________________
૨૦.
તદેહન
દીનાનુગ્રહ છે.
કરુણા, અનુકંપા, દયા, અઘણા, દીનાનુગ્રહ વગેરે શબ્દો સમાન અર્થવાળા છે.
માર્ગાનુસારી અર્થાત્ ધર્મને અભિમુખ થયેલા જીવમાં પણ આ કરુણા ઉત્પન્ન થાય છે.
આ કરુણાના (૧) લૌકિક, (૨) લકત્તર, (૩) સ્વવિષયક, (૪) પરવિષયક, (૫) વ્યાવહારિક, (૬) નૈયિક આદિ અનેક પ્રકારો છે.
() લૌકિક કરુણા એટલે દુઃખી પ્રાણીને જોઈને તેનાં દુઃખ દૂર થાય તે માટે તેને અન્નવસ્ત્રાદિ આપવાં તે.
(૨) લકત્તર કરુણ એટલે દુઃખનું મૂળ જે પાપ, તે પાપને નાશ કરવા માટેનાં સાધનો પૂરાં પાડવાં. જેમ કે ધર્મદેશના, તીર્થપ્રવર્તાનાદિ કરવું તે.
તેના બે ભેદ છે. એક સંવેગજન્ય છે અને બીજી સ્વભાવજન્ય છે.
સંવેગજન્ય કરુણા ચોથા, પાંચમા અને છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે હોય છે. અને સ્વભાવજન્ય કરુણુ અપ્રમત્તાદિ ગુણસ્થાનકે હોય છે.
(૩) સ્વવિષયક કરુણા એટલે સ્વ સંબંધી દુઃખ નાશ કરવાના ધાર્મિક ઉપાની વિચારણા કરવી તે.
(૪) પરવિષયક કરુણ એટલે બીજાઓનાં દ્રવ્ય તેમ જ ભાવ ઉભય પ્રકારનાં દુઃખ દૂર કરવા માટે સમ્યગુ ઉપાસેનું સેવન કરવું તે.
(૫) વ્યાવહારિક કરુણા એટલે જરૂરિયાતવાળાને
