyuktimAn, athavA 'suuttama miti pAThe tu suSTha-atizayenAcAryaguNairuttamaH 'yat' yasmAt evaMvidhaH 'sUriH' AcAryo bhavati 'gacchasya' gaNasya yogyastasmAt 'taM' AcArya 'parikkhae'tti tasya parIkSA kuryAdityarthaH // 8 // sanmArgasthitAcAryasvarUpaM kiJciddarzitam, athaitadviparItasvarUpaM praznayannAha - bhayavaM ! kehi liMgehi, sUriM ummaggapaTThiyaM / viyANijjA chaumatthe, muNI ! taM me nisAmaya ||9|| bhagavan ! kailiGgaH, sUrimunmArgaprasthitam / vijAnIyAt chadmasthaH, mune ! tanme nizAmaya // 9 // vyAkhyA - 'he bhagavan !' he pUjya ! kaiH 'liGgaiH' lakSaNaiH sUriM 'unmArgaprasthitaM' viruddhamArgavyavasthitaM vijAnIyAt 'chadmasthaH' kevalajJAna-kevaladarzanazUnyaH ?, iti paraprazne sati gururAha-'he mune' he bhikSo ! 'tat' unmArgaprasthitAcAryacihna 'me' mama kathayatastvaM 'nisAmaya'tti zRNu AkarNaya // 9 // sacchaMdayAriM dussIlaM, AraMbhesu pavattayaM / pIDhayAipaDibaddhaM, AukAyavihiMsagaM ||10|| mUluttaraguNabmaTuM, sAmAyArIvirAhayaM / adinnAloyaNaM niccaM, niccaM vigahaparAyaNaM ||11|| svacchandacAriNaM duHzIlamArambheSu pravartakam / pIThakAdipratibaddhaM, apkAyavihiMsakam // 10 // mUlottaraguNabhraSTaM, sAmAcArIvirAdhakam / adattAlocanaM nityaM, nityaM vikathAparAyaNam // 11 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ur " - zrIgacchAcAraprakIrNakam // ___ vyAkhyA - svacchandena=svAbhiprAyeNa na tu jinavacanena carati svapUjArthaM mugdhakumatipAtanArthaM ca yaH sa svacchandacArI taM svacchandacAriNam, duSTaM jinagurvAjJAbhaJjakatvena zIlam AcAraH paJcAcAralakSaNo yasya sa duHzIlastaM duHzIlam, athavA duriti kutsitaH paravaJcanA'nAcArasevanAdilakSaNaH zIlaM svabhAvo yasya sa duHzIlastaM duHzIlaM, 'AraMbhesu'tti bahuvacanAtsaMrambhasamArambhayorgrahaNam, tatrArambhaH pRthivyAdijIvopaghAtaH 1, saMrambho vadhasaGkalpaH 2, samArambhaH paritApaH 3, teSu pravartakam, varSAkAlaM vineti zeSaH, pITham AsanamupavezanArthaM, AdizabdAtpaTTikAdayasteSu pratibaddhaM kAraNaM vinA sevanatatparamityarthaH, Apo jalameva kAyaH zarIraM yasya so'pkAyaH aprAsukajalaM tasya vividhaM anekadhA padakSAlanapAtrakSAlanAdiprakAreNa hiMsakaM ghAtakaM apkAyavihiMsakam // 10 // cAritrakalpavRkSasya mUlakalpA guNA:=prANAtipAtaviramaNAdayo mUlaguNAH, mUlaguNApekSayA uttarabhUtA guNAH piNDavizuddhyAdayo vRkSasya zAkhA ivottaraguNAstebhyo bhraSTaM sarvathA tatrApravartakaM, 'sAmAyArIvirAhaya'ti tridhA sAmAcArI - oghaniyukti jalpitaM sarvamoghasAmAcArI, sA ca navamapUrvAttRtIyAdvastuna AcArAbhidhAnAt tatrApi viMzatitamAt prAbhRtAt tatrApyoghaprAbhRtAnniyUMDheti 1, padavibhAgasAmAcArI jItakalpanizIthAdicchedagranthoktA, sA'pi navamapUrvAdeva 2, cakravAlasAmAcArI tu abhyarthanaiva tAvatsAdhUnAM na kalpate, kAraNe tu yadyabhyarthayet paraM tatrecchAkAraH kAryaH, yadvA tasya kurvataH kiJcit kazcinnirjarArthI brUte, yathA-tava kAryamahaM vidhAsye, tatrApIcchAkAro na balAtkAraH, duvinIte balAtkAro'pi 1, kalpAkalpe jJAnaniSThAM prAptasya saMyamatapobhyAmADhayasya guronirvikalpaM vAcanAdau yadyUyaM vadata tattatheti vAcyaM 2, saMyamayoge'nyathA''carite sati mithyAkAraH 3, jJAnAdyarthamavazyaM gamane AvazyikI kAryA 4, vasaticaityAdau pravizannaiSedhikI kuryAt 5, kAryotpattau gurorApRcchanaM 6, guruNA pUrvaniSiddhenAvazyaMkAryatvAtpratipRcchA, pUrvanirUpitena vA karaNakAle punaH pratipRcchA 7, pUrvagRhItenAzanAdinA chandanam AhvAnaM sAdhUnAM kAryam 8, aTanArthaM gacchatA nimantraNaM 9, jJAnAdyarthamanyagurorAzrayaNamupasaMpat 10-3 / anyA vA nizIthoktA - - - - - - - 1. 'tatrApava0' iti pUrvamudrite, atra A-B-C pratapAThaH / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam ng dazadhA sAmAcArI, yathA prAtaHprabhRti kramazaH pratilekhanA upadheH 1, tataH pramArjanA vasateH 2, bhikSA kAryA 3, AgatairIryA pratikramyA 4, AlocanaM kAryaM gRhAnItAnAM 5, 'asurasuraM 'ti bhoktavyaM 6, kalpatrayeNa pAtrakANAM dhAvanaM kAryaM 7, vicAra:= saMjJotsargArthaM bahiryAnaM 8, sthaNDilAni 'bArasa 2 tinni yatti 27 kAryANi 9, pratikramaNaM kAryaM 10 ityAdi, vizeSatastu paJcavastukadvitIyadvAre jJeyA, tasyA virAdhako bhaJjakastaM sAmAcArIvirAdhakam, nityaM yAvajjIvamityarthaH, dattA=arpitA AlocanA svapApaprakAzanarUpA yena sa dattAlocano na dattAlocanaH adattAlocanastamadattAlocanaM svapApAprakAzakamityarthaH, mahAnizIthoktarUpIsAdhvIvat, AlocanAgrahaNaM kiJcid yathA - prathamaM svakIyAcAryapArve AlocayitavyaM 1 tadabhAve svopAdhyAye 2 tadabhAve svapravartake 3 tadabhAve svasthavire 4 tadabhAve gaNAvacchedini 5, atha svagacche paJcAnAmapyabhAve paragacche sAMbhogike AcAryAdikrameNAlocayitavyaM, sAMbhogike gacche paJcAnAmapyabhAve saMvigne'sAMbhogike paJcAcAryAdikrameNAlocayitavyaM, saMvignAsAmbhogikAnAmapyabhAve gItArthapArzvasthasamIpe tadabhAve sArUpike saMyataveSagRhasthe tadabhAve gItArthapazcAtkRte tyaktacAritraveSagRhasthe tadabhAve samyaktvabhAvitadevatAyAM, yato devatA mahAvidehAdau jinAnApRcchya kathayatyataH, tadabhAve jinapratimApurataH, tadabhAve pUrvAdyabhimukho'rhataH siddhAnabhisamIkSya jAnan prAyazcittavidhi svayameva prAyazcittaM pratipadyate, evaM pratipadyamAnaH zuddha eveti, tathA nityaM sadA sarvatra viruddhA kathA vikathA, tatra strIkathA 1 bhaktakathA 2 dezakathA 3 rAjakathA 4 mRdukAruNikAkathA 5 darzanabhedinIkathA 6 cAritrabhedinIkathA 7 rUpA saptadhA, AdyAzcatastraH kaNThyAH , zrotRhRdayamArdavajananAnmRdvI sA cAsau putrAdipralApapradhAnatvAtkAruNyavatI mRdukAruNikA, yathA - "hA putta ! 2 hA vaccha ! 2 mukkA'si kahamaNAhA'haM / evaM kaluNapalAvA jalaMtajalaNe'jja sA paDiyA // 1 // " [ ] darzanabhedinI jJAnAdyatizayataH kutIrthikanihnavaprazaMsArUpA 6, yasyAM kathAyAM kathyamAnAyAM kRtacAritramanasaH pratipannavratasya vA cAritraM prati bhedo bhavati 7, athavA vividharUpA paraparivAdAdilakSaNA kathA vikathA tasyAM 'parAyaNaM' tibhRzaM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .zrIgacchAcAraprakIrNakam // tatparamityarthaH, bhuvanabhAnukevalipUrvabhavarohiNIzrAvikAvat / yadvA kathA caturdhA yathA - AkSipyate mohAttattvaM pratyAkRSyate zrotA yayA sA''kSepaNI 1, vikSipyate= kumArgavimukho vidhIyate zrotA yayA sA vikSepaNI 2, saMvedyate mokSasukhAbhilASI vidhIyate yayA sA saMvedanI 3, nirvedyate saMsAranirviNNo vidhIyate yayA sA nirvedinI 4, tadviparItA vikathA tasyAM tatparastaM, he saumya ! evaMvidhaM sUrimunmArgagAminaM jAnIhIti // 11 // pUrvaM doSavatAmadattAlocanAnAM doSavattvamuktam, atha kiM guNavatAmAlocanAsvarUpavettRNAM sA gRhItA vilokyate na vA ? ityAha - chattIsaguNasamaNNAgaeNa teNavi avassa kAyavvA / parasakkhiyA visohI, suTThavi vavahArakusaleNa ||12|| SaTtriMzadguNasamanvAgatena tenApi avazyaM krtvyaa| parasAkSikA vizodhiH suSTvapi vyavahArakuzalena // 12 // vyAkhyA - dezakulAdayaH SaTtriMzadguNA yathA-AryadezotpannaH sukhAvabodhavAkyaH syAt 1, paitRkaM kulaM, sukulodbhavo yathotkSiptabhArodvahane na zrAmyati 2, mAtRkI jAtistatsaMpanno vinayAnvitaH syAt 3, rUpavAn AdeyavAkyaH syAd, AkRtau guNA vasantIti 4, saMhananayuto vyAkhyAnAdiSu na zrAmyati 5, dhRtiH cittAvaSTambhastadyuto gahaneSvapyartheSu na bhramaM yAti 6, anAzaMsI=na zrotRbhyo vastrAdyAkAGkSate 7, avikatthano=na bahubhASI syAt 8, amAyI zAThyatyaktaH 9, sthiraparipATiH, tasya hi sUtramarthazca na galati 10, gRhItavAkya: apratighAtavacanaH syAt 11, jitaparSat= parapravAdikSobhyo na syAt 12, jitanidraH=alpanidraH 13, madhyasthaH sarvaziSyeSu samacittaH 14, deza 15 kAla 16 bhAva 17 jJaH sukhena viharati 17 AsannalabdhapratibhaH paratIrthikAdInAmuttaradAne samarthaH 18, nAnAvidhadezabhASAjJo nAnAdezajavineyAn sukhena zAstrANi grAhayati 19, paJcavidhAcArayutaH zraddheyavacanaH syAt 24, sUtrArthobhayajJaH samyagutsargApavAdaprarUpakaH syAt 25, AharaNaM dRSTAntaH 26, heturdvidhAkArako jJApakazca, tatra kArako yathA ghaTasya kartA kumbhakAraH, jJApako yathA tamasi 1. 'dAyavvA' A-B-C-D-E-F-G-H, atra zrIvAnarSigaNiviracitavRttyAH hastAdarzAnusAreNa 'kAyavvA' iti / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ open zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. ghaTAdInAmabhivyaJjakaH pradIpaH 27, upanayaH=upasaMhAro dRSTAntadRSTasyArthasya prakRte yojanamiti bhAvaH, kvacit kAraNaM nimittaM 28, nayA: naigamAdayasteSu nipuNaH 29, sa hi zrotAramapekSya tatpratipattyanurodhataH kvacid dRSTAntopanyAsaM 26 kvaciddhetUpanyAsaM 27 kvacidadhikRtamarthamupasaMharati 28, nayaprastAve nayAnavatArayati 29, grAhaNAkuzala:=pratipAdanazaktiyuktaH 30, svasamayaM parasamayaM vetti, pareNAkSipta ubhayaM nirvAhayati 31, 32, gambhIraH atucchasvabhAvaH 33, dIptimAn paravAdinAmakSobhyaH 34, zivo mArirogAdyupadravavighAtakRt 35, saumyaH zAntadRSTitayA prItyutpAdakaH 36, taiH samanvAgatena saMyuktena tenApi, anya AstAm, avazyaM nizcayena kartavyA, kA?-pareSAmAcAryANAM sAkSikI parasAkSikI vizeSeNa nirmAyatvena zuddhiH= doSamalakarSaNaM vizuddhiH AlocanetyarthaH, punaH kiMviziSTena tena ?-suSThvapi jJAnakriyAvyavahArakuzalena=suvihiteneti, yadvA suSThvapi vyavahAreSu paJcaprakAreSu Agama 1 zrutA 2 ''jJA 3 dhAraNA 4 jItalakSaNeSu 5 kuzalo=nipuNastena, tatrA''gamyante= paricchidyante padArthA anenetyAgamaH, sa ca kevalimanaHparyAyajJAnyavadhijJAnicaturdazapUrvidazapUrvinavapUrviNAM bhavati, tatra yadi kevalI prApyate tadA tasyaivAlocanA dIyate tadabhAve pareSAm 1, nizIthakalpavyavahAradazAzrutaskandhapramukhaM sarvamapi zrutavyavahAraH 2, dezAntarasthite gurau ziSyo gUDhapadAni likhitvA preSayati tadA'sau AjJArUpavyavahAraH, yadvA dezAntarasthitayordvayorgItArthayoyU~DhapadairAlocanA jAtAtIcAranivedanamAjJAvyavahAraH, ko'rthaH ?-yadA dvAvapyAcAryAvAsevitasUtrArthatayA'tigItArthoM kSINajaGghAbalau vihArakramAnurodhato dUradezAntaravyavasthitAvata eva parasparasya samIpe gantumasamarthAvabhUtAM tadA'nyataraH prAyazcitte samApatite sati tathAvidhayogyagItArthaziSyAbhAve sati dhAraNAkuzalamagItArthamapi ziSyaM samayabhASayA gUDhArthAnyatIcArA''sevanapadAni kathayitvA preSayati, tena ca gatvA gUDhapadeSu kathiteSu sa AcAryo dravyakSetrakAlabhAvasaMhananadhRtibalAdikaM paribhAvya svayaM tatrA''gamanaM karoti, ziSyaM vA tathAvidhaM yogyaM gItArthaM prajJApya preSayati, tadabhAve tasyaiva preSitasya gUDhArthAmaticArazuddhi kathayatIti 3, iha kenacidgItArthasaMvignena guruNA kasyApi ziSyasya kvacidaparAdhe yA zuddhiH pradattA tAM tathaivAvadhArya so'pi ziSyastathaivAparAdhe Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ofen zrIgacchAcAraprakIrNakam // prayuGkte tadA'sau dhAraNAvyavahAraH, uddhRtapadadharaNarUpA vA, kazcit sAdhurgacchopakArI apyazeSacchedagranthayogyo na bhavati gurustasyoddhRtapadAni dadAti, teSAM padAnAM dharaNaM dhAraNAvyavahAraH 4, dravyAdi vicintya saMhananAdInAM hAni jJAtvA cocitena kenacittapaHprakAreNa yAM gItArthAH zuddhi dizanti tatsamayabhASayA jItamucyate, yadvA yatprAyazcittaM yasyAcAryasya gacche sUtrAtiriktaM kAraNataH pravartitaM anyaizca bahubhiranuvartitaM tattatra rUDhaM jItamucyate, tadevameteSAM paJcAnAM vyavahArANAmanyatareNApi vyavahAreNa yukta eva prAyazcittapradAne gItArtho gururadhikriyate na cAgItArthaH, anekadoSasambhavAditi, apizabdAdanekabhavyAnAM vidhinA dattAlocanastenApIti // 12 // athAlocanAyAM dRSTAntamAha - jaha sukusalo'vi vijjo, aNNassa kahei attaNo vaahiN| vijjuvaeMsaM succA, pacchA so kammamAyarai ||13|| yathA sukuzalo'pi vaidyo'nyasya kathayati Atmano vyAdhim / vaidyopadezaM zrutvA, pazcAt sa karma Acarati // 13 // vyAkhyA - yathA suSTha kuzalo'pi bhiSakzAstre nipuNo'pi, apizabdAdvayaHprApto'pi, 'vaidyaH' cikitsAkartA 'AtmanaH' svasya 'vyAdhi' rogotpattiM 'anyasya' paravaidyasya 'kathayati' yathAsthitaM nirUpayati, 'vaidyopadezaM' vaidyanirUpitaM 'zrutvA' AkarNya 'pazcAt' paravaidyakathanAnantaraM saH vaidyastadvaidyoktaM 'karma' pratIkArarUpaM 'Acarati' karotItyarthaH, evamAlocanAsvarUpajJAtA Alocako'pi sadgurUktaM tapo yathA'rpitaM karotIti // 13 // athAcAryakRtyaM kiJcidAha - desaM khittaM tu jANittA, vatthaM pattaM uvassayaM / saMgahe sAhuvaggaM ca, suttatthaM ca nihA~laI ||14|| - - - - - 1. 'vijjovaesa soccA' F-prate / 2. 'khettaM' D-E-F-G-H, atra B-C-pratapAThaH, 'khitta' A-prate / 3. 'nihAliGa' F-G I Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fe zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam dezaM kSetraM tu jJAtvA vastraM pAtraM upAzrayaM / saMgRhNIta sAdhuvargaM ca, sUtrArthaM ca nibhAlayati // 14 / / vyAkhyA - 'dezaM' mAlavakAdikaM 'kSetraM' rUkSArUkSabhAvitAbhAvitAdirUpaM tuzabdAd guruglAnabAlavRddhaprAghUrNAdiyogyaM dravyaM durbhikSAdikAlaM ca jJAtvA 'vastraM' AcArAGgAdyuktavidhinA cIvaraM 'pAtraM' patadgrahAdikaM 'upAzrayaM' strIpazupaNDakavarjitamuniyogyAlayaM saMgRhNIta, tathA coktaM sthAnAGgasaptamasthAnake - AcAryo'nutpannAnyupakaraNAni samyagutpAdayitA bhavati, pUrvotpannAnyupakaraNAni samyak saMrakSayitA upAyena caurAdibhyaH saMgopayitA alpasAgarikakaraNena malinatArakSaNena ceti, [sthA0 7/544] tathA sAdhUnAM vargo-vRndaM sAdhuvargastaM, cazabdAtsAdhvIvargaM ca, na tu hInAcAravarga, tathA sUtraMgaNadharAdibaddhaM tasyArtho niyuktibhASyacUrNisaGgrahaNivRttiTippanAdirUpaH sUtraM cArthazca sUtrArthaM 'nibhAlayati' jinopadezena cintayatItyarthaH, cazabdAtsuvinItavineyavargaM jinagaNadharAjJayA pAThayati, avinItavineyaM prati nArpayati, prAyazcittApatteH, atha mokSamArgabhaJjakaH kathyate - saMgahovaggahaM vihiNA, na karei a jo gaNI / samaNaM samaNiM tu dikkhittA, sAmAyAriM na gAhae ||15|| bAlANaM jo u sIsANaM, jIhAe uvaliMpae | na sammamaggaM gAhei, so sUrI jANa verio ||16|| saMgrahopagrahaM vidhinA, na karoti ca yo gnnii| zramaNaM zramaNIM tu dIkSitvA, sAmAcArI na grAhayet // 15 // bAlAnAM yaH punaH ziSyANAM, jihvayA upalimpet / na samyag mArgaM grAhayati, sa sUrirjAnIhi vairI // 16 // vyAkhyA - saGgrahaM jJAnAdInAM sacchiSyANAM vA saGgrahaNaM, upagrahaM ca teSAmeva bhaktazrutAdidAnenopaSTambhanaM 'vidhinA' utsargApavAdaprakAreNa na karoti svayaM pramAdamadirAgrastatvena, cazabdAnna kArayati kurvantamanyaM dveSayati yaH kazcit 'gaNI' AcAryAbhAsaH, Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 for zrIgacchAcAraprakIrNakam - tathA zramaNaM ca zramaNI 'dIkSitvA' vratAropaM vidhAya 'sAmAcArI' 'jayaM care jayaM ciTTe' [dazavai0 a.4/zlo.8] ityAdirUpAM satsvagacchoktAM vA 'na grAhayet' nirjarApekSI sanna zikSayatItyarthaH, tuzabdAtsuvinItapratIcchakagaNamapi na sUtrArthaM dadAti so'yogya iti // 15 // 'bAlAnAM' praznavyAkaraNoktAnAM yo=gaNI 'ziSyANAM' antevAsinAM, tuzabdAnmahattarA svaziSyaNInAM, 'jihvayA' rasanayA upalimpet gauriva vatsaM, bhAvArtho'yam-atyantabAhyahitakomalAmantraNacumbanAdiprakArAn karotItyarthaH, 'samyagmArga' mokSapathaM 'na grAhayati' na darzayati, na zikSayatItyarthaH, upalakSaNAcchikSayantamanyaM nivArayati sa AcAryo= gaNAdhIzo 'vairI' ripuriti tvaM jAnIhi, athavA''rSatvAdvibhaktipariNAmaH, tamAcArya vairiNaM jAnIhi tvamiti // 16 // athAsadguru-sadgurvoH kiJcitsvarUpaM darzayati - jIhAe vilihato, na bhaddao sAraNA jahiM natthi / daMDeNa vi tADato, sa bhaddao sAraNA jattha ||17|| jihvayA vilihan na bhadrakaH sAraNA yatra nAsti / daNDenApi tADayan sa bhadrakaH sAraNA yatra / / 17 / / vyAkhyA - 'jihvayA vilihan' bAhyahitaM kurvannAcAryo 'na bhadro' na kalyANakRt yatra gaNini-gurau 'sAraNA' hite pravartanalakSaNA kRtyasmAraNalakSaNA vA, upalakSaNatvAd vAraNA=ahitAnnivAraNalakSaNA coyaNA=saMyamayogeSu skhalitaH san 'ayuktametadbhavAdRzAM vidhAtum' ityAdivacanena preraNA, praticodanA tathaiva punaH punaH preraNA 'nAsti' na vidyate, tathA daNDenApi yaSTyApi, apizabdAddavarakAdinA 'tADayan' zarIre pIDAM kurvan sa=AcAryo 'bhadraH' kalyANakRt yato yatra sAraNAdi vidyata iti // 17 // atha vineyanirguNatvamAha - sIsovi verio so u, jo guruM navi bohae | pamAyamairAghatthaM, sAmAyArIvirAhayaM ||18|| 1. '0mayarA0' F-prate / - - . - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ of on zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . ziSyo'pi vairI sa tu yo guruM na vibodhayati / pramAdamadirAgrastaM, sAmAcArIvirAdhakam // 18 // vyAkhyA - "ziSyo'pi' svahastadIkSito'pi 'vairI' zatruH sa yo 'guruM' dharmopadezakaM 'na bodhayati' hitopadezaM na dadAti, tuzabdAddhitopadezaM dattvA sanmArge na sthApayati, kimbhUtam ?-pramAdo nidrAvikathAdirUpaH sa eva madirA vAruNI pramAdamadirA tayA grastam AcchAditaM tattvajJAnamityarthaH, sAmAcArIvirAdhakam, SaSThAGgoktazelakAcAryavat yena cAturmAsikamapi na jJAtamiti // 18 // atha kathaM pramAdinaM guruM bodhayati ? ityAha - tumhArisAvi muNivara !, pamAyavasagA havaMti jai purisA / teNa'nno ko amhaM, AlaMbaNa hujja saMsAre ? ||19|| yuSmAdRzA api munivara ! pramAdavazagA bhavanti yadi puruSAH / tenAnyaH ko'smAkamAlambanaM bhaviSyati saMsAre ? // 19 // vyAkhyA - yuSmAdRzA api he 'munivara !' zramaNazreSTha 'pramAdavazagAH' pramAdaparavazA bhavanti 'yadi' cet 'puruSAH' pumAMsaH tena kAraNena 'anyaH' pUjyavyatiriktaH kaH 'asmAkaM' mandabhAgyAnAmakRtapuNyAnAM pramAdaparavazAnAM bhavaccaraNAravindacaJcarIkANAM tyaktaputragRhagRhiNInAM AlambanaM sAgare nauriva bhaviSyati bhayaGkare pIDAkare zokabhare duHkhAkare apArasaMsAre caturgatyAtmake patatAmiti // 19 // nANaMmi daMsaNaMmi ya, caraNami ya tisu vi samayasAresu | coei jo ThaveuM, gaNamappANaM ca so a gaNI ||20|| jJAne darzane ca caraNe ca triSvapi samayasAreSu / nodayati yaH sthApayituM, gaNamAtmAnaM ca sa ca gaNI // 20 // vyAkhyA - 'jJAne' aSTavidhajJAnAcAre 'darzane' aSTavidhadarzanAcAre ca 'caraNe' aSTavidhacAritrAcAre ca triSvapi samayasAreSu, cazabdAttapaAcAre vIryAcAre ca, 1. 'to ko anno' A-D-E-F-H, atra punaH B-C-G-pratapAThaH / 2. 'tisu ya' F-prate / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 fe zrIgacchAcAraprakIrNakam // 'coei'tti prerayati yo 'gaNI' sUriH, kiM kartuM ?-sthApayituM, kam ?-'gaNaM' kulasamudAyarUpaM 'AtmAnaM ca' svayaM ca, cazabdAt zrotRvargaM ca, sa ca 'gaNI' AcAryaH kathito gaNadharAdibhiH // 20 // piMDaM uvahiM sijjaM, uggamauppAyaNesaNAsuddhaM / cArittarakkhaNaTThA, sohiMto hoi sacarittI ||21|| piNDamupadhiM zayyAM, udgamotpAdanaiSaNAzuddham / cAritrarakSaNArthaM, zodhayan bhavati sacAritrI // 21 // vyAkhyA - 'piNDa' caturvidhAhAralakSaNaM 'upadhi' audhikaupagrahikalakSaNaM, tatraughikastridhA-mukhavastrikA 1 pAtrakezarikA 2 gucchakaH 3 pAtraprasthApanaM 4 ceti caturvidho jaghanyaH, paTalAni 1 rajastrANaM 2 pAtrabandhaH 3 colapaTTaH 4 mAtrakaM 5 rajoharaNaM 6 ceti SaDvidho madhyamaH, patadgrahaH 1 kalpatrayaM 4 ceti caturvidha utkRSTaH / aupagrahikopadhirapi daNDAsanaka 1 daNDaka 2 pustakA 3 ''dibhedena tridhA syAt, vizeSato jItakalpaTIkAdibhyo jJeyamupadhisvarUpamiti, 'zayyAM' AcArAGgoktavasatilakSaNAM, etattrayamudgamotpAdanaiSaNAdoSazuddhaM, tatrodgamaH piNDasyotpattiH tadviSayA AdhArmikAdayaH SoDaza doSA udgamadoSAH, ete ca prAyeNa gRhibhyaH samutpadyante, prAyeNetyukte svadravyakrIta-svabhAvakrIta-lokottaraprAmitya-lokottaraparivartitarUpadoSAH sAdhunA'pi kriyamANA avaseyA iti 16, utpAdanA=mUlataH zuddhasyApi piNDasya dhAtrItvAdibhirupArjanaM tadviSayAH SoDaza doSAH, sAdhusamutthAH te utpAdanAdoSAH, sAdhunaiva teSAM vidhIyamAnatvAt 16, eSaNAzaGkitAdibhiranveSaNaM tadviSayA gRhisAdhujanyA daza doSAH eSaNAdoSAH, zaGkitadoSasya sAdhubhAvApariNatadoSasya ca sAdhujanyatvAt zeSANAM ca gRhiprabhavatvAditi, 'cAritrarakSArtha' saMyamaparipAlanArthaM 'zodhayan' vizuddhapiNDagrahaNArthamavalokayan tadaprAptau gurulaghudoSAnanveSayaMzca bhavati 'sacAritrI' cAritravAnityarthaH / gurulaghudoSasvarUpaM yathA tatra sarvaguru mUlakarma, tatra mUlaM 180, etasmAccAdhAkarmakaM kauMdezikacaramatrikaM mizrAntyadvikaM bAdaraprAbhRtikA sapratyapAyAbhyAhRtaM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ 15 ofen zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . lobhapiNDaH anantakAyAvyavahitanikSiptapihitasaMhRtamizrApariNataccharditAni saMyojanA sAGgAraM vartamAnabhaviSyannimittaM ceti laghavo doSAH, mUlaprAyazcittAccaturthatapovat tebhyaH kauMdezikAdyabhedaH mizraprathamabhedaH dhAtrItvaM dUtItvaM atItanimittaM AjIvanApiNDaH vanIpakatvaM bAdaracikitsAkaraNaM krodhamAnapiNDau saMbandhisaMstavakaraNaM vidyAyogacUrNapiNDAH prakAzakaraNaM dvividhaM dravyakrItaM AtmabhAvakrItaM laukikaprAmityaparAvartite niSpratyapAyaparagrAmAbhyAhRtaM pihitodbhinnaM kapATodbhinnaM utkRSTamAlApahRtaM sarvamAcchedyaM sarvamanisRSTaM puraHkarma pazcAtkarma garhitamrakSitaM saMsaktamrakSitaM pratyekAvyavahitanikSiptapihitasaMhRtamizrApariNataccharditAni pramANollaGghanaM sadhUmaM akAraNabhojanaM ceti laghavo doSAH, caturthAdAcAmlamiva 2 / etebhyo'pyadhyavapUrakAntyabhedadvayaM kRtabhedacatuSTayaM bhaktapAnapUtikaM mAyApiNDaH anantakAyavyavahitanikSiptapihitAdIni mizrAnantAvyavahitanikSiptAni ceti laghavaH, AcAmlAdekabhaktamiva 3 / / etebhyo'pyoghauddezikamuddiSTabhedacatuSTayamupakaraNapUtikaM cirasthApitaM prakaTakaraNaM lokottaraM parAvartitaM prAmityaM ca parabhAvakrItaM svagrAmAbhyAhRtaM dardarodbhinnaM jaghanyamAlApahRtaM prathamAdhyavapUrakaH sUkSmacikitsA guNasaMstavakaraNaM mizrakardamena lavaNaseTikAdinA ca mekSitaM piSTAdimrakSitaM kiJciddAyakaduSTaM pratyekaparamparasthApitAdIni mizrAnantarasthApitAdIni ceti laghavaH, ekabhaktAtpurimArddhamiva 4 / etebhyo'pi tvitvarasthApitaM sUkSmaprAbhRtikA sasnigdhasarajaskamrakSitaM pratyekamizraM paramparasthApitAdIni ceti laghavaH, purimArddhAnnivikRtikamiveti 5 / vizeSastu chedagranthAdavaseya iti // 21 // aparissAvi sammaM, samapAsI ceva hoi kajjesu / so rakkhai cakkhU piva, sabAla-vuDDAulaM gacchaM ||22|| aparizrAvI samyak, samadarzI caiva bhavati kAryeSu / sa rakSati cakSuriva, sabAlavRddhAkulaM gaccham // 22 / / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 0 zrIgacchAcAraprakIrNakam // - vyAkhyA - na parizravati=na parigalatIti aparizrAvI, AcArAGgoktatRtIyabhaGga( hRda)tulya ityarthaH, tadyathA-eko hudaH parigalacchotAH paryAgalacchrotAzca, zItAzItodApravAhahUdavat, yatastatra jalaM nirgacchatyAgacchati ca 1, aparastu parigalacchrotAH no paryAgalacchrotAH padmahUdavat, padmahade tu jalaM nirgacchati na tvAgacchati 2, tathA paro no parigalatzrotAH paryAgalatzrotAzca, lavaNodadhivat, lavaNe Agacchati jalaM na tu nirgacchati 3, aparastu no parigalatzrotA no paryAgalatzrotAzca, manuSyalokAdahiH samudravat, tatra nAgacchati na ca nirgacchati 4 / tatrAcAryaH zrutamaGgIkRtya prathamabhaGgapatitaH, zrutasya dAnagrahaNasadbhAvAt 1, sAmparAyikakarmApekSayA tu dvitIyabhaGgapatitaH, kaSAyodayAbhAvena grahaNAbhAvaH kAyotsargAdinA kSapaNApattezca, sAmparAyikakarma tu kaSAyakarma 2, AlocanAmaGgIkRtya tRtIyabhaGgapatitaH, AlocanAyAH apratizrAvitvAt 3, kumArga prati caturthabhaGgapatitaH, kumArgasya hi pravezanirgamAbhAvAt 4 / . yadvA kevalaM zrutamAzritya dharmabhedena bhaGgA yojyante, tatra sthavirakalpikAcAryAH prathamabhaGgapatitAH 1, dvitIyabhaGgapatitAstu tIrthakRtaH 2, tRtIyabhaGgakAstvAhAlandikAH, teSAM ca kvacidarthAparisamAptAvAcAryAdenirNayasadbhAvAt 3, pratyekabuddhAstUbhayAbhAvAccaturthabhaGgasthAH 4, katham ?, samyak sarvaprakAreNa, tathA samA=aviparItA pAsIti dRSTidarzanamavalokanaM yasyAsau samadRSTirbhavati, kva ? - 'sarvakAryeSu' AgamavyAkhyAnAdisakalavyApAreSvityarthaH, 'saH' pUrvokta AcAryaH 'rakSati' dhatte kumArge patitamiti zeSaH, kam ? - 'gacchaM' gaNaM, kiMbhUtam ? - sabAlAzca te vRddhAzca sabAlavRddhAstairAkulaH saGkIrNastaM sabAlavRddhAkulam, kimiva ? cakSuriva, yathA cakSurga-dau patantaM jantugaNaM dhatte tathA'yamiti // 22 // athAdhamAcAryasvarUpaM gAthAdvayenAha sIyAvei vihAraM, suhasIlaguNehiM jo abuddhIo / so navari liMgadhArI, saMjamajoeNa NissAro ||23|| 1. 'saMjamasAreNa ni0' E-F-pratapAThaH - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . kula-gAma-nagara-rajjaM, payahiya jo tesu kuNai hu mamattaM / so navari liMgadhArI, saMjamajoeNa nissAro ||24|| sIdayati vihAraM sukhazIlaguNairyo'buddhikaH / / sa navari liGgadhArI saMyamayogena nissAraH // 23 / / kulagrAmanagararAjyaM prahAya yasteSu karoti hu mamatvam / sa navari liGgadhArI, saMyamayogena nissAraH // 24 // vyAkhyA - 'sIyAvei'tti zithilatvaM prApayati, munInAmiti zeSaH, kaM prati ?vihAraM prati, athavA 'sIyAvei 'tti svayamalaso bhavati, kva ? - vihAre, atra "saptamyA dvitIye''ti prAkRtasUtreNa saptamyarthe dvitIyeti, atra vihArasvarUpaM bRhatkalpAdibhyo yathA-sAdhUnAM grAmanagararAjadhAnyAdiSu vRttiprAkAraparikSepayukteSu bahirgRhapaddhatirahiteSu ekaM mAsaM yAvadvastuM kalpate kAraNaM vinA hemantagrISmayoH, kAraNe tu pATakaparAvarttanaM kriyate, tadabhAve gRhaparAvarttanaM, tadabhAve vasatAveva sthAnaparAvarttanaM, na tvekasthAnavasanamiti, grAmAdiSu vRttiprAkAraparikSepayukteSu bahirgRhapaddhatiyukteSu mAsadvayaM yAvadvastuM kalpate hemantagrISmayoH, mAsamekamantaH bahirekaM ca, yatraiva vasati tatraiva bhikSAcaryA bhavati, evaM sAdhvInAmapi, navaraM yatra sAdhUnAM mAsakalpastatra sAdhvInAM mAsadvayaM yAvadvastuM kalpate [bRha0 3/1-6] / tathA sukhazIlasya sAtAbhilASiNo guNA:=pArzvasthAdisthAnAni sukhazIlaguNAstairyaH 'abuddhIo'tti tattvajJAnarahitaH, yadvA 'suhasIlaguNehiM'ti, ityatra saptamyarthe tRtIyA, sukhaM ca upazamasantoSalakSaNaM zIlaM ca mUlaguNalakSaNaM guNAzca=uttaraguNarUpAsteSu yaH, na vidyate buddhiH antaHkaraNabhAvarUpA yasyAsau abuddhiH abuddhirevAbuddhikaH bhAvazUnya ityarthaH, yadvA sukhe mokSalakSaNe zIlaM svabhAvo yeSAM te sukhazIlA: jinAsteSAM guNAH kevalajJAnakevaladarzanAdirUpAsteSu yaH 'abuddhIo'tti atra naJ kutsArthe kutsitA viruddhaprarUpaNarUpA buddhiH matiryasyAsau abuddhikaH, 'sa' pUrvoktaH 'navaraM' kevalaM liGgaM sAdhunepathyarUpaM dharatItyevaMzIlo liGgadhArI, - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- --- - - 1. 'a' D-prate / 2. 'saMjamasAreNa ni0' G-prate / 3. 'nIsAro' F-prate / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 for zrIgacchAcAraprakIrNakam ng dravyaliGgadhArItyarthaH, tathA saMyama:-pRthivyAdiH saptadazalakSaNaH, yathA pRthivI 1 bhU 2 vahni 3 vAyu 4 taru 5 dvi 6 tri 7 catuH 8 paJcendriyANAM 9 manovAkkAyaiH karaNakAraNAnumatibhiH saMrambhasamArambhArambhavarjanamiti jIvasaMyamaH, pustakAdIn pratilekhanApUrvakaM dhArayato'jIvasaMyama: 10, prekSya cakSuSA zayanAsanAdIni kurvIteti prekSAsaMyamaH 11, pArzvasthAdInAmupekSaNamupekSAsaMyamaH 12, sacittAcittamizrarajo'vaguNDitapAdAdInAM pramArjanaM pramArjanAsaMyamaH 13, anupakArakaM vastu vidhinA pariSThApayataH pariSThApanAsaMyamaH 14, droheAdibhyo nivRttirdharmadhyAnAdiSu pravRttirmanaHsaMyamaH 15, evaM vAkkAyayorapi 16, 17, tasya yogaH pratilekhanAdivyApArastena nissAraH, carvitatAmbUlavaditi, yadvA 'saMjama0' nirgataM sAraM svargApavargaphalaM yasya sa nissAraH, kena ?-saMyamazca yogazca yogodvahanaM saMyamayogaM tena, bAhyasaMyamayogodvahanahetutvAditi kulaM gRhaM grAma=sakaraM nakaraMgo 1 mahiSI 2 uSTra 3 cchAga 4 cchagalI 5 tRNa 6 palAla 7 bUraka 8 kASThA 9-'GgAra 10 kSetra 11 gRha 12 dUradezavyavasAyi 13 balIvarda 14 ghRta 15 carma 16 bhojana 17 seimANaka 18 rUpASTAdazakararahitaM, rAjyaM saptAGgamayaM, athavA rAjyamiti sarvatra yojyaM, yathA-kularAjyaM grAmarAjyaM nagararAjyaM, yadvA kulagrAmanagarANi yatraivaMvidhaM rAjyaM 'payahiya'tti tyaktvA punariti zeSaH 'yaH' sAdhvAbhAsaH 'teSu' kulAdiSu 'karoti' vidhatte 'huH' nizcitaM 'mamatvaM' mamaitaditi manyate 'saH' pUrvoktaH kevalaM 'liGgadhArI' veSamAtradhArI, saMyamaH paJcAzravaviramaNa 5 paJcendriyanigraha 10 kaSAyacatuSTayajaya 14 daNDatrayavirati 17 lakSaNastasya yogo vyApArastena nissAro gatasAra iti // 24 // punargAthAtrayeNottamAcAryasvarUpamAha - vihiNA jo u coei, suttaM atthaM ca gAhaI | so dhaNNo, so a puNNo a, sa baMdhU mukkhadAyago ||25|| sa eva bhavvasattANaM, cakkhUbhUe viAhie / daMsei jo jiNuddidvaM, aNuTThANaM jahaTThiaM ||26|| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'bAdhyasaMyama0' iti pUrvamudrite, atra A-B-C pratapAThaH / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam // titthayarasamo sUrI, sammaM jo jiNamayaM payAsei / ANaM aikkamaMto, so kAuriso, na sappuriso ||27|| vidhinA yastu codayati, sUtramarthaM ca grAhayati / sa dhanyaH sa ca puNya eva, sa bandhurmokSadAyakaH / / 25 / / sa eva bhavyasattvAnAM, cakSurbhUto vyAhRtaH / darzayati yo jinoddiSTa-manuSThAnaM yathAsthitam // 26 / / tIrthakarasamaH sUriH samyag yo jinamataM prakAzayati / AjJAmatikrAman saH, kApuruSaH na satpuruSaH // 27 // vyAkhyA - 'vidhinA' AgamoktanyAyena yaH AcAryaH tuzabdAdupAdhyAyAdikaH 'coei'tti nodayati-prerayati nodana-smAraNa-vAraNa-pratinodanAdibhiH ziSyANAmiti, 'sUtraM' AcArAGgAdikaM utsargA 1 'pavAdo 2 tsargApavAdikA 3 'pavAdautsargiko 4 tsargotsargikA 5 'pavAdApavAdikAtmakaM 6, tathA sUtrapAThanAnantaraM tasyaiva niyuktibhASyacUrNisaMgrahaNIvRttyAdirUpaM paramparAtmakamarthaM 'grAhayati' zikSayati, cakArAt naigamasaGgraha-vyavahAra-RjusUtra-zabda-samabhirUDhaivaMbhUtAn sapta nayAn jJApayati sa AcAryaH 'dhanyaH' sUtradhanadAyakatvAt, sa ca 'puNyaH' arthadAnapuNyakRttvAt, cakArAjjinAjJApratipAlakaH, sa bandhuriva bandhuH kumatyAdinivAraNena sanmArge sthApakatvAt, 'mukkhadAyamo' jJAnena jIvAdipadArthaparijJAnaM tena saMyame dRDhatvaM dRDhatvena karmAbhAvastato mokSadAyaka iti // 25 // ___ 'sa eva' anantarokta eva bhavyasattvAnAM' mokSagamanayogyajantUnAM 'cakSurbhUtaH' netratulyaH 'vyAhRtaH' kathitaH jinAdibhiH 'darzayati' kumatipaTalanirAkaraNena prakaTayati 'yaH' AcAryaziromaNiH 'jinoddiSTaM' jinoktaM 'anuSThAnaM' mokSapathaprApakaM ratnatrayaM 'yathAsthitaM' yAdRzaM syAttAdRzam // 26 // tIrtha caturvidhaH saGghaH prathamagaNadharo vA tatkurvantIti tIrthakarAstebhyaH samaH= tulyaH, dezasamatvamidaM vijJeyam, anyathA kva tIrthakaratvaM kvAcAryatvamiti, kaH ?sUriH anekAtizayasaMyukto gautamAdisadRza AcAryaH 'samyag' iti sarvazaktyA yo 'jinamataM' jagatprabhudarzanaM nityAnityAdisvarUpavAcakaM saptanayAtmakaM kumatataru Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 fon zrIgacchAcAraprakIrNakam - gajAyamAnaM 'prakAzayati' bhavyAn darzayatItyarthaH, 'AjJAM' pAragatoktamaryAdAM 'atikraman' ullaGghayan punaH saH 'kApuruSaH' puruSAdhamaH, 'na satpuruSaH' na pradhAnapuruSaH, jamAlivaditi // 27 // atha kIdRzA AcAryA AjJAtikrAmakA bhavanti ?, ityAha - bhaTThAyAro sUrI 1, bhaTThAyArANuvikkhao sUrI 2 / ummaggaThio sUrI 3, tinnivi maggaM paNAsaMti ||28|| bhraSTAcAraH sUribhraSTAcAropekSakaH sUriH / unmArgasthitaH sUristrayo'pi mArga praNAzayanti // 28 // vyAkhyA - bhraSTaH sarvathA zithilIbhUtaH AcAro=jJAnAcArAdiryasya sa bhraSTAcAraH 'sUriH' adharmAcAryaH 1, bhraSTAcArANAM muktasaMyamavyApArANAM munInAmupekSakaH, pramAdapravRttasAdhusAdhvIvRndAn na nivArayatItyarthaH, 'sUriH' mandadharmAcAryaH 2, 'unmArgasthitaH' utsUtrAdiprarUpaNe pravRttaH 'sUriH' adhamAdhamo nAmAcAryaH 3, ete trayo'pi 'mArga' jJAnAdirUpaM panthAnaM 'praNAzayanti' bhRzaM vinAzayantItyarthaH // 28 // etAn yaH sevate tasya phalaM darzayannAha - ummaggaThie sammaigganAsae jo u sevae sUriM | niameNaM so goama ! appaM pADei saMsAre ||29|| unmArgasthitAn sanmArganAzakAn yastu sevate sUrIn / niyamena sa gautama ! AtmAnaM pAtayati saMsAre / / 29 / / vyAkhyA - 'unmArgasthitAn' AgamaviruddhaprarUpakAn 'sanmArganAzakAn' jinoktamArgadUSakAn 'ya:' bhavyasattvaH sevate, taduktamanuSThAnaM kuruta ityarthaH, tuzabdAttaduktamanuSThAnaM kArayati anumodayati ca, 'sUri 'miti 'sUrIn' AcAryAn prAkRtatvAdekavacanam, 'niyamena' nizcayena sa he gautama ! 'AtmAnaM' svayaM pAtayati 'saMsAre' bhavAndhakUpe kSipatItyarthaH // 29 // 1. yuvekkhao' - A-D-F-G-H-pratapAThaH, atra punaH vRttihastAdarzAnusAreNa B-c-pratyanusAreNa ca / 2. 'sammatta0' E-F | Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. vahitavRttiyutam 06 _ __21 kiJca - ummaggaThio ekko vi nAsae bhavvasattasaMghAe / taM maggamaNusairaMtaM, jaha kuttAro naro hoi ||30|| unmArgasthita eko'pi nAzayati bhavyasattvasaGghAtAn / tanmArgamanusarantaM yathA kutAro naro bhavati // 30 // vyAkhyA - 'eko'pi' advitIyo'pi sUriH sAdhurvA 'unmArgasthitaH' kumatikadAgrahagrasto nAzayati, saMsArasAgare pAtayatItyarthaH 'bhavyasattvasaGghAtaM' bhavasiddhikajantusamUha, tanmArga 'anusarantaM' AzrayantaM, yatheti dRSTAntopadarzane 'kutAraH' kutsitatArako naro bhavati sa bahUn pRSThalagnAn jantusamUhAn nadyAdau bolayati, AtmAnamapi ca bolayatIti // 30 // athonmArgaparamparAlagnAnAmAcAryANAM munInAM ca kiM phalaM bhavati ? ityAha - ummaggamaggasaMpaDhiANaM , sAhUNa goamA ! nUnaM / saMsAroM a aNaMto, hoi ya sammagganAsINaM ||31|| unmArgamArgasamprasthitAnAM sAdhUnAM gautama ! nUnam / saMsArazcAnanto bhavati sanmArganAzinAm // 31 // vyAkhyA - unmArgAH gozAlakaboTikanihnavAdayaste teSAM mArga:=paramparA tasmin yadvA unmArgarUpo yo mArgastasmin sthitAnAM 'sAdhUnAM' muniveSAbhAsakAnAM, upalakSaNatvAttadAcAryANAmapi he 'gautama !' he indrabhUte ! 'nUnaM' nizcitaM 'saMsAraH' caturgatyAtmakaH, na vidyate'ntaH paryanto yasyAsAvananto bhavati, cakArastadgatAnekaduHkhasUcakaH, kiMbhUtAnAM ? - 'sanmArganAzinAM' jinoktapathAcchAdakAnAM, mahAnizIthoktamunicandrasAdhuvat // 31 // ___ atha ko'pi kadAcitpramAdaparatvena na jinoktakriyAM karoti parantu bhavyAnAM - - - -- 1. '0e savva0' F-prate / 2. '0maNusaraMte' A-AdiSu / 3. 'kuttArU' A-D-F-G-pratiSu / 4. '0Na sUrINa' A-D-F-G-H-pratapAThaH / 5. 'NUNaM' A-D-AdiSu / 6. 'hoI sa' E-prate / - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 gon zrIgacchAcAraprakIrNakam / yathoktaM jinamArga darzayati sa kasmin mArge AtmAnaM sthApayati ?, tadviparItazca kIdRzo bhavati ? ityAha - suddhaM susAhumaggaM, kahamANo Thavai taiapakkhammi | appANaM, iyaro puNa gihatthadhammAo cukatti ||32|| zuddhaM susAdhumArga kathayan sthApayati tRtIyapakSe / AtmanamitaraH puno gRhasthadharmAd bhraSTa iti // 32 // vyAkhyA - 'zuddhaM' AjJAzuddhisaMyuktaM 'susAdhumArga' suvihitapathaM 'kathayan' AkAGkSA'bhAvena prarUpayan 'sthApayati' rakSayati 'AtmAnaM' svayaM, kva ? - sAdhuzrAvakapakSadvayApekSayA 'tRtIyapakSe' saMvignapAkSike, saMvignAnAM mokSAbhilASisusAdhUnAM pAkSikaH sAhAyyakartA saMvignapAkSikastasmin, tasyedaM lakSaNaM "suddhaM susAhudhammaM kahei niMdai ya niyymaayaarN| . sutavassiyANa purao hoi ya savvomarAiNio // 1 // vaMdai na ya vaMdAvai kiikammaM kuNai kArave neva / attaTThA navi dikkhai dei susAhUNa boheuM // 2 // " [upadezamAlA zlo0 515-516] ityAdi / tathA 'itaraH punaH' utsUtrabhASakaH sAdhudveSI ca gRhasthadharmAt 'cukka'tti bhraSTo yaH sa sAdhurna bhavati, utsUtraprarUpakatvAt sAdhuparidveSapariNAmatvAcca, gRhastho'pi na bhavati, gRhAzramadharmAbhAvAt gRhasthaveSAbhAvAcceti // 32 // yadyevaM tataH kiM kartavyam ? ityAha - jaivi na sakU kAuM, sammaM jiNabhAsiaM aNuTThANaM| to samma bhAsijjA, jaha bhaNiaM khINarAgehiM ||33|| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'cakku tti' E-G, 'cukketi' A-D, 'cukko tti' F-H | 2. 'sakkai kA0' F-prate / 3. 'tA' E prate / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam ng yadyapi na zakyaM kartuM samyag jinbhaassitmnusstthaanm| tataH samyag bhASeta yathA bhaNitaM kSINarAgaiH // 33 // vyAkhyA - yadyapi zakyaM na bhavati tena, 'sakkai'tti pAThe tu na zakyate 'kartuM' vidhAtuM, kathaM ? - 'samyak' trikaraNazuddhyA 'jinabhASitaM' kevalyuktaM 'anuSThAnaM' AjanmakriyAkalAparUpaM, tataH 'samyak AtmasAmarthyaNa bhASeta yAdRzaM syAttAdRzaM yathA 'kSINarAgaiH' jinaiH 'bhaNitaM' kathitaM tathA nirUpayediti // 33 // atha pramAdinAmapi zuddhaprarUpaNayA ko guNaH ? ityAha - ossanno'vi vihAre, kammaM sohei sulabhabohI ya | caraNakaraNaM visuddhaM, uvavUhiMto parUviMto ||34|| avasanno'pi vihAre, karma zodhayati sulabhabodhizca / caraNakaraNaM vizuddhaM upabaMhayan prarUpayan // 34 // vyAkhyA - 'avasanno'pi' zithilo'pi, kva ? - 'vihAre' manicaryAyAM 'karma' duSTajJAnAvaraNAdikaM zodhayati, karmaNAM zithilatvaM prApayatItyarthaH, sulabhA sukhena labhyetyarthaH bodhiH janmAntare jinadharmaprAptirUpA yasyAsau sulabhabodhiH, cakArAtsudevatvaprAptistadanantaraM ca sukulotpattirbhavati, kiM kurvan ? - caraNakaraNaM 'vizuddhaM' nirdoSaM 'upaLahayan' nirmAyabhAvena prazaMsAM kurvan 'prarUpayan' ca vAJchAvirahito yathAsthitaM bhavyAnAM kathayanniti / tatra - "vaya samaNadhamma saMjama veyAvaccaM ca bNbhguttiio| NANAitiyaM tava2 kohaniggahAi ya caraNameyaM // 1 // " [oghani0 bhA02] tathA - "piMDavisohI samiI bhAvaNa 2 paDimA ya2 iMdiyaniroho / paDilehaNa5 guttIo abhiggahA ceva karaNaM tu // 2 // " [oghani0 bhA03] iti // 34 // - - - - - - 1. 'ussanno' B-C-pratapAThaH / - - - - - - - - - - - - - - . Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 0 zrIgacchAcAraprakIrNakam 19 atha saMvijJapAkSikasya sAdhuviSaye kiJcitkRtyaM darzayan Aha - sammaggamaggasaMpaTThiANa, sAhUNa kuNai vacchallaM / osahabhesajjehi ya, sayamanneNaM tu kAreI ||35|| sanmArgamArgasaMprasthitAnAM, sAdhUnAM karoti vAtsalyam / auSadhabhaiSajyaizca svayaM anyena tu kArayati // 35 // vyAkhyA - 'sanmArgamArgasaMprasthitAnAM' pradhAnamArgaparamparApravRttAnAM 'sAdhUnAM' jagaduttamamunInAM 'karoti' nirjarArthaM vidhatte 'vAtsalyaM' antaraGgabhAvenopakArakaraNaM, kaiH ? - 'auSadhabheSajaiH' tatrauSadham anekadravyasaMyojitaM tadvyatiriktaM bheSajaM, yadvA auSadhaM harItakyAdi bheSajaM peyAdi, cazabdo'nekaprakArabhAvasUcakaH, 'svayaM' AtmanA 'anyena' Atmavyatiriktena kArayati tuzabdAtkurvantamanyamanujAnAti yaH sa saMvignapAkSika ArAdhako jJeya ityAzayaH // 35 // kiJca - bhUe atthi bhavissaMti, kei teluka miakamajualA | jesiM parahiakaraNikabaddhalakkhANa volihI kAlo ||36|| bhUtAH santi bhaviSyanti, kecit trailokyanatakramayugalAH / yeSAM parahitakaraNaikabaddhalakSANAM gamiSyati kAlaH // 36 / / vyAkhyA - 'bhUtAH' atItakAle 'atthi'tti 'santi' vidyante vartamAnakAle 'bhaviSyanti' bhaviSyatkAle 'kecit' alpAH saMvignapAkSikAH, kiMbhUtAH ?-trailokyenasvargamartyapAtAlalakSaNena tannivAsiprANigaNenetyarthaH nataM kramayugalaM caraNayugmaM yeSAM te trailokyanatakramayugalAH, 'yeSAM' satpuruSANAM saMvignapAkSikANAM, punaH kiMbhUtAnAM ? - 'parahitakaraNaikabaddhalakSANAM' parasmai anyasmai hitaM parahitaM parahitasya karaNaM parahitakaraNaM tasmin ekam advitIyaM baddhaM lakSa AlocanalakSaNaM yaiste parahitakaraNaikabaddhalakSam, 'lakSiNa Alocane' iti, yadvA-parahitakaraNe ekaM baddhaM 1. 'darzaya ityAha' iti C-prate, 'darzayatItyAha' iti B-prate, 'darzayan ityAha' iti pUrvamudrite, atra A-pratapAThaH / 2. 'kAreI' H-prate / 3. 'telokka0' H-prate / 4. 0namaMsaNIya0' D-E-F-G-H | 5. 'juyale' H-AdiSu / 6. '0karaNekka0' H-AdiSu / 7. 'lakSaNaM AlocanaM' iti pUrvamudrite, atra A-B-C-prata pAThaH / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam ng lakSa-darzanaM lakSaNaM vA yaiste parahitakaraNaikabaddhalakSAH, 'lakSINa darzanAMkanayo 'riti, teSAM parahitakaraNaikabaddhalakSANAm, 'volihI'ti gamiSyati 'kAlaH' samayAdilakSaNaH, te saMvignapAkSikAH pUjyA vijJeyA iti // 36 // ye evaMvidhA na syusteSAM svarUpamAha - tIANAgayakAle, keI hohiMti goyamA ! suurii| jesiM nAmaggahaNe'vi, hoI niyameNa pacchintaM ||37|| atItAnAgatakAle, kecidbhaviSyanti gautama ! sUrayaH / yeSAM nAmagrahaNe'pi, bhavati niyamena prAyazcittam // 37 // vyAkhyA - atIte kAle'nAgatakAle ca 'kecit' anirdiSTanAmAno'bhUvanniti zeSaH 'hohiMti' bhaviSyanti vartamAne'pi kAle santi he gautama ! 'sUrayaH' AcAryapadanAmadhArakAH, yeSAM paricayakaraNAdikaM dUre AstAM 'nAmagrahaNe'pi' amukadevadattAkhyasUrirityapi kathyamAne bhavati nizcayena prAyazcittamiti, tathA coktaM zrImahAnizIthapaJcamAdhyayane "itthaM cAyariyANaM paNapaNNaM hoMti koDilakkhAo / koDisahasse koDIsae ya taha ettie ceva 55555500000000 // 1 // etesiM majjhAo ege na buDDei guNagaNAINNe // " [mahA0 5/17-18] iti // 37 // jao - saMyarIbhavaMti aNavikkhayAi, jaha bhiccavAhaNA loe | paDipucchAhiM coyaNa, tamhA u gurU sayA bhayai ||38|| svecchAcArINi bhavanti, anapekSayA yathA bhRtyavAhanAni loke / pratipRcchAbhizcodanAbhiH, tasmAttu guruH sadA bhajate // 38 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'vhaNeNa ho0' E-F-G / 2. 'hojja' H-prate, 'hujja' - A-prate / 3. 'sairI0' H-prate / 4. 'paDipuccha sohi coyaNa' A-H-AdiSu / 5. 'bhayaI' H-prate / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // ___ vyAkhyA - jaotti bhinnapadaM yato bhaNitaM-'sairI'tti svecchAcAriNo bhavanti 'aNavikkhayAi'tti zikSArahitatvena yathA bhRtyavAhanAdayaH, tatra bhRtyAH sevakAH vAhanAni=hastyazvavRSabhamahiSAdIni loke, tathA vineyAH gurUNAM kAryaM kAryaM prati pRcchAH pratipRcchAstAbhiH pratipRcchAbhiH 'coyaNe'ti prAkRtatvAdvibhaktipariNAmaH codanAdibhizca vineti gamyaM, svecchAcAriNo bhavantItyarthaH, yasmAtsvecchAcAriNo bhavanti tasmAtpratipRcchAdibhirAcAryo vineyAnAM tuzabdAnmahattarA svaziSyaNInAM 'sadA' sarvakAlaM 'bhayai' tti dhAtUnAmanekArthatvAt 'satyApayati' zikSAM dadAtItyarthaH // 38 // kiJca - jo U pamAyadoseNaM, AlasseNaM taheva ya / sIsavaggaM na coei, teNa ANA virAhiyA ||39|| yastu pramAdadoSeNAlasyena tathaiva ca / ziSyavargaM na prerayati tenAjJA virAdhitA // 39 // vyAkhyA - 'yo' gaNI tuzabdAdupAdhyAyagaNAvacchedAdiH pramAdazca=nidrAdiH dveSazca matsaraH doSazca vA svaziSye rAgAdikaH pramAdadveSaM pramAdadoSaM vA tena, yadvA pramAdarUpa eva yo doSaH kulakSaNatvaM tena pramAdadoSeNa, Alasyena tathaiva ca, cakArAnmohAvajJAdiprakAreNa, 'ziSyavarga' antevAsivRndaM na prerayati saMyamAnuSThAna iti zeSa: 'tena' AcAryeNa 'AjJA' jinamaryAdA 'virAdhitA' khaNDitetyarthaH // 39 // saMkheveNaM mae somma !, vanniyaM gurulakkhaNaM / gacchassa lakkhaNaM dhIra !, saMkheveNaM nisAmaya ||40|| saMkSepeNa mayA saumya ! varNitaM gurulakSaNam / gacchasya lakSaNaM dhIra ! saMkSepena nizAmaya // 40 / / vyAkhyA - 'saGkSapeNa' vistarAbhAvena mayA 'he saumya !' he vineya ! 'varNitaM' prarUpitamityarthaH gRNAti vadati tattvamiti gurustasya lakSaNaM=cihnam / atheti zeSaH 'gacchasya' munivRndasya lakSaNaM dhiyA rAjata iti dhIrastasya sambodhanaM kriyate he 1. 'soma' F-prate / - - - - - - - - - - - - - Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam ng dhIra! sakSepeNa 'nizAmaya' AkarNayeti // 40 // gIatthe je susaMvigge, aNAlassI daDhavvae / akkhaliyacaritte sayayaM, rAgadosavivajjie ||41|| niTThaviaaTThamayaTThANe, sosiakasAe jiiMdie / viharijjA teNa saddhi tu, chaumattheNavi kevalI ||42|| gItArtho yo susaMvijJaH anAlasyI dRDhavrataH / askhalitacAritraH satataM, rAgadveSavivarjitaH // 41 // niSThApitASTamadasthAnaH zoSitakaSAyo jitendriyaH / viharet tena sArddhaM tu chadmasthenApi kevalI // 42 // vyAkhyA - gItaM sUtramarthastasya vyAkhyAnaM tavayena yukto gItArthaH yaH, 'susaMvigge'tti atyarthaM saMvegavAn, na vidyate AlasyaM vaiyAvRttyAdau yasyAsau 'anAlasyaH' Alasyarahita ityarthaH, dRDhAni=sunizcalAni vratAni mahAvratalakSaNAni yasyAsau dRDhavrataH, askhalitam atIcArarahitaM cAritraM saptadazabhedaM yasyAsau askhalitacAritraH 'satataM' anavarataM 'rAgadveSavivarjitaH' tatra mAyAlobhAtmako rAgaH krodhamAnAtmako dveSa iti // 41 // __niSThApitAni kSayaM nItAni aSTau madasthAnAni jAti 1 kula 2 rUpa 3 bala 4 lAbha 5 zruta 6 tapo 7 vibhava 8 lakSaNAni yenAsau niSThApitASTamadasthAnaH, zoSitAH durbalIkRtAH kaSAyAH sabhedAH krodhamAnamAyAlobhA yenAsau zoSitakaSAyaH, jitAni AtmavazIkRtAni indriyANi zrotra 1 dRg 2 nAsA 3 jihvA 4 sparzana 5 mano 6 lakSaNAni yenAsau jitendriyaH 'viharet' vihAraM kuryAdityarthaH, tena chadmasthenApi sArdhaM 'kevalI' kevalajJAnI // 42 // athoktaviparItaiH sArdhaM vihAro na vidheya ityAha - je aNahIyaparamatthA, goamA ! saMjae bhave / ___ tamhA te vivajjijjA, duggaIpaMthadAyage ||43|| 'susiya0' A-D-prate, 'samiya0' B-C-E-F-G-H-prate / - - - - - - - - - 1. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIgacchAcAraprakIrNakam // ye'nadhItaparamArthAH, gautama ! saMyatA bhavanti / tasmAttAnapi vivarjayet durgatipathadAyakAn / / 3 / / ___ vyAkhyA - 'ye' munayaH anadhItAH anabhyastAH paramArthAH ye AzravAH= karmabandhasthAnAni te parizravAH karmanirjarAsthAnAni 1, ye eva parizravAH nirjarAsthAnAni tAnyevAzravAH karmabandhasthAnAni 2, ye'nAzravAste'pyaparizravAH karmabandhasthAnAni kauGkaNasAdhvAdivat 3, aparizravAH karmabandhasthAnAni te'nAzravA=na karmabandhasthAnAni kaNavIralatAbhrAmakakSullakasyeva 4, ityAdyAgamaparijJAnarUpA yaiste'nadhItaparamArthAH he gautama ! saMyatA bhavanti, tasmAttAnapi 'vivarjayet' dUratastyajet, kiMbhUtAn ? - 'durgatipathadAyakAn' tiryag-naraka-kumAnuSa-kudevamArgaprApakAnityarthaH // 43 // atha gItArthopadezaH sarvo'pi sukhAvaho bhavatItyAha - gIatthassa vayaNeNaM, visaM hAlAhalaM pive | nivvikappo ya bhakkhijjA, takkhaNe jaM samuddave ||44|| paramatthao visaM no taM, amayarasAyaNaM khu taM / nivigghaM jaM na taM mAre, mao'vi amayassamo ||45|| gItArthasya vacanena viSaM hAlAhalaM pibet / nirvikalpazca bhakSayet, tatkSaNe yat samudrAvayet // 44 // paramArthato viSaM na tadamRtarasAyanaM khu tat / nirvighnaM yad na tad mArayati mRto'pi amRtasamaH // 45 // vyAkhyA - 'gItArthasya' adhItagurupArzvasUtrArthasya 'vacanena' upadezena 'viSaM' garalaM, kiMbhUtaM ? - 'hAlAhalaM' utkaTaM 'pibet' galarandhre pAtayet, vineya iti zeSaH, kiMbhUtaH ? - 'nirvikalpaH' sarvathA gatazaGkaH, bhakSayecca viSaguTikAdikaM ya=viSaguTikAdikaM 'tatkSaNe' bhakSaNaprastAve samupadravet, paJcatvaM prApayedityarthaH // 44 // - - - - - - - -- -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'takkhaNA' C-D-F-G-H-prate, atra punaH A-B-pratapAThaH / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam // ___ 'paramArthataH' tattvataH tadviSaM na bhavati, 'amRtarasAyanaM' amRtarasatulyaM 'khu' nizcitaM tadviSaM 'nirvighnaM' vighnavivarjitaM 'yad' yasmAt kAraNAt na ta=viSaM mArayati=na prANatyAgaM karoti, ataH kathamapi 'mRto'pi' maraNaM prApto'pi 'amRtasama eva' jIvanniva bhavatItyarthaH, zAzvatasukhahetutvAditi / gItArthasyetyatra caturbhaGgI yathA-saMvignA nAma eke no gItArthAH 1, na saMvignA nAma eke gItArthAH 2 saMvignA nAma eke gItArthA api 3, na saMvignA nAma eke no gItArthAH 4, tatra na prathamabhaGgasthA dharmAcAryAH AgamaparijJAnAbhAvAt 1, dvitIyabhaGgasthA api na dharmAcAryAH, cAritrarahitatvAt, yadi zuddhaprarUpakA bhavanti sAdhUn vandante sAdhaMzca na vandApayanti tadA saMvignapAkSikA jAyanta iti 2, tRtIyabhaGgasthA dharmAcAryA eva, samagracAritrajJAnayuktatvAt / nanu evaMvidhAstu gaNadharAdaya eva bhavanti, na saMpratikAle tathAvidhA apramAdinaH, kathaM dharmAcAryatvaM teSAM ?, ucyate-vartamAnakAle yatsUtraM varttate tasya guruparamparayA gRhItArthAH vinizcitArthAH gItArthA bhavanti, duHSamAsevArttasaMhananAdyanubhAvato vIryamagopayantaH saMvignA eva, ato na teSAM dharmAcAryatvaM vyabhicaratIti 3, caturthabhaGgasthA api na dharmAcAryAH, jJAnakriyAzUnyatvAt kevalaliGgamAtropajIvitvAcceti 4 // 45 // athoktaviparItamAha - agIyatthassa vayaNeNaM, amayaMpi na ghuTae | jeNa no taM bhave amayaM, jaM agIyatthadesiyaM ||46|| paramatthao na taM amayaM, visaM hAlAhalaM khu taM / na teNa ajarAmaro hujjA, takkhaNA nihaNaM vae ||47|| agItArthasya vacanenAmRtamapi na pibet / yena na tad bhavedamRtaM yadagItArthadezitam // 46 / / paramArthato na tadamRtaM, viSaM hAlAhalaM khu tat / na tenAjarAmaro bhavet, tatkSaNAt nidhanaM vrajet // 47 // 1. 'aggIyassa' F-G-pratapAThaH / 2. 'amiyaMpi' - - - - - - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. zrIgacchAcAraprakIrNakam .. ___ vyAkhyA - 'agItArthasya' pUrvoktacaturthabhaGgasthasya vacanena amRtamapi 'na ghuNTet' na pibet, yena kAraNena na tadbhavet amRtaM, yadagItArthadezitaM paramArthato na tadamRtaM, viSaM hAlAhalaM 'khu' nizcitaM, na tenAjarAmaro bhavet, tatkSaNAdeva 'nidhanaM vrajet' maraNaM prApnuyAdityarthaH // 46 // // 47 // kiJca - agIyatthakusIlehiM, saMgaM tiviheNa vosire | mukkhamaggassime vigghe, pahamI teNage jahA ||48|| agItArthakuzIlaiH saGgaM trividhena vyutsRjet / mokSamArgasyeme vighnAH, pathi stenA yathA // 48 // vyAkhyA - agItArthAzca kuzIlAzca tairagItArthakuzIlaiH, upalakSaNatvAtsabhedapArzvasthAvasannasaMsaktayathAcchandaiH saha, 'saGga' saMsarga 'trividhena' manovAkkAyena, tatra manasA cintanam-ahaM milanaM karomIti, vAcA AlApasaMlApAdikaraNamiti, kAyena sammukhagamanapraNAmAdikaraNamiti, 'vyutsRjet' vi=vividhaM vizeSeNa vA u=bhRzaM sRjet=tyajedityarthaH, tathA coktaM zrImahAnizIthaSaSThAdhyayane "vAsalakkhaMpi sUlIe, saMbhinno acchiyAmuho / agIyattheNa samaM ekkaM , khaNaddhapi na saMvase // 1 // " [mahA0 6/146] tathA 'mokSamArgasya' nirvANapathasya 'ime' pUrvoktAH 'vigghe'tti vijakarA ityarthaH, 'pathi' lokamArge 'stenakAH' caurAH yathetyudAharaNopadarzana iti // 48 // kiJca - pajjaliyaM huyavahaM daTuM, nissaMko tattha pavisiuM | attANaM niddahijjAhi, no kusIlassa allie ||49|| prajvalitaM hutavahaM dRSTvA, niHzaGkaM tatra pravizya / AtmAnaM nirdahet naiva kuzIlamAlIyet // 49 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . ___ vyAkhyA - prajvalitaM 'hutavahaM' vaizvAnaraM 'duTTha'miti 'duSTaM' nirdayaM, yadvA 'da?'miti 'dRSTvA' vilokya 'niHzaGkaH' tyaktazaGkaH 'tatra' hutavahe 'pravizya' pravezaM vidhAya 'AtmAnaM' svayaM 'nirdahet' bhasmasAtkuryAdityarthaH, paraM 'no' naiva kuzIlasya 'allie'tti kuzIlo dUre tiSThatu, tadAzritasyApi saGgaM na kuryAt, yadvA kuzIlasya upalakSaNatvAdagItArthasya 'allie'tti saGgaM na kuryAt, anantasaMsArahetukatvAt, uktaJca zrImahAnizIthadvitIyAdhyayanaprAnte "jIvo saMmaggamAiNNo, ghoravIratavaM caro / acayaMto ime paMca, kujjA savvaM niratthayaM // 1 // pAsatthosannahAchaMde, kusIle sabale tahA / diTThIevi ime paMca, goyamA ! na nirikkhae // 2 // " [mahA0 2/162-163] sumativaditi // 49 // atha pUrvoktagacchasvarUpamAha - pajalaMti jattha dhagadhagassa guruNA vi coie sIsA | rAgadoseNa vi aNusaeNa, taM goyama ! na gacchaM ||50|| prajvalanti yatra dhagadhagAyamAnaM guruNApi nodite ziSyAH / rAgadveSeNApi anuzayena sa gautama ! na gacchaH // 50 // vyAkhyA - prajvalanti agnivat yatra gaNe kathaM ? - dhagadhagAyamAnaM yathA syAttathA prAkRtatvAdvibhaktipariNAmaH, 'guruNA' svAcAryeNApi, apizabdAdgaNAvacchedasthavirAdinA'pi 'coie'tti bhavAdRzAmayuktametadityAdinA preritAH, ke ? - "ziSyAH' svAntevAsinaH, kAbhyAM prajvalanti ? - rAgadveSAbhyAM, prAkRtatvAtsUtra ekavacanaM, apizabdazcazabdArthe, 'anuzayena' ca krodhAnubandhena, nirantarakrodhakaraNenetyarthaH, yadvA prajvalanti, kena ? - rAgadveSeNa, kiMbhUtena? - 'viaNusaeNa'tti vigato=gato- - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'adinnae' iti pUrvamudrite B-prate ca, atra A-pratapAThaH / 2. 'dhagadhagadhagassa' H-prate / 3. 'sIse' C-D E-F-G-H, atra A-B-AdipratapAThaH / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___pcr zrIgacchAcAraprakIrNakam // 'nuzayaH pazcAttApaH pazcAdapi yatra sa vyanuzayastena 'vyanuzayena' sadA gatapazcAttApenetyarthaH, he gautama ! sa gaccho na bhavatIti // 50 // gaccho mahANubhAvo, tattha vasaMtANa nijjarA viulA / sAraNa-vAraNa-coaNa-mAIhiM na dosapaDivattI ||51| gaccho mahAnubhAvastatra vasatAM nirjarA vipulaa| smAraNAvAraNAcodanAdibhirna doSapratipattiH // 51 // vyAkhyA - 'gaccho' munivRndarUpaH, kiMbhUtaH ? - mahAn anubhAvaH=prabhAvo yasyAsau mahAnubhAvaH, 'tatra' gacche 'vasatAM' vAsaM kurvatAM 'nirjarA' dezakarmakSayarUpA, upalakSaNatvAtsarvakarmakSayarUpo mokSo'pi bhavatIti zeSaH, kiMbhUtA ? - 'vipulA' vistIrNA, tathA yatra ca vasatAM sAraNa-vAraNa-nodanAdibhiH pUrvoktazabdArthaiH, mo'lAkSaNikaH, 'doSapratipattiH' doSAgamo na bhavati // 51 // guruNo 'chaMdaNuvattI, suviNIe jiaparIsahe dhIre / na vi thaddhe na vi luddhe, na vi gAravie, vigahasIle ||52|| guroH chandAnuvartinaH, suvinItA jitaparISahA dhIrAH / nApi stabdhA nApi lubdhA, nApi gauravilA vikathAzIlAH // 52 // vyAkhyA - 'guroH' svAcAryasya 'chando'nuvRttayaH' abhiprAyAnucAriNo, na svAbhiprAyacAriNaH, 'suvinItAH' zobhanavinayayuktAH, jitAH parAjitAH parISahAH= zItoSNA yaiste jitaparISahAH, uktaM cAcArAGganiryuktau "itthIsakkAre parIsahA ya do bhAvasIyalA ee / sesA vIsaI uNhA parIsahA hoMti NAyavvA // 1 // je tivvaparINAmA parIsahA e bhavaMti uNhA u / je maMdaparINAmA parIsahA te bhave sIyA // 2 // " [AcA0 3/ni.202-203/] tathA ca jJAnAvaraNa 1 vedanIya 2 mohanIyA 3 'ntarAyeSu 4 kSut-pipAsA 2 1. 'chaMdaNukte' c-prate, 'chaMdaNuvittI' A-B-D-E-Adi / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . zItoSNa 4 daMzA 5 'celA 6 'rati 7 strI 8 caryA 9 naiSedhikI 10 zayyA 11 ''kroza 12 vadha 13 yAJcA 14 'lAbha 15 roga 16 tRNasparza 17 mala 18 satkAra 19 prajJA 20 'jJAna 21 samyaktva 22 lakSaNA dvAviMzatirapyavataranti, yathA darzanamohe samyaktvaparISahaH, tadudaye tasya bhAvAt 1, prajJA'jJAne dve jJAnAvaraNe 3, alAbho'ntarAye 4, AkrozAratistrInaiSedhikyaH acelayAJcAsatkArapuraskArAH sapta cAritramohe'vataranti 11, kSutpipAsA 2 zItoSNa 4 daMza 5 caryA 6 zayyA 7 mala 8 vadha 9 roga 10 tRNasparza 11 ete ekAdaza vedanIyodaye bhavanti, zeSeSu darzanAvaraNanAmAyurgotreSu nAstyavatAraH parISahANAmiti / tathA navamaguNasthAnakaM yAvatsarve'pi parISahAH saMbhavanti, punarvedayati viMzatimeva, yato yasmin samaye zItaM vedayati, na tasmin samaye uSNatvaM vedayati yasminnuSNaM tasmin zItaM na, tathA yasmin caryAM vedayati tasmin naiSadhikIM na, yasmin naiSedhikI tasmin caryAM na vedytiiti| sUkSmasaMparAye=dazamaguNasthAne kSutpipAsAzItoSNadaMzacaryAzayyAvadhAlAbharogatRNasparzamalaprajJA'jJAnarUpAzcaturdaza bhavanti, dvAdaza punarvedayati, zItoSNayorekadaikatvAt caryAzayyayorekadaikatvAcceti / tathA upazAntamohe ekAdazaguNasthAne kSINamohe-dvAdazaguNasthAne chadmasthavItarAge ta eva caturdaza, yataH saptAnAM cAritramohanIyapratibaddhAnAM mohanIyasya kSapitatvenopazamitatvena vA darzanamohanIyapratibaddhasya ekasya ca tatrAsambhavAditi pUrvavat, dvAdaza punarvedayati te, sayogyayogirUpe ekAdaza parISahAH saMbhavanti, yathA-kSut 1 pipAsA 2 zIto 3 SNa 4 daMza 5 caryA 6 vadha 7 mala 8 zayyA 9 roga 10 tRNasparza 11 rUpAH, jine vedyasya saMbhavAt na yAnti, zItoSNayorekadaikatvAt caryAzayyayorekadaikatvAcca nava ca punarvedayati, dhiyA rAjanta iti dhIrAH vajrasvAmivat, nApi stabdhAH nAhaGkAraparAH skandhakavat, nApi lubdhAH=nAhAropadhipAtrAdigRddhA dhanyamunivat, na gauravitA:=na gauravatrikA''saktA mathurAmaGguziSyavat, na vikathAzIlA:=na viruddhakathAkathanasvabhAvA harikezamunivat // 52 // khaMte daMte gutte, mutte veraggamaggamallINe | dasavihasAmAyArI-Avassaga-saMjamujjutte ||53|| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // kSAntA dAntA guptAH, muktA vairAgyamArgamAlInAH / dazavidhasAmAcArI-Avazyaka-saMyamodyatAH // 53 // vyAkhyA - 'kSAntAH' kSamAyuktA gajasukumAlavat, 'dAntAH' damitendriyAH zAlibhadrAdivat, 'guptAH' navabrahmacaryaguptimantaH zrIsthUlabhadravat, 'muktAH' na lobhayuktA jambUsvAmyAdivat, 'vairAgyamArgamAlInAH' saMvegapathamAzritAH atimuktakakumArakAlodAyyAdivat, dazavidhasAmAcAryAm=uktalakSaNAyAmudyuktAH, avazyaM karttavyamAvazyakaM yadvA guNAnAM A samantAdvazyaM karotItyAvazyakaM, guNazUnyamAtmAnaM A samantAd vAsayati guNairityAvAsakamanuyogadvAroktalakSaNaM tatrodyuktAH tatparAH // 53 // khara-pharusa-kaksAe, aNiThThaduTThAi niguragirAe / nibbhacchaNa-niddhADaNamAIhiM na je paussaMti ||54|| kharaparuSakarkazayA aniSTaduSTayA niSThuragirA / nirbhatsananirdhATanAdibhiH na ye pradviSanti // 54 // vyAkhyA - kharaparuSakarkazayA girA aniSTaduSTayA girA niSTharagirA nirbhartsananirdhATanAdibhizca, mo'lAkSaNikaH, 'ye' munayo 'na pradviSyanti' na pradveSaM yAnti te susAdhavo gaNayogyA iti, tatra kharA=re mUDha ! re apaNDita! ityAdikA, paruSA=re pramAdin ! re kuzIla ! re sAmAcArIbhaJjaka ! ityAdikA, karkazA=re jinAjJAbhaJjaka ! re utsUtrabhASaka ! re vratabhaJjaka ! ityAdikA, aniSTA=re pApiSTha ! mukhaM mA darzaya, re nirdaya ! ito vraja, re vIravacanollaGghaka! svasthAnaM kuru ityAdikA, duSTA=re AcArataskara ! re jinapravacananagaraprAkAracchidrakarttaH ! re jinAgamakozArtharatnacaura ! ityAdikA, niSThurA=re sUtrArthobhayapratyanIka ! re nihnavakuzIlasaGgakartaH ! re jinAjJArAmacchedaka ! ityAdikA, nirbhartsanam aGgalyAdinA tarjanaM, nirdhATanaM vasatigaNAdibhyo niSkAzanaM, AdizabdAttaccintAkaraNAdikaM, yadvA pravAheNaikArthikA ete zabdAH, yadvA'nyo'pi yaH satparamparAgato'rthaH sa saGgrAhya eveti // 54 // - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - 1. '0duTThAe' D-E-F-G-H-pratapAThaH, atra A-B-C-pratapAThaH / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . je a na akittijaNae, nA'jasajaNae, nA'kajjakArI ya / na pavayaNuDDAhakare, kaMThaggayapANasese'vi ||55|| ye ca nAkIrtijanakA nAyazojanakA nAkAryakAriNazca / na pravacanoDDAhakarAH kaNThagataprANazeSe'pi // 55 // vyAkhyA - 'ye' gaNamunayaH nAkIrtijanakAH nAyazojanakAH, cakArAnnAvarNajanakAH, nAzabdajanakAH, no'zlAghAjanakAH, tatra sarvadigvyApyasAdhuvAdo'kIrtiH, ayazo=nindanIyatAdi, ekadigvyApyasAdhuvAdo'varNaH, arddhadigvyApyasAdhuvAdo'zabdaH, tatsthAna evAsAdhuvAdo'zlAgheti, 'nAkAryakAriNaH' nAsadanuSThAnakartAraH 'na pravacanoDDAhakarAH' na pravacanamAlinyakartAraH, kaNThe gataH prApta Agata ityarthaH kaNThagataH prANAnAM-jIvasya zeSo yatra, adhastanapradezAkarSaNena bahupradezabahiHkarSaNena, evaMvidhe'pyavasare ye IdRgvidhAste sundarAntevAsinaH, yadvA kaNThagataH kaNThAgataH prANasya balasya zeSo yatra, evaMvidhe'pyavasare ye IdRgvidhAste dhanyA iti // 55 // guruNA kajjamakajje khara-kakasa-duThTha-nihuragirAe / bhaNie tahatti sIsA bhaNaMti taM goyamA ! gacchaM // 56 / / guruNA kAryAkArye khrkrkshdussttnisstthurgiraa| bhaNite tatheti ziSyAH, bhaNanti sa gautama ! gacchaH // 56 // vyAkhyA - 'guruNA' svAcAryeNa kArya cAkAryaM ca kAryAkAryaM tasmin, makAro'lAkSaNikaH, yatkRtyaM guravo jAnanti ziSyo'pi jAnAti tatkAryamucyate, yatkRtyaM guravo jAnanti na tu ziSyaH tadakAryaM, anyathottamAnAM kimapi bAhyAntarakAryaM vinA jalpanaM na saMbhavatIti, yadvA kArya sanimittaM akAryaM pradhAnanimittarahitamiti / 'kharakarkazaduSTaniSThuragirA' pUrvoktazabdArthayA 'bhaNite' kathite sati 'tahatti'tti tatheti yathA yena prakAreNa yUyaM vadatha tathA tena prakAreNeti 'ziSyAH' suvineyAH 'bhaNanti' kathayanti yatra taM gacchaM he gautama ! tvaM jAnIhIti, siMhagiriguruziSyavaditi // 56 // - - - - - - - - 1. 'sIse' F-G-pratapAThaH / - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 0 zrIgacchAcAraprakIrNakam . dUrujjhiyapattAisu mamattae, nippihe sarIre'vi / jAyamajAyAhAre bAyAlIsesaNAkusale // 57|| dUrojjhitapAtrAdimamatvo nispRhaH zarIre'pi / jAtAjAtAhAraH dvicatvAriMzadeSaNAkuzalaH // 57 / / vyAkhyA - 'dUrujjhiya'tti prAkRtatvAdvibhaktilopaH dUratastyaktaM mamatvaM, kva? - pAtrAdiSu, AdizabdAdvastu-vasati-zrAddha-nagara-grAma-dezAdiSu yairiti zeSaH, tathA 'niHspRhAH' IhArahitA meghakumArAdivat 'zarIre'pi' svavapuSyapi, 'yAtrAmAtrAhArakAH' tatra yAtrA saMyamaguruvaiyAvRttyasvAdhyAyAdirUpA mAtrA tu tadarthameva puruSastrISaNDhAnAM dvAtriMzadaSTAviMzaticaturviMzatikrameNa kavalapramANamadhyAtparimitAhAragrahaNamiti, kavalapramANaM ca kukkuTyaNDaM, kukkuTyA aNDaM kukkuTyaNDaM, kukkuTI dvidhAdravyabhAvabhedataH, dravyakukkuTI dvidhA-udarakukkuTI 1 galakukkuTI ca 2, tatra sAdhorudaraM yAvanmAtreNAhAreNa na nyUnaM nApyAdhrAtaM sa AhAra eva udarakukkuTI, udarapUrakAhAra ityarthaH, tasya dvAtriMzattamo bhAgo'NDakaM, tatpramANaM kavalasya 1, gala eva kukkuTI tasyA antarAlamaNDakaM 2, ayaM bhAvaH-avikRtAsyasya puMso galAntarAle yaH kavalo'vilagnaH pravizati tatpramANaM kavalasya, * athavA-zarIrameva kukkuTI tanmukhamaNDakam, tatrAkSikapolabhruvA vikRtimanApAdya yaH kavalo mukhe pravizati tatpramANaM kavalasya / athavA-kukkuTI pakSiNI, tasyA aNDakaM tatpramANaM kavalasya 1 / * bhAvakukkuTI tu yenAhAreNa bhuktena na nyUnaM nApyatyAdhrAtaM syAdudaraM dhRti ca samudvahati tAvatpramANa AhAro bhAvakukkuTIti 2 / yadvA 'jAyamajAyAhAre'tti jAtAjAtAhArapAriSThApanikAyAM kuzalAH nipuNA ityarthaH, tatrAdhAkarmaNA lobhAd gRhItena viSamizreNa mantrAdisaMskRtena doSeNa ca jAtocyate, AcAryaglAnaprAghUrNakArthe durlabhadravye sahasAlAbhe satyadhikagrahaNe'jAtocyata iti / athavA jAto=guruglAnAdiyogya AhAra utpannastadrakSaNe nipuNAH, tatra vA niHspRhAH, ajAto=guruglAnAdiyogya AhAraH anutpannastadutpAdane kuzalA iti / tathA 'dvicatvAriMzadeSaNAkuzalAH' tatraiSaNA caturdhA, kasyApyeSaNeti nAmeti nAmaiSaNA 1. .....*' etaccinhAntargataH pAThaH pUrvamudrite luptaH, atra hastAdarzAnusAreNa vinyastaH / - - - - - - - - - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam 1, eSaNAvataH sAdhvAderiyameSaNeti sthApaneti sthApanaiSaNA 2, dravyaiSaNA sacittAcittamizradravyabhedAtridhA 3, bhAvaiSaNA'pi gaveSaNA 1 grahaNaiSaNA 2 grAsaiSaNA 3 bhedAtridhA, tatra gaveSaNAyAmAdhAkarmAdidhAtryAdidvAtriMzadoSAH, grahaNaiSaNAyAM zaGkitAdidazadoSAH, grAsaiSaNAyAM saMyojanAdipaJcadoSA vijJeyA iti // 57 // taM pi na rUva-rasatthaM, na ya vaNNatthaM, na ceva dappatthaM / saMjamabharavahaNatthaM, akkhovaMgaM va vahaNatthaM ||58|| tamapi na rUparasArthaM na ca varNArthaM na caiva darpArtham / saMyamabhAravahanArtham, akSopAGgamiva vahanArtham / / 58 / / ___ vyAkhyA - 'tamapi' AhAraM 'na rUparasArtha' tatra rUpaM zarIralAvaNyaM rasazca= bhojanAsvAdastadarthaM na 'na ca varNArthaM na ca zarIrakAntyarthamityarthaH, 'na caiva darpArthaM' na cAnaGgavRddhyarthaM, bhuJjIteti zeSaH, kintu 'saMyamabhAravahanA)' cAritrabhAravahanArthaM bhuJjIta, kimiva ?-akSopAGgamiva vahanArtham, etaduktaM bhavati-yathA'bhya zakaTAkSe yuktyA dIyate na cAtibahu na cAtistokaM bhAravahanArthaM sAdhUnAmAhAraH // 58 // tamapi kAraNe bhuGkte, ataH kAraNamAha - veaNa 1 veyAvacce 2, iriaTThAe ya 3 saMjamaTThAe 4 | taha pANavattiAe 5, chaTuM puNa dhammaciMtAe 6 ||59 / / vedanAvaiyAvRttyarthaM ca saMyamArtham / tathA prANapratyayArthaM SaSThaM puno dharmacintArtham / / 59 // vyAkhyA - kSudvedanopazamanAya bhuGkte, yato nAsti kSutsadRzI vedanA, uktaJca "paMthasamA natthi jarA, dAriddasamo paribhavo natthi / maraNasamaM natthi bhayaM, chuhAsamA veyaNA natthi // 1 // " __ [piNDaniyu0 663-vRttau] atastatprazamanArthaM bhuJjIta 1, bubhukSitaH san vaiyAvRttyaM kartuM na zaknoti, ato guruglAnazaikSAdivaiyAvRttyakaraNAya bhuJjIta 2, 'IryArtha' IryAsamityarthaM 3, Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // saMyamaH pratyupekSaNA-pramArjanAdilakSaNaH sAdhuvyApArastatpAlanArthaM, bubhukSita enaM kartuM na zaknotIti kRtvA 4, tathA prANA: jIvitaM teSAM vRttyarthaM rakSArthaM paripAlananimittamityarthaH 5, SaSThaM punardharmacintArtham, sUtrArthAnucintanAdilakSaNaM zubhacittapraNidhAnaM, etadapi bubhukSitaH kartuM na zaknotIti kRtvA bhuJjIteti zeSaH 6 // 59 // jattha ya jiThTha-kaNiTTho, jANijjai jiMTThavayaNabahumAyo / divaseNavi jo jiTTho, na ya hIlijjai sa goamA ! gaccho // 60|| yatra ca jyeSThaH kaniSTho jJAyate jyeSThavacanabahumAnaH / divasenApi yo jyeSTho, na ca hIlyate sa gautama ! gacchaH // 60 // vyAkhyA - yatra gaNe 'jyeSThaH' vrataparyAyeNa vRddhaH 'kaniSThaH' dIkSAparyAyeNa laghuH, cazabdAnmadhyamaparyAyo'pi, jJAyate=ayaM jyeSThaH ayaM laghuH ayaM madhyamaH ityevaM prakaTatvena vijJAyate, kasmAt jJAyate ? - jyeSThavacanabahumAnAt he Arya ! he pUjya ! he bhadanta ! he pasAukarI ! ityAdijalpanAt, yadvA jyeSThasya paryAyaguNairvRddhasya vacanam Adezo jyeSThavacanam tasya tasmin vA bahumAnaM sanmAnaM yat pUjyaiH pratipAditaM tattathetyevaM jJAyata iti, tathA yatra divasenApi yo jyeSThaH sa na hIlyate vacanollaGanasammukhajalpana-marmodghATanAdiprakAreNa cakArAd yatra paryAyeNa laghutaro'pi guNavRddho na hIlyate, vajraM prati siMhagiriziSyaratnavRndavat he gautama ! sa gaccha iti // 60 // athA''ryAdhikAramAha - jattha ya ajjokappo, pANaccAevi roradubhikkhe | na ya paribhuMjai sahasA, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM ||61|| yatra cAryAkalpaH prANatyAge'pi rauradurbhikSe / na ca paribhujyate sahasA, gautama ! gacchaH sa bhaNitaH // 61 // vyAkhyA - yatra ca gaNe AryAkalpa: sAdhvyAnItaM roradurbhikSe prANatyAge'pi 'sahasa'tti siddhAntoktavidhimakRtvA na paribhujyate, yadvA yatra ca gaNe AryAkalpaH= 1. 'jeTThavayaNa' iti E-prate, 'jeTThaviNaya-bahumANA' D-F-G-H-prate, atra punaH A-B-C-pratapAThaH / 2. 'kappaM' D-F-G-H-prate / 3. 'paribhajjaI' E-F-prate / - Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam // sAdhvyAnItamazanAdikamityarthaH sahasetyutsargamArgeNa na paribhujyate, apavAde tu paribhujyate, jaGghAbalakSINazrIanyakAputrAcAryAdivat, he gautama ! 'gaccha:' gaNaH 'tayaMti saH mayA bhaNitaH, ArSatvAdatra vibhaktipariNAmaH / asyA gAthAyA vyAkhyAnamanyadapi jinAjJApUrvakaM karttavyamiti // 61 // athotsargeNa jalpanaparicayAdikaM nivArayannAha - jattha ya ajjAhiM samaM therAvi na ullavaMti gayadasaNA | na ya jhAyaMti thINaM, aMgovaMgAiM taM gacchaM // 62|| yatra cAryAbhiH samaM, sthavirA api nollapanti gatadazanAH / na ca dhyAyanti strINA-maGgopAGgAni sa gacchaH // 62 / / vyAkhyA - yatra gaNe 'AryAbhiH' sAdhvIbhiH 'samaM' sArdhaM cakArAdraNDAgatakAntAdibhiH strIbhiH sArdhaM ca, taruNAH sAdhava AstAm, sthavirA api 'nollapanti' na niSkAraNamAlApasaMlApAdikaM kurvantItyarthaH, sthavirAstridhA-tatra SaSTivarSajAtA jAtisthavirAH 1, samavAyadharAH zrutasthavirAH 2, viMzativarSaparyAyAH paryAyasthavirAH 3, kiMbhUtAH ? - gatAH pranaSTA dazanAH dantA yeSAM te gatadazanAH, 'na dhyAyanti' na sarAgadRSTyA cintayantItyarthaH, 'strINAM' nArINAM, kAni ? - 'aGgopAGgAni' tatra aGgAnyaSTau bAhudvaya 2 Urudvaya 4 pRSThi 5 ziro 6 hRdayo 7 dara 8 lakSaNAni, upAGgAnikarNanAsikAdIni, cakArAnna vilokayanti, kadAcid dRSTvA'pi nAnyasmin varNayanti sa gaccha iti // 62 // kiJca - vajjeha appamattA !, ajjAsaMsaggi aggivisasarisI / ajjANucaro sAhU, lahai akittiM khu acireNa ||63 / / varjayatApramattAH ! AryAsaMsargIH agniviSasadRzIH / AryAnucaraH sAdhurlabhate'kIrtiM khu acireNa // 63 // vyAkhyA - 'varjayata' muJcata 'apramattAH' pramAdavarjitAH santo yUyaM, kam ? - 1. 'ullaviMti' A-D-E-F-G-H-prate / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 for zrIgacchAcAraprakIrNakam . 'AryAsaMsarga' ekAntasAdhvIparicayAdikamityarthaH, kiMbhUtaM ? - 'agniviSasadRzaM' yathA'gninA sarvaM bhasmasAtsyAttathA''sAM saMyoge cAritraM bhasmasAdbhavati, yathA ca tAlapuTaviSaM jIvAnAM prANanAzakaraM bhavati tathA''sAM paricayazcAritraprANanAzakaraH, kUlavAlukavat / tathA 'AryAnucaraH' AryA=sAdhvI tasyA anucaraH=kiGkaraH, kaH ? - 'sAdhuH' muniH 'labhate' prApnoti 'akIrti' asAdhuvAdaM yathA-'aho sAdhutvaM aho tapodhanatvaM aho tyaktagRhagRhiNIsaGgatvaM aho zivamArgasAdhakatvaM aho indriyabAdhakatvamityAdyavarNavAdarUpaM 'khu' yasmAdarthe 'acireNa' iti stokakAlena, ato he munayaH ! AryAsaMsarga varjayateti // 63 // therassa tavassissa va, bahussuassa va pamANabhUyassa | ajjAsaMsaggIe, jaNajaMpaNayaM havijjAhi ||64|| sthavirasya tapasvino vA, bahuzrutasya vA pramANabhUtasya / AryAsaMsaryA janavacanIyatA bhavet // 64 // vyAkhyA - 'sthavirasya' vRddhasya 'tapasvino vA' aSTamAditapoyuktasya vA 'bahuzrutasya' adhItabahvAgamasya vA 'pramANabhUtasya' sarvajanamAnyasya evaMvidhasya sAdhorapi 'AryAsaMsargeNa' bahutamasAdhvIparicayena 'jaNajapaNayaMti lokamadhye'pakIrtilakSaNaM bhavet yathA-'eSa sulakSaNo na' iti // 64 // kiM puNa taruNo abahussuo a na ya vi hu vigiTTatavacaraNo / ajjAsaMsaggIe, jaNajapaNayaM na pAvijjA ? ||65|| kiM punastaruNo'bahuzrutazca na cApi hu vikRSTatapazcaraNaH / AryAsaMsaryA janavacanIyatAM na prApnuyAt ? // 65 // vyAkhyA - kiM punaH 'taruNaH' yuvA, kiMbhUtaH ? - 'abahuzrutaH' AgamaparijJAnarahitaH, cakArAnna dezAdau mukhyatvena pravRttaH, na cApi hu vikRSTatapazcaraNo=na dazamAditapaHkartA, evaMvidho muniH 'AryAsaMsA' niSkAraNaM muNDyA saha vikathAparicayAdikaraNena 'janavacanIyatAM' lokApavAdalakSaNAM kiM na prApnuyAt ?, api tu 1. 'havejjAhi' D-E-F-G-H-prate / - - - - - - - - - Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam ng prApnuyAdityarthaH // 65 // jaivi sayaM thiracitto, tahAvi saMsaggiladdhapasarAe / aggisamIve va ghayaM, vilijja cittaM khu ajjAe ||66|| yadyapi svayaM sthiracittastathApi saMsaryA labdhaprasarayA / agnisamIpe iva ghRtaM, vilIyate cittaM khu AryayA // 66 // vyAkhyA - yadyapi 'svayaM' AtmanA 'sthiracittaH' dRDhAdhyavasAyaH sAdhustathA'pi tasya muneH saMsA=gamanAgamanAdirUpayA labdhaH prAptaH prasaraH avasaro ghaTIdvighaTyAdivArtAlApAdirUpo yayA sA tathA tayA AryayA agnisamIpe ghRtavat vilIyate rAgavadbhavatItyarthaH 'cittaM' sAdhoH sAdhvyadhyavasAnarUpaM 'khu' nizcayeneti // 66 // savvattha itthivaggaMmi, appamatto sayA avIsattho / nittharai baMbhaceraM, tavvivarIo na nittharai // 67|| sarvatra strIvarge'pramattaH sadA avizvastaH / nistarati brahmacarya, tadviparIto na nistarati // 67 // vyAkhyA - 'sarvatra' divAnizAgRhAGgaNamArgAdiSu 'strIvarge' anAtharaNDAmuNDyAdirAmAvRnde 'apramattaH' rAmAbhiH saha nidrAvikathAdipramAdarahitaH san 'sadA' sarvakAlaM 'avizvasto' vizvAsarahito rAmAsu evaMvidho 'nistarati' niratIcAraM pAlayatItyarthaH, kim ? - 'brahmacaryaM' maithunatyAgarUpaM, 'tadviparItaH' uktaviparyasto 'na nistarati' na brahmacaryaM pAlayatItyarthaH // 67 // 'savvatthesu vimutto, sAhU savvattha hoi appavaso / so hoi aNappavaso, ajjANaM aNucaraMto u ||68 / / sarvArtheSu vimuktaH sAdhuH sarvatrAtmavazo bhavati / sa bhavatyanAtmavazo AryAyAH anucaran tu // 68 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'jayavi' G-prate / 2. saggala0' F-prate / 3. 'atthi0' G-prate / 4. 'savvatto vi vimutto' F prate / 5. 'apaveso' F-G-prate / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d. zrIgacchAcAraprakIrNakam / - vyAkhyA - 'sarvArtheSu' sarvaheyapadArtheSu 'vimuktaH' mamatAdirahitaH 'sAdhuH' mokSasAdhakaH 'sarvatra' kSetrakAladravyabhAvAdiSu bhavati 'AtmavazaH' na kutrApi paravazo bhavatItyarthaH, 'saH' manirbhavati 'anAtmavazaH' paravazaH ya AryANAM 'anucaratvaM kurvan' sevakatvaM niSpAdayan tiSThatIti // 68 // atra dRSTAntamAha - khelapaDiamappANaM, na tarai jaha macchiA vimoeuM | ajjANucaro sAhU, na tarai appaM vimoeuM ||69|| zleSmapatitamAtmAnaM, na zaknoti yathA makSikA vimocayitum / AryAnucaraH sAdhurna zaknotyAtmAnaM vimocayitum // 69 // vyAkhyA - zleSmapatitamAtmAnaM 'na tarati' na zaknoti yathA makSikA 'mocayituM' pRthak kartum, sthAnAntare gantumityarthaH, evaM 'AryAnucaraH' sAdhvIpAzabaddhapAdaH sAdhuH 'na tarati' na zaknoti 'AtmAnaM vimocayituM' svecchayA grAmAdiSu vihartumityarthaH // 69 // sAhussa natthi loe ajjAsarisI hu baMdhaNe uvamA / dhammeNa saha ThavaMto, nayasariso jANa asileso ||70|| sAdho sti loke, AryAsadRzI hu bandhane upamA / dharmeNa saha sthApayato nayasadRzo jAnIhyazleSaH // 70 // vyAkhyA - 'sAdhoH' muneH 'nAsti' na vidyate, kva ? - 'loke' prAkRtajane 'AryAsadRzI' sAdhvItulyA 'huH' nizcitaM 'bandhane' pAzalakSaNe 'upamA' tatsadRzaM vastvityarthaH, apavAdApavAdamAha-'jANa'tti yAH sAdhvIH saMyamabhraSTA dharmeNa saha sthApayan sAdhuH 'nayasadRzaH' AgamavedItyarthaH 'azleSaH' abandhako jJAtavya iti, "kvacidvitIyAdeH" iti prAkRtasUtreNa jANetyatra dvitIyArthe SaSThI / athavA 'dharmAt' zrutacAritrAt kAJcid bhraSTAM 'jJAtvA' dRSTvA tatpArve gacchopadezaparicayAdikaM katvA 1. 'appA vi' E-F-G-prate / 2. 'uveMto' E-F-prate / 3. 'jANayasilesA' E-prate, 'jANayasileso' C prate, 'jANagasileso' F-H-prate, atra punaH A-B-D-G-pratapAThaH / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 Gon zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . 'dharmeNa saha' zrutacAritralakSaNena saha sthApayan, upalakSaNatvAt atIvagahanavRkSadurge vyAghrasiMhAdizvApadadurge mlecchAdibhayamanuSyadurge gartApASANAdiviSamasthAne viSamaparvate vA praskhalamAnAM sarvagAtraiH patantI vA bAhvAdAvaGge gRhNan sarvAGgINaM vA dhArayan evamudakapaGkAdau apakasantIM apohyamAnAM vA naSTacittAM dIptacittAM lAbhAdimadena paravazIbhUtahRdayAM yakSAviSTAM unmAdaprAptAM upasargaprAptAM saMyatyA gRhasthena vA samaM sAdhikaraNAM saprAyazcittAM prAyazcittabhayena viSaNNAM prAyazcittaM vahantI tapasA klAntAM vA sarvAGgINaM dhArayan dezataH sAhayan vA sthAnAGgapaJcamasthAnakoktasabhayAdikAraNairekatra tiSThannapi 'nayasariso 'tti nayasadRzo bhavati sAdhuH, ko'rthaH ? - yathA naigamAdibhiH saptabhirnayaiH sUtraM vyAkhyAyamAnaM AjJAM nAtikrAmati, evamatrApi jinAjJAM nAtikrAmati saadhuH| tathA 'jANa asileso'tti 'azleSaH' abandhakaH 'jANa'tti jJAtavyaH, ArSatvAttavyapratyayalopo'tra, azubhakarmabandhakArako na bhavatItyarthaH / asyA gAthAyA anyA'pi yathAgamaM vyAkhyA kAryeti // 70 // punaH sAdhuzikSApradAnena guNavarNanena ca guNasvarUpamAha - vAyAmitteNavi jattha, bhaTThacarittassa niggahaM vihiNA | bahuladdhijuassAvI, kIrai guruNA tayaM gacchaM ||71|| vAGmAtreNApi yatra, bhraSTacaritrasya nigraho vidhinA / bahulabdhiyutasyApi, kriyate guruNA sa gacchaH // 71 / / vyAkhyA - vAGmAtreNApi, AstAM kriyayA, bhraSTacAritrasya vidhinA nigrahaM yatra kriyate yadvA bahulabdhiyuktasyApi sa gacchaH, 'vAGmAtreNa' vacanavyApAreNa=re kuzIla ! re apaNDita ! re jinAjJAbhaJjaka ! re sadgacchamaryAdAvallIkandakuddAla ! ityAdinA, apizabdAnmanasA yathA-ayaM na saMyamaguNakArI ataH zikSA deyetyAdicintanena, kAyena-karacAlanaziraHkampanAdinA yatra gaNe, kasya ? - 'bhraSTacaritrasya' zithilasaMyamasya 'nigrahaH' daNDaH 'vidhinA' sUtroktaprakAreNa, kathaMbhUtasya ? - 'bahulabdhiyuktasyApi' AmISadhiviNmUtrauSadhizleSmauSadhyAdisahitasyApi 'kriyate' vidhIyate - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'saprAyazcittaprAyazcittabhayena' iti pUrvamudrite, atra A-AdipratapAThaH / 2. 'juyassA vI' H-prate / - - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 0 zrIgacchAcAraprakIrNakam 'guruNA' svadharmAcAryeNa 'taya'ti sa gacchaH / kiJcillabdhisvarUpaM yathA - "Amosahi 1 vipposahi 2 khelosahi 3 jallaosahI 4 ceva / savvosahi 5 saMbhinnasoya 6 ohI 7 riu 8 viulamailaddhI 9 // 1 // cAraNa 10 AsIvisa 11 kevalI ya 12 gaNadhAriNo 13 ya puvvadharA 14 / arahaMta 15 cakkavaTTI 16 baladevA 17 vAsudevA ya 18 // 2 // khIramahusappiAsava 19 kuTThayabuddhI 20 payANusArI ya 21 / taha bIyabuddhi 22 teaga 23 AhAraga 24 sIyalesA ya 25 // 3 // veuvvidehaladdhI 26 akkhINamahANasI 27 pulAyA ya 28 / pariNAmatavaviseseNa emAI huMti laddhIo // 4 // [prava0sA0 1492-1495] bhavasiddhiyapurisANaM eyAo 28 huMti bhaNiyaladdhIo / bhavasiddhiya-mahilANavi jattiya jAyaMti taM vucchaM // 5 // arihaMta 1 cakki 2 kesava 3 bala 4 saMbhinne ya 5 cAraNe 6 puvvA 7 / gaNahara 8 pulAya 9 AhAragaM ca 10 na hu bhaviyamahilANaM // 6 // abhaviyapurisANaM puNa dasa puvvillA u kevalittaM ca 11 / ujjumaI 12 vipulamaI 13 terasa eyAu na hu huMti // 7 // abhaviyamahilANaM puNa eyAo na huMti bhaNiyaladdhIo 13 / mahukhIrAsavaladdhIvi neva sesA u aviruddhA // 8 // " [prava0sA0 1505-1508] iti // 71 // jattha ya saMnihi-ukkhaDa-AhaDamAINa nAmagahaNe'vi / pUIkammA bhIA, AuttA kappa-tippesu ||72|| yatra ca sannidhyupaskRta-AhRtAdInAM nAmagrahaNe'pi / pUtikarmaNaH bhItA AyuktAH kalpatrepayoH // 72 // 1. '0teppesu' F-prate / - - - - - - - - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. ___ vyAkhyA - yatra ca gaNe 'sannihi'tti AhAramanAhAraM ca tilatuSamAtramapi pAnakaM vA bindumAtramapi teSAM nizAsthApanaM saMnidhirucyate, saMnidhiparibhoge rakSaNe ca caturguruH prAyazcittaM AtmasaMyamavirAdhanA anavasthA''jJAbhaGgAdidoSAH gRhasthatulyazceti, uktaM ca dazavaikAlike "lobhassesamaNupphAso, manne annayarAmavi / je siyA sannihIkAme, gihI pavvaie na se // 1 // " iti / [dazavai0 a.6/18] atra dvitIyapadaM nizIthacUrNito jJeyamiti / 'ukkhaDa'tti auddezikaM, taccaughavibhAgabhedAdvidhA, tatra svArthAgnijvAlana-sthAlyAropaNAdike vyApAre yaH kazcidAgamiSyati tasya dAnArthaM yatkriyate tadoghauddezikaM, vibhAgauddezikaM tu-uddiSTakRtakarmeti mUlabhedatrayarUpaM uddezasamuddezAdezasamAdezottarabhedena dvAdazavidham, tatra svArthameva niSpannaM bhikSAdAnAya yatprakalpitaM taduddiSTaM 1, yatkRtovRttaM zAlyodanAdi dAnAya karambhaH kriyate tatkRtaM 2, yatkRtovRttaM modakacUrNAdi bhUyaH pAkaguDakSepeNa dAnAya modakAH kriyante tatkarma 3, tatra ca ye kecana avapatanti tebhyo dAtavyamityuddezaH 1, pASaNDinAM dAtavyamiti samuddezaH 2, zramaNAnAM=zAkyAdInAmAdezaH 3, nirgranthAnAm= ArhatAnAM samAdeza 4 iti / 'AhaDamAINa'tti svaparagrAmAderjalasthalapathena pAdAbhyAM nAvAdinA gantryAdivAhanena vA sAdhvarthaM bhaktapAnavastrapAtrAdyAnayanamabhyAhRtamucyate, teSAM, AdizabdAtpUtivyatiriktAnAmanyeSAM doSANAM ca, pUtidoSastvagre vakSyamANatvAt, nAmagrahaNe'pi munayo bhItA bhavanti / 'pUIkamma'tti AdhAkarmAdi SoDazavidha udgamaH, sa ca sAmAnyato dvidhA-vizodhikoTiH 1 avizodhikoTizca 2 / tatrA''dhAkarma sabhedaM 1, vibhAgauddezikasya dvAdazavidhasyAntyaM bhedatrayaM karmasamuddeza 1 karmAdeza 2 karmasamAdeza 3 lakSaNaM 2, pUtiH=AdhAkarmalezazleSaH 3, mizrajAtaM pASaNDigRhimizraM sAdhugRhimizraM 4, bAdaraprAbhRtikA=gurvAgamanaM jJAtvA vivAhAdilagnasyAgrataH pazcA karaNalakSaNA 5, adhyavapUraH svagRhapASaNDimizraH svagRhasAdhumizraH 6, iyamavizodhikoTiH, asyAM zuSkasitthenA'pi pUtikarma bhavet, kalpatraye tu datte zuddhyati, udgamasya zeSa doSajAlaM vizodhikoTiH, asyAM militAyAM yadi vivekaH kartuM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ___en zrIgacchAcAraprakIrNakam 10 zakyate tadA zuddhiH, no cet kalpatrayeNeti / tathA 'AuttA kappatippesu'tti kalpatrepau=asaMsRSTanIrAdinA svasvagacchoktasamAcArIvizeSau tayorAyuktAH, yadvA AyuktA =udyamaparAH, kayoH ? - kalpazca pAtravastrakSAlanalakSaNaH trepazcaapAnAdikSAlanalakSaNaH kalpatrepau tayoH kalpatrepayoH, tatra kalpo jaghanyamadhyamotkRSTabhedena tridhA, katham ? - odanamaNDakayavakSodakulmASarAjamASacapalacapalikAvRttacanakasAmAnyacanakaniSpAvatubarImasUramudgAdyalepakRdAhAre gRhIte pAtre eko madhye kalpaH 1 dvitIyo bahiH 2 tRtIyastu sarvatreti kalpatrayaM 3 jaghanyataH 1, zAkapeyAyavAgUkodravaudanarAddhamuddAlyAdyalpalepakRdAhAre gRhIte pAtre kalpatrayaM madhye tata eka bahirmadhye ca tata ekaH sarvatreti kalpapaJcakaM madhyamataH 2, kSIradadhikSIrapeyAtailaghRtamudgapAnakAtIvarasAdhike bahulepakRdAhAre gRhIte kalpatrayaM madhye tato dvau bahirmadhye tato dvau hastamukhapAtrabahirmadhye sarvatreti kalpasaptakamutkRSTataH 3, sAmAnyena ca sarvatrApi kalpasaptakaM deyamiti vRddhavAdaH, haste tu maNibandhaM yAvatkalpA deyA iti / trepaH apAnAdikSAlanavidhiH, tathA coktaM zrInizIthasUtratRtIyacaturthoddezake-"je bhikkhU vA bhikkhuNI vA uccArapAsavaNaM pariThAvettA paraM tiNhaM NAvApUrANaM Ayamai AyamaMtaM vA sAijjai" [ni0sU04/111] sUtram / asya cUrNi:-*NAva 'tti pasati, tAhi tihiM AyamiyavvaM / aNNe bhaNaMti-aMjalI / paDhamaM NAvApUraM tihA karettA avayave vikiMceti, bitiyaM NAvApUraM tihA karettA sarvAvayavAn visohei, tatiyaM NAvApUraM tihA karettA tiNNi kappe karei, suddhaM, ato paraM jai to 'mAsalahu~ti SaTkAyavadhadoSo bakuzatvaM ca, kAraNe tu - atiritteNa Ayamai jeNa vA nillevaM NiggaMdhaM bhavatItyarthaH / tathA kAraNe tu mUtreNApi kalpate, uktaJca bRhatkalpe-"No kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA aNNamaNNassa moyaM Aiyattae vA Ayamittae vA NaNNattha gADhesu vA rogAyaMkesu" [bRha0sU0 5/37] vyAkhyA - no kalpate nirgranthAnAM nirgranthInAM vA anyo'nyasya parasparasya mokaM mUtramApAtuM vA AcamituM vA, kiM sarvathaiva ?, netyAha-gADhAH ahiviSavizUcikAdayaH agADhAzca= jvarAdayo rogAtaGkAstebhyo'nyatra na kalpate, teSu kalpate ityarthaH [bRha0 5/37-vRttau] iti, evaMvidhAH sAdhavo yatra bhavanti sa gacchaH // 72 // 1. ....... *' etaccinhAntargatapAThaH pUrvamudrite luptaH, atra A-AdipratAnusAreNa vinyastaH / - - - - - - - - - - - - - - Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam // maue nihuasahAve, hAsa-davavivajjie vigahamukke / asamaMjasamakarate, goyarabhUma'TTa viharaMti |73|| mRdukA nibhRtasvabhAvA hAsyadravavivarjitA vikathAmuktAH / asamaJjasamakurvantaH gocarabhUmyarthaM(gocarabhUmyaSTakaM)viharanti // 73 // vyAkhyA - dravyabhAvabhedAnmRdukA dvidhA, tatra dravyamRdukA:=arkatUlAdikAH, bhAvamRdukAH siddhAntayathoktakathakAH jinokte niHzaGkAdisvabhAvA vA, 'nibhRtasvabhAvAH' apavAdApavAdAgamazravaNe guruNA vidyAmantrAdirahasye kathite'pi gambhIrasvabhAvAH gurvAdinA tADitA api gurukulAvAse nizcalacittA vA, 'hAsyadravavivarjitAH' tatra hAsyaM sAmAnyena hasanaM dravaH paropahAsaH, yadvA hAsyaM dantodghATanAdinA hasanaM dravaH= karkarAdinA krIDAdikaraNaM 'vigahamukke' vikathAvimuktAH 'asamaJjasaM' gurvAjJAbhaGgAdyanyAyamakurvantaH goriva caraNaM gocarastasya bhUmirgocarabhUmistadarthaM viharanti, ayaM bhAvaH-jJAnAdiprayojane bhramanti na niSprayojanamiti / yadvA gocarabhUmiH abhigrahasya dvitIyo bhedastasyASTau bhedAstadarthaM vicaranti, upalakSaNAdanye'pi grAhyAH / sa cAbhigraho dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdhA, tatra lepakRtaM jagAripramukhamalepakRtaM vA vallAdikaM dravyamahaM grahISyAmi, amukena vA darvI-kuntAdinA dIyamAnamahaM grahISye'yaM dravyAbhigrahaH 1 / kSetrAbhigrahe'STau gocarabhUmayo, yathA-yasyAmekAM dizamabhigRhyopAzrayAnnirgataH prAJjalenaiva pathA samazreNivyavasthitagRhapaGktau bhikSArthaM paribhraman tAvad yAti yAvatpaGktau caramagRham, tato bhikSAmagRhNannevAparyApte'pi prAJjalayaiva gatyA pratinivarttate sA RjvI 1, yatra punarekasyAM gRhapaGktau paripATyA bhikSamANaH kSetraparyantaM gatvA pratyAgacchan punadvitIyasyAM gRhapaGktau bhikSAmaTati sA gatvApratyAgatikA 2, yasyAM tu vAmagRhAddakSiNagRhe dakSiNagRhAcca vAmagRhe bhikSAM paryaTati sA gomUtrikA 3, yasyAM tu tricaturAdIni gRhANi vimucyAgrataH paryaTati sA pataGgavIthikA 4, yasyAM tu sAdhuH kSetraM peTAvaccaturasraM vibhajya madhyavartIni ca gRhANi muktvA catasRSvapi dikSu 1. 'asamaMjasamakarite' A-AdiSa / 2. 'viyaraMti' E-G-prate / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 for zrIgacchAcAraprakIrNakam of samazreNyA bhikSAmaTati sA peTA 5, arddhapeTA'pyevameva navaramarddhapeTAsadRzasaMsthAnayoTiMgadvayasaMbaddhayorgRhazreNyoratra paryaTati, 6 tathA zambUkaH zaGkhastadvat yA vIthiH sA zambUkA, sA dvedhA-yasyAM kSetramadhyabhAgAt zaGkAvarttayA paribhramaNabhaGgyA bhikSAM gRhNan kSetrabahirbhAgamAgacchati sA'bhyantarazambUkA 7, yasyAM tu kSetrabahirbhAgAttathaiva bhikSAmaTan madhyabhAgamAyAti sA bahiHzambUkA 8 / tathA zrIvIrasyodumbaraviSayaH, anyo'pi svaparagrAme gRhasaGkhyAviSayaH kSetrAbhigrahaH 2 / amukavelAyAM mayA bhikSArthaM gantavyamiti kAlAbhigrahaH 3 / tathA gAyana rudan apasaraNaM kurvan saMmukhamAgacchan parAGmukhaH alaGkRto'nalaGkRtaH puruSo yadi dAsyati tadA mayA grAhyamityayaM bhAvAbhigraha: 4 iti // 73 // muNiNaM nANAbhiggaha-dukkarapacchittamaNucaraMtANaM / jAyai cittacamakaM, deviMdANaM pi taM gacchaM |74|| munInAM nAnAbhigraha-duSkaraprAyazcittamanucaratAm / jAyate cittacamatkAro devendrANAmapi sa gacchaH // 74 // vyAkhyA - 'munIn' sAdhUn 'nAnA'bhigrahaM' pUrvoktalakSaNaM duSkaraprAyazcittaM cAnucarato dRSTveti gamyate 'jAyate' utpadyate citte=manasi camatkAra:=AzcaryaM cittacamatkAraH, keSAM ? - devendrANAmapi yatraivaMvidhA munayo bhavanti sa gacchaH / tatra prAyazcittaM dazadhA AhArAdigrahaNoccArasvAdhyAyabhUmicaityayativandanArthaM pIThaphalakapratyarpaNArthaM kulagaNasaGghAdikAryArthaM ca hastazatAbahirnirgame AlocanA prAyazcittaM bhavati, AlocanA ca guroH purataH prakaTIkaraNam tenaiva zuddhiH 1, samitiguptipramAde gurvAzAtanAyAM vinayabhale icchAkArAdisAmAcAryakaraNe laghumRSAvAdAdattAdAnamUrchAsu avidhinA''vAsAdikaraNe kandarpahAsyavikathAkaSAyaviSayAnuSaGgAdiSu pratikramaNaM prAyazcittaM mithyAduSkRtaM, tenaiva zudhyati, na gurusamakSamAlocyate iti bhAvaH 2, sahasA'nAbhogena Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. vA saMbhramabhayAdervA sarvavratAticAreSu uttaraguNAticAreSu vA duzcintitAdiSu kRteSu vA mizraM prAyazcittam, yad guroH pura Alocya tadAdiSTaM mithyAduSkRtaM datte iti bhAvaH 3, piNDopadhizayyAdike'zuddhe jJAte yadvA kAlAtikrAnte kSetrAtikrAnte anudgate'stamite vA gRhIte kAraNagRhIte udvarite vA bhaktAdike vivekaH prAyazcittam, tyajan zuddha ityarthaH 5, naunadIsantArasAvadyasvapnAdiSu kAyotsargaH prAyazcittaM 4, pRthvyAdInAM saMghaTTAdau tapaH prAyazcittaM 6, yaH SaNmAsakSepako'nyo vA vikRSTatapaHkaraNasamarthastapasA garvito bhavati yathA-'kiM mamAnena prabhUtenApi tapasA kriyate ?' iti, tapaHkaraNAsamartho vA glAnA'sahabAlavRddhAdiH tathAvidhatapa:zraddhAnarahito vA niSkAraNato'pavAdarucirvA bhavati tasya chedaH prAyazcittam, ahorAtrapaJcakadazakAdikrameNa paryAyacchedaH kriyata iti bhAvaH 7, AkuTTyA paJcendriyavadhe darpaNa maithune utsannavihAre ityAdau mUlaM prAyazcittam, punarvatAropaNamiti bhAvaH, bhikSonavamadazamaprAyazcittA''pattAvapi mUlameva dIyate 8, svapakSe parapakSe vA nirapekSaprahAriNi karAdighAtake vA arthAdAne ityAdau anavasthApyAha~ prAyazcittam, yAvadutkRSTaM tapo nAcIrNaM tAvad vrateSu na sthApyate pazcAttu sthApyata iti bhAvaH, etatprAyazcittamapAdhyAyasyaiva dIyate 9, tIrthakarAdInAM bahuza AzAtanAkAriNi nRpaghAtake nRpAgramahiSIpratisevake svaparapakSakaSAyaviSayapraduSTe styAnaddhinidrAvati pArAJcikaprAyazcittam, sa tvavyaktaliGgadhArI jinakalpikavat kSetrAbahiH sthApyate dvAdaza varSANi, yadi prabhAvanAM karoti tadA zIghrameva pravezyate gacche, zuddhatvAt, idaM ca prAyazcittamAcAryasyaiva dIyate 10, tatrAnavasthApyastapaHpArAJcikazca prathamasaMhananacaturdazapUrvadhare gatau, zeSAH punarliGgakSetrakAlAnavasthApyapArAJcitA yAvattIrthaM tAvadbhaviSyantIti // 74 // atha jIvarakSAdidvAreNa gacchasvarUpamAha - puDhavi-daga-agaNi-mArua-vAu-varNassai-tasANa vivihANaM / maraNaMte'vi na pIDA, kIrai maNasA tayaM gacchaM / / 75|| - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'uddharite' iti pUrvamudrite, atra A-AdipratapAThaH / 2. '0kSamako0' iti pUrvamudrite atra A-AdipratapAThaH / 3. '0vaNapphaI0' A-AdiSu / 4. 'taha tasANa' D-E-F-AdipAThaH / 5. 'vivihajIvANaM' A-prate / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgacchAcAraprakIrNakam , pRthivyudakA-'gni-mAruta-vAyu-vanaspati-trasAnAM vividhAnAm / maraNAnte'pi na pIDA kriyate manasA sa gacchaH // 75 // vyAkhyA - pRthvIdakAgnimArutAnAM, vAzabda eSAM bhedasUcakaH, tuzabdastu yatanAsUcakaH, vanaspatitrasANAM vividhAnAM manasA'pi maraNAnte'pi yatra pIDA bAdhA na kriyate sa gacchaH / tatra pRthvIkAyastridhA - sacittAcittamizrabhedAt, sacitto dvidhA - nizcaya-vyavahArAbhyAm, ratnazarkarAprabhRtInAM mahAparvatAnAM himavadAdInAM ca bahumadhye yaH sa nizcayataH sacittaH 1, zeSo'raNyAdau pRthvIkAyaH sa vyavahArasacittaH, udumbarAdikSIradrumANAmadhaH pathi ca mizraH, halakRSTo yaH sa tatkSaNAdevA''o'zuSkaH kvacinmizraH 2, zItoSNakSArakSatrAgnilavaNauSadhakAJjikasnehazastrairabhihato'cittaH 3 / __ tathA'pkAyo'pi tridhA, ghanodadhighanavalayakarakAH samudramadhye drahamadhye ca yaH sa nizcayataH sacittaH, zeSo'gaDAdInAM vyavahArataH sacittaH 1, anuvRtte tridaNDe mizraM, varSe patitamAtraM ca mizraM, cAulodakaM yAvadbahu prasannaM nirmalaM na syAttAvanmizraM 2, bahuprasanne tvacittameveti 3 / / tatheSTakApAkAdimadhyago vidyudAdikazca naizcayikaH aGgArAdiko vyAvahArikaH sacittaH 1, murmurAdiko mizraH 2, odanavyaJjanAcAmlAvazravaNAdiko'cittAgnikAya: 3 / tathA ghanatanuvAtA nizcayataH sacittAH, atihimapAte yo vAyuH atidurdine ca sa naizcayikaH sacittaH, prAcyAdivAyurvyavahArataH sacittaH, kSetrato vAyubhRto dRtirjale ekahastazatagatazcedacittaH, dvitIyahastazataprArambhe mizraH, tRtIyahastazataprArambhe sacittaH, kAlataH vAyupUrito bastiH snigdhe utkRSTamadhyamajaghanye trividhe'pi kAle ekadvitripauruSIbhirdvitricatuHpauruSIbhistricatuHpaJcapauruSIbhizca yathAkramamacittaH mizraH sacittaH syAt, rUkSe trividhe'pi kAle ekadvitribhirdvitricaturbhistricatuHpaJcabhirdinairyathAkramamacittaH mizraH sacittaH syAt / - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'tatkSaNAdevA?'zuSkaH' iti pUrvamudrite, atra A-Adi / 2. 'anuddhRte' iti pUrvamudrite - atra A AdipratapAThaH / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam ng * tathA sarva evAnantavanaspatikAyo nizcayataH sacittaH, zeSaH pratyekavanaspatirvyavahArataH sacittaH 1, pramlAnaphalakusumaparNAni mizrANi, loTTasya mizrakAlo yathA - "paNadiNa mIso loTTo acAlio sAvaNe ya bhaddavae 1 / cau Asoe kattiya 2 maggasiraposesu tinni diNA 3 // 1 // paNa pahara mAhaphagguNi 4 paharA cattAri cittavaisAhe 5 / jiTThAsADhe tipahara 6 aMtamuhuttaM ca cAliyao // 2 // " [ ] dvIndriyAH sakalajIvapradezavantaH sacittAH, viparyayAdacittAH, jIvanmRtA ekatra saMmilitA mizrAH, evaM trIndriyAdayaH / yatanA yathA-pRthivyadakayorgamane prApte pRthivyAM gamyaM udake pRthvItrasAdisadbhAvAt 1, pRthivIvanaspatyoH pRthivyAM gamyaM na vanaspatau taddoSasyApi saMbhavAt 2, pRthivItrasayostrasarahite viralatrase vA gamyaM nirantare tu pRthivyAmeva 3, jalavanaspatikAyayorvanaspatinA gamyaM udake niyamAdvanaspatisadbhAvAt 4, ityAdi // 75 // khajjUripattamuMjeNa, jo pamajje uvassayaM / no dayA tassa jIvesu, sammaM jANAhi, goyamA ! ||76|| kharjUrIpatrena muJjena ya upAzrayaM pramArjayati / na dayA tasya jIveSu, samyag jAnIhi gautama ! // 76 // vyAkhyA - khajUrapatramayapramArjanyA muJjamayabahukaryA vA 'yaH' sAdhuH upAzrIyate= bhajyate zItAditrANArthaM yaH sa upAzrayastamupAzrayaM pramArjayati tasya munerjIveSu 'dayA' ghRNA nAsti he gautama ! tvaM samyag jAnIhIti // 6 // jattha ya bAhirapANia-biMdUmittaMpi gimhamAIsu | taNhAsosiapANAM, maraNe'vi muNI na giNhaMti ||77|| - - - - - - - - - - - 1. 'bAyara0' E-prate / 2. '0pANassa biMdumi0' F-prate / 3. 'pANe' F-prate / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 fon zrIgacchAcAraprakIrNakam // yatra ca bAhyapAnIyabindumAtramapi grISmAdiSu / tRSNAzoSitaprANAH, maraNe'pi munayo na gRhNanti // 77 // vyAkhyA - he gautama ! yatra ca gacche 'bAhyapAnIyaM' taTAka-kUpa-vApI-nadyAdisacittajalaM 'bindumAtramapi' jalakaNamAtrakamapi, kva ? - grISmAdiSu kAleSu, AdizabdAcchItavarSAkAlayoH, tRSNayA dvitIyaparISaheNa zoSitAH glAniM prApitAH prANAH ucchAsAdayo yeSAM te tRSNAzoSitaprANAH prANAnte'pi 'munayaH' sAdhavo na gRhNanti sa gaccha iti, khuDDakavat // 77 // icchijjai jattha sayA, bIyapaeNAvi phAsuaM udayaM / AgamavihiNA niuNaM, goama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM |78|| iSyate yatra sadA dvitIyapadenApi prAsukamudakam / AgamavidhinA nipuNaM, gautama ! gacchaH sa bhaNitaH // 78 // vyAkhyA - he indrabhUte ! 'iSyate' vAJchAkriyate 'yatra' gaNe 'sadA' sarvakAlaM ugrapadApekSayA dvitIyamapavAdapadaM tenApi pragatA asavaH-prANA jIvA yasmAttatprAsukam, kim ? - 'udakaM' jalaM 'AgamavidhinA' AcArAGga-nizIthAdisiddhAntoktaprakAreNa nipuNaM yathA syAttathA gaccho bhaNitaH // 7 // jattha ya sUla visUiya annayare vA vicittamAyake | uppaNNe jalaNujjAlaNAi, kIrai na muNi tayaM gacchaM 79|| yatra ca zUle vizUcikAyAM anyatarasmin vA vicitraatngke| utpanne jvalanojjvAlanAdi, kriyate na mune ! sa gacchaH // 79 / / vyAkhyA - yatra ca gaNe zUle vizUcikAyAM ca, ArSatvAdvibhaktilopaH, anyatarasmin vA 'vicitre' anekavidhe 'AtaGke' sadyoghAtiroge 'utpanne' prAdurbhUte sati jvalanasya agnerujjvAlanaM prajvalanaM jvalanojjvAlanaM, agnyArambhamityarthaH munayo na kurvanti, AdizabdAdanyadapi sadoSaM, sa gaccha:, AvazyakoktASADhAcAryavaditi // 79 // ------ 1. 'na karei, taM gacchaM' A-D-E-H-pratapAThaH / - - - - - - - - - - - - - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . bIyapaeNaM sArUvigAi saDDhAimAiehiM ca / kAritI jayaNAe, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM ||80|| dvitIyapadena sArUpikAdi-zrAddhAdiAdibhizca / kArayanti yatanayA, gautama ! gacchaH sa bhaNitaH // 80 // vyAkhyA - 'dvitIyapadena' apavAdapadena sArUpikAdibhiH zrAddhAdibhizca kArayanti 'yatanayA' nizIthAdigranthoktayatanAkaraNena, yathA-"sAhuNo sUlaM visUiyA vA hojjA, to tAvaNe imA jayaNA-mahApIDAe jattha agaNI ahAkajjo jhiyAi tattha gaMtuM sUlAdi tAveyavvaM jai gihavaiNo aciyattaM na bhavai, ahava gujjhagANi tAveyavvANi tANi ya gihatthapurao na sakkaMti tAveuM to Na gammai" [ni0bhA0 232-cUrNI] ityAdiyatanAvizeSo vizeSajJairvizeSasUtrAdvijJeyaH, tatra prathamaM muNDitazirAH zuklavAsaHparidhAyI kacchAM na badhnIta abhAryAko bhikSAM hiNDamAnaH sArUpikastasya samIpe, tasyAbhAve sabhAryAko vA zuklAmbaradharo muNDitazirAH sazikhAko'daNDako'pAtrakaH siddhaputrakaH, tasyAbhAve tyaktacAritraH pazcAtkRtaH, tasyAbhAve gRhItANuvrataH zrAddhaH, tasyAbhAve bhadrakAnyatIrthikastasya samIpe kArayantyagniyatanAM yatra he indrabhUte! 'tayaM'ti sa gaccho bhaNito mayeti // 80 // puSphANaM bIANaM, tayamAINaM ca vivihadavvANaM / saMghaTTaNa-pariAvaNa, jattha na kujjA tayaM gacchaM ||81|| puSpAnAM bIjAnAM, tvagAdInAM ca vividhadravyANAm / saGghaTTanaM paritApanaM, yatra na kuryAt sa gacchaH / / 81 // vyAkhyA - puSpANi caturvidhAni-jalajAni 1, sthalajAni 2 / tatra jalajAni= sahasrapatrAdIni 1, sthalajAni koraNTakAdIni 2 / tAnyapi pratyekaM dvividhAnivRntabaddhAni=atimuktakAdIni 3 nAlabaddhAni ca jAtipuSpaprabhRtIni 4 / tatra yAni nAlabaddhAni tAni sarvANi saGkhyeyajIvAni, yAni tu vRntabaddhAni tAnyasaGkhyeyajIvAni, snuhyAdInAM puSpANi anantajIvAtmakAni, teSAM puSpANAM, tathA bIjAni= Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 0 zrIgacchAcAraprakIrNakam I. zAlIgodhUmayavabarasAdIni teSAM bIjAnAM tvagAdInAM ca, AdizabdAttRNamUla-patrAGkaraphalAdInAM, vividhasajIvadravyANAM saMghaTTanaM sparzanaM paritApanaM sarvataH pIDanaM yatra na kriyate sa gacchaH // 81 // hAsaM kheDDA kaMdappa, nAhiyavAyaM na kIrae jattha | dhAvaNa DevaNa laMghaNa-mamakArA'vaNNauccaraNaM ||82|| hAsyaM khelA kAndI nAstikavAdo na kriyate yatra / dhAvanaM DepanaM laGghanaM mamakAraH avarNoccAraNam // 82 // ___ vyAkhyA - 'hAsyaM' sAmAnyena hasanaM vakroktyA hasanaM vA 'kheDDA' iti krIDA bAlakavad golakAdinA ramaNamityarthaH, krIDA vA'ntAkSarikA prahelikAdAnAdirUpA, 'kaMdappa'tti kandarpabhAvanA, upalakSaNatvAt kilbiSikA-''bhiyogikA-''surikamohabhAvanAH, tatra mAyayA paravipratAraNavacanaM vA'TTahAsahasanaM anibhRtAlApAzca gurvAdinA'pi saha niSTharavakroktyAdirUpAH kAmakathA kAmopadezaprazaMsA kAyaceSTA vAkceSTA paravismApakavividhollApAH tatkandarpabhAvanA 1, sAtarasaddhihetave yanmantrayogabhUtikarmAdikaraNaM tadAbhiyogikabhAvanA 2, yat zrutajJAnAdeH kevalinAM dharmAcAryasya saGghasya sAdhUnAM ca nindAkaraNaM tatkilbiSikabhAvanA 3, yannirantarakrodhaprasaraH, yacca puSTAlambanaM vinA'tItAdinimittakathanaM tadAsurIbhAvanA 4, yadAtmavadhArthaM zastragrahaNaM viSabhakSaNaM bhasmIkaraNaM jalapravezanaM bhRgupAtAdikaraNaM kAraNaM vinA tanmohabhAvanA 5 / 'nAhiyavAya'ti nAstikavAdaH, yathA-'nAsti jIvaH nAsti paralokaH nAsti puNyaM nAsti pApaM' ityAdikam 'nAhiyavAya'ti mAyayA paravipratAraNavacanaM vA 'na kriyate' na vidhIyate sAdhubhiryatra gaNe, tathA 'dhAvanaM' sAmAnyena vakragatyA gamanaM, yadvA 'dhAvanaM' akAle kAraNaM vinA varSAkalpAdikSAlanaM 'DevanaM' vegenAzvavadgamanaM kozikatApasavat, 'laGghanaM' vAhAdikollaGghanaM arhanmitrasAdhuvat, yadvA 'laGghanaM' parasparakalahena krodhAdinA zrAddhopari vA'nnapAnAdimocanaM, 'mamakAraH' mamatAkaraNaM vastrapAtropAzrayazrAddhAdiSu 'avarNoccAraNaM' avarNavAdakathanamarhadAdInAmiti // 82 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'jai hAsa kheDDa kaMdappa nAhavAyaM' F-prate / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam jatthitthIkarapharisaM, aMtariaM kAraNe'vi uppanne / diTThIvisa-dittaggI-visaM va vajjijjae gacche / / 83|| yatra strIkarasparzamantaritaM kAraNe'pi utpanne dRSTiviSa-dIptAgni-viSamiva varjayet gacche / / 83 // vyAkhyA - yatra gaNe 'strIkarasparza' sAdhvIhastasaGkaTTanaM, upalakSaNatvAtpAdAdisaMghaTTanaM 'aMtaria'miti vinA 'kAraNe'tti kAraNaM, atra dvitIyArthe saptamI, kaNTakarogonmattAdilakSaNam, 'api' samuccaye, kiMbhUtaM kAraNam ? - 'utpannaM' saMjAtaM, dRSTiviSasarpa-dIptAgni-viSamiva varjayet sa gacchaH / yadvA-yatra strIkarasparza gRhastharAmAkarapAdAdisaTTanaM 'antare' vastrAdivyavadhAne, atra prAkRtatvAdvibhaktipariNAmaH, kAraNe utpanne'pi dRSTiviSasarpadIptAgniviSamiva varjayet sa gaccha iti // 83 // bAlAe vuDDhAe, nattua duhiAi ahava bhaiNIe | na ya kIrai taNupharisaM, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM ||84|| bAlAyA vRddhAyA naptRkAyA duhitAyA athavA bhaginyAH / na ca kriyate tanusparzaH, gautama ! gacchaH sa bhaNitaH / / 84 / / vyAkhyA - 'bAlAyAH' aprAptayauvanAyAH 'vRddhAyAH' sthavirAyAH, upalakSaNatvAnmadhyamAyAH, evaMvidhAyAH 'naptakAyAH' sutasutAyAH 'duhitRkAyAH' sutAsutAyAH athavA 'bhaginyAH' yAmyAH, upalakSaNatvAnmAtuH putryAH kalatrasyetyAdigrahaNam 'tanusparzaH' asparzo na ca kriyate he indrabhUte! sa gacchaH / atra sUtre sparzaniSedha uktaH, evamanye zabdAdayo'pi tyAjyAH, yataH puruSasparzena puruSasya mohodayo bhavati na vA, yadi bhavettadA mandaH, na strIsparzavadutkaTaH, strIsparzena punaH puruSasya niyamAdbhavati mohodaya utkaTaH 1 / evaM striyAH strIsparza sati bhajanA, striyAH puruSasparzena niyamAnmohodayaH 2 / tathA puruSasya puruSazabdaM zrutvA bhajanA, puruSasyeSTe strIzabde zrute'vazyaM mohodayaH 3 / evaM striyA api bhAvanIyam 4 / tathaivamiSTe rUpe'pi jIvasahagate citrakarmAdipratimAyAM vA bhAvyam / sparza udAharaNAni yathA-"ANaMdapuraM nagaraM, jitArI rAyA, vIsatthA bhAriyA, tassa putto aNaMgo nAma, bAlatte acchirogeNa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIgacchAcAraprakIrNakam // gahio, niccaM ruyaMto acchai, annayA jaNaNIe niginnaTTiyAe ahAbhAveNa jANUruaMtare choDhuM uvagUhio, do'vi tesiM gujjhA paropparaM samaphiDiyA, taheva tuNhiko Thio, laddhovAo, ruyaMtaM puNo puNo taheva karei ThAyai ruyaMto, pavaDvamANo tattheva giddho mottuM piyaM vilapaMtI, pitA se mao, so rajje Thio, tahAvi taM mAyaraM paribhuMjai, sacivAIhiM bujjhamANovi No Thiotti // 1 // " tathA - "ego vaNio, tassa mahilA atIva iTThA, so vANijjeNa gaMtukAmo taM Apucchai, tIe bhaNiyaM-ahaMpi gacchAmi, teNa sA nIyA, sA guThviNI, samuddamajjhe viNaTuM pavahaNaM, sA phalagaM vilaggA, aMtaradIve laggA, tattheva pasUyA dAragaM, sa dArago saMvuDDo, sA tattheva saMpalaggA, bahuNA kAleNa annapavahaNe duruhittA saNagaramAgayA, tIe vuggAhio so - mA logavutteNa ahaM jaNaNitti kAuM pariccaiyavvA, sa logeNa bhaNNai-'agammagamaNaM mA karehi, pariccayAhi', tahAvi No pariccayatitti // 2 // " tathA - "vAsudevajyeSThabhrAtRjarAkumAraputrajitazatrurAjJaH zazakabhazakaputrau, tayorbhaginI devAGganAtulyA yauvanaM prAptA sukumAlikA, azivena sarvakulavaMze prakSINe te trayo'pi kumAratve pravrajitAH, sukumAlikA'tirUpatayA na bhikSAdyarthaM gantuM zaknoti, taruNAH pRSThata Agacchanti, tannimittamupAzraye'pyAgacchanti, gaNinyA guroH kathitaM, tadA guruNA svabhrAtarau rakSArthaM bhinnopAzraye tatpArve muktau, tau sahastrayodhinau, tayoreko bhikSAM hiNDati anyastAM rakSati, evaM bahukAle gate sati sAdhupIDAM dRSTvA tayA'nazanaM kRtaM, bahubhirdinaiH kSINA mUrchA gatA, mRteti kRtvA ekena sA gRhItA, dvitIyena tasyA upakaraNaM gRhItaM, sA mArge zItalavAtena gatamUrchA bhrAtRsparzena savedA jAtA, tathA'pi maunena sthitA, tAbhyAM pariSThApitA, tayorgatayoH sA utthitA, AsannaM vrajatA sArthavAhena gRhItA, svamahilA kRtA, kAlena bhikSArthamAgatAbhyAM bhrAtRbhyAM dRSTA, sasaMbhramamutthitA dattA bhikSA, tathA'pi munI tAM nirIkSamANau tiSThataH, tayoktaM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam ng 'kiM nirIkSathaH ?', tau bhaNataH- asmadbhaginI tava sadRkSA'bhUt, kintu sA mRtA, anyathA na pratyaya utpadyate AvayoH', tayoktaM-'satyaM jAnIthaH, ahameva sA', tayA sarvaM pUrvasvarUpaM kathitaM, tAbhyAM sA vayaHpariNatA sArthavAhAnmocitA dIkSitA Alocya svargateti // 84 // kiJca - jatthitthIkarapharisaM, liMgI arihAvi sayamavi karijjA / taM nicchayao goyama ! jANijjA mUlaguNabhaTTa ||85|| yatra strIkarasparza liGgI arho'pi svayamapi (svayameva) kuryAt / taM nizcayato gautama ! jAnIyAt mUlaguNabhraSTam // 85 // vyAkhyA - yatra=gaNe strIkarasparza 'liGgI' muniH, kiMbhUtaH ? - 'arhannapi' pUjAdiyogyo'pi svayamapi kuryAt taM gacchaM nizcayato he gautama! jAnIyAt 'mUlaguNabhraSTaM' paJcamahAvratarahitamiti pAThAntare tu - "jatthitthIkarapharisaM, aMtariyA kAraNevi uppanne / arihAvi karijja sayaM, taM gacchaM mUlaguNamukkaM // " sugamA // atra zrImahAnizIthapaJcamAdhyayanoktasAvadhAcAryasya dRSTAnto jJeya iti // 85 // athApavAdamAha - kIrai bIyapaeNaM, suttamabhaNiaM na jattha vihiNA u | uppaNNe puNa kajje, dikkhAAyaMkamAIe ||86|| kriyate dvitIyapadena sUtrAbhaNitaM na yatra vidhinA tu / utpanne punaH kArye dIkSA''taGkAdike // 86 // vyAkhyA - yetra=gaNe dvitIyapadena apavAdena sUtrAnuktam AgamApratipAditaM punaH dIkSA''taGkAdike kArya kAraNe utpanne vidhinApi na kriyate sa gacchaH / 'kIrai bIyapaeNaM suttami bhaNiya' mityapi pAThaH, anena pAThena gAthAvyAkhyAnaM yathA-yatra gacche 1. 'jANejjA' D-E-F-G-H-prateSu / 2. "kriyate' vidhIyate 'dvitIyapadena' utsargapadApekSayA'pavAdapadena 'suttamabhaNiya'mityatra makAro'lAkSaNikaH sUtre bRhatkalpAdau abhaNitaM-bhagavatA akathitaM sUtrabhaNitaM sAdhvIpade na na 'yatra' gaNe 'vidhivat' zAstroktaprakAreNa, tuzabdo'nekadravyakSetrakAlabhAvaprakArasUcakaH, 'utpanne' prakaTIbhUte punaH kArye mahAlAbhakAraNe, kiMbhUte kArye ?-dIkSAyAM gRhItAyAM dIkSA''taGkAdikaM tasmin AdizabdAdviSamavihArAdAviti, AtaGka Adiryatra tat, sa na gaccha iti / " iti pUrvamudrite, atra A-B-C-D pratAnusAreNaM saMyojitaH pAThaH / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 fcm zrIgacchAcAraprakIrNakam // dvitIyapadena utsargapadApekSayA'pavAdapadena sUtre=bRhatkalpAdau bhaNitaM bhagavatA kathitaM tad dIkSAtaGkAdikaM tasmin, AdizabdAd viSamavihArAdAviti, kArye=mahAlAbhakAraNe vidhinA=zAstroktaprakAreNa, tuzabdo'nekadravyakSetrakAlabhAvaprakArasUcakaH, na kriyate sAdhvInAM, sa na gaccha iti, tattvaM tu jinagamyamiti // atra kiJcinnizIthacUrNipaJcadazoddezakagataM yathA-"ettha sIso pucchaD-Agame ya pavvAvaNijjA ajjA ato saMsao kiM pariyaTTiyavvAo na pariyaTTiyavvAo ?, Ayario bhaNai-Natthi koi Niyamo, jahA avassaM pariyaTTiyavvAo Natthi vatti, jai puNa pavvAvettA ANAe parivati to mahAnijjarAe vaTTai, aha aNANAe u pAlei to atimahAmohaM pakuvvai, dIhaM saMsAraM Nivvattei, to keriseNa pariyaTTiyavvAo? ko vA pariyaTTaNe vihI ?, ato bhaNNai-sahU 1 bhIyaparisatti 2, etehiM dohiM padehiM caubhaMgo kAyavvo, sahU bhIyapariso 1 asahU bhIyapariso 2 sahU abhIyapariso 3 asahU abhIyapariso 4, tattha dhitibalasaMpuNNo iMdiyaNiggahasamattho thiracitto ya AhAruvahikhettANi ya tappAuggANi uppAeuM samattho eriso 'sahU' 1, jassa bhayA savvo sAhusAhuNivaggo Na kiMci akiriyaM karei bhayA kaMpai eriso 'bhIyapariso' 2, ettha paDhamabhaMgillassa parivaTTaNaM aNuNNAyaM, sesesu tisu bhaMgesu NANuNNAyaM, aha pariyaTuMti to cauguruM, so paDhamabhaMgillo jai jiNakappaM paDivajjao aNuvAvagassAsati jai jiNakappaM paDivajjai to caugurugA, aNNaM ca-jiNakappaThiyassa jA NijjarA tAo vihIe saMjatIo aNupAleyaMtassa viulatarA kiJca - mUlaguNehiM vimukaM, bahuguNakaliyaMpi laddhisaMpannaM / uttamakule'vi jAyaM, niddhADijjai, tayaM gacchaM ||87|| mUlaguNairvimukto, bahuguNakalito'pi labdhisampannaH / uttamakule'pi jAto, nirdhATayanti sa gacchaH // 87 / / vyAkhyA - 'bahuguNakalitaM' vijJAnAdiguNavRndasahitamapi 'bahulabdhisaMpannaM' anekA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . hAravastrAdyutpAdanalabdhikalitaM madhukSIrAzravAdilabdhiyuktaM vA 'uttamakule'pi jAtaM' ugrabhogAdike cAndrAdike vA kule jAtam utpannaM, evaMvidhaguNayuktamapi sAdhusAdhvIvarga 'mUlaguNaiH' prANAtipAtaviramaNAdibhiH vizeSeNa muktaM bhraSTaM vimuktaM yatrAcAryAH 'nirdhATayanti' tiraskAraM kRtvA svagaNAnniSkAzayantItyarthaH 'tayaM'ti sa gacchaH, upalakSaNAt styAnaddhinidrA'tiduSTasvabhAvalakSaNamapi niSkAzayantIti // 87 // jattha hiraNNa-suvaNNe, dhaNa-dhaNNe kaMsa-taMba-phalihANaM / sayaNANa AsaNANa ya, jhusirANaM ceva paribhogo ||88|| jattha ya vAraDiANaM, tattaDiANaM ca taha ya paribhogo / muttuM sukkilavatthaM, kA merA tattha gacchammi ? ||89|| yatra hiraNyasuvarNayo-rdhanadhAnyayoH kAMsyatAmrasphaTikAnAm / zayanAnAmAsanAnAJca, zuSirANAM caiva paribhogaH // 88 // yatra ca raktavastrANAM, nIlapItAdiraGgitavastrANAJca tathA ca paribhogaH / muktvA zuklaM vastraM, kA maryAdA tatra gacche ? // 89 / / vyAkhyA - yatra gaNe 'hiraNyasvarNayoH' tatra hiraNyaM rUpyaM aghaTitasvarNaM vA svarNaM caghaTitasvarNaM, tathA 'dhanadhAnyayoH' tatra dhanaM caturdhA-gaNimaM pUgaphalanAlikerAdikaM 1, dharimaM=guDAdi 2, meyaM ghRtAdi 3, pAricchedyaM mANikyAdi 4, atrAdyantabhedenAdhikAraH, dhAnyaM apakvayavagodhUmazAlimudgAdi caturviMzatividhaM, 'kaMsa'tti kAMsyAni=sthAlakaccolakAdIni pAtrANi 'taMba'tti tAmrANi-tAmrasambandhiloTTikAdIni sphaTikaratnamayAni bhAjanAdIni, upalakSaNatvAt kAcakapardikAdantAdibahumUlyAni pAtrANi, pAtrAdiSu ca pittalakAdivAlikAnAM bandhanAni teSAm / tathA coktaM nizIthasUtre AcArAGge ca-"je bhikkhU vA bhikkhuNI vA ayapAyANi vA 1 kaMsapA0 2 taMbapA0 3 tauyapA0 4 suvaNNapA0 5 rUppapA0 6 sIsagapA0 7 rIriyapA0 8 hArapuTapA0 tti = lohapAtrANi 9 maNikAyapA0 10 saMkhapA0 11 siMgapA0 12 daMtapA0 13 celapA0 14 selapA0 15 cammapA0 16 vairapA0 17 karei kareMtaM vA sAijjai, dharei dharataM vA sAijjai, paribhuMjai pari jaMtaM vA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // sAijjai, tassa cAummAsiyaM parihAraThANaM aNugghAtiyaM // [ni0 u0 11/sU0 12-3] je bhikkhU vA bhikkhuNI vA ayabaMdhaNANi vA 1 kaMsabaMdhaNANi vA 2 jAva 16 vairabaMdhaNANi vA 17 karei kareMtaM vA sAijjai jAva paribhujaMtaM vA sAijjai tassavi puvvapacchittaM / " [ni0 u0 11, sU0 4-5-6] 'sayaNAsaNa'tti zayanAnAM khaTvApalyaGkAdInAM AsanAnAM maJcikA-cAkalakAdInAM cazabdAdgupta phalakAdInAM paribhogo nirantaravyApAraNam / tathA yatra ca 'vAraDiANaM' ti AdyantajinatIrthApekSayA raktavastrANAM tattaDiyANaM'ti nIlapItavicitrabhAtibharatAdiyuktavastrANAM ca 'paribhogaH' sadA niSkAraNaM vyApAraH 'muktvA' parityajya 'zuklavastraM' yatiyogyAmbaramityarthaH, kriyata iti zeSaH, kA maryAdA ?, na kAcidapi tatra gaNe iti // 88-89 // kAMsyatAmrAdibhyaH svarNarUpyaM babanarthakArItyatastanniSedhaM dRDhayannAha - jattha hiraNNa-suvaNNaM, hattheNa parANagaM pi no chippe | kAraNasamappiyaMpi hu nimisakhaNaddhaMpi, taM gacchaM / / 90|| yatra hiraNyasuvarNe hastena parakIye'pi na spRzet / vyAkhyA - yatra gaNe 'hiraNyasvarNa' pUrvoktazabdArthaM sAdhuH 'hastena' svakareNa 'parANagaMpi'tti parakIyamapi parasambandhyapi 'na spRzet' na saMghaTTayet 'kAraNasamarpitamapi' kenApyagAriNA kenApi bhayasnehAdihetunA'rpitamapi 'nimeSakSaNArddhamapi' tatra nimeSo= netrasaJcAlanarUpaH, aSTAdazanimeSaiH kASThA, kASThAdvayena lavaH, lavapaJcadazabhiH kalA, kalAdvayena lezaH, lezaiH paJcadazabhiH kSaNaH, tayorarddhamapi sa gacchaH / yadvA-yatra parakIyamapi hiraNyasvarNaM hastena sAdhurna spRzet kAraNasamarpitamapi, bhAvArthastvayamkArye saMpUrNe kRte satItyarthaH, uktaJca nizIthapIThikAyAm-"vise kaNaga'tti visaghatthassa kaNagaM=suvaNNaM ghettuM ghasiUNa visaNigghAyaNaTThA tassa pANaM dijjai" [ni0 bhA0 394-cUrNI] tti // 10 // - - ga' iti pa mudrite, atra A-pratapAThaH / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam - athA''ryikAdvAreNa gaNasvarUpamAha - jattha ya ajjAladdhaM, paDiggahamAIvi vivihamuvagaraNaM / paribhuMjai sAhUhiM, taM goyama ! kerisaM gacchaM ||91|| yatra cAryAlabdhaM, patadgrahAdyapi vividhamupakaraNam / paribhujyate sAdhubhiH sa gautama ! kIdRzo gacchaH ? // 91 // vyAkhyA - yatra ca gaNe 'AryAlabdha' sAdhvIprAptaM patadgrahapramukhaM 'vividhaM' nAnAbhedamupakaraNaM paribhujyate sAdhubhiH kAraNaM vinA 'he gautama!' he indrabhUte !, sa kIdRzo gaccho ?, na kIdRzo'pIti / ___atra kiJcidupakaraNasvarUpaM nizIthato yathA-"je bhikkhU vA 2 gaNaNAtirittaM vA pamANAtirittaM vA uvahiM dharei, uvahiM dhareMtaM vA sAijjai tassa caulahuyaM" [u0 16, sU0 39] tathA - __"jo jiNakappio egeNaM kappeNaM saMtharai so egaM geNhai paribhuMjai vA, jo dohiM saM0 so do geNhai pari0, evaM tatiovi, jiNakappio vA jo acelo saMtharai so acelo ceva acchai, esa abhiggahaviseso bhaNio, eteNa adhikataravatthe Na hIliyamvo / jamhA jiNANaM esA ANA-savveNavi tiNNi kappA ghettavvA therakappiyANaM, jaivi apAueNa saMtharai tahAvi tiNNi kappA NiyamA ghettavvA [ni0 bhA0 5808-cUrNI] iti, jo sAmaNNabhikkhU tasseyaM vatthappamANaM bhaNiyaM, jo puNa gaNaciMtago gaNAvaccheyago so dullahavatthAdi dese duguNapaDoyAraM tiguNaM vA, ahavA jo atiritto uvaggahio vA so savvo gaNaciMtagassa pariggaho bhavai, mahAjaNo tti gaccho, tassa AvattikAle uvaggahakaro bhavissati" [ni0 bhA0 5811-5812-cUrNI] ti / tathA-"jesu khittesu cAummAsaM kayaM, tattha do mAsA vatthaM na geNhaMti, [ItaresiM pAsatthAiyANa jaM khettaM taM do mAse Na vajjijjati ] kiM kAraNaM ?, jeNa pAsatthAi vAsAsuvi uvagaraNaM geNhaMti, Na ya caupADivae puNo NiyamA viharaMti, teNa kAraNena tehiM suddhe asuddhe vA uvagaraNe gahie jaM sesagaM saDDhagA payacchaMti 1. 'athA''ryakAdvAreNa' iti pUrvamudrite, atra A-AdipratapAThaH / 2. ayaM koSThakAntargataH pATho nizIthabhASyacUrNyanusAreNa (bhA0 3259) bRhatkalpabhASyAnusAreNa (bhA0 4289) ca prakSiptaH, sa cAvazyakaH, na punarulabhyate atratyAsu sarvAsvapi hastapratiSu / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 fon zrIgacchAcAraprakIrNakam // taM sesagaM saMviggANaM Na kappai [ saMviggANaM kappai ?] ghettuM, saparakhettesu tatiyamAse geNhaMti, cikkhallapaMthA, vAsaM vA Novaramae, bAhiM vA asivaM dubbhikkhaM, evamAiehiM kAraNehiM caupADivae Na NiggayA tattha do mAsamajjhe koi vatthANi dejjA te paDisehaMti, dosu mAsesu puNNesu geNhaMti, jamhA je iha khitte vAsAvAsamavaTThiyA tesiM vatthe dAhAmotti saDyANa jo bhAvo so niggaesu vocchijjai, sAhUNaM vA je vatthA saMkappiyA te aNNasAdhUNaM aNNapAsaMDatthANaM vA deMti, appaNA vA paribhuMjaMti vA, bAlaasahugilANA sIyaM paDataM Na sahai, evamAiehi kAraNehiM dohiM mAsehiM apuNNehiMvi omatthagapaNagaparihANIe gahaNaM kAyavvaMti, uDubaddhe ya mAsakappaM jattha ThiyA tatthavi ukkoseNaM do mAsA pariharaMti, kAraNe omatthagapaNagaparihANIe geNhaMti" [ni0 bhA0 3258-3266-cUrNI] iccAi uvahivittharo nisIhadasamohesao Neotti // 11 // kiJca - aidullahabhesajjaM, balabuddhivivaDDaNaMpi putttthikrN| ajjAladdhaM bhuMjai, kA merA tattha gacchammi ? ||92|| atidurlabhabhaiSajyaM, balabuddhivivardhanamapi puSTikaram / AryAlabdhaM bhujyate, kA merA tatra gacche ? // 92 // vyAkhyA - 'atidurlabhaM' duSprApaM 'bheSajaM' tathAvidhacUrNAdikaM upalakSaNatvAdauSadhamapi balaM ca=zarIrasAmarthya buddhizca medhA tayovivarddhanamapi 'puSTikara' zarIraguNakaraM 'AryAlabdha' sAdhvyAnItaM yatra gaNe sAdhubhirbhujyate tatra 'kA merA' kA maryAdA ?, na kAcidityarthaH // 12 // ego egitthie saddhiM, jattha ciTThijja goyamA ! / saMjaie viseseNa, nimmeraM taM tu bhAsimo ||13|| eka ekAkistriyA sArdhaM yatra tiSThet gautama ! / saMyatyA vizeSeNa, niraM taM tu bhASAmahe // 93 // vyAkhyA - 'ekaH' advitIyaH sAdhuH ekAkinyA=raNDAkuraNDAdistriyA sArddha 1. asau pAThaH nizIthacUAdau samupalabhyate, saGgatazcApi, na puna atratyAsu hastapratiSu samupalabhyate / - - - - - - - - - - - - Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. 'yatra' gaNe rAjamArgAdau vA tiSThet he gautama !, tathA ekAkinyA saMyatyA sArddha "vizeSeNa' hAsyavikathAdibahuprakAreNa yatra gaNe sAdhubhiH paricayaH kriyate 'tu' punaH taM gacchaM 'nirmaryAdaM' jinAjJAvikalaM 'bhASAmahe' kathayAmaH, evaM taM gacchaM nirmaryAdaM sadguNavyavasthAvikalaM bhASayAma iti // 13 // daDhacArittaM muttaM, AijjaM mayaharaM ca guNarAsiM / ikko ajjhAveI, tamaNAyAraM, na taM gacchaM // 94|| dRDhacAritrAM muktAM AdeyAM mahattarAM sa guNarAzim / ekAkI adhyApayati, so'nAcAraH na sa gacchaH // 94 // vyAkhyA - dRDhaM cAritraM paJcamahAvratAdilakSaNaM yasyAH sA tathA tAM 'muktAM' niHspRhAM 'AdeyAM' loke AdeyavacanAM 'maiharaM'ti=matigRhaM guNarAziM sAdhvIM, cazabdAt mahattarAM, yadvA mahattarapadasthitAM sarvasAdhvInAM svAminImityarthaH, mahattarAsvarUpaM yathA "sIlatthA kayakaraNA kulajA pariNAmiyA ya gaMbhIrA / gacchANumayA vuDDA mahattarattaM lahai ajjA // 1 // " [ ] evaMvidhAmapyekAkinImAryAM 'ekaH' advitIyo muniH 'adhyApayati' sUtrato'rthato vA tantraM pAThayatItyarthaH, he ziSya ! tamanAcAraM jAnIhi, na taM gacchaM, 'muttuM 'ti pAThAntare yatra gaNe dRDhacAritraM madaharaM guNarAziM evaMvidhamAcAryaM muktvA parityajya, etaduktaM bhavati-evaMvidhaH kadAcidadhyayanoddezakAdikaM pAThayediti // 14 // ghaNagajjiya-hayakuhae-vijjUduggijjhagUDhahiyayAo | ajjA avAriAo, itthIrajja, na taM gacchaM / / 95|| jattha samuddesakAle, sAhUNaM maMDalIi ajjAo | goama ! ThavaMti pAe, itthIrajjaM, na taM gacchaM / / 96 / / ghanagarjitahayakuhakavidhudurgAhyagUDhahRdayAH / AryA avAritAH, strIrAjyaM, na sa gacchaH // 95 / / 1. 'ekko' H-prate / 2. 'ajjAveI' pUrvamudrite / 3. 'ya-kuhaya-vijjU goyamA ! saMjaIma vi dugijjha0' iti E-prate / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // yatra samuddezakAle sAdhUnAM maNDalyAM AryAH / gautama ! sthApayanti pAdau strIrAjyaM na sa gacchaH // 96 / / vyAkhyA - ghanasya garjitaM bhAvini durjeyaM, hayasya kuhakaM=udarastho vAyuvizeSaH, vidyut pratItaiva tA iva durgAcaM hRdayaM yAsAM tA AryA avAritAH svecchAcAriNyo yatra gaNe tat strIrAjyaM na tu sa gacchaH // 15 // yatra gaNe 'samuddezakAle' bhojanakAle sAdhUnAM maNDalyAM 'AryAH' saMyatyaH he gautama ! 'pAdau sthApayanti' maNDalImadhye AgacchantItyarthaH, tat strIrAjyaM jAnIhi tvaM, na taM gaccham / jao - ___ "akAle paidiNaM AgacchamANIe loyANaM saMkA bhavai, bhoyaNavelAe sAgAriyA'bhAveNa mokkalamaNeNa AlAve saMlAve bhavai, sAhUNaM cautthe saMkA bhavai, parupparaM pII bhavai, tao savve'vi sAhavo ajjAe aNuvaTuMti, ajjANurAgarattA na muNaMti appaNo sajjhAyapaDilehaNAiaM saMjamahANI, tao saMghADae saMjaie saMjamahANikAraNIe rajjaM bhavati, saMjaIe saMghADae rajjaM kuNamANIe payaThANIyAvi pahANapurisA rajjubaMdhaNabaddhabaillatullA bhavaMti, sAhUNaM ca duggaI phalaM bhavai, ao-'ussaggamaggeNa sAhUhi samaM bhoyaNavelAe aNNatthavi bahusaMsaggo saMjaIe na kAyavvo 'tti, sAhuNA'vi paDhamapaeNa saMjaINa maMDalIe egAgiNA na gaMtavvaM" [ ] ti // 16 // atha sanmunisadguNaprarUpaNena sadgaNasvarUpamAha - jattha muNINa kasAyA, jagaDijjaMtA vi parakasAehiM / necchaMti samuDheuM, suniviTTho paMgulo ceva ||97| dhammaMtarAyabhIe, bhIe saMsAragabbhavasahINaM | na uIraMti kasAe, muNI muNINaM tayaM gacchaM ||18|| kAraNamakAraNeNaM, aha kahavi muNINa uTThahi kasAe | udaevi jattha ruMbhahi, khAmijjai jattha taM gacchaM / 99|| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam // yatra munInAM kaSAyAH dIpyamAnA api parakaSAyaiH / necchanti samutthAtuM suniviSTaH paMgulazcaiva // 97 / / dharmAntarAyabhItAH bhItAH saMsAragarbhavasatibhyaH / nodIrayanti kaSAyAn munayaH munInAM sa gacchaH // 98 // kAraNena akAraNenAtha kathamapi munInAM uttiSThanti kaSAyAH / udaye'pi yatra rudhyante kSAmyante yatra sa gacchaH // 99 / / vyAkhyA - AsAM vyAkhyA yathA-yatra=gaNe manvante jAnanti tattvasvarUpamiti munayasteSAM munInAM paramarSINAM 'kaSAyAH' krodha-mAna-mAyA-lobharUpAH 'jagaDijjaMtAvi'tti dIpyamAnA api dhagadhagAyamAnaM kriyamANA api, kaiH ? - pareSAM= dAsadAsImAtaGgadvijAmAtyabhUpAlAdInAM kaSAyAH utkaTakrodhAdayastaiH parakaSAyaiH necchaMti samutthAtuM metArya-gajasukumAla-skandhakAcAryaziSyAdInAM kaSAyavat, 'ceva'tti yathArthe yathA 'su' iti atizayena niviSTaH sthitaH 'suniviSTaH' padamapi gantumasamartha ityarthaH 'paGgalaH' paGgaH utthAtuM na zaknotIti // 97 // agAdhasaMsArasAgare patatAM jIvAnAM dhatte iti dharmaH sarvajJoktajJAnadarzanacaraNarUpastasyAntarAyo nidrAvikathAkumatyAdivighnastasmAdbhItAH trastAH, tathA 'bhItAH' kampamAnAH, saMsaraNaM saMsAro= bhavabhramaNaM, garbhe vasanaM vasatiH garbhavasatiH, saMsArazca garbhavasatizca saMsAragarbhavasatI tAbhyAM, yadvA saMsAre caturgatyAtmake garbhavasatayastAbhya: 'nodIrayanti' prazAntAH santaH kuvAkyAdinA notthApayantItyarthaH, kAn ? - 'kaSAyAn' kodhAdIn munayo munInAM sa gacchaH / atra kaSAyodaye udAharaNAni vAcyAni, yathA-krodhe goghAtakamarukodAharaNaM 1, mAne'caMkAribhaTTodAharaNaM 2, mAyAyAM paNDvAryodAharaNaM 3, lobhe AryamaGgvAcAryodAharaNa 4 miti // 98 // tathA 'kAraNe' guruglAnazaikSAdivaiyAvRttyAdiprayojane sAraNavAraNanodanAdikAraNe vA 'akAraNe' bahiHprayojanAbhAve vA 'NaM' vAkyAlaGkAre, yadvA makAro'lAkSaNikaH kAraNAkAraNena, atha kathamapi 'munInAM' jJAtAgamatattvAnAM kaSAyavipAkavettRRNAM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 01 zrIgacchAcAraprakIrNakam // 'uTThihiti' utpadyante prakaTIbhavanti 'kaSAyAH' krodhAdayaH 'udaevi'tti utpadyamAnA api yatra 'ruMbhehiti' rudhyante kSAmyante ca yatra sa gacchaH // 19 // sIla-tava-dANa-bhAvaNa-cauvihadhammaMtarAyabhayabhIe | jattha bahU gIyatthe, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiaM ||100|| zIlatapodAnabhAvanAcaturvidhadharmAntarAyabhayabhItAH / yatra bahavo gItArthA gautama ! gacchaH sa bhaNitaH // 100 // vyAkhyA - dIyata iti dAnaM=supAtrAnukampAdikaM 1, zIlam aSTAdazadhA'brahmavarjanaM 2, tapyate'STaprakAraM karmAneneti tapaH ratnAvalIkanakAvalyekAvalImuktAvalIzreNivargadhanapramukhaSaSTyadhikazatatraya-360bhedabhinnaM, uktaJca zrIgaNividyAprakIrNake "mahA 1 bharaNi 2 puvvANi, tiNNi uggA viyAhiyA / . eesu tavaM kujjA, sabbhitarabAhiraM // 1 // tiNNi sayANi saTThANi, tavokammANi AhiyA / ugganakkhattajoesu, tesumannataraM kare // 2 // " [gaNi0 zlo0 35-36] iti, bhAvyate saMsArasvarUpamanityatvena cintyate'nayeti bhAvanA, ityevaMrUpasya caturvidhadharmasyAntarAyabhayabhItAH, sUtre tu bandhAnulomyAt 'sIlatavadANabhAvaNa'tti, yatroktalakSaNA bahavo gItArthAH sUtrArthajJAtAro bhavanti he gautama ! sa gaccho bhaNitaH / atrAnukampAdAne jayarAjodAharaNaM, supAtradAne subAhukumArodAharaNaM, zIle'naGgalekhodAharaNaM, tapasi skandhakakAlIdevyAdyudAharaNaM, bhAvanAyAM bharatodAharaNaM vAcyamiti // 100 // uktamuttamagaNasvarUpam, athAdhamAdhamagaNasvarUpamAha - jattha ya goyama ! paMcaNha, kahavi sUNANa ikkamavi hujjA | taM gacchaM tiviheNaM, vosiria vaijja annattha ||101 / / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . yatra ca gautama ! paJcAnAM, kathamapi sUnAnAmekamapi bhavet / taM gacchaM trividhena, vyutsRjya vrajedanyatra // 101 / / vyAkhyA - yatra gaNe ca he gautama ! 'paJcAnAM' gharaTTikA 1 udUkhala 2 cullaka 3 pAnIyagRha 4 sAravaNa 5 lakSaNAnAM kathamapi 'sUnAnAM' anAthAzaraNajIvavRndavadhasthAnAnAM khaTTikagRhasadRzAnAM madhye ekamapi bhavet taM 'gacchaM' adhamamunisamUha 'trividhena' manovAkkAyena kRtakAritAnumatyAtmakena 'vyutsRjya' parityaktvA 'vrajet' gacchet 'anyatra' satparamparAgatagaNa iti // 101 // sUNAraMbhapavattaM, gacchaM vesujjalaM na sevijjA | jaM cArittaguNehiM tu ujjalaM taM tu sevijjA ||102 / / sUnArambhapravRttaM, gacchaM veSojjvalaM na seveta / yazcAritraguNaiH tUjjvalastaM tu seveta // 102 // vyAkhyA - 'sUnArambhapravRttaM' SaDjIvamardanaparaM khaNDanyAdyadhikaraNakartAraM vA 'gacchaM' sAdhvAbhAsagaNaM, veSeNa kalpakambalIcolapaTTarajoharaNamukhapotikAdilakSaNanepathyena sAdhudravyaliGgenetyarthaH ujjvalaM sAgaraDaNDIravat paramazvetaM veSojjvalaM na seveta, duHkhalakSasaMsAravarddhakatvAt, kIdRzaM seveta ? ityAha - 'yaM' gaNaM 'cAritraguNaiH' samitiguptyAdiguNaiH 'ujjvalaM' niratIcAramAlocitAtIcAraM vA tuzabdAd dravyaliGgena malinamapi, taM gaNaM seveta, tuzabdAt tadgatamunInAM vaiyAvRttyAdikamapi kurvIta, saMsArakSayahetukatvAditi // 102 // jattha ya muNiNo kayavikayAI kuvvaMti saMjamabbhaTThA / taM gacchaM guNasAyara ! visaM va dUraM pariharijjA ||103|| yatra ca munayaH krayavikrayAdi kurvanti saMyamabhraSTAH / taM gacchaM guNasAgara ! viSamiva dUrataH pariharet // 103 / / vyAkhyA - yatra gaNe 'munayaH' sAdhuveSaviDambakAH pravacanopaghAtakArakAH AtmaklezakArakAH 'kaya'tti mUlyena vastrapAtrauSadhaziSyAdikaM svIkurvanti 'vikkayAI'ti 1. 'na vAsijjA' E-F-G-prate / 2. 'saMjamubbhaTThA' H-prate / 3. 'dUre' E-prate / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 0 zrIgacchAcAraprakIrNakam malyenAnyeSAM vastrapAtrajapamAlAdikamarpayanti, 'jattha ye'tyatra cakArAdanyaiH krayavikrayAdikaM kArApayanti kurvantamanyamanumodayanti ca, kiMbhUtAH ? - saMyamAt= pRthivyAdisaptadazavidhAt bhraSTAH sarvathA yatanAtatparatArahitAH, dUrIkRtacAritraguNA ityarthaH, 'taM' pUrvoktasvarUpaM 'gacchaM' gaNaM guNAnAM jJAnAdiguNAnAM sAgaraH samudro guNasAgarastasyAmantraNaM 'he guNasAgara !' he ziSya ! 'viSamiva' halAhalaviSamiva 'dUra' adarzanaM yathA syAttathA pariharet / atra viSaM tUpamAmAnaM yena 'viSAdekamaraNaM bhavati na vA, paraM guNabhraSTagacchasaGgAt kumatigrastagaNasaGgAccAnantAni janmamaraNAni anante saMsAre bhavantIti // 103 // AraMbhesu pasattA, siddhaMtaparaMmuhA visayagiddhA | muttuM muNiNo goyama ! vasijja majjhe suvihiyANaM ||104|| ArambheSu prasaktAH siddhAntaparAGmukhA viSayagRddhAH / muktvA munIn gautama ! vaset madhye suvihitAnAm // 10 // vyAkhyA - ArambheSu pRthivyAdhupamardaneSu bahuvacanAt saMrambhasamArambhayorapi grahaH teSu prakarSaNa manovAkkAyavyApAreNa saktAH tatparAH prasaktAH, yadvA ArambheSu= jIvopamardakAriSu parigrahAdiSu saktAH=melanapAlanAditatparAstAn, siddhAnteSu= AcArAGgAdizrutaratneSu parAGmukhAH viparItavaktrAH, taduktAnuSThAnalezazUnyatvAt tatparijJAnazUnyatvAcca, viSayo dvidhA - kAmarUpo bhogarUpazca, tatra kAma: zabdarUpalakSaNaH bhogo=gandharasasparzarUpastasmin gRddhAn muktvA munIn he gautama ! 'vaset' nivAsaM kuryAditi, madhye, keSAM ? - suSTha-manovAkkAyena zobhanamanuSThAnaM vihitaM niSpAditaM yaiste suvihitAsteSAM suvihitAnAmiti // 104 // tamhA sammaM nihAleu, gacchaM sammaggapaTTiyaM / vasijjA pakkha mAsaM vA, jAvajjIvaM tu goyamA ! ||105|| tasmAtsamyag nibhAlya, gacchaM sanmArgaprasthitam / vaseta pakSaM mAsaM vA, yAvajjIvaM tu gautama ! // 105 / / 1. 'viSAdika(nA)maraNaM' iti pUrvamudrite, atra A-AdipratapAThaH / - - - - - - - - - - - - - - - Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. - vyAkhyA - yasmAtpUrvoktagaNanivasanamanantasaMsArabhramaNakAraNamuktaM tasmAt 'samyak sarvaprakAreNa 'nibhAlya' kuzAgrIyabuddhyA paryAlocya 'gacchaM' munigaNaM sanmArgaprasthitaM mokSapathaM prati calitamityarthaH 'vaset' gurvAjJayA tiSThet pakSaM yAvat, mAsaM yAvat, vAzabdAnmAsadvayAdikaM yAvat, yAvajjIvaM vA he gautama ! // 105 // khuDDo vA ahavA seho, jattha rakkhe uvassayaM / taruNo vA jattha egAgI, kA merA tattha bhAsimo ? ||106|| kSullo vAthavA zaikSo yatra rakSet upAzrayam / taruNo vA yatra ekAkI kA maryAdA tatra bhASAmahe ? // 106 / / vyAkhyA - yatra gaNe 'kSullaH' bAlarUpaH vAzabdaH pUraNe athavA 'zaikSaH' navadIkSitaH 'rakSet' sadA pratipAlayet upAzrayaM sAdhuvasanasthAnaM vA=athavA 'taruNo' yuvA sAdhuryatraikAkI upAzrayaM rakSet, tatra gaNe kA maryAdA kAM jinagaNadharAjJAM bhASAmahe vayaM ?, bahudoSakAraNatvAt, tathAhi - ego khuDDo ramai ramamANassa aNNe dhuttAiyA uvahiM haraMti, bAlassa vA bholaviUNa aNNattha gacchaMti, vasahIe vA kayAvi DajjhamANAe khuDDo vatthAIgahaNatthaM pavisati tattha balaitti, sappo vA Dasai, naDAiyapecchaNatthaM ca gacchijjA, evamAI bAle dosA 1 / sehe tu kayAI sagharaM gacchejjA annattha vA gacchejjA, ammApiyaro aNNo vA sayaNo kayAi milijjA sa heNa roijjA, bhAsAsamiI vA bhaMjijjA, uDDAhaM vA karijjA, evamAi sehe dosA 2 / taruNe puNa kayAI mohodaeNaM hatthakammaM karijjA, aMgAdANaM vA kiDDAe cAlijjA, kayAI egaM taruNaM bahUio raMDAkuraMDAo AgacchaMti cautthaM bhaMjijjA, uDDAhaM vA karijjA, mohodaeNa gacchaM muttUNa gacchijja vA, evamAI egAgissa khuDDAiyassa dosA" nisIhacuNNIo [ ] tti // 106 // jattha ya egA khuDDI, egA taruNI u rakkhae vasahiM / goyama ! tattha vihAre, kA suddhI baMbhacerassa ||107|| 1. 'bhramaNakAraNaM muktvA ' iti pUrvamudrite, atra A-AdipratapAThaH / 2. 'khuDDo vuDDo tahA seho' iti D-E-F H-prate / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIgacchAcAraprakIrNakam - yatra caikAkinI kSullikA ekAkinI taruNI tu rakSati vasatiM / gautama ! tatra vihAre, kA zuddhiH brahmacaryasya ? // 107 // ___ vyAkhyA - yatra ca sAdhvIgaNe ekA kSullikA ekA taruNI ca, tuzabdAnnavadIkSitA ca, rakSati vasatiM he gautama ! tatra 'vihAre' sAdhvIcaryAyAM 'kA zuddhiH' kA nirmalatA 'brahmacaryasya' turyavratasya ?, api tu na kA'pItyarthaH / itthavi dosA-kayAi vasahIe egA khuDDI kiDDijjA koi avaharijja vA balAu vA koi sevijjA iccAi bahudosA 1 / taruNIe dosA mohodaeNa phalAdiNA cautthaM sevijjA, egAgiNiM daTThaNa taruNA samAgacchaMti, hAsAiyaM kuvvaMti, aMge vA laggati tao uDDAho bhavati, tapphAsAo vA mohodao bhavati, sIlaM bhaMjijja vA, gabbho vA bhavati, jar3a gAlai to mahAdoso bhavai, aha vaDDai to pavayaNe mahAuDDAho bhavati, ahavA puvvakIliyaM samaramANI vessAiyaM vA daTTaNa gacchaM muttUNa egAgI taruNI sAhuNI gacchijjA, evamAI dosA bhavaMti, to uvassae egA taruNI Na muttavve" ] ti // 107 // jattha ya uvassayAo, 'bAhiM gacche duhatthamittaMpi / egA rattiM samaNI, kA merA tattha gacchassa ? ||108 / / yatra copAzrayAt bahirgacched dvihstmaatraampi| ekAkinI rAtrau zramaNI, kA maryAdA tatra gacchasya ? // 108 // vyAkhyA - yatra ca gaNe upAzrayAbahirekAkinI rAtrau 'zramaNI' sAdhvI dvihastamAtrAmapi bhUmiM gacchet tatra gacchasya kA maryAdA ? / itthavi dosA-"kayAI paradArasevakA rayaNIe egAgiNiM dRTThaNa harijjA, uDDAhaM vA karaMti, pacchannaM vA rAyAI bhamamANo saMkijjA-kA esA ?, corAvi avaharaMti, vatthAIyaM vA giNhaMti, ahavA kayAI guruNIe pharusaM coyaNaM saMbharamANI puvvakIliyaM vA rayaNIe visesao saMbharai, to egAgiNI katthavi gacchijjA, iccAi dosamUlaM NAUNa rayaNIe egAgiNIe samaNIe uvassayAo bAhiM sayA na gaMtavvaM" [ ] ti // 108 // - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'rAI' A-D-prte| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fon zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam 0 jattha ya egA samaNI, ego samaNo ya jaMpae soma ! | niyabaMdhuNA vi saddhiM, taM gacchaM gacchaguNahINaM ||109|| yatra ca ekAkinI zramaNI ekAkI sAdhuzca jalpate saumya ! / nijabandhunApi sArkI, taM gacchaM gacchaguNahInam // 109 // vyAkhyA - yatra cotsargeNaikAkinI zramaNI=muNDI ekAkinA nijabandhunA'pi sArdhaM jalpati, yadvA ekAkI sAdhunijabhaginyA'pi sArdhaM jalpati, he saumya ! = he gautama ! taM gacchaM gacchaguNahInaM jAnIhi, yata ekAkinyA sArdhaM jalpanena bahudoSotpattirbhavati, kaamvRttermlintvaaditi| tathA ca sAdhvInAM jalpanena prItyAdayo bhavanti, uktaJca - "saMdasaNeNa pII 1 pIIu raI 2 raIu vIsaMbho 3 / / vIsaMbhAo paNao 4 paNayAvi a bhavai paDibaMdho 5 // 1 // " [ ] sAdhvInAM saMdarzanena sAdhUnAM prItirutpadyate 1, prItyA cittasamAdhAnaM 2, tato vizrambho vizvAsaH 3, vizvAsAtpraNayaH snehaH 4, tasmAtpratibandhaH 5 // 1 // "jaha jaha karesi nehaM taha taha neho a vaDDai tumaMsi / teNa naDiomi baliyaM jaM pucchasi dubbalatarosi // 1 // " [ ] he sAdhvi ! yathA yathA tvaM mama snehaM saMpAdayasi tathA 2 mama tvayi sneho varddhate, tena snehena naTito'smi yattvaM pRcchasi durbalataro'si // 2 // "iya saMdaMsaNa-saMbhAsaNeNa saMdIvio mayaNavaNhI / baMbhAI guNarayaNe Dahai aNicchevi pamayAo // 1 // " [ ] iti, strINAM raNDAkuraNDAdInAM sAdhvInAM muNDIveSadhAraNInAM sAdhusaMyamanRpaviSakanyakAnAM ca saMdarzanasaMbhASaNena saMdIpito madanavahnirbrahmacaryAdIn guNaratnAn pramAdAt anicchato'pi sAdhordahatIti // 109 // jattha jayAra-mayAraM, samaNI jaMpai gihatthapaccakkhaM | paccakkhaM saMsAre, ajjA pakkhivai appANaM ||110|| 1. 'somma' D-G-prate / - - - - - - Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIgacchAcAraprakIrNakam // yatra jakAramakAraM, zramaNI jalpati gRhasthapratyakSam / pratyakSaM saMsAre, AryA prakSipati AtmAnam // 110 // vyAkhyA - yatra yakAraM jakAraM vA makAraM ca, tatra yakArajakAre yathA-duSTastava yoniryena tvamutpannA, yAhi zaThena sArddhaM yoginI bhava, kiM tava lagno yakSaH ?, tvAM yAkinI bhakSayati ?, tava jananI mRtA tava janako mRtaH, re ! joSaM kuru, kiM janmAntare yakSiNI bhaviSyasi ?, makAraM yathA-mriyatAM, mariSyati tava guruNI, mRtastava guruH, mukhaM mA darzaya, duSTaM mukhaM kRSNaM kuru, tava mukhe viSThA patiSyati, cintAM mA kuru, mukhaM lAtvA gaccha itaH, ityAdivacanapUrvakaM 'zramaNI' zrIjinapravacanadamanI 'jalpati' bADhasvareNa kutsitaM vaktItyarthaH 'gRhasthapratyakSaM' gRhasthAnAM zravaNaM yathA syAttathA pratyakSa sAkSAt bhavaparamparAkoTisaGkale 'saMsAre' caturgatyAtmake 'AryA' sAdhvyAbhAsaveSA veSaviDambikA 'prakSipati' pAtayatItyarthaH 'AtmAnaM' svayamiti // 110 // jattha ya gihatyabhAsAhiM, bhAsae ajjiA suruThThAvi / taM gacchaM guNasAyara ! samaNaguNavivajjiyaM jANa ||111|| yatra ca gRhasthabhASAbhiH bhASate AryA suruSTA'pi / taM gacchaM guNasAgara ! zramaNaguNavivarjitaM jAnIhi // 111 / / vyAkhyA - yatra gaNe ca 'gRhasthabhASAbhiH' sAvadyarUpAbhirbhASate, gRhasthAnAM yathAtava gRhaM jvalatu, tava putro yamagRhe gacchatu, tvaM tavAmbA'pi zAkinyau staH, sAdhvInAM yathA-tava zabaM karSayAmi, tava dantapatiM pAtayAmi, tava caraNau karttayAmi, tava jaThare'gnikSepaM kuru re zAkini ! re raNDe !, ityAdi bhASate, AryikA adhamA muNDI suruSTA=atizayena krodhAgninA jvalitA, apizabdAt svabhAvasthA'pi gRhasthabhASAbhirbhASate-tava gRhaM patitaM dRzyate kathaM tatrodyamaM na kuruSe ?, tava putrI vRddhA'sti varagaveSaNaM kuru tvaM, tvayA suSTha kRto vivAhaH, tava putravadhUTI bhavyA'sti, tava gRhe mahiSI durbalA'sti, yautakaM kathaM na dadAsi ? vadhvA ANakaM kathaM na - - - - - - - - 1. 'bhAsAi bhA0' D-G-prate / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 on zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . kriyatAm ? ityAdirUpAmiti, taM gacchaM he guNasAgara ! zramaNaguNavivarjitaM 'jAnIhi' avagaccha, anyat kiM kathyate ? iti // 111 // gaNigoama ! jA uciaM, seyaM vatthaM vivajjiuM / sevae cittaruvANi, na sA ajjA viyAhiyA ||112 / / gaNin gautama ! yA ucitaM zvetavastraM vivarNya / sevate citrarUpANi, na sA AryA vyAhRtA // 112 // vyAkhyA - he gaNigautama ! 'yA' AryA ucitaM zvetaM sAdhvIyogyaM 'vastraM' vasanaM 'vivarya' parityajya sevate 'citrarUpANi' vividhabharatAdiyuktAni vastrANi, yadvA citrANi AzcaryakarANi rUpANi gUla-phuddadvikA-kamalAdIni yeSAM tAni citrarUpANi bahumUlyavastrANi sAdhvyayogyAni na sA 'AryA' sAdhvI 'vyAhRtA' mayA, na kathitetyarthaH, kintu sA jinapravacanoDDAhakAriNIti // 112 // sIvaNaM tunnaNaM bharaNaM, gihatthANaM tu jA kare | tillauvvaTTaNaM vA vi, appaNo ya parassa ya ||113 / / sIvanaM tunnanaM bharaNaM, gRhasthAnAM tu yA karoti / tailodvartanaM vApi, AtmanazcA'parasya ca // 113 / / vyAkhyA - yA AryA sIvanaM khaNDitavastrAdeH tunnanaM jIrNavastrAdeH bharaNaM kaJcakaTopikAkuJcikAdInAM bharatabharaNaM gRhasthAnAM, tuzabdAd gRhasthagRhadvArAdirakSaNAni karoti, tathA ca yA tailena upalakSaNatvAt ghRtadugdhatarikAdinA 'udvarttanaM' aGgopAGgAnAM mardanaM tailodvarttanaM, apizabdAdaGgakSAlana-vividhamaNDanAdikaM karoti subhadrA''ryAdivat 'Atmanazca' svasya 'parasya ca' gRhasthabAlakAdeH, sA "pAsatthA pAsasthavihAraNI usannA usannavihAraNI kusIlA kusIlavihAraNI"tyAdidoSAnvitA'vagantavyeti // 113 // gacchai savilAsagaI, sayaNIaM tUliaM sabibboaM / uvvaTTei sarIraM, siNANamAINi jA kuNai ||114|| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIgacchAcAraprakIrNakam // gacchati savilAsagatiH zayanIyaM tUlikAM ca sabibbokam / udvarttayati zarIraM snAnAdIni yA karoti // 114 // vyAkhyA - 'gacchai savilAsagaI'tti atrApi bibbokazabdasya parAmarzaH, yA AryA bibbokapUrvakaM yathA syAttathA 'savilAsagatirgacchati' vilAsasamanvitayA gatyA rAjamArgAdau paNyAGganAvat paribhramatItyarthaH, bibbokavilAsayorlakSaNaM yathA "iSTAnAmarthAnAM praaptaavbhimaangrvsmbhuutH| strINAmanAdarakRto bimboko nAma vijJeyaH // 1 // sthAnAsanagamanAnAM hastabhrUnetrakarmaNAM caiva / utpadyate vizeSo yaH zliSTaH sa tu vilAsaH syAt // 2 // " [praznavyA sU027-vRttau] anye tvAhuH -"vilAso netrajo jJeyaH" / tathA zayanIyaM=maJcakAdirUpaM karoti, kiMbhUtaM ?-DamarukamaNinyAyena sakAro'trApi yojyaH 'satUlIya'ti guptadavarakasahitaM, punaH kiMbhUtaM ?- sabibbokaM' gallopadhAnasahitaM, uktaJca kalpe-"ubhao bibboyaNe" ubhayataH ziro'ntapAdAntAvAzritya 'bibboyaNe'tti upadhAne gUNDake yatreti, tathA 'udvarttayati' piSTikAdinA mardayatItyarthaH 'zarIraM' svavapuH, snAnAdIni AdizabdAdvilepanamaGge kaNThe puSpamAlAdi haste tAlavRntAdikaM dhUpanaM vastrAdeH dRzoraJjanaM dantakASThamityAdikaM yA karoti sA AryA noktA zrIvarddhamAnasvAminA, kintu veSaviDambanI jinAjJAkandalIkuThArikA pravacanamAlinyakAriNI anAcAriNI samyaktvatarukariNI pramAdasaraNiH munimanobhaGgakAriNI satsAdhuyodhavAruNIti // 114 // gehesu gihatthANaM, gaMtUNa kahA kahei kAhIyA / taruNAi ahivaDate, aNujANe sAi paDiNIyA ||115|| gRheSu gRhasthAnAM gatvA kathAM kathayati kaathikaa| taruNAdIn abhipatataH anujAnAti sA pratyanIkA // 115 / / vyAkhyA - gRheSu gRhasthAnAM gatvA 'kathAM' dharmAbhAsakathAM saMsAravyApAraviSayAM 1. 'jANe jA u sA paDaNI' A-D-G-prate / - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam l 75 vA 'kathayati' vacanavilAsena vistArayatItyarthaH, 'kAhIyA'tti 'kathikA' kathAkathikA''ryA / tathA yA ca taruNAdIn puruSAn 'ahivaDate'tti 'abhimukhamAgacchataH' sanmukhamAgacchamAnAn 'anujAnAti'=AgamyatAM, bhavatAmAgamanaM bhavyaM, bhavyamasmadIyasthAnajAtaM sthIyatAM, gamanaprastAve punarAgamanaM vidheyaM, paratvaM na cintanIyaM, asmadyogyaM kAryaM jJApyamityAdikaM vacanADambaraM karotItyarthaH, sAmuNDI, ikAraH pAdapUraNe, pratyanIkamiva pratisainyamiva yA sA pratyanIkA gurugacchasaGghapravacanasya pratikUlavidhAnAditi // 115 // kiJca - vuDDANaM taruNANaM, rattiM ajjA kahei jA dhammaM / sA gaNiNI guNasAyara ! paDiNIA hoi gacchassa ||116|| vRddhAnAM taruNAnAM rAtrau AryA kathayati yA dharmaM / sA gaNinI guNasAgara ! pratyanIkA bhavati gacchasya // 116 / / vyAkhyA - 'vRddhAnAM' jarAjIrNAnAM puruSANAM 'taruNAnAM' manmathavayaHprAptAnAM upalakSaNatvAnmadhyamavayaHprAptAnAM 'ratti'ti rAtrau nizAyAM yA''ryA kathayati dharmaM sA 'gaNinI' mukhyasAdhvI he guNasAgara ! pratyanIkA bhavati gacchasya / yadi ca gaNinyAH puMsAM rAtrau dharmakathane gaNasya pratyanIkatvaM jAyate tadA'nyasAdhvInAM kA kathA ?, nanu vizeSataraM bhavati pratyanIkatvamiti // 116 // jattha ya samaNINa-masaMkhaDAI gacchaMmi neva jAyaMti / taM gacchaM gacchavaraM, gihatthabhAsAu no jattha ||117|| yatra ca zramaNInAmasaMkhaDAni gacche naiva jAyante / sa gacchaH gacchavaraH gRhasthabhASAstu na yatra // 117 / / vyAkhyA - yatra-gaNe, cAt saGghATake'pi 'zramaNInAM' mokSamArgapravRttasAdhvInAM 'asaMskRtAni' parasparaM gRhasthasArddha vA svagaNamunisArddha svasaGghATakamunivargasArddha vA kalahagAlipradAnAvarNavAdAdIni 'naiva jAyante' kadA'pi naivotpadyante taM 'gacchaM' gaNaM 'gacchavaraM' gaNapradhAnam, tathA ca yatra gaNe 'gRhasthabhASA:' pUrvoktasAvadyarUpAH, yadvA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 - zrIgacchAcAraprakIrNakam // "mAmA AI bApa bhAI bAI beTI" ityAdikA nocyante sa gaccho gacchavara iti // 117 // jo jatto vA jAo, nAloyai divasapakkhiyaM vAvi | sacchaMdA samaNIo, mayahariyAe na ThAyaMti ||118|| yo yAvAn vA jAtaH nAlocayanti daivasikaM pAkSikaM vApi / svacchandAH zramaNyaH mahattarikAyA na tiSThanti // 118 // / vyAkhyA - yo yAvAniti 'jAtaH' utpannastaM tathA 'nAlocayati' na guroH kathayati, tathA daivasikaM pAkSikaM vA, apizabdAccAturmAsikaM sAMvatsarikaM cAtIcAraM nAlocayati, tathA 'svacchandAH' svecchAcAriNyaH zramaNyo 'mahattarikAyAH' mukhyasAdhvyAH AjJAyAM na tiSThanti sa gaccho mokSapadasAdhako na, kintUdarapUraka eveti // 118 // viMTaliANi pauMjaMti, gilANa-sehINa neva tappaMti / aNagADhe AgADhaM, karaMti AgADhi aNagADhaM ||119|| viTalikAni prayuJjante, glAnazaikSyAn naiva tarpayanti / anAgADhe AgADhaM kurvanti AgADhe anAgADham // 119 / / vyAkhyA - "viNTalikAni' nimittAdIni, yadvA 'veNTalikAni' yantramantrAdIni 'prayuJjanti' prarUpayantItyarthaH 'glAnikAnAM' rogiNInAM 'sehINa'tti navadIkSitasAdhvInAM 'neya tappaMti'tti auSadhabheSajavastrapAtrajJAnAbhyAsAdinA cintAM na kurvantItyarthaH / tathA AgADham avazyakarttavyaM sarpabhakSitaviSamUrchitamaraNAntazUlAdipIDitapratijAgaraNAdikam, na AgADhamanAgADham tasmin anAgADhe kArye 'AgADhaM' avazyakartavyamiti kRtvA kurvantItyarthaH, tathA 'AgADhe' pUrvavarNitasvarUpe kArye anAgADhaM kAryaM kurvanti, *tadanucitaM pratijAgaraNaM kurvantItyarthaH*, yadvA 'aNagADhe'tti AcArAGgAdianAgADhayogAnuSThAne 'AgADhaM 'ti bhagavatIpramukhamAgADhayogAnuSThAnaM kurvanti, tathA AgADhayogAnuSThAne'nAgADhayogAnuSThAnaM kurvanti ca // 119 // 1. 'dAu va savaNe maya0' F-prate / 2. 'neya' E-F-G-H-prate, 'neva tippaMti' D-prate / 3. ' .......' etaccinhAntargataH pAThaH pUrvamudrite nopalabhyate, atra A-AdipratAnusAreNa vinyastaH / - - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ofen zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam ng tathA - ajayaNAe pakuvvaMti, pAhuNagANa avacchalA / cittalayANi a sevaMte, cittA rayaharaNe tahA ||120|| ayatanayA prakurvanti praaghuurnnikaanaamvtslaa| cittalAni ca sevante, citrANi rajoharaNAni tathA // 120 / / vyAkhyA - 'ayatanayA' jIvayatanAM vinetyarthaH 'pakuvvaMti'tti prakarSeNa= manovAkkAyena bhikSATanabhojanamaNDalyuddharaNasthaNDilagamanagrAmAnugrAmaparibhraNavasatipramArjanapratilekhanA''vazyakAdikaM kurvanti, yadvA na vidyate yatanA=AcaraNenAtha SaTkAyaparipAlanA yatra sA ayatanA kevaladravyaliGgadhAraNA tayA prakurvanti jaTharapUraNArthaM rAmAdyAvarjanAdikamiti, tathA 'prAghUrNakAnAM' grAmAntarAgatAnAM mArgazramasaMyuktAnAM kSutpipAsApIDitAnAM sAdhvInAM 'avacchala'tti nirdoSabhavyAnnapAnAdinA bahumAnapUrvakaM bhaktiM na kurvantItyarthaH, tathA 'cittaliANi'tti citritAni= nAnAcitrasaMyuktAni vastrakambalIpAtradaNDAdIni, yadvA 'cItalikAni' caukacItalikApAcIkA-sArapAsakAdIni 'sevante' svayaM pravartayantItyarthaH, cazabdAddhaste minthyikA, caraNe'laktakuGkamAdi, kaNThe hArakAdi ityAdi kAmAGgAni sevanti, tathA rajoharaNe 'cittA' iti citrANi bAhyAbhyantarapaJcavarNagullAdikarSaNAni kurvantIti, he gautama ! tA anAryA ucyanta iti // 120 // gai-vibbhamAiehiM, AgAravigAra taha pagAsaMti | jaha 'vuDDaNa moho, samuIrai kiM tu taruNANaM ? ||121 / / gativibhramAdibhiH AkAravikAra tathA prakAzayanti / yathA vRddhAnAM mohaH samudIryate kiM tu taruNAnAm ? // 121 / / vyAkhyA - yA AryA 'gativibhramAdikaiH' gamanavilAsAdikaiH AkArazca= sthUladhIgamyadigavalokanamukhanayanAdiceSTA vikArazca stanakakSAdipradeze hastA1. 'pagAsiMti' A-D-E-F-G-H-prate / 2. 'jaha kamaDhagANa moho' F-prate, 'jaha kabba(ppa)DhagANa mojJe' E G-prate / 3. 'vaDANavi moho' D-H-prate / - - - - - - - - Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // gulyAdikSepaNaM AkAravikAraM taM 'tathA prakAzayanti' tathA prakaTIkurvanti yathA 'vRddhAnAmapi' sthavirANAmapi 'mohaH' vedodayaH kAmAnurAga ityarthaH 'samudIrai'tti tatkSaNa evotpadyate, 'tuH' punararthe, kiM punastaruNAnAM sAdhUnAm ? iti, he saumya ! tAH sAdhvyo na, kintu naTya iti // 121 // bahuso uccholiMtI, muha-nayaNe hattha-pAya-kakkhAo | giNhei rAgamaMDala, soiMdia taha ya kabbaTTe ||122|| bahuzo uccholayanti mukhanayanAni hastapAdakakSAH / gRhNanti rAgamaMDalaM zravaNendriyaM tathaiva kalpasthAH // 122 // vyAkhyA - 'bahuzaH' kAraNaM vinA vAraMvAraM 'uccholitI'ti kSAlayantItyarthaH 'mukhanayane' vaktrAkSiNI hastapAdakakSAzca / tathA ca yA''ryA 'giNhei'tti parebhyo rAgajJebhyo 'gRhNanti' zikSante 'rAgamaNDalaM' zrIrAga 1 gaUDI 2 malhAra 3 kedArau 4 mAlavIguDau 5 sindhuu 6 dezAkha 7 AsAurI 8 adharasa 7 kAlherau 8 bhUpAla 9 sAmerI 10 mAraUNI 11 mevADau 12 rAmagirI 13 kedAragauDI 14 madhurAga 15 prabhAtI 16 sabAba 17 velAulI 18 vasaMta 19 nATa 20 dhanyAsI 21 ityAdikaM rAgasamUhaM 'tahaya'tti ca punastadrAgamaNDalaM gRhItvA 'tathA' tena prakAreNa karoti yathA 'kabbaDe'tti prAkRtatvAdvibhaktipariNAmaH, taruNapuruSANAM, yadvA 'kabbaTTe'tti samayabhASayA bAlakAsteSAmapi 'soiMdiya'tti zrotrendriyaM zravaNendriyaM paramasantoSaM prApnoti / yadvA 'giNhai'tti gRhNanti karacAlanena tathA vAdayanti rAgamaNDalaM cAGgapramukhaM yathA bAlataruNAdInAM zravaNendriyaM toSaM yAtIti, yadvA rAgamaNDalaM zrotrendriyeNa gRhNanti, tathA ca gRhasthabAlakAn krIDArthaM gRhNantIti / yatrottarArddha pAThAntaraM yathA-"giNhai rAmaNamaMDaNaM bhoyaMti ya taha ya kabbaDhe"tti, asyArtha:-'kabbaDetti gRhasthabAlakAn snehAd gRhNanti teSAM 'rAmaNe'ti krIDAM kArayanti 'maNDanaM' zarIrabhUSaNAM kurvanti, tathA tAn bhojayantIti tA AryAH kena kathyante ?, na kenApIti // 122 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'ginhai rAmaNa maMDaNa bhoiMti ya taha' F-prate / 2. 'kappaTTe' G-prate, 'kabbaTre H-AdiSa, 'kappassa' F prate / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. jattha ya therI taruNI, therI taruNI a aMtare suyai / goama ! taM gacchavaraM, varanANa-carittaAhAraM ||123|| yatra ca sthavirA taruNI, sthavirA taruNI ca antaritAH / svapanti gautama ! taM gacchavaraM varajJAnacAritrAdhAram // 123 / / vyAkhyA - yatra ca gaNe 'sthavirA' vRddhA taruNI ca=yuvatI sAdhvI, sthavirA ca taruNI, cakArAnmadhyamA taruNI taruNImadhyamA ca 'antare' antarAle svapiti, anyathA taruNInAM nirantarazayane parasparaM jAkarastanapAdAdisparzane sati manmathacintA pUrvasmaraNAdikaM bhavati, ataH sthavirAntaritAH svapanti, he gautama ! taM gacchavaraM jAnIhi, kiMbhUtaM ?-varajJAnacAritrAdhAramiti // 123 // dhoyaMti kaMThiAo poyaMti taha ya diti pottANi | gihikajjaciMtagIo, na hu ajjA goamA ! tAo ||124|| dhAvanti kaNThikAH protayanti tathA ca dadati vastrANi / gRhikAryacintikAH na hu AryA gautama ! tAH // 124 / / vyAkhyA - 'dhAvanti' kAraNaM vinA nIreNa kSAlayantItyarthaH 'kaNThikAH' galapradezAn tathA 'poyaMtI'ti AbharaNamuktAphalacIDakAdIni 'protayanti' randhre sUtrAdikaM saJcArayantItyarthaH, gRhasthAnAmiti gamyate, tathA 'dadati' arpayanti, 'pottANi' bAlakA) vastrakhaNDAni, cakArAd dugdhauSadhajaTikAdikamapi dadati, yadvA zarIre 'potAni' malasvedAdispheTanAya jalArdIkRtavastrANi 'dadati' gharSayantItyarthaH, 'gRhikAryacintikAH' agArigRhavyApArakaraNatatparAH, naiva tA AryAH he gautama !, kintu karmakarya ityarthaH // 124 // kharaghoDAiTThANe, vayaMti te vA vi tattha vaccaMti | vesatthIsaMsaggI, uvassayAo samIvaMmi ||125 / / kharaghoTakAdisthAne vrajanti te vApi tatra vrajanti / vezyAstrIsaMsargiH upAzrayaH samIpe // 125 // 1. 'dhoiMti' A-D-F-G-H-prate / 2. 'Au' D-Adiprate / 3. 'poiMti' A-Adiprate / 4. 'thalagho0' E F-G-prate / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 6. zrIgacchAcAraprakIrNakam // - vyAkhyA - kharaghoTakAdisthAne vrajanti sAdhvyaH, tatra kharazabdena dAsaprAyaH, yaduktamoghaniryuktau-"kharau DhyakSaro dAsaprAyaH vyakSarikA dAsI"ti, ghoTakazabdena dyUtakArAdidhUrtAH, yaduktaM nizIthacUrNI-"ghoDehiM gAhA-ghoDA vaTThA jUyakarAdidhuttA" iti, AdizabdAdanye'pi tAdRzA grAhyAH, tathA 'te'pi' kharaghoTakAdayaH 'tatra' AryAsthAne vrajanti, akAlasakAle AgacchantItyarthaH, vAzabdAt parokSe te tAbhiH saha tA vA taiH saha dohakagAthAdimutkalanena paricayaM kurvantIti, tathA 'upAzrayasamIpe' sAdhvIvasatipArve vezyA strI tasyAH, yadvA vezyonA tatsadRzA yAH striyastAsAM, yadvA vezyAyAH strI dAsIlakSaNA tasyAH, yadvA vezyA yA strI naTapuruSamelApakalakSaNA tasyAH, vezyA strI tatputrIlakSaNA tasyA vA, athavA veSastrI yoginyAdiveSadhArikA tasyAH, yadi vA veSasya rajoharaNAdidravyaliGgasya arthaH udarapUraNamugdhavaJcanAdiprayojanaM veSArthaH, sa ca vidyate yasyAsau veSArthI, sarvabhraSTAcArI sAdhurityarthaH, ArSatvAddIrghaH, tasya saMsargo bhavati he gautama ! sA''ryA vyakSarikocyate na tvAryeti // 125 // sajjhAyamakUjogA, dhammakahA vigaha pesaNa gihINaM / gihinissijjaM 'bAhiMti, saMthavaM taha karatIo ||126|| svAdhyAyamuktayogAH dharmakathAvikathApreSaNagRhiNAm / gRhiniSadyAM bAdhante saMstavaM kurvantyaH // 126 // vyAkhyA - 'SaTkAyamuktayogAH' ko bhAvaH ? - SaTkAyeSu pRthivyAdiSu mukto= dUrIkRto yogoyatnAlakSaNo vyApAro yAbhistAH SaTkAyamuktayogAH saMyatyo dharmakathAmadharmakathAM vA * kathayanti gRhasthAnAm, tathA vikathAM parasparaM vidhavAdisArddha vA stryAdikathAM kurvanti, tathA gRhasthAnAM kAryAdau preSaNaM kurvanti 'gRhiniSadyAM vAhayanti' gRhasthAnAmAsanAdikamupavezanArthaM muJcantItyarthaH, yadi vA gRhiNAM niSadyA= cakkalakagaidikAdirUpA tAM 'vAhitI'ti vyApArayantItyarthaH, saMstavo dvidhA guNa- - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - 1. 'chakkAyamukka0' E-H-prate / 2. 'nissejjaM' H-prate / 3. 'vAhiti' D-E-F-G-H-prate / 4. ' ..........' etaccinhAntargatapAThastu pUrvamudrite nopalabhyate, atra A-AdipratapAThaH / 5. "gabdikA0" iti A-prate / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. sambandhisaMstavabhedAt, ekaiko dvidhA pUrvapazcAdbhAvitvAt, tatra dAnAtpUrvaM pazcAdvA guNAn yatra stauti sa guNasaMstavaH, sambandhisaMstavastu jananIjanakabhrAtRbhaginyAdipUrvakAlabhAvitvAt pUrvaH, zvazrUzvazurakalatraputrAdipazcAtkAlabhAvitvAtpazcAtsaMstavaH, AtmaparatAruNyAdilakSaNaM vayo jJAtvA tadanurUpaM yat zvetapaTyaH sambandhaM kurvanti sa sambandhisaMstavastaM saMstavaM 'karaMtIu'tti kurvantyastAH sAdhvyo na bhavantIti // 126 // samA sIsa-paDicchINaM, coaNAsu aNAlasA / gaNiNI guNasaMpannA, pasatthaparisANugA ||127|| samAH ziSyaprAtIcchikAnAM codanAsu anAlasyAH / gaNinyo guNasampannAH prazastapariSadanugatAH // 127 / / vyAkhyA - 'samAH' tulyA bhavanti, rAgadveSapariNAmAbhAvAt 'sIsa'tti svaziSyAH =svasaGghATikA ityarthaH, pratIcchikAzca svaparagacchAt jJAnavaiyAvRttyAdyarthamAgatAstAsAM tAsu veti, 'coyaNAsu'tti nodanAdiSu pUrvoktazabdArtheSu 'anAlasyAH' sarvathA''lasyarahitAH, guNAH jJAnadarzanacAritrarUpAstaiH saMpannAH samanvitAH, prazastAkSamAvinayavaiyAvRttyAdiguNayuktatvAt pariSat=parivArarUpA tayA'nugatAH sadA saMyuktAH, evaMvidho gaNa: sAdhvIparivArarUpo vidyate yAsAM tA gaNinyo=mukhyasAdhvyo bhavantIti // 127 // saMviggA bhIyaparisA ya, uggadaMDA ya kAraNe | sajjhAya-jhANajuttA ya, saMgahe a visArayA ||128 / / saMvignA bhItaparSadazca ugradaNDAzca ca kAraNe / svAdhyAyadhyAnayuktAH saGgrahe ca vizAradAH // 128 // vyAkhyA - 'saMvignAH' paramasaMvegarasalInAH bhItA=bhayaM prAptA pariSat=parivAro yAsAM tAH bhItapariSadaH, yadvA bhItA svaparasaGghATikayA saha kalahAdikaraNena bhayaM gatA pariSad yAsAM tAstathA, yadvA bhayamihalokabhayaM svaguruguruNAM gaNakulajAtyAdInAmapakIrtilakSaNaM paralokabhayaM=mahAvratadUSaNalakSaNaM pariSadi parivAre yAsAM 1. 'purisANugA' pUrvamudrite, atra E-H-AdipratapAThaH / - - - - - - - - Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 feer zrIgacchAcAraprakIrNakam , tAstathA, ugraH tIvro daNDaH prAyazcittAdirUpo yAsAM tA ugradaNDAzca 'kAraNe' akarttavye kRta iti, 'svAdhyAyadhyAnasaMyuktAH' tatra svAdhyAyaH paJcadhA - vAcanA 1 pracchanA 2 parAvarttanA 3 'nuprekSA 4 dharmakathA 5 rUpaH / dhyAnaM ca dharmazuklalakSaNam, yadvA dhyAnaM caturdhA piNDasthAdi, yaduktam - "jhANaM cauvvihaM hoi tattha piMDatthayaM 1 payatthaM ca 2 / rUvatthaM 3 rUvAiya 4 meesimimaM tu vakkhANaM // 1 // dehatthaM gayakammaM caMdAbhaM nANiNaM viU jattha / parammissariyaM appaM picchai taM hoi piMDatthaM 1 // 2 // maMtakkharANi sArIrapaumapattesu ciMtae jattha / jogI gurUvaesA payatthamiha vuccae taM tu 2 // 3 // jaM puNa sapADiharaM osaraNatthaM jiNaM paramanANiM / paDimAi samAroviya, jhAyai taM hoi rUvatthaM 3 // 4 // jaM paramANaMdamayaM paramapyANaM niraMjaNaM siddhaM / jhAei paramaguruM rUvAIyaM tamiha jhANaM 4 // 5 // " [ ] iti / tathA 'saGgrahe' ziSyAdisaGgrahaNe, cakArAdupagrahe ca=nirdoSavastrapAtrAdisaGgrahaNe 'vizAradAH' kuzalAstA gaNinya iti // 128 // jatthuttara-paDiuttara vaDiA ajjA u sAhaNA saddhiM / palavaMti suruTThA vI, goyama ! kiM teNa gaccheNa ? ||129 / / yatra uttaraM pratyuttaraM vRddhA AryAH sAdhunA sArddham / pralapanti saroSA api gautama ! kiM tena gacchena ? // 129 / / vyAkhyA - 'yatra' gaNe uttaraM pratyuttaraM vA dadAti, tatrottaraM=ekavAraM pratyuttaraM= punaH punariti, kalahenAzubharAgeNa veti zeSaH, 'vaDiA'ti mukhyabhikSuNI vRddhA vA=jarAgrastA vA 'AryA' anAryArUpA, tathA ca yatra mukhyA anyA vA muNDyaH 1. 'cedAttaM (jaM daMta)' iti pUrvamudrite, atra A-AdipratapAThaH / 2. 'ajjAo' H-prate / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ fe zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. 83 'sAdhunA' mukhyaguruNA anyena muninA vA 'sArddha' sAkaM prakarSeNa lokasamakSamasamakSaM vA yathA vAkyaM lapanti vadanti, kiMbhUtAH?-su-atizayena ruSTAH= kopacANDAlatvaM prAptAH 'suruSTAH' atyantakopagatA ityarthaH, apizabdAdalparuSTA api he gautama ! kiM 'tena' adhamarUpeNa 'gacchena' muNDIvRndeneti // 129 // jattha ya gacche goyama ! uppaNNe kAraNaMmi ajjaao| gaNiNIpiTThiAo, bhAsaMtI mauasaddeNa ||130|| yatra ca gacche gautama ! utpanne kAraNe AryAH / gaNinIpRSTisthitA bhASante mRdukazabdena // 130 / / vyAkhyA - yatra ca 'gacche' gaNe he gautama ! 'utpanne' prAdurbhUte 'kAraNe' jJAnadarzanacaraNAnAmanyatarasmin kArye 'AryAH' laghusAdhvyaH gaNinI mukhyasAdhvI tasyAH pRSThisthitAH pazcAdbhAge vyavasthitAH 'bhASante' jalpanti, kena ? - 'mRdukazabdena' alpau~nirvikAravAkyena sthavira-gItArthAdisArddhamiti / 'paTThiviyAu'tti pAThe tu gaNinyA prasthApitA:=preSitAH satyo 'mRdukazabdena' vinayapUrvakavacanakathanena bhASante sa gaccha iti // 130 // mAUe duhiyAe, suNhAe ahava bhaiNimAINaM / jattha na ajjA akkhai, guttivibheyaM tayaM gacchaM / / 131 / / mAtuH duhituH snuSAyAH athavA bhaginyAdInAm / yatra na AryA AkhyAti guptivibhedaM sa gacchaH // 131 // vyAkhyA - 'mAtuH' jananyAH 'duhituH' sutAyAH putrasya vA'patyaM, 'snuSAyAH' vadhUTyAH, athavA bhaginyAdInAM 'yatra' gaNe na 'AryA' bhikSuNI 'AkhyAti' kathayati 'guptivibhedaM' nAma prakAraM, ko'rthaH ? - kAraNaM vinA svaparavarge vadati mameyaM mAtA mameyaM duhitetyAdi, yadi vA ahamasyAsyA vA mAtA ahamasyAsyA vA duhitA ahamasya vadhUTItyAdi na jalpati sa gaccha iti, yadvA mAtrAdInAM gupteH kimapi gopyasya lokAvAcyarUpasya nAkhyAti sAdhvI sa gaccha iti // 131 // 1. 'bhayaNi0' E-prate / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 // fen zrIgacchAcAraprakIrNakam // 'daMsaNiyAraM kuNaI, carittanAsaM jaNei micchattaM / duNhavi vaggANa'jjA, vihArabheyaM karemANI ||132|| darzanAticAraM karoti cAritranAzaM janayati mithyAtvam / dvayorapi vargayoH AryAH vihArabhedaM kurvANAH // 132 / / vyAkhyA - 'darzanAticAraM' samyaktvAticAraM karoti 'cAritranAzaM' caraNavinAzaM mithyAtvaM ca 'janayati' niSpAdayati dvayorapi 'vargayoH' sAdhusAdhvIlakSaNayoH svapare AryA 'vihArabhedaM' jinoktamArgavinAzaM 'karemANI'ti kurvANA, yadvA vihAro mAsakalpAdinA vicaraNaM tasya bhedo=maryAdollaGghanaM taM kurvANA, ekatra vasane sAdhvInAM kAraNaM vinA darzanacaraNAdibahuvinAzahetutvAditi / tathA ca vihAraM kurvatAM yatInAM kadAcinnAvA 1 saMghaTTa 2 lepa 3 lepoparikaM 4 jalaM bhavet, tatreyaM yatanA, yathA "do joyaNa vaMkeNaM thaleNa pariharai beDiyAmaggaM / saDhajoyaNa ghaTTeNaM 1, joyaNa leveNa 2 uvari do gAU 3 // 1 // saDhajoyaNa vaMkeNaM thaleNa levovariM ca vajjei / adhajoyaNa leveNaM 1 saMghaTTeNegajoyaNeNaM ca 2 // 2 // egajoyaNa thaleNaM, saMghaTTeNaddhajoyaNeNa muNI / levaM vajjai ya tahA ghaTTa adhajoyaNa thaleNa // 3 // evaM maggAbhAve nAvAIhiMpi kAraNe muNiNo / gacchaMtassavi doso na kovi bhaNio jiNidehiM // 4 // " [ ] eesiM gAhANaM bhAvattho jahA-dohiM joyaNehiM gae thalapaheNa gammai mA ya NAvAe, jai thalapahe sarIrovaghAI teNA sIhA vA vAlA vA bhavaMti, thalapahe bhikkhaM vA Na labbhai, vasahI vA, to divaDDajoyaNeNaM saMghaTTeNa gammai mA ya NAvAe, aha Natthi saMghaTTo sati vA paraM dosajutto to joyaNeNa leveNa gacchau - - 1. 'daMsaNaiyAra' H-prate / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam // 85 mA ya NAvAe, aha Natthi levovi sati vA puvvuttadosajutto to addhajoyaNeNa levovariNA gacchau mA ya NAvAe, aha taMpi Natthi sati vA dosajuyaM tadA NAvAe gacchau, evaM dujoyaNahANIe NAvAe patto 1, divaDvajoyaNeNa thalapaheNa gacchau, mA ya levovariNA, thalapahe asati dosajutte vA to egajoyaNeNa saMghaTTeNa gacchau mA ya levovariNA, aha taMpi natthi dosajutto vA to addhajoyaNeNa leveNaM gacchau mA ya levovariNA 2, egajoyaNeNa thalapaheNa gacchau mA ya leveNaM, aha natthi dosajutto vA to addhajoyaNeNa saMghaTTeNa gacchau mA ya leveNaM 3, addhajoyaNeNa thalapaheNaM gacchau mA ya saMghaTTeNaM 4, etesiM parihAseNaM asatIe NAvA 1 levovari 2 leva 3 saMghaTTehivi 4 gaMtavvaM jayaNAe" iti // 132 // tammUlaM saMsAra, jaNei ajjAvi goyamA ! nUNaM / tamhA dhammuvaesaM, 'muttuM annaM na bhAsijjA ||133|| tanmUlaM saMsAraM janayati AryApi gautama ! nUNaM / tasmAt dharmopadezaM muktvA anyat na bhASate // 133 / / vyAkhyA - tatpUrvoktajinAjJAkhaNDanamUlaM saMsAraM 'janayati' arjayatItyarthaH 'AryA' sAdhvI, apizabdAnmunirapi, he gautama ! 'nUnaM' nizcitaM 'tamhA' iti yasmAjjinAjJAkhaNDane viruddhaprarUpaNe'nantabhavabhramaNaM jAyate tasmAddharmopadezaM svargApavargasaukhyapradaM muktvA 'anyat' AptavAkyavisaMvAdi 'na bhASeta' na svaparasabhAyAM prarUpayediti // 133 // mAse mAse u jA ajjA, egasityeNa pArae / kalahe gihatthabhAsAhiM, savvaM tIe niratthayaM ||134|| mAse mAse tu yA AryA ekasikthena pArayet / kalahe gRhasthabhASAbhiH, sarvaM tasyAH nirarthakam // 134 / / vyAkhyA - 'mAse mAse utti mAsakSapaNaM 2 kRtvetyarthaH, tuzabdAnmAsakSapaNadvivyAdikaM kRtvA'pi yA''ryA 'ekasitthena' advitIyena kUrAdirUkSarUpeNa, na tu 1. 'mottuM' D-Adiprate / 2. 'kalahai' D-Adiprate / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 6. zrIgacchAcAraprakIrNakam I. sikthadvayAdinetyarthaH, 'pArayet' pAraNakaM karotItyarthaH, evaMvidhA'pi sAdhvI yadi 'kalahe'tti "dvitIyAtRtIyayoH saptamI"ti dvitIyArthe saptamI 'kalaha' rATiM svaparavargasamakSaM karoti, kAbhiH ?-gRhasthAnAM anAryarUpANAM bhASA marmodghATanA''lapradAna-zApapradAna-makAracakArAdigAlipradAnalakSaNAstAbhirgRhasthabhASAbhiH, 'sarva' tapaHkaSTAdikaM 'tIi'tti 'tasyAH' nAmasAdhvyAH kuraNDatulyAyAH 'nirarthakaM' sarvathA niSphalamityarthaH / nanu sAdhvI kalahaM karoti sAdhuH kiM na karoti ?, ucyatepravAheNa stokakArye'pi rAmAH zunIvatkalahaM niSpAdayanti, na tathA sAdhavaH, ata AryAH proktA iti // 134 // atha kasmAdidamuddharitamiti darzayati - mahAnisIha-kappAo, vavahArAo taheva ya / sAhu-sAhuNiaTTAe, gacchAyAraM samuddhiyaM ||135|| mahAnizIthakalpAt vyavahArAt tathaiva ca / sAdhusAdhvInAmarthAya gacchAcAraH samuddhRtaH // 135 // vyAkhyA - zrImahAnizIthAt=pravacanaparamatattvakalpAt kalpAt bRhatkalpalakSaNAt 'vyavahArAt' paramanipuNAt tathaiva ca nizIthAdibhyaH 'sAdhusAdhvyarthAya' sAdhusAdhvInAM hitArthAyetyarthaH 'gacchAcAraM' gaNAcArapratipAdakaprakIrNakaM siddhAntarUpaM 'samuddhataM' utsargApavAdanirUpaNena baddhamiti // atra ziSyaH praznayati-prakIrNakAnAmutpattiH kiM gaNadharAt gaNadharaziSyAt pratyekabuddhAt tIrthakaramunervA ?, ucyate-pratyekabuddhAttIrthakaraviziSTamunervA, yaduktaM nandisUtre - _ "se kiM taM aMgabAhiraM ?, aMgabAhiraM duvihaM paNNattaM, taM0 AvassayaM ca 1 AvassayavairittaM ca 2, se kiM taM AvassayaM?, 2 chavvihaM pannattaM, taM jahAsAmAiaM 1 cauvvIsatthao 2 vaMdaNayaM 3 paDikkamaNaM 4 kAussaggo 5 paccakkhANaM 6, se taM AvassayaM / se kiM taM AvassayavairittaM ?, Ava0 duvihaM pannattaM, taM0kAliyaM ukkAliyaM ca, se kiM taM ukkAliyaM ?, u0 aNegavihaM pannattaM, taM0 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 40 zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam . dasaveyAliyaM 1 kappiAkappiyaM 2 cullakappasuyaM 3 mahAkappasuyaM 4 uvavAiyaM 5 rAyapaseNiyaM 6 jIvAbhigamo 7 pannavaNA 8 mahApannavaNA 9 pamAyappamAyaM 10 naMdI 11 aNuogadArAI 12 devidatthao 13 taMdulaveyAliyaM 14 caMdAvijjhayaM 15 sUrapaNNattI 16 porisimaMDalaM 17 maMDalapaveso 18 vijjAcaraNaviNicchao 19 gaNivijjA 20 jhANavibhattI 21 maraNavibhattI 22 AyavisohI 23 vIyarAgasuyaM 24 saMlehaNAsuyaM 25 vihArakappo 26 caraNavihI 27 AurapaccakkhANaM 28 mahApaccakkhANaM 29 evamAi, se taM ukkAliyaM 1 / se kiM taM kAliyaM ?, 2 aNegavihaM pannattaM, taM0-uttarajjhayaNAI 1 dasAu 2 kappo 3 vavahAro 4 nisIhaM 5 mahAnisIhaM 6 isibhAsiyAI 7 jaMbuddIvapaNNattI 8 dIvasAgarapaNNattI 9 caMdapaNNattI 10 khuDDiA vimANapavibhattI 11 mahalliyA vimANapavibhattI 12 aMgacUliA 13 vaggacUliA 14 vivAhacUliA 15 aruNovavAe 16 varuNovavAe 17 garulovavAe 18 dharaNovavAe 19 vesamaNovavAe 20 velaMdharovavAe 21 deviMdovavAe 22 uTThANasue 23 samuTThANasue 24 nAgapariAvaNiA 25 nirayAvaliyAu 26 vaNhIdasAo 31, evamAiAI caurAsIiM painnagasahassAI bhagavao arahao usahasAmissa Aititthayarassa 1, tahA saMkhijjAiM painnagasahassAiM majjhimagANaM jiNavarANaM 2, cauddasapaiNNagasahassANi bhagavao vaddhamANasAmissa 3, ahavA jassa jattiA sIsA uppattiAe 1 veNaiAe 2 kammiAe 3 pAriNAmiAe 4 cauvvihAe buddhIe uvaveA tassa tattiAI paiNNagasahassAiM 1, patteabuddhAvi tattiA ceva, se taM kAliaM, se taM AvassayavairittaM, se taM aNaMgapaviTuM [nandI0 sU0 44]" ___ atra 'evamAiyAI' ityAdyaMzasya vRttiH - 'evamAiyAI' ityAdi, kiyanti nAma nAmagrAhamAkhyAtuM zakyante prakIrNakAni ? tata evamAdIni caturazItiprakIrNakasahasrANi bhagavato'rhataH zrIRSabhasvAminastIrthakRtaH 1, tathA saGkhyeyAni prakIrNakasahasrANi madhyamAnAmajitAdInAM jinavarendrANAM, etAni ca yasya yAvanti tasya tAvanti prathamAnuyogato veditavyAni 2, tathA caturdaza prakIrNakasahasrANi Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 for zrIgacchAcAraprakIrNakam bhagavato'rhato varddhamAnasvAminaH 3, iyamatra bhAvanA-iha bhagavata RSabhasvAminazcaturazItisahasrasaGkhyAH zramaNA AsIran, tataH prakIrNakarUpANi cAdhyayanAni kAlikotkAlikabhedabhinnAni sarvasaGkhyayA caturazItisahasrasaGkhyAnyabhavan, katham ? iti cet, ucyate, iha yad bhagavadarhadupadiSTazrutamanusRtya bhagavantaH zramaNA viracayanti tatsarvaM prakIrNakamucyate, athavA zrutamanusaranto yadAtmano vacanakauzalena dharmadezanAdiSu granthapaddhatirUpatayA bhASante tadapi sarva prakIrNakaM, bhagavatazca RSabhasvAmina utkRSTA zramaNasampadAsIt caturazItisahasrapramANA tato ghaTante prakIrNakAnyapi bhagavatazcaturazItisahasrasaGkhyAni 1 / evaM madhyamatIrthakRtAmapi saGkhyeyAni prakIrNakasahasrANi bhAvanIyAni 2 / bhagavatastu varddhamAnasvAminazcaturdaza zramaNasahasrANi tena prakIrNakAnyapi bhagavatazcaturdazasahasrANi 3 / atra dve mate-eke sUrayaH prajJApayanti-idaM kila caturazItisahasrAdikamRSabhAdInAM tIrthakRtAM zramaNaparimANaM pradhAnasUtraviracanasamarthAn zramaNAnadhikRtya veditavyaM, itarathA punaH sAmAnyazramaNAH prabhUtatarA api tasmin tasmin RSabhAdikAle AsIran 1 / apare punarevaM prajJApayanti-RSabhAditIrthakRtAM jIvatAmidaM caturazItisahasrAdikaM zramaNaparimANaM, pravAhataH punarekaikasmin tIrthe bhUyAMsaH zramaNA veditavyAH, tatra ye pradhAnasUtraviracanazaktisamanvitAH suprasiddhAstadgatA atatkAlikA api tIrthe varttamAnAste'trAdhikRtA draSTavyAH 2 / etadeva matAntaramupadarzayannAha-'ahave'tyAdi, athaveti prakArAntaropadarzane yasya RSabhAdestIrthakRto yAvantaH ziSyAstIrthe autpattikyA 1 vainayikyA 2 karmajayA 3 pariNAmikyA 4 caturvidhayA buddhyA upetAH samanvitA AsIran tasya RSabhAdestAvanti prakIrNakasahasrANi abhavan, pratyekabuddhA api tAvanta eva 2 / atraike vyAcakSate-iha ekaikasya tIrthakRtastIrthe'parimANAni prakIrNakAni bhavanti, prakIrNakakAriNAmaparimANatvAt, kevalamiha pratyekabuddharacitAnyeva prakIrNakAni draSTavyAni, prakIrNakaparimANena pratyekabuddhaparimANapratipAdanAt, syAdetat pratyekabuddhAnAM ziSyabhAvo virudhyate, tadetadasamIcInaM, yataH pravrAjakAcAryamevAdhikRtya ziSyabhAvo niSidhyate, na tu tIrthakaropadiSTazAsanapratipannatvenApi, tato na kazciddoSaH, tathA ca Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ of on zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam / teSAM granthaH-"iha titthe aparimANA painnagA paiNNagasAmiaparimANattaNao, kiMtu iha sutte patteyabuddhapaNIyaM paiNNagaM bhANiyavvaM, kamhA?, jamhA paiNNagaparimANeNa ceva patteyabuddhaparimANaM kIrai, bhaNiyaM-patteyabuddhAvi tattiyA ceva"tti, coyaga Aha-naNu patteyabuddhA sissabhAvo ya virujjhae ?, Ayario Aha-titthagarapaNIyasAsaNapaDivannattaNao tassa sIsA havaMtI"ti / anye punarevamAhuH-sAmAnyena prakIrNakaistulyatvAt pratyekabuddhAnAmatrAbhidhAnaM na tu niyogataH pratyekabuddharacitAnyeva prakIrNakAnIti, 'se ta'mityAdi, tadetatkAlikaM, tadetadAvazyakavyatiriktaM, tadetadanaGgapraviSTamiti [nandI0 sU0 44-vRttau] // 135 // paDhaMtu sAhuNo eyaM, asajjhAyaM vivajjiuM / uttamaM suyanissaMdaM, gacchAyAraM suuttamaM ||136 / / paThantu sAdhavaH etad asvAdhyAyikaM vivarNya / uttamaM zrutanisyandaM gacchAcAraM sUttamam // 136 / / ___vyAkhyA - 'paThantu' vyaktavAcA sUtrato'rthatazca kaNThagataM kurvantu 'sAdhavaH' mokSasAdhanatatparamunayaH, upalakSaNatvAt sAdhvyo'pi / nanu yaduktaM sAdhusAdhvya eva paThanti kiM zrAddhAdayo na siddhAntaM paThanti ?, ucyate-na paThantyeva, yaduktaM zrInizIthasUtrasyaikonaviMzatikoddezakaprAnte-"je bhikkhU vA bhikkhuNI vA aNNautthiyaM vA gAratthiyaM vA vAei vAeMtaM vA sAijjai" [ni0 19/27] ___ asya cUrNi:-gihI aNNatitthiyA vA Na vAeyavvA, ittha dasamauddesAo attho jahA-"aNNautthiyaM vA gAratthiyaM vA vAyati aNNatithigA aNNatitthiNIo ahavA gihatthA gihatthIotti, bhave kAraNaM vAejjAvi, 'pavvajjAe' gAhA, gihi aNNapAsaMDi vA pavvajjAbhimuhaM sAvagaM vA chajjIvaNiyaMti jAva suttattho atthao jAva piMDesaNA, esa gihatthAisu avavAo" [ni0 bhA0 6264-cUrNI] tti / tathA 'eyaMti enaM gacchAcAraM pUrvoktazabdArthaM, kiM vidhAya ?-'asvAdhyAyaM' apaThanaprastAvaM sthAnAGgoktaM 'varjayitvA' parityajya, sthAnAGgoktA asvAdhyAyA yathA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 for zrIgacchAcAraprakIrNakam nga - "dasavihe aMtalikkhie asajjhAie paNNatte, taM jahA-ukkAvAe 1 disidAhe 2 gajjie 2 vijjue 4 nigyAe 5 jUvae 6 jakkhAlittae 7 dhUmiya 8 mahiyA 9 rayaugghAe 10" [sthA0 10/sU0 714] idaM sUtram, asya vRttiH-'aMta0' AkAzabhavaM 'asa0' avAcanAdi, digvibhAge mahAnagarapradIpanakamiva ya uddyoto bhUmAvapratiSThito gaganatalavartI sa digdAhaH 2, 'nirghAtaH' sAbhre nirabhre vA gagane vyantarakRto mahAgarjitadhvaniH 5, sandhyAprabhA candraprabhA ca yatra yugapad bhavatastat 'jUyago'tti bhaNitaM, sandhyAprabhAcandraprabhayormizratvamiti bhAvaH, tatra candraprabhAvRtA sandhyA'pagacchatIti na jJAyate / zrutasya=mahAnizIthakalpAdeH siddhAntasya niHsyandaM sArabhUtaM bindubhUtaM vA suSTa-atizayena uttamaM 'sUttamaM' pradhAnatamaM taduktakriyAkaraNena mokSagamanahetutvAditi // 136 // kiJca - gacchAyAraM suNittANaM, paThittA bhikSubhikSuNI / kuNaMtu jaM jahAbhaNiyaM icchaMtA hiyamappaNo ||137|| gacchAcAraM zrutvA paThitvA bhikSavaH bhikSuNyaH / kurvantu yadyathA bhaNitamicchantaH hitamAtmanaH // 137 // // iti gacchAcAraprakIrNakasUtram // vyAkhyA - enaM 'gacchAcAraM' satsAdhugaNamaryAdArUpaM 'zrutvA' sadgurubhyo'rthamAkarNya 'paThitvA' mokSamArgasAdhakasAdhupArve yogodvahanavidhinA sUtraM gRhItvA 'sAdhavaH' mumukSavaH 'bhikSuNyaH' vratinyazca 'kurvantu' niSpAdayantu yad yathA'tra bhaNitaM tattatheti 'icchantaH' vAJchAM kurvantaH 'hitaM' pathyaM, kasya? AtmanaH // 137 // itizrIvijayadAnasUrivijayamAnarAjye bhavyasumanaHsumanassupatInAM duSTaduHkhAkuladurjaTasthirajihvavyAptanirdayadurbodhajJAnAndhakuguruvacanopadezAgnidhUmrazyAmamukhotsUtravAruNyapavitrAsyakumatikuvAsanAvelAbhayaGkarakalahapaGkabahulakurAjagadmaduzcArakusAdhu Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___go zrIvAnarSigaNivihitavRttiyutam .. mahADambhAgAdhamadamahattuGgaparvatasaGkIrNazArIramAnasaduHkhamayaduSSamAkAlakalilasAgaranimajjajjantupotAyamAnAnAM zrItapogaNamuninakSatragaNitAnantAnantakumatikumatikuvRSTyArdIkRtamugdhadhyanantAzoSayattapastejojagaduddyotayatsuguNasaGghakamalojjRmbhayadajJAnatamaHkarSayatpratyUSANDAnAM pAvanIkRtAtmanAM zrIAnandavimalasUrIzvarANAM ziSyANuziSyeNa vAnarAkhyena paNDitazrIharSakulAvAptagacchAcArarahasyena gacchAcAraprakIrNakaTIkeyaM samarthitA, AgamajJaiH saMzodhyeti, mama mUrkhaziromaNeH ko'pi doSo na karSaNIyaH, atra mayA yajjinAjJAviruddhaM likhitaM vyAkhyAtaM ca tanmama trividhaMtrividhena mithyAduSkRtaM bhavatu // // iti zrIgacchAcAraprakIrNakaTIkA samAptA || || zrIgacchAcAraprakIrNakaM samAptam || 8A Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI chAvaraprIm 0-he 38 prathamAvacUri 8 pUrvAcAryaviracita... kara dvitIyAvacUri 8 paMDitazrIharSakulaviracita... Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIzaGkezvarapArzvanAthAya nmH|| // tassa bhuvaNekkaguruNo Namo anegaMtavAyassa // // paramapUjyasuvihitazrutasthaviraparamparAyai namaH // // tapAgacchAcAryazrI-prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendra-guNaratna-razmiratnasUrisadgurubhyo namaH // pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam ||shriigcchaacaarprkiirnnkm / / Adau zAstrakAraH sveSTadevatAM namaskurvan granthamArabhate - namiUNa mahAvIraM, tiyasiMdanamaMsiraM mahAbhAgaM / gacchAcAraM kiMcI, uddharimo suasamuddAo ||1|| natvA mahAvIraM tridazendranamasyitaM mahAbhAgam / gacchAcAraM kiJciduddharAmaH zrutasamudrAt // 1 // prathamAvacUriH . - 'namiUNa' ityAdi, zrIvIraM vizeSeNa IrayatyaSTaprakAraM karmeti vIrastam, athavA vIraH = subhaTaH karmaripUNAM mardane taM zrIvIrajinendraM natvA, kimbhUtam ? tridazendraiH = devendranamaskRtam, punaH kimbhUtam ? mahAbhAgaM mahAnubhAvaM vA mahAtizayazAlinam, evaMvidhaM caramatIrthapatiM natvA gacchAcAraM = gaNAcAraM kiJcid = svalpamAtramapi vayamuddharAmaH, kutaH ? zrutasamudrAt = siddhAntArNavAditi sambandhaH // 1 // dvitIyAvacUriH - zrIvIrapAdAmbujayugmamAdAvAnandato harSakulaH praNamya / zabdAvacUrNi prakaroti gacchAcAraprakIrNakasya subodhanArthaM // 'nami0' ityAdi, zrIvIraM natvA, kimbhUtam ? tridazendranamaskRtam, mahAbhAgaM = mahAtizayazAlinam, zrutasAgarAd gacchAcAraM kiJciduddharAmo vayamiti // 1 // atthege goyamA ! pANI, je ummaggapaiTThie / gacchammi saMvasittANaM, bhamaI bhavaparaMparaM ||2|| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ on zrIgacchAcAraprakIrNakam ng santyeke gautama ! prANinaH ye unmArgapratiSThite / gacche saMvasya bhramanti bhavaparamparAm // 2 // ___(pra.a.) - 'atthege' ityAdi, he gautama ! atra = asmin saMsAre eke = kecit prANinaH santIti ye prANinaH unmArge pratiSThite = unmArgagAmini gacche = bahusamudAyarUpe vAsaM = nivAsaM kRtvA bhavaparamparAM bhramanti = paryaTantIti gAthArthaH // 2 // (dvi.a.) - 'atthege' ityAdi, he gautama ! eke = kecit prANinaH santi, ye unmArgapratiSThite = unmArgagAmini gacche vAsaM kRtvA bhavaparamparAM = janmaparamparAM bhramanti // 2 // ato hetoryat kriyate tadAha - jAmaddha jAma diNa pakkhaM, mAsaM saMvaccharaMpi vA / sammaggapaTTie gacche, saMvasamANassa goyamA ! ||3|| yAmArdhaM yAmaM dinaM pakSaM, mAsaM saMvatsaramapi vaa| sanmArgaprasthite gacche, saMvasamAnasya gautama ! // 3 // (pra.a.) - 'jAmaddha' ityAdi, yAmaH = praharaH tasyArddham yAmArddham = caturghaTikArUpam, yAmam = praharam, yAvad dinam = ahorAtram, pakSam = paJcadazAhorAtrarUpam, mAsam = pakSadvayamAnam, saMvatsaraM = mAsadvAdazamAnam, cazabdAd bahudinamapi saMvasamAnasya puruSasya // 3 // (dvi.a.) - 'jAmaddha' ityAdi, yAmAddham = caturghaTikaM, praharam, dinam = ahorAtram, pakSam, mAsam, saMvatsaramapi ca, sanmArgapratiSThite gacche saMvasamAnasya puruSasya // 3 // lIlA alasamANassa, nirucchAhassa vImaNaM / pikkhavikkhAi annesiM, mahANubhAgANa sAhuNaM ||4|| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- 1. 'caturthaH' iti A-prate / 2. 'pakkhAvikkhIi' A-D pratapAThaH / 'pikkhAvikkhii' B-C-pratapAThaH / "pekkhAvikkhii' E-F-pratapAThaH / 'pekkhovikkhAi' H-pratapAThaH / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ of on pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam ng lIlAlasAyamAnasya, nirutsAhasya vimanaskasya / pazyataH anyeSAM mahAnubhAgAnAM sAdhUnAm // 4 // utsAharahitasya vimanaskasya = zUnyacittasya anyeSAM prekSayA vilokayA = vilokanena mahAnubhAgAnAM sAdhUnAm // 4 // (dvi.a.) - 'lIlA0' ityAdi, lIlayA alasamAnasya = AlasyaM kurvANasya utsAharahitasya vimanaskasya = zUnyacittasya anyeSAM prekSayA = parasparavilokanena mahAnubhAgAnAM sAdhUnAm // 4 // ujjamaM savvathAmesu, ghoravIratavAiaM / lejjaM saMkaM aikkamma, tassa vIriaM samucchale ||5|| udyamaM sarvasthAmasu, ghoravIratapaH-AdikaM / lajjAM zaGkAmatikramya, tasya vIryaM samucchalet // 5 // (pra.a.) - 'ujjamaM0' ityAdi, udyamaM sarvasthAmasu = kriyAsu, kiMviziSTam ? ghoravIratapaHpramukhaM dRSTvA tasya = sukhazIlasyApi puruSasya vIryaM samucchalediti, so'pi kriyAparo bhavatIti gAthArthaH // 5 // __ (dvi.a.) - 'ujjamaM0' ityAdi, udyamaM sarvasthAmasu = sarvakriyAsu, kimbhUtamudyamam? ghoravIratapaHpramukhaM dRSTvA lajjAzaMkAmatikramya tasya = sukhazIlasyApi puruSasya vIryaM samucchalet = so'pi zuddhakriyAM kuryAditi gAthArthaH // 5 // vIrieNaM tu jIvassa, samucchalieNa goymaa!| jammaMtarakae pAve, pANI muhutteNa niddahe ||6|| vIryeNa tu jIvasya samucchalitena gautama ! / janmAntarakRtAni pApAni prANI muhUrtena nirdahet // 6 / / (pra.a.) - 'vIrie0' ityAdi, tasya jIvasya vIryeNa samucchalitena he gautama ! 1. 'analasa0' iti C-prate / 2. 'IsakkA saMka bhaya lajjA tasya' F-prate, 'ikAsaMta bhaya lajjA tassa' G prate / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 6. zrIgacchAcAraprakIrNakam // janmAntarakRtam = bahubhavopArjitaM pApaM prANI = jIvaH muhUrttamAtreNa kAlena nirdahet = jvAlayediti sambandhaH // 6 // (dvi.a.) - 'vIrie0' ityAdi, jIvasya vIryeNa samucchalitena he gautama ! janmAntarakRtaM pApaM prANI muhUrttamAtreNa nirdahet = jvAlayet // 6 // tamhA niuNaM nihAleu, gacchaM sammaggapaTTi / vasijja tattha AjammaM, goyamA ! saMjae muNI ||7|| tasmAnnipuNaM nibhAlya, gacchaM sanmArgaprasthitam / vasettatra Ajanma gautama ! saMyato muniH // 7 // (pra.a.) - 'tamhA0' ityAdi, tasmAnnipuNaM nibhAlya = vilokya gacchaM sanmArgaprasthitaM vaset = avatiSThet tatra = gacche Ajanmamiti = yAvajjanma yAvajjIvamiti he gautama ! saMyato muniH = satkriyAsAdhuriti gAthArthaH // 7 // (dvi.a.) - 'tamhA0' ityAdi, tasmAnnipuNaM vilokya gacchaM sanmArgapratiSThitaM vaset tatra yAvajjIvaM he gautama ! saMyato muniH = satkriyAsAdhuriti // 7 // meDhI AlaMbaNaM khaMbhaM, diTThI jANaM suuttimaM / sUrI jaM hoi gacchassa, tamhA taM tu parikkhae ||8|| meDhirAlambanaM stambho dRSTiryAnaM suyuktimAn / sUriryasmAdbhavati gacchasya tasmAttaM tu (eva) parIkSeta // 8 // (pra.a.) - 'meDhI0' ityAdi, meDhIti ko'rthaH ? khalake yatra stambhikAmutkSipya vRSAn vAhayanti sA meDhI tadvad Alambanam = AdhArabhUtaH, stambho = gRhabhAradhArakaH, dRSTiH = sarvavastuprakAzakAtmA, yAnam = yAnapAtraM jaladhau, tadvaduttamamiti sarvatra yojyam, evaMvidhaH sUriryatra gacche bhavet, tasmAd gacchaM tamAcAryaM ca parIkSayet prajJAvAn iti gAthArthaH // 8 // (dvi.a.) - 'meDhI0' ityAdi, meDhI = khalakamadhyavartinI sthUNA, Alambanam = 1. 'suuttama' pUrvamudrite / 2. 'sUrI u' F-prate / - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 open pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam np rajjvAdiH, stambho dRSTiryAnaM sUttamamiti pratItam, etacca sarvatra yojyam, evaMvidhaH sUrirgacchasya bhavati, tasmAt tam = AcAryaM parIkSayet = parIkSAM kuryAditi gAthArthaH // 8 // bhayavaM ! kehi liMgehi, sUriM ummaggapaTThiyaM / viyANijjA chaumatthe, muNI ! taM me nisAmaya ||9|| bhagavan ! kailiGgaH, sUrimunmArgaprasthitam / vijAnIyAt chadmasthaH, mune ! tanme nizAmaya // 9 // (pra.a.) - 'bhayavaM0' ityAdi, ziSyaH pRcchati-he bhagavan ! kaiH kaiH liGgai = cihnaH unmArgaprasthitaM sUriM sanmArgaprasthitaM ca chadmastho muniH kathaM jAnIyAdityukte gururAha - he mune ! tat = cihnaM mama = kathayatastvaM zRNu nirgamavAkyam // 9 // (dvi.a.) - 'bhayavaM0' ityAdi, he bhagavan ! kailiGgaiH = kaizcidvairunmArgapratiSThitaM sanmArgaprasthitaM ca chadmasthaH kathaM jAnIyAt ? taccihnAni mama kathayataH zRNu // 9 // sacchaMdayAriM dussIlaM, AraMbhesu pavattayaM / pIDhayAipaDibaddhaM, AukAyavihiMsagaM ||10|| svacchandacAriNaM duHzIlamArambheSu pravartakam / - pIThakAdipratibaddhaM, apkAyavihiMsakam // 10 // (pra.a.) - 'sacchaMda0' ityAdi, svacchandacAriNam, duHzIlam = durAcAraM duSTAcAram, SaDvidhajIvArambheSu pravartakam, pIThaphalakAdipratibaddham, AdizabdAt zayyAsanavastrapAtraparigrahaH, teSu pratibaddha iti ko'rthaH ? varSAkAlaM vinApi upabhuGkte, tam, apkAyaM sacittaM virAdhayatIti apkAyavirAdhakaH svArthe kapratyaya evaMvidham // 10 // ___ (dvi.a.) - 'sacchaM0' ityAdi, svacchaMdazcAriNam, duHzIlam = durAcAram, ArambheSu pravartakam, pIThaphalakAdipratibaddham RtubaddheSvapi, sacittApkAyavihiMsakam // 10 // - - - - - - - - - - - - - - 1. 'kathaya / yatastvaM0' iti A-prate / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 zrIgacchAcAraprakIrNakam .. mUluttaraguNabmaTuM, sAmAyArIvirAhayaM / adinnAloyaNaM niccaM, niccaM vigahaparAyaNaM ||11|| mUlottaraguNabhraSTaM, sAmAcArIvirAdhakam / adattAlocanaM nityaM, nityaM vikathAparAyaNam // 11 // (pra.a.) - 'mUlu0' ityAdi, mUlaguNAH = paJcamahAvratAdayaH, uttaraguNAH = caraNakaraNasaptatiprabhRtayastebhyaH paribhraSTam, punaH kimbhUtam ? sAmAcArI = icchAmicchetyAdirUpA ogharUpA ca, tasyA virAdhakam, nityamadattAlocanA yasya sa adattAlocanastam, anyasmai svapApAni na kathayati, nityaM vikathAparAyaNam, evaMvidhamAcAryamunmArgagAminaM he ziSya jAnIyA iti // 11 // (dvi.a.) - 'mUlu0' ityAdi, mUlottaraguNabhraSTam, sAmAcArIvirAdhakam, nityamadattAlocanam = dattA''locanA yena sa dattAlocanaH, na dattAlocano'dattAlocanastam, svapApaM nAnyasmai kathayati, tathA nityaM vikathAparAyaNam evaMvidhamAcAryamunmArgagAminaM jAnIyAt // 11 // chattIsaguNasamaNNAgaeNa teNavi avassa kaayvvaa| . parasakkhiyA visohI, suTuvi vavahArakusaleNa ||12|| SaTtriMzadguNasamanvAgatena tenApi avazyaM krtvyaa| parasAkSikA vizodhiH suSTvapi vyavahArakuzalena // 12 / / (pra.a.) - 'chattIsa0' ityAdi, SaTtriMzadguNasamanvAgatena suSTha = atizayena jItavyavahArakuzalena = jItaAlocanAgranthanipuNena parasAkSikI vizodhiH tenApi = AcAryeNa avazyaM kartavyeti // 12 // (dvi.a.) - 'chattIsa0' ityAdi, SaTtriMzadguNasamanvAgatena suSTha = atizayena jItAdivyavahArakuzalena = AlocanAgraMthakuzalena parasAkSikI vizodhiH = AlocanA tenApi = AcAryeNa avazyaM karttavyA // 12 // 1. 'dAyavvA' A-B-C-D-E-F-G-H, atra zrIvAnaSigaNiviracitavRttyAH hastAdAnusAreNa 'kAyavvA' iti / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ _99 open pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam . . dRSTAntamAha - jaha sukusalo'vi vijjo, aNNassa kahei attaNo vAhiM / vijjuvaesaM succA, pacchA so kammamAyarai ||13|| yathA sukuzalo'pi vaidyo'nyasya kathayati Atmano vyAdhim / vaidyopadezaM zrutvA, pazcAt sa karma Acarati // 13 / / (pra.a.) - 'jaha0' ityAdi, yathA kuzalo'pi vaidyaH Atmano vyAdhimanyasya kathayati sa vaidyopadezaM zrutvA pazcAt sa = vaidyaH pratikAraM vaidyakarma karoti / jJAtatattvArtho hi gurupAyeM samyagavagamanezIlo bhavati / atropanayaH - vaidyasamo guruH pApezalyasamo vyAdhiH sa tvanyagurUnnivedya pazcAt svayaM nirvyAdhirbhavati, tadanujJAtazalyoddharaNo'nyAnniAdhIn karotItyarthaH // 13 // (dvi.a.) - 'jaha0' ityAdi, yathA suSTha = atizayena kuzalo'pi vaidya Atmano vyAdhimanyasya kathayati sa ca vaidyo vaidyopadezaM zrutvA pazcAd vaidyakarma Acarati // 13 // desaM khittaM tu jANittA, vatthaM pattaM uvassayaM / saMgahe sAhuvaggaM ca, suttatthaM ca nihA~laI ||14|| dezaM kSetraM tu jJAtvA vastraM pAtraM upAzrayaM / saMgRhNIta sAdhuvargaM ca, sUtrArthaM ca nibhAlayati // 14 // (pra.a.) - 'desa0' ityAdi, nipuNo jJAtatattva AcAryo dezam, kSetraM tuzabdAt kAlabhAvaparigrahaH, tad jJAtvA'pi = vipazya zemuSIlokanena vastram, pAtram, upAzrayaM, sAdhuvargaM ca etAni saMgRhNIyAt = saMgrahaM kuryAt cazabdAt sUtrArthasya ca cintanaM karoti nityam // 14 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - 1. 'vijjovaesa soccA' F-prate / 2. 'gamano bhavati' iti A-prate / 3. '0pApasamo0' iti A-prate / 4. '0AdhIkaro0' iti A-B-prate / 5. 'khettaM' D-E-F-G-H, atra B-C-pratapAThaH, 'khitta' A-prate / 6. 'nihAliuM' F-G / 7. 'sAdhavargaM sAdhvIvargaM caitAni0' iti C-prate / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 for zrIgacchAcAraprakIrNakam ng. (dvi.a.) - 'desa0' ityAdi, AcAryo dezam, kSetraM tu jJAtvA vastram, pAtram, upAzrayaM, sAdhuvargaM caitAni saMgRhNIyAt = saMgrahaM kuryAt, ca = punaH sUtrArthacintanaM karoti // 14 // saMgahovaggahaM vihiNA, na karei a jo gaNI / samaNaM samaNiM tu dikkhittA, sAmAyAriM na gAhae ||15|| saMgrahopagrahaM vidhinA, na karoti ca yo gnnii| zramaNaM zramaNIM tu dIkSitvA, sAmAcArI na grAhayet // 15 // (pra.a.) - 'saMgaho0' ityAdi, 'saMgrahopagraham' saMgraham = vastrAdyupakaraNamIlanam upagraham = vastrAdyupakaraNarakSaNaM vidhinA AcAryo gacchArthaM na karoti, zramaNaM zramaNI tu dIkSayitvA samyagbhAramAropya samyagmArga na grAhayati = satyamArgaM na zikSApayati iti gAthArthaH // 15 // (dvi.a.) - 'saMga0' ityAdi, 'saMgrahopagraham' saMgraho = vastrAdimIlanam upagraha ca vastrAdInAM saMrakSaNaM vidhinA ca AcAryoM gacchArthaM na karoti, zramaNaM zramaNI tu dIkSayitvA sAmAcArI na grAhayati = na zikSayati // 15 // bAlANaM jo u sIsANaM, jIhAe uvaliMpae / na sammamaggaM gAhei, so sUrI jANa verio ||16|| bAlAnAM yaH punaH ziSyANAM, jihvayA upalimpet / na samyag mArga grAhayati, sa sUrirjAnIhi vairI // 16 // (pra.a.) - 'bAlANaM0' ityAdi, bAlAnAM ziSyANAM ca punaH yaH = AcAryo jihvayopalimpayet ko'rthaH ? atyaMtabAhyahitaM karoti, yastu samyagmArgaM na grAhayati = avitathapathaM na zikSApayati tamAcAryaM gacchaM nirvAhantamapi vairikaM jAnIhi = ripusamAnaM jAnIhi // 16 // (dvi.a.) - 'bAlANaM0' ityAdi, bAlAnAM ziSyANAM punaryo AcAryo jihvayA - - - 5. 'vidhinA gacchArthaM.' iti A-prate / - - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ open pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam // 101 upalimpet = atyaMtabAhyahitaM karoti, samyagmArga na grAhayati = satyamArga na zikSApayati tamAcAryaM vairiNaM jAnIhi // 16 // jIhAe vilihato, na bhaddao sAraNA jahiM natthi / daMDeNa vi tADato, sa bhaddao sAraNA jattha ||17|| jihvayA vilihan na bhadrakaH sAraNA yatra nAsti / daNDenApi tADayan sa bhadrakaH sAraNA yatra // 17 // (pra.a.) - 'jIhA0' ityAdi, jihvayA vilihan = atyaMtabAhyahitaM kurvan AcAryo bhadro na bhavati, yatra gacche sAraNA na bhavati / daNDenApi tADayan sa AcAryo bhadro = manoharo yatra sAraNA'sti // 17 // (dvi.a.) - 'jIhA0' ityAdi, jihvayA vilihan AcAryo bhadro = suMdaro na bhavati, yatra gacche sAraNA nAsti / daNDenApi tADayan sa AcAryo bhadro = manoharo yatra sAraNAsti // 17 // sIsovi verio so u, jo guruM navi bohe| pamAyamairAghatthaM, sAmAyArIvirAhayaM / / 18 / / ziSyo'pi vairI sa tu yo guruM na vibodhayati / * pramAdamadirAgrastaM, sAmAcArIvirAdhakam // 18 // (pra.a.) - 'sIsovi0' ityAdi, yaH ziSyaH pramAdamadirayA = AlasyasurayA grastaM guruM svadharmAcAryaM na bodhayet = na pratibodhayet sa ziSyo gurUNAM vairI = ripusamo bhaNyate / guruM kimbhUtam ? sAmAcArIvirAdhakam sAmAcArI = dazadhA ogharUpA ca tasyA virAdhakam // 18 // (dvi.a.) - 'sIsovi0' ityAdi, sa tu ziSyo'pi vairItyucyate yaH pramAdamadirAgrastam, sAmAcArIvirAdhakaM svakaguruM na bodhayati = na sanmArge sthApayatIti // 18 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'smAraNA' iti A-B-C-prate / 2. 'manoharo na bhavati' iti A-prate / 3. 'mayarA0' F-prate / 4. 'na doSayati0' iti B-prate / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 0 zrIgacchAcAraprakIrNakam // kaiH kaiH pratibodhayati vacanairiti ? tadAha - tumhArisAvi muNivara !, pamAyavasagA havaMti jai purisA / teNa'nno ko amhaM, AlaMbaNa hujja saMsAre ? ||19|| yuSmAdRzA api munivara ! pramAdavazagA bhavanti yadi puruSAH / tenAnyaH ko'smAkamAlambanaM bhaviSyati saMsAre ? // 19 // (pra.a.) - 'tumhA0' ityAdi, he munivara ! yuSmAdRzA api mahadguNavanto mahAnubhAgAH pUjyAH puruSAH pramAdavazagAH = pramAdagamanazIlA yadi bhavanti tadA cAnyaH ko gururasmAdRzAM puruSANAmasmAkaM vA AlambanaM saMsArAvaTapatanarajjuko'sminsaMsAre ? // 19 // (dvi.a.) - 'tumhA0' ityAdi, he munivara ! = sAdhuzreSTha ! yuSmAdRzA api munayaH puruSAH = viditasakalatattvA yadi pramAdavazagAH = pramAdino bhavanti / tadA'nyaH ko'smAkaM mandadharmANAmAlambanaM bhave = saMsAre patatAmiti gamyam // 19 // nANaMmi daMsaNaMmi ya, caraNami ya tisu vi samayasAresu | coei jo ThaveuM, gaNamappANaM ca so a gaNI ||20|| jJAne darzane ca caraNe ca triSvapi samayasAreSu / nodayati yaH sthApayituM, gaNamAtmAnaM ca sa ca gaNI // 20 // (pra.a.) - 'nANaM0' ityAdi, jJAnadarzanacAritreSvapi samayasAreSu gacchamAtmAnaM ca sthApayituM prerayati sa AcAryaH kathyate // 20 // (dvi.a.) - 'nANaMmi0' ityAdi, jJAne darzane cAritre triSvapi samayasAreSu gaNamAtmAnaM ca sthApayituM prerayati sa AcAryaH kathyate iti gAthArthaH // 20 // piMDaM uvahiM sijjaM, uggamauppAyaNesaNAsuddhaM | cArittarakkhaNaTThA, sohiMto hoi sacarittI ||21|| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'to ko anno' A-D-E-F-H, atra punaH B-C-G-pratapAThaH / 2. 'tisu ya' F-prate / 3. 'payitvApre0' iti A-prate / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 for pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam .np piNDamupadhiM zayyAM, udgamotpAdanaiSaNAzuddham / cAritrarakSaNArthaM, zodhayan bhavati sacAritrI // 21 // (pra.a.) - "piMDaM0' ityAdi, cAritraM = saMyamam, tasya rakSaNArthaM piNDam = AhArAdi, upadhi = vastrAdi, zayyAM = pIThaphalakAdi udgamotpAdanaiSaNAdoSa( 42)zuddhaM zodhayan = utpAdayan sa cAritravAn bhavati = cAritrayukto bhavati // 21 // (dvi.a.) - "piMDaM0' ityAdi, nijacAritrarakSaNArthaM piNDam, upadhiM, zayyAmudgamotpAdanaiSaNAdidoSazuddhaM zodhayet = utpAdya pariharan yo varttate sa cAritravAn bhavatIti // 21 // aparissAvi sammaM, samapAsI ceva hoi kajjesu / so rakkhai cakTuM piva, sabAla-vuDDhAulaM gacchaM / / 22 / / aparizrAvI samyak, samadarzI caiva bhavati kAryeSu / sa rakSati cakSuriva, sabAlavRddhAkulaM gaccham / / 22 / / (pra.a.) - 'apari0' ityAdi, samyag aparizrAvI sarvakAryeSu samadRSTirbhavati cakSuriva sabAlavRddhAkulaM gacchaM rakSati iti gAthArthaH // 22 // (dvi.a.) - 'apari0' ityAdi, samyag aparizrAvI sarvakAryeSu samadRSTirbhavati sa AcAryazcakSuriva sabAlavRddhAkulaM gacchaM rakSatIti yogaH // 22 // sIyAvei vihAraM, suhasIlaguNehiM jo abuddhIo / so navari liMgadhArI, saMjemajoeNa NissAro ||23|| sIdayati vihAraM sukhazIlaguNairyo'buddhikaH / sa navari liGgadhArI saMyamayogena nissAraH // 23 // (pra.a.) - 'sIA0' ityAdi, yo = gururvihAre'pratibaddho gavacaraNalakSaNe zItalo hi pramAdataH sukhazIlo bhavati / sukhazIlaguNairyo'jJAno = jJAnarahitaH san sa navaraM = kevalaM liMgadhArI kathyate, sa saMyamasAreNAsAraH procyate // 23 // 1. 'samyag parizrAvI' iti B-C-pratapAThaH / 2. 'saMjamasAreNa ni0' E-F-pratapAThaH - - - - - - - Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 for zrIgacchAcAraprakIrNakam ng (dvi.a.) - 'sIA0' ityAdi, vihAre zItalo'laso bhavati sukhazIlaguNairyo'jJAno = jJAnarahitaH sa kevalaM liMgadhArI = yativeSavAn saMyamasAreNa niHsAraH kathyate // 23 // kula-gAma-nagara-rajjaM, payahiya jo tesu kuNai hu mamattaM / so navari liMgadhArI, saMjamajoeNa 'nissAro ||24|| kulagrAmanagararAjyaM prahAya yasteSu karoti hu mamatvam / sa navari liGgadhArI, saMyamayogena nissAraH // 24 // (pra.a.) - 'kula0' ityAdi, kularAjyaM grAmarAjyaM nagararAjyaM 'payahiatti tyaktvA punasteSu hi nizcitaM mamatvaM karoti sa = gururnavaraM = liMgadhArI, saMyamayogena nissAro jJAtavyaH // 24 // (dvi.a.) - 'kula0' ityAdi, yaH kularAjyaM grAmarAjyaM nagararAjyaM tyaktvA punasteSu hi nizcitaM mamatvaM karoti sa kevalaM liMgadhArI, saMyamasAreNa niHsAraH kathyate // 24 // vihiNA jo u coei, suttaM atthaM ca gAhaI / so dhaNNo, so a puNNo a, sa baMdhU mukkhadAyago ||25|| vidhinA yastu codayati, sUtramarthaM ca grAhayati / sa dhanyaH sa ca puNya eva, sa bandhurmokSadAyakaH // 25 // (pra.a.) - 'vihiNA0' ityAdi, yo gaNividhinA prerayati ziSyANAM codanAdikaM ca dadAti, sUtrArthaM ca grAhayati sa dhanyaH kRtapuNyaH sa eva baMdhuH sa mokSadAyaka iti // 25 // (dvi.a.) - "vihi0' ityAdi, yo vidhinA prerayati = codanAdikaM prayacchati, sUtrArthaM ca grAhayati sa dhanyaH kRtapuNyaH sa baMdhuH sa mokSadAyakaH // 25 // sa eva bhavvasattANaM, cakkhUbhUe viAhie / daMsei jo jiNuddiTuM, aNuTThANaM jahaTThiaM ||26|| 1. 'a' D-prate / 2. 'saMjamasAreNa ni0' G-prate / 3. 'nIsAro' F-prate / -- Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ don pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam np sa eva bhavyasattvAnAM, cakSurbhUto vyAhRtaH / darzayati yo jinoddiSTa-manuSThAnaM yathAsthitam / / 26 / / (pra.a.) - 'sa eva0' ityAdi, sa eva pUrvoktalakSaNAcAryo bhavyasattvAnAM cakSurbhUto vyAhRtaH = kathitaH yo jinopadiSTamanuSThAnaM yathAsthitam = yathAbhASitaM darzayati // 26 // (dvi.a.) - 'sa eva0' ityAdi, sa evAcAryo bhavyasattvAnAM cakSurbhUto vyAhRtaH = kathito yo jinopadiSTamanuSThAnaM yathAsthitaM darzayati // 26 // titthayarasamo sUrI, sammaM jo jiNamayaM payAsei / ANaM aikkamaMto, so kAuriso, na sappuriso ||27|| tIrthakarasamaH sUriH samyag yo jinamataM prakAzayati / AjJAmatikrAman saH, kApuruSaH na satpuruSaH // 27 / / (pra.a.) - 'tittha0' ityAdi, tIrthaM = cAturvarNasaMghalakSaNaM karotIti tIrthakRt, tatsamam = tattulyo bhavati gururyaH samyak prarupaNayA jinamataM prakAzayati = prakaTIkaroti sa tIrthaMkarasamo gururjJAtavyaH / yo gurujinAjJAM viparItaprarUpaNayA atikrAmati sa gururna kathyate, kApuruSaH = kutsitapumAn, ata eva kuguruH kathyate iti sambandhaH // 27 // . (dvi.a.) - 'titthaya0' ityAdi, yaH samyak jinamatam = tIrthaMkarabhASitaM prakAzayati sa tIrthaMkarasamAnaH sUriH proktaH / yaH punaH tIrthaMkarAjJAm atikrAmati = ullaMghayati sa kApuruSaH kathyate, na tu satpuruSaH // 27 // bhaTThAyAro sUrI 1, bhaTThAyArANuvikkhao sUrI 2 / ummaggaThio sUrI 3, tinnivi maggaM paNAsaMti ||28|| bhraSTAcAraH sUribhraSTAcAropekSakaH sUriH / unmArgasthitaH sUristrayo'pi mArga praNAzayanti // 28 // - - - - - - - - - - - - - 1. 0Nuvekkhao' - A-D-F-G-H-pratapAThaH, atra punaH B-C-pratyanusAreNa / - - - - - - - - - - - - Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrIgacchAcAraprakIrNakam // __(pra.a.) - 'bhaTThA0' ityAdi, bhraSTAcArasUriH, bhraSTAcArANAM vineyAnAmupekSakaH sUriyaryo codanAdikaM na dadAti, ca = punaH unmArgasthitaH pravartako vA sUririti trayaH, evaM trayo'pi jinoktaM mArga praNAzayanti = jinAjJAmutthApayanti = virAdhayanti // 28 // (dvi.a.) - 'bhaTThA' ityAdi, bhraSTAcAraH sUriH, bhraSTAcArANAM svaziSyANAmupekSakaH sUristeSAM na nodanAdikaM prayacchati, unmArgasthitaH sUriH, ete trayo'pi mArgaM jinAnAM praNAzayanti = jinAjJAM virAdhayantItyarthaH // 28 // ummaggaThie sammaMgganAsae jo u sevae sUriM / niameNaM so goama ! appaM pADei saMsAre ||29|| unmArgasthitAn sanmArganAzakAn yastu sevate sUrIn / niyamena sa gautama ! AtmAnaM pAtayati saMsAre // 29 / / (pra.a.) - 'ummagga0' ityAdi, unmArge sthitam, sanmArganAzakam - jinoktamArgabhedakam , evaMvidhaM sUriM karmanirjarArthI san yaH pumAn sevate, he gautama ! sa jIvo nizcayena AtmAnaM saMsArAvaTe prapAtayati // 29 // (dvi.a.) - 'ummagga0' ityAdi, unmArgasthitam, sanmArganAzakam, ya evaMvidhaM sUri sevate / he gautama ! sa nizcayena AtmAnaM saMsAre pAtayati // 29 // ummaggaThio eko vi nAsaeM bhavvasattasaMghAe / taM maggamaNusaraMtaM, jaha kuttAro naro hoi ||30|| unmArgasthita eko'pi nAzayati bhavyasattvasaGghAtAn / tanmArgamanusarantaM yathA kutAro naro bhavati // 30 // (pra.a.) - 'ummagga0' ityAdi, dAntikayojanA - evaMvidho gururupasevate yatkurute tadA unmArgasthita eko'pi gururmukhyo mukhyatAM labdhvA svopadezaprarUpaNAdibhirasatyamArgamupadizya bhavyasattvAn kArayati, kArayitvA tadupadiSTAsatyamArganiratAn bhavyasattvAn - - - - - - - - - - 1. 'sammatta0' E-F | 2. 'jinokta bhedanAzakam' iti A-prate, "jinoktamArgadezakam' iti C-prate / 3. '0e savva0' F-prate / 4. 'maNusaraMte' A-AdiSu / 5. 'kuttArU' A-D-F-G-pratiSu / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam .np 107 = bhavyasattvasamUhaM ca nAzayati = bhramADayati / dRSTAntamAha - yathA kuttAraH kutsitatArako nAvika: naro bhavati sa bahUn pRSTalagnAn janAn nadyAdau majjayati, svayaM nipatatIti gAthArthaH // 30 // (dvi.a.) - 'umma0' ityAdi, unmArgasthita ekopi mukhyaH sanmArgamanusaraMtaM bhavyasamUhaM nAzayati = bhramayati saMsArAraNye / dRSTAMtamAha = yathA kuttAraH = kutsitatArako naro bhavati sa bahUn pRSTilagnAn jIvAn nadyAdau majjayati svakamAtmAnamapi sArdham // 30 // ummaggamaggasaMpaTThiANa, sAhUNa goamA ! nUnaM / saMsAro a aNaMto, hoi ya sammagganAsINaM ||31|| unmArgamArgasamprasthitAnAM sAdhUnAM gautama ! nUnam / saMsArazcAnanto bhavati sanmArganAzinAm // 31 // (pra.a.) - 'ummagga0' ityAdi, unmArge saMprasthitAnAM = calitAnAM ca = punaH sanmArganAzinAM = kumArgopadezakAnAM nAmataH sAdhUnAM na bhAvataH, evaMvidhAnAM he gautama ! nizcayena anantasaMsAro bhavati // 31 // (dvi.a.) - unmArgamArgasaMprasthitAnAM = calitAnAm, sanmArganAzinAM he gautama ! nUnamanantaH saMsAro bhavati // 31 // suddhaM susAhumaggaM, kahamANo Thavai taiapakkhammi | appANaM, iyaro puNa gihatthadhammAo cukRtti ||32|| zuddhaM susAdhumArga kathayan sthApayati tRtIyapakSe / AtmanamitaraH punargRhasthadharmAd bhraSTa iti // 32 // (pra.a.) - 'suddha0' ityAdi, zuddham = doSarahitaM susAdhumArga kathayan = Aha, AtmAnaM tRtIyapakSe = saMvignapAkSikamArge sthApayati / itaraH punaH utsUtrabhASako - - - - - - - - - - 1. '0Na sUrINa' A-D-F-G-H-pratapAThaH / 2. 'NUNaM' A-D-AdiSu / 3. 'hoI sa' E-prate / 4. 'sAdhUnAM bhAvataH' iti B-C-pratapAThaH / 5. 'cakka tti' E-G, 'cukketi' A-D, 'cukko tti' F-H | Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 gaon zrIgacchAcAraprakIrNakam . gRhastha ubhayabhraSTa iti gAthArthaH // 32 // (dvi.a.) - 'suddhaM0' ityAdi, zuddhaM susAdhumArga kathayan = zuddhaprarUpaka iti, AtmAnaM tRtIyapakSe = saMvignapAkSikamArge sthApayatIti / itaraH punaH utsUtrabhASako gRhasthadharmAdapi bhraSTaH, AstAM tAvad yatidharmaH, gRhasthe'pi na bhavatIti // 32 // jaivi na saLU kAuM, sammaM jiNabhAsi aNuTThANaM / to samma bhAsijjA, jaha bhaNiaM khINarAgehiM ||33|| yadyapi na zakyaM kartuM samyag jinabhASitamanuSThAnam / tataH samyag bhASeta yathA bhaNitaM kSINarAgaiH // 33 // (pra.a.) - 'jaivi0' ityAdi, yadyapi kathaMcit pramAdAt bhrazyati, ata eva AlasyAdiyogena karmayogena vA sAmagryabhAvena vA jinabhASitaM = prarUpitamanuSThAnaM samyakkartuM satkriyayA na zaknoti tadA tato yathA kSINarAgAH = kevalinastaiH samyag prarUpaNayA prarUpitaM tathA samyag bhASitAnusAreNa svayameva prarUpayet iti gAthArthaH // 33 // (dvi.a.) - jaivi0' ityAdi, yadyapi jinabhASitamanuSThAnaM samyak kartuM na zaknoti, tadA yathA kSINarAgaiH sarvajJairbhaNitamanuSThAnAdi tathA samyag bhASeta // 3 // 'ossanno'vi vihAre, kammaM sohei sulabhabohI ya | caraNakaraNaM visuddhaM, uvavUhiMto parUvito ||34|| avasanno'pi vihAre, karma zodhayati sulabhabodhizca / caraNakaraNaM vizuddhaM, upabRMhayan prarUpayan // 34 // (pra.a.) - 'osanno0' ityAdi, vihAre'vasanno kriyAyAM caraNavizuddhamupadvhan zuddhaM prarUpayet, evaMvidho muniH karmANi zodhayati, sulabhabodhizca bhavati // 34|| (dvi.a.) - 'osanno0' ityAdi, vihAre'vasanne'pi = saMyamakriyAyAmalaso'pi caraNakaraNamArga vizuddhamupadvhayan = prazaMsayan, zuddhaM ca prarUpayan, evaMvidhaH sAdhuH 1. 'sakkai kA0' F-prate / 2. 'tA' E-prate / 3. 'ussanno' B-C-pratapAThaH / - - - - Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 open pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam // karmANi zodhayati sulabhabodhizca bhavati // 34|| sammaggamaggasaMpaTTiANa, sAhUNa kuNai vacchallaM / osahabhesajjehi ya, sayamanneNaM tu kAreI ||35|| sanmArgamArgasaMprasthitAnAM, sAdhUnAM karoti vAtsalyam / auSadhabhaiSajyaizca svayaM anyena tu kArayati // 35 // (pra.a.) - 'sammagga0' ityAdi, sanmArgaprasthitAnAM sAdhUnAM karoti vaiyAvRttyam, auSadhaM bheSajazca svayaM karoti anyena kArApayatIti gAthArthaH // 35 // (dvi.a.) - 'samma0' ityAdi, sanmArgamArgasaMprasthitAnAM sAdhanAM vAtsalyama auSadhabheSajaizca svayaM karoti, anyena vA gRhasthAdinA kArayati sa saMvignapAkSikaH sAdhuH ArAdhako bhavati // 35 // bhUe atthi bhavissaMti, kei telukka miakamaz2ualA | jesiM parahiakaraNikabaddhalakkhANa volihI kAlo ||36 / / bhUtAH santi bhaviSyanti, kecit trailokyanatakramayugalAH / yeSAM parahitakaraNaikabaddhalakSANAM gamiSyati kAlaH // 36 // (pra.a.) - 'bhUe0' ityAdi, itthaM trailokyAH = svargamartyapAtAlarUpAsteSAM praNayanazIlAH kramayugAzcaraNAraviMdAH, ata eva sarvatra pUjyAH, evaMvidhAH viziSTAcArAH anuSThAnavantaH kecit satpuruSAH suguravo atItakAle bhaviSyanti, yeSAM satpuruSANAM = parahitakaraNaikanibaddhalakSANAM kAlaH = bodhilAbho gamiSyati, ebhirlakSaNaiH saMvignapAkSikA jJAyante iti gAthArthaH // 36 // (dvi.a.) - 'bhUe0' ityAdi, trailokyanatakramayugalAH = trilokIjanapraNatapAdadvayAH pUjyA iti yAvat, evaMvidhAH kecit = satpuruSAH bhUtAssanti bhaviSyantIti, yeSAM parahitakaraNaikabaddhalakSAnAM kAlaH sarvo'pi 'volahI ti atikramiSyati sa saMvignapAkSika: - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'kAreI' H-prate / 2. 'telokka0' H-prate / 3. 'namaMsaNIya0' D-E-F-G-H | 4. 'juyale' H-AdiSu / 5. '0karaNekka0' H-AdiSu / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 gaon zrIgacchAcAraprakIrNakam // pUjyo bhavatIti // 36 // viparyAsenA''ha - tIANAgayakAle, keI hohiMti goyamA ! suurii| jesiM nAmaggahaNe'vi, hoI niyameNa pacchittaM // 37|| atItAnAgatakAle, kecidbhaviSyanti gautama ! sUrayaH / yeSAM nAmagrahaNe'pi, bhavati niyamena prAyazcittam // 37 / / (pra.a.) - 'tIANA0' ityAdi, atItAnAgatakAle kecit sUrayo'tIvaduSTAH, azIlAH, anuSThAnAdivanto, mahArambhiNaH, saparigrahAH, viSayayuktAH, abrahmacAriNo, liGgamAtrajIvinaH evaMvidhA aguNopetA bhUtA bhaviSyanti santi ca, yeSAmabhidhAnagrahaNena niyamena = nizcayena prAyazcittaM = mahattaporUpaM bhavatIti gAthArthaH // 37|| (dvi.a.) - 'tIyA0' ityAdi, atIte'nAgate ca kAle kecinnirguNAH sUrayaH bhUtA bhaviSyanti ca, yeSAM nAmagrahaNe'pi = abhidhAnasmRtAvapi niyamena prAyazcittamApadyate, sadoSaduSTatvAt // 37 // yataH proktamasti - saMyarIbhavaMti aNavikkhayAi, jaha bhiccavAhaNA loe | paDipucchAhiM coyaNa, tamhA u gurU sayA bhayai ||38|| svecchAcArINi bhavanti, anapekSayA yathA bhRtyavAhanAni loke / pratipRcchAbhizcodanAbhiH, tasmAttu guruH sadA bhajate // 38 // (pra.a.) - 'saya0' ityAdi, yathA anapekSayA = zikSArahitatvena loke bhRtyavAhanAdayaH sayarIbhavantIti = svecchAcAriNo bhavanti, tasmAd kAraNAdevaM jJAtvA pratipRcchAdibhiH sAraNA-vAraNA-codanA-praticodanAbhizca suziSyasya satyApayatIti gAthArthaH // 38 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. '0haNeNa ho0' E-F-G | 2. 'hojja' H-prate, 'hujja' - A-prate / 3. 'sairI0' H-prate / 4. 'paDipuccha sohi coyaNa' A-H-AdiSu / 5. 'bhayaI' H-prate / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ per pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam // 111 ___ (dvi.a.) - 'jauti yato bhaNitam - 'saI0' ityAdi, yathA anapekSayA = zikSAvihInatvena loke bhRtyavAhanAdayaH svecchAcAriNo bhavanti codanapraticodanAdibhistasmAd guruH svaziSyAn satyApayanti // 38 // jo U pamAyadoseNaM, AlasseNaM taheva ya / sIsavaggaM na coei, teNa ANA virAhiyA ||39|| yastu pramAdadoSeNAlasyena tathaiva ca / ziSyavargaM na prerayati tenAjJA virAdhitA // 39 / / (pra.a.) - 'jo u pa0' ityAdi, yaH AcAryapadavImAsAdya AlasyAdipramAdadoSavazato'nvahaM svaziSyavarga na codayati = codanAdi na kuryAt, tena nizcitamAcAryeNa zrImajjinAjJA virodhiteti gAthArthaH // 39 // (dvi.a.) - 'jo u0' ityAdi, yastu AcAryaH pramAdadoSeNa zithilatAzaMkAtirekAdidoSaiH svaziSyavargam = svaparivAram AlasyAdidoSeNa ca na codayati = na prerayati saMyamAdhvani, tenAcAryeNa jinAjJA virAdhitA // 39 // saMkheveNaM mae somma !, vanniyaM gurulakkhaNaM / gacchassa lakkhaNaM dhIra !, saMkheveNaM nisAmaya ||40|| saMkSepeNa mayA saumya ! varNitaM gurulakSaNam / gacchasya lakSaNaM dhIra ! saMkSepena nizAmaya // 40 // (pra.a.) - 'saMkheve' ityAdi, he saumyadarzana ! he ziSya ! samAsena = saMkSepeNa varNitam = upadarzitaM gurulakSaNam = AcAryasvarUpam, atha he dhIra ! he paNDita ! saMkSepeNa gacchasya lakSaNam = svarUpaM tvaM sAvadhAnamanAH zRNu, ahaM bravImIti guruvAkyaM ziSyasya sAvadhAnakaraNArtham // 40 // (dvi.a.) - "saMkhe0' ityAdi, he saumyaziSya ! mayA saMkSepeNa gurulakSaNaM varNitam, atha he dhIrapaNDita ! saMkSepeNa gacchalakSaNaM zRNu // 40 // 2. 'soma' :-prte| - - - - - - - - - - - - - - - Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 fe zrIgacchAcAraprakIrNakam I. gIatthe je susaMvigge, aNAlassI daDhavvae / akkhaliyacaritte sayayaM, rAgadosavivajjie ||41|| gItArtho yo susaMvijJaH anAlasyI dRddhvrtH|| askhalitacAritraH satataM, rAgadveSavivarjitaH // 41 // / (pra.a.) - 'gIa0' ityAdi, gItAH = jJAtA arthA yena sa gItArthaH, suzobhanaH saMvignaH = susaMvignaH = zobhanasaMvegavAn, AlasyarahitaH = anAlasyaH, dRDhavrataH, satatamaskhalitacAritraH = anaticArasaMyamadharaH (rAgadveSavivarjitaH) iti gAthArthaH // 41 // (dvi.a.) - 'gIyattho0' ityAdi, yo gItArtho = bahuzrutaH, susaMvignaH = saMvegavAn, anAlasyaH = Alasyarahito, dRDhavrataH, satatamaskhalitacAritro, rAgadveSarahitaH // 41 // nidvaviaaTThamayaTThANe, sosiakasAe jiiMdie / viharijjA teNa saddhiM tu, chaumattheNavi kevalI ||42|| niSThApitASTamadasthAnaH zoSitakaSAyo jitendriyaH / viharet tena sArdhaM tu chadmasthenApi kevalI // 42 // (pra.a.) - 'niTThavi0' ityAdi, niSThApitASTamadasthAnaH, zoSitakaSAyo, jitendriyaH, evaMvidhena tena chadmasthenApi sArdhaM kevalI viharet = vihAraM kuryAt, tadAnyeSAM ca kA kathA = vArtA ? iti gAthArthaH // 42 // (dvi.a.) - "niTThavi0' ityAdi, niSThApitASTamadasthAnaH, zoSitakaSAyo, jitendriyaH evaMvidhena tena chadmasthenApi sArdhaM kevalI viharet = vihAraM kuryAt, tadA'nyasya kA vArtA ? // 42 // to je aNahIyaparamatthA, goamA ! saMjae bhave / tamhA te vivajjijjA, duggaIpaMthadAyage ||43|| ye'nadhItaparamArthAH, gautama ! saMyatA bhavanti / tasmAttAnapi vivarjayet durgatipathadAyakAn / 43 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'susiya0' A-D-prate, 'samiya0' B-C-E-F-G-H-prate / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ofen pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam - 113 - (pra.a.) - 'to je a0' ityAdi, he gautama ! yaH saMyataH sAdhuranadhItaparamArthaH = ajJAtatattvo bhavati tasmAttAn durgatipathadeSTun = dAyakAn agItArthAn vivarjayet = pariharedityarthaH // 43 // (dvi.a.) - 'to je0' ityAdi, he gautama ! yaH saMyato'nadhItaparamArthaH = ajJAtaparamArtho bhavati sa mokSamArgavidhAvanipuNa iti, tasmAttAn agItArthAn durgatipathadAyakAn vivarjayediti // 43 / / gIatthassa vayaNeNaM, visaM hAlAhalaM pive | nimvikappo ya bhakkhijjA, takkhaNe jaM samuddave ||44|| gItArthasya vacanena viSaM hAlAhalaM pibet / nirvikalpazca bhakSayet, tatkSaNe yat samudrAvayet // 44 // (pra.a.) - 'gIa0' ityAdi, gItArthasya = samyagjJAtatattvasya guroriti vacanena = vAkyena nirvikalpaH san = AzaMkAbhItirahitaH san hAlAhalaM mahAviSaM dAruNakaTukapariNAmaM viSaM pibet = pAnaM kuryAt, yasmAt karaNAt tatkSaNe samudravet = maraNaM prApnotIti gAthArthaH // 44 // (dvi.a.) - 'gIya0' ityAdi, gItArthasya vacanena nirvikalpaH san = AzaMkAdirahitaH san hAlAhalaM = dAruNaM viSaM pibet = pAnaM kuryAt, yasmAt kAraNAt tatkSaNam = samakAlameva samupadravet = maraNaM prApayediti // 44 // paramatthao visaM no taM, amayarasAyaNaM khu taM / nivigghaM jaM na taM mAre, mao'vi amayassamo ||45|| paramArthato viSaM na tadamRtarasAyanaM khu tat / / nirvighnaM yad na tad mArayati mRto'pi amRtasamaH // 45 // (pra.a.) - 'parama0' ityAdi, paramArthato = nizcayanyAyena tadviSaM na bhAvi, tadviSamamRtarasAyanasamaM bhavati, yadviSaM nirvighnaM nirdoSaM bhavati = na mArayati / sa 1. 'takkhaNA' C-D-F-G-H-prate, atra punaH A-B-pratapAThaH / - - - - - - - - - - Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 geon zrIgacchAcAraprakIrNakam mRto'pyamRtasadRzo bhavati // 45 // __ (dvi.a.) - atha tatparamArthato viSaM tanna bhavati / khu = nizcitaM tad = viSaM amRtarasAyanaM bhavati yad = viSaM nirvighnaM karoti tad = viSaM na mArayati, sa mRto'pyamRtasamo jIvanniva bhavatItyarthaH // 45 // agIyatthassa vayaNeNaM, amayaMpi na ghuTae | jeNa no taM bhave amayaM, jaM agIyatthadesiyaM // 46|| agItArthasya vacanenAmRtamapi na pibet / yena na tad bhavedamRtaM yadagItArthadezitam // 46 // (pra.a.) - 'agI0' ityAdi, agItArthaH ajJAtatattvaH tasya vacanena amRtaM = na mriyate yasmAditi amRtamapi na dhuMTayet = na pibet / yena kAraNena tadagItArthavacanaM amRtaM na pibet = na bhavet, yadagItArthavacanaM dezitaM tatparamArthato'mRtaM na bhavati = parabhave hitakArakaM na bhavati // 46 // (dvi.a.) - 'agI0' ityAdi, agItArthasya vacanenA'mRtaM na pibet / yena kAraNena tadagItArthavacanam amRtaM na bhavet, yadagItArthadezitam // 46 // paramatthao na taM amayaM, visaM hAlAhalaM khu taM / na teNa ajarAmaro hujjA, takkhaNA nihaNaM vae ||47|| paramArthato na tadamRtaM, viSaM hAlAhalaM khu tat / na tenAjarAmaro bhavet, tatkSaNAt nidhanaM vrajet // 47 // (pra.a.) - 'parama0' ityAdi, param agItArthavacanaM paramArthataH khu = nizcayena tad amRtaM hAlAhalaM viSaM bhavati, tena ajarAmaro na bhavati, tatkSaNAnnidhanaM vrajet = tatkAlaM maraNaM prApnotItyarthaH // 47 // (dvi.a.) - 'parama0' tatparamArthato'mRtaM na bhavati / khu = nizcaye tad amRtaM - - - - - - - - - - - - - 1. 'aggIyassa' F-G-pratapAThaH / 2. 'amiyaMpi' iti / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fier pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam 115 hAlAhalaviSaM bhavati, tena cAmRtena ajarAmaro na bhavati, tatkSaNAnidhanaM vrajet = tatkAlaM maraNamApnuyAt // 47 // tadagItArthavarjanopAyamAha - agIyatthakusIlehiM, saMgaM tiviheNa vosire | mukkhamaggassime vigghe, pahaMmI teNage jahA ||48|| agItArthakuzIlaiH saGgaM trividhena vyutsRjet / mokSamArgasyeme vighnAH, pathi stenakA yathA // 48 // (pra.a.) - 'agI0' agItArthakuzIlaiH saha saMgaH = saMsargaH trividhaM trividhena vyutsRjet / yata ime kuzIlA mokSamArgavighnasya karA ata eva luTAkasamAnA bhavanti / yathA pathi = mArge gacchataH stenakA = caurAH vighnakarA bhavantIti sambandhaH // 48 // (dvi.a.) - 'agI0' ityAdi, agItArthakuzIlaiH saha saMgaH = paricayaM trividhena = kRtakAritAnumatibhedena manovAkkAyabhedena vA vyutsRjet, yata ime agItArthakuzIlA mokSamArgasya vinA = vighnakarA, pathi taskarA iva = mArge caurA yathA // 48 // pajjaliyaM huyavahaM darbu, nissaMko tattha pavisiuM / attANaM nidahijjAhi, no kusIlassa allie ||49|| prajvalitaM hutavahaM dRSTvA, niHzaGkaM tatra pravizya / AtmAnaM nirdahet naiva kuzIlamAlIyet // 49 // __(pra.a.) - 'pajja0' ityAdi, prajvalitaM prajvalaMtaM vA upphuliMgaM hutavahaM = vaizvAnaraM dRSTvA niHzaMko = nirbhayaH tatra pravizya AtmAnaM nirdahet = jvAlayet = bhasmIkuryAt, paraM kuzIlasya = durAcAriNaH saMgaM na kuryAt // 49 // (dvi.a.) - 'pajja0' ityAdi, prajvalitaM hutavahaM dRSTvA niHzaMkastatra pravizya AtmAnaM nirdahet = jvAlayet, paraM kuzIlasya = kutsitAcArasya saMgaM na kuryAt // 49 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // pajjalaMti jattha dhagadhagassa guruNA vi coie sIsA | rAgadoseNa vi aNusaeNa, taM goyama ! na gacchaM // 50|| prajvalanti yatra dhagadhagAyamAnaM guruNA'pi nodite ziSyAH / rAgadveSeNApi anuzayena sa gautama ! na gacchaH // 50 // (pra.a.) - 'pajja0' ityAdi, prajvalanti yatra gacche codanApraticodanAdibhiH guruNA ziSyA dhagadhagAyamAnam anuzayena = pazcAttApena = 'kathamasmAbhiH pravrajyA gRhItA ? kathamasya pArzve vayaM samAjagmuH ?' iti pazcAttApena prajvalanti sa he gautama ! na gacchaH // 50 // (dvi.a.) - 'pajja0' ityAdi, yatra = gacche codanApraticodanAdibhirnoditA guruNApi ziSyA rAgadveSaiH anuzayena pazcAttApena vA, dhagadhagassetyanukaraNazabdo'yam, evaM dhagadhagAyamAnAH prajvalanti he gautama ! sa gaccho na bhavati // 50 // gaccho mahANubhAvo, tattha vasaMtANa nijjarA viulA | sAraNa-vAraNa-coaNa-mAIhiM na dosapaDivattI ||51|| gaccho mahAnubhAvastatra vasatAM nirjarA vipulA / smAraNAvAraNAcodanAdibhirna doSapratipattiH // 51 // (pra.a.) - 'gaccho0' ityAdi, gacchaH = suvihitasAdhusamudAyarUpaH, sa gaccho mahAnubhAvo varttate / tatra vasatAM munInAM sAraNAvAraNAcodanAdibhizca vipulA nirjarA bhavati, doSapratipattirna bhavati // 51 // (dvi.a.) - 'gaccho0' ityAdi, gaccho mahAnubhAvo varttate, tatra vasatAM sAraNAvAraNA-nodanAdibhirvipulA nirjarA bhavati, doSapratipattirna bhavati // 51 // guruNo chaMdaNuvattI, suviNIe jiaparIsahe dhIre | na vi thaddhe na vi luddhe, na vi gAravie, vigahasIle ||52 / / 1. 'dhagadhagadhagassa' H-prate / 2. 'sIse' C-D-E-F-G-H, atra A-B-AdipratapAThaH / 3. 'dhagamagAyamAnam' iti B-C-prate / 4. 'chaMdaNakte' C-prate, 'chaMdaNavittI' A-B-D-E-Adi / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam ng ____ 117 guroH chandAnuvartinaH, suvinItA jitaparISahA dhIrAH / nApi stabdhA nApi lubdhA, nApi gauravilA vikathAzIlAH // 52 / / (pra.a.) - 'guru0' ityAdi, ziSyAH zrIgurUNAM chaMdonuvRttayaH = gurukathitakAriNaH, suvinItAH, jitapariSahAH, ata eva tyaktadehamamatvAH, dhIrAH, nApi stabdhAH, nApi lubdhAH, na gauravitAH = na gAravaRddhyAdirUpAH, taivirahitAH, na vikathAzIlAH = rAjabhaktastrIdezakathAdivikathArahitAH // 52 // (dvi.a.) - 'guruNo0' ityAdi, chaMdonuvRttirguroH, suvinIto, jitaparISaho, dhIro = nirbhIko, nApi stabdho, nApi lubdho, na gauravito, na vikathAzIlaH // 52 // khaMte daMte gutte, mutte veraggamaggamallINe / dasavihasAmAyArI-Avassaga-saMjamujjutte ||53|| kSAntA dAntA guptAH, muktA vairAgyamArgamAlInAH / dazavidhasAmAcArI-Avazyaka-saMyamodyatAH // 53 // (pra.a.) - 'khaMte0' ityAdi, kSAnto, dAnto = jitendriyo, gupto, mukto, vairAgyamArgamAlInaH = vairAgyaprAptaH, dazavidhasAmAcArI-AvazyakasaMyamayuktaH // 53 // (di.a.) - 'khate0' ityAdi, kSAnto, dAnto, gupto, mukto, vairAgyamArgamAlInaH, dazavidhasAdhusAmAcAryAmAvazyakasaMyameSUdyuktAH evaMvidhaH ziSyo bhavatIti // 53 // khara-pharusa-kakasAe, aNi duTThAi niguragirAe / nibbhacchaNa-niddhADaNamAIhiM na je paussaMti ||54|| kharaparuSakarkazayA aniSTaduSTayA niSThuragirA / nirbhartsananirghATanAdibhiH na ye pradviSanti // 54 // (pra.a.) - 'khara0' ityAdi, evaMvidhAn kharaparuSakarkazaniSThuragirayA = vANyA nirbhartsananirghATanabahiHkaraNAdibhizca ye ziSyAH na pradviSanti = na prajvalanti = na pradveSaM gacchanti, ata eva suziSyAH procyante // 54 // - - - - - - - - - 1. 'duTTAe' D-E-F-G-H-pratapAThaH, atra A-B-C-pratapAThaH / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 on zrIgacchAcAraprakIrNakam // (dvi.a.) - 'khara0' ityAdi, kharaparuSaniSThurayA girA = vANyA guruNA kriyamANyA nirbhartsananirghATanAdibhizca ye ziSyA na pradviSanti = na pradveSaM gacchanti te suziSyAH // 54 // atha punarapi suziSyavarNanAmAha - je a na akittijaNae, nA'jasajaNae, nA'kajjakArI ya / na pavayaNuDDAhakare, kaMThaggayapANasese'vi ||55|| ye ca nAkIrtijanakA nAyazojanakA nAkAryakAriNazca na pravacanoDDAhakarAH kaNThagataprANazeSe'pi // 55 // (pra.a.) - 'je a0' ityAdi, ye suziSyA svayamanAcArakaraNenAtmIyagurUNAM nAkIrtijanakA = nAkIlutpAdakAH, ekadiggAminyakIrttiH / nApi te zrIgurUNAmapayazojanakAH = apayazotpAdakAH, sarvadigvyApI ayazaH / ata eva te nAkAryakAriNaH = nAmArgagAminaH, na pravacanoDDAhakAH, pravacanamadhye uDDAhaM lokaapvaadruupm| kaNThagate'pi prANazeSe'pi evaMvidhA bhavanti ye te suziSyAH // 55 // (dvi.a.) - 'je a0' ityAdi, ye ca ziSyA nApakIrtijanakAH nApyapayazojanakAH nAkAryakAriNazca, na pravacanoDDAhakArakAH kaNThagataprANazeSe'pi evaMvidhA ye te suziSyAH // 55 // guruNA kajjamakajje khara-kakUsa-duThTha-niguragirAe / bhaNie tahatti sIsA bhaNaMti taM goyamA ! gacchaM ||56|| guruNA kAryAkArye kharakarkazaduSTaniSThuragirA / bhaNite tatheti ziSyAH, bhaNanti sa gautama ! gacchaH // 56 / / (pra.a.) - 'guru0' ityAdi, guruNA kArye'kArye utpanne ca kArye kharakarkazaduSTaniSThuragirayA = vANyA bhaNite sati suziSyAstathaiveti = 'tahatti' iti bhaNanti, he gautama ! taM gacchaM mahAnubhAgaM = sanmArgapratiSThitaM jAnIhi // 56 // - - - - - - -- 1. 'sIse' F-G-pratapAThaH / - - - - - - - - - - - Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 porn pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam - (dvi.a.) - 'guru0' ityAdi, guruNA kAryA'kArye ca kharakarkazaniSThurayA girayA bhaNite sati ziSyAstatheti bhaNanti yatra gacche taM gacchaM jAnIhi // 56 // dUrujjhiyapattAisu mamattae, nippihe sarIre'vi | jAyamajAyAhAre bAyAlIsesaNAkusale ||57|| dUrojjhitapAtrAdimamatvo nispRhaH zarIre'pi / jAtAjAtAhAraH dvicatvAriMzadeSaNAkuzalaH // 57 // (pra.a.) - 'durujjhi0' ityAdi, pAtropadhipramukheSu vastuSu yatra gacche sAdhavo dUrojjhitamamatvAH = dUrIkRtamamatvabhAvAH, ata eva teSu mamatvabhAvaM na kurvanti / yatteSAM paribhogya vastu tadapi na mAmakInaM kathayati kintu mama paribhogyamiti sambandhaH / ye sAdhavo nispRhAH kutra ? svazarIre'pi = dehe'pi, yAtrAmAtrAhAraH, ata eva udarasya SaSTabhAgaM nyUnagaM kurvanti / punardvicatvAriMzadeSaNAdoSakuzalA evaMvidhA yatra sAdhavo bhavanti he gautama ! sa gacchaH // 57|| (dvi.a.) - 'dUru0' ityAdi, pAtropadhipramukheSu mamatAM dUratastyajanti, zarIre'pi nispRho, yAtrAmAtrayAhAragrahaNanipuNo, dvicatvAriMzaddoSakuzalazca gacchavAsI sAdhurbhavati // 57|| taM pi na rUva-rasatthaM, na ya vaNNatthaM, na ceva dappatthaM / saMjamabharavahaNatthaM, akkhovaMgaM va vahaNatthaM ||58|| tamapi na rUparasArthaM na ca varNArthaM na caiva darpArtham / saMyamabhAravahanArtham, akSopAGgamiva vahanArtham // 58 / / (pra.a.) - 'taMpi0' ityAdi, tadapi = eSaNAzuddhamapyAhAraM na kurvanti, kimartham? rUparasavRddhyartham, yato mama kAyaH puSTo nirupamapi rUpasaMpad bhavati / tathA ca varNArtham, mama zarIravarNo viziSTataro bhavati / na caiva dArtham = darpastadarthaM, kintu akSopAMgamiva zarIrazakaTavahanArthamAhAraH oMgaNasamo bhavati, yathA zakaTamoMgaNaM vinA na sajjIbhavati = nodvahati iti gAthArthaH // 58 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // ____(dvi.a.) - 'taMpi0' ityAdi, tamapyAhAraM na rUparasavRddhyAdyartha, na ca varNArtha, na caiva darthaM, bhuMjate iti zeSaH / kintu saMyamabhArodvahanArtham / akSopAMgamiva vahanArtham / yathA zakaTavAhanArthaM lokoktyA oMgaNaM bhavati tadiva // 58 // tamapi kAraNe bhuGkte, ataH kAraNamAha - veaNa 1 veyAvacce 2, iriaTTAe ya 3 saMjamaTThAe 4 / taha pANavattiAe 5, chaTuM puNa dhammaciMtAe 6 // 59|| vedanAvaiyAvRttyeryArthaM ca saMyamArtham / tathA prANapratyayArthaM SaSThaM punardharmacintArtham / / 59 / / (pra.a.) - 'veaNa0' ityAdi, vedanArtham - kSudvedanopazamanAya, vaiyAvRttyArtham = AhAragrahaNaM vinA na vaiyAvRttyaM bhavati ata AhAragrahaNaM yuktam / tathA IryArtham, tathA saMyamArtham, tathA prANavRttyartham, SaSThaM punaH dharmacintArtham = dharmadhyAnArtham // 59 // (dvi.a.) - 'veyaH' ityAdi, kSudvedanAsahanArtham 1, gurvAdInAM vaiyAvRttyAdikaraNArtham 2, IryAzodhanArtham 3, saMyamArAdhanArtham 4, tathA prANavRttyartham, SaSThaM punaH dharmacintA = dharmadhyAnaM tadartham / ebhiH SaDbhiH kAraNairAhAraM gRhNanti // 59 // jattha ya jiThTha-kaNiTTho, jANijjai jiTThavayaNabahumANo / divaseNavi jo jiTTho, na ya hIlijjai sa goamA ! gaccho ||60|| yatra ca jyeSThaH kaniSTho jJAyate jyeSThavacanabahumAnaH / divasenApi yo jyeSTho, na ca hIlyate sa gautama ! gacchaH // 60 // (pra.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra pravrajyAparyAyeNa jyeSThakaniSTho jJAyate jyeSThavacanabahumAnAt, divasenApi yo jyeSThaH pravrajyAyAM sa na hIlyate = na nindyte| he gautama ! sa gacchaH procyate // 60 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra ca jyeSThakaniSTho jJAyate jyeSThavacanabahumAnAt, 1. 'jeTThavayaNa0' iti E-prate, 'jeTThaviNaya-bahumANA' D-F-G-H-prate, atra puna: A-B-C-pratapAThaH / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam .. kiM bahunA ? divasenApi yo jyeSThaH sa laghunA na hIlyate = na nindyate vinayakaraNAdibhiryatra sa gautama ! gaccha ityucyate // 60 // jattha ya ajjAkappo, pANaccAevi roradubhikkhe / na ya paribhuMjai sahasA, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM ||61|| yatra cAryAkalpaH prANatyAge'pi rauradurbhikSe / na ca paribhujyate sahasA, gautama ! gacchaH sa bhaNitaH // 61 // (pra.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra gacche AryAkalpam = AryayA svalabdhyAnItam = AryAnItaM prANatyAge'pi, raudradurbhikSe'pi ca na paribhujyate / sahasA = sahasAtkAreNApi, haThenApi ca na paribhujyate he gautama ! nizcayataH sa gacchaH // 61 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra gacche AryAkalpam = sAdhvIprAptam AhArAdi prANatyAge'pi raudradurbhikSe cApi na paribhuMjate sahasA = anAlocyotsargApavAdAdikAraNaM he gautama ! tasya gaccha iti bhaNitaM bhagavadbhiriti // 61 // athotsargeNa jalpanaparicayAdikaM nivArayannAha - jattha ya ajjAhiM samaM therAvi na ullavaMti gayadasaNA | na ya jhAyaMti thINaM, aMgovaMgAiM taM gacchaM // 62|| yatra cAryAbhiH samaM, sthavirA api nollapanti gatadazanAH / na ca dhyAyanti strINA-maGgopAGgAni sa gacchaH // 62 / / (pra.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra gacche he gautama ! sthavirA api ata eva vayovRddhAH, tapovRddhAH, bahuzrutA api, gatadazanAH ata eva jarAkRSTatvena nipatitadantAH nollapante ut = prAbalyena bADhaM na jalpanti / kAbhiH samam ? AryAbhiH / yatra tu strINAmaMgopAMgAni = jaghanakucakakSAdirUpasthAnAdIni na dhyAyanti sa gacchaH // 62 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra ca gacche AryAbhiH samaM sthavirA api 'vayovRddhAnAmatra grahaNaM' na ullapanti / kIdRzAH sthavirAH ? gatadazanAH = dantarahitA 1. '0kappaM' D-F-G-H-prate / 2. 'paribhujjai' E-F-prate / 3. 'ullaviti' A-D-E-F-G-H-prate / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ___ zrIgacchAcAraprakIrNakam // iti / na ca strINAmaMgopAMgAni = vadanakucajaghanAdIni dhyAyanti = manasi na smaranti, smaravikArahetutvAditi sa gaccha iti // 62 // kiJca - vajjeha appamattA !, ajjAsaMsaggi aggivisasarisI / ajjANucaro sAhU, lahai akittiM khu acireNa ||63|| varjayatApramattAH ! AryAsaMsargIH agniviSasadRzIH / AryAnucaraH sAdhurlabhate'kIrti khu acireNa // 63 // (pra.a.) - 'vajjeha0' ityAdi, apramattAH santo yUyamAryAsaMsarga varjayata / kimbhUtaM saMsargam ? agniviSasadRzam / khu yasmAdAryAnucaraH = AryAsevakaH sAdhuH acireNa = svalpakAlena apakIrti labhate / ata evAryAsaMsarga varjayediti // 63|| (dvi.a.) - 'vajjeha0' ityAdi, apramattAH santo yUyamAryAsaMsarga varjayata / kimbhUtaM saMsargam ? agniviSasadRzaM = viSAgnisamAnaM, pUrvanipAtaH prAkRtatvAt strItvaM ca / khuryasmAt AryAnucaraH sAdhuracireNa = alpakAlenApakIrti labhate / ata evAryAsaMsarga varjayediti // 63|| therassa tavassissa va, bahussuassa va pamANabhUyassa | ajjAsaMsaggIe, jaNajapaNayaM havijjAhi ||64|| sthavirasya tapasvino vA, bahuzrutasya vA pramANabhUtasya / AryAsaMsA janavacanIyatA bhavet // 64 // (pra.a.) - 'therassa0' ityAdi, sthavirasya, tapasvino, bahuzrutasya, pramANIbhUtasya = sarvajanamAnyasya evaMvidhasyApi puruSasyApi AryAsaMsaryA janavacanIyatA = janApavAdo bhavati / ata eva AryAsaMsarga varjayediti // 64 // (dvi.a.) -- 'thera0' ityAdi, sthavirasya, tapasvino, bahuzrutasya, pramANabhUtasya = sarvajanamAnyasya, evaMvidhasyApi puruSasyApyAyasaMsaryA janavacanIyatA = janApavAdo ---------------------- -------- 1. 'havejjAhi' D-E-F-G-H-pratapAThaH / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ open pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam org bhavati / ata evAryAsaMsarga varjayediti // 64 // kiM puNa taruNo abahussuo a na ya vi hu vigiTThatavacaraNo / ajjAsaMsaggIe, jaNajaMpaNayaM na pAvijjA ? ||65|| kiM punastaruNo'bahuzrutazca na cApi hu vikRSTatapazcaraNaH / AryAsaMsaryA janavacanIyatAM na prApnuyAt ? // 65 // (pra.a.) - 'kiM puNa0' ityAdi, kiM punastaruNo'bahuzrutazca na ca vikRsstttpshcrH| evaMvidho'pi sa AryAsaMsargAjjanApavAdaM na prApnuyAditi gAthArthaH // 65 // ___ (dvi.a.) - 'kiM puNa0' ityAdi, tarhi kiMpunastaruNo'bahuzrutazca na ca vikRSTatapazcaraNaH / evaMvidhaH sa AryAsaMsaryA janavacanIyatAM na prApnuyAt ? api tu prApnuyAdityarthaH // 65 // jaivi sayaM thiracitto, tahAvi saMsaggiladdhapasarAe / aggisamIve va ghayaM, vilijja cittaM khu ajjAe ||66|| yadyapi svayaM sthiracittastathApi saMsaryA labdhaprasarayA / agnisamIpe iva ghRtaM, vilIyeta cittaM khu AryayA // 66 // (pra.a.) - 'jaivi0' ityAdi, yadyapi svayaM sthiracittaH sAdhurbhavati tathApi saMsargilabdhaprasarayA AryayA sAdhucittaM vilIyeta = rAgavad bhavati / yathAgnisamIpe ghRtaM vilIyate tathA madanavahnitApena sAdhumano hi vilIyeta = rAgavad bhavati / ata AryAsaMsarga varjayet sAdhuH // 66 // (dvi.a.) - 'jai0' ityAdi, yadyapi svayamAtmanA sthiracittaH sAdhustathApi saMsargilabdhaprasarayA''ryayA sAdhucittaM vilIyate / yathAgnisamIpe ghRtaM vilIyate // 66 // savvattha 'itthivaggaMmi, appamatto sayA avIsattho / nittharai baMbhaceraM, tavivarIo na nittharai // 67|| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'jayavi' G-prate / 2. 'saggala.' F-prate / 3. 'atthi0' G-prate / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 on zrIgacchAcAraprakIrNakam // sarvatra strIvarge'pramattaH sadA avizvastaH / nistarati brahmacarya, tadviparIto na nistarati // 67 // (pra.a.) - 'savvattha0' ityAdi, sarvatra strIvarge apramattaH san sadA avizvastaH = strIvarge'vizvAsavAn / evaMvidho brahmacaryaM nistarati niyUDhaM, tadviparIto na nistarati // 67 // (dvi.a.) - 'savva0' ityAdi, sarvatra strIvarge'pramattaH san sadA avizvastaH, evaMvidhaH sAdhuH brahmacaryaM nistarati = nirvAhaM karoti, tadviparItazca na nistarati // 67 // 'savvatthesu vimutto, sAhU savvattha hoi appavaso | so hoi aNappavaso, ajjANaM aNucaraMto u ||68|| sarvArtheSu vimuktaH sAdhuH sarvatrAtmavazo bhavati / sa bhavatyanAtmavazo AryAyAH anucaran tu // 68 / / (pra.a.) - 'savvattha0' ityAdi, sarvArtheSu vimuktaH, sAdhuriti gamyam, Atmavazo bhavati / ca punaH AryANAm = sAdhvInAm anucaratvam kurvan sa sAdhuH nAtmavazo bhavati / loke sAdhorAryAsadRzI bandhanopamA nAsti // 68 // (dvi.a.) - 'savvattha0' ityAdi, sarvArtheSu vimuktaH sAdhurAtmavazo bhavati / AryANAmanucaratvaM kurvan sa sAdhuH anAtmavazo bhavati = paravazo bhavati, sAdhvyadhInakAryatvAt // 68 // atra dRSTAntamAha - khelapaDiamappANaM, na tarai jaha macchiA vimoeuM / ajjANucaro sAhU, na tarai appaM vimoeuM ||69|| zleSmapatitamAtmAnaM, na zaknoti yathA makSikA vimocayitum / AryAnucaraH sAdhurna zaknotyAtmAnaM vimocayitum // 69 // - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'savvatto vi vimutto' F-prate / 2. 'apaveso' F-G-prate / 3. 'appA vi' E-F-G-prate / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 her pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam ng - (pra.a.) - 'khela0' ityAdi, yathA zleSmapatitamAtmAnaM mocayituM makSikA na zaknoti / tathA AryAnucaraH sAdhurAtmAnaM mocayituM na zaknoti // 69 // (dvi.a.) - 'khela0' ityAdi, zleSmapatitamAtmAnaM na zaknoti makSikA yathA mocayituM tathA''ryAnucaraH sAdhurAtmAnaM mocayituM na zaknoti // 69 // sAhussa natthi loe ajjAsarisI hu baMdhaNe uvamA / dhammeNa saha ThavaMto, na ya sariso jANa asileso ||70|| sAdhornAsti loke, AryAsadRzI hu bandhane upamA / dharmeNa saha sthApayato na ca sadRzo jAnIhyazleSaH // 70 // (pra.a.) - 'sAhu0' ityAdi, loke sAdhorAryAsadRzI bandhanopamA nAsti / loke pagabaMdhaNa iti prasiddhaH / (yaH punaH) dharmabhraSTA dharmeNa saha sthApayet (tasya) AryAsadRzaM = sAdhvIsadRzam azleSo'bandhanaM nAsti // 70 // (dvi.a.) - 'sAhu0' ityAdi, loke sAdhoH AryAsadRzI bandhane upamA nAsti / dharmAd bhraSTAM dRSTvA dharmeNa saha sthApayan yAsAM sadRzaH = sAdhvIsadRzaH azleSo'bandhanaM nAsti // 70 // punaH sAdhuzikSApradAnena guNavarNanena ca guNasvarUpamAha - vAyAmitteNavi jattha, bhaTTacarittassa niggahaM vihiNA | bahuladdhiMjuassAvI, kIrai guruNA tayaM gacchaM ||71| vAGmAtreNApi yatra, bhraSTacaritrasya nigraho vidhinA / bahulabdhiyutasyApi, kriyate guruNA sa gacchaH // 71 // (pra.a.) - 'vAyA0' ityAdi, bahulabdhiyuktasyApi, bhraSTacAritrasyApi, vAGmAtrasyApi guruNA yatra nigraho vidhIyate sa gacchaH // 71 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'tathA..........zaknoti' iti pATha: A-saMjJakapratau nAsti / 2. 'uveMto' E-F-prate / 3. 'jANayasilesA' Eprate, 'jANayasileso' C-prate, 'jANagasileso' F-H-prate, atra punaH A-B-D-G-pratapAThaH / 4. 'juyassA vI' H-prate / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 per zrIgacchAcAraprakIrNakam // (dvi.a.) - 'vAyAmi0' ityAdi, bahulabdhiyuktasya, bhraSTacAritrasya vAGamAtreNApi guruNA yatra gacche ziSyasya nigraho vidhIyate sa gacchaH // 71 // jattha ya saMnihi-ukkhaDa-AhaDamAINa nAmagahaNe'vi / pUIkammA bhIA, AuttA kappa-tippesu ||72|| yatra ca sannidhyupaskRta-AhRtAdInAM nAmagrahaNe'pi / pUtikarmaNaH bhItA AyuktAH kalpatrepayoH // 72 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra gacche saMnidhiH / ukkhaDetyauddezikaM = sAdhUnuddizya gaNanayA kRtam, ca = punaH, abhyAhRtam, AdizabdAdAdhAkarmakrItamizrajAtAdisaMgrahaH / ityAdInAM doSANAM saMgrahaH / eteSAmapi nAmagrahaNe sAdhavo bhItA bhavanti / pUtikarmabhItA bhavanti ca / kApatrepeSu udyatAH, 'kApatrepa' iti sAdhubhASA, evaMvidhA sAdhavo yatra bhavanti sa gacchaH // 72 / / (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra saMnidhiH / ukkhaDam = auddezikam / abhyAhRtam ityAdInAM doSANAM nAmagrahaNe'pi sAdhavo bhItA bhavanti / pUtikarmabhItA bhavanti ca / kApatrepeSu udyatAH, 'kApatrepa' iti sAdhuparamparAprasiddhabhASAdividhiH / evaMvidhA sAdhavo bhavanti yatra sa gacchaH // 72 // maue nihuasahAve, hAsa-ddavavivajjie vigahamukke / asamaMjasamakaraMte, goyarabhUma'TTa viharaMti |73|| mRdukA nibhRtasvabhAvA hAsyadravavivarjitA vikathAmuktAH / asamaJjasamakurvantaH gocarabhUmyarthaM(gocarabhUmyaSTakaM)viharanti // 73 // (pra.a.) - 'maue0' ityAdi, mRdukaH = sukumAlasvabhAvaH, gaMbhIracittaH, hAsyam = anyeSAmupahasanarUpam dravaH = krIDArasaH tAbhyAM vivarjitaH / ca punaH vikathAmuktaH / asamaJjasam = anyAyamakurvantaH, gocarabhUmikA) vihAraM kurvanti / evaMvidhA yatra sAdhavo bhavanti sa gacchaH // 73 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. '0teppesu' F-prate / 2. 'asamaMjasamakarite' A-AdiSu / 3. 'viyaraMti' E-G-pratapAThaH / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam // 127 ___ (dvi.a.) - 'mau0' ityAdi, mRdukaH = sukumAlasvabhAvo, gambhIrasvabhAvaH, hAsyaM dravaH = krIDArasaH, tAbhyAM vivarjito, vikathAmuktaH / asamaJjasam = sAdhvanucitamakurvantaH, gocarabhUmikAM viharantaH evaMvidhA yatra sAdhavaH sa gacchaH // 73 // muNiNaM nANAbhiggaha-dukkarapacchittamaNucaraMtANaM | jAyai cittacamakaM, deviMdANaM pi taM gacchaM |74|| munInAM nAnAbhigraha-duSkaraprAyazcittamanucaratAm / jAyate cittacamatkAro devendrANAmapi sa gacchaH // 74|| (pra.a.) - 'muNiNaM0' ityAdi, munInAM nAnAbhigrahaduSkaraprAyazcittamanucaratAm = kurvatAM dRSTvA devendrANAmapi citte camatkAro jAyate sa gacchaH // 74 // (dvi.a.) - 'muNi0' ityAdi, munInAM nAnAbhigrahaduSkaraprAyazcittamanucaratAM = kurvatAM dRSTvA devendrANAmapi citte camatkAro jAyate yatra sa gacchaH // 74 / / atha jIvarakSAdidvAreNa gacchasvarUpamAha - puDhavi-daga-agaNi-mArua-vAu-varNassai-taisANa vivihANaM / maraNaMte'vi na pIDA, kIrai maNasA tayaM gacchaM / 75|| pRthivyudakA-'gni-mAruta-vAyu-vanaspati-trasAnAM vividhAnAm / maraNAnte'pi na pIDA kriyate manasA sa gacchaH // 75 / / (pra.a.) - 'puDhavi0' ityAdi, pRthvIdakAgnimArutavanaspatirUpAnAM jIvAnAM bahuvicitratrasAnAM manasApi maraNAnte rogasaMkaTe'pi virAdhanA pIDA na kriyate sa gacchaH // 7 // (dvi.a.) - 'puDha0' ityAdi, pRthvIdakAgnimarudvanaspatitrasAnAM vividhAnAM manasA'pi maraNAnte pIDA na kriyate sa gacchaH // 75 / / khajjUripattamuMjeNa, jo pamajje uvassayaM / no dayA tassa jIvesu, sammaM jANAhi, goyamA ! |76|| - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - 1. '0vaNapphaI0' A-AdiSu / 2. 'taha tasANa' D-E-F-AdipAThaH / 3. 'vivihajIvANaM' A-prate / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 for zrIgacchAcAraprakIrNakam kharjUrIpatrena muJjena ya upAzrayaM pramArjayati / na dayA tasya jIveSu, samyag jAnIhi gautama ! // 76 / / __ (pra.a.) - 'khajjUra0' ityAdi, khajUrIvRkSasya patrANi, teSAM patrANAM sAravaNakaM pramArjanakaM nirmApya ca punarmujavRkSasya pramArjanaM nirmApya tairyaH upAzrayaM pramArjayati sAdhuriti tasya hRdaye jIvAnAmupari dayA = kRpA nAsti / etat samyak pUrvaM vijAnIhi he gautama ! tasya hRdaye jIvadayAdharmo na hi // 6 // (dvi.a.) - 'khajjUra0' ityAdi, kharjUrapatramuJjamayena pramArjanena yaH sAdhurupAzrayaM pramArjayati tasya jIveSu = prANiSu dayA nAsti / he gautama ! tat samyag jAnIhi // 76 // jattha ya bAhirapANia-biMdUmittaMpi gimhamAIsu | taNhAsosiapANA, maraNe'vi muNI na giNhaMti |77|| yatra ca bAhyapAnIyabindumAtramapi grISmAdiSu / tRSNAzoSitaprANAH, maraNe'pi munayo na gRhNanti // 77 / / (pra.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra sthAnake he gautama ! bAhyapAnIyam = sacittanIram aprAsukaM vAri grISmakAle'pi tRSAzoSitaprANA munayo bindumAtramapi na gRhNantIti gAthArthaH spaSTa iti, sa gacchaH // 77 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra = gacche bAhyapAnIyaM = sacittaM vAri grISmAdiSu viharanto munayastRSNAzoSitaprANAH = tRSNAzoSitavadanAH maraNAnte'pi bindumAtraM na gRhNanti sa gacchaH // 77 // icchijjai jattha sayA, bIyapaeNAvi phAsuaM udayaM / AgamavihiNA niuNaM, goama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM |78|| iSyate yatra sadA dvitIyapadenApi prAsukamudakam / AgamavidhinA nipuNaM, gautama ! gacchaH sa bhaNitaH // 78 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'bAyara0' E-prate / 2. 'pANassa biMdami0' F-prate / 3. 'pANe' F-prate / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 fon pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam / ___ (pra.a.) - 'icchi0' ityAdi, yatra = gacche sadA = nirantaraM dvitIyapade = apavAdapade'pi prAsukamevodakaM gRhItumiSyate, AgamoktavidhinA nipuNaM yathA syAt tathA, he gautama ! sa eva gaccha AzrayatayA bhaNitaH // 7 // (dvi.a.) - 'icchiya0' ityAdi, he gautama ! yatra = gacche sadA iSyate dvitIyapadenApi = apavAdapadenApi AgamoktavidhinA yathA syAttathA prAsukodakaM, he gautama ! sa gaccha iti // 78 // jattha ya sUla visUiya annayare vA vicittamAyake / uppaNNe jalaNujjAlaNAi, kIrai na muNi tayaM gacchaM 79|| yatra ca zUle vizUcikAyAM anyatarasmin vA vicitraatngke| utpanne jvalanojjvAlanAdi, kriyate na mune ! sa gacchaH // 79 // (pra.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra = gacche zUle vizUcikAyAM vA anyasmin vicitrAtaMke = rogodbhave sati yatra jvalanojjvAlanam = agniprajvAlanaM na kriyate sa gacchaH // 79 // . (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra ca zUle vizUcikAyAM vA anyatarasmin vicitre = nAnAvidhe AtaMke utpanne sati yatra jvalanojjvAlanam = agniprajvAlanaM na kriyate sa gacchaH // 79|| (pra.a.) - atha kadAcit kAcidagnikArye utpanne kathaM kriyate ? tadAha - (dvi.a.) - agnikAryaM kadAcid samutpannaM bhavati tadA - bIyapaeNaM sArUvigAi saDDhAimAiehiM ca | kAritI jayaNAe, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM ||80|| dvitIyapadena sArUpikAdi-zrAddhAdiAdibhizca / kArayanti yatanayA, gautama ! gaccha: sa bhaNitaH // 80 / / - 1. 'AzrayaH tayA' iti A-prate / 2. 'na karei, taM gacchaM' A-D-E-H-pratapAThaH / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 fcm zrIgacchAcAraprakIrNakam . ___ (pra.a.) - 'bIa0' ityAdi, dvitIye = apavAdapadenApi yathAgamavidhinA sArUpikAdibhiH zrAddhAdibhiryatanayA agniprajjvAlanaM kArApayati sa gacchaH / tatra sArUpikaH katham ? muNDitottamAGgaH, zuklavAsasAM paridhAyI, kachoTImabadhnAnaH, AcAryaka(?abhAryAko)bhikSAM hiNDamAno hi sArUpika ucyate / ye tu zikhAmuNDitazirasaH sabhAryakAste siddhaputrAH / tyaktaliGgacAritrAste pazcAtkRtA iti tyaktaveSabhedAH // 80 // (dvi.a.) - 'bIya0' ityAdi, dvitIyapade sArUpikAdibhiH zrAddhAdibhiryatanayA agniprajjvAlanaM kArayanti sa gacchaH / sArUpikAH = muNDitazirasaH, zuklavAsa:paridhAyinaH, abaddhakacchAH, AcAryaka(?abhAryAko)bhikSAM hiNDamAnAH sArUpikA ucyante / yastu muNDitaziraH sazikhAko vA sabhAryAkaH sa siddhaputrakaH / sarvathAtyaktacAritraguNaH sa pazcAtkRta iti vyapadizyate // 80 // pupphANaM bIANaM, tayamAINaM ca vivihadavvANaM / saMghaTTaNa-pariAvaNa, jattha na kujjA tayaM gacchaM ||81|| puSpAnAM bIjAnAM, tvagAdInAM ca vividhadravyANAm / saGghaTTanaM paritApana, yatra na kuryAt sa gacchaH // 81 // (pra.a.) - 'pupphANaM0' ityAdi, puSpANAM, bIjAnAM, tvacAdInAM ca vividhasacittadravyANAM saMghaTTaparitApanAdikaM yatra na kriyate sa gacchaH // 81 // (dvi.a.) - 'pupphA0' ityAdi, puSpANAM, bIjAnAM, tvacAdInAM ca vividhasacittadravyANAM saMghaTTaparitApanAdikaM yatra na kriyate sa gacchaH // 81 // hAsaM kheDDA kaMdappa, nAhiyavAyaM na kIrae jattha / dhAvaNa DevaNa laMghaNa-mamakArA'vaNNauccaraNaM ||82|| hAsyaM khelA kAndI nAstikavAdo na kriyate yatra / dhAvanaM DepanaM laGghanaM mamakAraH avarNoccAraNam // 82 // (pra.a.) - 'hAsaM0' ityAdi, parajIvopahasanarUpahAsyam, krIDAm = dyutAdikAm, 1. 'jai hAsa kheDDu kaMdappa nAhavAyaM' F-prate / - -- - - - - - - - - - Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ open pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam .. kaMdarpam = viSayasyAbhilASarUpam, nAhiyavAyamiti nAstikavAdam / yata uktam - "doSadyAM teNa kayAI jiasattu, aMtie pAlagatti paTThavio / keNavi payoyaNeNaM nAhiAvAi u duTTho // 1 // " dhAvanaM, DevanaM = udayAnam, laMghanaM, mamakaro = mamatA mamIkArakaraNaM, avarNoccAraNam = avarNavAdajalpanaM parApavAdakathanaM na kriyate sa gacchaH // 82 // (dvi.a.) - 'hAsaM0' ityAdi, hAsyaM, krIDAM, kaMdarpa, nAhiyavAdam = nAstikavAdam / uktaM ca - "doSadyAM teNa kayAI a jiasattU aMtie pAlagatti paTThavio / keNavi payoyaNeNaM nAhiyavAdI u duTTho // " iti vacanAt / dhAvanaM, Devanam = udayAnaM, laMghanaM, mamakAro = mamatAkaraNam, avarNoccAraNam = avarNavAdakathanam // 82 // jatthitthIkarapharisaM, aMtariaM kAraNe'vi uppanne | diTThIvisa-dittaggI-visaM va vajjijjae gacche ||83 / / yatra strIkarasparzamantaritaM kAraNe'pi utpanne dRSTiviSa-dIptAgni-viSamiva varjayet gacche / / 83 // (pra.a.) - 'jatthi0' ityAdi, yatra = gacche 'itthI'ti strIkarasparzanam aMtaritaM niraMtaritaM vA kAraNe utpanne dRSTiviSadIptAgnihAlAhalaviSavad vaya'te sa gacchaH // 83 // (dvi.a.) - 'jatthi0' ityAdi, dRSTiviSadIptAgnimivAMtare kAraNe utpanne'pi yatra strIkarasparza varjayet sa gacchaH // 83 / / bAlAe vuDDAe, nattua duhiAi ahava bhaiNIe / na ya kIrai taNupharisaM, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM ||84|| bAlAyA vRddhAyA naptRkAyA duhitAyA athavA bhaginyAH / na ca kriyate tanusparzaH, gautama ! gacchaH sa bhaNitaH // 84 / / (pra.a.) - 'bAlA0' ityAdi, yatra bAlAyAH = paJcavarSAdArabhya navavarSaM yAvad bAletyucyate / vRddhAyAH = SaSTisaptativarSAyAH / naptakAyAH duhitakAyAzca bhaginyA vA sahodarAyA vA tanusparzo = dehasparzo na kriyate sa gacchaH he gautama ! // 84 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // (dvi.a.) - 'bAlAe0' ityAdi, bAlAyA vRddhAyA naptRkAyA duhitRkAyA vA bhaginyAstanusparzo na kriyate he gautama ! sa gacchaH // 84 / / kiJca - jatthitthIkarapharisaM, liMgI arihAvi sayamavi karijjA / taM nicchayao goyama ! jANijjA mUlaguNabhaTTa ||85|| yatra strIkarasparza liGgI arho'pi svayamapi (svayameva) kuryAt / taM nizcayato gautama ! jAnIyAt mUlaguNabhraSTam / / 85 / / (pra.a.) - 'jatthi0' ityAdi, yatra = gacche strIkarasparza liMgIti ko'rthaH ? yativeSaliMgI, athavA arhan svayamapi = svazarIreNa kuryAt, he gautama ! sa gacchaH mUlaguNabhraSTaM jAnIhi // 85 // (dvi.a.) - 'jatthi0' ityAdi, yatra liMgI sAdhuH arhannapi svayaM karasparza kuryAt he gautama ! taM gacchaM nizcayato mUlaguNabhraSTaM jAnIyAditi // 85 // athApavAdamAha - kIrai bIyapaeNaM, suttamabhaNiaM na jattha vihiNA u | uppaNNe puNa kajje, dikkhAAyaMkamAIe ||86|| kriyate dvitIyapadena sUtrAbhaNitaM na yatra vidhinA tu / utpanne punaH kArye dIkSA''taGkAdike // 86 // (pra.a.) - 'kIrai0' ityAdi, yatra = gacche dvitIyapadApavAdapadenApi sUtrAnuktam = Agamaviruddha kArye samutpanne cAritrarakSaNArthaM AtaMkAdike vidhinApi na kriyate sa gacchaH // 87 // (dvi.a.) - 'kIrai0' ityAdi, yatra = gacche dvitIyapadena = apavAdapadena sUtrAnuktaM kArye samutpanne cAritrarakSaNe AMtakAdike vidhinApi na kriyate sa gaccha: // 86 // - - - - - - - -- 1. 'jANejjA ' D-E-F-G-H-prateSu / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ 133 133 0 pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam eng kiJca - mUlaguNehiM vimukaM, bahuguNakaliyaMpi laddhisaMpannaM / uttamakule'vi jAyaM, niddhADijjai, tayaM gacchaM ||87|| mUlaguNairvimukto, bahuguNakalito'pi labdhisampannaH / uttamakule'pi jAto, nirghATayanti sa gacchaH // 87 / / (pra.a.) - 'mUlagu0' ityAdi, bahuguNakalitaM, bahulabdhisaMpannamapi uttamakule saMjAtam, evaMvidhaM mUlaguNabhraSTaM santaM gurubhirnirghATIkriyate = tiraskriyate sa gacchaH // 87 // (dvi.a.) - 'mUla0' ityAdi, bahuguNakalitaM, labdhisaMpannaM, uttamakule'pi jAtaM, mUlaguNabhraSTaM santaM nirghATayanti guravastaM gacchaM jAnIhi // 87 // jattha hiraNNa-suvaNNe, dhaNa-dhaNNe kaMsa-taMba-phalihANaM / sayaNANa AsaNANa ya, jhusirANaM ceva paribhogo ||88|| jattha ya vAraDiANaM, tattaDiANaM ca tahaya paribhogo / muttuM sukkilavatthaM, kA merA tattha gacchammi ? ||89|| yatra hiraNyasuvarNayo-rdhanadhAnyayoH kAMsyatAmrasphaTikAnAm / zayanAnAmAsanAnAJca, zuSirANAM caiva paribhogaH // 88 // yatra ca raktavastrANAM, nIlapItAdiraGgitavastrANAJca tathA ca paribhogaH / muktvA zuklaM vastraM, kA maryAdA tatra gacche ? // 89|| (pra.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra = gacche hiraNyam = aghaTatisuvarNam, ghaTitaM hema tayoH dhanaM = TaMkAdi, dhAnyam = godhUmAdi tayoH / kAMsyam = kAMsyapAtrAdi / tAmram = lohitavarNam / sphaTikam = ratnajAti / teSAM zayanAnAm, AsanAnAM, zuSirANAm - sacchidrANAM paribhogaH kriyate // 88 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra hiraNyasvarNayordhanadhAnyayoH, kAMsyatAmra 1. 'hariNyam' iti B-C-prate / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrIgacchAcAraprakIrNakam // sphaTikAnAM, zayanAnAm, AsanAnAm, zuSirANAm = sacchidrANAM paribhogaH // 88 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra = gacche vAraDikAnAm = raktaraMgaraJjitavastrANAM tattaDiyANaM = nIlapItAdiraMgitavastrANAM paribhogaH kriyate zuklavastrANi muktvA, tatra he gautama ! kA maryAdA ? iti gAthArthaH // 89 // (dvi.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, 'vAraDiyANaM'ti raktavastrANAm, tattaDiyANam = nIlapItAdiraMgitavastrANAM madhye anyatarat zuklavastraM muktvA paribhogaH kriyate tatra gacche kA maryAdA ? // 89 // kAMsyatAmrAdibhyaH svarNarUpyaM babanarthakArItyatastanniSedhaM dRDhayannAha - . jattha hiraNNa-suvaNNaM, hattheNa parANagaM pi no chippe | kAraNasamappiyaMpi hu nimisakhaNaddhaMpi, taM gacchaM / / 90|| yatra hiraNyasuvarNe hastena parakIye'pi na spRzet / kAraNasamarpite'pi hu nimeSakSaNArdhaM sa gacchaH // 10 // (pra.a.) - 'jattha ya0' yatra hiraNyasuvarNaM hastena pArakInamapi na chipyate = na gRhyate sparzena kAraNenApi sa gacchaH / nimiSam = meSonmeSaM yAvad kSaNArdhamapi // 90 // (dvi.a.) - 'jattha hi0' ityAdi, yatra parakIyamapi hiraNyasvarNaM kAraNe samutpanne'pi hastena sAdhurna spRzet sa gacchaH // 10 // athA''ryikAdvAreNa gaNasvarUpamAha - jattha ya ajjAladdhaM, paDiggahamAIvi vivihamuvagaraNaM / paribhuMjai sAhUhiM, taM goyama ! kerisaM gacchaM ? ||91|| yatra cA''ryAlabdhaM, patadgrahAdyapi vividhamupakaraNam / paribhujyate sAdhubhiH sa gautama ! kIdRzo gacchaH ? // 91 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra = gacche AryA = sAdhvI, tayA labdham 1. 'athA''ryakAdvAreNa' iti pUrvamudrite, atra A-AdipratapAThaH / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 for pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam = prAptam patadgrahAdikaM vividhamupakaraNaM sAdhubhiH paribhujyate / he gautama ! sa kIdRzo gacchaH ? na kiJciditi gAthArthaH // 11 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra = gacche AryAlabdham = sAdhvIprAptaM patadgrahAdikaM vividhamupakaraNaM sAdhubhiH paribhujyate / he gautama ! sa kIdazo gaccho ? na kiJciditi // 91 // kiJca - aidullahabhesajjaM, balabuddhivivaDDaNaMpi puTTikaraM / ajjAladdhaM bhuMjai, kA merA tattha gacchammi ? ||92|| atidurlabhabhaiSajyaM, balabuddhivivardhanamapi puSTikaram / AryAlabdhaM bhujyate, kA merA tatra gacche ? // 92 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra = gacche he gautama ! evaMvidhamatidurlabhamapi bheSajam = auSadhaM sAdhvIprAptam = AryAlabdhamupabhujyate = sevyate / bheSajaM kimbhUtam ? balam = tejo dehasya, buddhiH = prajJA tayovivardhanam = vivardhikaram, ata eva puSTikaraM dehasya, IdRgvidhamAryAnItam = AryAprAptamupabhujyate, tatra gacche kA mereti = maryAdeti sambandhaH // 92 // (dvi.a.) - 'ai0' ityAdi, yatra balabuddhivivardhanaM puSTikaram atidurlabhamapi bheSajam AryAprAptaM bhujyate sAdhubhiH tatra gacche kA maryAdA ? // 92 // ego egitthie saddhiM, jattha ciTThijja goyamA !| saMjaie viseseNa, nimmeraM taM tu bhAsimo ||93|| eka ekAkistriyA sArdhaM yatra tiSThet gautama ! / saMyatyA vizeSeNa, nirmeraM taM tu bhASAmahe // 93 / / (pra.a.) - "ego0' ityAdi, ekaH sAdhuH dravyabhAvApekSayA'tra caturbhaMgI / tatra eko dravyato na bhAvataH, eko bhAvato na dravyataH, tRtIyo na bhAvato na dravyataH, caturtho bhAvato dravyato'pi / dvitIyatRtIyabhaGgau (dvitIya-caturthabhaGgau ?) zuddhau / dravyenaiko'sahAyaH Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 gaon zrIgacchAcAraprakIrNakam // bhAvato'pyeko rAgAdivivarjita iti, ekaH striyA sArdhaM yatra tiSThet / ekAkinyAH saMyatyAH sArdhaM yatra vizeSeNa tiSThet / taM gacchaM he gautama ! nirmaryAdaM bhASAmahe = kathayiSyAmaH // 13 // (dvi.a.) - "ego0' ityAdi, ekaH sAdhurekAkinyA striyA sArdhaM yatra tiSThet, ekAkinyA saMyatyA sArdhaM yatra vizeSeNa tiSThet taM gacchaM he gautama ! nirmaryAdaM bhASayAmaH = kathayAmo vayamiti tIrthaMkaragaNadharAH prAhuH // 93 / / daDhacArittaM muttaM, AijjaM mayaharaM ca guNarAsiM | 'ikko ajjhAveI, tamaNAyAraM, na taM gacchaM ||94|| dRDhacAritrAM muktAM AdeyAM mahattarAM ca guNarAzim / ekAkI adhyApayati, so'nAcAraH, na sa gacchaH // 94 / / (pra.a.) - 'daDhacA0' ityAdi, ekaH sAdhuDhUDhacAritrAM, muktAm = nirlobhAM niHspRhAM nirIhAm, AdeyAm = sarvagrAhyavacanAm evaMvidhAM mahattarAM guNarAzim ekAkinI sAdhvImadhyApayati / taM gacchaM he gautama ! anAcAravantaM jAnIhi // 14 // (dvi.a.) - 'daDhacA0' ityAdi, ekaH sAdhuryatra = gacche dRDhacAritrAM, muktAm = nirlobhinIM niHspRhAm, AdeyAm = AdeyavacanAm, sarvatragrAhyAm = sarvatrAgresaraNImityarthaH / 'AriyaMti pAThe AryAm = pUjyAm, mahattarAm = upAdhyAyapadavattinIm / ata eva guNarAzim / evaMvidhAmekAkinI sAdhvImadhyApayati upAdhyAyAdiH / tamanAcAraM jAnIhi he ziSya ! ityavadhAryam, na tu gaccham // 94 / / ghnngjjiy-hykuhe-vijjuuduggijjhguuddhhiyyaao| ajjA avAriAo, itthIrajjaM, na taM gacchaM // 95|| jattha samuddesakAle, sAhUNaM maMDalIi ajjAo / goama ! ThavaMti pAe, itthIrajjaM, na taM gacchaM ||96|| - - - - - - - - - - - - - 1. 'ekko' H-prate / 2. 'ajjAveI' pUrvamudrite / 3. 'ya-kuhaya-vijjU goyamA ! saMjaIma vi dugijjha0' iti E-prate / - - - - - - - - - - - - - - - Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 00 pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam / ghanagarjitahayakuhakavidhudurgAhyagUDhahRdayAH / AryA avAritAH, strIrAjyaM, na sa gacchaH // 95 / / yatra samuddezakAle sAdhUnAM maNDalyAM AryAH / gautama ! sthApayanti pAdau strIrAjyaM na sa gacchaH // 96 / / (pra.a.) - 'ghaNaga0' ityAdi, yatra = gacche avAritAH = svecchAcAriNyaH AryAH ghanagarjitaM kurvanti, hayakuhakaM kurvanti = azvavat kuhakaM zabdaM kurvanti / AryA kimbhUtA ? vidyudgrahaNazikyA = taDidvad durgAhyA, gUDhahRdayA = gUDhaguptacAritrA evaMvidhA yatrAryA bhavanti tat strIrAjyam // 15 // ___ (dvi.a.) - 'ghaNaga0' yatrAvAritA gurvAdinA svecchAcAriNyaH AryA vidyut = taDidiva durgAhyAzca gUDhahRdayAzca mUDhahRdayA vA durgrAhyagUDhahRdayAH sAdhvyaH ghanagarjanAdi kurvanti / tatra ghanagarjitam = meghavadgarjitaM kurvanti mukhavikAreNa / tathA hayakuhakam = azvavad kuhakazabdaM yathA'zvo mArge calayan zabdAyate evaM zabdakaraNaM hayakuhakamucyate, tadevaM yatra gacche sAdhvIbhiH kriyate tat strIrAjyaM paraM sa gaccho neti // 15 // ___ (pra.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra = gacche samuddezakAle bhojanamaNDalyAM = sAdhubhojanakAle sAdhvyaH pAdau sthApayanti = maNDalyAM samAgacchantItyarthaH / he gautama ! tat strIrAjyaM na gacchaH // 96 / / (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra samuddezakAlo = sAdhUnAM bhojanamaNDalikaM samuddezamucyate tatrAryAH pAdau sthApayanti = tadavasare AryAH pravizanti / he gautama ! tat strIrAjyaM na gacchaH // 16 // atha sanmunisadguNaprarUpaNena sadgaNasvarUpamAha - jattha muNINa kasAyA, jagaDijjaMtA vi parakasAehiM / necchaMti samuDheuM, suniviTTho paMgulo ceva ||97|| dhammaMtarAyabhIe, bhIe saMsAragabbhavasahINaM / na uIraMti kasAe, muNI muNINaM tayaM gacchaM // 98|| Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // kAraNamakAraNeNaM, aha kahavi muNINa udyahi kasAe / udaevi jattha ruMbhahi, khAmijjai jattha taM gacchaM ||99|| yatra munInAM kaSAyAH dIpyamAnA api parakaSAyaiH / necchanti samutthAtuM suniviSTaH paMgulazcaiva // 17 // dharmAntarAyabhItAH bhItAH saMsAragarbhavasatibhyaH / nodIrayanti kaSAyAn munayaH munInAM sa gacchaH // 98 // kAraNena akAraNenAtha kathamapi munInAM uttiSThanti kaSAyAH / udaye'pi yatra rudhyante kSAmyante yatra sa gacchaH // 99 / / (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra = gacche munInAM kaSAyAH parakaSAyaiH dIpyamAnA api utthAtuM na icchanti / (atra) dRSTAntamAha - suniviSTapaMguryathotthAtuM na zaknoti tadvat // 97 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra = gacche munInAM kaSAyAH parakaSAyairapi dIpyamAnA utthAtuM na icchanti suniviSTapaMguryathotthAtuM na zaknoti // 97 // (pra.a.) - 'dhammaM0' ityAdi, dharmAntarAyabhItAH = dharmavighnabhayabhrAntAH / saMsaryate yatra saMsAraH, sa eva garbhaH, tatra vasatibhyo bhItAH / evaMvidhA munayo anyamunInAM kaSAyAn = krodhAdIn nodIrayanti / he gautama ! sa gacchaH // 98 / / (dvi.a.) - 'dhammaM0' ityAdi, dharmAntarAyabhItAH, saMsAragarbhavasatibhyo bhItA evaMvidhA munayaH munInAM kaSAyAn yatra nodIrayanti sa gacchaH // 98 // (pra.a.) - 'kAra0' ityAdi, kAraNe niSkAraNe vA / athavA kathamapi munInAM kaSAyA utpadyante / utpannAzca rudhyante kSAmyante ca yatra gacche sa gacchaH // 99 // (dvi.a.) - 'kAra0' ityAdi, kAraNe niSkAraNe vA / athavA kathamapi munInAM kaSAyA utpadyante / utpannAzca rudhyante kSAmyante ca yatra sa gacchaH // 19 // sIla-tava-dANa-bhAvaNa-cauvihadhammaMtarAyabhayabhIe | jattha bahU gIyatthe, goyama ! gacchaM tayaM bhaNiaM ||100|| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ben pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam / zIlatapodAnabhAvanAcaturvidhadharmAntarAyabhayabhItAH / yatra bahavo gItArthA gautama ! gacchaH sa bhaNitaH // 100 // __ (pra.a.) - 'sIla0' ityAdi, zIlatapodAnabhAvanArUpacaturvidhadharmAMtarAya = dharmavighnabhayabhItA yatra = gacche evaMvidhA bahavo gItArthA santi sa gacchaH // 10 // (dvi.a.) - 'sIla0' ityAdi, zIlatapodAnabhAvanArUpacaturvidhadharmAMtarAyabhayabhItAH / yatra evaMvidhA bahavo gItArthA vartante sa gacchaH // 100 // uktamuttamagaNasvarUpam, athAdhamAdhamagaNasvarUpamAha - jattha ya goyama ! paMcaNha, kahavi sUNANa ikUmavi hujjA | taM gacchaM tiviheNaM, vosiria vaijja annattha ||101 / / yatra ca gautama ! paJcAnAM, kathamapi sUnAnAmekamapi bhavet / taM gacchaM trividhena, vyutsRjya vrajedanyatra // 101 / / ___ (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra paJcAnAM zUnAnAM madhye eko'pi zUnAghATako bhavet / taM gacchaM trividhena vyutsRjya = tyaktvA anyatra gacchet / tadyathA - (1) khaMDaNI (2) peSaNI (3) culhI (4) jalakumbhI (5) pramArjanI paJca zUnA / (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra paJcAnAM zUnAnAM madhye eko'pi bhavet / taM gacchaM trividhena vyutsRjya = tyaktvA anyatra gacchet / tatra gharaTTikA (1) udUkhala (2) cUlhI (3) pAnIyagRham (4) pramArjanikA (5) rUpA paJca zUnA / atha uktaM ca zukasaMvAde - kaMDanI peSanI culhItyAdi // 101 / / sUNAraMbhapavattaM, gacchaM vesujjalaM na sevijjA | jaM cArittaguNehiM tu ujjalaM taM tu sevijjA ||102 / / sUnArambhapravRttaM, gacchaM veSojjvalaM na seveta / yazcAritraguNaiH tUjjvalastaM tu seveta // 102 // (pra.a.) - 'sUNA0' ityAdi, sUnArambhapravRttaM, veSaNojjvalamevaMvidhaM gacchaM na - - - - - - 1. 'na vAsijjA' E-F-G-prate / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // seveta / tuH = punaryo gacchazcAritraguNairujjvalastaM gacchaM seveta matimAn // 102 // ___(dvi.a.) - 'sUNA0' ityAdi, sUnAraMbhapravRttaM, veSeNojjvalam evaMvidhaM gacchaM na seveta, punaryo gacchazcAritraguNairujjvalastaM seveta // 102 // jattha ya muNiNo kayavikkayAI kuvti saMjamabhaTThA / taM gacchaM guNasAyara ! visaM va dUraM pariharijjA ||103|| yatra ca munayaH krayavikrayAdi kurvanti saMyamabhraSTAH / taM gacchaM guNasAgara ! viSamiva dUrataH pariharet // 103 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra = gacche munayo krayavikrayANi kurvanti, nityaM saMyamaH = saptadazavidhaH tato bhraSTAH santaH kurvanti / he guNasAgara ! = he guNasamudra ! he guNanidhAna ! he guNajJAtA ! taM gacchaM viSamiva dUraM yathA syAt tathA pariharet sAdhuH // 10 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra munayaH krayavikrayANi kurvanti saMyamabhraSTAH santaH / he guNasAgara ! taM gacchaM viSamiva dUraM pariharet // 103 / / AraMbhesu pasattA, siddhaMtaparaMmuhA visayagiddhA | muttuM muNiNo goyama ! vasijja majjhe suvihiyANaM ||104|| ArambheSu prasaktAH siddhAntaparAGmukhA viSayagRddhAH / muktvA munIn gautama ! vaset madhye suvihitAnAm // 10 // (pra.a.) - 'AraM0' ityAdi, ArambheSu prasaktAH, siddhAntaparAGmukhAH, viSayagRddhAH evaMvidhAn munIn muktvA suvihitAnAM madhye vaset = vAsaM kuryAditi gAthArthaH // 104 // (dvi.a.) - 'AraM0' ityAdi, ye ArambheSu prasaktAH, siddhAntaparAGmukhAH, viSayagRddhAH = viSayAsaktAH, evaMvidhAn munIn muktvA suvihitAnAM madhye vaset = vAsaM kuryAt // 104 // * - - - - - - - - - - - - - 1. 'saMjamubbhaTThA' H-prate / 2. 'dUre' E-prate / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ her pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam .. 141 tamhA sammaM nihAleu, gacchaM sammaggapaTThiyaM / vasijjA pakkha mAsaM vA, jAvajjIvaM tu goyamA ! ||105|| tasmAtsamyag nibhAlya, gacchaM sanmArgaprasthitam / vaseta pakSaM mAsaM vA, yAvajjIvaM tu gautama ! // 105 / / (pra.a.) - 'tamhA0' ityAdi, tasmAt samyag nibhAlya = vilokya sanmArgaprasthitaM gacchaM prati pakSaM mAsaM yAvajjIvaM vA seveta // 105 / / (dvi.a.) - 'tamhA0' ityAdi, tasmAt samyag nibhAlya = satyaM vicArya sanmArgaprasthitaM gacchaM pakSaM mAsaM vA yAvajjIvaM vA seveta // 105 // khuDDo vA ahavA seho, jattha rakkhe uvassayaM / taruNo vA jattha egAgI, kA merA tattha bhAsimo ? ||106 / / kSullo vA'thavA zaikSo yatra rakSet upAzrayam / taruNo vA yatra ekAkI kA maryAdA tatra bhASAmahe ? // 106 / / ___ (pra.a.) - 'khaMDo vA0' ityAdi, yatra = gacche kSullo'thavA navadIkSitaH sAdhurupAzrayaM rakSate (rakSet), ekAkI taruNaH sAdhuryatropAzreyaM rakSet, tatra kA maryAdeti vayaM bhASAmahe // 106 // (dvi.a.) - 'khuDDo0' ityAdi, yatra kSullo'thavA navapravrajito vineya ekAkI upAzrayaM rakSet, ekAkI taruNaH sAdhuryatropAzrayaM rakSet, tatra kA maryAdA iti vayaM bhASAmahe // 106 // jattha ya egA khuDDI, egA taruNI u rakkhae vasahiM / goyama ! tattha vihAre, kA suddhI baMbhacerassa ? ||107|| yatra caikAkinI kSullikA ekAkinI taruNI tu rakSati vasatim / gautama ! tatra vihAre, kA zuddhiH brahmacaryasya ? // 107 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatraikA kSullA ekAkI taruNI copAzrayaM rakSati, tahA seho' iti D-E-F-H-prate / 2. 'upAzrayo' iti B-prate / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 pon zrIgacchAcAraprakIrNakam .. gautama ! tatra vihAre brahmacaryasya kA zuddhiH ? api tu na kA'pItyarthaH // 107|| (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra caikA kSullA ekAkI taruNI copAzrayaM rakSati, he gautama ! tatra vihAre brahmacaryasya kA zuddhiH ? api tu na kA'pItyarthaH // 107 // jattha ya uvassayAo, bAhiM gacche duhatthamittaMpi / egA rattiM samaNI, kA merA tattha gacchassa ? ||108|| yatra copAzrayAt bahirgacched dvihstmaatraampi| ekAkinI rAtrau zramaNI, kA maryAdA tatra gacchasya ? // 108 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatropAzrayAd bahirekAkinI rAtrau zramaNI dvihastamAtrAmapi bhUmiM gacchet, tatra kA maryAdA ? maryAdArahitaH sa gacchaH zreSTho na hi // 108 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatropAzrayAd bahirekAkinI rAtrau zramaNI dvihastamAtrAmapi bhUmiM gacchet, tatra gacche kA maryAdA ? // 108|| jattha ya egA samaNI, ego samaNo ya jaMpae soma ! / niyabaMdhuNA vi saddhiM, taM gacchaM gacchaguNahINaM ||109 / / yatra ca ekAkinI zramaNI ekAkI sAdhuzca jalpate saumya ! / nijabandhunApi sArdU, taM gacchaM gacchaguNahInam // 109 / / (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatraikAkinI zramaNI ekAkinA nijabandhusAdhunA'pi sArdhaM he saumyavadaneti guruvAkyaM (jalpati), taM gacchaM gacchaguNahInam = gacchaguNavimuktaM jAnIhi // 109 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatraikAkinI zramaNI ekAkinA nijabandhunA'pi sArdhaM jalpati / athavA ekAkI sAdhunijabhaginyA'pi sAdhu jalpati / he saumya ! taM gacchaM guNahInaM jAnIhi // 109 // 1. 'rAI' A-D-prate / 2. 'somma' D-G-prate / - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 gen pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam ng jattha jayAra-mayAraM, samaNI jaMpai gihatthapaccakkhaM | paccakkhaM saMsAre, ajjA pakkhivai appANaM ||110|| yatra jakAramakAraM, zramaNI jalpati gRhasthapratyakSam / pratyakSaM saMsAre, AryA prakSipati AtmAnam // 110 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra = gacche he gautama ! zramaNI sAdhvIti kathyamAnA, gRhe tiSThatIti gRhasthAsteSAM pratyakSam = teSAM samakSam gRhastharATizcakArarUpA jalpati / sA AryA pratyakSaM nijAtmAnam = nijajIvaM saMsAre = bhave kSipati // 110 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra yakAramakAraM zramaNI gRhasthapratyakSaM jalpati, he gautama ! sA''ryA''tmAnaM saMsAre kSipati pratyakSam // 110 // jattha ya gihatthabhAsAhiM, bhAsae ajjiA suruThThAvi | taM gacchaM guNasAyara ! samaNaguNavivajjiyaM jANa ||111|| yatra ca gRhasthabhASAbhiH bhASate AryA suruSTA'pi / taM gacchaM guNasAgara ! zramaNaguNavivarjitaM jAnIhi // 111 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra = gacche AryA suruSTA = krodhavatI satI anyArthI prati gRhasthabhASAbhirbhASate = jalpate, api nizcayena guNasAgara ! = guNasamudra ! taM gacchaM zramaNaguNavivarjitaM = bhraSTaM jAnIhi // 111 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, suruSTA'pyAryA yatra gRhasthabhASAbhiH bhASate, he guNasAgara ! taM gacchaM guNavivarjitaM jAnIhi // 111 / / gaNigoama ! jA uciaM, seyaM vatthaM vivajjiuM / sevae cittaruvANi, na sA ajjA viyAhiyA ||112|| gaNina gautama ! yA ucitaM zvetavastraM vivarNya / sevate citrarUpANi, na sA AryA vyAhRtA // 112 // 1. 'bhAsAi bhA0' D-G-prate / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 of zrIgacchAcAraprakIrNakam .. (pra.a.) - 'gaNi0' ityAdi, he gautama ! yA AryA zvetavastraM nivArya = parihArya sati yoge vA anyAni vastrANi vicitrANi = nIlapItAdiraMgaraMjitAni vastrANi sevate = upabhujyate sa gaccho na kathyate / ca punarAryA sA sAdhvI nocyate // 112 / / (dvi.a.) - 'gaNi0' ityAdi, he gautamagaNi ! yA AryA zvetaM vastraM nivArya citrarUpANi = vicitraraMgAni vastrANi sevate, sA AryA na vyAhRtA // 112 / / sIvaNaM tunnaNaM bharaNaM, nihatthANaM tu jA kare | tillauvvaTTaNaM vA vi, appaNo ya parassa ya ||113|| sIvanaM tunnanaM bharaNaM, gRhasthAnAM tu yA karoti / tailodvartanaM vApi, Atmano'parasya ca // 113 / / (pra.a.) - 'sIvaNaM0' ityAdi, sIvyate iti sIvanam, kupasthalikA-taspATikAkuMcalIkAdInAm / tunanaM prasiddham / bharaNam = kuMcalikAdInAM svacchavastrANAM mukhapotikAdInAM bharaNaM vA, etad karma gRhasthAnAM yA AryA karoti, telodvarttanaM cApi lokAnAmAtmanazca yA karoti, sA AryA na kathyate // 113 // (dvi.a.) - 'sIva0' ityAdi, yA AryA gRhasthAnAM sIvanaM, tunanaM, bharaNaM vastrAdInAM karoti, telodvarttanaM cApi AtmanaH parasya ca karoti / sA AryA nocyate // 113 // gacchai savilAsagaI, sayaNIaM tUliaM sabibboaM | ubaTTei sarIraM, siNANamAINi jA kuNai ||114|| gacchati savilAsagatiH zayanIyaM tUlikAM ca sabibbokam / udvarttayati zarIraM snAnAdIni yA karoti // 114 // (pra.a.) - 'gacchai0' ityAdi, yA AryA savilAsA gatiH - savibhramA gatistayA gacchati = vrajati / katham ? sabibbokam = hAvabhAvasahitam, hAvo mukhavikAraH syAd, bhAvaH cittasamudbhavaH, vilAso netrajo jJeyaH, hAvabhAvasahitaM yathA syAt tathA kurute / ca punaH tUlikAM karoti, rutapUritAM guptadavarikAdikaM prastArayati / svazarIra Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 6. pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam . mudvarttayati = tailAdinA abhyaMgayati / snAnAdIni karoti // 114 // (dvi.a.) - 'gaccha0' ityAdi, yA savilAsagatirgacchati / katham ? sabibbokaM yathA syAt tathA, tatra bibbokaH = hAvabhAvAdivikAraH / tathA tUlikAM zayanArthaM mayUrapicchAdInAM karoti / guptadavarikAdikaM prastArayati / tathA zarIramudvarttayati = tailAdinA abhyaMgayati / snAnAdIni sAdhujanAnucitAni karoti / anAcIrNatvAccheSAnAcIrNopalakSaNamidam // 114 // gehesu gihatthANaM, gaMtUNa kahA kahei kAhIyA / taruNAi ahivaDate, aNujANe sAi paDiNIyA ||115|| gRheSu gRhasthAnAM gatvA kathAM kathayati kAthikA / taruNAdIn abhipatataH anujAnAti sA pratyanIkA // 115 // (pra.a.) - 'gehe0' ityAdi, gRheSu gatvA dharmakathAm = pratibodharUpAM kathayati kAthikA / taruNAdIn abhipatato anujAnAti / sA = AryA gacchapratyanIkA bhavati // 115 // (dvi.a.) - 'gehe0' ityAdi, tathA gRhasthAnAM gRhe yA AryA dharmakathAM kathayati kAthikA AhArAdyarthaM teSAmAvarjanAya, sA = AryA gacchapratyanIkA jJAtavyA // 115 / / kiJca - vuDDANaM taruNANaM, rattiM ajjA kahei jA dhamma / sA gaNiNI guNasAyara ! paDiNIA hoi gacchassa ||116|| vRddhAnAM taruNAnAM rAtrau AryA kathayati yA dharmaM / sA gaNinI guNasAgara ! pratyanIkA bhavati gacchasya // 116 / / (pra.a.) - 'vuDDA0' ityAdi, vRddhAnAM, taruNAnAm = dvAtriMzadvArSikIyAnAM purataH yA AryA dharmakathAM kathayati / he gautama ! he guNasAgara ! sA gaNinI mukhyA sAdhvI gacchapratyanIkA varttate // 116 // 1. 'jANe jA u sA paDaNI' A-D-G-prate / - - - - - - - Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 for zrIgacchAcAraprakIrNakam 0g (dvi.a.) - 'vuDDA0' ityAdi, vRddhAnAM, taruNAnAM puruSANAmadhe rAtrau yA''ryA dharmakathAM kathayati, he guNasAgara ! gautama ! sA gaNinI = mukhyasAdhvI gacchapratyanIkA bhavati // 116 // jattha ya samaNINa-masaMkhaDAiM gacchaMmi neva jAyaMti / taM gacchaM gacchavaraM, gihatthabhAsAu no jattha ||117|| yatra ca zramaNInAmasaMkhaDAni gacche naiva jAyante / sa gacchaH gacchavaraH gRhasthabhASAstu na yatra // 117 / / ___ (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra = gacche zramaNInAmasaMskRtAdIni = parasparaM kalahAdIni gacche naiva jAyante = naivotpadyante / yatra = gacche gRhasthabhASA na bhASyate, taM gacchaM zreSTham = varaM pradhAnaM jAnIhi // 117 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra = gacche zramaNInAM mitho'saMskRtAdi parasparaM kalahAdi naiva jAyate = notpadyate, pApazreNyAdihetutvAcca kalaho rATirna kriyate / taM gacchaM gacchavaram = sarvagacchapradhAnaM jAnIhi / yatra ca gRhasthabhASAH sAdhvIbhirnocyate iti gAthArthaH // 117 // jo jatto vA jAo, nAloyai divasapakkhiyaM vAvi | sacchaMdA samaNIo, mayahariyAe na ThAyaMti ||118|| yo yAvAn vA jAtaH nAlocayati daivasikaM pAkSikaM vApi / svacchandAH zramaNyaH mahattarikAyA na tiSThanti // 118 // (pra.a.) - 'jo jA0' ityAdi, yo yatrAtIcAro jAto bhavati sa atIcArastatra nAlocayati / athavA daivasikamatIcAraM, pakSe bhavam = pAkSikaM tannAlocyate = gurusamakSaM na prakaTIkriyate / ca punaH yatra svecchAcAriNyaH zramaNyaH mahattarikAyAH = vRddhasAdhvyAH AjJAyAM na tiSThanti / sa gaccho na pradhAnaH // 118 / / (dvi.a.) - 'jo jatto0' ityAdi, yo yatrAtIcAraH jAtaH tatra nAlocayati / - - - - - - - - - - 1. 'dAu va savaNe maya0' F-prate / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ been pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam // 147 athavA daivasikamatIcAraM pAkSikAtIcAraM vA nAlocayati / ca punaH yatra svecchAcAriNyaH zramaNyaH mahattarikAyA AjJAyAM na tiSThanti / sa gaccho na pradhAnaH // 118 // viMTaliANi pauMjaMti, gilANa-sehINa naiva tappaMti | aNagADhe AgADhaM, karaMti AgADhi aNagADhaM ||119|| viMTalikAni prayuJjante, glAnazaikSyAn naiva tarpayanti / anAgADhe AgADhaM kurvanti AgADhe anAgADham // 119 // (pra.a.) - "viTali.' ityAdi, viMTalikAni = yaMtramaMtrANi = kAmanamohanarUpAdIni yatra = gacche AryA kurvanti / anAgADhe AgADhaM kurvanti, AgADhe cAnAgADham // 119 // (dvi.a.) - 'viMTa0' ityAdi, viMTalAni = kuTilakArmaNAdihetuyaMtramaMtrANi prayuJjanti / glAnarogiNInAM pravrajitasAdhvInAM na ciMtAM kurvanti / anAgADhe kArye AgADhaM kArya kurvanti / AgADhe anAgADham / tatra yena kAryeNa kRtenAMtarA sAdhusAdhvInAM na sarati (kAryam) tadAgADham / tadviparItamanAgADham // 119 / / tathA - ajayaNAe pakuvvaMti, pAhuNagANa avacchalA / cittalayANi a sevaMte, cittA rayaharaNe tahA ||120|| ayatanayA prakurvanti prAghUrNikAnAmavatsalA / cittalAni ca sevante, citrANi rajoharaNAni tathA // 120 // (pra.a.) - 'ajaya0' ityAdi, yatra prAghUrNikAnAm = grAmAdAgatasAdhvInAM bhakti na kurvanti tatra grAmasthA AryAH / ca punaH citralakAni vicitravastrANi vA / citralakAni = sArapAzAH ekIbekIprabhRtayaH tAni sevante / tathA rajoharaNe vicitravijJAnaM kurvanti // 120 // (dvi.a.) - 'aja0' ityAdi, yatrAyatanayA pravarttante / prAghurNikAnAM = sAdhvInAm avatsalA iti na bhaktiM kurvanti / tathA citralakAni = citravicitrANi vastrANi / 1. 'neya' E-F-G-H-prate, 'neva tippaMti' D-prate / - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // citralakAni = krIDAhetusAripAzakAdIni sevante / tathA rajoharaNe vicitravijJAnAni bharatAdIni kurvanti // 120 // gai-vibhamAiehiM, AgAravigAra taha pagAsaMti | jaha vuDDANa moho, samuIrai kiM tu taruNANaM ? ||121|| gativibhramAdibhiH AkAravikAra tathA prakAzayanti / yathA vRddhAnAM mohaH samudIryate kiM tu taruNAnAm ? // 121 // (pra.a.) - 'gaivi0' ityAdi, AryA gativibhramAdikairAkAravikAraM tathA prakAzayanti yathA vRddhanaragaNe mohaH samudIryate, punaH kA kathA taruNAnAm ? // 121 // (dvi.a.) - 'gai0' ityAdi, yatrA''ryA gativibhramaiH = gativilAsAdikaiH AkRtivikAraM tathA prakAzayanti yathA vRddhapuruSagaNe'pi moho = maithunecchA samudIryate, tarhi kiM punastaruNAnAm ? // 121 // bahuso uccholiMtI, muha-nayaNe hattha-pAya-kakkhAo | giNhei rAgamaMDala, soiMdia taha ya kabaDe ||122 / / bahuzo uccholayanti mukhanayanAni hastapAdakakSAH / gRhNanti rAgamaMDalaM zravaNendriyaM tathaiva kalpasthAH // 122 // __ (pra.a.) - 'bahu0' ityAdi, yAryA mukhanayane hastapAdakakSA bahuzo = vAraMvAraM kSAlayanti / rAgamaMDalayantraM gRhNAti / athavA rAgamaMDalaM = rAgasamUhaM vA karoti / yathA 'kavvaDheti taruNapuruSANAM zrotrendriyasaMtoSaM prApnuvanti / sA sAdhvI svecchAcAriNI procyate / atrottarArdham - 'giNhai rAyamaMDaNabhoiti ya taha kabbaDe' yA sAdhvI kabbaDe gRhabAlakAn gRhNAti, teSAM ramaNakrIDakAni maMDanaM = zarIrabhUSaNaM ca kurvanti, bAlakAn bhojayanti // 122 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1. 'pagAsiMti' A-D-E-F-G-H-prate / 2. 'jaha kamaDhagANa moho' F-prate, 'jaha kabba(ppa)TThagANa mojJe' E G-prate / 3. 'vuDDANavi moho' D-H-prate / 4. 'ginhai rAmaNa maMDaNa bhoiMti ya taha' F-prate / 5. 'kappa?' G-prate, 'kabbaDe' H-AdiSu, 'kappassa' F-prate / 6. 'maraNa' iti A-prate / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ her pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam 149 ___(dvi.a.) - yA''ryA bahuzo = vAraMvAraM hastapAdakakSAH mukhanayane ca ucchAlayati = kSAlayati / tathA rAgamaMDalaM yaMtravizeSaM rAgasamUhaM vA gRhNAti = karoti / yathA 'kabbaDe'ti taruNapuruSANAM zrotrendriyasaMtoSaM prApnuvanti / sA svecchAcAriNI = brahmacaryapratikUlA kathyate / atrottarArdhaM pAThAMtaraM vA yathA - "giNhai rAmaNamaMDaNabhoiti ya tahaya kabbaDe'tti gRhasthaDimbhAn gRhNAti / teSAM ca rAmaNakAni = krIDanakAni yacchati / maMDanaM = zarIrabhUSaNaM karoti / bhojayati ca svasukhabhakSikAdikAM tAniti // 122 // jattha ya therI taruNI, therI taruNI a aMtare suyai / goama ! taM gacchavaraM, varanANa-carittaAhAraM ||123|| yatra ca sthavirA taruNI, sthavirA taruNI ca antaritAH / svapanti gautama ! taM gacchavaraM varajJAnacAritrAdhAram // 123 // (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, yatra sthavirA taruNI antaritA svapanti, he gautama ! taM gacchaM varajJAnacAritrAdhAraM jAnIhi // 123 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, yatra sthavirA taruNI ca punaH sthavirA taruNI ceti kRtvA sAntarA svapanti, he gautama ! taM varajJAnacAritrAdhAraM gacchaM jAnIhi // 123 // 'dhoyaMti kaMThiAo poyaMti taha ya diti pottANi | gihakajjaciMtagIo, na hu ajjA goamA ! tAo ||124|| dhAvanti kaNThikAH protayanti tathA ca dadati vastrANi / gRhakAryacintikAH na hu AryA gautama ! tAH // 124 // (pra.a.) - 'dhovaMti0' ityAdi, kaMThikA dhovanti tathA bharaNAni protayanti / protavastrANi dadati, gRhakAryacintikAH, he gautama ! sA AryA na bhavati // 124 / / (dvi.a.) - 'dhoi0' ityAdi, kaMThikAM dhovanti, tathA bharaNAni protayanti, - - - - - - - - -- - - 1. 'dhoiMti' A-D-F-G-H-prate / 2. 'Au' D-Adiprate / 3. 'poiMti' A-Adiprate / - - Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 for zrIgacchAcAraprakIrNakam // protayitvA ca vastrANi gRhasthebhyo dadati, gRhakAryacintikAH, sA AryA na bhavati // 124 // 'kharaghoDAiTThANe, vayaMti te vA vi tattha vaccaMti / vesatthIsaMsaggI, uvassayAo samIvaMmi ||125 / / kharaghoTakAdisthAne vrajanti te vApi tatra vrajanti / vezyAstrIsaMsargiH upAzrayaH samIpe // 125 / / (pra.a.) - 'kharagho0' ityAdi, kharaghoTakAn naTaviTapuruSAdisthAnAni, tatra sAdhvyo vrajanti, naTaviTAdayastatropAzraye vrajanti, upAzraye vezyAsaMsargo yatra bhavati, sA AryA na kathyate // 125 // (dvi.a.) - 'khara0' ityAdi, kharaghoDA naTaviTAsteSAM sthAne sAdhvyo vrajanti, athavA te ca tatra sAdhvIvasatAvAgacchanti, upAzraye vezyAsaMsargo jAyate // 125 / / chakAyamukUjogA, dhammakahA vigaha pesaNa gihINaM / gihinissijja bAhiMti, saMthavaM taha karatIo ||126|| svAdhyAyamuktayogAH dharmakathAvikathApreSaNagRhiNAm / gRhiniSadyAM bAdhante saMstavaM tathA kurvantyaH // 126 // (pra.a.) - 'chakkA0' ityAdi, SaTakAyamuktasaMyatavyApArAH = SaTkAyayatanArahitAH gRhasthAnAM dharmakathAM kathayanti / vikathAM kurvanti / gRhasthAnAM preSaNaM kurvanti / kAryAdau gRhiniSadyAM vAhayanti = gRhasthAnAmAsanAdikaM muJcanti / saMstavaM paricayaM kurvanti / tAH sAdhvyo na bhavanti, sa gaccha: AcArasaMvegarahitaH, viSaM hAlAhalaM caret taoNpi etat gacchasaMsargaM na kuryAt // 126 // (dvi.a.) - 'chakkA0' ityAdi, SaTkAyamuktasaMyamavyApArAsteSAM yatanAM na kurvantItyarthaH, gRhasthAnAM dharmakathAM kathayanti, vikathAM kurvanti, kAryAdau gRhiniSadyAM vAhayanti, gRhasthAnAmAsanAdi muJcanti, saMstavaM paricayaM kurvanti / tAH sAdhvyo na bhavanti // 126 / / 1. 'thalagho0' E-F-G-prate / 2. 'chakkAyamukka0' E-H-prate / 3. nisseja' H-prate / 4. 'vAhiti' D E-F-G-H-prate / 5. 'mAsAtanAdika' iti A-prati / - - - - Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam samA sIsa-paDicchINaM, coaNAsu aNAlasA / gaNiNI guNasaMpannA, pasatthaparisANugA ||127|| samAH ziSyaprAtIcchikAnAM codanAsu anAlasyAH / gaNinyo guNasampannAH prazastapariSadanugatAH // 127 // (pra.a.) - 'samA0' ityAdi, svaziSyaNI-pratIcchikAnAM paThanArthamAgatAnAM samA = tulyA bhavanti, tathA coyaNAdike udyamavatyaH, prazastaparivArayuktAH, evaMvidhA gaNinI mukhyasAdhvI guNasaMpannA kathyate // 127 // __ (dvi.a.) - 'samA0' ityAdi, svaziSyaNIpratIcchikAnAM paThanArthamAgatAnAM tulyasvabhAvAH, codanAdau udyacchantyaH, prazastapariSadanugatAH, evaMvidhA gaNinyo bhavanti // 127 // saMviggA bhIyaparisA ya, uggadaMDA ya kAraNe / sajjhAya-jhANajuttA ya, saMgahe a visArayA ||128|| saMvignAH bhItaparSadazca ugradaNDA ca kAraNe / svAdhyAyadhyAnayuktAH saGgrahe ca vizAradAH // 128 // (pra.a.) - 'saMviggA0' ityAdi, saMvignAH = saMvegavantyo bhavanti, bhItapariSadaH bhItAH = bhayabhrAntAH pAtakebhyo yasyAH pariSadaH suziSyiNyaH AjJAmadhye parivAre = AjJAyuktaparivAre tiSThanti, na tu svecchAcAriNyaH / kAraNe kArye ugradaNDA = mahattamadaNDA, akArye kRte mahattaradaNDam = bahudaNDam AkrozanAM = varjanArUpaM karoti iti yA sA ugradaNDakAriNI, ca punaH svAdhyAyadhyAnayuktAH, evaMvidhA ca punaH saMgrahavizAradAH, ata eva kuzalaheyopAdeyajJeyotsargarUpApavAdazeti gAthArthaH // 124 // ___ (dvi.a.) - 'saMvi0' ityAdi, saMvignAH, bhItapariSadaH = svavazIkRtaziSyiNyaH, kAraNe ugradaNDAH = akarttavyAdau bahudaNDapradAH, svAdhyAyadhyAnasaMyuktAH, saMgrahe = ziSyiNInAmupakaraNAdInAM saMrakSaNe vizAradAH // 128 / / 1. '0purisANugA' pUrvamudrite, atra E-H-AdipratapAThaH / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 @cm zrIgacchAcAraprakIrNakam // jatthuttara-paDiuttara vaDiA ajjA u sAhuNA saddhiM / palavaMti suruTThA vI, goyama ! kiM teNa gaccheNa ? ||129|| yatra uttaraM pratyuttaraM vRddhA AryAH sAdhunA sArddham / pralapanti saroSA api gautama ! kiM tena gacchena ? // 129 // (pra.a.) - 'jatthuttara0' ityAdi, yatra = gacche AryA kArye samutpanne sAdhubhiH sArdham uttaraM vA dadAti / 'vaDie'tti ko'rthaH ? vRddhA'pi sAdhvI suruSTA'pi pralapati = roSavatI kruddhA satI pralapati = jalpati / he gautama ! tena gacchena = munisamUhena kiM kriyate ? na kiJcidityarthaH // 129 / / (dvi.a.) - 'ja0' ityAdi, yatrA''ryA sAdhunA sArddham uttaraM pratyuttaraM vA dadAti / vRddhAmapi sAdhvIM suruSTA pralapati = sanmukhaM jalpati / he gautama ! tena gacchena kiM kriyate ? // 129 // jattha ya gacche goyama ! uppaNNe kAraNaMmi ajjAo / gaNiNIpiDiAo, bhAsaMtI mauasaddeNa ||130|| yatra ca gacche gautama ! utpanne kAraNe AryA / gaNinIpRSTisthitA bhASate mRdukazabdena // 130 // __ (pra.a.) - 'jattha ya0' ityAdi, he gautama ! yatra gacche kAraNotpanne'pyAryA laghusAdhvI gaNinI guruNI pRSTisthA = pRSTau sthitvA mRduzabdena = mRdusukumAlabhASayA bhASate sa gaccha: puNyaguNasamudAyarUpaH // 130 // (dvi.a.) - 'jattha0' ityAdi, he gautama ! yatra gacche kAraNotpanne'pyAryA laghusAdhvI gaNinIpRSTisthA mRduzabdena bhASate sa gacchaH // 130 // mAUe duhiyAe, suNhAe ahava bhaiNimAINaM / jattha na ajjA akkhai, guttivibheyaM tayaM gacchaM ||131|| - 1. 'ajjAo' H-prate / 2. 'bhayaNi.' E-prate / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ for pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam // mAtuH duhituH snuSAyAH athavA bhaginyAdInAm / yatra na AryA AkhyAti guptivibhedaM sa gacchaH // 131 / / (pra.a.) - 'mAUe.' ityAdi, yatra = gacche AryA mAturduhituH snuSAyA bhaginyAdInAM guptibhedaM nAmabhedaM nAkhyAti / he gautama ! sa eva gaccho guNasamudAyarUpaH // 131 // (dvi.a.) - 'mAU0' ityAdi, yatra = gacche AryA nijamAtuH pituH duhituH snuSAyA bhaginyAdInAM ca guptivibhedam = nAmagotrAdi na kathayati, sa gacchaH // 131 // daMsaNiyAraM kuNaI, carittanAsaM jaNei micchattaM / duNhavi vaggANa'jjA, vihArabheyaM karemANI / / 132 / / darzanAticAraM karoti cAritranAzaM janayati mithyAtvam / dvayorapi vargayoH AryAH vihArabhedaM kurvANAH // 132 // (pra.a.) - 'dasaNa0' ityAdi, yatra = gacche darzanAticAraM karoti, mithyAtvaM karoti = janayati, cAritranAzaM janayati, kimbhUtA sAdhvI ? dvayoH = sAdhusAdhvIvargayovihArabhedaM kurvANA // 132 // (dvi.a.) - 'daMsaNa0' ityAdi, yatrA''ryA darzanAticAraM karoti, mithyAtvaM janayati, cAritranAzaM janayati, kimbhUtA sAdhvI ? dvayoH = sAdhusAdhvIvargayoH vihArabhedam = mArgavinAzaM kurvANA // 132 // tammUlaM saMsAraM, jaNei ajjAvi goyamA ! nUNaM / tamhA dhammuvaesaM, muttuM annaM na bhAsijjA ||133|| tanmUlaM saMsAraM janayati AryA'pi gautama ! naNaM / tasmAt dharmopadezaM muktvA anyat na bhASate // 133 / / (pra.a.) - 'tammUlaM0' ityAdi, AryA dharmopadezaM muktvA yatra = gacche anyad na bhASate / anyasAvadhavacanabhASaNe he gautama ! tanmUlaM saMsAraM janayati = tanmUlaM saMsArasamudraM janayati // 133 / / - - - - 1. 'daMsaNaiyAra' H-prate / 2. 'mottaM' D-Adiprate / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 gaon zrIgacchAcAraprakIrNakam - (dvi.a.) - 'tammU0' ityAdi, AryA dharmopadezaM muktvA anyad na bhASate / anyasAvadyabhASaNe he gautama ! tanmUlaM saMsAraM janayati // 133 / / mAse mAse u jA ajjA, egasityeNa pArae / kalahe gihatthabhAsAhiM, savvaM tIe niratyayaM ||134|| mAse mAse tu yA AryA ekasikthena pArayet / kalahe gRhasthabhASAbhiH, sarvaM tasyAH nirarthakam // 134 // (pra.a.) - 'mAse0' ityAdi, yA AryA mAse mAse mAsakSapaNaM kRtvA caikasikthena pAraNakaM karoti, evaMvidhA'pi gRhasthabhASAM bhASate, kalahaM karoti, sarvaM tasyA nirarthakam // 134 // (dvi.a.) - 'mAse0' ityAdi, yA''ryA mAse mAse mAsakSapaNaM kRtvA ekasikthena pArayati, sA'pi ced gRhasthAbhASAbhiH kalahAyate, tadA tasyAH sarvaM nirarthakam // 134 // atha kasmAdidamuddharitam ? iti darzayati - mahAnisIha-kappAo, vavahArAo taheva ya | sAhu-sAhuNiaTTAe, gacchAyAraM samuddhiyaM ||135|| mahAnizIthakalpAt vyavahArAt tathaiva ca / sAdhusAdhvInAmarthAya gacchAcAraH samuddhRtaH // 135 / / (pra.a.) - 'mahAni0' ityAdi, mahAnizIthAt, kalpa-vyavahArAt tathaiva, sAdhusAdhvInAM hitArthAya gacchAcAraprakIrNakamuddhRtam = tAn vicArAn vilokya kRtam // 135 // (dvi.a.) - 'mahA0' ityAdi, mahAnizIthAt, kalpa-vyavahArAt tathaiva, sAdhusAdhvInAM hitArthAya gacchAcAraprakIrNakaM samuddhRtam // 135 / / paDhaMtu sAhuNo eyaM, asajjhAyaM vivajjiuM | uttamaM suyanissaMdaM, gacchAyAraM suuttamaM ||136|| - - - - - - - - - - - 1. 'kalahai' D-Adiprate / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fer pUrvamaharSipraNIta-avacUridvayasamanvitam .. 155 paThantu sAdhavaH etaM asvAdhyAyikaM vivarNya / uttamaM zrutanisyandaM gacchAcAraM sUttamam // 136 / / (pra.a.) - 'paDhaMtu0' ityAdi, asvAdhyAyaM varjayitvA etaM gacchAcAraM paThantu sAdhavo = munayaH / kimbhUtam ? uttamasiddhAntarahasyabhUtam, uttamottamam // 136 // ___ (dvi.a.) - 'paDhaM0' ityAdi, asvAdhyAyaM varjayitvA etaM gacchAcAraM sAdhavaH paThantu / kimbhUtam gacchAcAram ? uttamaM siddhAntarahasyam, uttamottamam // 136 / / kiJca - gacchAyAraM suNittANaM, paThittA bhikkhubhikkhuNI / kuNaMtu jaM jahAbhaNiyaM icchaMtA hiyamappaNo ||137|| gacchAcAraM zrutvA paThitvA bhikSavaH bhikSuNyaH / kurvantu yadyathA bhaNitamicchantaH hitamAtmanaH // 137 / / // iti gacchAcAraprakIrNakasUtram // __ (pra.a.) - 'gacchAyAraM0' ityAdi, gacchAcAraM zrutvA paThitvA sAdhusAdhvyaH AtmahitaM vAJchamAnA yadyathA bhaNitaM tattathA kurvantu munayazcAritrodyatA iti gAthArthaH // 137 // ___ (dvi.a.) - 'gacchA0' ityAdi, enaM gacchAcAraM zrutvA paThitvA sAdhusAdhvya Atmano hitArthaM vAJchamAnA yadyathA bhaNitaM sUtre tattathA kurvantu // 137 // // iti samAptaM sAvacUrNikaM zrIgacchAcAraprakIrNakam // // iti zrIgacchAcArasyAvacUriH paNDitazrIharSakulena kRtA | Page #181 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oja ane teja sattva ane zuddhi para samavalaMbita che e baMne tattvonuM pUraka paribaLa eTale ja prastuta kRti NAVRANG 9428 500 401.