Book Title: Navtattva Prakaran
Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005541/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ciraMtanAcArya viracita, 'navatatva prakaraNa zabdazaH vivecana mokSa nirjarA savAra sAvA puNya Upa AjIva javA vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA For Personal & Prive to use Only www.jainti Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciraMtanAcArya viracita navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana * mULa graMthakAra - ciraMtanAcArya + AzIrvAdadAtA ' vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SaDradarzanavettA, mAvacanikapratibhAdhAraka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA - vivecanakAra ke paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA che saMkalanakArikA che. smitA DI. koThArI : prakAzaka : saMsthAnA jJAnakhAtAmAMthI A pustaka jJAnabhaMDAra/zrIsaMghane bheTa Apela che. navA nA, E mAtA gag 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000 navatattva prakaraNa zabdazaH vivecana * vivecanakAra : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Arthika sahayoga sankriyAbhiruci pa. pU. A. zrI bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhara prazAMtamUrti 5. pU. A. zrI premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI tapasvIratnA 5. pU. sA. surendrazrIjI mahArAjanA viduSI ziSyA sA. bodhiratnAzrIjI ma. sA., sA. dRSTiratnAzrIjI ma. sA., sA. ArjavaratnAzrIjI ma. sA.nA vi. saM. 2065mAM mulunDa (ve.) vardhamAnanagaramAM thayela cAturmAsa daramiyAna jJAnakhAtAnI upajamAMthI zrI bhagavAna vardhamAna zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha jaina saMgha taraphathI A pustakano saMpUrNa lAbha levAmAM Avela che. : mukhya prAptisthAna : tArtha 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phtehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. vIra saM. 2536 * vi. saM. 2066 AvRtti : prathama * nakala : 500 mUlya : rU. 70-00 avoc mudraka navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phonaH (mo.) 9428500401 (ghara) 26614603 For Personal & Private Use Only 117 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F : prAptisthAna : F amadAvAda : * vaDodarA : gItArtha gaMgA zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha 5, jaina marcanTa sosAyaTI, darzana' I-69, lIsApArka sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, 8 (079) 26604911, 32911471 hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. (0265) 2391696 muMbaI: *surata : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI DaoN. praphulabhAI je. zeTha viSNu mahala, trIje mALe, DI-1, arpaNa epArTamenTa, garavAre pevelIyananI sAme, bAbu nivAsanI galI, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400010. TImalIyAvADa, surata-395001. 8 (022) 22814048 = (0261) 3228323 zrI lalitabhAI dharamazI * jAmanagara : 302, caMdanabALA epArTamenTa, zrI udayabhAI zAha javAharalAla naheru roDa, C/o. mahAvIra agarabattI varkasa sarvodaya pArzvanAthanagara, C-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jaina derAsara pAchaLa, muluMDa (ve), muMbaI-80. jAmanagara-361001. = (022) 25680614, 25689030 8 (0288) ra678513 zrI himAMzubhAI ena. zeTha * rAjakoTa : e-241, azoka samrATa, trIje mALe, zrI kamalezabhAI dAmANI daphatarI roDa, gauzALA lena, "jinAjJA", 27, karaNaparA, bInA javelarsanI upara, malADa (I.), rAjakoTa-360001. muMbaI-400097. (0281) 2233120 6 (022) 32438434 (mo.) 9322264851 * BANGALORE: Shri Vimalchandji C/o. J. NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-53. 8 (080) (O)22875262, (R) 22259925 For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja prakAzakIya ja "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthabhUta tattvonAM rahasyonuM vaya, nikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyAM che, aneka zrAvako ane zrAvikAo paNa so sone yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. A saMdarbhe "gaMgotrI graMthamALA' heThaLa dharmatIrtha bhAga-1 ane bhAga-2 bahAra paDI cUkyA che, bhAga-3nuM saMkalana thaI rahyuM che tathA te heThaLa dvitIya viSaya parSadA' para thayelAM pravacanonuM kAma cAlI rahyuM che. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pa. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecatonAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI daSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tatvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyam jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-3. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da: gItA gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA vyAkhyAnanAM pustako samAna che 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra - pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA je (paMDita ma. sA.)nA vyAkhyAnanAM temaja lekhita saMpAdita pustako che 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. yogadaSTisamuccayA 3. karmavAda kaNikA 4. sadgati tamArA hAthamAM ! 5. darzanAcAra 6. zAsana sthApanA 7. anekAMtavAda 8. praSnottarI 9. cittavRtti 10. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 11. manovijaya ane Atmazuddhi 12. bhAgavatI pravrajyA paricaya 13. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vinaya, siddhi, viniyoga) 15. rainazAsana sthApanA 16. cittavRtti 17. zrAva varada vrata pUrva vivA 18. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 19. praznottarI For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. ninazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? 28. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? 24. Status of religion in modern Nation State theory 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mArgopadezikA - saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (guja.) saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 5. Right to Freedom of Religion !!!!! saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti (aMgrejI) 6. "rakSAdharma' abhiyAna (guja.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 7. "Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti 8. sevo pAsa saMkhesaro (guja.) saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 9. sevo pAsa saravesarI (hindI) saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che == gItArtha gaMgA dvArA prakAzita T vivecananAM graMtho . A vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecanA 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyakatva SaTrasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdaza: vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yanaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. sAdhusAmagjhadvAtriMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudvAtriMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAtriMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadRSTinI sajjhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhuktivyavasthApanadvAtriMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAtriMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAtriMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAtriMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAtriMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAtriMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAtriMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAtriMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAtriMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttidvAtriMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAtriMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAtriMzikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAtriMzikA-2 zabdazaH vivecana 52. jinabhaktidvAtriMzikA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAtriMzikA-20 zabdazaH vivecana 54. yogamAhAtmyadvAtriMzikA-26 zabdazaH vivecana 55. sajjanastutidvAtriMzikA-32 zabdazaH vivecana For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56. pUrvasevAdvAviMzikA-12 zabdazaH vivecana pa7. IzAnugrahavicAradvAciMzikA-16 zabdazaH vivecana 58. klezatAnopAyadvAciMzikA-25 zabdazaH vivecanA 59. vinaya dvAciMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 64. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. guratattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAciMzikA-31 zabdazaH vivecana 67. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM rU50 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tasvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAdvAciMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-6 gItArtha gaMgA aMtargata " gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | navatatva prakaraNanI saMkalanA mokSa mATe ane mokSa na thAya tyAM sudhI abhyadaya mATe upayogI jJAna navatattvanA bodhathI thAya che ane A navatattvanuM varNana ja caudapUrva svarUpa che. AthI zAstramAM caudapUrvamAM paNa navatattvanA bodhamAM anaMtaguNAno paraspara bheda svIkArelo che arthAt eka caudapUrvIne je navatattvano bodha che tenAthI anya caudapUrvIne anaMtagaNo adhika navatattvano bodha hoI zake. tethI A navatattvanAM vistArAtmaka ja dvAdazAMgI che. ane te navatattvano prAraMbhika bodha karAvavA arthe prastuta prakaraNamAM ati saMkSepathI kaMIka bodha karAvela che ane te saMkSipta bodhane grahaNa karIne ane tattvArthAdhigamasUtra Adi aneka graMthono AdhAra laIne kaMIka navatattvano bodha spaSTa karavA mATe prastuta bhASAMtaramAM amoe yatna karelo che, jethI vAcakavargane kaMIka navatattvano bodha thAya. vaLI, navatattvanA pAramArthika bodhathI ja samyagdarzana pragaTe che ane navatattvano pAramArthika bodha gItArtha sAdhune ja hoya che, chatAM navatattvano sAmAnya bodha karIne navatattva pratyenI tIvra rucivALA jIvone A navatattva pratye bhAvathI zraddhA hoya che. tethI tevA bhAvathI zraddhAvALA jIvamAM paNa samyakta saMbhave che. tethI navatattvanuM jJAna samyaktanI prAptimAM paNa ati upakAraka che. vaLI, saMyamanI pravRtti paNa AzravanA tyAgathI thAya che ane zakti anusAra saMvaramAM karAyelA udyamathI thAya che ane prAraMbhika bhUmikAmAM sarvaviraticAritra paNa sarogacAritra hoya che, tethI puNyabaMdhanuM kAraNa bane tevuM hoya che. tethI cAritranI prApti mATe paNa puNya-pApano sUkSma bodha ane Azrava-saMvarano sUkSma bodha Avazyaka che. ane cAritranA pAlana mATe che kAyanA jIvano bodha paNa Avazyaka che. tethI cAritranI niSpattimAM ane cAritranA pAlanamAM navatattvanuM jJAna ati upakAraka che. vaLI, yogamArganI pravRttinA prAraMbhathI yogamArganI pUrNatAnI prApti sudhI A nave tattvonuM jJAna ati Avazyaka che; kema ke AzravanA tyAgapUrvaka For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa / saMkalanA saMvaramAM dRDha upayoga karyA vagara jIva vItarAga thaI zake nahi. tethI vItarAga thavA mATe Azrava ane saMvarano sUkSma bodha ati Avazyaka che. vaLI, jIvanI ekAMte hitakArI avasthA mokSaavasthA che. tethI mokSanuM svarUpa jANavuM AtmA mATe ati Avazyaka che, mATe tattvArthAdhigamasUtramAM pU. vAcakavara zrI umAsvAtijI mahArAja sAhebe svopajJa bhASyamAM je mokSanuM varNana karyuM che ane mokSamAM kevA prakAranuM sukha che tene spaSTa karavA arthe "sukha" zabdathI vAcya sukha cAra prakAre che tema batAvela che ane te cAra prakAranA sukhamAM mokSanuM sukha kevA prakAranuM che tenI spaSTatA karela che. tethI amoe tattvArthabhASyano te vibhAga prastuta graMthamAM zabdazaH lakhIne tenuM bhASAMtara karela che, jethI pUrvanA mahApuruSonAM vacanathI mokSanA svarUpano yathArtha bodha thAya. chaghasthatAne kAraNe A graMthanA vivecanamAM vItarAga paramAtmAnI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha ajANatAM kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividhe trividhe "micchA mi dukkaDa' mAMguM chuM. - pravINacaMdra khImajI motA, vi. saM. 206pa, aSADha suda-13 tA. 5-7-09, ravivAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | anukramaNikA gAthA naM. 1 ane 2. jI anukramaNikA viSaya navatattvanAM nAmo ane tenA bhedonI saMkhyA. navatattvanA jJAnanI upayogitA : mokSa mATe ane abhyudaya mATe. jIvatattva 14 bhedo. 3thI 6 7thI 14. ajIvatattva 14 bhedo. 15 thI 17. | puNyatattva - 42 bhedo. 18thI 20. pApatattva 82 bhedo. 21thI 24. Azravatattva - 82 bhedo. 25thI 33. saMvaratattva - 57 bhedo. 34thI 42. baMdhatattva 4 bhedo ane nirjarAtattva - 12 bhedo. - 43thI 50. | mokSatattva - 9 bhedo. 51. navatattvanA jJAnathI prApta thatuM phaLa. 52.| navatattvanI bhAvathI zraddhAnuM svarUpa. 53. | samyaktvanuM mAhAtmya. 54. | pudgalaparAvartanuM svarUpa. 55thI 59. | siddhonA paMdara bhedo. For Personal & Private Use Only pAnA naM. 1-19 19-36 36-51 52-59 59-74 74-83 84-113 113-131 131-150 150-152 152-153 153-154 154-155 155-159 3 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | saMpAdikAnuM kathana 4 saMpAdikAnuM kathana bhagavAne dvAdazAMgI batAvI che tenA ja saMkSepa kathanarUpa A nava tattvo che ane A nava tattvono ja vistArathI bodha caudapUrvadharane hoya che. teonA bodhamAM paNa taratamatA hoya che. tethI navatattvanA bodhathI je saMpUrNa dvAdazAMgIno bodha thaI zake che. AtmakalyANa mATe atyaMta upayogI navatattvonuM jJAna che, je saMgrahAtmaka rUpe prastuta graMthamAM batAvela che. tethI yogya jIvo teno bodha karIne AtmakalyANa kare e ja eka kAmanAthI A graMthanA saMpAdananuM kArya karela che. prastuta graMthamAM paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe navatattvanI upayogitA vistArapUrvaka samajAvela che. je jIvAdi nava padArthone bhaNe tene samyakta hoya che paNa A nava padArthanA bodha vinA paNa bhAvathI zraddhA rAkhanArane samyakta hoya che te gAthA 51mAM batAvela che. vivecanakArathI e A zlokano gUDhArtha kholIne jinavacanathI viruddha zraddhA to na joIe tenuM khUba suMdara vivecana karela che. A graMthamAM satata mArgadarzana ApavA badala pU. sA. zrI cArunaMditAzrIjI ma. sA.no upakAra bhUlI zakAya tema nathI. A graMthanA prathama prUphamAM padArthanI spaSTatA mATe jarUrI sUcano karavA mATe sva. zrI zAMtilAla zivalAla zAhano suMdara sahayoga maLyo hato, teozrIno upakAra sadA smaraNIya banI rahe evo che. graMthakArazrInA AzayathI ane jinezvaradevanI AjJAthI viruddha kAMIpaNa lakhAyuM hoya te badala "micchA mi dukkaDam". ApaNe sau arthathI je prakAre bhagavAne nava tattvo kahyA che te prakAre A nava tattvo che evI bhAvathI sthira zraddhA karIne samyagdarzanane prApta karIe e ja abhyarthanA. vi. saM. 204pa, aSADha suda-13 li. smitA DI. koThArI tA. 5-7-09, ravivAra 12, benka oNpha InDiyA sosAyaTI, usmAnapurA, amadAvAda-380013. For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrI~ aha~ namaH / OM hrIM zrIzaddhezvarapArzvanAthAya namaH / che namaH | navatarvaprathama pUrvabhUmikA : dvAdazAMgInI racanAnuM 'tattva' zuM che ? arthAt "paramArtha' zuM che ? e prakAranI jijJAsAthI "tattva' zabdano prayoga karela che. tethI e prApta thAya ke (i) "mokSanA uddezathI dvAdazAMgI racAyelI che" e prakAranA arthane sAme rAkhIne vicArIe to A dvAdazAMgInuM tattva arthAt paramArtha sAta tattvono bodha karavo e che; kema ke A sAta tattvono bodha karIne jIva iSTa evA mokSarUpa phaLane prApta karavA samyagu yatna karI zake che. (ii) "dvAdazAMgInI racanA mokSa ane abhyadayanA uddezathI thaI che" e prakAranA arthane sAme rAkhIne vicArIe to dvAdazAMgInuM tattva arthAt paramArtha nava tattvono bodha karavo e che, kema ke saMsAramAM keTalAka jIvo mokSanA arthI hovA chatAM sAkSAt mokSanA upAyamAM udyama karI zake evA nathI. tevA jIvo mokSaprApti na thAya tyAM sudhI mokSaprAptimAM atyaMta upakAraka evA abhyadayane arthAt sadgatinI paraMparAne paNa prApta kare, te AzayathI mokSa ane abhyadaya prApta karavA mATe je upayogI hoya te dvAdazAMgIno paramArtha che, ane tene batAvavA mATe navatattvano vibhAga karela che. For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1 A be kathanone sAme rAkhIne tattvArtha sUtranI "svopannasaMbaMdhakArikA"mAM kahela che ke - janmani karmaklezai-ranubaddhe'smiMstathA prayatitavyam / karmaklezA'bhAvo, yathA bhavatyeSa paramArthaH / / 2 / / paramArthAlAbhe vA doSeSvArambhakasvabhAveSu / kuzalAnubandhameva syAdanavadyaM yathA karma / / 3 / / karmAhitamiha cAmutra, cAdhamatamo naraH samArabhate / ihaphalameva tvadhamo, vimadhyamastubhayaphalArtham / / 4 / / paralokahitAyaiva, pravartate madhyamaH kriyAsu sadA / mokSAyaiva tu ghaTate, viziSTamatiruttamaH puruSaH / / 5 / / | ('tattvArthasUtra'-svopAsavaMthArivA) tattvArthasUtranI svopajJa saMbaMdhakArikAnA zloka-2mAM kahela che ke karma ane klezano abhAva thAya te mATe saMsAranA uccheda mATe yatna karavo joIe, ane zloka-3mAM kahela ke je jIvo saMsAranA uccheda mATe sAkSAt yatna na karI zake teoe kuzalaanubaMdhavALuM anavadya karma karavuM joIe; ane tenI puSTi mATe zloka-4 ane 5mAM adhamAdhama, adhama, vimadhyama, madhyama, uttama, uttamottama ema cha prakAranA jIvonA vibhAga karyA. temAM kahyuM ke paralokanA hita mATe ja madhyama puruSo yatna kare che, ane viziSTa mativALA uttama puruSo ja mokSa mATe yatna kare che. (tattvArthasUtra-svopajJasaMbaMdhakArikA ra/pA) A zlokonA kathanathI e prApta thAya ke manuSyajanmane pAmIne karma ane klezano abhAva thAya te rIte mokSa mATe udyama karavo joIe te vAta zlokaramAM batAvI tene sAme rAkhIne sAta tattvonuM nirUpaNa che; ane jeo sAkSAt mokSa mATe vartamAnamAM udyama karI zakatA nathI ane mokSanA abhilASI che tevA jIvoe kuzalAnubaMdhavALuM anavadya karma thAya te pramANe yatna karavo joIe, e vAta zloka-3mAM batAvI tene sAme rAkhIne navatattvonuM nirUpaNa che. navatattva' zabdamAM rahela tattva eTale paramArtha. For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa prakaraNa | gAthA-1 paramArtha eTale jIvane iSTa evo mokSa, ane jIvane iSTa evo abhyadaya, ane e bannenI prAptimAM upayogI evA jJAnanI prAptinA viSayabhUta padArtho; ane A padArtho nava che, ane te nava padArtho ja tattva che; kema ke mokSa ane abhyadayaprAptinuM jJAna navatattvanA bodhathI thAya che. AnAthI e prApta thAya ke A navatattvanuM yathArtha jJAna karIne te jJAna pramANe jIva anucita pravRttinuM nivartana kare ane ucita pravRttimAM yatna kare to abhyadayane prApta kare ane krame karIne mokSane prApta kare. vaLI, tattvArthasUtramAM A navatattvane badale sAta tattvo kahela che : jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa tyAM puNya ane pApano 'baMdha tattvamAM aMtarbhAva karela che. jIvAjIvAtravabandhasaMvaranirjarAmokSAstattvam / (tattvArthasUtra a. 1, sU. 8) vaLI, tattvArthasUtranA kathanamAM paNa jIvane iSTa evo mokSa jenA jJAnathI prApta thAya tene "paramArtha' tarIke grahaNa karela che. mokSaprAptinA upAyanuM jJAna sAtatattvanA bodhathI thAya che. AthI e phalita thAya che ke jenazAsanamAM tattvanA vibhAganI maryAdAthI navatattvano vibhAga athavA sAtatattvano vibhAga che, paraMtu ekabIjAmAM aMtarbhAva karIne apekSAe pAMca tattva che ke apekSAe be tattva che, evo vibhAga nathI; kema ke mokSanA AzayathI tattvano bodha karavo hoya to sAta tattvano bodha karavo Avazyaka che, dhUna ke adhika nahi, paraMtu mokSa mATeno sAkSAt yatna karavAnI zakti na hoya tyAre mokSanuM kAraNa bane tevo abhyadaya paNa iSTa che. mATe mokSane lakSyarUpe nakkI karavA ane abhyadayane tenA upAyarUpe nakkI karavA navatattvano ja bodha Avazyaka che, dhUna ke adhika nahi. tattvo sAta che ane nava tattvamAMthI puNya-pApano sAtamAM aMtarbhAva thAya che tethI nyUna-adhika tattva nathI temAM sAkSI pATha tattvArthasUtra adhyAya-1, sutra-4, upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAhebanI TIkAmAM A pramANe che - For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1 atha saptaiva padArthA iti kutaH, puNyapApayorapyanyatra zravaNAt, iti cet, tayorbandha evAntarbhAvena bhedenAnupAdAnAt, yadyevamAzravAdayo'pi paJca tarhi jIvAjIvAbhyAM na bhidyante, tathA hi-Azravo mithyAdarzanAdipariNAmo dravyabhAvavivecanena jIvAjIvayoH pariNAma eva, bandhastu karmapudgalajIvasaMyogaH, so'pi nirantarotpAda ubhayasvabhAva eva, saMvaro'pi karmapudgalAdAnacchedabhavahetukriyAtyAgalakSaNo jIvAjIvAtmaka eva / nirjarApi nirjaryanirjarakobhayasvabhAvaiva / mokSo'pi sarvanirjarArUpaH sutarAM tathA / AtmaniSThaphalajanakatve cAzravAdayaH santvAtmadharmA eva / tathA ca jIvA ajIvAzcetyubhe eva tattve iti cet, satyam / mokSArthinaH khalvatra tattvajJAne pravartayitavyAH, tatra ca heyasya saMsArasyAzravabandhalakSaNaM kAraNadvayam, upAdeyasya ca mokSasya ca saMvaranirjarAlakSaNam, mokSazca paramaprayojanatayA'vazyavaktavya iti mokSArthitayA'vazyavaktavyAnAM saptAnAmapi tattvAnAmupAdAnasya nyAyyatvAt, na ca kAraNajijJAsayA ekameva vaktavyamanyathA bahUnyapi vaktavyAni syurityapi kucodyamAzaGkanIyam, ekakAraNe jJAte kAraNAntarajijJAsAyA autsargikatvAt, na ca parato'pi tadanivRttirmadhyamarucestAvataiva caritArthatvAditi dik / / 4 / / __nanu kathaM saptaiva tattvAni, puNya-pApayorapyadhikayoH sattvAditi cet ? na, bandha eva tayorantarbhAvamabhipretya bhedenAnabhidhAnAt, hanta tarhi jIvA'jIvAstattvametAvadeva vAcyaM syAd, AzravAdInAmapi paJcAnAM jIvA'jIvayorabhinnatvAt, tathAhi-Azravo mithyAdarzanAdirUpaH pariNAmo jIvasya, sa ca ka AtmAnaM pudgalAMzca vihAya ? bandhazcAtmapradezasaMzliSTakarmapudgalAtmakaH, saMvaro'pyAtmana evAzravanirodhalakSaNo dezasarvanivRttipariNAmaH, nirjarA tu pArthakyApannajIvapudgaladazaiva mokSo'pi samastakarmarahita Atmaiveti ? satyam, idamitthameva, kintvidaM zAstraM mumukSuziSyapravRttaye, sA ca muktisaMsArayoH kAraNayorbhedanAbhidhAnaM binA na syAditi, Azravo bandhazceti dvayaM mukhyaM saMsArakAraNam, saMvaro nirjarA ceti dvayaM mukhyaM mokSakAraNamupAttam, yattu mukhyaM prayojanaM mokSo yadarthA sarvA pravRttiH, sa kathaM na pradezya'teti yuktaM paJcAnAmapyupAdAnam / atha heyopAdeyayorekakAraNAbhidhAnenaiva caritArthatve kiM dvayAbhidhAneneti cet, na, ekakAraNe jJAte kAraNAntarajijJAsAyA autsargikatvAt, kAraNadvayajJAne ca For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-1 madhyamajijJAsAparipUrteH, tathApi mokSasyopAdeyatayeva heyatayA saMsArasyApi pRthagabhidhAnaM kAryaM syAditi cet, na, anAgatajanmAdyabhAvarUpasaMsArahAneH svAtantryeNAsAdhyatayA taddhetUcchede puruSavyApArAbhyupagamena taddhatvorevAbhidhAnAt, saMsArahAnermokSasvarUpa evAnupravezAnmokSopasthitau saMsArasya pratipakSatvenAvazyopasthitikatayA pRthagabhidhAnasyAnatiprayojanatvAcceti sampradAyapariSkAraH / vastutaH saMvaranirjarayormokSe daNDacakrAdinyAyena hetutA, na tu tRNAraNimaNinyAyeneti bodhayituM dvayAbhidhAnam, bandhapadena saMsArasyAzravasya ca tatkAraNatayAbhidhAnamityayaM saMsAranivRttimokSapravRttipraguNaH praghaTTaka ityapi yuktaM pazyAmaH, na caivaM sampradAyAtikramaH, anekanayasamUhAtmakatvAd bhagavatpravacanasyeti sUkSmamIkSaNIyam / / / (anekAnta prakaraNam-1 pAna naM. 10 thI 15) tadevaM jIvAjIvAdIni saptaiva tattvAnIti vyavasthitam / yadi cA'bhyudayahetutayA puNyasya tatpratipakSatayA pApasyApi ca pRthag nirUpaNamAvazyakaM, tadA'bhyudayaniHzreyasahetupravRttyanukUlajJAnaviSayatayA jIvAjIvAdayo navaiva padArthA nirUpaNIyA iti paramamunisiddhAntasaraNiH / / (anekAnta prakaraNam-1, pAna naM. 37-38) jema navatattvamAMthI puNya-pApano baMdhamAM aMtarbhAva karIne sAta tattvo kahyAM, tema jIva-ajIvamAM anya tattvono aMtarbhAva karavo ucita nathI. te A rIte - vibhAgavAkyanI maryAdA che ke jeno vibhAga karavAmAM Ave tenA sarva bhedonuM kathana karavuM joIe. jema ke saMsArI jIvanA keTalA bhedo che te batAvavA mATe jIvanA bhedono vibhAga karavo hoya to ekendriya, beindriya, teindriya, caurindriya ane paMcendriya ema kahevAmAM Ave to saMsArI jIvanA sarva bhedono saMgraha thaI jAya che. tethI te samyagU vibhAgavAkya che; paraMtu tenA badale ema kahevAmAM Ave ke saMsArI jIvo ekendriya, beindriya, teindriya che, to saMsArI jIvonA sarva bhedono samAveza thAya nahi, tethI te samyam vibhAgavAkya nathI. athavA anya rIte vicArIe to saMsArI jIvonA trasa ane sthAvara ema be prakAro che ema kahevAmAM Ave to paNa te samyagU vibhAgavAkya bane; kema ke temAM saMsArI sarva jIvono saMgraha thAya che. tevI ja rIte mokSane upayogI tattva For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1 keTalAM che ? te jijJAsAthI tattvano vibhAga karavAmAM Ave to sAta tattvathI ochAM tattva batAvavAmAM Ave to te samyagU vibhAgavAkya nathI. vaLI, mokSaprApti thAya, ane mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI abhyadayanI prApti thAya, te bannenA abhilASathI kyAM tattvonuM jJAna Avazyaka che ? tevI jijJAsAthI tattvano vibhAga karavAmAM Ave to A navatattvo ja batAvavAM paDe, sAtatattva paNa nahi ane tenAthI nyUna paNa nahi, to ja samyagU vibhAgavAkya bane. tethI baMdhatattvane kahyA pachI paNa puNya-pApane svataMtra batAvyA temAM doSa nathI; kema ke abhyadaya arthe puNyane upAdeya batAvavuM hoya ane mokSa arthe puNyane ane pApane heya batAvavuM hoya to A rIte vibhAga karavAthI ja batAvI zakAya. vaLI, saMsArI jIvonA bhedamAM trasa ane sthAvara kahevAthI tamAma jIvono saMgraha thaI jAya che, tethI te samyagu vibhAgavAkya che. tenA badale koI ema kahe ke jIva trasa, sthAvara, pRthvIkAya, apUkAya che, to te asaMgata vibhAgavAkya che; kema ke sthAvaranA grahaNathI pRthvIkAya Adi jIvonuM grahaNa thaI jAya che. tethI jIvanA bhedamAM trasa ane sthAvara kahyA pachI pRthvIkAya Adi bhedo sthAvaranA avAMtara bhedo hovAthI grahaNa karI zakAya nahi. tevI rIte puNya ane pApa baMdha" tattvanA avAMtara bhedo che. tethI "baMdha' tattvane kahyA pachI puNya-pApane svataMtra tattva tarIke grahaNa karI zakAya nahi. tethI sthUlathI vicArakane A navatattvano vibhAga saMgata dekhAya nahi. Ama chatAM, ahIM bhinna dRSTikoNathI vibhAga che, mATe doSa nathI. te A rIte - mokSanA AzayathI baMdhatattvanuM kathana che. mokSanA AzayathI baMdha" heya che, tema batAvavuM che, ane puNya-pApa baMdhanA avAMtara bhedo che. tene svataMtra batAvIne abhyadaya mATe puNya upAdeya che ane pApa hoya che, tema batAvavuM che. AnAthI e phalita thAya ke puNya ane pApane choDIne bAkInAM sAta tattvo mokSanA uddezathI batAvyAM ane abhyadayanA uddezathI puNya-pApa batAvyAM, jethI abhyadayano arthI ArAdhaka jIva puNyamAM upAdeya buddhi kare ane pApamAM heyabuddhi kare ane mokSano arthI ArAdhaka jIva puNya ane pApasvarUpa "baMdha'mAM heyabuddhi kare. For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1 gAthA : jIvA'jIvA puNNaM, pAvA''sava saMvaro ya nijjaraNA / bandho mukkho ya tahA, navatattA huMti nAyavvA / / 1 / / gAthArtha : jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMgha ane mokSa navatattvo jANavA yogya che. [1] >> '', '' ane 'tadA' gha kAranA arthamAM che. tethI nave tattvono samuccaya karavA mATe teno prayoga che. bhAvArtha : A nave tattvo jJAnano viSaya che, tethI jJaya che; ane A nave tattvonuM jJAna jIvane iSTa evI pUrNa sukhamaya avasthAnuM kAraNa che, tethI paramArtha che; ane temAM jIva, ajIva Adi tattvo mokSa mATe upayogI che te A pramANe - (1) jIvatatva ane (2) ajIvatatvanA jJAnanI upayogitAH abyudaya mATe ane mokSa mATe : jIva dehathI ane karmathI judo che, zAzvata che ane cAra gatimAM paribhramaNa karanAra che, tevuM jJAna thavAthI saMsArathI chUTavAnI icchA thAya che. tethI vairAgya pedA karavA dvArA jIvanuM jJAna mokSaprAptimAM upayogI che. vaLI, gAthA-4mAM jIvanA cauda bhedo batAvAze. e bhedamAM saMsArI jIva varte che, tevuM jJAna thavAthI ane jIvanA bheda-prabhedanuM jJAna thavAthI pakAyanA pAlanamAM samyagu yatna thaI zake che. tethI mokSaprApti mATe jIvatattvanuM jJAna upayogI che. vaLI, ajIvatattvanuM jJAna ajIvathI jIva judo che, teno bodha karavA mATe Avazyaka che. ajIvathI judA jIvano bodha thAya to Atmahita sAdhavA mATe yatna thaI zake. mATe ajIvatattvanuM jJAna paNa mokSaprApti mATe upayogI che. vaLI, jIva-ajIva tattvanA jJAna dvArA A jagatanI vyavasthAnuM samyagu samAlocana thaI zake che, jenAthI dharmadhyAna AdimAM yatna thaI zake che ane saMsAranA svarUpanuM ciMtavana thaI zake che. te rIte paNa jIva-ajIva tattvanuM jJAna mokSaprApti mATe upayogI che. For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1 (3) puNyatattva ane (4) pApatattvanA jJAnanI upayogitA : sAkSAta abhyadaya mATe ane paraMparAe mokSa mATe : abhyadaya eTale jIvano utkarSa, ane utkarSanI parAkASThA eTale mokSa. puNyatattvanuM jJAna upAdeyarUpe abhyadaya mATe upayogI che, ane pApatattvanuM jJAna heyarUpe abhyadaya mATe upayogI che. puNyathI jIvane sumAnuSatva ane sudevatvanI prApti thAya che, je uttarottara abhyadayanI prApti dvArA kevaLajJAnanI prAptinuM kAraNa bane che. puNya ane pApa e jIvanI sAthe baMdhAyela karmanI eka avasthA che. vaLI vastrane grahaNa karavA mATe je rIte sAkSAt yatna thAya che te rIte puNyane AtmA sAthe yojana karavA mATe sAkSAt yatna thato nathI, ane malina vastranA parihAra mATe je rIte sAkSAt yatna thAya che te rIte AtmA upara lAgelA pApanA parihAra mATe sAkSAt yatna thato nathI, paraMtu puNyanA kAraNabhUta zubha Azrava che ane pApanA kAraNabhUta azubha Azrava che. zubhaAzrava ane azubhaAzrava jIvanA pariNAmarUpa che, tethI temAM yatna thaI zake che. mATe je jIvone puNyanA phaLanuM jJAna che ane pApanA phaLanuM jJAna che ane tenA kAraNe puNyanA arthI che ane pApanA parivAranA arthI che, tevA jIvo puNyanA kAraNabhUta zubhaAzravanuM ane pApanA kAraNabhUta azubhaAzravanuM svarUpa zAstrathI samyagU jANe, ane zAstrothI thayelA bodha anusAra samyagU yatna kare to zubhAzravamAM yatna thaI zake che ane azubhaAzravanA parivAramAM yatna thaI zake che. zubhaAzravamAM karAyelA yatnathI puNyabaMdha thAya che ane pUrvamAM baMdhAyela pApa kSINa thAya che, ane azubhaAzravanA parivAra mATe karAyela yatnathI navuM pApa aTake che, jethI jIvamAM puNyabaMdhano saMcaya thAya che, jenA phaLarUpe sudevatva ane sumAnuSatva prApta karIne yogamArganI adhika adhika zaktino saMcaya kare che, ane jema jema AtmAmAM adhika adhika yogamArga sthira thAya che, tema tema mokSaprApti najIka bane che. Ama yogamArganA sevanathI saMcita zaktivALA jIvo bane tyAre sarvathA baMdhanA parivAra mATe yatna karIne saMvarabhAvane pAme che, ane saMvarabhAvathI jema baMdhano parihAra thAya che tema sattAmAM rahela karmanI nirjarA paNa thAya che, For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-1 ane prakarSavALo saMvarabhAva prApta thAya che tyAre sarvathA Azravano abhAva thAya che ane saMvarabhAvathI sattAmAM rahela avaziSTa karmonI nirjarA thAya che; ane sarvakarmono nAza thAya che tyAre, tRtsnarmAo mokSaH (tattvArtha sUtra-10-3) arthAt kRtsnakarmakSayarUpa=saMpUrNa karmanA kSayarUpa mokSanI prApti thAya che. (5) AzravatattvanA jJAnanI upayogitA H jAvavA mana: dharmayoga (tattvArthasUtra Ja. 6, sU. 2) ane sa sAcava: (tattvArthasUtra jJa. 6, sU. 1) AzravarUpa jIvanA pariNAmathI AtmAmAM karmonuM Agamana thAya che, jenA phaLarUpe jIvane saMsAranI prApti thAya che. ane mana-vacana ane kAyAnA yogathI thatI jIvanI pariNati Azrava che. tethI karmabaMdhanA kAraNIbhUta evo mana, vacana, kAyAno vyApAra e Azrava che. mithyAtva, avirati ane kaSAyanA saMzleSavALA mana, vacana ane kAyAnA yogo saMpUrNa AzravavALA che, tethI saMsAra paribhramaNanA kAraNa bane che; ane jema jema jIvamAM viveka pragaTe che, tema tema jIva samyag yatnapUrvaka svazakti anusAra mithyAtva Adi AzravanA aMzono parihAra karavA yatna kare to teTalA aMzamAM saMvara pragaTe che, ane saMpUrNa Azravano parihAra yoganirodha vakhate caudamA guNasthAnake thAya che. mokSanA arthI jIvane mATe Azrava mokSano virodhI hovAthI heya che. tethI AzravanuM jJAna karIne AzravamAM heyabuddhi pedA thAya to AzravanA parihAra mATe yatna thAya che, ane aMza aMzathI AzravanA parihAra mATe yatna karIne aMte zaktisaMcaya thAya tyAre jIva sarvathA Azravano parihAra karI zake che, jenA phaLarUpe saMsArano aMta thAya che. mATe mokSanI prApti arthe AzravanuM jJAna upayogI che. Ama chatAM A Azrava zubhaAzravarUpa paNa che. tethI mokSaprApti mATe sAkSAt yatna na thaI zake tyAM sudhI abhyudayano arthI jIva zubhaAzravamAM yatna karIne sumAnuSatva ane sudevatvanI prApti dvArA sarva AzravanA parihAranI zaktine prApta kare che, tyAre sarvathA AzravanA uccheda mATe udyama karIne aMte mokSaphaLane pAme che. re For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 navatatva prakaraNa | gAthA-1 (1) saMvaratattvanA jJAnanI upayogitA : saMvara eTale Azravano nirodha, ane A AzravanA nirodharUpa saMvara dezathI ane sarvathI ema be prakAre che. te A rIte - baMdhanA kAraNabhUta Azrava mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga ema cAra bhUmikAmAM vibhakta che. je sAdhaka A cAre Azravono nirodha kare te sAdhakane sarvasaMvara prApta thAya; ane A sarvasaMvara yoganirodhakALamAM pragaTa thAya che, tenI pUrve sarvasaMvara Avato nathI; topaNa te cAre AzravomAMthI je je Azravano nirodha thAya te te aMzathI saMvara pragaTe che, yoganirodha pUrve kevalIne paNa sarvasaMvara nathI. A cAre AzravomAM kramasara nirodha A rIte thaI zake - saMsAravartI jIvo anAdikALathI mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogarUpa AzravavALA che, paraMtu saMvarano aMza saMsAravartI jIvone lezathI paNa nathI. tethI saMsAravartI jIvo anAdikALathI karmane bAMdhe che ane karmanA phaLarUpa cAragatimAM paribhramaNa kare che, paraMtu saMsArano aMta kyAreya karatAM nathI. Ama chatAM je jIvanuM tathAbhavyatva paripAkane pAme che, tyAre kaMIka karmanI asarathI teno AtmA mukta thAya che. te bhUmikAmAM te jIvanuM mithyAtva kaMIka maMda thAya che ane sAmagrI maLatAM te jIvane tattvanI jijJAsA thAya che ane jagatanA padArthonI yathArtha vyavasthA batAvanAra bhagavAnanA vacanane jANIne tenA paramArthane jANavA mATe jyAre te jIvane utkaTa icchA thAya che, ane parama madhyasthatApUrvaka tattAtattvanA vibhAgane karavA mATe te jIva yatna kare che, tyAre tattvane jovAmAM bAdhaka evI utkaTa rAga-dveSarU5 graMthino bheda thAya che, ane te jIvane bhagavAnanA vacanano paramArtha saMkSepathI ke vistArathI yathArtha dekhAya che, tyAre dRSTivAdopadezikI saMjJA pragaTe che. arthAt sarvajJanA vacanarUpa tattvane batAvanAra evo je dRSTivAda, te dRSTivAdanA upadeza anusAra hitamAM pravRtti ane ahitamAM nivRtti karAve evI manovRtti pragaTe che. AvI manovRtti pragaTyA pachI AvA jIvomAM mithyAtvano udaya pUrvamAM hato te kSayopazamabhAva Adipe thAya che. tethI mithyAtvanA ApAdaka karmanA vigamanathI thayelI jIvanI sahaja pariNatirUpa For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1 11 saMvaranI pariNati pragaTe che, topaNa avirati Adi Azravono nirodha thayo nathI. tethI tevA jIvonA mana, vacana ane kAyAnA vyApAro mithyAtvanA saMzleSa vagaranA hovAthI saMvaravALA che ane avirati AdinA pariNAmavALA hovAthI AzravavALA che. (i) mithyAtva AzravanA nirodhanuM svarUpa : je jIvo mithyAtvanA udayavALA che ane koIka nimittane pAmIne tattvanI sanmukha thAya che ane bhagavAnanA vacananA paramArthane prApta kare che tyAre, teo mAne che ke "sarvakarmarahita AtmAnI zuddha avasthA siddha avasthA che, ane siddha avasthAmAM rahelo AtmA pUrNa jJAnamaya che. siddha avasthAmAM karmakRta, dehakRta ke mohakRta koI upadrava nathI, tethI AtmA saMpUrNa nirAkuLa che, mATe siddha avasthAmAM pUrNa sukha che. A pUrNa sukhanI prAptino upAya sarvasaMvara che arthAt mana-vacana ane kAyAnI pravRttino saMpUrNa abhAva che, je caudamA guNasthAnake yoganirodhakALamAM prApta thAya che. sarvasaMvaranI prAptino upAya kevaLajJAna che; kema ke kevaLajJAna pUrve jIvane sarvasaMvara karavAne anukULa bodha nathI ane tevA prakAranI vIryazakti paNa nathI. ane jIvane kevaLajJAna prApta thAya che, tyAre pUrNa jJAna ane kSAyikabhAvanuM vIrya che, tethI tenA baLathI sarvasaMvarane prApta karIne kevaLIno AtmA sarva karmano nAza kare che ane mukta bane che. mATe mokSanA arthIe sarvasaMvarane prApta karavo joIe ane sarvasaMvaranA arthIe kevaLajJAna prApta karavuM joIe. A kevaLajJAnanI prAptino upAya mohano nAza che ane mohanA nAzano upAya kSapakazreNI che. A kSapakazreNI asaMgabhAvamAM karAyelA sudaDha yatnathI zukladhyAna dvArA pragaTe che. tethI mohanAzanA arthIe asaMgabhAvamAM yatna karavo joIe. A asaMgabhAvanI prAptino upAya bhagavAnanA vacana anusAra saMpUrNa niravadya AcAronuM sevana che. tethI asaMgabhAvanA arthIe bhagavAnanA vacana anusAra saMpUrNa niravadya AcAranuM sevana karavuM joIe ane bhagavAnanA vacana anusAra saMpUrNa niravadya AcAranA sevana mATe sarvavirati grahaNa karIne zAstrAnusArI sarva kriyAomAM udyama karavo joIe. jo sarvavirati grahaNa karavAnI zakti na hoya to svazakti anusAra dezaviratimAM yatna karIne sarvaviratinI zaktino saMcaya karavo joIe, ane jyAre sarvaviratinI zaktino For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 navatatva prakaraNa | gAthA-1 saMcaya thAya tyAre kSaNabhara paNa vilaMba karyA vagara sarvaviratimAM udyama karIne asaMgabhAvanI zaktino saMcaya karavA mATe udyama karavo joIe, jethI krame karIne A saMsArano aMta thAya. A prakAranI sthira ruci samyagdaSTinA haiyAmAM sadA varte che. AvA samyagdaSTi jIvone bhagavAnanA vacanarUpa zruta, bhagavAnanA vacana anusAra saMyamanI kriyArUpa zIla ane bhagavAnanA vacana anusAra zIlanA sevanathI thayelI zAMta prakRtirUpa samAdhimAM abhiniveza hoya che. A prakAranI sthira ruci pragaTa thavAthI jIvamAM vartatA mana-vacana ane kAyAnA yogo mithyAtvarUpa viparyAsanA saMzleSa vagaranA hoya che. tethI samyagdaSTi jIvo je kAMI saMsAranI ke dharmanI pravRtti karatA hoya, tyAre temanA mana, vacana ane kAyAnA yogo aviratinA udayavALA hovA chatAM mithyAtvanA saMvarabhAvavALA che. AnAthI e phalita thayuM ke tattvane jANIne tattva pratye pakSapAta pedA thAya evA AtmA upara saMskAro pADavAnI kriyAe samyakatvanI prAptino upAya che, ane te saMskAro dRDha ane sthira thAya tyAre samyakatvakALamAM te saMskAro nIce sarva pravRtti ane sarva nivRtti thAya che. je mithyAtvanAM saMvarabhAvarUpa che. AthI samyagdaSTi jIvonI sarva pravRtti dRSTivAdopadezikI saMjJA anusAra hoya che. (i) avirati AzravanA nirodhanuM svarUpa - avirati bAra prakAranI che : pa indriyano asaMvara 1 manano asaMvara 9 kAyano vadha. pAMca indriyo ane chaThuM mana e bAhya pudgalomAM rAga ane dveSathI varte che, ane parkAyanA vadhano pariNAma jIvamAM varte che, e bAra prakAranI avirati che. jo bAra prakAranI aviratino saMpUrNa rodha thAya to avirati Azravano rodha prApta thAya. avirati Azravano rodha eTale sarvaviratinI kriyA. For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-1 13 AnAthI e prApta thAya ke koIka samyagdaSTi jIva aviratinuM pAramArthika svarUpa jANIne, avirati pratye atyaMta jugupsAvALA thAya ane virati pratyeno pakSapAta e rIte sthira karavA yatna kare, jethI sarvavirati grahaNa kare tyAre aviratinA saMskAro jAgRta thAya nahi tyAre virati pratyenA pakSapAtathI paDelA saMskAro sarva ucita pravRttinA ane sAvaghanI nivRttinA kAraNa bane. aviratinA saMskArono rodha karavo atiduSkara hovAthI bhagavAne zrAvakadharmanI tulanApUrvaka sarvavirati grahaNa karavAnI vidhi batAvela che. zrAvakadharmanI kriyA eTale aMzathI aviratinA rodhane anukULa yatna, ane uttara uttaranA avirati aMzano rodha karIne sarvaviratinI zaktisaMcayanI kriyA. vaLI, viratino artha evo samyagdaSTi jIva, zrAvakadharma pALIne sarvaviratino zaktisaMcaya thAya tyAre sarvavirati grahaNa kare, jethI sarvavirati grahaNa karatI vakhate karAyelI pratijJAne anukULa saMvarabhAva pragaTe. saMpUrNa aviratinA rodhano upAya pAMca samiti ane traNa guptivALuM mAnasa che. pAMca samiti ane traNa gupti eTale mananI, vacananI ke kAyAnI koIpaNa pravRtti mokSanA upAya sivAya anyatra na varte. tethI sAdhu sadA gupta thaIne zAstraadhyayana ane dhyAnAdimAM yatna kare che. vaLI zAstraadhyayana ane dhyAnAdinI kriyAthI sUkSma sUkSmatara bodha ane tattvajJAnanA saMskAro AtmA upara sthira thAya che. vaLI, dehanA nirvAha arthe ke anya koI saMyamanA anuSThAnanA sevana arthe gamanAdinuM prayojana hoya to zAstranA vacananA smaraNapUrvaka ucita vidhi anusAra sAdhu pravRtti kare to sarvaviratino pariNAma rahI zake. tethI sAdhu gamanAgamananI sarva ceSTA kaMTaka AkIrNa bhUmimAM jatA puruSanI jema kare che, tethI potAnI gamanAgamananI ceSTAthI koI jIvano vadha na thAya, tevo yatanAno pariNAma varte che. sarvaviratinA pariNAmane sthira karavA arthe pAMca indriyonA viSayo pratye AtmAmAM utsukatA na rahe te rIte tattvanuM bhAvana sthira karavuM joIe, jethI mokSanA prayojana sivAya koI bAhya padArthone jovAnI ke jANavAnI jijJAsA For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 navatattva prakaraNa | gAthA-1 na thAya, pAMca indriyo zAMta rahe ane mana paNa sarva padArtho pratye anutsuka hovAthI zAMta rahe. AvA zAMta yogInuM citta bhagavAnanA vacana anusAra ucita anuSThAnamAM yatna karIne tattvajJAnanA saMskAronuM AdhAna kare che, jethI sarvaviratinA kSayopazamabhAvanI uttarottara vRddhi thAya che. A prakAre pravRtti karanArA yogIone saMpUrNa aviratino saMvarabhAva hoya che. tethI mithyAtvanA saMvaranI prApti pachI aviratinA saMvaranA arthIe aviratinuM pAramArthika svarUpa jANIne ane aviratinA rodhavALA muninA svarUpane jANIne tenA pratyenA pakSapAtanA saMskAro sthira karavA yatna karavo joIe, jethI potAnAmAM vartatA aviratinA saMskArono rodha thAya ane mana, vacana ane kAyAnA yogo viratine anukULa saMvarabhAvavALA bane. A bhUmikAne pAmelA yogIone mithyAtva ane aviratino saMvarabhAva prApta thAya che paraMtu kaSAya ane yogano AzravabhAva varte che. tethI A bhUmikAnA yogIo potAnA kaSAyone ane potAnA mana-vacana-kAyAnA yogone mokSanA upAyabhUta tapa-saMyamamAM pravartAve che, jethI vidyamAna evo kaSAya ane yogarUpa Azrava paNa uttarauttaranI saMyamanI prAptinuM kAraNa bane che. AvA yogIono vidyamAna rAga bhagavAnanA vacanamAM varte che ane bhagavAnanA vacana anusAra ucita pravRttiomAM varte che ane vidyamAna dveSa bhagavAnanA vacanathI viparIta AcaraNA pratye varte che, jethI teomAM vartatA rAga ke dveSano upayoga paNa apramAdabhAvanI vRddhinuM kAraNa bane che ane teomAM vartatA manavacana ane kAyAnA yogo paNa saMyamanI vRddhimAM pravarte che. (iii) kaSAya AzravanA nirodhanuM svarUpa : A rIte apramAdabhAvathI saMyamamAM yatna karavAne kAraNe atizaya zaktino saMcaya thAya tyAre AvA yogIo asaMgabhAvamAM pradhAnapaNe yatna kare che, ane asaMgabhAvane pAmelA yogIo sarva dravya, sarva kSetra, sarva kALa ane sarva bhAvo pratye apratibaddha mAnasavALA hoya che. A prakAranuM apratibaddha mAnasa kaSAyonA ucchedamAM varte che ane jyAre asaMgabhAvano prakarSa thAya tyAre AvA yogIo kSapakazreNI upara ArUDha thAya che. kSapakazreNI upara ArUDha thaIne sarvathA kaSAyono For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1 uccheda kare che tyAre teo vItarAga-sarvajJa bane che ane te vakhate kaSAyarUpa Azravano paNa rodha thAya che. A bhUmikAne pAmelA yogIone mithyAtva, avirati ane kaSAyano saMvarabhAva prApta thAya che ane mAtra yogano AzravabhAva varte che. (iv) yogaAzravanA nirodhanuM svarUpa : upara darzAvyA tevA yogIo kevaLajJAna pAmyA pachI ucitakALe mana-vacana ane kAyAno rodha kare che tyAre yogarUpa Azravano rodha thAya che, ane caudamAM guNasthAnakane pAme che tyAre saMpUrNa yogano nirodha thavAthI sarvasaMvarabhAvanI prApti thAya che. AvA yogIone mithyAtva, avirati ane kaSAyanAM ApAdaka karmo paNa sattAmAM nathI, tethI kSAyikabhAvanA samyagdarzana, jJAna ane cAritranI prApti che ane yoganirodha thavAthI saMpUrNa Azravano rodha che, ane A Azravano nirodha avaziSTa karmono nAza karIne mokSarUpa phaLamAM vizrAMta thAya che. (7) nirjarAtattvanA jJAnanI upayogitA - mokSaprAptinAM be kAraNo che : (1) saMvara ane (2) nirjarA. saMvara jIvanA adhyavasAyarUpa che ane nirjarA e jIvathI karmanI pRthakubhUta thayelI avasthA che, ane saMvara nirjarA dvArA mokSanuM kAraNa che. tethI kalyANanA arthI jIvo saMvara ane nirjarAe be kAraNonuM sevana karIne mokSanI prApti karI zake che. saMvararUpa adhyavasAya nirjarA dvArA mokSanuM kAraNa che. nirjarAnA be bheda che : (1) akAmanirjarA ane (2) sakAmanirjarA. dareka karma udayamAM Ave che ane potAno vipAka batAvIne AtmAthI chUTAM paDe che. te vakhate jIva svabhAvathI sattAmAM rahelAM paNa keTalAka karmonI udIraNA dvArA nirjarA kare che, te akAmanirjarA che, ane nirjarAnA upAyabhUta evA saMvaramAM yatna karavAmAM Ave to je prakAranA saMvaranA adhyavasAyanI prApti thAya tene anurUpa AtmAthI karmo chUTA paDe te sakAmanirjarA che. sAmAnyathI jIva AzravanA rodhamAM prayatna kare che ane AzravanA rodhamAM karAyelo prayatna te saMvarabhAvano yatna che. saMvaramAM karAyelA prayatnathI ja For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1 AtmAmAM AvatAM karmono baMdha aTake che ane saMvarabhAvanI prAptithI sattAmAM rahelAM karmonI nirjarA thAya che. tethI saMvaranAM A be kAryo che : (1) AvatAM karmone aTakAvavAM. (2) vidyamAna karmonI nirjarA karavI. jema daMDa cakrabhramaNa dvArA ghaTanuM kAraNa che, tema saMvarano pariNAma nirjarA dvArA mokSanuM kAraNa paNa che. Ama chatAM, jainazAsananAM vacano sApekSa hoya che, tethI tapathI nirjarA thAya che, ema kahevAmAM Ave che. chatAM tapaNA nirnara va (tattvArtha sUtra-9-3) tattvArthanA A sUtramAM "gha' zabdathI saMvarane paNa grahaNa karela che. tethI e prApta thAya ke tapa dvArA saMvara ane nirjarA banne prApta thAya che, chatAM nirjarA mukhyarUpe che ane saMvara gauNarUpe che. jema guptinuM mAnasa saMvarabhAvanuM kAraNa che, tema tapa paNa AtmAnA saMvarabhAvane atizaya karavAnuM kAraNa che; kema ke bAra prakAranA tapanA sevanathI jIvamAM nirlepadazA pragaTe che je saMvaravizeSarUpa che, ane tapanA sevanathI jIvamAM pedA thayela A saMvaravizeSa ghaNI nirjarA kare che. tethI tapathI nirjarA thAya che tema batAvIne tattvArtha sUtramAM 'va' zabdathI tapa dvArA saMvara paNa thAya che, tema batAvela che. (8) baMdhanA jJAnanI upayogitA : baMdha eTale AzravanA pariNAmathI jIvanI sAthe ekameka bhAvane pAmelAM karyo. baMdha e saMsAra che ane baMdhanuM kAraNa Azrava che. jema jIva mATe mokSa upAdeya che, tema mokSathI viruddha saMsAra heya che. tethI heyarUpe saMsArane paNa batAvavo joIe, tevI jijJAsA thAya. tenA khulAsArUpe zrI upAdhyAya yazovijayajI mahArAja sAhebe e kahela che ke jIva ane karmano saMbaMdha e saMsAra che. tethI baMdha zabdathI saMsAranuM grahaNa thaI jAya che, ane baMdhanuM kAraNa Azrava che. tethI mokSanA arthI jIvo mokSanA upAyamAM jema yatna kare che tema mokSanA virodhI evA baMdharUpa saMsAra pratye heyabuddhi karIne saMsAranA kAraNabhUta evA AzravanA tyAgamAM yatna kare che. AnAthI e prApta thAya ke baMdha e saMsAra che ane baMdhanuM kAraNa Azrava che. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-1 athavA saMsArano artha bIjI rIte vicArIe to saMsAra eTale cAra gatinuM paribhramaNa, ane tenAM be kAraNo che : (1) Azrava ane (2) baMdha. A prakArano saMsAra zabdano bIjo artha karavAthI e prApta thAya ke jema mokSanAM be kAraNo che, tema saMsAranAM paNa be kAraNo che, ane jema saMvarae nirjarA dvArA mokSanuM kAraNa che, tema Azravae baMdha dvArA saMsAranuM kAraNa che. vaLI, navatattvamAM mokSatattvanuM upAdeyarUpe sAkSAt kathana karyuM, tethI arthathI tenA pratipakSarUpa saMsAra heyarUpe upasthita thAya che. mATe zabdathI saMsAranuM sAkSAt kathana navatattvamAM karela nathI. vaLI, jIva mATe mokSa upAdeya che, tethI teno pratipakSa saMsAra heya che. saMsAra heya hovAthI tenAM Azrava ane baMdha banne kAraNo heya che, ane mokSa upAdeya hovAthI tenAM saMvara ane nirjarA banne kAraNo upAdeya che. baMdha eTale AzravanA pariNAmathI jIvanI sAthe ekameka bhAvane pAmelAM karyo. te baMdhAyelAM karmo jJAnAvaraNIya Adi ATha bheTavALAM che, ane baMdhAyelAM te karmomAM prakRti, sthiti, rasa ane pradeza ema cAra prakAro paDe che. te baMdhAyelAM karmo vipAkamAM Ave che ane jIvane judI judI avasthAo prApta karAve che. mATe saMsAranI sarva kadarthanAnuM kAraNa baMdha che. A prakAranuM yathArtha jJAna thAya to baMdhanAM kAraNo jANavAnI jijJAsA thAya, ane baMdhanAM kAraNonuM jJAna karIne baMdhanAM kAraNonA tyAga mATe yatna thAya to (i) navAM baMdhAtAM karmo aTakAvI zakAya ane (ii) baMdhAyelAM karmo anarthanuM kAraNa che, tevuM jJAna thavAthI tenA ucchedanA upAyo jANavAnI jijJAsA thAya, ane tenA ucchedanA upAyo jANIne te upAyomAM pravRtti karavAthI baMdhAyelAM karmono nAza thAya, jethI baMdhanA phaLarUpa anarthanI paraMparAthI AtmA potAnuM rakSaNa karI zake. A rIte baMdhatattvanuM jJAna AtmAne mATe upayogI che. (9) mokSatatvanA jJAnanI upayogitA : jIva mATe mokSatattva atyaMta upAdeya hovAthI navatattvamAM eka tattvarUpe mokSatattvano sAkSAt ullekha karela che, jethI mokSanA svarUpane jANIne jIvo mokSanA arthI bane. For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1-2 mokSanA be upAyo che : (1) saMvara ane (2) nirjarA. (1) mokSanA arthI jIvo saMvara ane nirjarAnA arthI bane to tenI prAptimAM yatna karIne mokSarUpa phaLane pAme. saMpUrNa karmakSayarUpa mokSa che. ane mokSa e jIvanI svabhAvabhUta avasthA che; kema ke jIva sarvakarmarahita bane che, tyAre karmakRta sarva vikRtio jAya che. tethI jIvanI svabhAvabhUta avasthA pragaTe che ane muktaavasthAmAM karmakRta sarva vikRtio nahi hovAthI mukta AtmAmAM pUrNajJAna che, pUrNa sukha che. AthI ja jIva mATe mokSa upAdeya che ane mokSane uddezIne upadezanI sarva pravRtti che. mATe mokSanuM pAramArthika svarUpa zuM che, te batAvavuM Avazyaka che, jethI mokSanA svarUpane jANIne jIvo mokSanA arthI bane ane Atmahita sAdhI zake. tethI mokSane tattvarUpe svIkArIne nava tattvamAM teno saMgraha karyo che. A rIte jIva nave tattvonA jJAnanI upayogitA jANIne, navatattvomAM sthira zraddhA kare to mokSano artha bane ane AtmAnuM kalyANa karI zake. AvA avataraNikA : navatatvanA avAMtarabhedo keTalA che ? tenI saMkhyA batAve che - gAthA : caudasa caudasa bAyAlIsA, bAsI a huMti bAyAlA / sattAvanaM bArasa, cau nava bheyA kameNesiM / / 2 / / gAthArtha : cauda, coda, beMtAlIsa, vyAsI, beMtAlIsa, sattAvana, bAra, cAra ane nava kramasara AmanA=navatattvanA bhedo che. riyA bhAvArtha : navatattvono kaMIka spaSTa bodha karAvavA arthe navatattvonA avAMtara bhedo keTalI saMkhyAmAM che te prastuta gAthAmAM batAve che, jenuM vistArathI varNana AgaLanI gAthAmAM karaze. For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 navatatva prakaraNa | gAthA-2-3 jIvanA cauda bhedo, ajIvanA coda bhedo, puNyanA betAlIsa bhedo, pApanA vyAsI bhedo, AzravanA beMtAlIsa bhedo, saMvaranA sattAvana bhedo, nirjarAnA bAra bhedo, baMdhanA cAra bhedo ane mokSanA nava bhedo che. rA. (1) "jIvatattva"nuM varNana. (gAthA 3thI 6) avataraNikA : sAmAnya rIte jIva' zabdathI sarva jIvono saMgraha thAya, ane te pramANe saMsArI ane mukta jIvone grahaNa karIe to jIvanA saMsArI ane mukta ema be bheda paDe ane saMsArI jIvonA avAMtara bhedo thAya; paraMtu navatatvamAM mukta AtmAone jIva zabdathI grahaNa karela nathI; kema ke mokSa mATe ane abhyadaya mATe upayogI evA tattvanuM jJAna karAvavA arthe navatatva batAvela che, ane mokSa ane abhyadayanI pravRtti mATe saMsArI jIvonA bhedanuM jJAna Avazyaka che, jethI ahiMsAdinI pravRtti karIne Atmahita sAdhI zakAya. tethI saMsArI jIvonA bhedo cauda che, tema pUrvagAthAmAM batAvyuM. ahIM koIne bhrama thAya ke saMsArI jIvonA cauda ja bhedo che, dhUna ke adhika nahi? tenA nivAraNa mATe saMsArI jIvonA anya rIte paNa bhedo paDI zake che, te batAve che - gAthA - egaviha duviha tivihA, caubvihA paMca chavvihA jIvA / veyaT-tasa-hiM, vepAra-hiM sArU gAthArtha : cetana, basa ane Itara vaDe sthAvara vaDe, veda, gati, karaNa ane kAya vaDe ekavidha, dvividha, trividha, caturvigha, paMca ane chavidha jIvo che. Il3II bhAvArtha : saMsArI jIvo cetana che te apekSAe sarva saMsArI jIvono eka prakAramAM saMgraha thAya che. For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-3-4 vaLI, sarva saMsArI jIvo trasa ane sthAvara ema be prakAranA che, te apekSAe sarva saMsArI jIvono be prakAramAM saMgraha thAya che. vaLI, sarva saMsArI jIvo strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda e traNamAMthI koIka avasthAmAM hoya che. te apekSAe sarva saMsArI jIvono A traNa prakAramAM saMgraha thAya che. vaLI, sarva saMsArI jIvo cAra gatinA bhedathI cAra prakAranA che. vaLI, sarva saMsArI jIvo eka, be Adi indriyanA bhedathI pAMca prakAranA che. vaLI, sarva saMsArI jIvo pRthvIkAya Adi cha kAyanA bhedathI cha prakAranA che. ahIM sAmAnyathI eka prakAra, be prakAra AdithI cha prakAranA jIvanA bhedo batAvyA. te rIte saMsArI jIvonA aneka prakAre paNa bhedo paDI zake che. A sarva jIvonA bhedanuM parijJAna jIvarakSA mATe upayogI che, tema saMsArI jIvonI karmakRta viDaMbanAnuM paribhAvana karavA mATe paNa upayogI che. sarva saMsArI jIvonuM A prakAranuM svarUpa jaNAya to saMsAranA paribhramaNathI vimukhabhAva thAya ane sarva karmarahita AtmAnI avasthAne pragaTa karavAno daDha pariNAma thAya. te mATe navatattvamAM jIvanA bhedonuM varNana karela che. llal avataraNikA : gAthA-ramAM navatatvamAM dareka tatvanA keTalA bheda che, tenI saMkhyA batAvI. temAM jIvatatvanA coda bheda batAvyAM. Ama chatAM jIvatatvanA cauda ja bheda che ? adhika ke bhUta bheda nathI ? ema koIne bhrama thAya, tenA nivAraNa mATe jIvatattvanA aneka rIte paNa bheda paDI zake che, te gAthA-3mAM batAvyuM. have jIvatatvanA cauda bheda kaI rIte paDe che, te batAve che - gAthA : egidiya suhumiyarA, saniyara paNiMdiyA ya sabiticau / apajjattA pajjattA, kameNa caudasa jiyaTThANA / / 4 / / For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa / gAthA-4 gAthArtha H ekendriya sUkSma ane Itara=bAdara, be bhedavALA che, ane paMcendriya saMjJI ane itara=asaMjJI, be bhedavALA che. beindriya, teIndriya ane caurindriya sahita ekendriya Adi sarva jIvo aparyAptA ane paryAptA ema be bhedavALA che. e kramathI jIvasthAnako cauda che. / / 4 / | bhAvArtha : jIvatattvanA cauda bheda A rIte che - ekendriyanA be bheda : (1) sukSma ekendriya, (2) bAdara ekendriya. A banne prakAranA ekendriyamAMthI keTalAka aparyAptA ane keTalAka paryAptA che. tethI ekendriyanA - (1) sUkSma aparyAptA ekendriya, (2) sUkSma paryAptA ekendriya, (3) bAdara aparyAptA ekendriya ane (4) bAdara paryAptA ekendriya ema cAra bheda prApta thAya che. 21 beindriya, teindriya ane caurindriya, e traNa bhedomAM keTalAka aparyAptA ane keTalAka paryAptA che, tethI temanA (1) beindriya aparyAptA, (2) beindriya paryAptA, (3) teindriya aparyAptA, (4) teindriya paryAptA, (5) caurindriya aparyAptA ane (6) caurindriya paryAptA ema kula cha bheda prApta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 navatattva prakaraNa | gAthA-4 Ama ekendriyanA cAra bheda ane beindriya AdinA cha bheda maLIne kula dasa bheda prApta thAya che. A dasa bhedavALA sarva jIvo asaMjJI ja che. tethI ekendriyathI mAMDIne caurindriya sudhInA jIvonA uparanA dasa bhedamAM saMkSI ane asaMjJI evo bheda nathI. jyAre paMcendriya jIvomAM saMzI ane asaMjJI ema be bheda prApta thAya che ane te banne bhedamAM keTalAka aparyAptA ane keTalAka paryAptA che, tethI paMcendriya jIvamAM - (1) asaMjJI aparyAptA paMcendriya, (2) asaMjJI paryAptA paMcendriya, (3) saMjJI aparyAptA paMcendriya ane (4) saMjJI paryAptA paMcendriya ema cAra bheda prApta thAya che. Ama ekendriyanA cAra, beindriya AdinA cha ane paMcendriyanA cAra ema saMsArI jIvonAM vibhAgasthAno kula cauda prApta thAya che arthAt saMsArI jIvo A cauda jIvasthAnomAMthI koIka sthAnamAM varte che. A prakAranA cauda bhedonI vicAraNAmAM ekendriyathI paMcendriya jIvonI prApti che, tethI (1) indriya zuM che ? tenuM jJAna Avazyaka che. vaLI ekendriyamAM sUkSma ane bAdara be bheda che. tethI (2) sUkSma ane bAdaranA svarUpanuM jJAna Avazyaka che. vaLI, paMcendriyamAM saMkSI ane asaMzI ema be bheda che, tethI (3) saMjJI ane asaMjJInA svarUpanuM jJAna Avazyaka che. A sarva jIvo aparyAptA ane paryAptA che, tethI (4) paryAptio zuM che ? ane keTalI che ? ane keTalI paryAptio pUrI karavA chatAM jIvo aparyAptA che ? ane keTalI paryApti pUrI thAya tyAre jIva paryApta kahevAya ? enuM jJAna Avazyaka che. tethI have kramasara (1) indriyanuM jJAna, (2) sUkSma ane bAdaranA svarUpanuM jJAna, (3) saMjJIasaMjJInuM jJAna ane (4) paryApti-aparyAptinuM jJAna batAve che. For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 navatatva prakaraNa | gAthA-4 (i) indriyanuM jJAna - sau prathama indriyanuM jJAna karavA mATe indriya zuM che ? ane indriyonA vibhAgo zuM che ? ane indriyonA vibhAgathI jIvanA vibhAgo kaI rIte paDe che ? te jANavuM Avazyaka che. tenuM varNana tattvArthasUtramAM A pramANe che -- indro jIvaH sarvadravyeSvaizvaryayogAt viSayeSu vA paramaizvaryayogAt, tasya liGgamindriyam, liGganAt sUcanAt pradarzanAdupaSTambhanAd vyaJjanAcca jIvasya liGgamindriyam / / (tattvArthasUtra ka. 2, sU. 25, mAdhya) sarva dravyomAM aizvaryavALo jIva hovAthI jIva indra che ane tenuM liMga te indriya. A prakAranI indriya zabdano artha che ane A indriya be prakAranI che : (1) dravya indriya, (2) bhAvaindriya. dravya indriyanA be bheda : (1) nivRttiindriya, (2) upakaraNaindriya. bhAvaindriyanA be bheda : (1) labdhiindriya, (2) upayogaindriya. (I) dravyaindriya :nivRtyuparane drakriya che (tattvArthasUtra 1. 2, sU. 7) tatra nirvRttIndriyamupakaraNendriyaM ca dvividhaM dravyendriyam / nirvRttiraGgopAGganAmanirvartitAnIndriyadvArANi, karmavizeSasaMskRtA: zarIrapradezAH, nirmANanAmAGgopAGgapratyayA mUlaguNanirvartanetyarthaH / upakaraNaM bAhyamabhyantaraM ca nirvrtitsyaanupghaataanugrhaabhyaamupzArIti pAu7nA (tattvArthasUtra 3. 2, sU. 7, mINa) dravyaindriya pudgalAtmaka che. tenA be bheda che : (i) nivRtti indriya - aMgopAMganAmakarma ane nirmANanAmakarmathI prativiziSTa saMsthAnarUpecokkasa AkArarUpe, utpanna karAyela ane upayogarUpa bhAvaindriyanA dvArasvarUpa nivRtti indriya che, ane te nivRtti indriya aMgopAMganAmakarma ane nirmANanAmakarmathI saMskAra pAmelA evA zarIranA pradezorUpa che. (ii) upakaraNaindriya:- nivRtti indriya che tenAthI judI koI upakaraNaindriya nathI, paraMtu je nivRtti indriyanAM pudgalo che, te haNAyelAM na hoya ane bodha For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 navatatva prakaraNa | gAthA-4 karavA mATe anugraha kare tevAM hoya, tene AzrayIne te nivRtti indriyane ja upakaraNaindriya kahela che. upakaraNaindriyanA be bheda che : (1) bAhya indriya, (2) atyaMtara indriya. upakaraNaindriyanA bAhya ane atyaMtara ema be bheda tattvArthabhASyakAre kahela che, te prakAro nivRtti indriyanA bAhya ane atyaMtara bhedane AzrayIne che, tema TIkAmAM spaSTatA karela che. (II) bhAvaindriya :niSNupavo bhAvendriyam II (tattvArthasUtra 1. 2, sU. 28) labdhirupayogastu bhAvendriyaM bhavati / labdhirnAma gatijAtyAdinAmakarmajanitA tadAvaraNIyakarmakSayopazamajanitA ca indriyAzrayakarmodayanirvRttA ca jIvasya bhavati sA paJcavidhA, tadyathAsparzanendriyalabdhiH, rasanendriyalabdhiH, ghrANendriyalabdhiH, cakSurindriyalabdhiH, zrotrendriyalabdhiriti / / 18 / / (tattvArtha sUtra a. 2, sU. 18, zrI siddhasenagaNikRtA TIkA) bhAvaindriya jJAnAtmaka che. tenA be bheda che, labdhiindriya ane upayogaindriya. (tattvArthasUtra a. 2, sU. 18) (1) labdhi indriya :- gati-jAti Adi nAmakarmathI janita ane tad AvaraNIya=rUpAdi grahaNa pariNatinA AvaraNIya evA karmonA kSayopazamathI janita evI prApti-bodhanI prApti, te labdhi indriya che. vaLI, indriyanA AzrayavALA karmothI niSpanna thayela jIvanA kSayopazamabhAvarUpa A labdhi indriya che, ane te pAMca bhedavALI che. (1) sparzanendriya labdhi, (2) rasanendriya labdhi, (3) ghrANendriya labdhi, (4) cakSurindriya labdhi ane (5) zrotrendriya labdhi. AnAthI e prApta thAya ke pAMca labdhi indriyo che, ane cAra gatimAMthI jIvane prApta thayela je gatinAmakarmano udaya hoya, ane ekendriya Adi pAMca jAtimAMthI je jAtinAmakarmano udaya hoya, tenAthI janita, ane te te indriyothI For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-4 2pa thanArA bodhanAM AvAraka karmonA kSayopazamathI janita, evA jJAnAvaraNIya karmano je kSayopazama che, te labdhi indriya che, ane A labdhi indriyarUpa kSayopazama AtmAmAM paDelo che. (2) upayogaindriya: labdhinirvRttyupakaraNakrameNopayogaH / (tattvArtha sUtra a. 2, sU. 19, zrI siddhasenagaNikRtA TIkA) labdhiindriya, nivRttiindriya ane upakaraNaindriyanA kramathI bodharUpe upasthita thayelo matijJAnano pariNAma te upayogaindriya che. jIvamAM labdhiindriyarUpe je kSayopazamabhAvanI zakti che tene AzrayIne jIva bodha karavAne abhimukha thAya che tyAre, pudgalAtmaka nivRttiindriya ane te nivRttiindriyamAM rahela bodha karavAne upakAraka evI upakaraNaindriyanA kramathI te te indriyano upayoga varte che, te upayogaindriya che. saMkSepathI indriyonuM svarUpa A pramANe che : (i) labdhiindriya eTale jIvamAM rahela te te indriyanA AvAraka mati jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI pedA thayela bodhane anukULa zakti. A zakti jIvamAM kSayopazamabhAvarUpe rahelI che. (ii) nivRttiindriya eTale pudgalanI banelI pAMca indriyo. (iii) upakaraNaindriya eTale nivRttiindriyamAM bodha karAvavAne anukULa pudgalanI zakti. (iv) upayogaindriya eTale bodha karavAne anukULa evI labdhiindriya, nivRttiindriya ane upakaraNaindriyanA kramathI bodharUpe upasthita thayelo matijJAnano pariNAma. (2) sUkSma ane bAdaranAM svarUpanuM jJAna : indriya pAMca prakAranI che ane te darekanA dravyaindriya ane bhAvaindriya ema be bheda che. te indriyone AzrayIne ekendriya, beindriya, indriya, caurindriya ane paMcendriya ema jIvanA pAMca bhedo che. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ekendriyamAM sUkSma ane bAdara ema be bheda che. (i) sukSma ekendriya H- sukSma eTale jeonuM zarIra sUkSmanAmakarmanA udayavALuM che, tethI temanuM zarIra indriyathI grahaNa thatuM nathI. vaLI, teonA zarIrathI anya jIvone upaghAta thato nathI. vaLI, bAdara zarIravALA jIvothI paNa sUkSma zarIravALA jIvone upaghAta thato nathI. tevA prakAranA sUkSma pariNAmavALuM zarIra je jIvone che, te sUkSma ekendriya jIvo kahevAya. navatattva prakaraNa | gAthA-4 A sUkSma ekendriyanA pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya ema pAMca bhedo che. (ii) bAdara ekendriya :- je jIvonuM zarIra bAdaranAmakarmanA udayathI bAdara pariNAmavALuM che, ane temanA bAdara zarIrathI anya bAdara zarIravALA jIvone upaghAta - anugraha thAya tevuM che, te bAdara ekendriya jIvo kahevAya. A bAdara ekendriyanA paNa pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya ema pAMca bhedo che. vanaspatikAyanAM pAMdaDAM Adi sivAya pRthvIkAya Adi bAdara zarIravALA jIvomAM paNa eka jIvanuM zarIra pRthak rUpe grahaNa na thAya tevuM che, paraMtu aneka jIvanA zarIranA samUharUpa bAdara zarIra indriyothI grAhya thAya che. (3) saMjJI-asaMjJInuM jJAna : saMntina: samanastvA: / / (tattvArthasUtra - 2-25) sampradhAraNasaMjJAyAM saMjJino jIvAH samanaskA bhavanti / sarve nArakadevA garbhavyutkrAntayazca manuSyAstiryagyonijAzca kecit / IhApohayuktA gunndossvicaarnnaatmiA sampradhAraLasaMjJA / (tattvArtha sUtra a. 2, sU. 25, mAdhya) saMpradhAraNasaMjJA hote chate jIva saMjJI bane che. saMpradhAraNa saMjJAvALA jIvo manavALA hoya che. ihA ane apohathI yukta, guNa-doSanI vicAraNArUpa saMpradhAnasaMjJA che. paMcendriya jIvomAM saMpradhAraNa saMjJAvALA jIvo saMjJI che ane saMpradhAraNasaMjJA vagaranA jIvo asaMjJI che. ekendriyathI mAMDIne caurindriya sudhInA sarva jIvo saMpradhAraNa saMjJA vagaranA hovAthI asaMjJI che. For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-4 (4) paryApti-aparyAptinuM jJAna :tattvArthasUtra pramANe ane karmagraMtha pramANe paryAptinuM svarUpa nIce mujaba che. (I) tattvArthasUtra pramANe paryAptinuM svarUpa - paryAptiH pudgalarUpA''tmanaH kartuH karaNavizeSaH / (tattvArtha sUtra a. 8, sU. 22, zrI siddhasena pitA TI) paryApti yugalarUpa che ane te AtmArUpa kartAnuM karaNavizeSa che. paryApti eTale kriyAnI parisamApti. paryApti cha che : AhAraparyApti, zarIraparyApti, indriya paryApti, ANapANa(=ucchavAsa-niHzvAsa) paryApti, bhASAparyApti ane mana:paryApti. je jIvo potAne yogya cAra, pAMca ke che paryAptimAMthI badhI paryAptio pUrI kare te paryAptanAmakarmavALA jIvo che, ane je jIvo potAne yogya paryAptino prAraMbha kare paraMtu badhI paryApti pUrNa karyA vinA mare to te aparyAptanAmakarmavALA jIvo che. (i) AhAraparyApti : zarIrendriyavAGmanaHprANApAnayogyadalikadravyAhAraNakriyAparisamAptiH aahaarparyApta: | (tasvArtha sUtra . 8, sU. 22, mAdhya) zarIra, indriya, vANI, mana, pANa-apANane yogya evA dalikanA dravyane grahaNa karavAnI kriyAnI parisamApti e AhAraparyApti che. jIva utpattinA prathama samaye audArika Adi pudgalone grahaNa karIne zarIra Adi pAMcarUpe pariNamana pamADavAno prAraMbha kare che, ane te pAMceyane yogya evA dalikanA dravyagrahaNanI kriyA prathama samaye pUrI thAya che te AhAraparyApti che. vaLI, AhAraparyApti pUrI thayA pachInA samayamAM paNa navAM navAM audArika Adi pudgalo grahaNa kare che, jenA dvArA zarIra AdinI racanAnuM kArya thAya che te AhAraparyAptinuM kArya che. (i) zarIraparyApti - gRhItasya zarIratayA saMsthApanakriyAparisamAptiH zarIraparyAptiH, saMsthApanaM racanA ghaTanamatyartha(tasvArtha sUtra rU. 8, sU. 22, mANa) For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa / gAthA-4 grahaNa karAyelA AhAranAM pudgalonI za2I2paNArUpe saMsthApananI=racanAnI kriyAnI parisamApti za2I25ryApti che. 28 jIva utpattinA samaye AhAra grahaNa kare che, temAMthI zarIra Adi pAMca vastunI racanA karavAno prAraMbha kare che. tethI utpattinA samaye grahaNa karAyelAM pudgalomAMthI je pudgalathI za2I22canAno prAraMbha karAya te kriyA aMtarmuhUrta sudhI navAM navAM pudgalone grahaNa karIne zarIrarUpe banAvavAnuM cAlu kare che. tethI zarIranI racanA ka2vArUpa kriyAnI samApti thAya te za2I2paryApti che. paraMtu AhAraparyAptinI kriyA jema eka samayamAM pUrNa thAya che, tema zarIra AdinI racanAnI kriyA eka samayamAM parisamApta thatI nathI. mATe za2I25ryApti eka aMtarmuhUrte pUrI thAya che. (iii) indriyaparyApti : tvagAdIndriyanirvartanakriyAparisamAptirindriyaparyAptiH / (tattvArtha sUtra a. 8, sU. 12, mAdhya) tvagAdi indriyanI=sparzendriya AdinI niSpattinI kriyAnI parisamApti indriyaparyApti che. sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya, zrotrendriya ane mananI niSpattine anukULa kriyAnI parisamApti indriyaparyApti che. jIva utpattinA prathama samaye audArika Adi pudgalone grahaNa karIne pAMca indriyo ane chaThThA manane niSpanna karavAnI kriyA zarU kare che, te indriya ane manane niSpanna karavAnI kriyAnI samApti te indriyaparyApti che. (iv) prANApAnaparyApti :- (ucchvAsa-niHzvAsaparyApti) prANApAnakriyAyogyadravyagrahaNanisargazaktinirvartanakriyAparisamAptiH praannaapaanparyAptiH / / (tattvArtha sUtra OM. 8, sU. 12, bhASya) prANApAnanI kriyAne yogya evA zvAsozvAsa vargaNAnA dravyane grahaNa ane tyAgane anukULa evI zaktinI niSpattinI kriyAnI parisamApti prANApAnaparyApti che. jIva utpattinA samayamAM je audArika Adi pudgalo grahaNa kare che, temAMthI prANa-apAnane yogya evI paryApti banAvavA mATe prAraMbha kare che, For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-4 ane te paryApti audArika Adi pudgalonI banelI che; ane prANApAnaparyApti pUrI thAya tyAre prANApAnaparyAptivALA audArika Adi pudgalomAM zvAsozvAsa vargaNAnAM pudgalone grahaNa karI zake ane tyAga karI zake tevI zakti pedA thAya che, ane te zaktivALAM dArika Adi pudgalothI ja uttaramAM jIva zvAsozvAsa vargaNAnA dravyane grahaNa ane nisarga karIne jIvanavyavasthA TakAve che. (5) bhASAparyApti - bhASAyogyadravyagrahaNanisargazaktinivartanakriyAparisamAptirbhASAparyAptiH / (tattvArtha sUtra . 8, sU. 22, mANa) bhASAne yogya evA dravyanA grahaNa ane tyAganI zaktinI niSpanna karavAnI kriyAnI parisamApti bhASAparyApti che. jIva utpatti samaye grahaNa karAyelAM pudgalone bhASAparyAptirUpe banAvavAno prAraMbha kare che, ane A bhASAparyApti pUrNa thayA pachI te bhASAparyAptinA dArika Adi pudgalo dvArA jIva bhASAyogya dravyane grahaNa ane nisarga karI zake tevI zakti bhASAparyAptimAM pragaTa thayelI hoya che, jenA baLathI bhASAvargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne bhASArUpe jIva pariNamana pamADe che ane teno tyAga kare che, ane A bhASAparyApti dvArA vacanaprayoga karIne jIva anyane potAno abhiprAya vyakta kare che. (vi) mana:paryApti : manastvayogyadravyagrahaNanisargazaktinivartanakriyAparisamAptirmanaHparyAptirityeke / (tattvArtha sUtra sa. 8, sU. 22, mArtha) manapaNAne yogya evA dravyanA grahaNa ane tyAganI zaktinI niSpattinI kriyAnI parisamApti mana:paryApti che, tema indriyaparyAptithI mana:paryAptine judI svIkAranAra eka mata kahe che. jIva utpattinA samaye audArika Adi pudgalomAMthI mana:paryApti banAvavAno prAraMbha kare che, ane A dArika Adi pudgalonI banelI mana:paryApti pUrNa thayA pachI tenA dvArA jIva manovargaNA yogya dravyane grahaNa karI manarUpe For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 navatattva prakaraNa | gAthA-4 pariNamana pamADe che. te manarUpe pariNamana pAmelAM pudgalonuM avalaMbana laIne manopudgalono tyAga kare che, tyAre te manopudgala dvArA jIvane ciMtavana karAyelA arthano bodha thAya che. te ciMtavana mATe manovargaNAnA pudgalonA grahaNa ane tyAgamAM kAraNa mana:paryApti che. (II) karmagraMtha pramANe paryAptinuM svarUpa - tatra paryAptirnAma pudgalopacayajaH pudgalagrahaNapariNamanahetuH zaktivizeSaH, sA ca viSayabhedAt SoDhA - AhAraparyAptiH 1 zarIraparyAptiH 2 indriyaparyAptiH 3 ucchvAsaparyAptiH 4 bhASAparyAptiH 5 manaHparyAptiH 6 ceti / (cattvAraH karmagraMthAH, varmagraMtha-2, sno-48, svopajJa TIvaI) pudgalanA upacayathI pedA thayela pudgalanA grahaNa ane pariNamanano hetu evI zaktivizeSa paryApti che ane te paryApti cha che. (1) AhAraparyApti : tatra yayA bAhyamAhAramAdAya khalarasarUpatayA pariNamayati sA AhAraparyAptiH 1 / (svara: thAka, varmagraMtha-2, sno-48, svopajJa TIsa) AhAra paryApti dvArA bAhya AhArane grahaNa karIne te AhArane jIva mala ane rasarUpapaNe pariNamana pamADe che. AnAthI e prApta thAya ke jIva utpattinA samaye audArika Adi pudgalo grahaNa kare che ane tenA cha vibhAga kare che, temAM eka vibhAga AhAraparyAptirUpe bane che ane te AhAraparyAptirUpa banela pudgalothI jIva uttaramAM AhAranA pudgalone grahaNa karIne mala ane rasarUpe pariNamana pamADe che, tethI jIva vaDe grahaNa karAyelo AhAra mala ane rasarUpe pariNamana pamADavAmAM AhAraparyAptinAM pudgalo sAdhana che. (2) zarIra paryApti - yayA rasIbhUtamAhAraM rasAsRgmAMsamedo'sthimajjAzukralakSaNasaptadhAturUpatayA pariNamayati sA zarIraparyAptiH 2 / (cattvAraH karmagraMthAH, karmagraMtha-1, shlok48, svapajJa TIvA) For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-4 31 grahaNa karAyelo AhAra mala ane rasarUpe AhAraparyAptithI pariNamana pAmyA pachI rasarUpe pariNamana pAmelA AhArane sAta dhAturUpe jIva jenAthI pariNamana pamADe che te zarIraparyApti che. AnAthI e prApta thAya ke jIva utpattinA prathama samaye audArika Adi pudgalone grahaNa karIne tenA cha vibhAga kare che. temAMthI eka vibhAga AhAraparyAptirUpe banyo ane bIjo vibhAga zarIraparyAptirUpe bane che. tyAra pachI jIva je lomAhAra ke kavalAhArathI AhAra grahaNa kare che, te AhArane AhAraparyApti dvArA mala ane rasarUpe pariNamana pamADe che, ane AhAraparyAptithI rasarUpe pariNamana pAmelAM pudgalone zarIraparyAptithI sAta dhAtarUpe banAve che. tethI grahaNa karAyelA AhArane AhAraparyApti rasarUpe banAve ane zarIraparyApti sAta dhAturUpa banAve tema phalita thAya che. indriya paryApti :yayA dhAturUpatayA pariNamitamAhAramindriyarUpatayA pariNamayati sA indriyparyAptiH rU . (vasvIra: varmagraMthA:, varmagraMtha-1, sno-48, svapajJa TIvA) grahaNa karAyelA AhArane AhAraparyApti dvArA jIva rasarUpe banAve che, zarIraparyApti dvArA sAta dhAtarUpe banAve che, ane dhAturUpe pariNamana pAmelA AhArane jIva indriya paryAptithI indriyarUpe pariNamana pamADe che. tethI sAta dhAtumAMthI indriyone banAvavAne anukULa zaktivALAM audArika Adi pudgalo indriyaparyApti che. ucchavAsa paryApti : yayA punarucchvAsaprAyogyavargaNAdalikamAdAya ucchvAsarUpatayA pariNamayyA''lambya ca muJcati sA ucchvAsaparyAptiH 4 / (cattvAraH karmagraMthAH, karmagraMtha-1, shlok48, svopara TIvA) ucchavAsane yogya vargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne ucchavAsarUpe pariNamana pamADIne, ane te ucchavAsa yogya pudgalonuM AlaMbana laIne te ucchavAsa For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-4 yogya pudgalone jIva mUke che. temAM ucchavAsarUpe pariNamana pamADavAmAM ane AlaMbanarUpe laIne mUkavAmAM sAdhanabhUta ucchavAsaparyApti che. AnAthI e prApta thAya ke jIve utpattinA samaye je AhAra grahaNa karelo tenA cha vibhAga karela, temAMthI eka vibhAga AhAraparyAptirUpe, bIjo vibhAga zarIraparyAptirUpe, trIjo vibhAga indriya paryAptirUpe ane cotho vibhAga ucchavAsa paryAptirUpe banyo. A ucchavAsaparyAptinA pudgalorUpa sAdhanathI jIva ucchavAsa yogya vargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne uchuvAsarUpe pariNamana pamADe che ane tenuM AlaMbana laIne ucchavAsane mUke che. (5) bhASAparyApti : yayA tu bhASAprAyogyavargaNAdravyaM gRhItvA bhASAtvena pariNamayyA'lambya ca muJcati sA bhASAparyAptiH 5 / / (cattvAraH karmagraMthAH, karmagraMtha-1, zloka-48, svopajJa TIvA) bhASA yogya vargaNAnA dravyane grahaNa karIne, bhASArUpe pariNamana pamADIne, ane bhASArUpe pariNamana pAmelA pudgalonuM AlaMbana laIne jIva bhASAparyAptithI te pudgalone mUke che. AnAthI e prApta thAya ke jIve utpattinA samaye grahaNa karAyelAM pudgalonA cha vibhAga karyA, temAMthI pAMcamo vibhAga bhASAparyApti bane che; ane A bhASAparyApti jIvane vacanaprayoga karatI vakhate bhASA yogya vargaNAnA dravyane grahaNa karavAmAM, bhASArUpe pariNamana pamADavAmAM ane bhASArUpe pariNamana pAmelAM te dravyonuM AlaMbana laIne mUkavAmAM sAdhana bane che. () mana:paryApti - yayA punarmanoyogyavargaNAdalikaM gRhItvA manastvena pariNamayyA''lambya ca muJcati sA manaHparyAptiH 6 / / (cattvAraH karmagraMthAH, karmagraMtha-1, zloka-48, svopajJa TIvA) manovargaNA yogya pagalone grahaNa karIne, manarUpe pariNamana pamADIne, ane manarUpe pariNamana pAmelAM te pudgalonuM AlaMbana laIne, jIva mana:paryAptithI te pugalone mUke che. For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-4-5 33 AnAthI e prApta thAya ke jIva utpattinA samaye grahaNa karAyelAM pudgalonA je cha vibhAga kare che, temAMthI chaThTho vibhAga mana:paryAptino che, ane te mana:paryAptirUpa sAdhanathI jIva manovargaNAnA dravyane grahaNa kare che, manarUpe pariNamana pamADe che ane manarUpe pariNamana pAmelAM te pugalonuM AlaMbana laIne mUke che. te sarva kriyAmAM mana:paryAptinAM pudgalo sAdhana che. A pramANe cha paryAptiomAMthI ekendriya jIvo cAra paryApti kare che, beindriya-te indriya-caurindriya ane asaMkSIpaMcendriya sudhInA jIvo pAMca paryApti kare che ane saMjJI paMcendriya jIvo cha paryApti kare che. je jIvo potAne yogya cAra, pAMca ke cha paryAptimAMthI badhI paryAptio pUrI karIne mare che, te paryAptinAmakarmavALA jIvo kahevAya, ane je jIvo potAne yogya cAra, pAMca ke chamAMthI jeTalI paryApti thavAnI hoya teTalI paryAptino prAraMbha karavA chatAM te paryApti pUrI karyA vinA mAre te aparyAptanAmakarmavALA jIvo kahevAya.' ekendriya jIvo cAra paryApti banAvavAno prAraMbha kare ane traNa paryApti pUrI karIne marI jAya to aparyAptanAmakarmavALA che, ane cAra paryApti pUrI kare te pahelAM mare nahi to paryAptanAmakarmavALA che. beindriya, te indriya ane caurindriya ane asaMjJI paMcendriya jIvo pAMca paryApti banAvavAno prAraMbha kare, ane keTalAka traNa, keTalAka cAra paryApti karyA pachI marI jAya to te aparyAptanAmakarmanA udayavALA kahevAya, ane pAMca paryApti karyA vagara jeo mare nahi te paryAptanAmakarmavALA jIvo che. saMjJI paMcendriya jIvo cha paryApti banAvavAno prAraMbha kare ane keTalAka traNa, keTalAka cAra ane keTalAka pAMca paryApti karyA pachI marI jAya to te aparyAptanAmakarmanA udayavALA kahevAya, ane cha paryApti karyA vagara jeo mare nahi, te paryAptanAmakarmavALA jIvo che. AjanA avataraNikA : gAthA-3 ane gAthA-4mAM jIvonA bhedo keTalA che te batAvyAM. tethI jijJAsA thAya ke jIvane oLakhavA mATe tenuM lakSaNa zuM che ? tethI have jIvanuM lakSaNa batAve che - For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 navatatva prakaraNa | gAthA-5 gAthA :nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIassa lakkhaNaM / / 5 / / gAthArtha : jJAna, darzana, cAritra ane tapa, vIrya ane upayoga e jIvanuM lakSaNa che. piI bhAvArtha : (1) jenAthI lakSyano bodha thAya te lakSaNa. A rIte lakSaNa zabdanI vyutpattithI prastuta gAthAmAM jIvanAM cha lakSaNo batAvela che. (2) vaLI, lakSyamAtramAM vyApIne rahe, ane avyApti, ativyApti ane asaMbhavadoSathI rahita hoya te lakSaNa kahevAya. A rIte bIjA prakAranI lakSaNa zabdanI vyutpattithI vicArIe to upayoga e jIvanuM lakSaNa che. tattvArthakAre A bIjA prakAranA lakSaNa zabdanI vyutpattine AzrayIne upayogane jIvanuM lakSaNa kahela che. upayoro nakSaNam II (tattvArthasUtra ma. 2, sU. 8) jIvamAM jJAnano pariNAma che, darzanano pariNAma che, cAritrano pariNAma che, tapano pariNAma che ane vIryanuM pravartana che. tethI jIvamAM jJAnane joIne ke darzanane joIne "A jIva che" tema nakkI thAya che. tema cAritra ke tapanI AcaraNA joIne paNa "A jIva che" tema nakkI thAya che. vaLI, vIryanuM pravartana joIne paNa A jIva che" ema nakkI thAya che. Ama chatAM, evuM paNa bane ke jIvamAM jJAnano upayoga na hoya paNa darzanano upayoga hoya, ane kyAreka jIvamAM jJAnano upayoga hoya paNa darzanano upayoga na hoya, topaNa jJAnanA upayogavALo jIva che ke darzanavALo jIva che, tema nakkI thAya che. paraMtu badhA jIvomAM ke eka jIvamAM paNa sadA jJAnano upayoga hoya ke sadA darzanano upayoga hoya tevo niyama nathI. vaLI, cAritra ane tapa paNa badhA jIvomAM nathI, topaNa cAritranI AcaraNA ke tapanI AcaraNA jIva sivAya anya koI jaDa vastumAM nathI. tethI cAritra ke tapanA liMga dvArA paNa "A jIva che" tema anumAna thAya che. For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 navatattva prakaraNa | gAthA-pa-6 vaLI, jIva ceSTA kare che tyAre vIryanuM pravartana dekhAya che. tethI jyAM ceSTArUpa vIryanuM pravartana hoya te jIva che, evo niyama hovAthI "A jIva che" evuM anumAna thAya che. vaLI, jIva upayogavALo che. koIpaNa jIva kyAreya upayoga vagarano nathI. kvacit te upayoga jJAnano hoya to kvacit te upayoga darzanano hoya. tethI upayoga e prakAranuM jIvanuM lakSaNa avyApti, ativyApti ane asaMbhavadoSathI rahita che. mATe jIvamAtramAM sadA upayoga lakSaNanI prApti che. | darzana eTale sAmAnya bodha ane jJAna eTale vizeSa bodha. jagatamAM sarva padArtho dravya ane paryAyarUpa che. dravya sAmAnya che ane paryAya vizeSa che. tethI dravyane sparzIne thanAro je bodha, te sAmAnya bodha darzana che ane dravyamAM vartatA paryAyane sparzIne thanAro je bodha te vizeSa bodha jJAna che. bhagavAnanA vacana anusAra mokSane anukULa AcaraNA te cAritra che, ane nirjarAnuM kAraNa evo bAra prakArano tapa che. gamanAgamana Adi ceSTAnuM kAraNa evuM vIrya che. jJAnadarzanane anukULa bodhano vyApAra e upayoga che. A rIte jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga e jIvanA lakSaNa che. saMkSepathI e phalita thAya ke jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya, e pAMcamAMthI koIpaNa liMga jemAM dekhAya e jIva che, ema anumAna thAya che, paraMtu sarva jIvomAM A pAMca ligo eka sAthe vartatAM ja hoya, evo niyama nathI. jyAre upayoga lakSaNa sarva jIvomAM sadA niyamA vartatuM ja hoya che. koI jIva upayoga lakSaNa vagarano nathI. ApaNA avataraNikA : jIvanuM lakSaNa batAvyAM pachI gAthA-4mAM batAvela jIvanA cauda bhedo paryAptA-aparyAptAne AzrayIne thAya che. tethI jijJAsA thAya ke paryAptio keTalI che ? ane kayA jIvanI keTalI paryAptio hoya ? te batAve che - gAthA : AhArasarIriMdiyapajjattI ANapANabhAsamaNe / cau paMca paMca chappi ya, igavigalA'sannisanINaM / / 6 / / For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 gAthArtha :-- AhAra, zarIra, Indriya, zvAsozvAsa, bhASA ane manaH A cha paryApti che. ekendriya, vikalendriya, asaMjJI ane saMjJI paMcendriyane cAra, pAMca, pAMca ane cha paryApti che. II6nA navatattva prakaraNa / gAthA-6-7 bhAvArtha : kula cha paryApti che : (1) AhAraparyApti, (2) za2I25ryApti, (3) indriyaparyApti, (4) zvAsozvAsaparyApti, (5) bhASAparyApti ane (3) mana:paryApti. ekendriya jIvane AhAra, zarIra, indriya ane zvAsozvAsa A cAra paryApti che. vikalendriyane ane asaMjJI jIvone A cAra uparAMta pAMcamI bhASAparyApti che, ane saMjJI paMcendriya jIvone chae paryAptio hoya che. IIII avataraNikA : saMsArI jIvonA cauda bhedomAM paryAptA-aparyAptA bhedo che. tethI pUrvanI gAthAmAM cha paryApti batAvI. have saMsArI jIvo daza prANanA baLathI jIve che, tethI te daza prANa kayA che ? ane kayA jIvane keTalA prANa che ? te batAve che - gAthA : paNidi attibalUsAsAu dasa pANa cau cha saga aTTha / rUpA-Tu-ti-carivILa, ganni-sannInuM nava vasa T ITT gAthArtha H pAMca Indriyo, traNa baLa, ucchvAsa ane AyuSya ema daza prANa che. cAra, cha, sAta, ATha kramasara ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriyane ane asaMjJI asaMjJIpaMcendriya tathA saMjJI=saMjJIpaMcendriyane nava ane dasa=kramasara nava ane dasa prANa hoya che. IIII bhAvArtha : saMsArI jIvone pAMca indriya, traNa baLa=manobaLa, vacanabaLa ane kAyabaLa, ucchvAsa ane AyuSya A dasa prANa che, jenA baLathI saMsArI jIvo jIve che. For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-7 37 sparzanendriya Adi pAMca indriyo che ane te pudgalonI banelI che, jenuM varNana gAthA-2 mAM karela che. traNa baLa arthAt kAyabaLa, vacanabaLa ane manobaLa : je jIvoe zarIraparyApti, bhASAparyApti ane mana:paryApti pUrNa karI che, te jIvone traNa baLo hoya che, jenAthI jIvo bodha karI zake che ane pravRtti karI zake che. kAyabaLa eTale kAyAnAM pudgalone avalaMbIne thatI jIvanI pravRtti, te kAyayoga che. vacanabaLa eTale bhASAvargaNAnAM pugalone grahaNa karIne bhASAparyAptithI bhASArUpe pariNamana pamADIne bolavAnI kriyA, jenAthI jIva te prakArano vacanaprayoga kare che, ane te prakAranA vacanaprayoga dvArA potAnA abhiprAyano anyane bodha karAve che, ane pote paNa te vacanaprayoga dvArA potAnA bodhanI vRddhi kare che, te vacanayoga che. manobaLa eTale mana:paryApti dvArA manovargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne thatI ciMtavananI kriyA, jenA baLathI jIva potAne abhipreta padArthaviSayaka sUkSma bodha kare che. ucchavAsa eTale ucchuvAsa paryApti dvArA zvAsozvAsa vargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne zarIranI vyavasthAne TakAvavAne anukULa kriyA. AyuSya arthAt deha sAthe jIvano saMbaMdha TakAvavAne anukULa evuM karma te AyuSyakarma che. tenA baLathI dehadhArI jIva cokkasa kALamaryAdA sudhI deha sAthe saMbaMdhavALo rahe che. ekendriyajIvone cAra prANa hoya che arthAt ekendriyane eka indriya sparzanendriya, kAyadaLa, ucchavAsa ane AyuSya ema cAra prANa hoya che. beindriyajIvone cha prANa hoya che arthAt beindriya sparzanendriya ane rasanendriya, kAyabaLa, vacanabaLa, ucchavAsa ane AyuSya, ema cha prANa hoya che te indriyane sAta prANa hoya che arthAt traNa indriyasparzanendriya, rasanendriya ane dhrANendriya ane kAyabaLa, vacanabaLa, ucchavAsa ane AyuSya ema sAta prANa hoya che. caurindriyane ATha prANa hoya che arthAt cAra indriyasparzandriya, rasanendriya, dhrANendriya ane cakSuindriya ane kAyabaLa, vacanabaLa, ucchavAsa ane AyuSya ema ATha prANa hoya che. asaMjJI paMcendriyane nava prANa hoya che arthAt pAMca For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 navatatva prakaraNa | gAthA-7-8 indriya=sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya, zrotrendriya, kAyabaLa, vacanabaLa, ucchavAsa ane AyuSya, ema nava prANa hoya che. saMjJI paMcendriya manuSyo, tiryaMca, nArakI ane devatAne dasa prANa hoya che. arthAt pAMceya indriyo, kAyabaLa, vacanabaLa ane manobaLa, ucchavAsa ane AyuSya ema dasa prANa hoya che. saMsArI jIvo dehadhArI che, ane deha sAthe indriyo ane mana-vacana-kAyAnAM traNa baLo joDAyelAM hoya che, ane ucchavAsa zakti ane AyuSyakarma hoya che. A zarIra ane daza prANonA baLathI saMsArI jIvo saMsAranI jIvana vyavasthA calAve che, saMsAranI pravRtti kare che, karma bAMdhe che ane saMsAraparibhramaNa kare che. vaLI, saMjJIpaMcendriya thayelA jIvo A dasa prANanA baLathI yogamArgane pAmIne saMsAranA ucchedamAM paNa yatna kare che. tethI A dasa prANa jema jIvana vyavasthAnAM aMgo che, tema karmabaMdhane anukULa malinabhAvo karavAmAM paNa kAraNa che, ane vivekacakSu pragaTa thAya to paMcendriyapaNAne pAmIne jIva A dasa prANanA baLathI zubhaadhyavasAyo kare che ane saMsArano uccheda paNa kare che. IIII (2) "ajIvatattva"nuM varNana (gAthA-7 thI 15) avataraNikA : gAthA-1mAM navatattvanAM nAma ApyAM. gAthA-ramAM nava tattvonA avAMtara bhedo keTalA che, tenI saMkhyA batAvI. pachI navatatvamAM prathama jIvatattva hovAthI jIvatatvanA aneka bhedo thAya che, tema gAthA-3mAM batAvyuM, jethI anya tatvonA paNa te rIte aneka bhedo thaI zake tema jJAna thAya. tyArapachI gAthA-ramAM jIvatattvanA 14 bhedo che tema kahela, tethI gAthA-4mAM jIvatatvanA 14 bhedo batAvyA, ane gAthA-pamAM jIvanuM lakSaNa batAvyuM, jethI jIvatatva zuM che, teno bodha thAya. tyArapachI jIvatatvanA cauda bhedomAM paryAptaaparyAptanA bhedo che, tethI paryApti keTalI che ane kayA jIvane keTalI paryApti hoya te gAthA-6mAM batAvyuM, jethI jIvanA svarUpano kaMIka vizeSa bodha thAya. tyArapachI saMsArI jIvo dasa prANamAMthI yathAyogya prANanA For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-8 39 baLathI jIve che, tethI gAthA-7mAM dasa prANa kayA che ane kone keTalA prANa hoya te batAvyuM. A rIte saMkSepathI jIvatatvano bodha karAvyo. have kramaprApta ajIvatatvanA cauda bhedo batAve che - gAthA : dhammAdhammAgAsA, tiya-tiya-bheyA taheva addhA ya / khaMdhA desa paesA, paramANu ajIva caudasahA / / 8 / / gAthArtha : dharma, adharma ane AkAzanA traNa traNa bhedo tathA addhA-kALa arthAt kALano eka bheda, ane aMgha, deza, pradeza ane paramANu pugalanA skaMdha, deza, pradeza ane paramANu e cAra bhedo che. A rIte ajIva tatvanA cauda bhedo che. IITall bhAvArtha dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kALa ane pulAstikAya ema kula pAMca ajIva dravyo che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya traNe eka eka dravya che, kALa eka samayarUpa eka dravya che, ane pudgala dravyo anaMtA che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya traNeyanA darekanA traNa traNa bhedo che : (1) skaMdha, (2) deza ane (3) pradeza. temAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya asaMkhyAta pradezAtmaka eka eka dravya che, ane AkAzAstikAya anaMtA pradezAtmaka eka dravya che. A traNe dravyonA vivakSAthI skaMdha, deza, pradeza ema traNa bheda kahela che. kALa eka samayarUpa eka dravya che ane bhUtakALa ane bhaviSyakALanI apekSAe anaMta dravya che. chatAM vartamAnamAM eka samayarUpa kALano eka ja bheda che. pudgala dravyo anaMtA che. vivakSAthI=A prakAranA bheda pADavAnI dRSTithI, pudgalonA cAra bheda kahela che. (1) skaMdha (2) deza, (3) pradeza ane (4) paramANu. For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 navatatva prakaraNa | gAthA-8 dharmAstikAya eka dravya che, tethI te eka skaMdha kahevAya. dharmAstikAyano eka deza te dharmAstikAyano deza kahevAya. dharmAstikAyano sUkSma aMza te pradeza kahevAya. A rIte dharmAstikAyanA skaMdha, deza ane pradeza traNa bheda kahyA. vaLI, dharmAstikAya eka akhaMDa dravya che, tethI tenA khaMDonI prApti nathI. mATe pudgalanA paramANunI jema dharmAstikAyano eka pradeza pRthagu maLato nathI. mATe tenA traNa ja bhedo che, paraMtu pugalanI jema cAra bhedo nathI. dharmAstikAyanI jema adharmAstikAya paNa eka akhaMDa dravya che. tethI tenA paNa skaMdha, deza ane pradeza ema traNa bheda kahela che, paraMtu pudgalanI jema cAra bhedo nathI. vaLI, AkAzAstikAya paNa eka akhaMDa dravya che. tethI tenA paNa kaMdha, deza ane pradeza ema traNa bhedo che, paNa pudgalanI jema cAra bhedo nathI. vaLI, pudgala akhaMDa dravya nathI, paraMtu aneka paramANuonA skaMdharUpe paNa banelo che, ane chUTA chUTA paramANuo rUpe paNa che; ane saMkhyAthI dharmAstikAyanI jema eka dravya nathI, ane skaMdho paNa akhaMDa dravya nahi hovAthI paramANuo chUTA paDe che, ane nAnA skaMdhamAMthI moTo skaMdha bane che ane te moTA skaMdhano eka nAnAmAM nAno bhAga te pradeza kahevAya. vaLI, te skaMdhamAMthI pradezo chUTA paDe che, tyAre te chUTA paDelA pradezane paramANu kahevAya. tethI pudgalanA cAra bheda skaMdha, deza, pradeza ane paramANu grahaNa karela che. vaLI, pudgalanA dareka skaMdhane AzrayIne kaMdha, deza ane pradeza ema traNa vibhAga thAya che, ane chUTA paDelA paramANune AzrayIne paramANurUpa cotho bheda paDe che. A rIte dharmAstikAyanA traNa, adharmAstikAyanA traNa ane AkAzAstikAyanA traNa ane kALano eka bheda ane pudgalanA cAra bheda ema sarva maLI ajIvanA coda bhedo paDe che. pudgalAstikAyanI vizeSatA e che ke pudgaladravya gati pariNAmavALA che, paraspara saMzleSa pAmIne skaMdho bane che ane skaMdhono vibhAga thavAthI paramANunI For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa / gAthA-8, 9-10 41 paNa prApti thAya che. A pudgaladravya dharmAstikAya AdinI jema eka eka dravya nathI, paraMtu anaMtA paramANurUpe paNa che ane anaMtA skaMdhorUpe paNa che. vaLI, te skaMdho be paramANunA banelA hoya ke traNa 52mANunA banelA hoya ane utkRSTathI anaMta anaMta paramANunA paNa banelA hoya, ane AvA anaMta anaMta 52mANunA banelA skaMdho paNa cauda rAjalokavartI jagatamAM anaMta che, ane te skaMdhomAMthI koIpaNa eka skaMdhane laIne vicAraNA karIe to tenA traNa bhAga prApta thAya. (1) skaMdha, (2) skaMdhano be paramANuno ke tethI adhika paramANuno banelo bhAga te deza ane (3) skaMdhano sauthI nAnAmAM nAno bhAga te pradeza. pudgalanA A traNa bhedo uparAMta skaMdhomAMthI chUTA paDelA pradezono nAnAmAM nAno bhAga te paramANu. ema pudgalanA cAra bheda ahIM grahaNa karela che. IIII avataraNikA : pUrvagAthAmAM ajIvatattvanA cauda bhedo batAvyA. have ajIva dravya keTalAM che ? ane teono svabhAva zuM che ? te batAve che gAthA : dhammA'dhammA puggala, naha kAlo paMca huMti ajjIvA / calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammo ya / / 9 / / avagAho AgAsaM, puggalajIvANa puggalA cauhA / dhaMdhA vesa paNmA, paramANu ceva nAyaA / || gAthArtha H dharma, adharma, pudgala, nabha=AkAza ane kALa pAMca ajIva dravyo che. calana svabhAvavALo dharma che-calana kriyA karanArA jIva ane pudgalane gatimAM sahAya karavAnA svabhAvavALo dharmAstikAya che, ane sthira saMsthAna adharma che=gati karatAM pudgalone ane jIvane sthira saMsthAna karavAmAM=sthira rahevAmAM, sahAya karavAnA svabhAvavALo adharmAstikAya che. pudgalane ane jIvane avagAhana ApanAra AkAza che=pudgalane For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 navatattva prakaraNa | gAthA-9-10 ane jIvone avagAhanA ApavAnA svabhAvavALuM AkAza che. pugalanA cAra prakAra che skaMdha, deza, pradeza ane paramANu cAra prakAranA jANavA. II9-10II bhAvArtha : jIvAdi sAta tattvomAMthI ajIva tattvanA cauda bhedo batAvyA, ane te cauda bhedonA viSayabhUta ajIva dravyo pAMca che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, pagalAstikAya AkAzAstikAya ane kALa pAMca ajIva dravyo che. dharmAstikAya dravya arUpI che. gati karavAnA ane sthira thavAnA svabhAvavALA jIva ane pudgalane gati karavAmAM sahAya karavAnA svabhAvavALuM dharmAstikAya dravya che. adharmAstikAya dravya arUpI che. gati karavAnA ane sthira thavAnA svabhAvavALA jIva ane pudgalane sthira thavAmAM sahAya karavAnA svabhAvavALuM adharmAstikAya dravya che. AkAzAstikAya dravya rUpI che. jIva ane pudgalane avagAhana ApavAnA svabhAvavALuM AkAzAstikAya dravya che. ahIM pudgala ane jIvane avagAhanA ApavAnA svabhAvavALuM AkAzAstikAya dravya kahyuM che. vastuta: tattvArtha sUtra a. 5, sU. 18mAM dharmAstikAya Adi sarva dravyone avagAhanA ApavAnA svabhAvavALuM AkAzAstikAya dravya batAvela che. pudgala dravya rUpI che. pudgala dravya cAra prakAranuM che. skaMdha, deza, pradeza ane paramANurUpe cAra prakAranA jANavA. vastutaH pudgala skaMdharUpe paNa anaMtA che, topaNa te sarva skaMdhone "skaMdha' zabdathI grahaNa karela che, ane te skaMdhano eka bhAga tene dezathI grahaNa karela che ane skaMdhamAM rahelo sauthI nAno aMza tene pradezathI grahaNa karela che, ane skaMdhathI pRthagubhUta avasthAmAM rahela nAnAmAM nAno avibhAjya aMzarUpa pradeza tene paramANuthI grahaNa karela che, tethI pudgalane cAra prakAranA kahela che. vAstavika rIte paramANu paNa saMkhyAthI anaMtA che ane skaMdho paNa saMkhyAthI anaMtA che, ane skaMdhonA deza ane pradezo skaMdhathI pRthagu nathI. fl9-10| For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-11 43 avataraNikA : gAthA-9-10mAM pAMca ajIva dravyo batAvyAM ane dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyano svabhAva batAvyo ane pudgalano svabhAva zuM che, te batAvyuM nahi, paraMtu pudgalanA cAra bhedo batAvyA. have pudgalano svabhAva batAvavA arthe pugalanuM lakSaNa kare che - gAthA - sabaMdhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a / vana gaMdha rasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM / / 11 / / gAthArtha : zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, Atapa, varNa, gaMdha, rasa ane sparza pugalonuM lakSaNa che. ||11|| bhAvArtha ahIM lakSaNa eTale lakSyano jenAthI bodha thAya te lakSaNa. A arthathI vicArIe to zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA ane Atapa e pudgalanuM lakSaNa che. tethI e prApta thAya ke sarva pudgala zabdarUpa nathI, paNa je zabdarUpa dekhAya te pudgala che tevo nirNaya karI zakAya che. tethI zabdathI mAMDIne Atapa sudhInA lakSaNavALA A pudgalo che, tema nirNaya karI zakAya che. vaLI, lakSyamAtramAM rahetA hoya ane alakSyathI lakSyanI vyAvRtti kare te lakSaNa kahevAya, ane AvuM lakSaNa avyApti, ativyApti ane asaMbhavadoSathI rahita hoya che. jo lakSaNano Avo artha karIe to pudgalamAtramAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza rahela che. AnAthI e phalita thAya ke eka svataMtra paramANuthI mAMDIne anaMta paramANunA dareka skaMdhamAM avazya varNAdi cAre lakSaNo hoya che. Ama, zabdAdi che ane varNAdi cAra ema kula dasa lakSaNo dvArA pudgala dravya anya dravya karatAM juduM che, teno bodha thAya che. "pudgala" zabdanI vyutpatti e che ke jemAM pUraNa ane For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 navatattva prakaraNa | gAthA-11, 12-13 galana thAya. pudgalanA banelA skaMdhomAM navA navA paramANunuM pUraNa thatuM hoya che, ane te kaMdhomAMthI keTalAka paramANunuM galana paNa thatuM hoya che. tethI pUraNa ane galananA svabhAvavALAM pudgalo che, ane paramANu koIka skaMdhamAMthI judo thaIne galananA svabhAvavALo hoya che ane paramANu koIka skaMdha sAthe saMlagna thAya tyAre te pUraNanA svabhAvavALo hoya che, paraMtu svataMtra rIte paramANu paDelo hoya tyAre te paramANumAMthI koI vastunuM galana ke pUraNa thatuM nathI. vaLI, kayaNuka arthAt be paramANuonA skaMdhanuM anya skaMdho sAthe saMlagna na thatuM hoya, ke anya paramANu vartamAnamAM tenI sAthe pUraNa na pAmatA hoya, ke anya koI paramANu te dvacakSukamAMthI galana na pAmato hoya to te kacaNukamAM pUraNa-galananI kriyA vartamAnamAM prApta nathI, topaNa te yaNukamAM kyAreka anya paramANu saMlagna thAya che, tyAre pUraNa kriyA thAya che ane te yaNukamAMthI koIka paramANu chUTo paDe tyAre galanakriyA paNa thAya che. A rIte upara uparanA skaMdhomAM paNa yathAyogya pUraNa-galananI kriyA jANavI, ane cakSuthI dekhAtA je pulo che te sarva anaMta paramANunA kaMdho che, ane temAM satata pUraNa-galananI kriyA cAlu ja hoya che, arthAt keTalAka paramANu Adi te pudgalamAM praveza pAmatA hoya che to keTalAka paramANu Adi te pudgalamAMthI chUTA paNa thatA hoya che. tethI dekhAtA sarva kaMdhomAM pUraNa-galana kriyA satata cAlu hoya che. jyAre pugala sivAya dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ke jIva dravya te sarvamAM pUraNa-galana kriyA nathI, paraMtu te sarva dravyo akhaMDa svataMtra dravyo che. phakta dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya A traNe eka eka dravya che ane akhaMDa dravya che, ane jIva dravya anaMtA che ane dareka jIva asaMkhyAta Atmapradezayukta eka akhaMDa dravya che. 11 avataraNikA : gAthA-9-10mAM pAMca ajIva dravyo batAvyAM. temAM kALa zuM che te batAvatAM pUrve eka muhUrtamAM AvalikArUpa kALanI saMkhyA keTalI che te batAve che - For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatarU prakaraNa / gAthA-12-13 45 gAthA : egA koDi satasaTThi, lakkhA sattahuttarI sahassA ya / do ya sayA solahiyA, AvaliyA igamuhuttammi / / 12 / / gAthArtha : eka muhUrta eTale 48 miniTarabe ghaDI. jenI aMdara 16777216 AvalikA hoya che. ll1rI avataraNikA : kALa zuM che, te batAve che - gAthA :samayAvalI muhuttA, dIhA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliyA sAgara, ussappiNisappiNI kAlo / / 13 / / gAthArtha : samaya, AvalikA, muhUrta, divasa, pakSa, mAsa, varSa, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNIrUpa kALa kahevAyo che. ll13 bhAvArtha - samayaH gati pariNAmane pAmela paramANu maMdagatithI eka AkAzapradezathI anya AkAzapradezamAM jAya teTalA kALane 'samaya' kahe che. A "samaya" kALano sauthI sUkSma vibhAga che, jeno bheda paDato nathI. AvalikA asaMkhyAta samayono samudAya te AvalikA che. muhUrta pUrvagAthAmAM batAvyuM te pramANe 19777213 AvalikAnuM eka muhUrta hoya che. divasaH 30 muhUrtano eka divasa thAya che. pakSa: 15 divasano pakSa thAya che. For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 navatatva prakaraNa | gAthA-12-13, 14 mahino : be pakSano eka mahino thAya che. varSa: bAra mahinAnuM eka varSa thAya che. A rIte samayathI mAMDIne eka varSa sudhInA kALanI maryAdA batAvI. vizeSa prakAranI kALanI gaNanA mATe palyopama vagerethI kALanI gaNanA karAya che. palyopama : palyopama eTale asaMkhyAta varSono samudAya=vizeSa prakAranA pyAlAthI gaNanA karAyela varSonI saMkhyAvALuM kAlamAna. sAgaropama : eka koDane eka kroDa vaDe guNavAthI je saMkhyA Ave tene 10 vaDe guNavAthI 10 koTAkoTI thAya ane 10 koTAkoTI palyopamano eka sAgaropama thAya. utsarpiNI-avasarpiNI kALaH 20 koTAkoTI sAgaropama pramANa. A rIte samayathI mAMDIne utsarpiNI-avasarpiNI sudhI kALanI saMkhyAnI gaNanA batAvI. te sivAya kALaviSayaka anya koI spaSTatA prastuta graMthamAM karela nathI. vastutaH ajIva dravyamAM kALatattvanI gaNanA tattvArtha sUtramAM karI nathI, paraMtu eka mata kALane ajIva dravya tarIke svIkAre che, tema tattvArtha sUtramAM kahela che. dharmAstikAya Adi jema svataMtra dravya che tema kALa nAmanuM koI svataMtra dravya nathI, paraMtu anaMtakALa pasAra thayo teno bodha karavA arthe kALane upacArathI dravya kahela che, ema upAdhyAyajI mahArAja ane zrI siddhasenadivAkarasUrie kahela che, ane te anusAra dharmAstikAya Adi anya ajIva dravyonI jema kALa nAmanuM koI dravya nathI. paraMtu vyavahAramAM divasa-rAta vagerenI gaNanAmAM kALa upayogI che. tethI upacArathI kALane dravya tarIke zvetAMbaramatamAM svIkAravAmAM Ave che. II12-13 avataraNikA : jIvadravyanuM ane ajIvadravyanuM svarUpa atyAra sudhI batAvyuM. have bAra dvArothI jIva-ajIva viSayaka vicAraNA karavA mATe te dvAronAM nAmo batAve che - For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-14 47 gAthA : pariNAmi jIva muttaM, sapaesA ega khitta kiriyA ya / NiccaM kAraNa kattA, savvagaya iyara appavese / / 14 / / gAthArtha : pariNAmI, jIva, mUrta, sapradezI, eka, kSetra, kriyA, nitya, kAraNa, kartA, sarvagata Itara-pariNAmI AdithI mAMDIne sarvagata sudhIthI Itara arthAt apariNAmI, ajIva, amUrta, apradezavALA, aneka, kSetrI, amriA , anitya, akAraNa, arjA, asarvagata, ane apravezI. II14ll bhAvArtha : pUrvamAM jIva dravya ane pAMca bhedavALuM ajIva dravya batAvyuM, tethI kula cha dravyanI prApti thaI. have te cha dravyamAM kayuM dravya pariNAmI che ane kayuM apariNAmI che, teno vicAra karavAthI te dravyano vizeSa bodha thAya che, tema kayuM dravya jIva che, mUrta che Adi bAra dvArothI vicAraNA karavAthI dareka dravyano vizeSa bodha thAya che. te A rIte - pariNAma-apariNAmI pariNAmI eTale eka avasthAmAMthI anya avasthAmAM javuM arthAt dravyarUpe sthira rahIne eka bhAvamAMthI anya bhAvane pAmavuM te pariNAmI. jainazAsananI dRSTie dareka padArtha utpAda, vyaya, dhrauvyayukta kahevAyo che. tethI paramArthathI dharmAstikAya Adi sarva dravyo pariNAmI che. Ama chatAM dRSTa vyavahAramAM jIva ane pudgalanA pariNAmo dekhAya che. tethI vyavahArathI pudgala dravya ane jIvadravyane pariNAmI kahevAmAM Ave che, ane dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya traNa dravyo sadA eka avasthAmAM prApta thatA hovAthI apariNAmI kahevAya che. kALa eka samayAtmaka che, tethI vartamAna kSaNamAtra rUpa che, tethI kALane paNa pariNAmI kahI zakAya nahi. dareka vastu dravyarUpe dhruva che ane paryAyarUpe eka paryAyane choDIne anya For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 navatattva prakaraNa | gAthA-14 paryAyarUpe thAya che. tethI dharmAstikAya Adi dareka dravya dravyarUpe sthira che ane paryAyarUpe eka paryAyane choDIne anya paryAyarUpe thAya che, mATe pariNAmI che. vyavahAranaya sthUladaSTithI jonAra che. jema bhamaro kALA raMgano dekhAya che, tethI vyavahAranaya bhamarAne kALA varNano svIkAre che. te rIte koI padArthamAM vidyamAna pariNAmathI pariNAmAMtaranI prApti dekhAya tene joIne A padArtha pariNAmI che tema vyavahAranaya kahe che. jema meLavaNa nAkhela dUdha dahIMrUpe pariNAmAMtara pAme che tene joIne dUdhane pariNAmI svIkAre che. vaLI, nizcayanaya sUkSmadRSTithI jonAra che. jema bhamaro kALo hovA chatAM audArikarUMdhamAM pAMca varNa che tethI nizcayanaya bhamarAne pAMca varNavALo svIkAre che. te rIte koI padArthamAM anya pariNAma thato dekhAto na hoya topaNa taTsadaza anya pariNAma pratikSaNa thAya che ema sUkSmadaSTithI joIne svIkAre che. tethI siddhamAM gayelA AtmAomAM siddhaavasthAnI prApti pachI koI anya pariNAma thato nahi dekhAto hovA chatAM paNa pratikSaNa temane anubhavAto sukhano pariNAma pUrvasadaza anyANano sukhano anubhava che. mATe pariNAmAMtara che tema nizcayanaya svIkAre che. vaLI, dharmAstikAya Adi dravyomAM eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM jAya tevo vyakta pariNAma nathI, tethI vyavahAranaya dharmAstikAya Adi dravyone pariNAmI svIkArato nathI, topaNa nizcayanayanI dRSTithI jIva ane pudgala dravyone pratikSaNa gatimAM sahAya karavAne anukULa pariNAma dharmAstikAya AdimAM varte che. tethI nizcayanayanI dRSTithI dharmAstikAya Adi dravyo pariNAmI che. jema - vartamAnamAM amuka jIvane ke pudgalane dharmAstikAya gatisahAyamAM kAraNa banyuM, ane uttaramAM jyAre jIva ane pudgala sthira pariNAmavALA thAya che tyAre te jIva ane pulane AzrayIne gatisahAyanA pariNAmano abhAva dharmAstikAyamAM prApta thAya che. tethI te te jIva ane pugalane AzrayIne gatisahAyanA pariNAmavALA thavuM ane te te jIvane ane pudgalane AzrayIne For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-14 49 gatisahAyanA pariNAmanA abhAvavALA thavuM e rUpa pariNAmano pravAha dharmAstikAyamAM sadA cAle che. tethI dharmAstikAya dravya paNa pariNAmI che. te rIte ja adharmAstikAya ane AkAzAstikAya viSe jANavuM. jIva-ajIvaH cha dravyomAM cetana pariNAmavALuM Atmadravya jIva che ane je cetana pariNAmavALuM dravya nathI, tevAM dharmAstikAya Adi sarva dravyo ajIva che. mUrta-amUrta H jenAmAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza hoya te mUrta kahevAya. pudgala dravyamAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza che mATe mUrta che, ane zarIravALo AtmA AtmArUpe amUrta hovA chatAM dehanI sAthe ke karmanI sAthe kathaMcit ekameka bhAvane pAmelo hovAthI kathaMcit mUrti che. siddhanA jIvo sarvathA amUrta che. pugalanI sAthe ekameka thayelA evA AtmAne kathaMcituM mUrta kahevAya che; kema ke te avasthAmAM te mUrta che ema pratIta thAya che. tema AtmA sAthe ekamekabhAvane pAmela evAM dehanAM pudgalo ke karmanAM pugalone amUrta kahI zakAya nahi; kema ke te avasthAmAM paNa te pudgalo amUrtarUpe pratIta nathI; phakta dehanA ane karmanA pudgala sAthe ekamekabhAvane pAmelA evA AtmAnA amUrta svabhAvano karmanAM pudgalamAM ke dehanA pudgalamAM upacAra karIne upacArathI karmanAM pudgalone ke dehanAM pudgalone amUrta kahI zakAya. sapradeza-apradezI : je skaMdhanA aneka pradezo hoya te pradezI kahevAya, ane jenA koI pradezo na hoya te apradezI kahevAya. pradeza eTale skaMdhano sauthI nAnAmAM nAno avibhAjya aMza, jeno vibhAga kevaLajJAnamAM paNa thato nathI. te pradeza skaMdhathI chUTo paDe tyAre paramANuM kahevAya che. dharmAstikAya ane adharmAstikAya e be dravyo sapradezI che, ane tenA pradezo saMkhyAthI asaMkhyAta che. AkAzAstikAya dravya paNa sapradeza che, ane tenA pradezo anaMta che ane dareka jIvadravya paNa sapradeza che. dareka jIvadravyanA pradezo asaMkhyAta che. dareka jIvadravyanA pradezonI saMkhyA ane dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA pradezonI saMkhyA samAna che. be paramANunA skaMdhathI mAMDIne anaMtA paramANunA banelA skaMdho sapradeza che ane paramANu apradezI che; kema ke paramANu skaMdha nathI. kALa eka samayAtmaka che ane te samaya nAza thayA pachI bIjo samaya Ave che, tethI kALa apradeza che. For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ To navatatva prakaraNa | gAthA-14 eka-aneka dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya dareka eka eka dravya che; jIva aneka che=saMkhyAthI anaMtA che; pudgalo paNa aneka che=saMkhyAthI anaMtA che. kSetra-kSetrI kSetra eTale bIjAne potAnAmAM rahevAnuM sthAna Ape che. kSetrI eTale je kSetramAM rahe paraMtu bIjAne potAnAmAM rahevAnuM sthAna nathI ApatAM te. dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa kSetrI che; AkAzAstikAya kSetra che. AkAzAstikAya anya sarva dravyone potAnAmAM rahevAnuM sthAna Ape che, tethI AkAzadravya kSetra che. AkAza sivAyanAM sarva dravyo AkAzamAM rahe che, mATe AkAza sivAyanAM sarva dravyo kSetrI che. kriyA-akriyA : kriyA eTale eka sthAnamAMthI anya sthAnamAM gamana. akriyA eTale je sthAnamAM che te sthAnamAMthI anya sthAnamAM gamanano sadA abhAva. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNa dravyo akriyAvALA che, jIvadravya ane pudgaladravya kriyAvALA che, kALa akriya che. nitya-anitya nitya eTale sadA jenI prApti hoya te. anitya eTale jenI sadA prApti na hoya te. utpAda, vyaya ane dhrauvyayukta sat, e prakAranuM satunuM lakSaNa hovAthI jagatamAM je vidyamAna che, te sarva dravyo dravyathI nitya che ane paryAyathI anitya che. tethI kayAM dravyo nitya che ane kayAM dravyo anitya che, tevo vibhAga thAya nahi, topaNa skUla vyavahArathI je dravyomAM koI parivartana na dekhAtuM hoya te dravyone nitya kahevAya che, ane skUla vyavahArathI je dravyomAM parivartana dekhAtuM hoya te dravyone anitya kahevAya che. te dRSTine sAme rAkhIne ahIM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyane nitya kahela che; pudgala ane jIvadravyane anitya kahela che; kALane nitya kahela che; kema ke kALa vartamAna-bhUta ane bhaviSyarUpa sadA prApta che. vastutaH koI pudgaladravya ke jIvadravya, nAza pAmatuM nathI, paraMtu sadA che; Ama chatAM pudgaladravya ghaDIka skaMdharUpe bane che ane ghaDIka paramANurUpe vIkharAya che. te apekSAe pudgaladravya anitya che; ane jIvadravya saMsAra avasthAmAM ghaDIka manuSyarUpe to ghaDIka devarUpe thAya che. A rIte jIvadravya cAra gatirUpe For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-14 pa1 pariNAma pAme che, mATe jIvadravya anitya che. kAraNa-akAraNa : dharmAstikAya gatimAM sahAyaka nimitta kAraNa che, adharmAstikAya sthitimAM sahAyaka nimitta kAraNa che, AkAzAstikAya kAraNa nathI, phakta sarva dravyane avagAhanA Ape che. pudgalanA skaMdho pratye pudgalanA avayavo upAdAnakAraNa che, ane jIvanI zarIranI niSpatti AdimAM pudgala kAraNa che. jIva kartArUpe kAraNa hovA chatAM anya rIte kAraNa nathI, mATe akAraNa che. kALa padArthonA parAvartanamAM nimitta kAraNa che. kartA-akartA : dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pulAstikAya kartA nathI, paraMtu akartA che; ane jIva deha Adino kartA che ane aMte zuddha svabhAvano paNa kartA che; ane kALa akartA che. sarvagata-dezagata : dharmAstikAya, adharmAstikAya cauda rAjaloka pramANa saMsthAnavALA che, tethI dezagata che. AkAzAstikAya sarvagata che; kema ke AkAzano koI dizAmAM aMta nathI. pudgalAstikAya cauda rAjalokamAM rahela che, tethI dezagata che. pudgala dravyanA skaMdho to cauda rAjalokamAM paNa te te dezamAM rahe che, tethI te te skaMdhone AzrayIne paNa pudgalAstikAya dezagata che, ane paramANu eka AkAzapradezamAM rahe che, tethI paramANune AzrayIne paNa pudgalAstikAya dezagata che. jIvAstikAya cauda rAjaloka aMtargata rahela che, tethI dezagata che, ane te te jIva svadehapramANa che, tethI cauda rAjalokanA paNa eka dezamAM rahe che, tethI te te jIvane AzrayIne paNa jIvAstikAya dezagata che. kALa aupacArika dravya che ane upacArathI aDhI dvIpa pramANa vyavahAra kALa che, tethI te apekSAe kALa dezagata che. pravezI-apravezIH sarva dravyo ekabIjAnA svarUpamAM praveza pAmatAM nathI, tethI chae dravyo apravezI che. jIva ane pudgala kathaMcit ekabIjAnI sAthe ekameka bhAva Ape che, te apekSAe saMsArI jIvo pudgalanA svarUpanI sAthe kathaMcit ekatvabhAvane pAmelA che. tethI pudgala ane jIvane paraspara pravezI paNa svIkArI zakAya. ll14TI For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para navatatva prakaraNa | gAthA-15-16 (3) "puNyatattva"nuM varNana (gAthA-15 thI 17) avataraNikA : gAthA-1mAM navatatvanAM nAmo batAvyAM. tyArapachI jIvatatva ane ajIvatattvanuM varNana atyAra sudhI karyuM. have puNyatattvane batAvavA arthe tenA bhedo gAthA-15 thI 17 sudhI batAve che - gAthA - sA uccagoa maNuduga, suraduga paMciMdijAi paNadehA / AititaNUNuvaMgA, AimasaMghayaNasaMThANA / / 15 / / vanacaukkAgurulahu, paraghA ussAsa Ayavujjo / subhakhagainimiNatasadasa, suranaratiriAu titthayaraM / / 16 / / gAthArtha - zAtAvedanIya, uccagotra, manuSyadvika, suraddhika, paMcendriya jAti, pAMca deha, prathama traNa zarIranAM upAMgo, prathama saMghayaNa ane prathama saMsthAna. ll15ll varNacaturka, agurulaghu, parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udhota, zubha vihAyogati, nirmANa, kasadazaka, deva-manuSya ane tiryaMcanuM AyuSya, tIrthakaranAmakarma. A beMtAlIsa puNyaprakRti che. ll16ll bhAvArtha :puNyaprakRtinA betAlIsa bhedo A pramANe che : (1) zAtA vedanIya - madhanA cATavAnA jevuM zAtAvedanIya che ane zAtAvedananA kAraNabhUta evuM je karma te zAtAvedanIyakarma che. (2) uccagotra - uccajAti ane uccakuLanI prAptinuM kAraNa evuM je karma te uccagotrakama che. (3) manuSyagatinAmakarma - manuSyabhavamAM manuSyaparyAyanI prAptinuM kAraNa bane tevuM je karma te manuSyagatinAmakarma che. For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-15-16 pa3 (4) manuSyaAnupUrvanAmakarma - be samayAdi vigrahathI bhavAMtaramAM manuSyabhavamAM jatA jIvane anuzreNIthI niyata evI gamananI pravRtti je karmathI thAya te manuSyaAnupUrvInAmakarma che. (5) devagatinAmakarma - devabhavamAM devaparyAyanI prAptinuM kAraNa bane te karma devagatinAmakarma che. (9) devaAnupUrvI - be samayAdi vigrahathI bhavAMtaramAM devabhavamAM jatA jIvane anuzreNIthI niyata evI gamananI pravRtti je karmathI thAya te devaAnupUrvanAmakarma che. (7) paMcendriyajAtinAmakarma:- paMcendriyajAti zabdathI abhivyakta thAya tevA paryAya vaDe karIne jIvanI je utpatti che te paMcendriyajAti che ane te jAtinuM kAraNa evuM je karma te paMcendriyajAtinAmakarma che. (8) dArikazarIranAmakarma :- audArika vargaNAnAM pudgalo grahaNa karIne jIva je zarIra banAve che te zarIranI niSpattimAM nimitta kAraNa evuM ja karma te audArikazarIranAmakarma che. (9) vaikriyazarIranAmakarma :- vaikriya vargaNAnAM pugalone grahaNa karIne jIva je zarIra banAve che, te zarIranI niSpattimAM nimitta kAraNa evuM je karma te vaikriyazarIranAmakarma che. (10) AhArakazarIranAmakarma - cauda pUrvadhara evA sAdhu potAnA saMzayanA nivartana arthe mahAvideha Adi kSetramAM javA arthe AhAraka vargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne je zarIra banAve che, te zarIranI niSpattimAM kAraNa evuM ja karma te AhArakazarIranAmakarma che. (11) tejasazarIranAmakarma :- jIva vaDe audArika Adi zarIra banAvavA mATe je pudgalo grahaNa karAya che te pudgalone te zarIrarUpe pariNamana pamADavAmAM nimitta kAraNa taijasa zarIra che. tejasavargaNAnAM pugalo grahaNa karIne jIva je zarIra banAve te zarIranI niSpattimAM nimitta kAraNa evuM je karma te taijasazarIranAmakarma che. For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 navatatva prakaraNa| gAthA-15-16 (12) kArmaNazarIranAmakarma - jIva sAthe ekamekabhAvane pAmelA evA je karmono samUha te kArmaNazarIra che, ane adhyavasAyathI jIva je karmo bAMdhe che, te karmone AtmA sAthe ekameka karavA arthe je pudgalone jIva grahaNa kare che, te kArmaNavargaNAnAM pudgalo che, ane kArmaNavargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne jIva potAnA vIryavyApArathI ane potAnA adhyavasAyathI je karma bAMdhe che, te sarva karmanAM pudgalone grahaNa karavAmAM nimitta kAraNa evuM je karma te kArmaNazarIranAmakarma che. (13) dArikazarIrasaMgopAMganAmakarma (14) vekriyazarIrasaMgopAMganAmakarma ane (15) AhArakazarIrasaMgopAMga nAmakarma. karmagraMthanA mata pramANe aMga, upAMga ane aMgopAMga e traNa bhedathI aMgopAMganAmakarma vibhakta che, ane tattvArthabhASyanA mata pramANe aMga ane upAMga e be ja bhedathI aMgopAMganAmakarma vibhakta che. A aMgopAMganAmakarma dArika zarIra, vaikriya zarIra ane AhArakazarIrane AzrayIne traNa bhedavALuM tattvArtha ane karmagraMthanA mata pramANe samAna che. karmagraMthanA mata pramANe - aMgopAMga=aMga, upAMga ane aMgopAMga. tene pedA karAvanAruM je karma te aMgopAMganAmakarma che. temAM aMgane pedA karAvanAruM karma te aMganAmakarma che, tenAthI zira, udara Adi aMgo pedA thAya che, ane te aMgonA avayavabhUta AMgaLI Adi upAMgo che, tene pedA karAvanAruM karma te upAMganAmakarma che, ane AMgaLI AdimAM je parva-rekhA Adi che te aMgopAMga che, ane tene pedA karAvanAruM karma te aMgopAMganAmakarma che. audArika, vaikriya ane AhAraka traNe zarIranI niSpattimAM racAtAM aMga, upAMga ane aMgopAMganI racanAmAM aMgopAMganAmakarma kAraNa che. audArika Adi zarIramAM vyApIne taijasa ane kArmaNa zarIra raheluM che ane tenAM aMgaupAMga nathI. mATe tene AzrayIne aMgopAMganAmakarma nathI. tattvArthasUtra adhyAya-8, sUtra-12nA bhAgamAM aMgopAMganAmakarma A pramANe For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa navatatva prakaraNa | gAthA-15-16 aGgopAGganAma trividham / tadyathA-audArikAGgopAGganAma, vaikriyazarIrAGgopAGganAma, AhArakazarIrAGgopAGganAma / punarekaikamanekavidham / tadyathAaGganAma tAvat zironAma, uronAma, pRSThanAma, bAhunAma, udaranAma, pAdanAma / upAGganAmAnekavidham / tadyathA-sparzanAma, rasanAma, ghrANanAma, cakSurnAma, zrotranAma / / (tattvArthasUtra 3. 8, sU. 22, mAga) aMganAmakarma ane upAMganAmakarmanA avAMtarabhedo nIce pramANe che. (1) aMganAmakarma :- zironAmakarma, uronAmakarma, pRSTha(pITha)nAmakarma, bAhunAmakarma, udaranAmakarma ane pAdanAmakarma, e aMganAmakarmanA bhedo che. (2) upAMganAmakarma - sparzanAmakarma, rasanAmakarma, ghANanAmakarma, cakSunAmakarma ane zrotranAmakarma, A upAMganAmakarmanA bhedo che. (16) vajaRSabhanArA saMghayaNa :- zarIranAM pudgalo je karmanA udayathI vaja RSabhanArA jevA daDha niSpanna thAya te vajaRSabhanArAcasaMghayaNanAmakarma che. vajaHkhIlo. RSabha=pATo, nArAca=banne hADakAMono markaTabaMdha. be hADakAMo ekabIjA sAthe markaTathI baMdhAyelA hoya, tenA upara hADakAMno pATo hoya ane be hADakAMne paraspara joDavA mATe tenA upara hADakAMno khIlo hoya evA sAMdhAvALA zarIranI racanA je karmanA udayathI thAya te vajaRSabhanArAcasaMghayaNanAmakarma che. (17) samacaturaasaMsthAnanAmakarma - viziSTa avayavanI racanA svarUpa zarIranI AkRtivALA jIvo jenA vaDe thAya te saMsthAnanAmakarma. temAM prathama saMsthAna puNyaprakRtinA udayathI prApta thAya che. je AkRtimAM sarakhA cAra khUNA hoya te samacaturasasaMsthAna. (18 thI 21) varNacatuSka - jIvane prApta thayelA zarIramAM zveta, rakta ane pIta e traNa varNa, gaMdhamAM surabhigaMdha, rasamAM Amla, madhura ane kaSAya e traNa rasa, ane sparzamAM laghu, mRdu, uSNa ane snigdha e cAra sparza puNyaprakRtinA udayathI prApta thAya che. puNyaprakRtimAM zubhavarNa, gaMdha, rasa ane sparzamAM A rIte avAMtara agiyAra puNyaprakRtiono samAveza thAya che. For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 navatattva prakaraNa | gAthA-15-16 (22) agurulaghunAmakarma - agurulaghunAmakarmanA udayathI jIvanuM zarIra guru paNa nahi ane laghu paNa nahi evuM samatola thAya che. ekAMte potAnuM zarIra guru hoya to pote potAnuM zarIra vahana karI zake nahi, ane ekAMte potAnuM zarIra laghu hoya to vAyu Adi vaDe haraNa karAtuM potAnuM zarIra sthira dhAraNa karI zake nahi. AvuM samatola zarIra niSpanna thavAmAM je karma kAraNa che te agurulaghunAmakarma. (23) parAghAtanAmakarma - bIjAono parAbhava kare athavA bIjAthI parAbhava na pAme te parAghAta, ane te parAghAtane anukULa evuM je karma te parAghAtanAmakarma. parAghAtanAmakarmanA udayathI jIva koInAthI parAbhavane pAmato nathI ane pote bIjAono parAbhava karI zake che. (24) ucchavAsanAmakarma :- jIva ucchavAsa levA mATe zvAsozvAsavargaNAnAM pudgalone grahaNa kare che, te grahaNa karavAmAM nimitta kAraNa evuM je karma te ucchavAsanAmakarma che. (25) AtapanAmakarma - sUrya vimAnamAM rahelA ekendriya jAtivALA evA ratnane, anuSNa evuM paNa zarIra uSNa prakAzavALuM je karmanA udayathI prApta thAya te AtapanAmakarma che. (26) udyotanAmakarma :- prathama karmagraMthanI zrI devendrasUrijInI TIkA pramANe artha A pramANe che - caMdranA vimAnamAM rahetA ekendriya jAtivALA evA ratnone je karmanA udayathI zItala prakAzavALuM zarIra prApta thAya te udyotanAmakarma che. sAdhunA uttaravaikriyazarIramAM ane devonA uttarakriyazarIramAM, caMdra, graha Adi jyotiSkamAM ane viziSTa ratno ke auSadhi vageremAM anuSNa prakAzAtmaka udyota hoya che, je udyotanAmakarmanuM kArya che. (27) zubhavihAyogatiH- je karmanA udayathI cAlavAnI paddhati ramya thAya te zubhavihAyogatinAmakarma che. (28) nirmANanAmakarma :- je nAmakarmanA udayathI zarIranI racanAkALamAM aMgaupAMganuM niyatasthAnamAM vyavasthApana thAya te nirmANanAmakarma che. A nirmANanAmakarmane sUtradhAra jevuM kahevAmAM Ave che=jema nATakamAM sUtradhAra For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-1pa-16, 17 pAtrone yathAsthAna yojana kare che tema A karma aMgaupAMgane yathAsthAna yojana kare che tethI sUtradhAra jevuM kahevAmAM Ave che. (29 thI 38) trasadazaka:- have pachInI gAthA-17mAM pRthaka rIte batAvela che. (39 thI 41) devanuM AyuSya, manuSyanuM AyuSya ane tiryaMcanuM AyuSya :beDImAM nAkhelo puruSa chUTavA icche topaNa chUTI zake nahi, tema AyuSyakarma jIvane beDImAM nAkhavA jevuM kArya kare che. je karmanA udayathI devanuM AyuSya, manuSyanuM AyuSya ke tiryaMcanuM AyuSya prApta thAya te devaAyuSyakarma, manuSyaAyuSyakarma ke tiryaMcaAyuSyakarma kahevAya che. (42) tIrthaMkaranAmakarma - je nAmakarmanA udayathI tIrthakarano AtmA dharmatIrthanI sthApanA kare che te tIrthaMkaranAmakarma che. tIrthaMkaranAmakarmanA udayathI jIva traNa bhuvanamAM paNa pUjya thAya che. tIrthakara nAmakarmano vipAka kevaLajJAna utpanna thayA pachI thAya che. ll15-16 avataraNikA : pUrvanI be gAthAmAM beMtAlIsa puNyaprakRti batAvela, jemAM trasadazakane grahaNa karela. tethI have trasadazakamAM kaI daza prakRti che, te batAve che - gAthA : tasa bAyara pajjattaM, pattea thiraM subhaM ca subhagaM ca / sussara Aijja jasaM, tasAidasagaM imaM hoi / / 17 / / gAthArtha : basanAmakarma, bAdaranAmakarma, paryAtanAmakarma, pratyekanAmakarma, sthiranAmakarma, zubhanAmakarma, subhaganAmakarma, susvaranAmakarma, AdeyanAmakarma ane yazanAmakarma A trasAdi dazaka che. [1] bhAvArthatrasadazakanI dasa prakRti A pramANe che - For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-17 (29) trasanAmakarma :- garamI AdithI vihvaLa thayelA jIvo vivakSita sthAnathI udvega pAmIne chAyAdinA sevana mATe sthAnAMtara kare te trasajIvo kahevAya, ane trasapaNAnI prAptinuM kAraNa evuM je karma te trasanAmakarma che. (30) bAdaranAmakarma :- bAdaranAmakarmanA udayathI jIvo sthUla zarIravALA thAya che. bAdarapaNuM ahIM cakSugrAhyapaNArUpe iSTa nathI; kema ke bAdara evA pRthvIkAya AdinA eka eka zarIra cakSugrAhya nathI, paraMtu bAdaranAmakarmano vipAka jIvamAM che; kema ke bAdaranAmakarma jIvavipAkI prakRti che, paraMtu pudgalavipAkI nathI. tethI bAdaranAmakarma jIvano koIka bAdara pariNAma pedA kare che. 58 vaLI, bAdaranAmakarma jIvavipAkI che, chatAM paNa zarIranA pudgalamAM paNa kaMIka bAda25NAnI abhivyakti batAve che. tethI bAdaranAmakarmavALA pRthvIkAya AdinAM ghaNA zarIronAM samUhanuM cakSuthI grahaNa thAya che, ane sUkSmanAmakarmavALA ghaNA paNa pRthvIkAya AdinA zarIronuM cakSuthI grahaNa thatuM nathI. (31) paryAptanAmakarma :- je karmanA udayathI jIva svayogya paryApti avazya pUrI kare te paryAptanAmakarma. (32) pratyekanAmakarma :- je karmanA udayathI dareka jIvane pRthag pRthag zarIra prApta thAya te pratyekanAmakarma. (33) sthiranAmakarma :- je karmanA udayathI dAMta, mastaka AdinAM hADakAM ane grIvAdi avayavo nizcala thAya te sthiranAmakarma. (34) zubhanAmakarma :- je karmanA udayathI nAbhinI u52nA avayavo zubha thAya te zubhanAmakarma. (35) subhaganAmakarma :- je karmanA udayathI anaupakArI evo paNa te puruSa sarvane priya thAya te subhaganAmakarma. (36) susvaranAmakarma :- je karmanA udayathI mAdhurya guNathI alaMkRta sukhane denAro dhvani thAya te susvaranAmakarma. (37) AdeyanAmakarma :- je nAmakarmanA udayathI jIvanAM vacano badhA lokone grAhya thAya che arthAt AdeyanAmakarmavALo puruSa je kAMI bole che te badhAne For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-17, 18-19 svIkRta thAya che, ane tenA darzana sAthe ja loko abhyasthAna Adi=UbhA thavuM, hAtha joDavA vagere kare che, te AdeyanAmakarma che. (38) yazakIrtinAmakarma :- je karmanA udayathI yaza ane kIrti thAya te yazakIrtinAmakarma che. tyAM sAmAnyathI tapa, zaurya, tyAgAdithI upArjita yaza vaDe lokomAM je zlAghA thAya=prazaMsA thAya, te yazakIrtinAmakarma che. A rIte trasadazaka puNyaprakRti che. I1LA (4) "pApatattva"nuM varNana (gAthA-18 thI 20) avataraNikA - pUrvanI traNa gAthA-15 thI 17mAM puNyatatvanuM varNana karela. have gAthA18 thI 20mAM pApatatvanuM varNana kare che - gAthA : nANaMtarAyadasagaM, nava bIe nIasAya micchattaM / thAvaradasa-nirayatigaM, kasAya paNavIsa tiriyadugaM / / 18 / / igabiticaujAIo, kukhagai uvaghAya huMti pAvassa / apasatthaM vanacaU, apaDhamasaMghayaNasaMThANA / / 19 / / gAthArtha : jJAnAMtarAyadazaka pAMca jJAnAvaraNIya ane pAMca aMtarAyakarma ema dasa prakRtio, nava bIjA karmanI darzanAvaraNIya karmanI nava prakRtio, nIca ane azAtA-nIca gogakarma ane azAtAvedanIyakarma, mithyAtvamohanIyakarma, sthAvaradazaka, narakanika, kaSAyanI pacIsa prakRtio ane tiryaMcaddhika. 18 ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya jAtio, azubha vihAyogati, upaghAta, aprazasta varNacatuSka, prathama sivAyanAM pAMca saMghayaNa ane prathama sivAyanAM pAMca saMsthAna pApanI prakRtio che. ll19II For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 navatatva prakaraNa | gAthA-18-19 bhAvArtha :pApaprakRtinA vyAsI bheda che, te A pramANe :(1 thI 5) jJAnAvaraNIya karmanI pAMca prakRti - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e pAMca bhedavALuM jJAna che. jJAnAvaraNIyakarmanA udayathI jIvanuM jJAna maMdamaMdatara thAya che. tethI prakAzane AvaraNa karanAra paDadAnI upamAvALuM pAMca jJAnane AvaranAruM pAMca prakAranuM jJAnAvaraNIyakarma che. je A pramANe : (1) matijJAnAvaraNa :- pAMca indriya ane chaThThI manathI je bodha thAya te matijJAna che. tene AvaranAruM karma te matijJAnAvaraNa. (2) zrutajJAnAvaraNa :- zAstravacana dvArA je arthano bodha thAya te zrutajJAna che. tene AvaranAruM karma te zrutajJAnAvaraNa. (3) avadhijJAnAvaraNa - mana ane indriyathI nirapekSa AtmapradezathI thanAruM rUpI dravyaviSayaka jJAnavizeSa te avadhijJAna che. tene AvaranAruM je karma te avadhijJAnAvaraNa che. (4) mana:paryavajJAnAvaraNa :- saMjJIpaMcendriya jIvo mana dvArA je padArthonuM ciMtavana kare te manodravyonuM jJAna e mana:paryavajJAna che, ane te mana:paryavajJAnane AvanAruM je karma te mana:paryavajJAnAvaraNa. (5) kevalajJAnAvaraNa :- sarva paryAyaviSayaka je bodha thAya te kevalajJAna, ane tene AvaranAruM je karma te kevalajJAnAvaraNa. (6 thI 10) aMtarAyakarmanI pAMca prakRti :() dAnAMtarAya karma :- dAna ApavA yogya vastu vidyamAna hoya, guNavAna pAtra upalabdha hoya ane dAnanuM phaLa pote jANato hoya, chatAM je karmanA udayathI dAna ApavAno utsAha na thato hoya te dAnAMtarAyakarma che. (7) lAbhAMtarAya karma - viziSTa dAtA hoya ane viziSTa dAtA pAse ApavA yogya vastu vidyamAna hoya ane mAMgavA mATe kuzaLa yAcaka hoya, chatAM mAgavA chatAM yAcaka je karmanA udayathI dAtA pAsethI meLavI na zake te lAbhAMtarAya karma che. For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-18-19 (8) bhogAMtarAya karma - je vyakti pAse vaibhava hoya, AhArAdi sAmagrI paNa prApta thaI hoya, viratino pariNAma paNa na hoya chatAM je karmanA udayathI bhogavI na zake te bhogAMtarAyakarma che. (9) upabhogAMtarAya karma :- je vyakti pAse vastra-alaMkAra Adi vidyamAna hoya topaNa je karmanA udayathI tene bhogavI na zake te upabhogAMtarAya karma che. (10) vIryaMtarAya karma - baLavAna zarIra hoya, zarIra roga vagaranuM hoya, yuvAna vaya hoya chatAM nAnuM paNa kArya karavA mATe je karmanA udayathI asamartha hoya te vIryaMtarAya karma che. (11 thI 19) darzanAvaraNIyakarmanI nava prakRti :(11) cakSudarzanAvaraNa-acakSudarzanAvaraNa - karmagraMtha pramANe cakSudarzana ane acakSudarzana A pramANe che - cakSuthI thato sAmAnya bodha, te cakSudarzana, ane tene AvaranAruM karma te cakSudarzanAvaraNa. (12) acakSudarzanAvaraNa - cakSune choDIne zeSa indriyothI thato sAmAnya bodha te acakSudarzana, ane tene AvaranAruM karma te acakSudarzanAvaraNa. 'sanmatitarkagraMtha anusAra cakSudarzana ane acakSudarzana A pramANe che - cakSuindriyathI je sAmAnya bodha thAya te cakSudarzana, ane acakSuthI=manathI bodha thAya te acakSudarzana. A mata pramANe anya indriyothI darzana nathI; ane temAM yukti che ke "vasudhA paDyAmi manasA pazyAma" A prakArano prayoga thAya che, paNa 'zrotre pazyAmae prakArano prayoga thato nathI. tethI zrotendriya Adi indriyo dvArA darzana nathI; ane 'pA'i zabda darzanano vAcaka che ane 'nAnAni' zabda jJAnano vAcaka che, tethI "cakSuthI jouM chuM" e prakArano anubhava e cakSudarzana che ane "manathI jou chuM" e prakArano anubhava e acakSudarzana che; ane cakSuthI thatA darzanane AvaranAruM karma te cakSudarzanAvaraNa ane manathI thatA darzanane AvaranAruM karma te acakSudarzanAvaraNa. (13) avadhidarzanAvaraNa:- rUpI dravyaviSayaka je vizeSabodha che te avadhijJAna For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 navatattva prakaraNa | gAthA-18-19 che, tema rUpI dravyaviSayaka je sAmAnya bodha che te avadhidarzana che, ane avadhidarzanane AvaranAruM je karma che te avadhidarzanAvaraNa. - (14) kevaladarzanAvaraNa H- sarva dravyaviSayaka je bodha te kevaladarzana che ane sarva paryAyaviSayaka je bodha te kevalajJAna che. tethI jema kevalajJAnAvaraNathI sarvaparyAyaviSayaka bodhanuM AvaraNa thAya che, tema kevaladarzanAvaraNathI sarvadravyaviSayaka bodhanuM AvaraNa thAya che. mATe sarvadravyaviSayaka bodhanuM AvA2ka karma te kevaladarzanAvaraNa che. 'sanmatitarka graMtha'nA mate kevalajJAna ane kevaladarzana banne pRthag nathI. tethI kevalajJAnanA AvaraNamAM ja kevaladarzananA AvaraNano samAveza thAya che. (15) nidrA :- je UMgha avasthAmAMthI=sukhethI jAgaraNa thAya te nidrA arthAt capaTI vagADavA mAtrathI paNa je UMdhamAMthI jAgaraNa thAya te nidrA kahevAya. ane nidrArUpe vedya evI karmaprakRtine paNa kAraNamAM kAryano upacAra karIne nidrA kahevAya. nidrA darzanazaktine kuMThita kare che. nidrArUpadarzanAvaraNIyakarma e nidrAnuM kAraNa che ane ApaNane anubhavAtI nidrA e kArya che, ane anubhavAtI evI nidrAnA kAraNabhUta evA karmamAM nidrArUpa kAryano upacAra karIne nidrAne pedA karAvanArA karmane paNa nidrA kahela che. (17) nidrA-nidrA :- nidrAthI atizaya nidrA te nidrA-nidrA. je UMgha avasthAmAMthI duHkhe jAgaraNa thAya te nidrA-nidrA ane tenA vipAkathI vedya evuM karma paNa kAraNamAM kAryanA upacArathI nidrA-nidrA kahevAya. (17) pracalA H- beThAM beThAM paNa UMgha Ave te pracalA. tenA vipAkathI vedya evuM karma paNa pracalA kahevAya. (18) pracalA-pracalA :- pracalAthI atizAyinI pracalA te pracalA-pracalA. cAlatAM cAlatAM paNa je nidrA Ave te pracalA-pracalA. (19) thINaddhi :- thINaddhi=syAnagRddhi=samUhane pAmelI gRddhi je nidrAmAM hoya te styAnagRddhi arthAt jAgRta avasthAmAM ciMtavelA kAryane nidrA avasthAmAM UThIne sAdhe te tyAnagRddhi. For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-18-19 ahIM vizeSa e che ke cAra darzanAvaraNa sAmAnya bodhane pragaTa karavAmAM bAdhaka che, ane cAra darzanAvaraNamAMthI jeno kSayopazamabhAva vartato hoya te darzana jAgRta avasthAmAM pragaTa hoya che, ane jAgRta avasthAmAM pragaTa evA te darzanane nidrAdarzanAvaraNIya karma haNe che. AnAthI e prApta thAya ke cakSudarzanAvaraNa Adi cAra darzanAvaraNa karmo darzananA udbhavamAM bAdhaka che arthAt je darzanAvaraNIya karma udayamAM hoya te prakAranuM darzana pragaTa thAya nahIM. ane cakSudarzanAvaraNa AdimAMthI jeno kSayopazama hoya te darzana pragaTa thayeluM hoya ane nidrAno udaya thAya to te pragaTa thayelA darzananuM hanana kare che. (20) nIcagotra:- nIca jAti ane halakA kuLanI prAptinuM kAraNa nIca gotrakarma che. (21) azAtA vedanIya - khaganI dhArathI jIbhanA chedana jevuM azAtAvedanIya che. jIvane je pratikULa vedana thAya te azAtAvedanIya che. indriyane je padArtho upaghAta kare tenAthI jIvane azAtAvedanIyano anubhava thAya che. (22) mithyAtvamohanIya :- bhagavAnanA vacanathI viparIta ruci te mithyAtvamohanIya che. bhagavAnanA vacanathI viparIta ruci te jIvane ekAMte ahitanuM kAraNa che, tethI ahitanI paraMparAnuM bIja mithyAtvamohanIya hovAthI pApaprakRti che. (23 thI 32) sthAvaradazaka:- have pachInI gAthA-20mAM pRthak batAvela che. tethI ahIM batAvela nathI. (33) narakaAyukarma - narakabhavanI prAptinuM kAraNa bane ane narakagatimAM cokkasa kAlamAna sudhI jIvane dhAraNa karavAnuM kAraNa bane evuM je karma, te naraka Ayukarma che. (34) narakagatinAmakarma - dehadhArI jIvane nArakaparyAyanI=nAraka AkAranI prAptinuM kAraNa bane te narakagatinAmakarma che. (35) narakaAnupUrvI - be samayAdi vigrahathI bhavAMtaramAM narakamAM jatA jIvane anuzreNIthI niyata evI gamananI pravRtti je karmathI thAya, te narakaAnupUrvI nAmakarma che. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-18-19 (37 thI 39) anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha :- anaMta saMsAranA pravAhane calAve tevo kaSAya te anaMtAnubaMdhI kaSAya athavA jIvone anaMta bhavonI sAthe je kaSAyo saMyojana karAve te kaSAyo anaMtAnubaMdhI che. je jIvone atattvamAM rAga che te jIvonAM krodha-mAna-mAyA-lobha anaMtAnubaMdhI che ane A atattvano rAga utkaTa hoya to utkaTa anaMta saMsAra cAle, ane utkaTatA jema jema ochI thAya tema tema anaMtAnubaMdhI kaSAyamAM anaMta saMsAra calAvavAnI zakti hovA chatAM pUrva pUrva karatAM nyUna cUna anaMta saMsAra calAvavAnI zakti rahe che. yoganI dRSTivALA jIvone cothI dRSTi sudhI anaMtAnubaMdhI kaSAya hoya che, ane dRSTi bahAranA jIvo karatAM dRSTivALA jIvono anaMtAnubaMdhI kaSAya kaMIka maMda hoya che. prathama dRSTi karatAM bIjI dRSTimAM adhika maMda, bIjI dRSTi karatAM trIjI dRSTimAM adhika maMda ane trIjI dRSTi karatAM cothI dRSTimAM adhika maMda anaMtAnubaMdhI kaSAya hoya che; ane tyArapachI samyakta pAmavA mATe jyAre jIva atyaMta madhyasthatApUrvaka tattvAtattvanA vibhAga mATe yatna kare che tyAre paNa apUrvakaraNa ane anivRttikaraNamAM anaMtAnubaMdhI kaSAya maMdamaMdatara varte che, ane te anaMtAnubaMdhI kaSAya anivRttikaraNanA carama samayamAM atyaMta maMda varte che, topaNa te atyaMta maMda anaMtAnubaMdhI kaSAyamAM anaMta saMsArane calAve tevI zakti varte che. (40 thI 43) apratyAkhyAnAvaraNa krodha-mAna-mAyA-lobha - apratyAkhyAna= dezaviratirUpa alpa pratyAkhyAna, tenuM je AvaraNa kare te apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya, ane alpa evI dezaviratirUpa pratyAkhyAnanuM je AvaraNa kare te sarvaviratinuM AvaraNa paNa kare. tethI apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya sarvathA viratino abhAva karanAra che. (44 thI 47) pratyAkhyAnAvaraNa krodha-mAna-mAyA-lobha :- saMpUrNa pApanI viratirUpa pratyAkhyAna, tenuM je AvaraNa kare te pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya che. bhagavAnanA vacanane parataMtra thaIne mohanA nAza mATe sarva ucita kriyAmAM yatna karavAmAM Ave tyAre sarva pApanI nivRttirUpa pratyAkhyAnanI prApti thAya che, tene AvaranAra je kaSAya te pratyAkhyAnAvaraNa. For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-18-19 65 (48 thI 51) saMjvalana krodha-mAna-mAyA-lobha :- saMpUrNa pApanI nivRtti karIne bhagavAnanI AjJAne parataMtra je munio sadA udyama kare che, teone saMpUrNa pApanA pratyAkhyAnano pariNAma che, ane AvA pApanA pratyAkhyAnanA pariNAmavALA munine paNa koIka tevA prakAranA nimittathI iSad jvalana kare te saMjvalana kaSAya che. saMjvalana kaSAyano udaya vartato hoya tyAre cAritramAM aticAra lAge che ane saMjvalana kaSAyano kSayopazamabhAva vartato hoya to cAritramAM aticAra lAgatA nathI. jema jema saMjvalana kaSAyano kSayopazamabhAva prakarSavALo thAya che, tema tema sarvavirati cAritranA UMcA UMcA kaMDakasthAnonI prApti thAya che, ane je munine saMpUrNa kaSAyano upazama thAya te munine upazamabhAvanuM cAritra pragaTe che. vaLI, je munine saMpUrNa kaSAyano kSaya thAya te munine kSAyikabhAvanuM cAritra pragaTe che, ane saMjvalananA kSaya pachI ghAtikarmono nAza thAya che ane kevaLajJAna pragaTe che. (52) hAsyamohanIyakarma :- je karmanA udayathI nimittane pAmIne ke nimitta vagara raMgabhUmimAM AvelA naTanI jema jIva hase te hAsyamohanIyakarma che. (53) ratimohanIyakarma :- je karmanA udayathI bAhya ke atyaMtara padArthamAM prItino pariNAma thAya te ratimohanIyakarma che. (54) atimohanIyakarma :- je karmanA udayathI bAhya ke atyaMtara padArthomAM aprItino pariNAma thAya te atimohanIyakarma che. (55) zokamohanIyakarma :- je karmanA udayathI potAnAM mastakAdi aMgonuM tADana kare, nisAsA nAkhe, raDe ke jamIna upara ALoTe te zokamohanIya karma che. (56) bhayamohanIyakarma :- je karmanA udayathI nimittone pAmIne ke nimittone pAmyA vagara jIva bhaya pAme, dhrUje, trAsa pAme te bhayamohanIyakarma che. (57) jugupsAmohanIyakarma :- je karmanA udayathI AtmAne zubha ke azubha dravyaviSayaka jugupsA thAya te jugupsAmohanIyakarma che. (58) puruSavedamohanIyakarma :- zleSmanA vazathI khATA dravya pratye jema abhilASa thAya che, tema je karmanA udayathI puruSane strI pratye abhilASa thAya te puruSavedano udaya che, ane te puruSavedano udaya tRNanA dAha jevo che arthAt For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 navatatva prakaraNa | gAthA-18-19 jema tRNa jaladI saLage ane jaladI bujhAI jAya tema puruSane strIno abhilASa jaladI UThe ane tarata zamI jAya che. vaLI, strI Adi sAkSAt hoya ke na hoya topaNa saMkalpathI upasthita thayelI strI AdimAM paNa abhilASa thAya che. (59) strIvedamohanIyakarma - pittanA vazathI madhura dravyo pratye jema abhilASA thAya che, tema je karmanA udayathI strIne puruSa pratye abhilASa thAya te strIvedano udaya che, ane te strIvedano udaya kamAvAhama" che arthAt bakarInI lIMDIone bALavAthI thatA agni jevo che arthAt jema jema bakarInI lIMDIothI thatA agnine halAvavAmAM Ave tema tema te adhika prajavalita thAya che, tema puruSanA sparzathI strIne adhika adhika abhilASa thAya che. (10) napuMsakavedamohanIyakarma :- pitta ane zleSmanA vazathI jema khATAM ane madhura dravyo pratye abhilASa thAya che, tema je karmanA udayathI strI ane puruSa banneno abhilASa thAya te napuMsakavedano udaya che. vaLI, kvacit saMkalpathI upasthita thayelA strI ane puruSa bannemAM ke koIkane puruSamAM abhilASa thAya che. te napuMsakavedano udaya nagaranA dAha jevo che jema baLatA nagarano agni jaladI zamana thato nathI, paNa moTA prayatnathI zame che, te rIte napuMsakavedanA udayavALA te strI-puruSa banne pratye thayelo abhilASa jaladI zamato nathI ane tRpti thatI nathI. (11) tiryaMcagatinAmakarma - dehadhArI jIvane tiryaMca paryAyanI tiryaMca AkAranI prAptinuM kAraNa bane te tiryaMcagatinAmakarma che. (12) tiryacaAnupUrvInAmakarma - be samayAdi vigrahathI bhavAMtaramAM tiryaMcamAM jatA jIvane anuzreNIthI niyata evI gamananI pravRtti je karmathI thAya te tiryacaAnupUrvInAmakarma che. (13) ekendriyajAtinAmakarma - ekendriya jAti zabdathI abhivyakta thAya tevA paryAya vaDe jIvanI je utpatti te ekendriya jAti che, ane te e kendriya jAtine pedA karanAruM karma te ekendriyajAtinAmakarma che. For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO navatatva prakaraNa | gAthA-18-19 (64--) bendriyajAtinAmakarma, te indriyajAtinAmakarma ane cauridriyajAtinAmakarma:- beindriya jAti, te indriya jAti ane caurindriya jAti zabdathI abhivyakta thAya tevA paryAya vaDe jIvanI je utpatti te beindriya, te indriya ane caurindriya jAti che ane te jAtine pedA karanAruM karma te beindriyajAtinAmakarma, teindriyajAtinAmakarma ane caurindriyajAtinAmakarma che. (37) upaghAtanAmakarma :- je nAmakarmanA udayathI jIvane potAnA zarIranA avayavothI potAnA zarIranA anya avayavone upaghAta thAya te upaghAtanAmakarma. (68 thI 72) saMhanananAmakarma - zarIranAM hADakAMnA pudgalo jenAthI daDha karavAmAM Ave te saMghayaNanAmakarma kahevAya. RSabhanArAca Adi pAMce saMghayaNa pApaprakRtinA udayathI prApta thAya che. (38) RSabhanArAcasaMhanananAmakarma - RSabhanArAcasaMghayaNamAM be hADakAMo ekabIjA sAthe markaTathI baMdhAyelAM hoya ane tenA upara hADakAno pATo hoya, to te RSabhanArAyasaMhananakarma kahevAya ane tevuM saMvanana apAvanAra karma RSabhanArAcasaMhanananAmakarma che. (39) nArAyasaMhanananAmakarma :- be hADakAMo ekabIjA sAthe markaTabaMdhathI joDAelA hoya, paraMtu vaja-khIlo na hoya ane pATo paNa na hoya, te nArAcasaMhanana kahevAya che, ane tevuM sahanana apAvanAra karma nArAyasaMhanananAmakarma che. (90) ardhanArAcasaMhanAnAmakarma :- eka tarapha markaTa ane bIjI tarapha khIlIrUpa hADakAMthI TakAvela hoya, te ardhanArAcasaMhanana kahevAya che, ane tevuM saMvanana apAvanAra karma ardhanArAcasaMhanananAmakarma che. (71) kalikAsaMhanAnAmakarma :- baMne hADakAMo mAtra khIlIthI aTakAvI rAkhelA hoya, te kalikAsaMhanana kahevAya che, ane jIvane tevuM saMvanana apAvanAra karma kalikAsaMhanananAmakarma che. (72) sevArtasaMvanananAmakarma :- mAtra hADakAMnA cheDA paraspara joDAyelA hoya, paraMtu majabUtAI mATe khIlo, pATo ke markaTabaMdhanI goThavaNa na hoya, For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 navatatva prakaraNa | gAthA-18-19 tevo hADakAMvALo bAMdho te sevArtasaMhanana kahevAya che, ane tevo bAMdho apAvanAra karma te sevArtasaMvanananAmakarma che. (73) azubhavihAyogati - pAdAdi dvArA AkAzathI gati=eka kSetramAMthI bIjA kSetramAM javArUpa gati, te vihAyogagati; ane tenuM kAraNa evuM ja karma te vihAyogagatinAmakarma che, je bendriya Adi jIvonI gamanakriyAno hetu che. jemanI cAlavAnI paddhati aramya hoya te azubhavihAyogagatinAmakarmanuM kArya che. (74 thI 78) saMsthAnanAmakarma - jIvone viziSTa avayavanI racanAvALA zarIranI AkRti je karmanA udayathI thAya te saMsthAnanAmakarma. nyagrodhaparimaMDaLa Adi pAMceya saMsthAna pApaprakRtinA udayathI prApta thAya che. (74) cagrodhaparimaMDaLasaMsthAnanAmakarma - nyagrodha =vaDavRkSa tenI jema nAbhinI uparano bhAga lakSaNayuktahoya ane nIceno bhAga lakSaNarahita hoya te nyagrodhaparimaMDaLasaMsthAna che, ane te nyagrodha parimaMDaLasaMsthAnanI prAptinuM kAraNa evuM je karma te nyagrodha parimaMDaLasaMsthAnanAmakarma che. (75) sAdisaMsthAnanAmakarmaH nAbhinI nIceno bhAga lakSaNayukta hoya ane uparano bhAga lakSaNarahita hoya te sAdisaMsthAna, ane te sAdisaMsthAnanI prAptinuM kAraNa evuM je karma te sAdisaMsthAnanAmakarma. (76) vAmana saMsthAnanAmakarma :- hAtha, paga, mastaka ane kaTi e cAra lakSaNarahita, hoya ane udara vagere lakSaNayukta hoya te vAmanasaMsthAna, ane te vAmana saMsthAnanI prAptinuM kAraNa evuM je karma te vAmana saMsthAnanAmakarma. (77) kunnasaMsthAnanAmakarma :- hAtha, paga, zira ane grIvA pramANayukta hoya, ane ura (sAthaLa) ane udara Adi pramANa vagaranA hoya te kumbhasaMsthAnana. ane te kunnasaMsthAnanI prAptinuM kAraNa evuM je karma te kulphasaMsthAnanAmakarma. (78) huDakasaMsthAnanAmakarma :- zarIranAM sarva aMgo lakSaNarahita hoya te huDakasaMsthAna. ane tenI prAptinuM kAraNa evuM je karma te huDakasaMsthAnanAmakarma. (79 thI 82) varNAdi catuSka :- jIvane prApta thayelA zarIramAM kRSNAdi pAMca prakAranA varNanI prAptimAM kAraNa evuM je karma te varNanAmakarma che. jIvane For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa / gAthA-18-19, 20 69 prApta thayelA zarIramAM surabhigaMdha ane durabhigaMdhanI prAptimAM kAraNa evuM je karma te gaMdhanAmakarma che. jIvane prApta thayelA zarIramAM pAMca prakAranA rasano hetu evuM nAmakarma te rasanAmakarma che, ane jIvane prApta thayelA zarIramAM ATha prakAranA sparzano hetu evuM je nAmakarma te sparzanAmakarma che. azubha varNa, 2sa, gaMdha ane sparza je nAmakarmanA udayathI jIvane prApta thAya te aprazasta varNAdi catuSka pApaprakRtio che. jIvane prApta thayelA zarIramAM kRSNa ane nIla e be varNa, gaMdhamAM durabhigaMdha, rasamAM tIkho ane kaDavo e be rasa, ane sparzamAM guru, karkaza, zIta ane rukSa e cAra sparza, ema avAMtara nava azubha varNa, gaMdha, rasa ane sparzano pApaprakRtimAM samAveza thAya che. ||18-199 avataraNikA : pUrvanI be gAthA-18 ane 19mAM byAsI pApaprakRtiomAM sthAvaradazakane grahaNa karela che. tethI have te sthAvaradazakamAM kaI daza prakRtio che, te batAve che - gAthA : thAvara suhuma apajjaM, sAhAraNamathiramasubhadubhagANi / dussaraNAijjajasaM thAvaradasagaM vivajjatthaM / / 20 / / gAthArtha H sthAvara-sUkSma-aparyApta-sAdhAraNa-asthira-azubha-daurbhAgyaduHsvara-anAdeya ane apayaza e sthAvara dazaka, viparIta arthavALuM che=trasadazaka karatAM viparIta arthavALuM che. II20II bhAvArtha : (23) sthAvaranAmakarma :- garamI AdithI abhibhUta thayelA paNa jIvo tenA parihAra mATe asamartha hoya te sthAvara kahevAya, ane te sthAvara avasthAnI prAptinuM kAraNa evuM je karma te sthAvaranAmakarma. ekendriya jIvone sthAvaranAmakarmano udaya hoya che. For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha0 navatattva prakaraNa | gAthA-20 (24) sUkSmanAmakarma :- sUkSma zarIranI niSpattinuM kAraNa evuM je karma te sUkSmanAmakarma. A karma pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya ane vanaspatikAyavartI ekendriya jIvomAMthI keTalAkane hoya che, ane jeone sUkSma nAmakarmano udaya hoya teonuM zarIra indriyothI grAhya banatuM nathI ane anya jIvonA zarIrane upaghAtanuM kAraNa teonuM zarIra banatuM nathI ane anya jIvonA zarIrathI teonA zarIrane upaghAta paNa thato nathI, tevuM sUkSma zarIra je karmanA udayathI prApta thAya che te sUkSmanAmakarma. (25) aparyApta nAmakarma - je nAmakarmanA udayathI zarIra Adi cha paryAptimAMthI svayogya sarva paryAptio pUrI karyA vagara jIvanuM mRtyu thAya te aparyAptanAmakarma che. (27) sAdhAraNanAmakarma - je nAmakarmanA udayathI anaMtA jIvonuM eka zarIra thAya te sAdhAraNanAmakarma. sAdhAraNanAmakarmanA udayavALA jIvo ekasAthe janme che, ane eka jIva je pudgalane grahaNa karIne potAnuM zarIra banAve che te ja pudgalane grahaNa karIne te zarIravartI utpanna thanArA anaMtA jIvo te zarIrane banAve che. A rIte anaMtA jIvonA prayatnathI baneluM eka zarIra sAdhAraNanAmakarmanA udayathI prApta thAya che. te sarva jIvo eka sAthe janme che, eka sAthe mRtyu pAme che, eka sAthe AhAra grahaNa kare che, eka jIva je AhAra grahaNa kare te AhAra tadvartI sarva jIvono che, eka jIvano je zvAsocchavAsa che te zvAsocchavAsa tad zarIravartI sarva jIvono che. phakta eka zarIramAM rahelA te anaMtA jIvonA adhyavasAyo judA judA hoya che. tethI te adhyavasAyane anurUpa te zarIramAM rahelA sarva jIvo judAM judAM karmo bAMdhe che. tethI te zarIramAMthI sarva jIvo sAthe cyavIne svakarma anusAra bhinna bhinna sthAnamAM janme che. (27) asthira nAmakarma - zarIranA je avayavo sthira hovA joIe, tenA badale zarIranA te avayavo je nAmakarmanA udayathI asthira thAya te asthiranAmakarma che. jema keTalAkanA kAna satata dhrUjatA hoya, ghaNAnI AMkhonA bhavAM satata pharakatAM hoya ke hoTha satata kaMpana karatA hoya, te asthiranAmakarmano udaya che. For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-20 (28) azubhanAmakarma - dehanA nAbhinI nIcenA pAdAdi avayavo azubha kahevAya che. te azubhanAmakarmanuM kArya che. (29) durbhaganAmakarma :- akamanIya durbhaga manane aprIti pedA karAve te durbhAgya ane te durbhAgyane pedA karAvanAruM karma te durbhaganAmakarma. (30) duHsvaranAmakarma - je svara sAMbhaLavAthI aprIti thAya, tevA svaranI prAptinuM kAraNa te duHsvaranAmakarma. (31) anAdeyanAmakarma - yuktiyukta vAta hovA chatAM tenuM kathana je nAmakarmanA udayathI anAdeya bane che arthAt asvIkArya bane che, te anAdeyanAmakarmanuM kArya che. (32) apayazanAmakarma :- je nAmakarmanA udayathI jIvane lokamAM apayaza prApta thAya che, te apayazanAmakarma che. A rIte sthAvaradazaka "pApaprakRti" che. ll20mAM vizeSa bhAvArtha - navatattvanI prarUpaNA abhyadaya ane mokSanA arthI jIva mATe karela che, ane temAM puNyatattva ane pApatattva abhyadayanA arthI mATe baMdha tattvathI svataMtra batAvela che. mAtra mokSanA arthI mATe to puNyatattva ane pApatattva sivAyanAM sAta tattvo batAvela che. tethI e prApta thAya ke mokSanA arthI paNa jIvo mokSanA upAyabhUta asaMgabhAvamAM javA mATe samartha na bane tyAM sudhI asaMgabhAvane anukULa zaktisaMcayanuM kAraNa bane te mATe abhyadayanA arthI hoya che. tethI teone paNa abhyadayanI prApti mATe puNyatattva ane pApatattvanuM jJAna Avazyaka che, jethI puNyatattvamAM udyama kare ane pApatattvanA parivAra mATe udyama kare, jethI abhyadayanI prApti thAya ane krame karIne mokSanI prApti thAya. AthI je puNyaprakRtio sadgatinI paraMparA dvArA mokSaphaLanuM kAraNa hoya tevI puNyaprakRtione ja ahIM puNyaprakRtirUpe grahaNa karavAnI che, paraMtu je devagati Adi puNyaprakRtionI prAptithI AraMbha-samAraMbha dvArA saMsAranI vRddhi thAya, tevI puNyaprakRtio paramArthathI puNyaprakRti tarIke gaNavAnI nathI. For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-20 jo tema vibhAga karavAmAM na Ave to ghaNA jIvo A beMtAlIsa puNyaprakRtiomAMthI yathAyogya puNyaprakRtione prApta karIne ghaNA AraMbha-samAraMbha karIne durgatiomAM jAya che, temanI puNyaprakRtine paNa puNyaprakRtirUpe svIkAravI paDe; ane temanI devagati Adi puNyaprakRtine puNyaprakRtirUpe svIkArIe to navatattvamAM puNya upAdeya che ane pApa heya che, e vacanathI dIrgha saMsAranI paraMparAnA kAraNabhUta evI puNyaprakRti paNa upAdeya siddha thAya. vastutaH dIrgha saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane tevI paNa puNyaprakRti sthUladRSTithI puNyaprakRti kahevAya, paramArthathI to te pApaprakRti ja che. jema viSathI mizrita anna paramArthathI viSa ja kahevAya; anna kahevAya nahi, tema durgationI paraMparAnA kAraNabhUta puNyaprakRtio paramArthathI pApaprakRti ja kahevAya, paraMtu puNyaprakRti kahevAya nahi. AthI saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane tevuM puNya paNa heya che. jIvane je anukULarUpe vedanA thAya te puNya, ane jIvane je pratikULarUpe vedana thAya te pApa puNya be prakAranAM cheH (1) mokSamArgane anupayogI ane pApabuddhimAM sahAyaka evuM puNya. A puNya paramArthathI puNya nathI; jema ke corI karavAmAM buddhipUrvakanA prayatnathI je saphaLatA maLe te puNyanA kAraNe maLe che, jene pApAnubaMdhI puNya kahevAya che. (2) mokSamArganI prAptimAM sahAyaka ane saMsAranI vRddhimAM kAraNa na bane tevuM puNya. A puNya paramArthathI puNya che, jene puNyAnubaMdhI puNya kahevAya che. pApa paNa be prakAranuM che : (1) niranubaMdha kliSTakarma=niranubaMdhapApaprakRti ane (2) sAnubaMdha kliSTakarma=sAnubaMdhapApaprakRti. niranubaMdha kliSTakarmarUpa pApa vipAkamAM Ave che tyAre pratikULarUpe vedana thAya che, tethI te pApaprakRti che, topaNa te pApaprakRti pravAha calAve tevI nathI vipAkamAM AvIne te pApaprakRti nAza pAme che. A pApaprakRti kleza pedA karAve tevI paraMparAvALI nathI; kema ke tenAthI adhyavasAyanI malinatA thatI nathI. sAnubaMdha kliSTakarmarUpa pApa vipAkamAM Ave che tyAre pratikULarUpe vedana thAya che, eTaluM ja nahi, paraMtu jIvamAM navI navI pApavRttione jAgrata karIne For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-20 73 adhika adhika pApabaMdhanuM kAraNa bane che ane dIrgha saMsAranuM kAraNa bane che. A pApaprakRti adhyavasAyanI malinatAne kAraNe pApano pravAha calAve che. tethI te sAnubaMdhapApaprakRti che. je jIvone atattva pratye anivartanIya rAga hoya che, tevA jIvo dAna, zIla, tapa, bhAvamAMthI koIpaNa prakArano dharma sevatA hoya athavA to anya koIpaNa ucita pravRtti karatA hoya tyAre je puNya baMdhAya che, te puNya pApAnubaMdhI puNya hoya che, tethI saMsAranI vRddhinuM kAraNa bane che. jema jamAlinI saMyamanI kriyA. je jIvone mithyAtvane kAraNe atattvano rAga varte che, paraMtu temano atattvano te rAga anivartanIya nathI, paraMtu sAmagrI pAmIne nivartana pAme tevo che, AvA jIvone atattva pratyeno rAga kaMIka maMda hoya che. tethI A jIvo bhavanA svarUpane kAMIka yathArtha rIte joI zake che ane bhavathI virakta thaIne yogamArganA arthI bane che. AvA jIvo samyakta na pAmyA hoya topaNa samyakatvane abhimukha koIka bhUmikAmAM hoya che, ane tevA jIvo tapa-saMyama AdinI je zubhakriyAo kare che tenAthI je puNya baMdhAya che, te kaMIka aMzathI tattvamArganI prAptinuM kAraNa bane che. joke A jIvone, mithyAtvane kAraNe atattvano rAga paNa che, chatAM AvA jIvo tattvane abhimukha udyama karatA hoya che, tethI atattvano rAga ghaTato hoya che tyAre mokSamArgane anukULa puNya bAMdhatA hoya che. vaLI, A jIvo koIka nimittane pAmIne potAnAmAM rahelA viparyAsathI atattva pratyenA pakSapAtathI pravRtti karatA hoya, ane te vakhate koIka zubha anuSThAnamAM yatna vartato hoya, to saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane tevuM paNa puNya bAMdhe che. vaLI, je jIvonuM mithyAtvamohanIyakarma kayopazama Adi bhAvarUpe thayuM che, tevA jIvone tattva pratye atyaMta rAga hoya che ane tattva jANavA mATe pUrNa madhyasthatAthI zakti anusAra avazya yatna karatA hoya che. vaLI, tattvano bodha karyA pachI tattvane jIvanamAM AcarIne saMsArano aMta karavAnI paNa balavAna icchA hoya che. AvA jIvone sarvajJanuM vacana tattvarUpe dekhAya che, tethI sarvaksanA For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa / gAthA-20-21 vacanamAM teonI zraddhA meru jevI sthira hoya che. AvA jIvo koIpaNa pravRtti karatA hoya to tattva pratyeno rAga balavAna vidyamAna hovAthI puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che. saMsAranI AraMbha-samAraMbhanI pravRtti karatA hoya tyAre paNa kvacit pramAdavaza pravRtti thAya topaNa tattvano balavAna rAga hovAthI pA5prakRtio zithila mULavALI baMdhAya che. tethI AvA jIvone baMdhAtuM puNya upAdeya che; kema ke abhyudayanuM kAraNa che ane je abhyadhyanuM kAraNa nathI tevuM puNya heya che, ane sarva prakAranuM pApa heya che. 74 AnAthI e prApta thAya ke abhyudayanuM kAraNa bane tevuM puNya upAdeya che ane abhyudayanuM kAraNa nathI tevuM puNya heya che ane pApa sarva prakAranuM ekAMte heya che; kema ke anarthakArI che. II20 // (5) "Azravatattva"nuM varNana (21 thI 24) avataraNikA : gAthA-1mAM navatattvanAM nAmo batAvyAM ane temAMthI jIva, ajIva, puNya ane pApa e cAra tattvanuM svarUpa saMkSepathI batAvyuM. have kramaprApta AzravatattvanuM svarUpa gAthA-21 thI 24mAM batAve che gAthA H iMdia kasAya avvaya, jogA paMca cau paMca tini kamA / kiriyAo paNavIsa, imA u tAo aNukkamaso / / 21 / / gAthArtha H Indriya, kaSAya, avrata ane yoga kramasara pAMca, cAra, pAMca ane traNa che. kriyAo pacIsa che ane A=pacIsa kriyAo anukramathI te che=AgaLa gAthA-22, 23, 24mAM kramathI batAvela che, te che. II21]I bhAvArtha: - karmabaMdhane anukULa evA AzravanA pariNAmamAM kAraNabhUta pAMca indriyo, cAra kaSAya, pAMca avrata, traNa yoga ane pacIsa kriyAo maLIne kula beMtAlIsa AzravanA bhedo che. For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-21 Azrava eTale karmabaMdhane anukULa jIvanI pariNati, ane A pariNatithI jIvamAM karmanuM Agamana thAya che, jenA phaLarUpe navA navA janmanI prApti thAya che ane saMsAranA paribhramaNanI prApti thAya che. AzravanA be bheda che : (1) zubha Azrava, (2) azubha Azrava. zubha AzravathI 42 prakAranI puNyaprakRtimAMthI yathAyogya puNyaprakRti baMdhAya che, ane azubha AzravathI 82 prakAranI pApaprakRtimAMthI yathAyogya pApaprakRti baMdhAya che. zubha ke azubha Azrava mana, vacana ane kAyAne avalaMbIne thatI jIvanI pariNatirUpa che. tattvArthasUtra pramANe AzravanuM svarUpa : kAyikakarma, vAcikakarma ane mAnasikakarma ema traNa prakArano yoga che, ane te traNa yogo Azrava che. phAyavIrmanaHrma yoH I (tattvArthasUtra 3. 6, sU. 2) ane sagAsaMvA ! (tasvArthasUtra . 6, sU. 2) tattvArthabhASya pramANe kAyayoga, vAdyoga ane manoyoganuM svarUpaH kAya ane Atmapradezano pariNAma gamanAdi kriyAno hetu kAyayoga che. bhASAyogya pudgalo ane Atmapradezano pariNAma e vAkyoga che. manoyogya pudgalo ane Atmapradezano pariNAma e manoyoga che. A traNe yogonA pariNAma AzravarUpa che ane A traNeya yogomAMthI dareka yoganA be prakAro che : (1) zubha ane (2) azubha. je zubhayoga che te puNyano Azrava che ane je azubhayoga che te pApano Azrava che. zubha-azubha be bhedavALo Azrava che, ema kahyA pachI bhASyakAra azubha AzravanuM svarUpa prathama batAve che; paNa krama pramANe zubha AzravanuM svarUpa prathama batAvyuM nahi. tenuM prayojana spaSTa karatAM TIkAkAra kahe che ke jo prathama azubha Azrava batAvavAmAM Ave to jIvane azubha Azrava duHkhanA phaLavALo che evuM jJAna thavAthI saMvega utpanna thAya che arthAt karmarahita evI mukta avasthAnI prAptinI icchA thAya che, ane saMvegane pAmelo zrotA zubha For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 navatatva prakaraNa | gAthA-21 Azrava paNa saMsAranA phaLavALo che ema jANIne zubha AzravamAM pravartaze nahi, paNa zubha AzravanA uccheda mATe prayatna karaze. mATe krama pramANe zubha AzravanuM svarUpa prathama nahi batAvatAM azubha AzravanuM svarUpa prathama batAvela che. (I) azubhaAzrava : kAyika azubhaAzrava - hiMsA, steya, abrahmAdi kAyika azubha Azrava che. vAcika azubhaAzrava - sAvadya bolavuM, jUThuM bolavuM, kaThora bolavuM ane pazunya Adi bolavuM te vAcika azubha Azrava che. pazunya arthAt para pratyenI prItinI zUnyatAthI anyanA parokSa evA satya ke asatya doSone koIka AgaLa kahevA te vAcika azubha Azrava che. koIkanA hitanA AzrayathI ucita sthAne tenA doSo kahevAmAM Ave, jethI tenA hitanuM rakSaNa thAya tevI saMbhAvanA dekhAya to te painya nathI, paNa hitanI ciMtAmAMthI uThelI vAcika pravRtti che, tethI zubha Azrava che. mAnasika azubhaAzrava - abhighA, vyApAda, irSyA, asUyA ityAdi mAnasa vicAraNA mAnasika azubha Azrava che. abhighA arthAt jIvanAM abhidrohanuM ciMtavana. jema "A zatru mare to huM sukhethI jIvuM" e pramANe ciMtavana karavuM e abhighA che. vyApAra arthAt bIjAnA nAzane anukULa evuM AraMbhanuM ciMtavana. jema "A puruSano A zatru che to huM tene tenA pratye prakopita karuM, jethI teno nAza thAya" e pramANe ciMtavana karavuM e vyApAda che. irSyA, asUyA ityAdi mAnasa vicAraNA paNa mAnasika azubha Azrava che. (II) zubha Azrava : kAyika, vAcika ane mAnasika traNe prakAranA azubha AzravathI viparIta evA kAyika, vAcika ane mAnasika traNa prakAranA zubha Azrava che. kAyika zubha Azrava :- zrAvaka gRhastha hoya chatAM jIvanamAM kema AraMbhasamAraMbha ocho thAya te rIte saMsAranI pravRtti karato hoya to kAyika zubha Azrava thAya. jema koI zrAvaka saMsAramAM sAMsArika pravRttikALa daramyAna jIvarakSAnA For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-21 77 AzayathI pUjavAnI, yatanApUrvaka levA-mUkavAnI kriyA saMyogo anusAra karato hoya tyAre zubha Azrava thAya che. vaLI bhagavAnanI bhakti Adi zubha anuSThAna karato hoya tyAre paNa kAyika zubha Azrava thAya che. A vAcika zubha Azrava :- gRhastha avasthAmAM zrAvaka jIvanamAM kyAMya sAvadya pravRtti na thAya te rIte vAcika prayogo karato hoya, potAnA jIvanamAM kAMI paNa khoTuM bolavAno prasaMga na Ave te mATe yatna karato hoya ane koInA pratye kaThorabhAva na thAya te rIte yatna karato hoya tevA vAcika prayogo zubha Azrava che. vaLI, zrAvaka bhagavAnanI bhakti Adi zubha anuSThAna karato hoya tyAre bhagavAnanA guNagAnamAM upayoga hovAthI vAcika zubha Azrava thAya che. mAnasika zubha Azrava :- zrAvaka gRhasthaavasthAmAM koIpaNa jIvane leza paNa pIDA na thAya ane tenuM ahita na thAya, koIpaNa prakAranA AraMbhasamAraMbhanuM ciMtavana na thAya ane koIpaNa jIva pratye irSyA-asUyAAdi bhAvo na thAya te prakAranuM mAnasa ciMtavana karato hoya to te mAnasika zubha Azrava che. vaLI, zrAvaka bhagavAnanA vacana anusAra tattvanuM ciMtavana karato hoya to te mAnasika zubha Azrava che. tauparAMta dharmabuddhithI supAtradAna ke vivekapUrvakanuM anukaMpAdAna e paNa zubha Azrava che. vaLI, dAna, zIla, tapa ane zubha bhAvathI AtmAne bhAvita karavAnI kriyA paNa zubha Azrava che. mana-vacana ane kAyAnA yogo mokSamArgane anukULa pravartatA hoya tyAre zubha Azrava thAya che, ane A zubha Azrava puNyabaMdhanuM kAraNa che, ane manavacana ane kAyAnA yogo saMsAramArgane anukULa ane mokSamArgane pratikULa vartatA hoya tyAre azubha Azrava thAya che, ane A azubha Azrava pApabaMdhanuM kAraNa che. AvAM AzrayasthAno beMtAlIsa che. AzravanAM bhedo : AzravanAM 42 bhedo nIce pramANe che - (1) pAMca indriyo - pAMca indriyonA kula 23 viSayo che, temAMthI koIpaNa For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 navatatva prakaraNa | gAthA-21, 22-23-24 viSayane avalaMbIne mana-vacana ane kAyAnA yogo pravartatA hoya ane temAM upAdeya buddhi thAya tyAre te azubha Azrava che. sAmAnya rIte pAMceya indriyo viSayono bodha karavAnuM sAdhana che. indriyo sAthe viSayono saMbaMdha thAya tyAre AtmAne jJAna thAya che, topaNa saMsArI jIvo indriyonA viSayomAM iSTaaniSTanI buddhi karIne azubha Azrava kare che. jo A pAMceya indriyo guNanI prApti mATe vyApAravALI hoya to zubha Azrava thAya che. jema bhagavAnanI mUrti joIne, bhagavAnanAM vacanonuM zravaNa karIne zubha bhAvo thAya tyAre zubha Azrava thAya che. (2) cAra kaSAyo - kaSAyo krodha, mAna, mAyA ane lobhanA pariNAmarUpa che, ane tenA darekanA anaMtAnubaMdhI Adi cAra prakAra maLIne kula soLa bhedo thAya che. te sarva kaSAyo karmabaMdhanAM kAraNo che, tethI te AzravarUpa che. manavacana ane kAyAnA prazasta kaSAyo zubhaAzravarUpa che ane aprazasta kaSAyo azubhaAzravarUpa che. (3) pAMca avrata:- prANAtipAta Adi pAMca avrata che. tethI saMsArI jIvo saMsAranI pravRttimAM vartatA hoya tyAre hiMsAnI pravRtti, mRSAvAdanI pravRtti, steyanI pravRtti ke abrahma sevananI pravRtti hoya ke parigraha vadhAravA mATe yatnavALA hoya te sarva azubha AzravanA pariNAmo che. (4) traNa yogo :- mana-vacana ane kAyAnA yogo mokSamArgane anukULa vyApAravALA hoya to zubha Azrava thAya che. mana-vacana ane kAyAnA yogo mokSamArgane pratikULa vyApAravALA hoya to azubha Azrava thAya che. (5) paccIsa kriyAo - paccIsa prakAranI kriyAthI jIvamAM karmanuM Agamana thAya che, tethI paccIsa kriyAne Azrava kahela che. Ama kula 42 AzrayasthAno che. 21 avataraNikA : pUrvagAthAmAM AzravanA beMtAlIsa bhedomAMthI pAMca Indriya, cAra kaSAya, pAMca avrata, traNa yogo ane paccIsa kriyAo batAvI. have paccIsa kriyAonA nAmo gAthA-22thI 24mAM batAve che - For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa / gAthA-22-23-24 gAthA: kAiya ahigaraNiyA, pAusiyA pAritAvaNI kiriyA / mAyavattI gArarA pALAvAyAraMbhiya, pAhi micchAdaMsaNavattI, apaccakkhANA ya diTThi puTThiya / pADucciya sAmaMtovaNIa nesatthi sAhatthI / / 23 / / ANavaNi viAraNiyA, aNabhogA aNavakaMkhapaccaiyA / annA paoga samudANa pijja doseriyAvahiyA / / 24 / / ' gAthArtha H kAyikI kriyA, adhikaraNikI kriyA, prAddheSikI kriyA, pAritApanikI kriyA, prANAtipAtikI kriyA, AraMbhikI kriyA, pArigrahikI kriyA, mAyApratyayikI kriyA ane II22 / / 79 mithyAdarzana pratyayikI kriyA, apratyAkhyAnikI kriyA ane dRSTikI kriyA, dRSTikI kriyA, prAtityakI kriyA, sAmantopanipAtikI kriyA, vaizastrikI kriyA, svAhastikI kriyA. / / 23 / / Anayana kriyA=AjJApanikI kriyA, vaidAraNikI kriyA, anAbhogikI kriyA, anavakAMkSapratyayikI kriyA, anya prAyogikI kriyA, sAmudAnikI kriyA, premikI kriyA, vaiSikI kriyA, iryApathikI kriyA. / / 24 / / bhAvArtha : je kriyAothI jIvamAM karmanuM Agamana thAya che, te 25 kriyAo A pramANe che - (1) hrAnDsa=kAyikIkriyA H- be prakAranI che H (1) duSTa evA mithyAddaSTino vANI ane mana ni2pekSa 52ne abhibhava karanAro evo je kAyAno vyApAra te parathI kAyikIkriyA che, athavA (2) pramatta saMyatane aneka ucita kriyAomAM bahu prakAranI duSprayogavALI kAyika kriyA te kAyikIkriyA che. For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-22-23-24 mithyASTi jIvo vANIthI ane manathI nirapekSa thaIne mAtra kAyAthI anya darzanavALAne upadrava karatA hoya tyAre mithyAdRSTithI parane upadrava karAtI kriyA te kAyikIkriyA che. vaLI, susAdhuo saMyamanI kriyAo zAstravidhi anusAra karAtA hoya che, chatAM pramAdI sAdhu ghaNA prakAre viparIta kAyika kriyAo kare te kAyikakriyA che arthAt viparIta rIte paDilehaNa Adi kriyAo kare te kAyikakriyA che. (2) dipAraNitA=adhikaraNikIkriyA - jenAthI AtmA durgatinI prAptino adhikArI thAya che te adhikaraNikIkriyA che. jema ke sAdhu hoya ane potAnAM upakaraNa gRhasthane Ape to te upakaraNathI gRhastho je AraMbha-samAraMbha kare tenA dvArA sAdhu karmabaMdhano adhikArI bane. vaLI, gRhastha paNa bIjAne upaghAta kare tevAM zastrAdi anyane Ape to tenAthI te karmabaMdhano adhikArI bane, te adhikaraNikIkriyA che. (3) pAsiyA=prASikIkriyA:- prASikI=prAdoSitakriyA be prakAranI che : (1) putra, strI Adi svajananA ke parajananA viSayamAM je praSa pedA thAya te jIvaprASikIkriyA kahevAya, ane (2) potAne tyAghAta karanAra kAMTA Adi pratye je praaSa pedA thAya te ajIvaprASikIkriyA kahevAya. (4) paritApanikI=pAritApanikIkriyA - pAritApanikI kriyA be prakAranI che : (1) putrAdinA viyogathI pIDita thaIne mastakAdi phUTe te svaparitApanikIkriyA che ane (2) putra, ziSya ke strI Adine tADana kare te paraparitApanikI kriyA che. (5) paIphavA =prANAtipAtikIkriyA - prANAtipAtikIkriyA be prakAranI che: (1) pote prANano nAza karavA mATe jhapApAtAdi kare te svaprANAtipAtika kriyA che. (2) moha, lobha ke krodhathI AviSTa thaIne bIjAnA prANano nAza kare te paraprANAtipAtikIkriyA che. (3) kAma AraMbhikIkriyA:pRthvI Adi jIvonA upaghAtanuM kAraNa hoya tevI je kriyA te AraMbhikIkriyA che, ane A kriyA munine paNa pramAdane vaza hoya tyAre ayatanAne kAraNe For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-22-23-24 81 prApta thAya che. AraMbhikIkriyA be prakAranI che. (1) sajIva evI vastunA ghAtanI kriyA te jIvaAraMbhikIkriyA che ane (2) dorelA athavA kotarelA nirjIvajIvane haNavAnI kriyA te ajIvaAraMbhikIkriyA che. (7) paripAdiSA=pArigrahikakriyA - bhogasAmagrInA upAyone prApta karavAnI ane rakSaNa karavAnI je mUccha, te pArigrahikIkriyA che. (8) mAyAvImAyApratyayikIkriyA :- mokSanA sAdhanabhUta evA jJAnAdimAM mAyApradhAna evA puruSanI pravRtti te mAyAprayikakriyA che. jema ke zAstra bhaNavAnI kriyA ke cAritrAcAranI kriyA yathAtathA kare ane meM samyapha karI che, tema manathI samAdhAna karI le, te mAyApratyayikIkriyA che. (9) micchAvasaUvattImithyAdarzana pratyayikakriyA :- AtmakalyANanI viruddha evA sAMsArika phaLanI lAlasAthI mithyAdarzananA mArga vaDe jatA evA anyane "huM sAdhI lauM e hetuthI tenA kRtyanI anumodanA karanAranI kriyA arthAt mithyAdarzananA mArgathI janAra puruSanI pravRttinI anumodanA karanAranI mithyAdarzanaprayikI kriyA che. (10) 3pakvALA=apratyAkhyAnikIkriyA - saMyamano vighAta thAya e rIte saMyamanI kriyA kare te apratyAkhyAnikI kriyA che. (11) liphri=daSTika kriyA=darzanakriyA :- jIva ane ajIvanA viSayathI darzanakriyA be prakAranI che : (1) pramAdIne yuddho Adine jovAno je Adara te jIvaviSayaka darzanakriyA che. (2) deva, kuLa, sabhA Adi jovAnAM sthAnone rAgathI yukta evI jovAnI kriyA te ajIvaviSayaka darzanakriyA che. (12) purdi=smRSTikakriyA sparzanakriyA :- jIva ane ajIvana viSayathI sparzanakriyA be prakAranI che : (1) rAga, dveSa ke mohathI yukta evo puruSa, puruSanAM aMga, strInAM aMga ke napuMsakanAM aMgane sparzana kare te jIvaviSayaka sparzanakriyA che. (2) rAga, dveSa ke mohathI yukta evA puruSanI mRga roma Adi komaLa padArthone sparzana kare te ajIvaviSayaka sparzanakriyA che. For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 navatattva prakaraNa | gAthA-22-23-24 (13) pASyi =prAhityakakriyA :- pApanA AraMbhane karanAra evA apUrva adhikaraNanuM svabuddhithI niSpAdana karavuM e prAhityakakriyA che. (14) sAmaMtovaLI sAmantopanipAtikIkriyA - strI, puruSa, napuMsaka ane pazunA AvAgamanavALA dezamAM jaIne sAdhu paraThavavA yogya vastuno tyAga kare te sAmantopanipAtikIkriyA che. athavA pramatta sAdhuo paraThavavA yogya evA bhaktapAnAdi anAcchAdika rAkhe to saMpAtima jIvono temAM pAta thAya che, te sAmantopanipAtikIkriyA che. (15) netthiranezastrikIkriyA :- naisRSTinI kriyA, nisargakriyA. (17) sAhityI svastikIkriyA :- abhimAnathI roSita thayelA citta vaDe anya puruSanA prayatnathI karavA yogya evI je kriyA te potAnA hAthe karavAmAM Ave te svastikIkriyA che. (17) DAba=kAnayanakriyA=AnayanakriyA athavA AjJApanikIkriyA :sAdhu svaye svacchedathI koI vastu laI Ave athavA bIjA pAsethI maMgAve te AnayanakriyA che athavA sAdhu koIne 'tuM A kara' e prakAranI AjJA kare nahi, chatAM paNa pramAdane vaza koI sAdhu AjJA karanArA vacanathI koIne kArya karavAnuM kahe, to te AjJApanika kriyA che. (18) vikAraLiyA=vedAraNikIkriyA - vidAraNa=koInuM haiyuM cIrI nAkhavuM. bIjA vaDe AcaraNa karAyela aprakAzanIya evA pApanuM prakAzana karavuM te vidAraNakriyA che. (19) kaLamo=anAbhogikIkriyA - nahi jovAyela ane nahi pramArjana karAyela evA sthAnamAM zarIranI ke upakaraNanI sthApananI sAdhunI kriyA te anAbhogikI kriyA che. (20) avaqphayA anavakAMkSapratyayikIkriyA:- anavakAMkSapratyayikIkriyA be prakAranI che : (1) svaanavakAMkSapratyayikakriyA ane (2) paraanavakAMkSapratyayikIkriyA. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa/ gAthA-22-23-24 (1) bhagavAne kahelA kartavya vidhimAM pramAdane vaza pravRtti na kare te potAnA hitanI AkAMkSAno abhAva che, te svaanavakAMkSapratyayikakriyA che. (2) ucita kriyAne nahi karato, paranI paNa AkAMkSA rAkhato nathI=bIjA mane Thapako Apaze, tenI paNa ciMtA karato nathI, te paraanavakAMkSapratyayikakriyA che. (21) ghaNo =prAyogikIkriyA - AtmAthI adhiSThita evA kAyAdino vyApAra te prayogakriyA che, ane te kAya, vacana ane manayogathI traNa prakArano che. dhAvana-valsanAdi (doDavA, kUdavArUpa) kAyavyApArarUpa che, hiMsAno vAvyApAra, kaThora vAvyApAra ke mRSAdi vAvyApArarUpa che. irSyA, abhimAnAdi manovyApArarUpa che. (22) samudAna-sAmudAnikIkriyA:- tapasvIone apUrva apUrva virati pratye je Abhimukhya bhAva thAya che, te samAdAnakriyA che. vaLI, anyanA mate jenAthI viSayo grahaNa thAya te samAdhAna eTale indriyo ane tene upaghAta karanArI kriyA te samAdAnakriyA. samAdAnakriyA eTale je viratinI pariNati potAne prApta thaI hoya tenAthI upara uparanA viratinA pariNAmane prApta karavAnI sAdhunI je kriyA te samAdAnakriyA kahevAya. vaLI, anya mata anusAra indriyo dvArA viSayonuM samAdAna thAya che arthAt grahaNa thAya che, tethI indriya samAdAna che; ane te indriyono upaghAta thAya tevI kriyA karavAmAM Ave to te samAdAnakriyA che. sama+AdAnaHgrahaNa karavuM. (23) pinnarAganI kriyA:- rAgane vaza thaIne je jovA AdinI kriyA thAya te rAganI kriyA che. (24) rosa=SikIkriyA - anicchanIya padArthane joIne dveSane vaza thaIne je prakAranI mukhAdinI ceSTA karavAmAM Ave te dvaSikIkriyA che. (25) rUriyAvadiyA iryApathikIkriyA - badhyamAna ane vedyamAna evo iryApatha= eka samayanuM karma baMdhAya ane bIjA samaye vedana thAya te iryApatha. je sAdhuo mohanA pariNAmathI para che, kevaLa zarIranI gamanAdi ceSTAne kAraNe eka samayavALuM karma bAMdhe che iryApathikIkriyA che. A kriyA 11, 12 ane 13mA guNasthAnakamAM rahelA mahAtmAone hoya che. ll22-23-24ll For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 navatatva prakaraNa | gAthA-25 (6) "saMvaratatva"nuM varNana (gAthA-25thI 33) avataraNikA : AzravanA bhedo batAvyA pachI have saMvaranA pa7 bhedo batAve che - gAthA : samiI guttI parisaha, jaidhammo bhAvaNA carittANi / paNa ti duvIsa dasa bAra, paMcabheehiM sagavanA / / 25 / / gAthArtha : samiti, gupti, pariSaha-pariSaha jaya, yatidharma, bhAvanA, cAritra, 5, 3, 22, 10, 12, 5 bheda vaDe sattAvana bheda che-saMvaranA sattAvana bheda che. ra5A. bhAvArtha:saMvaranA bhedoH samiti=pa samiti, gupti=3 gupti, pariSaha=22 pariSahano jaya, yatidharma= 10 prakArano yatidharma, bhAvanA=12 bhAvanA ane cAritra=pa prakAranuM cAritra ema saMvaranA 57 bhedo che. saMyamajIvananI maryAdA pAMca samiti ane traNa guptirUpa che. tethI je sAdhu saMyamagrahaNathI mAMDIne traNa guptivALA hoya, ane saMyamanA prayojana arthe koI pravRtti karavI hoya tyAre pAMca samitimAM udyama karatA hoya, te muni saMvarabhAvavALA che, ane samiti-guptimAM udyama karatA sAdhu jema uttarottara gupta guptatara thAya che, tema tema saMvara adhika adhika thAya che. vaLI, te saMvaranA atizaya arthe bAvIsa prakAranA pariSadamAMthI jo koI pariSaha Ave ane sAdhu jo te pariSahano jaya na karI zake to saMyamanI hAni thAya che, ane je sAdhu zAstravacana anusAra ucita yatna karIne upasthita pariSahano jaya kare to saMvaramAM atizayatA thAya che. tethI pariSahajayane paNa saMvaranA bhedamAM gaNela che. For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa| gAthA-25, 26 vaLI, samiti-guptivALA sAdhu 10 prakAranA yatidharmamAM udyama kare che. tenAthI guptino atizaya thAya che, tethI dasa prakAranA yatidharmane paNa saMvaranA bhedamAM grahaNa karela che. vaLI, samiti-guptivALA muni AtmAne tattvathI bhAvita karavA arthe bAra bhAvanAomAM udyama kare che. tenAthI paNa guptimAM atizayatA Ave che, mATe bAra bhAvanAone paNa saMvaranA bhedamAM grahaNa karela che. vaLI, sAmAyika Adi pAMca cAritromAMthI paNa uttara uttaranAM cAritro guptimAM atizayatAne karanArAM che. tethI pAMca cAritrone paNa saMvaranA bhedamAM grahaNa karela che. Ama samitinA pAMca bheda, guptinA traNa bheda, pariSahajayanA 22 bheda, yatidharmanA dasa bheda, bhAvanAnA bAra bheda, ane cAritranA pAMca bheda ema kula saMvaranA sattAvana bheda grahaNa karela che. ripo avataraNikA : pAMca samiti ane traNa guptinAM nAmo batAve che - gAthA : iriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiIsu a / mAnI vayattI, vAyattI taheva ya zAradA gAthArtha : samitiomAM IryA, bhASA, eSaNA, AdAnabhaMDamatanizmiveNA ane uccArapAsavaNa pAriSThApanikA samiti ema pAMca bhedo che ane mana, vacana ane kAyamuti ema traNa guptinA bhedo che. ||rA bhAvArtha :pAMca samiti :(i) iryAsamiti : kaMTaka AkIrNa bhUmimAM gamananI jema gamanAgamanamAM jIvarakSAnA arthe sAdhunI yatanApUrvakanI ceSTA iryAsamiti che. (i) bhASAsamiti - saMyamanI vRddhi arthe vacanaprayoga upayogI jaNAya tyAre saMyamanI maryAdAnuM smaraNa karIne je vacanaprayoga karAya te bhASAsamiti For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 navatattva prakaraNa / gAthA-26 che, ane bolavAnI sahaja icchA thaI ane mokSanuM ke saMyamanuM prayojana jenAthI siddha thatuM na hoya tevo vacanaprayoga te bhASAsamitithI viparIta pravRtti che. (iii) eSaNAmiti :- sAdhujIvanamAM nirdoSa AhAra, vasati Adi mATe zAstravidhi anusAra je gaveSaNA karavAmAM Ave te eSaNAsimita che, ane zAstravacananA smaraNa vagara AhAra, upadhi ke vasatinI yAcanA karavAmAM Ave te eSaNAmitithI viruddha evI asamiti che. (iv) AdAnabhaMDamattanikbiveNA samiti :- sAdhunA upakaraNarUpa bhAMDa ane mAtrAne yatanApUrvaka levAmAM ane mUkavAmAM Ave te AdAnabhaMDamattanikbiveNA samiti che. (v) uccArapAsavaNa samiti H- uccAra=maLa-mUtrAdi vidhipUrvaka paraThavavAmAM Ave te uccAra samiti=pAriSTApanikA samiti che. traNa gupti : - (i) manogupti :- Artta-raudradhyAna ke Artta-raudradhyAnane anukULa evA saMsA2vartI padArthonuM ciMtavana te mananI agupti che, ane te bhAvothI AtmAne vimukha karavA mATe bhagavAnanA vacana anusAra dharmadhyAna ke zukladhyAnamAM yatna karavAmAM Ave athavA dharmadhyAna ke zukladhyAnanI niSpattinA upAyabhUta adhyayana AdithI AtmAne vAsita ka2vAmAM Ave evI mananI je pravRtti te manogupti che. (ii) vacanagupti :- saMyamanA prayojana sivAya bolavAne abhimukha aMtaraMga manovRtti na UThe te prakAranA gupta bhAvone kAraNe vacanaprayoganI apravRtti te vacanagupti che, athavA saMyamanA prayojanathI vacanaprayoga karatI vakhate saMyamanA prayojana sivAyano anya vacanaprayoga na thAya te prakArano aMtaraMga yatanAno pariNAma te vacanagupti che. (iii) kAyagupti :- kAryotsargakALamAM kAyAnI ceSTAnI nivRtti hoya ane mana kAyAne sthira karIne saMyamabhAvane abhimukha javA pravartatuM hoya to te kAyagupti che, athavA saMyamajIvananI sarva ucita pravRttiomAM kAyAnI ceSTA upara niyaMtraNa hoya, jenAthI saMyamanI vRddhino vyAghAta thAya tevo manovyApAra For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-26, 27-28 87 paNa na hoya, vacanavyApAra paNa na hoya ane kAyavyApAra paNa na hoya, phakta saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane tevA manoyogathI niyaMtrita saMyamanI kriyAmAM yatna hoya to te kAyagupti che. II26aa avataraNikA : pUrvagAthAmAM pAMca samiti ane traNa gupti batAvyA. have bAvIsa pariSahonAM nAmo gAthA-27 ane 28mAM batAve che gAthA : khuhA pivAsAsI unhaM, daMsAcelAraitthio | cariyA nisIhiyA sijjA, akkosa vaha jAyaNA / / 27 / / anAma roLa taLAsA, mala-savAra-parIsadA / pannA annANa sammattaM, ia bAvIsa parIsahA ||28|| gAthArtha : kSudhApariSaha, pipAsApariSaha, zItapariSaha, uSNapariSaha, daMzapariSaha, acelakapariSaha, aratipariSaha, strIpariSaha, caryAriSaha, naiSedhikIpariSaha, zayyApariSaha, AkrozapariSaha, vadhapariSaha ane yAcanApariSaha. ||27aaaa alAbhapariSaha, rogapariSaha, tRNasparzapariSaha, malapariSaha, satkArapariSaha, prajJApariSaha, ajJAnapariSaha, samyaktvapariSaha e pramANe bAvIsa pariSaho che. II28 / / jema 'bhIma' zabdathI bhImasena grahaNa thAya che, tema 'pariSa' zabdathI 'pariSahano jaya' grahaNa karavAno che. bhAvArtha: bAvIsa pariSahano jaya : bAvIsa pariSaho che ane A pariSahono ajaya saMyamamAM malinatAne kare che, ane je sAdhu samyag yatnapUrvaka pariSahano jaya kare che, tenAthI guptino For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-27-28 prakarSa thAya che, ane guptino prakarSa te saMvarano prakarSa che. tethI bAvIsa pariSahano jaya e paNa saMvaranA bhedo che. (1) kSudhApariSahano jaya - zeSa vedanathI atizayavALI evI sudhAno udaya thayo hoya, jethI kSudhAvedanIyathI sAdhune azAtAno anubhava thato hoya, Ama chatAM te sAdhu zuddha bhikSA mATe samyagu yatna karatA hoya, ane zuddha bhikSA na maLe to sudhAmAM paNa vyAkuLatA vagara samabhAvanI vRddhimAM yatna karatA hoya, to sudhApariSahano jaya che. jo nirdoSa bhikSA maLe ane te bhikSA dvArA saMyamanI vRddhi thAya te rIte ja sudhAne zamAve to sudhApariSahano jaya kahevAya, ane aneSaNIya=doSita bhikSA grahaNa kare to sudhApariSahano jaya nathI. (2) pipAsApariSahano jaya :- sudhApariSahanI jema ja pipAsApariSahano jaya jANavo. (3) zItapariSahano jaya :- koI sAdhu jIrNa vastro thaI gayAM hoya, ThaMDI bhayaMkara paDatI hoya, ane nirdoSa vastra prApta thaI zakatAM na hoya topaNa doSita vastrane grahaNa na kare, te zItapariSahano jaya che; ane AgamavidhipUrvaka nirdoSa vastra AdinI gaveSaNA kare, ane te maLe to teno upayoga kare, te zItapariSahano jaya kahevAya. vaLI, ThaMDIthI Arta thayela sAdhu bIjA vaDe agni jvalita karAyelo hoya to paNa tenI pAse jaIne bese nahi, te zItapariSahano jaya kahevAya. (4) uSNapariSahano jaya :- zItapariSadanI jema uSNapariSahano jaya jANavo. koI sAdhu uSNathI tapta hoya, topaNa snAna karavuM, paMkho karavo, pavana Avato hoya te sthAnamAM besavuM, tenuM varjana kare, chatra Adi dhAraNa karavAnuM varjana kare ane samyaka rIte uSNatAne sahana kare ane cittane dharmadhyAnamAM pravartAvI zake to te uSNapariSahano jaya che. (5) daMzamazakapariSahano jaya :- koI sAdhu DAMsa Ape evA macchara Adi karaDatA hoya topaNa daMzamazakanA sthAnathI dUra na thAya, tene dUra karavA dhUmADAdi na kare, na karAve ane paMkhAdi ke vastrAdithI nivAraNa kare nahi, ane cittane dharmadhyAnamAM pravartAvI zake to te daMzamazanapariSahano jaya kahevAya. For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-27-28 () nagnapariSahano jaya :- sAdhune saMyamamAM upakAraka hoya tenAthI leza paNa adhika vastra dhAraNa na kare, ane saMyamanI puSTi thAya tevAM jIrNa vastrAdi dhAraNa kare te sAdhue nagnapariSahano jaya karyo kahevAya. (7) aratipariSahano jaya :- sAdhu saMyamanI pravRttimAM zakya udyama karavA chatAM potAnI dhAraNA pramANe uttama bhAva na thAya tenA kAraNe athavA koI anya nimittanA kAraNe arati thAya tyAre sUtranA upadeza anusAra samyaka dharmanA udyamathI aratine dUra kare to aratipariSahano jaya kahevAya. (8) strIpariSahano jaya :- strIonA koIpaNa bhAvo pratye rAga utpanna na thAya, teone jovA mATe cakSuno niveza na thAya, te prakAranI AMtarika jAgRti rAkhavAmAM Ave to strIpariSahano jaya kahevAya. (9) caryApariSahano jaya :- ALasano jeNe tyAga karyo che tevA sAdhu grAma, nagara, kulAdimAM aniyatarUpe vasatA, nirmamabhAvavALA, mAsa mAsa sthira thaIne vihAra kare to caryApariSahano jaya kahevAya. (10) niSadyA=sthAnapariSahano jaya :- strI, pazu, napuMsakathI rahita evA sthAnamAM iSTa-aniSTanI buddhine jItavAnI icchAvALA sAdhu, prApta thayeluM je sthAna hoya te sthAnamAM ugarahita rahe, te niSadyApariSahano jaya kahevAya. (11) zadhyApariSahano jaya :- saMthAro athavA khATalo vagere mRdu hoya, kaThaNa hoya, UMco ke nIco maLe, upAzraya dhULathI bharelo hoya, zizira RtumAM bahudharmavALo hoya-kyAreka vadhu garamI lAge to kyAreka vadhu ThaMDI lAge tevo hoya, tyAM kyAreya sAdhu udvega na kare to zayyApariSahano jaya thAya. (12) AkrozapariSahano jaya:- koI aniSTa vacana kahe ane te satya hoya to kopa kema thAya ? arthAt na thAya. je kAraNathI A mAro upakArI che tethI kahe- A pramANe huM pharI nahi karuM", ane te aniSTa vacana asatya hoya to gusso karavAnuM koI prayojana nathI, e pramANe vicAra karavAthI sAdhune AkrozapariSahano jaya thAya. (13) vadhapariSahano jaya :- hAthathI ke cAbUkathI koI mAratuM hoya to sAdhu vicAre ke A zarIra avazya nAza pAmanAra che, tethI A pariSaha mAre samyam For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 navatattva prakaraNa | gAthA-27-28 sahana karavo joIe. "A zarIra pudgalarUpa che, teno nAza thaI zake, AtmAno nAza ka2vo zakya nathI" AthI mArA karAyelA karmanA phaLarUpa A pariSaha prApta thayo che, mATe mAre samyak sahana ka2vo joIe, e prakArano adhyavasAya kare to te sAdhune vadhapariSahano jaya che. (14) yAcanApariSahano jaya :- sAdhune bhikSA, vastra, pAtra ke vasati Adi bIjA pAsethI prApta karavAnI che, ane bIjA pAse yAcanA karatAM kSobha na thAya, paraMtu saMyamanA arthe upakArI evI vastunI yAcanA kare to te sAdhune yAcanApariSahano jaya thAya. (15) alAbhapariSahano jaya :- sAdhu saMyamanAM upakAraka evAM bhikSA, vastra, pAtra Adi meLavavA mATe yatna karatA hoya ane gRhasthonA gharamAM ghaNI vastu hovA chatAM potAne koI vastunI prApti thAya nahi topaNa samabhAvanA cittavALA muni koI prakArano kheda kare nahi to te sAdhune alAbhapariSahano jaya thAya. (17) rogapariSahano jaya H- sAdhune koI roga pragaTa thAya tyAre gacchathI nIkaLelA jinakalpI Adi cikitsA karatA nathI ane gacchavAsI sAdhu lAbhAlAbhanuM Alocana karIne rogane sahana karavAnI zakti hoya to roga sahana kare paNa cikitsA na karAve, ane jo roga sahana karavAthI yogamArganI pravRtti sidAtI hoya to zAstrokta vidhithI cikitsA kare to te sAdhune rogapariSahano jaya thAya. (17) tRNasparzapariSahano jaya :- gacchavAsI ke gacchanirgata=gacchamAMthI nIkaLelA, sAdhune chidra vagaranI tRNanI caTAI Adino paribhoga anujJAta che, ane rAtrInA sUtI vakhate sAdhu te caTAI Adi upara saMthAro ane uttarapaTTo Adi karIne sUve che; te coro vaDe haraNa karAyelo hoya, tethI saMthArA vagara caTAI upara sUvuM paDe, athavA to saMthAro ane uttarapaTTo jIrNa hoya tethI bahu pAtaLo hoya ane tenA kAraNe caTAI AdinA tRNa sUtI vakhate pratikULa lAge topaNa cittamAM glAni karyA vagara sahana kare, to te sAdhue tRNasparzapariSahano jaya karyo kahevAya. For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-27-28 (18) malapariSahano jaya :- raja vagere dhULa zarIra upara lAgelI hoya, parasevAnA saMsargathI kaThaNa thaI gayela hoya, ane unALAnI garamInA kAraNe durgadhathI mahAudvegane pedA kare tevo mala zarIra upara thayo hoya, to paNa tene dUra karavA mATe sAdhu abhilASa paNa na kare, paraMtu samabhAvanI vRddhi thAya evo yatna kare to te sAdhue malapariSahano jaya karyo kahevAya. (19) satkArapariSahano jaya :-saMyamI sAdhuno bhaktithI koI AhAra, vastrAdithI satkAra karatA hoya, ane temanA guNonuM utkIrtana karatA hoya, ke koI satkAra na paNa karatA hoya, topaNa lokothI pote satkArita che ke asatkArita che e prakAranA bhAvane karyA vagara samabhAvamAM cittane rAkhe to te sAdhue satkArapariSahano jaya karyo kahevAya. (20) prajJApariSahano jaya :- koI mahAtmA pAse buddhi atizaya hoya topaNa garvane dhAraNa kare nahi to te mahAtmAe prajJApariSahano jaya karyo kahevAya. (21) ajJAnapariSahano jaya :- koI mahAtmA pAse buddhi alpa hovAne kAraNe zAstranA paramArthane jANavAmAM skUlanA pAmatA hoya, topaNa adInabhAvathI potAnA te prakAranA karmane sahana kare ane samabhAvanI vRddhimAM yatna kare to te mahAtmAe ajJAnapariSahano jaya karyo kahevAya. (22) samyakatvapariSahano jaya:- koI mahAtmA saMyamamAM sAro udyama karatA hoya to vicAre ke "huM badhA pApothI virata chuM, prakRSTa tapa karuM chuM, sarvathA saMga vagarano chuM' topaNa dharma-adharma ke devanArakAdi bhAvone joI zakuM tevuM jJAna pragaTa thatuM nathI, tethI bhagavAnanuM vacana satya jaNAtuM nathI, te prakArano saMdeha thAya te samyakatvamAM pariSaha che. paraMtu tevo saMdeha karyA vagara, mArAM bhUtakALanAM tevAM karma che ke jethI A rIte saMyamamAM udyama karavA chatAM paNa te karmo nAza pAmatAM nathI, jethI atIndriya evA dharmAstikAya, adharmAstikAya ke narakAdi bhAvone jovAnI zakti pragaTa thaI nathI, e prakAranuM bhAvana karIne cittane samyakatvamAM sthira kare to te sAdhune samyakatvapariSahano jaya che. A pramANe bAvIsa pariSahano jaya sAdhu kare che. 27-28 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 avataraNikA : pUrvagAthAmAM saMvaratA 57 bhedomAMthI samiti, gupti ane pariSahotuM varNana karyuM. have dasa prakAranA yatidharmane batAve che navatattva prakaraNa | gAthA-29 gAthA : khaMtI maddava ajjava, muttI tava saMjame a bodhavve | saccaM soaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo / / 29 / / gAthArthaH bhAvArtha :dasa yatidharma : kSamA, namratA, saraLatA, mukti, tapa, saMyama, satya, akiMcana ane brahmacarya, e yatidharma jANavo. II29 // - (1) aMtI=kSamAdharma :- kSamA, titikSA, sahiSNupaNuM ane krodhano nigraha, e kSamAnA ekArthavAcI zabdo che. krodhanA nimittano AtmAmAM sadbhAva che ke asadbhAva che ema ciMtavana karIne kSamA karavI joIe. jema koI potAnA doSo kahe ane te doSo potAnAmAM hoya to vicAre ke para vaDe kahevAyelA doSo mArAmAM che, mATe mAre aruci karavI joIe nahi. vaLI, 52 vaDe kahevAyelA doSo potAnAmAM na hoya to A puruSa ajJAnathI kahe che, tema vicArIne kSamA dhAraNa karavI joIe. sogaM=tyAga, vaLI, krodhathI thatA anya doSonA ciMtavanathI kSamA dhAraNa karavI joIe arthAt krodhane kAraNe vidveSa=vyAkuLatA, bIjAnI hiMsA, smRtibhraMza ane vratalopa Adi doSo thAya che, tema ciMtavana karIne kSamA dhA2Na ka2vI joIe. vaLI, krodha karavo e bAlasvabhAva che, ema vicArIne kSamA dhA2Na ka2vI joIe. vaLI, parathI koIpaNa pratikULatA Ave tyAre A mArAM karmakRta phaLa che, ema vicAra karIne anyathI thatA upadravamAM kSamA dhAraNa karavI joIe. vaLI, kSamAnA svasthatA Adi guNonuM ciMtavana karIne kSamA dhAraNa ka2vI For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-29 joIe. jema ke svasthatA, karmabaMdhano abhAva, prAyazcittano abhAva, zubhadhyAna, paranA samAdhAnanuM utpAdana=parathI anucita pravRtti thaI hoya to kSamAvALo puruSa prasaMgane anurUpa tenI anucita pravRttikRta tenA klezanA nivAraNa mATe ucita samAdhAna paNa karI zake, paraMtu svayaM te pravRttithI akSamAvALo thayelo hoya to pa2nuM samAdhAna karI zake nahi, vaLI stimita prasanna aMtarAtmapaNuM=pratikULa saMyogonI asarane na jhIle tevuM sthira saMvarabhAvavALuM ane prasannabhAvavALuM citta kSamAmAM hoya che. A pramANe kSamAnA guNonuM smaraNa karIne kSamA dhAraNa karavI joIe. A prakAranA tattvanA bhAvanathI sAdhumAM je kSamAno pariNAma varte che, te saMvarabhAva che. 93 (2) maddava=mAryava=namratAdharma :- astabdhabhAvavALuM citta te mArdavabhAva che. namratAnI vRtti ane anuvseka=garvarahita pariNAma, e mArdavanuM lakSaNa che athavA mRdubhAva, mRdukriyA te mArdava che. ATha prakAranA madano nigraha ane mAnano vighAta te mArdava che. A madanAM ATha sthAno A pramANe che - ---- (1) jAtino mada, (2) kulano mada, (3) rUpano mada, (4) aizvaryano mada, (5) viziSTa jJAnano mada, (7) zrutano mada, (7) lAbhano mada, (8) vIryano mada. madanAM ATha sthAno vaDe matta thayelo puruSa paranI niMdA kare che, potAnI prazaMsA kare che ane tIvra ahaMkArathI haNAyelI mativALo A bhavamAM ane parabhavamAM azubhaphalavALuM akuzaLa karma bAMdhe che, ane upadeza apAtAM paNa te puruSa zreyane svIkArato nathI. tethI A madasthAnono nigraha mArdavadharma che. (3) annava=nArnava=saraLatA=saraLatAdharma :- bhAvanI vizuddhi ane avisaMvAdana e ArjavanuM lakSaNa che arthAt mana, vacana ane kAyAnI avakratArUpa bhAvanI vizuddhi, ane mana-vacana-kAyAnA yogo paraspara visaMvAdavALA na hoya, te ArjavanuM lakSaNa che. RjubhAva arthAt saraLabhAva ane saraLakriyA te Arjava che. mAyAvI puruSa A bhava ke parabhavamAM anartha kare tevAM azubhakarmone bAMdhe che, upadeza apAtAM paNa zreyane svIkArato nathI. tethI Arjava arthAt saraLabhAva te dharma che. For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 navatattva prakaraNa | gAthA-29 (4) munnI muktidharma - tattvArthakAre zaucadharma tarIke je grahaNa karela che tene navatattvamAM "muttI' tarIke grahaNa karela che. lobhano abhAva te mukti che athavA AtmAnI pavitratA te "muttI' che. AtmAne vastu pratyeno abhinDaMga che te lobha che, ane abhivRMgano abhAva thAya te zauca che ane te zauca e ja lobhathI muttI-mukti che. bhAvavizuddhi, niSkaluSatA=phleza vagaranuM citta, dharmasAdhanamAtramAM paNa abhivRMgano abhAva, e sarva muktinA paryAyavAcI zabdo che. lobhathI abhibhUta thayelo jIva A bhava ane parabhavamAM azubha phaLa Ape tevAM azubha karmo bAMdhe che ane upadeza ApatAM paNa zreyane svIkArato nathI. tethI lobhathI mukti e dharma che. (5) tava=tapadharma :- prakIrNa tapa aneka prakArano che. cha prakArano atyaMtara tapa ane cha prakArano bAhyatA che. tenuM vizeSathI varNana 'nirjarA tattvamAM karela che. (9) saMna=saMyamadharma - mana, vacana ane kAyAnA yogono nigraha, saMyama che, ane te sattara prakArano che. (1) pRthvIkAyano saMyama (2) apUkAyano saMyama (3) teukAyano saMyama (4) vAyukAyano saMyama (5) vanaspatikAyano saMyama () beindriyano saMyama (7) te indriyano saMyama (8) caurindriyano saMyama (9) paMcendriyano saMyama (10) prekSyano saMyama (11) upekSyano saMyama (12) apahatyano saMyama (13) prasRjyano saMyama (14) kAyano saMyama (15) vAsaMyama (16) manasaMyama (17) upakaraNasaMyama 1 thI 9. pRthvIkAya AdithI paMcendriya jIvono saMyama : mana-vacana-kAyAnA yogono zAstravidhi anusAra nigraha e saMyama che; ane te saMyama pRthvI AdithI mAMDIne paMcendriya sudhInA jIvone leza paNa pIDA na thAya, koInuM ahita na thAya, ane koInA kaSAyanA udrakamAM pote nimitta na bane te rIte For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-29 95 yatanApUrvaka mana-vacana-kAyAthI pravRtti karavAthI upara darzAvela ekathI nava prakArano saMyama thAya che. 10. prekSa saMyama : koIpaNa pravRtti vakhate cakSuthI jamInanuM avalokana karIne jamIna jIvarahita che teno nirNaya karIne pachI ceSTA kare te prekSyasaMyama che. 11. upekSa saMyama : guru pravacana anusAra sAdhuone kriyAmAM vyApAra karavA preraNA karatA hoya to upekSya evI avidhinI kriyAno saMyama che. ane gRhastho potAnAM saMsAranAM kRtyomAM pramAda karatA hoya tyAre teone preraNA karavAne badale upekSA kare to te uddezya saMyama che. 12. apahRtya saMyama : saMyama mATe anupakAraka hoya tevA vastra, pAtrone grahaNa karavAnuM varjana ka2vAthI ane jIvathI saMsakta hoya tevA bhaktapAnAdine vidhipUrvaka paraThavavAnI kriyA karavAthI apahRtya saMyama che. 13. prasRjya saMyama : besavAnI, UThavAnI ke koI vastune levAnI mUkavAnI kriyAmAM bhUmi jIvajaMtu rahita che tenuM avalokana karIne pachI rajoharaNathI pramArjanA karIne te pravRtti kare te pramRjya saMyama che. 14. kAya saMyama : doDavA-kUdavAnI pravRttinI nivRtti ane zubha kriyAomAM zAstravacanathI niyaMtrita pravRtti te kAya saMyama che. 15. vAk saMyama H hiMsAnA vacano ane kaThora vacano AdinI nivRtti ane mokSane anukULa evI zubha bhASAnI pravRtti te vAk saMyama che. 16. mana saMyama : droha, abhimAna, irSyA AdinI nivRtti ane dharmadhyAna AdimAM pravRtti te mana saMyama che. 17. upakaraNa saMyama : jyAre zAstranA padArthone grahaNa ane dhAraNanI zaktivALA sAdhuo hatA ane dIrgha AyuSyavALA hatA, tyAre pustakanuM prayojana na hatuM, ane kALanI hAninA kAraNe zAstranA grahaNa ane dhAraNanI zaktinA abhAvanA kAraNe sAdhune pustaka grahaNanI anujJA che, e pramANe kAlanI apekSAe pustakAdine grahaNa-agrahaNa karavAthI upakaraNa saMyama thAya che. (7) sai=satyavacanadharma : satyavacanadharmano artha 'tattvArthabhASya' pramANe karela che. artha hote chate thanAruM vacana te satyavacana kahevAya. arthAt padArtha je pramANe hoya te pramANe te padArthanuM vacana karAya te satyavacana che, athavA For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-29 jIvonA hitanuM kAraNa hoya te satyavacana che, A banne prakAranAM vacana amRSA vacana che. satyavacana kevA guNovALuM hoya te batAvatAM kahe che - aparuSa=kaThoratA vagaranuM, apizuna=koInI prItinA vicchedane nahi karanAruM, asabhyapaNAnA abhAvavALuM, acapala, kaluSatA vagaranuM, viralatA vagaranuM=aTakI aTakIne nahi bolAyeluM, asaMbhrAntaHkoIne saMbhrama pedA na kare tevuM, abhijAta vinayavALuM, asaMdigdhaHsaMdeha utpanna na kare tevuM skuTa=spaSTa bodha karAve tevuM, audAryayuktaka bIjAnA hitane anukULa evA udArabhAvathI yukta paraMtu A jIva mArA upadezathI Avarjita thaIne A mAro anuyAyI thaze evA kSudrabhAvothI yukta nahi evuM, agrAmya=vidvAna puruSanA cittane Avarjita kare tevuM samartha paraMtu sAmAnya loko bolatA hoya tevuM grAmyavacana nahi, padArthanA paramArthane batAvanAruM=zIdhra ja prastuta evA arthane parisamApta karanAruM, arAgadveSathI yukta hoya, ane mAtra sUtranA ja utsarga-apavAda anusAra pravRtta arthavALuM hoya. vaLI, arthajananA=tattvane sAMbhaLavAnI icchAvALA puruSanA, cittane Avarjana karavA samartha hoya, zrotAne upakAra karanAruM hoya, mAyArahita hoya, dezakALathI aviruddha hoya, anavadya hoya, bhagavAnanA pravacanamAM ja pravRtta hoya, yatanAvALuM hoya, parimita zabdavALuM hoya, yAcanA-pracchanna ane praznavyAkaraNavALuM hoya evuM sAdhunuM vacana te satyadharma che. AnAthI e prApta thAya ke sAdhu saMyamanI vRddhi arthe vasati AdinI yAcanA kare tyAre yAcanAnA viSayavALo vacanaprayoga hoya. vaLI, zAstramAM koI sthAne saMdeha thAya tyAre guru Adine pRcchA kare tyAre pracchanna vacanaprayoga hoya, ane For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-29 koI tattvajijJAsu prazna kare tyAre zAstra aviruddha vacanathI uttara Ape te praznavyAkaraNavALo=praznanA vizeSarUpe arthanA kathanavALo vacanaprayoga hoya. te traNa sthAne karAtA vacanaprayoga uparyukta guNavALA hoya to sAdhuthI satyadharmanuM pAlana thAya che. (8) so tyAgadharma:- bAhya ane atyaMtara upadhirUpa annapAnAdi ane zarIrarUpa AzrayavALo bhAvadoSano parityAga tyAga" kahevAya che. navatattvamAM sodi" no artha zauca karela che. Azaya e che ke bAhya upadhi anna-pAnAdi che ane atyaMtara upadhi zarIra che. te sarvane AzrayIne bhAvadoSano tyAga karavAmAM na Ave to AtmAmAM zaucabhAva pragaTa thAya nahi. tethI zaucabhAva pragaTa karavA arthe sAdhu deha ane annapAnAdine AzrayIne paNa rAgAdi bhAva karatA nathI, ane samabhAvanI vRddhi thAya te mATe dehane dhAraNa kare che ane dehanuM pAlana kare che ane samabhAvanI vRddhi thAya te mATe annapAnAdi grahaNa kare che te zaucabhAva che. A rIte tattvArthakAre soyaMtratyAgadharma grahaNa karela che, tene ja navatattvakAre soyaM zaucadharma grahaNa karela che. (9) lava akiMcanadharma:- zarIra, dharma, upakaraNa AdimAM nirmamapaNuM e AkiMcanya che arthAt koIpaNa jaDa padArthamAM Asakti na rAkhavI. (10) vaMmaMtrabrahmacaryadharma:- vrataparipAlana mATe, jJAnanI vRddhi mATe ane kaSAyanA paritApanA parivAra mATe kaSAyanA upazama ke kSaya mATe gurukuLamAM vAsa te brahmacarya che. gurukulavAsanA paryAyavAcI zabdo kahe che - asvAtaMtryapaNuM, guruAdhInapaNuM ane gurunA nirdeza pramANe rahevApaNuM te gurukulavAsa che. gurukulavAsamAM pAMca AcArya hoya che : (1) pravrajyAka=dIkSA ApanAra, (2) digAcAryasacitta, acitta ane mizra vastunA bodhane karAvanAra, (3) zrutaupadeSTA-Agamano upadeza ApanAra, (4) zruta samudSTA AgamanA arthano bodha karyA pachI sthira paricaya karAvanAra ane sthira paricaya karyA pachI bIjAne upadeza ApavAnI anujJA ApanAra. (5) AgamanA arthavAcaka=AgamanA utsarga apavAdarUpa arthane kahenArA, A sarva brahmacaryanA vizeSaguNo brahmacaryanA pAlanamAM mukhya aMgabhUta gurukulavAsanA vizeSaguNo che. A rIte yatidharmanA dasa bhedo batAvela che. ra9ll For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 navatattva prakaraNa gAthA-30-31 avataraNikA : bhAvanA=anuprekSA bAra prakAranI che, ane te bAra bhAvanAonAM nAma prastuta gAthAmAM batAve che gAthA : paDhamamaNiccamasaraNaM, saMsAro egayA ya annattaM / asuittaM Asava saMvaro ya taha NijjarA navamI / / 30 / / logasahAvo bohIdullahA dhammassa sAhagA arihA / Ao bhAvaNAo, bhAveavvA payatteNaM / / 31 / / gAthArtha H prathama=prathama bhAvanA anitya, azaraNa=azaraNabhAvanA, saMsAra= saMsArabhAvanA, ekatva=ekatvabhAvanA, anyatva=anyatvabhAvanA, azucitva=azucipaNAnI bhAvanA, Azrava=AzravabhAvanA, saMvara= saMvarabhAvanA ane navamI nirjarAbhAvanA 113II lokasvabhAva=lokasvabhAvabhAvanA, bodhidurlabha=bodhidurlabhabhAvanA, dharmanA sAdhaka arihaMto=dharmanA sAdhaka arihaMto che e prakAranI bhAvanA. A bhAvanAo prayatnathI=atyaMta praNidhAnapUrvaka bhAvavI joIe. / / 31|| bhAvArtha : bAra bhAvanAonAM nAma batAve che (1) anityabhAvanA (2) azaraNabhAvanA (3) saMsArabhAvanA (4) ekatvabhAvanA (5) anyatvabhAvanA (6) azucibhAvanA (7) AzravabhAvanA (8) saMvarabhAvanA (9) nirjarAbhAvanA (10) lokasvabhAvabhAvanA (11) bodhidurlabhabhAvanA (12) dharmanA suAkhyAtapaNAnI bhAvanA For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-30-31 99 e bAra bhAvanAo udyamapUrvaka bhAvavI. nityA-zara-saMsAre-tnI-nyatva-vitrI-DaDasTava-saMvaranirjraa-lok-bodhidurlbh-dhrmsvaakhyaattvaanucintnmnuprekssaaH / / (tattvArthasUtra . 6, jU. 7) bhAvArtha :(1) anityabhAvanA : etA dvAdazAnuprekSAH / tatra bAhyAbhyantarANi zarIra-zayyA-''sana-vastrAdIni dravyANi sarvasaMyogAzcAnityA ityanucintayet, evaM hyasya cintayatasteSvabhiSvaGgo na bhavati, mA bhUnme tadviyogajaM duHkhamityanityAnuprekSA / / 1 / / (tattvArthasUtra a. 9, sU. 7, abhyatara evuM zarIra ane bAhya evAM zayyA, Asana, vastra Adi sarva dravyo ane sarva saMyogo anitya che, e pramANe sAdhu anuciMtavana kare, ane A rIte ciMtavana karavAthI sAdhune zarIra ane bAhya padArthomAM rAga thAya nahi, jenA kAraNe tenA viyogathI duHkha utpanna na thAya e hetuthI anityabhAvanA karavAnI che. Azaya e che ke syAdvAdane jANanArA sAdhu padArthane nitya-anityarUpe jANe che, topaNa atyaMtara evA zarIra pratye ane bAhya evA sAdhunAM upakaraNo pratye ane sahavartI evA sAdhuo pratye ke paricayamAM AvatA zrAvako pratye rAga na thAya tadarthe sarva padArtho anitya che, e prakAre sAdhu anuciMtavana kare, jethI te bhAvathI bhAvita thayeluM citta koI padArtho pratye rAganA pariNAmavALuM rahe nahi. tethI vastrAdi bAhya padArthonA viyogathI duHkha utpanna thAya nahi. Ama citta nirlepa nirlepatara bane taarthe anityabhAvanA che. (2) azaraNabhAvanA :___ yathA nirAzraye janavirahite vanasthalIpRSThe balavatA kSutparigatenAmiSaiSiNA siMhenAbhyAhatasya mRgazizoH zaraNaM na vidyate / evaM janma-jarA-maraNavyAdhi-priyaviprayogA For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 navatattva prakaraNa | gAthA-30-31 'priyasaMprayoge-psitAlAbha-dAridrya-daurbhAgya-daurmanasya-maraNAdisamutthena duHkhenAbhyAhatasya jantoH saMsAre zaraNaM na vidyata iti cintayet / ___ evaM hyasya cintayato nityamazaraNo'smIti nityodvignasya sAMsArikeSu bhAveSvanabhiSvaGgo bhavati, arhacchAsanokta eva vidhau ghaTate, taddhi paraM shrnnmityparAnuprekSA sArA (tattvArthasUtra . 1, sU. 7, mANa) je pramANe nirAzrita ane lokothI rahita, vanasthalIthI pRSTha evA sthAnamAM balavAna, sudhAtara ane mAMsa khAvAnI icchAvALA siMha vaDe haNAyelA mRganA bALane koI zaraNa nathI; e pramANe janma, jarA, maraNa, vyAdhi, priyano viyoga, apriyano saMyoga, icchitano alAbha, dAridraya, daurbhAgya, daurmanasya= mAnasika duHkha, ane maraNAdithI usthita thayelA evA duHkhathI haNAyelA jIvane saMsAramAM koI zaraNa nathI, e prakAre sAdhu ciMtavana kare. Azaya e che ke saMsAramAM jIvo karmane vaza che, ane karmane kAraNe janma, jarA Adi sarva upadravothI jIvo duHkhI thAya che, tyAre te duHkhathI saMsAramAM jIvane koI bacAvI zakatuM nathI. A prakAre azaraNa bhAvanAnuM ciMtavana karavAthI jIvone saMsAranA bAhya padArtho pratyenI je AsthA che, ane jenI huMphathI saMsArI jIvo jIve che te hUMphane choDIne jagatanA jIvonA rakSaNano ekamAtra upAya dharma ja sAdhune zaraNa dekhAya che. tethI tenI=dharmanI, niSpatti mATeno udyama dRDha thAya che; ane jeo azaraNa bhAvanAthI bhAvita nathI, teo taNakhalA jevA bAhya padArthonuM AlaMbana laIne pote nirbhaya che tema jIve che, ane aMte durgatiomAM paribhramaNarUpa vinAzane prApta kare che. (3) saMsArabhAvanA : anAdau saMsAre naraka-tiryagyoni-manuSyA-'mara bhavagrahaNeSu cakravat parivartamAnasya jantoH sarva eva jantavaH svajanAH parajanA vA nahi svajanaparajanayorvyavasthA vidyate / mAtA hi bhUtvA bhaginI bhAryA duhitA ca bhavati / bhaginI bhUtvA mAtA bhAryA duhitA ca bhavati / bhAryA bhUtvA bhaginI duhitA mAtA ca bhavati / duhitA bhUtvA mAtA bhaginI bhAryA ca bhavati / tathA pitA bhUtvA bhrAtA putraH pautrazca bhavati, bhrAtA bhUtvA For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-30-31 101 pitA putraH pautrazca bhavati / putro bhUtvA pitA bhrAtA pautrazca bhavati / pautro bhUtvA pitA putrazca bhavati / bhartA bhUtvA dAso bhavati / dAso bhUtvA bhartA bhavati / mitraM bhUtvA zatrurbhavati, zatrurbhUtvA mitraM bhavati, pumAn bhUtvA strI bhavati napuMsakaM ca, strI bhUtvA pumAn napuMsakaM ca bhavati, napuMsakaM bhUtvA strI pumAMzca bhavatIti evaM caturazItiyonipramukhazatasahasreSu rAga-dveSa-mohAbhibhUtairjantubhiranivRttaviSayatRSNairanyonyabhakSaNAbhighAtabandhAbhiyogAkrozAdijanitAni tIvrANi duHkhAni prApyante, aho dvandvArAmaH kaSTasvabhAvaH saMsAra iti cintayet / evaM hyasya cintayataH saMsArabhayodvignasya nirvedo bhavati, nirviNNazca saMsAraprahANAya ghaTata iti saMsArAnuprekSA / / 3 / / (tattvArthasUtra ma. 2, sU. 7, bhASya) anAdi saMsAramAM naraka, tiryaMca, manuSya ane devabhavamAM cakranI jema parivartana pAmatA jIvane sarva jIvo svajana che ane parajana che. saMsArI jIvanA sarva jIvo svajana ane parajana kema che ? te spaSTa karavA arthe kahe che -- A jIvo svajana che ane A jIvo parajana che, evI vyavasthA nathI; kema ke je mAtA thAya che te ja jIva anya bhavamAM bahena, patnI ane putrI thAya che. vaLI, bahena thaIne mAtA, patnI ane putrI thAya che. vaLI, patnI thaIne bahena, putrI ane mAtA thAya che. vaLI, putrI thaIne mAtA, bahena ane patnI thAya che. vaLI, pitA thaIne bhAI, putra ane pautra thAya che. vaLI, bhAI thaIne pitA, putra ane pautra thAya che. vaLI, putra thaIne pitA, bhAI ane pautra thAya che. pautra thaIne pitA ane putra thAya che. svAmI thaIne dAsa thAya che, dAsa thaIne svAmI thAya che. mitra thaIne zatru thAya che. zatru thaIne mitra thAya che. puruSa thaIne strI ke napuMsaka thAya che. strI thaIne puruSa ke napuMsaka thAya che. napuMsaka thaIne strI ke puruSa thAya che. A rIte 84 lAkha yonimAM rAga-dveSa ane mohathI abhibhUta ane nivartana nahi pAmelI viSayonI tRSNAvALA jIvo vaDe, paraspara bhakSaNa, abhighAta, baMdha, abhiyoga, Akroza Adi janita tIvra duHkho prApta karAya che. khedanI vAta che ke kaMThanuM sthAna kaSTa svabhAvavALo saMsAra che, e pramANe ciMtavana karavuM joIe, ane A rIte saMsAranA ciMtavanathI saMsArathI bhaya For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-30-31 thavAnA kAraNe udvigna thayelA jIvane nirveda thAya che, ane saMsAra pratyenA nirvedavALo jIva saMsAranA nAza mATe samyag udyama karI zake che. A prakAranI saMsAra anuprekSArUpa bhAvanA che. 102 ahIM vizeSa e che ke saMsAranA svarUpanuM varNana pUrvamAM karyuM tevI vicAraNA mAtra karavAthI nirveda thato nathI, paraMtu saMsAranA svarUpanA ciMtavanathI Akho saMsAra indrajALa jevo dekhAya, ane cAra gatimAM paribhramaNa pratye udvega thAya, to snehanA tAMtaNAthI jIvano je saMsAra jIvI rahyo che, te jIve nahi; paraMtu saMsAranA ucchedanA upAyabhUta guNamAtrano pakSapAta pragaTe, ane guNamAtrano pakSapAta pragaTe to guNavAna evA yogIo pratyeno ane guNamaya evA yogamArga pratyeno pakSapAta thAya, ane te pakSapAta thAya to saMsAranA uccheda mATe samyak udyama thaI zake. (4) ekatvabhAvanA : eka evAhaM, na me kazcit svaH paro vA vidyate, eka evAhaM jAye, eka eva mriye na me kazcit svajanasaMjJaH parajanasaMjJo vA vyAdhi- jarA maraNAdIni duHkhAnyapaharati pratyaMzahArI vA bhavati, eka evAhaM svakRtakarmaphalamanubhavAmIti cintayet / evaM hyasya cintayataH svajanasaMjJakeSu snehAnurAgapratibandho na bhavati parasaMjJakeSu ca dveSAnubandhaH, tato niHsaGgatAmabhyupagato mokSAyaiva ghaTata ityekatvAnuprekSA ||4 || (tattvArthasUtra 3. 1, sU. 7, mA) huM eka ja chuM, mAruM koI nathI athavA mArA mATe sva ke para koI vidyamAna nathI. huM ekalo ja janma chuM ane ekalo ja maruM chuM, svajana ke parajana koI mArA vyAdhi, jarA, maraNAdi du:khone apaharaNa karanAra nathI ke tenA vibhAgane grahaNa karanAra nathI. ekalo ja huM svakRta karAyelA karmanA phaLane anubhavuM chuM, e pramANe ciMtavana kare, ane e pramANe ciMtavana ka2nA2ne svajanomAM snehano rAga dUra thAya che ane parajanomAM dveSa thato nathI. tethI jagatanA jIvo pratye rAga vagaranI pariNativALo thAya che. tethI mokSa mATe udyama karI zake che. ahIM vizeSa e che ke upa2 varNana karAyelA padArthono vicAra mAtra ka2vAthI ekatva bhAvanA thatI nathI, paraMtu potAnuM je prakAre ekatva svarUpa che te buddhine For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-30-31 103 sparze te rIte upayogapUrvaka vAraMvAra bhAvana karavAmAM Ave, to jIvamAM sarva jIvo sAthe saMga karavAnI je manovRtti che, ane saMga karIne kyAMka rAgano pariNAma kare che ane kyAMka dveSano pariNAma kare che, te prakAranI saMganI pariNati tirodhAna thAya che, jethI sAdhumAM je nirlepadazA che te ekatva bhAvanAthI prakarSavALI bane che. (5) anyatva bhAvanA : zarIravyatirekeNAtmAnamanucintayet - anyaccharIramanyo'ham, aindriyakaM zarIram, atIndriyo'ham, anityaM zarIraM nityo'ham, ajJa zarIraM jJo'ham, AdyantavaccharIraM anAdyanto'ham, bahUni ca me zarIrazatasahasrANi atItAni saMsAre paribhramataH sa evAyamahamanyastebhya ityanucintayet / evaM hyasya cintayataH zarIrapratibandho na bhavatIti / anyacca zarIrAnnityo'hamiti zreyase ghaTata ityanyatvAnuprekSA / / 5 / / (tattvArthasUtra 1. 2, sU. 7, bhAga) zarIrathI bhinna AtmAnuM ciMtavana kare - zarIra anya che ane huM anya chuM, indriyathI grAhya zarIra che, ane huM atIndriya chuM. anitya zarIra che ane huM nitya chuM. ajJAnavALuM zarIra che ane huM jJAnavALo chuM. Adi ane aMtavALuM zarIra che ane huM anAdi-anaMta chuM. saMsAramAM paribhramaNa karatAM mArA vaDe ghaNAM zarIro bhUtakALamAM karAyAM ane te A che=zarIra che, huM te zarIrothI anya chuM, e pramANe ciMtavana kare. A pramANe ciMtavana karavAthI zarIra pratye rAga thato nathI. vaLI, zarIrathI anya evo huM nitya chuM, e bhAvanAthI nitya evA AtmAnA kalyANa mATe yatna thAya che. (6) azucibhAvanA - azuci khalvidaM zarIramiti cintayet / tat kathamazucIti cet AdhuttarakAraNAzucitvAt, azucibhAjanatvAt, azucyudbhavatvAt, azubhapariNAmapAkAnubandhAt, azakyapratIkAratvAcceti / tatrAdyuttarakAraNAzucitvAt tAvaccharIrasyAcaM kAraNaM zukraM zoNitaM ca tadubhayamatyantAzucIti, uttaramAhArapariNAmAdi, tadyathA-kavalAhAro hi grastamAtra eva zleSmAzayaM For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 navatatva pra2 | gAthA-30-39 prApya zleSmaNA dravIkRtaH atyantAzucirbhavatIti / tataH pittAzayaM prApya pacyamAnaH khalIbhUto'zucireva bhavati / pakko vAyvAzayaM prApya vAyunA vibhidyate pRthak khalaH pRthag rasaH, khalAt mUtrapurISAdayo malAH prAdurbhavanti, rasAcchoNitaM pariNamati, zoNitAnmAMsaM, mAMsAnmedaH, medaso'sthIni, asthibhyo majjAnaH, majjabhyAM zukramiti, sarva caitat zleSmAdizukrAntamazuci bhavati, tasmAdAdyuttarakAraNAzucitvAdzuci zarIramiti / kiJcAnyat-azucibhAjanatvAt, azucInAM khalvapi bhAjanaM, zarIraM karNa-nAsA'kSidanta-mala-sveda-zleSma-pitta-mUtra purISAdInAmavaskarabhUtaM tasmAdazucIti / kiJcAnyatazucyudbhavatvAt eSAmeva karNamalAdInAmudbhavaH zarIraM tata udbhavantIti / azucau ca garbhe sambhavatItyazuci zarIram / kiJcAnyat-azubhapariNAmapAkAnubandhAdAtave bindorAdhAnAt prabhRti khalvapi zarIraM kalalA-'rbudapezI-ghanavyUha-sampUrNagarbha-kaumArayauvana-sthavira-bhAvajanakenAzubhapariNAmapAkenAnubaddhaM durgandhi pUtisvabhAvaM durantaM tasmAdazuci / kiJcAnyat-azakyapratIkAratvAt / azakyapratIkAraM khalvapi zarIrasyAzucitvam, udvartana-rUkSaNa-snAnA-'nulepana-dhUpa-pragharSa-vAsayukti-mAlyAdibhirapyasya na zakyamazucitvamapanetum / azucyAtmakatvAt zucyupaghAtakatvAcceti / tasmAdazuci zarIramiti / evaM hyasya cintayataH zarIre nirvedo bhavatIti / nirviNNazca zarIra(re janma)prahANAya ghaTata ityazucitvAnuprekSA / / 6 / / (tattvArthasUtra a. 9, sU. 7, bhASya) A zarIra azucimaya che, e pramANe ciMtavana kare. kema A zarIra azucimaya cha ? temA utu 4 cha - (1) prathamanuM kAraNa ane uttaranuM kAraNa azuci che - zarIra zukra ane lohIthI utpanna thAya che ane te banne atyaMta azucimaya che. tethI zarIranuM Adya kAraNa azuci che. vaLI, zarIra dvArA grahaNa karAyelA sarva AhAra zlekha Azayane prApta karIne zlekhathI dravita karAyelo AhAra atyaMta azuciya For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-30-31 10pa thAya che. tyArapachI pittAzayane prApta karIne te AhAra pakAvAto, khalIbhUta thayelo azuci ja thAya che, ane pakva thayelo AhAra vAyu Azayane prApta karIne vAyuthI bhedAya che, tyAre maLa ane rasa pRthaka thAya che, maLamAMthI mUtraviSTA Adi maLo pragaTa thAya che ane rasamAMthI lohI thAya che. vaLI, lohImAMthI mAMsa thAya che, mAMsamAMthI meda thAya che, medathI hADakAM thAya che, hADakAMmAMthI majjA thAya che ane majjAmAMthI zukra thAya che. A rIte zlekhathI mAMDIne zukra sudhI sarva padArtho azuciya che, tethI zarIranuM uttara kAraNa paNa azuci che. mATe zarIra azucimaya che. (2) azucinuM bhAna che - karNamala, nAsikAmala, AMkhamala, dAMtamala, parasevo ane zleSma, pitta, mUtra, viSTAdinuM bhAjana zarIra che, tethI azuci che. (3) azucinuM udbhavasthAna che - karNamalAdinuM udbhava zarIra che, tethI azucinuM udbhavasthAna che. (4) azubha pariNAmanA pAkanA phaLavALuM che. strIonA RtukALamAM biMduonA AdhAnathI mAMDIne A zarIra kalala avasthA=pravAhI avasthA, abdapezI avasthA, ghana avasthA, saMpUrNa garbha, kumArabhAva, yauvanabhAva, sthavirabhAvanA janaka evA azubha pariNAmanA pAkathI anubaddha durgadhI pUti svabhAvavALuM=kharAba svabhAvavALuM ane kharAba aMtavALuM che, mATe zarIra azucimaya che. (5) zarIranuM azucipaNuM, udvartanathI kasturI Adi vilepanathI, ane rukSaNathI= svaccha karavAnI kriyAthI, snAnathI ke caMdanAdinuM anulepana karavAthI ke viziSTa sugaMdhI dravyonA dhUpathI, pravarSathI=vastranA gharSaNathI, sugaMdhI padArthothI vAsita karelA vastrAdithI ke puSpamAlA AdithI dUra karavuM azakya che, mATe zarIra azuciya che. A rIte zarIra azucirUpa che ane pavitra padArthonuM upaghAtaka che, tethI azucimaya zarIra che. e pramANe vicAravAthI zarIramAM nirveda thAya che, ane zarIra pratye nirvedabhAvavALo sAdhaka AtmA zarIranA nAza mATe yogamArgamAM samyapha prayatna karI zake che, tethI azuci bhAvanAthI AtmAne bhAvita karavo sAdhu mATe Avazyaka che. For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 navatatva prara/gAthA-30-39 (7) mAvabhAvanA : AsravAn ihAmutrApAyayuktAn mahAnadIsrotovegatIkSNAn akuzalAgamakuzalanirgamadvArabhUtAn indriyAdIn avadyatazcintayet / tadyathA-sparzanendriyaprasaktacittaH siddho'nekavidyAbalasampanno'pyAkAzago'STAGgamahAnimittapArago gArgyaH satyakinidhanamAjagAma / tathA prabhUtayavasodakapramAthAvagAhAdiguNasampannavanavicAriNazca madotkaTA balavanto hastino hastibandhakISu sparzanendriyasaktacittA grahaNamupagacchanti, tato bandha vadha-damana-(vAhana)nihananA'GkuzapANipratodAbhighAtAdijanitAni tIvrANi duHkhAnyanubhavanti, nityameva svacchandapracArasukhasya vanavAsasyAnusmaranti, tathA maithunasukhaprasaGgAdAhitagarbhA'zvatarI prasavakAle prasavitumazaknuvatI tIvraduHkhAbhihatA avazA maraNamabhyupaiti / evaM sarva eva sparzanendriyaprasaktA ihAmutra ca vinipAtamRcchantIti / / tathA jihvendriyaprasaktA mRtahastizarIrasthasrotovegoDhavAyasavat hemantadhRtakumbhapraviSTamUSikavat goSThaprasaktahRdavAsikUrmavat mAMsapezIlubdhazyenavat baDizAgatamAMsagRddhamatsyavacceti / / tathA ghrANendriyaprasaktA auSadhigandhalubdhapannagavat palalagandhAnusArimUpakavacceti / / tathA cakSurindriyaprasaktAH strIdarzanaprasaGgAdarjunakacoravat dIpAlokanalolapataGgavad vinipAtamRcchantIti cintayet / / tathA zrotrendriyaprasaktAstittirikapotakapiJjalavat gItasaGgItadhvanilolamRgavad vinipAtamRcchantIti cintayet / evaM hi cintayannAsravanirodhAya ghaTata ityAsravAnuprekSA / / 7 / / (tattvArthasUtra a. 9, sU. 7, bhASya) jIvane karmabaMdhanuM kAraNa pAMca indriyo Adi che, tethI indriyAdi Azravo che ane te indriyo Aloka ane paralokamAM anartho kare tevA Azravane lAvanAra che. vaLI, jema mahAnadIonA pravAhano vega rokavo duSkara hoya che, tema indriyono Avega rokavo atiduSkara hoya che. vaLI indriyo akuzala pravRttionA Agamana ane kuzala pravRttionA nirgamananA dvArabhUta che, tethI jIvane mATe anarthakArI che, te pramANe ciMtavana karavuM joIe. indriyo kaI rIte anarthakArI che, te batAvatAM kahe che - For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 navatattva prakaraNa | gAthA-30-31 aneka vidyAbaLathI saMpanna, AkAzamAM javA samartha, aSTAMga mahAnimittanA pArane pAmela, chatAM sparzendriyamAM Asakta cittavALA evA satyakI vidyAdhara mRtyune pAmyA=sparzendriyamAM Asaktane kAraNe mRtyune pAmyA, ane mahAbaliSTa evA hAthIo paNa sparzendriyane vaza thaIne baMdhanane prApta kare che. tyAra pachI baMdha, vadha, damana, nihanana aMkuza vaDe abhivAtAdi janita tIvra duHkhone te hAthI anubhave che. ane nitya ja svachaMda viharaNanA sukharUpa vanavAsanuM anusmaraNa kare che. manuSyanI strIo paNa prasavakALamAM mRtyune pAme che. tenuM kAraNa paNa sparzendriyanI paravazatA che. A rIte sparzendriyanI paravazatAthI Aloka ane paralokamAM ghaNA anarthonI prApti thAya che. vaLI, marelA hAthInA zarIranuM mAMsa khAvAmAM Asakta kAgaDo, hAthInA mRta zarIramAM pese che ane taDakAnA kAraNe zarIra saMkocAya tyAre te kAgaDo hAthInA mRta zarIramAM aMdara dabAIne mRtyu pAme che. AnuM kAraNa rasanendriyanI Asakti che. vaLI, auSadhigaMdhamAM lubdha sApa je rIte mRtyune pAme che sApanA nAza mATe tevI auSadhio mUkavAmAM Ave che jethI temAM lubdha thayela sApa tyAM Ave tyAre tene mAravAmAM Ave che, te rIte dhrANendriyamAM Asakta jIvo vinAzane pAme che. vaLI, strIdarzanamAM Asakta evA arjunacoranI jema cakSurindriyamAM Asakta jIvo vinAzane pAme che athavA dIpakanA prakAzamAM Asakta evA pataMgiyAnI jema cakSurindriyamAM Asakta jIvo nAza pAme che. vaLI, zrotrendriyamAM Asakta mRgalAnI jema saMsArI jIvo zrotendriyane vaza thaI durgatine prApta kare che. A rIte pAMca indriyonA AzravanA anarthonuM ciMtavana karavAthI AzravanA nirodha mATe utsAhita thayela jIva yogamArgamAM udyama karI zake che. e prakAranI Azrava anuprekSA bhAvanA che. (8) saMvarabhAvanA : saMvarAzca mahAvratAdIn guptyAdiparipAlanAd guNatazcintayet / sarve hyete For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-30-31 yathoktAsravadoSAH saMvRtAtmAno na bhavantIti cintayet / evaM hyasya cintayato matiH saMvarAyaiva ghaTata iti saMvarAnuprekSA / / 8 / / (tattvArthasUtra a. 9, sU. 7, bhASya) mahAvrata AdinA ane gupti AdinA paripAlanathI AtmAmAM je saMvarabhAva thAya che, tenA guNonuM ciMtavana karavAthI saMvarano pariNAma ullasita thAya che, ane saMvRta thayelA AtmAne pUrvamAM AzravabhAvanAmAM kahetA doSo thatA nathI, ane saMvara mATe udyama thAya che. 108 (9) nirjarAbhAvanA : nirjarA vedanA vipAka ityanarthAntaram / sa dvividhaH - abuddhipUrvaH kuzalamUlazca / tatra narakAdiSu karmaphalavipAkodayo'buddhipUrvakastamavadyato'nucintayet akuzalAnubandha iti / tapaH parISahajayakRtaH kuzalamUlaH, taM guNato'nucintayet zubhAnubandho niranubandho vetyevamanucintayan karma nirjaraNAyaiva ghaTata iti nirjarA'nuprekSA / / 9 / / (tattvArthasUtra 3. 1, sU. 7, mA) nirjarA, vedanA, vipAka : A ekArthavAcI zabdo che. AtmAmAMthI karmonuM nirjharaNa thAya e nirjarA. karmonA udayathI thato anubhava e vedanA che. pradezodayathI ke vipAkodayathI udayamAM AvelA karmo te vipAka che. karmano vipAka be bhedavALo che : (1) abuddhipUrvaka :- nirjarAnA Azaya vagara pUrvanA karma vipAkamAM Ave tenA kAraNe je duHkhono anubhava thAya tenAthI te karmanI nirjarA thAya te abuddhipUrvaka che ane te akuzaLa phaLavALo vipAka che. narakAdimAM karmonA phaLano je anubhava te abuddhipUrvakano vipAka che, ane tenuM avadyathI ciMtavana karavuM joIe=akuzala anubaMdharUpa che e prakAre ciMtavana karavuM joIe. arthAt A prakAranI abuddhipUrvakanI narakAdimAM anubhavAtA karmanI nirjarA anarthakArI che ema ciMtavana ka2vuM joIe. (2) kuzalamUla :- nirjarAnA AzayathI nirjarAnA upAyanuM sevana karavAthI thatI nirjarA buddhipUrvakanI nirjarA che ane te kuzalamULavALo karmano vipAka che. tapathI ane pariSahanA jayathI karAyelo karmano vipAka kuzalamULavALo che. A A For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-30-31 109 kuzalamULavALo vipAka guNakArI che e pramANe ciMtavana karavuM joIe. vaLI, A kuzalamULavALo vipAka zubhaanubaMdhavALo che athavA niranubaMdhavALo che, e pramANe ciMtavana karavuM. tapa ane pariSadanA jayathI thatA karmavipAka samaye je nirjarA karAya che, te nirjarAkALamAM puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che. tethI kuzalamULavALo karmano vipAka zubha anubaMdhavALo che ema kahela che. vaLI, tapa ane pariSahajaya dvArA mahAtmAo jyAre asaMgabhAvamAM jAya che, tyAre kuzalamULavALo karmano vipAka niranubaMdhavALo che arthAtu pharI karmabaMdha na karAve, paraMtu karmonI nirjarA karAvIne mokSanI prAptinuM kAraNa bane evo che. mATe niranubaMdha che. A pramANe ciMtavana karavAthI karmanI nirjarA mATe sudaDha yatna thAya che. mATe sAdhuo AtmAne nirjarAbhAvanAthI bhAvita kare che. (10) lokasvarUpabhAvanA : paJcAstikAyAtmakaM vividhapariNAmamutpattisthityanyatAnugrahapralayayuktaM lokaM citrasvabhAvamanucintayet, evaM hyasya cintayatastattvajJAnavizuddhirbhavatIti lokaanuprekSA pApA (tasvArthasUtra sa. 1, pU. 7, mINa) paMcAstikAyAtmaka, vividha prakAranA pariNAmonI utpatti, sthiti ane nAzathI yukta evA citra svabhAvavALA lokanuM ciMtavana karavuM, ane A prakAre ciMtavana karavAthI tattvajJAnanI vizuddhi thAya che arthAt paMcAstikAyAtmaka lokanI utpatti, vinAza ane sthitinuM ciMtavana karavAthI jIvAdi sAta tattvo viSayaka zaMkAdi doSarahita evuM vizuddha tattvajJAna pragaTe che, jethI yogamArgamAM sudaDha pravRtti thAya che. ahIM vizeSa e che ke AkhuM jagata utpAda, vyaya ane dhruvayukta che, e prakAre sUkSma yuktipUrvaka ciMtavana karavAmAM Ave to zAstravacana, yukti ane anubhavathI AkhuM jagata utpAda, vyaya ane dhruvayukta che, evI sthira zraddhA thAya che ane utpAda, vyaya ane dhruvayukta A jagatanuM svarUpa sthira thAya to jIvAdi sAta tattvaviSayaka zraddhA sthira thAya che. tethI lokasvarUpa bhAvanA yogamArganI pravRttimAM atyaMta upakAraka bane che. For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 (11) bodhidurlabhabhAvanA : anAdau saMsAre narakAdiSu teSu teSu bhavagrahaNeSvanantakRtvaH parivartamAnasya jantorvividhaduHkhAbhihatasya mithyAdarzanAdyupahatamaterjJAnadarzanAvaraNamohAntarAyodayAbhibhUtasya samyagdarzanAdivizuddho bodhidurlabho bhavatItyanucintayet / evaM hyasya bodhidurlabhatvamanucintayato bodhiM prApya pramAdo na bhavatIti bodhidurlabhatvAnuprekSA / / 11 / / (tattvArthasUtra 3. 1, sU. 7, mAdhya) navatattva prakaraNa | gAthA-30-31 anAdi saMsAramAM te te bhavagrahaNarUpa narakAdimAM anaMtI vakhata parAvartana pAmatAM vividha prakAranA duHkhothI haNAyelA, mithyAdarzana AdithI upahata mativALA ane jJAna, darzananA AvaraNathI ane mohanA udayathI haNAyelA ane aMtarAyanA udayathI haNAyelA evA jIvane samyagdarzana AdithI vizuddha evuM bodhi=bhagavAne batAvela cAritra, durlabha thAya che, e pramANe, ciMtavana karavuM joIe. A rIte bodhidurlabhapaNAnA ciMtavanathI=cAritradurlabhapaNAnA ciMtavanathI, cAritrane prApta karIne sAdhune pramAda thAya nahi, ethI sAdhu bodhidurlabhabhAvanAnuM ciMtavana kare. ahIM nizcayanayanI dRSTithI 'bodhi' zabdathI samyagdarzana ane samyajJAnathI vizuddha evA cAritrane grahaNa karyuM che. (12) suAkhyAtadharmabhAvanA : samyagdarzanadvAraH paJcamahAvratasAdhano dvAdazAGgopadiSTatattvo guptyAdivizuddhavyavasthAnaH saMsAranirvAhakaH niHzreyasaprApako bhagavatA paramarSiNA'rhatA'ho svAkhyAto dharma ityevamanucintayet / evaM hyasya dharmasvAkhyAtatvamanucintayato mArgAcyavane tadanuSThAne ca vyavasthAnaM bhavatIti dharmasvAkhyAtatvAnucintanAnuprekSA / / 12 / / (9-7 ) ( tattvArthasUtra 3. 1, sU. 7, mA) samyagdarzana dvAravALo, pAMca mahAvratanA sAdhanavALo, dvAdazAMgathI upadiSTa tattvavALo, gupti AdithI vizuddha vyavasthAnavALo=gupti-samitinA pAlanathI vizuddha avasthAnavALo, saMsAranirvAhaka=saMsArathI nistArane karanAro, niHzreyasano prApaka=mokSano prApaka, paramaRSi arihaMta bhagavaMto vaDe suAkhyAta dharma che, For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-30-31, 32-33 111 e pramANe ciMtavana karavuM joIe. A rIte dharmanA suAkhyAta tattvanA anuciMtavanathI mArgamAMthI acyavana ane mArganA sevanamAM vyavasthAna thAya che. tethI sAdhuo dharmanA suAkhyAta tattvanuM ciMtavana kare. // 30-31 // avataraNikA : saMvaranA 57 bhedomAMthI 5 samiti, 3 gupti, 22 pariSahajaya, 10 yatidharma ane 12 bhAvanA sudhInA bhedo batAvyAM pachI have pAMca prakAranA cAritrane batAvavA mATe prastuta gAthAmAM cAritranAM nAmo batAve che . -- gAthA H sAmAiattha paDhamaM, cheovaTThAvaNaM bhave bIaM / parihAravisuddhiaM, suhumaM taha saMparAyaM ca / / 32 / / tatto a ahakkhAyaM khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / ' jaM cariUNa suvihiyA, vaccaMti ayarAmaraM ThANaM / / 33 / / gAthArtha H sAmAyikasaMyama prathama, chedopasthApyasaMyama bIjuM thAya, parihAravizuddhisaMyama ane sUkSmasaMparAyasaMyama. II3II ane tyArapachI=sUkSmasaMparAya pachI, sarva jIvalokamAM khyAta evuM= prasiddha evuM yathAkhyAtasaMyama che, jene AcarIne suvihito-suvihita sAdhuo ajarAmara sthAnane prApta kare che. II33|| bhAvArtha : prastuta gAthAne kahenArA vacano tattvArthasUtramAM A pramANe che - sAmAyika-cchedopasthApya - parihAravizuddhi - sUkSmasamparAya - yathAkhyAtAni cAritram / / (tattvArthasUtra 4. 1, sU. 8) sAmAyikasaMyamaH 1 chedopasthApyasaMyamaH 2 parihAravizuddhisaMyamaH 3 sUkSmasamparAyasaMyamaH 4 yathAkhyAtasaMyamaH 5 iti paJcavidhaM cAritram / tat pulAkAdiSu (a. 9, sU. 48) vistareLa vakSyAma: / / 8 / / (tattvArthasUtra 4. 1, sU. 8, mAdhya) For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 (1) sAmAyikasaMyama : sAmAyikasaMyama e sarvavirati sAmAyika che. sarvasAvadyayogaviratilakSaNaM sAmAyikaM / (tattvArthasUtra a. 9, sU. 18, siddhasenagaNi TIkA ) bAvIsa tIrthaMkaranA kALamAM sAdhuone sAmAyikasaMyama hoya che, ane prathama tathA caramatIrthaMkaranA kALamAM vaDIdIkSAnI prApti pUrve sAmAyikasaMyama hoya che. je sarva sAvadyayoganI virati svarUpa che. navatattva prakaraNa | gAthA-32-33 (2) chedopasthApyasaMyama : pUrvaparyAyacchede sati uttaraparyAye upasthApanaM / (tattvArthasUtra a. 9, sU. 18, siddhasenagaNi TIkA) pUrvanA saMyamaparyAyanA chedapUrvaka uttaranA paryAyamAM=pAMca mahAvratonAM paryAyamAM upasthApana e chedopasthApyasaMyama che. pahelA ane chellA tIrthaMkaranA kALamAM vaDIdIkSAnI prApti samaye pAMca mahAvrato uccarAvavAmAM Ave che. te vakhate pUrvanA paryAyano cheda karavAmAM Ave che ane pAMca mahAvratomAM sAdhune upasthApana karavAmAM Ave che, te chedopasthApyasaMyama che. 23mA tIrthaMkaranA sAdhuo jyAre caramatIrthaMkaranA zAsanamAM Ave tyAre teone paNa chedopasthApyasaMyama prApta thAya che. (3) parihAravizuddha saMyama H parihAraH-tapovizeSastena vizuddhaM parihAravizuddhikaM ceti / (tattvArthasUtra a. 9, sU. 8, siddhasenaLi TIjA) parihAra-tapavizeSa. tenAthI vizuddha evuM je saMyama te parihAravizuddha saMyama. jinakalpa svIkAratAM pUrve tapavizeSanuM sevana ka2vAmAM Ave che. te tapavizeSathI vizuddha evuM je cAritra te parihAravizuddha saMyama che. (4) sUkSmasaMparAyasaMyama : - sUkSmaH=zlakSNAvayavaH samparAyaH kaSAyaH saMsArabhrAntiheturyatra tat sUkSmasamparAyam / (tattvArthasUtra 4. 1, sU. 8, siddhasenaLi TIjA) For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 navatattva prakaraNa | gAthA-32-33, 34-35 sUkSmasaMparAma=sUkSma kaSAya che jemAM evuM saMyama te sUkSmasaMparAya che. upazamazreNImAM caDhanAra jIvone 10mAM guNasthAnake sUkSmasaMparAyasaMyama prApta thAya che athavA to 11mAM guNasthAnakathI pAta thaIne 10mA guNasthAnake rahelA sAdhune sUkSmasaMparAya hoya che. vaLI, kSapakazreNIvALA sAdhune 10mA guNasthAnakanI prAptikALamAM sUkSmasaMparAyasaMyama hoya che. (5) yathAkhyAtasaMyama : samastamohanIyopazame tu ekAdazaguNasthAnaprApta upazAntakaSAyo yathAkhyAtasaMyamI bhavati / kSapakastu sakalamohArNavamuttIrNo nirgrantho yathAkhyAtasaMyamI jAyate / (tattvArthasUtra 1. 2, sU. 8, siddhasenA iTIlA) je pramANe cAritranuM svarUpa zAstramAM AkhyAta che, te prakAranuM saMyama te yathAkhyAtasaMyama che, je upazAMtavItarAga ke kSAyikavItarAgane ja hoya che. II32-33 (7) "nirjarAtattva" ane (8) "baMdhatattva" nuM varNana (gAthA-34 thI 42) avataraNikA : nirjarA ane baMdhatatvane batAve che - gAthA - bArasavihaM tavo NijjarA ya, baMdho caubigappo a / payai-dvii-aNubhAga-ppaesabheehiM nAyavyo / / 34 / / gAthArtha : bAra prakArano tapa nirjarA che, ane prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezathI cAra vikalpavALo baMdha jANavo. ll14ll avataraNikA : pUrvagAthAmAM bAra prakArano tapa nirjarA che ema kahyuM. have bAra prakArano tapa batAvavA mATe prathama cha prakAranAM bAhyatAnAM nAmo batAve che - For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 navatatva prakaraNa | gAthA-34-35 gAthA : aNasaNamUNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya, bajjho tavo hoi / / 35 / / gAthArtha : anazana, UNogharikA, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakleza ane saMlInatA bAhyatA che. Il35ll bhAvArtha - sakhyaprayuni vahya tapa: I (tasvArthasUtra . 1, sU. 22, mANa) svecchAthI nirjarAnA arthe prApta thatA duHkhone svIkArI levA arthAt jANIne kaSTa sahana karavuM te tapa che. paraMtu te kaSTa karmanimitta nathI. koI jIva jANato hoya ke mokSamAM javA mATe nirlepa thavuM che ane nirlepa thavA mATe kaSTa pratye dveSa dUra karavAno che; tethI sAmethI kaSTamAM yatna karIne athavA kaSTa AvI paDe te kaSTa pratye dveSa na thAya te rIte svecchAthI nirjarAnA arthe samyaka sahana karavA yatna kare che te tapa che; ane tenAthI nirjarA thAya che. vaLI, tapathI guNanI vRddhi ane pUrvanA tapa-saMyamanA phaLathI pragaTa thayelA guNo vivekapUrvaka sahana karAyelA kaSTathI TakI rahe che tethI prApta thayelA guNano apratipAta thAya che. tethI tapa mokSanuM kAraNa che. tapa be prakArano che : (1) bAhyatapa ane (2) atyaMtaratapa. anazanaM 1 avamaudaryaM 2 vRttiparisaGkhyAnaM 3 rasaparityAgaH 4 viviktazayyAsanatA 5 kAyaklezaH 6 ityetat SaDvidhaM bAhyaM tapaH / / samyag yoganigraho guptiH (a. 9, sU. 4) tyata:prakRti sa tyanuvartate ! (tattvArthasUtra . 1, sU. 22, mANa) (1) bAhyatA cha prakArano che : samyagu anazana, samyagu avamaudarya, samyagu vRttisaMkSepa, samyagu rasaparityAga, samyaka kAyakleza, samyagU vividha zayyAsanatA. bhASyakAre cha prakAranA bAhyatapa sAthe "samyaka'nuM yojana karela che. eno For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-34-35 115 artha e phalita thAya ke anazana Adi tapa samyapha thAya to ja nirjarAnuM kAraNa che, anyathA nahi. (i) samyam anazana tapa : saMyamarakSaNArthaM karmanirjarArthaM ca caturthaSaSThASTamAdi samyaganazanaM tapaH / / (tattvArthasUtra 3. , sU. 22, mANa) saMyamanA rakSaNa mATe ane karmanI nirjarA mATe chaThTha-aThThama Adi je tapa karAya che te samyagu anazana tapa che. Azaya e che ke sAdhu vikAronA nirodha arthe ane karmanI nirjarA arthe samabhAvanI vRddhi thAya te rIte upavAsa Adi je tapa kare te samyagu anazana tapa che. (ii) samyam avamodarya tapa avamaudaryam - avamamityUnanAma, avamamudaramasya (iti) avamodaraH, avamodarasya bhAva: mavamauryam II (tattvArthasUtra sa. , sU. 22, mArtha) evam zabda UNa arthamAM che, ane avam udara che jene te avam udara, ane teno je bhAva te avamaudarya tapa=UNodarI. utkRSTa ane apakRSTane choDIne madhyama kavalathI traNa prakAranuM UNodarI tapa thAya che. (1) alpa AhArarUpa UNodarI, (2) upAdharUpa UNodarI, ane (3) pUrNa bhojanathI kaMIka nyUna UNodarI. (1) alpa AhArarUpa UNodarI - eka kavalathI mAMDIne potAnA zarIranI apekSAe bhojananA cothA bhAga jeTalo alpa AhAra te alpa AhArarUpa UNodarI kahevAya. (2) upArdharUpa UNodarI - ardhA bhojanathI cAra kavala nyUna te upAdhe UNodarI kahevAya. puruSone 32 kavalano AhAra che, tenuM ardha arthAt 16 kavalamAM cAra kavala nyUna karavAthI 12 kavalano AhAra te puruSo mATe upAdha UNodarI kahevAya, ane strIone 28 kavalano AhAra hovAthI tenuM adhuM te 14 kavalamAM cAra kavala nyUna karavAthI 10 kavalano AhAra te strIo mATe upAdhe UNodarI kahevAya. For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-34-35 (3) pUrNa bhojanathI kaMIka nyUna UNodarI :- pUrNa bhojanathI ekAda kavala nyUna te kaMIka nyUna UNodarI che. 116 sAmAnyathI puruSano 32 ane strIono 28 kavala AhAra che, ane te kavala moDhAmAM samAya teTalo moTo paNa nahi ane taddana alpa paNa nahi, paNa madhyama kavalanA AhAranI gaNatarIthI thAya che. A UNodarI tapa paNa saMyamanI rakSA arthe ane nirlepabhAvanI vRddhi dvArA karmanirjarA arthe karavAmAM Ave to samyag UNodarI tapa kahevAya. (iii) samyag vRttisaMkSepa tapa : vRttiparisaGkhyAnamanekavidham / tadyathA-utkSiptanikSiptAntaprAntacaryAdInAM saktukulmASaudanAdInAM cAnyatamamabhigRhyAvazeSasya pratyAkhyAnam / (tattvArthasUtra a. 9, sU. 21, bhASya) sAdhunI bhikSAcaryA tenuM parigaNana te vRttiparisaMkhyAna tapa che, ane te A pramANe che - gocarI mATe nIkaLatI vakhate sAdhu saMkalpa kare ke utkSipta zakta Adi vahorAve to grahaNa karIza, te sivAya nahi, athavA nikSipta zakyuM Adi vahorAve to grahaNa karIza, te sivAya nahi, athavA bhAjananA aMtamAM rahetuM hoya tevuM zakta, bhASa=aDada ane odana Adi grahaNa karIza te sivAya nahi. ahIM 'Adi' zabdathI ta=chAza, maMDaf=khAkharA vagerenuM grahaNa che. (zakyu eTale eka prakArano caNA Adi koIpaNa vastuno loTa zekIne banAvavAmAM Ave che, je uttara bhArata AdimAM vizeSa pracalita che.) vaLI, jema dravyane AzrayIne uttipta Adi vikalpathI bhikSA sAdhu grahaNa kare che, tema kSetra-kALa ane bhAvane AzrayIne abhigrahathI sAdhu bhikSA grahaNa kare che. jema koI sAdhu abhigraha kare ke eka paga uMbarAnI bahAra ane eka paga uMbarAnI aMdara hoya to ja vahoravuM te kSetra abhigraha che, bhikSAkAla na hoya tyAre bhikSA maLaze to grahaNa karIza te kAlane AzrayIne kAlaabhigraha che, vaLI, hasatA hoya ke raDatA hoya Adi bhAvavALA bhikSA Ape to grahaNa karIza te bhAvane AzrayIne vRttisaMkSepa tapa che. For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-34-35 117 A rIte dravya-kSetra-kAla ane bhAvane AzrayIne bhikSA maLe to grahaNa karavuM ane zeSanuM pratyAkhyAna karavuM te vRttisaMkSepa tapa che. A prakAranA tapathI saMyamasthAnanI vRddhi thAya to karmanI nirjarA thAya ane karmanI nirjarA thAya to vRttisaMkSepa nAmano samyapha tapa thAya che. (iv) samyagu rasaparityAga tapa : rasaparityAgo'nekavidhaH / tadyathA-madya-mAMsa-madhu-navanItAdInAM rasavikRtInAM pratyAraNyAnuM visarUkSIrghadRDha || (tattvArthasUtra . , sU. 22, mArtha) rasaparityAga aneka prakArano che. madha, mAMsa, madha, mAkhaNa Adi dasa vigaInuM pratyAkhyAna=cAra mahAvigaI ane dUdha Adi cha vigaInuM pratyAkhyAna, ane virasa rukSAdi AhAragrahaNano abhigraha e rasaparityAga che. sAdhuo saMyamavRddhi arthe madya, mAMsa, madha, mAkhaNa e cAra mahAvigaI ane dUdha, dahIM, ghI, goLa, tela ane kaDAvigaI e cha sAmAnya vigaIno tyAga kare, ane virasa evA rukSa, aMta ane prAMta AhAra grahaNa karavAno abhigraha kare, jethI AhAramAM paNa vRddhi thAya nahi ane dehanI puSTi karavAnI paNa vRtti thAya nahi, paraMtu deha pratye nirapekSabhAva vRddhi pAme. (5) samyapha kAyakleza tapakaayklesho'nekvidhH / tdythaa-sthaanviiraasnotkttukaasnaikpaarshvdnnddaaytnAtApanAprAvRtAni (tattvArthasUtra . , sU. 22, mAdhya) kAyotsargamAM rahevuM, vIrAsanamAM rahevuM, hAtha UMcA karIne AtApanA levI, ThaMDI vakhate vastrane grahaNa karyA vagara rahevuM ityAdi pravRttipUrvaka cittane dharmadhyAnamAM pravartAvavAmAM Ave te kAyakleza tapa che. (vi) samya viviktazayyAsanatA tapa viviktazayyAsanatA nAma ekAnte'nAbAdhe'saMsakte strIpazupaNDakavarjite / zUnyAgAradevakula-sabhA-parvataguhAdInAmanyatamasmin samAdhyarthaM saMlInatA / / (tattvArthasUtra sa. 1, khU. 22, mANa) For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 navatattva prakaraNa | gAthA-34-35, 36 ekAMta, anAbAdha, asaMsakta=jIvothI asaMsakta, strI-pazu-napuMsakathI rahita evAM zUnyadharomAM athavA devakuLamAM athavA sabhAmAM athavA parvata, guphA AdimAM samAdhi mATe saMlInatA e viviktazayyAAsanatA che. Azaya e che ke sAdhu samabhAvanI vRddhi arthe koI ekAMta sthAnamAM jAya, je sthAna sAdhanA mATe bAdha kare tevuM na hoya, jIvothI saMsakta na hoya ane strIpazu-napuMsaka AdithI rahita hoya, tevA zUnyadhara AdimAM kAyAne sthira rAkhIne dharmadhyAna AdimAM udyama karatA hoya te viviktazayyAAsanatA nAmano tapavizeSa che. A chae bAhya prakAranA tapo AgamamAM kahela vidhipUrvaka ane dharmadhyAnanI vRddhi thAya te rIte karavAmAM Ave to te samyaka tapa bane che, ane A chae prakAranA tapathI sAdhu asaMgabhAvanI vRddhine prApta kare che, zarIranA lAghavane prApta kare che, indriyanA jayane prApta kare che, saMyamanuM rakSaNa kare che ane karmanirjarAnI prApti kare che. 34-3mAM avataraNikA : pUrvagAthA-35mAM cha prakAranA bAdhatapane batAvyAM pachI have cha prakAranAM atyaMtaratapane batAve che - gAthA :pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo'vi a, abhiMtarao tavo hoi / / 36 / / gAthArtha : prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca ane svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga atyaMtaratapa che. [3] bhAvArtha :abhyataratA cha prakArano che : samyaka prAyazcitta, samyaguvinaya, samyaguvaiyAvacca, samyasvAdhyAya, samyagu For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-36 119 vyutsarga ane samyagudhyAna. bhASyakAre A rIte cha prakAranA atyaMtara tapa sAthe samyakunuM yojana karela che. eno artha e thAya ke prAyazcitta Adi tapa samyaka thAya to ja nirjarAnuM kAraNa che, anyathA nahi. (i) samyaphaprAyazcittatapa:- sabhyaprAyazcittanA nava bhedo che - (1) AlocanaprAyazcitta, (2) pratikramaNaprAyazcitta, (3) AlocanapratikramaNarUpa ubhaya prAyazcitta, (4) vivekaprAyazcitta, (5) vyutsargaprAyazcitta, (6) tapaprAyazcitta, (7) chedaprAyazcitta, (8) parihAraprAyazcitta ane (9) upasthApanaprAyazcittakaparAMcitaprAyazcitta. (1) AlocanaprAyazcitta - Alocana, vivaraNa, prakAzana, kathana, prAduSkaraNa= pApanuM pragaTIkaraNa, e badhA AlocanaprAyazcittanA paryAyavAcI zabdo che. (2) pratikramaNaprAyazcitta :- mithyAduSkatathI yukta evA vimarzapUrvaka pApanuM pratyAkhyAna ane kAyotsargakaraNa e pratikramaNaprAyazcittanA paryAyavAcI zabdo che. (3) Alocana-pratikramaNarUpa ubhayaprAyazcitta. (4) vivekaprAyazcitta:- viveka, vivecana, vizodhana, pratyupekSaNa e vivekanA ekAryavAcI zabdo che. viveka eTale tyAgano pariNAma.' sAdhune jyAre jIvasaMsakta anna-pANInI prApti thaI hoya ke koIka doSayukta anna-pANInI prApti thaI hoya, ane doSayukta upadhi ke vasatinI prApti thaI hoya tyAre te anna-pANI, upadhi ke vasatino tyAga kare, te vakhate sAdhune je tyAgano pariNAma che, te vivekaprAyazcitta che. (5) vyutsargaprAyazcitta :- vyutsarga ane pratiSThApana e banne ekA(r)vAcI zabdo che. sAdhune aneSaNIya evA anna-pAna, upakaraNa AdinI prApti thaI hoya ke jIvasaMsakta anAdine chUTA pADI zakAya tema na hoya, evI vastune yatanApUrvaka ucita sthAne paraThavyA pachI zuddhi arthe kAyotsarga karAya che, te vyutsarga nAmanuM prAyazcitta che. () tapaprAyazcitta :- bAhya anazanAdi tapanuM ke aneka prakAranA prakIrNa Adi tapanuM prAyazcitta apAya che, te tapaprAyazcitta che. For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 navatatva prakaraNa | gAthA-36 (7) chedaprAyazcitta :- cheda, apavartana, apahAra e chedaprAyazcittanA ekArNavAcI zabdo che, ane te chedaprAyazcitta pravrajyAnA divasa, pakSa, mAsa ke saMvatsaramAMthI je prAyazcita prApta thAya teTalA pramANamAM dIkSAparyAya nyUna karavAthI thAya che. (8) parihAraprAyazcitta :- jeTalA mahinAno sAdhune parivAra prApta thayo hoya eTalA mahinAo sudhI tene vaMdana karavAno, tenI sAthe AlApa karavAno-bolavAno, tene anna-pAna ApavAM Adi kriyAono anya sAdhuo parihAra kare che. tyArapachI tenA saMyamano paryAya gaNAya che. (9) upasthApana prAyazcita pArAMcitaprAyazcita:- upasthApana, pharI dIkSaNa, pharI cAritrano svIkAra, pharI vratanuM AropaNa e sarva pArAMcitaprAyazcitanAM ekArNavAcI zabdo che. (i) samyavinaya tapa:- jenAthI karmonuM vinayana thAyaHkarmo nAza thAya te vinaya kahevAya. ane jJAna, darzana ane cAritranI pariNatine abhimukha jIvano pariNAma karmanuM vigamana karanAra hovAthI anukrame jJAnavinaya, darzanavinaya ane cAritravinaya ane upacAravinaya ema vinayatapa cAra prakArano che. (1) jJAnavinaya :- matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e pAMca bhedathI jJAnavinaya pAMca prakArano che. pAMca prakAranA jJAnanI bhakti, bahumAna ane yathArtha saddataNA e jJAnavinaya che. (2) darzanavinaya :- darzanavinaya eka prakArano che arthAtu bhagavAnanA vacanamAM yathArtha zraddhAnarUpa darzanavinaya eka prakArano che. (3) cAritravinaya - sAmAyika Adi cAritranA pAMca bhedathI cAritravinaya pAMca prakArano che. (4) upacAravinaya :- upacAravinaya aneka prakArano che. bhagavAnanI bhakti karatAM, guNavAna sAdhu AdinI bhakti karatAM je upacAra karAya che, te upacAravinaya che. jema ke bhagavAnanI puSpAdi sAmagrIthI bhakti karAya te upacAravinaya che. vaLI guNavAna sAdhunI sanmukha javuM, Adara-satkAra karavo vagere upacAravinaya che. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa / gAthA-36 121 (iii) samyavaiyAvacca tapa :- AcArya Adi daza viSayaka vaiyAvaccanI pravRttine AzrayIne vaiyAvacca tapa daza prakAre che. (1) AcAryanI vaiyAvacca, (2) upAdhyAyanI vaiyAvacca, (3) tapasvInI vaiyAvacca, (4) zaikSanI vaiyAvacca, (5) glAnanI vaiyAvacca, (9) gaNanI vaiyAvacca, (7) kulanI vaiyAvacca, (8) saMghanI vaiyAvacca, (9) sAdhunI vaiyAvacca, (10) samanojJa sAdhunI vaiyAvacca. (iv) samyakrasvAdhyAya ta5:- vAcanA, pRcchanA, anuprekSA, AmnAya=parAvartanA ane dharmopadeza e pAMca prakArano svAdhyAya tapa che. vAcanA=ziSyane bhaNAvavuM te, pRcchanA=graMthanA arthanuM pUchavuM te, anuprekSARgraMtha ane arthano mana dvArA abhyAsa AmnAya=ghoSathI vizuddha parAvartanA=udAtta, anudAtta AdithI parizuddha evuM je sUtra-arthanuM parAvartana te AmnAya. dharmopadeza=arthano upadeza. (v) samyavyatsarga tapa - vyutsargaHtyAga. be prakArano che : (1) bAhya ane (2) abhyatara. (1) sAdhune azuddha anna-pAna AdinI prApti thaI hoya to vidhipUrvaka tene paraThave tene bAhya vyutsarga kahevAya. (2) zarIrano ke kaSAyano vyutsarga te atyaMtara vyutsarga che. aMtakALe anazanathI kAyAne vosirAve te zarIrano vyutsarga che, ane krodhAdi kaSAyo saMsAranA paribhramaNanA hetu che. tethI mana-vacana ane kAyAthI kRta, kArita ane anumatinA bhedathI teno je tyAga karavo te kaSAyono vyutsarga che. (vi) samyagu dhyAna tapauttamasaMdananasthAntinirodho dhyAnam (tattvArthasUtra 1. 2, sU. ra7) uttama saMghayaNavALA jIvone=prathama cAra saMghayaNavALA jIvone eka AlaMbanamAM ciMtAno nirodha=ciMtavanano nirodha e dhyAna che. ll3aaaa For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 navatatva prakaraNa | gAthA-37 avataraNikA : gAthA-34mAM sAmAnyathI nirjarAtatvane ane baMdhatatvane batAvela. tyArapachI nirjarAtatvanA 12 bhedo batAvyAM. have gAthA-34mAM batAvela prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza e baMdhatattvanA cAra bhedonuM svarUpa batAve che - gAthA :payaI sahAvo vutto, ThiI kAlAvahAraNaM / aNubhAgo raso Neo, paeso dalasaMcao / / 37 / / gAthArtha :prakRti svabhAva kahevAyo che. sthiti kALanuM avadhAraNa che kALanI maryAdA che. anubhAga rasa jANavo. pradeza daLiyAno saMcaya jANavo. l37nA bhAvArtha : vanyaH I (tattvArthasUtra . 8, sU. 3) prakRtisthityanubhAvapradezAstadvidhayaH / (tattvArthasUtra a. 8, sU. 4) prakRtibandhaH, sthitibandhaH, anubhAvabandhaH, pradezabandha iti / (tattvArthasUtra a. 8, sU. 4, mAdhya) AtmAnA mohajanita adhyavasAyathI ane yogathI AtmAnI sAthe karmapudgalono je saMbaMdha thAya che, te baMdhAyela karmayugalonI vicAraNA cAra prakAre thAya che. (i) prakRtibaMdha:- baMdhAyela karmanI prakRti arthAt AtmA sAthe saMlagna thayelAM karmo AtmA upara je prakAranuM kArya karatAM hoya te prakArano karmano svabhAva, prakRtibaMdha che. For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-37 123 jema ke jJAnAvaraNIya karmano svabhAva AtmAnA jJAnane AvaravAno che. tethI baMdhAyelA karmano je kArya karavAno svabhAva hoya te prakRtibaMdha kahevAya. (ii) sthitibaMdha:- baMdhAyelAM karma keTalA kALa sudhI phaLa ApavAnI maryAdAvALAM che, te sthitibaMdha kahevAya. jIva pratisamaya koIka adhyavasAyathI karma bAMdhe che, ane baMdhAyeluM karma tenA abAdhAkALa sahita koTAkoTI sAgaropama pramANa sthitivALuM hoya che arthAt abAdhAkALane choDIne baMdhAyeluM karma udayamAM Ave to abAdhAkALa nyUna koTAkoTI sAgaropama kALamaryAdA sudhI kramasara phaLa batAve tevA sAmarthyavALuM hoya che. tethI abAdhAkALa sahita vipAka AvavAnuM kAlamAna sthitibaMdha che. (iii) anubhAgabaMdha :- baMdhAyelA karmamAM phaLa ApavAnI zaktirUpa rasa keTalA pramANamAM che, te anubhAga baMdha kahevAya. karmapudgalo jIvathI grahaNa thatAM pUrve kArmaNavargaNArUpe hoya che. temAM phaLa ApavAne anukULa koI zakti nathI, paraMtu jIvanA adhyavasAyanA nimittane pAmIne jIva sAthe baMdhAyelA karmamAM cokkasa prakAranuM phaLa ApavAnI zakti pedA thAya che, jene svabhAva kahevAmAM Ave che; ane te svabhAvamAM phaLa ApavAnI zaktinI taratamatAne rasanI taratamatA kahevAya che, ane tene anubhAgabaMdha kahevAya che. (iv) pradezabaMdha :- baMdhAyelA karmanA daLiyAno jaththo pradezabaMdha kahevAya. jIvanA prayatnathI baMdhAyelAM karmo eka-be saMkhyAmAM nathI, paraMtu ghaNI moTI saMkhyAmAM che, ane te karmapudgalonA daLano jaththo tene pradezabaMdha kahevAya. saMkSepathI e phalita thAya ke jIva koIka adhyavasAya ane vIryavyApAra dvArA karmayugalone grahaNa kare che, te karmapudgalono jaththo te pradezabaMdha che. te karmapudgalomAM pedA thayelo je rasa che te rasano je prakArano kArya karavAno svabhAva che te prakRtibaMdha che, ane karmapudgalomAM pedA thayela rasanI taratamatA che, te anubhAgabaMdha che, ane jIva dvArA grahaNa thayelA karmapudgalano jaththo baMdhathI mAMDIne abAdhAkALa sudhInA samayane choDIne vipAkamAM Ave tyAre jeTalA kALa sudhI te prakAranA phaLane ApavA mATe sAmarthyavALo che, te kALanI maryAdA sthitibaMdha che. Il3LA For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 navatatva prakaraNa / gAthA-38 avataraNikA : karmonI mULa prakRti ATha che. te ATha prakRtiono kevo kevo svabhAva che, te dAMtathI batAve che - gAthA - paDapaDihAra'simajjahaDacittakulAlabhaMDagArINaM / jaha eesiM bhAvA, kammANa'vi jANa taha bhAvA / / 38 / / gAthArtha - pagapATo pATA jevuM jJAnAvaraNIya karma che, darara dvArapALa jevuM darzanAvaraNIya karma che, masimadhathI lepAyela ke nahi lepAyela talavAra jevuM vedanIyakarma che, maM madha jevuM mohanIyakarma che, da=beDI jevuM AyuSyakarma che, citta citrakAra jevuM nAmakarma che, yunAna kuMbhAra jevuM gotrakarma che, ane bhaMDArI bhaMDArI jevuM aMtarAyakarma che. je pramANe AmanA bhAvo pATA vagerenA bhAvo che, te pramANe karmonA paNa bhAvo jANavA. ll38ll bhAvArtha - (1) jJAnAvaraNIyakarma - jema cakSu upara pATo bAMdhelo hoya to cakSuthI jJAna thatuM nathI, tema jJAnAvaraNIyakarma AtmAnA jJAnane avarodha karavA mATe pATA jevuM che. (2) darzanAvaraNIyakarma - jema dvArapALa rAjasabhAmAM praveza karatAM avarodha kare to rAjAnuM darzana thaI zake nahi, tema darzanAvaraNIyakarma padArthanuM sAmAnya darzana karavAmAM avarodha kare che. (3) vedanIyakarma :- jema madhathI lepAyela talavAranI dhAra cATatI vakhate sukha thAya che ane jo jIbha kapAya to duHkhanuM vadana thAya che, tema vedanIyakarmamAM anukULa vedanIyathI madhane cATavA tulya sukha thAya che ane pratikULa vedanIyathI jIbha kapAvA tulya duHkhanuM vedanA thAya che. For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 navatattva prakaraNa | gAthA-38, 39 (4) mohanIyakarma - madyapAna jevuM mohanIyakarma che. jema madyapAna karanAra puruSa yathAtathA asaMbaddha pravRttio kare che, tema mohane vaza jIvo yathAtathA asaMbaddha pravRttio kare che. (5) AyuSyakarma :- beDI jevuM AyuSyakarma che. beDImAM baMdhAyelo puruSa sthAnAMtara javA icche topaNa jaI zakato nathI, tema AyuSyathI dehanI sAthe baMdhAyelo jIva dehane choDIne anyatra jaI zakato nathI. (6) nAmakarma - jema citrakAra vividha prakAranAM citro kare che, tema nAmakarma jIvanAM aneka prakAranAM svarUpo kare che. (7) gotrakarma :- jema kuMbhAra sAro ghaTa paNa banAve ane kharAba ghaTa paNa banAve, tema gotrakarmathI jIva sArI athavA kharAba avasthA prApta kare che. (8) aMtarAyakarma :- jema bhaMDArI pratikULa hoya to rAjA Adi dAna ApavA icchatA hoya topaNa dAna ApI zakatA nathI, tema jIva dAnAdi karavAnI icchAvALo hovA chatAM aMtarAyakarma vighna karanAra hoya to dAna karI zakato nathI. je pramANe gAthAnA pUrvArdhamAM pATA vagere daSTAMto batAvyAM, te pATAdi vastuono je pramANe svabhAva che te pramANe karmono paNa svabhAva jANavo. Il38II avataraNikA : daSTAMtathI ATha karmonI prakRttino svabhAva kevo che te batAvyuM. have te ATha prakRtinAM nAmo ane tenA uttarabhedonI saMkhyA batAve che - gAthA :iha nANadaMsaNAvaraNaveyamohAunAmagoANi / vigdhaM ca paNa nava du aTThavIsa cau tisaya du paNavihaM / / 39 / / gAthArtha : rUda=saMsAramAM jJAna-darzananuM AvaraNa, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra ane vijJa=aMtarAya, ATha karmo che ane tenAM uttara bhedo For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 navatattva prakaraNa | gAthA-39 kramasara pAMca, nava, be, aThThAvIsa, cAra, ekaso traNa, be ane pAMca prakAravALA che. ll39ll bhAvArtha : jJAnAvaraNIyakarmanA pAMca, darzanAvaraNIyakarmanA nava, mohanIyakarmanA aThThAvIsa, vedanIyakarmanA be, AyuSyakarmanA cAra, nAmakarmanA ekaso traNa, gotrakarmanA be ane aMtarAyakarmanA pAMca bhedo che. te A pramANe - (1) jJAnAvaraNIya H 5 bheda. (i) matijJAnAvaraNIya, (ii) zrutajJAnAvaraNIya, (iii) avadhijJAnAvaraNIya, (iv) mana:paryavajJAnAvaraNIya, (5) kevalajJAnAvaraNIya. (2) darzanAvaraNIya H 9 bheda. (i) cakSudarzanAvaraNIya, (ii) acakSudarzanAvaraNIya, (iii) avadhidarzanAvaraNIya, (iv) kevaladarzanAvaraNIya, (5) nidrA, (vi) nidrAnidrA, (vii) pracalA, (viii) pracalApracalA, (ix) thINaddhi. (3) vedanIyakarma: 2 bheda. (i) zAtAvedanIya, (ii) azAtavedanIya. (4) mohanIyakarma: 28 bheda. darzanamohanIyakarmanAM traNa bheda. (1) samyakatvamohanIya, (2) mizramohanIya, (3) mithyAtvamohanIya, cAritramohanIyakarma aMtargata kaSAyanA soLa bheda. (4-7) anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha. (8-11) apratyAkhyAnIya krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAya (12-15) pratyAkhyAnIya krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAya (13-19) saMjvalana krodha-mAna-mAyA-lobha kaSAya cAritramohanIyakarma aMtargata nokaSAyanA nava bheda. (20-28) hAsya-rati-zoka-arati-bhaya-jugupsA, puruSaveda, strIveda ane napuMsakaveda nokaSAyamohanIyakarmanAM nava bheda. For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-39 (5) AyuSyakarma : 4 bheda. (i) deva (ii) manuSya (iii) tiryaMca (iv) nAraka (7) nAmakarma : 103 bheda. (i) 14 piMDaprakRtinA uttara 75 bheda, (ii) 8 pratyeka prakRtinA uttara 8 bheda, (iii) 1 trasadazakanA uttara 10 bheda, (iv) 1 sthAvaradazakanA uttara 10 bheda, ema kula-103 nAmakarmanI prakRti. (i) 14 piMDaprakRtinA 75 bhedo : 1 thI 4 gatinAmakarma (4) 127 (1) nArakagati nAmakarma, (2) tiryaMcagati nAmakarma, (3) manuSyagati nAmakarma, (4) devagati nAmakarma. 5 thI 9 jAtinAmakarma : (5) (5) ekendriya jAtinAmakarma, (6) beindriya jAtinAmakarma, (7) teindriya jAtinAmakarma, (8) caurindriya jAtinAmakarma, (9) paMcendriya jAtinAmakarma, 10-14. zarIranAmakarma : (5) (10) audArika zarIranAmakarma, (11) vaikriya zarIranAMmakarma, (12) AhAraka zarIranAmakarma, (13) taijasa zarIranAmakarma, (14) kArmaNa zarIranAmakarma 15-17. aMgopAMganAmakarma : (3) (15) audArika aMgopAMganAmakarma, (16) vaikriya aMgopAMganAmakarma, (17) AhAraka aMgopAMganAmakarma. 18-32. baMdhananAmakarma : (15) (18) audArikaaudArika baMdhananAmakarma, (19) vaikriyavaikriya baMdhananAmakarma, (20) AhArakaAhAraka baMdhananAmakarma, (21) audArika-taijasa baMdhananAmakarma, (22) vaikriya-taijasa baMdhananAmakarma, (23) AhAraka-taijasa baMdhananAmakarma, (24) audArika-kAryaNa baMdhananAmakarma, (25) vaikriya-kAryaNa baMdhananAmakarma, (26) AhAraka-kAryaNa baMdhananAmakarma, (27) audArika-taijasa-kArmaNa For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 navatatva prakaraNa | gAthA-39 baMdhananAmakarma, (28) vaikriya-tejasa-kArpaNa baMdhananAmakarma, (29) AhArakataijasa-kArpaNa baMdhananAmakarma, (30) tejasa-tejasa baMdhananAmakarma, (31) kArpaNa kArpaNa baMdhananAmakarma, (32) tejasa kArmaNa baMdhananAmakarma. 33-37. saMghAtana nAmakarma : (5) (33) audArika saMghAtana nAmakarma (34) vaikriya saMghAtana nAmakarma (35) AhAraka saMghAtana nAmakarma (36) tejasa saMghAtana nAmakarma (37) kArpaNa saMghAtana nAmakarma. 38-43. saMvanana nAmakarma (saMghayaNa) : (ka) (38) vajaRSabhanArAca saMhanananAmakarma, (39) RSabhanArA saMtanananAmakarma, (40) nArA saMhanananAmakarma, (41) ardhanArA saMtanananAmakarma, (42) kIlikA saMvanananAmakarma, (43) sevArta saMvanananAmakarma. 44-49. saMsthAna nAmakarma (9) (44) samacaturasa saMsthAnanAmakarma, (45) nyagrodhaparimaMDala saMsthAnanAmakarma, (46) sAdi saMsthAnanAmakarma, (47) kunja saMsthAnanAmakarma, (48) vAmana saMsthAnanAmakarma, (49) huMDaka saMsthAnanAmakarma. 50-54. varNanAmakarma : (5) (50) raktavarNa nAmakarma, (51) nIlavarNa nAmakarma, (52) pItavarNa nAmakarma, (53) kRSNavarNa nAmakarma, (54) zvetavarNa nAmakarma. 55-56. gaMdha nAmakarma : (2) (55) surabhigaMdha nAmakarma, (57) durabhigaMdha nAmakarma. 57-61. rasa nAmakarma : (5) (57) madhurarasa nAmakarma, (58) tiktarasa nAmakarma, (59) kaTukarasa nAmakarma, (60) kaSAyarasa nAmakarma, (11) lavaNarasa nAmakarma. kara-19. sparzanAmakarmaH () (62) mRdusparza nAmakarma, (63) karkazasparza nAmakarma, (64) zItasparza nAmakarma, (65) uSNasparza nAmakarma, (66) laghusparza nAmakarma, (67) gurusparza nAmakarma, (18) snigdhasparza nAmakarma, (19) rukSasparza nAmakarma. For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 navatattva prakaraNa / gAthA-39 70-73. AnupUrvI nAmakarma : (4) (70) nAraka AnupUrvI nAmakarma, (71) deva AnupUrvI nAmakarma, (72) manuSya AnupUrvI nAmakarma, (73) tiryaMca AnupUrvI nAmakarma. 74-75. vihAyogati nAmakarma : (2) (74) zubha vihAyogati nAmakarma, (75) azubha vihAyogati nAmakarma. | (i) 76-83. apratipakSa pratyeka prakRtioH (8) (76) parAghAta nAmakarma, (77) zvAsocchavAsa nAmakarma, (78) Atapa nAmakarma, (79) udyota nAmakarma, (80) agurulaghu nAmakarma, (81) tIrthakara nAmakarma, (82) nirmANa nAmakarma, (83) upaghAta nAmakarma. (i) 84-3. trasadazakanI prakRtioH (10) (84) trasa nAmakarma, (85) bAdara nAmakarma, (89) paryApta nAmakarma, (87) pratyeka nAmakarma, (88) sthira nAmakarma, (89) zubha nAmakarma, (90) susvara nAmakarma, (91) subhaga nAmakarma, (92) Adeya nAmakarma, (93) yazakIrti nAmakarma. (iv) 94-103. sthAvaradazakanI prakRtioH (10) (94) sthAvara nAmakarma, (95) sUma nAmakarma, (96) aparyApta nAmakarma, (7) sAdhAraNa nAmakarma, (98) asthira nAmakarma, (99) azubha nAmakarma, (100) duHsvara nAmakarma, (101) durbhaga nAmakarma, (102) anAdeya nAmakarma, (103) ayazakIrti nAmakarma. A rIte 103 nAmakarmanI prakRtio che. (7) gotrakarma: 2 bheda. (1) uccagotra karma, (2) nIcagotra karma. (8) aMtarAyakarma : 5 bheda. (1) dAnAMtarAya, (2) lAbhAMtarAya, (3) bhogavaMtarAya, (4) upabhogavaMtarAya, (5) vIryaMtarAya. A rIte ATha prakRtinA uttarabhedonI kula saMkhyA 158 thAya che. ll39ll For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 navatatva prakaraNa | gAthA-40-41, 42 avataraNikA : pUrvagAthAmAM karmanI mULa prakRtio batAvI ane uttara prakRtinI saMkhyA batAvI. tethI prakRti baMdhanuM nirUpaNa thayuM. have sthitibaMdha batAvavA mATe AThe karmonI utkRSTa sthiti keTalI che, te be gAthAthI batAve che - gAthA :nANe a daMsaNAvaraNe, veyaNie ceva aMtarAe a / tIsaM koDAkoDI, ayarANaM ThiI a ukkosA / / 40 / / sittari koDAkoDI, mohaNie vIsa nAma-goesu / tittIsaM ayarAiM AuTThiibaMdha ukkosA / / 41 / / gAthArtha : jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya A cAre karmonI utkRSTa sthiti darekanI trIsa koDAkoDI sAgaropamanI che. IoTI sittera koDAkoDI sAgaropama mohanIyakarmano, vIsa koDAkoDI sAgaropama nAmakarmano ane gogakarmano ane tetrIsa sAgaropama AyuSyakarmano utkRSTa sthitibaMdha che. II41pa avataraNikA - sthitibaMdhanA nirUpaNamAM AThe karmonI utkRSTa sthiti gAthA-40/41mAM batAvI. have ATha karmonI jaghanyasthiti batAvatAM kahe che - gAthA :bArasa muhuttaM jahannA, veyaNie aTTha nAma goesu / sesANaMtamuhattaM, eyaM baMdhaTTiImANaM / / 42 / / gAthArtha : vedanIyakarmanI jaghanya sthiti bAra muhUrtanI che, nAma ane gogakarmanI jaghanya sthiti darekanI ATha ATha muhUrtanI che. zeSa karmonI jaghanya For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-42-43 131 sthiti aMtarmuhUrtanI che. A gAthA-40thI 4ramAM batAvyuM, e sthitibaMdhanuM mAna che. jarA (9) "mokSatattva"nuM varNana (gAthA-43thI 50) avataraNikA - gAthA-37mAM baMdhatatvanA nirUpaNano prAraMbha karela, ane te baMdhAtAM karmo prakRti, sthiti, rasa ane pradezarUpa che, tema gAthA-37mAM batAvela. tyArapachI te prakRti batAvavAne arthe karmonI mULa prakRti keTalI che, te saMkSepathI batAvyuM ane uttara pravRtionI saMkhyA batAvI. tema batAvIne karmonI prakRtinuM vaktavya pUrNa karyuM. tyArapachI ATha karmonI utkRSTa sthiti ane jaghanya sthiti keTalI che te batAvyuM ane pradezabaMdha ane rasabaMdhanuM vizeSa varNana anyatra prasiddha che tethI ahIM tenuM varNana graMthakAre karela nathI. A rIte baMdha tatvane pUrNa karIne have mokSatatvane batAve che. mokSatatvanI vicAraNA karavA mATe dvAragAthA batAve che - gAthA : saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a aMtaraM bhAga bhAva appAbaDaM ceva / / 43 / / gAthArtha - sapadaprarUpaNA, dravyapramANa, kSetra, sparzanA, kALa, aMtara, bhAga, bhAva ane alpabadutva. ll4all bhAvArtha - (1) satpadaprarUpaNA dvAra :- satpadaprarUpaNAmAM siddhanA jIvo che ke nahi tenI vicAraNA satpadathI karAya che. (2) dravyapramANa dvAra :- siddhanA jIvo saMkhyAthI keTalA che, tenuM pramANa A dvAramAM batAvavAmAM Ave che. (3) kSetra dvAra :- siddhanA jIvo keTalA kSetramAM avagAhIne rahelA che, tenI vicAraNA kSetra dvAramAM karavAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 navatatva prakaraNa | gAthA-43-44 (4) sparzanA dvAra :- siddhanA jIvo keTalA AkAzapradezone sparze che, te ahIM batAvyuM che. (5) kALa dvAraH- siddhanA jIvone siddha avasthAmAM rahevAno kALa keTalo che te batAve che. (6) aMtara dvAra :- siddha avasthAnI prApti pachI pharI siddha avasthAnI prApti nathI, tethI jema manuSya janmanI prAptimAM aMtara prApta thAya che tema siddhanA jIvone aMtaranI prApti nathI te batAve che. (7) bhAga dvAraH- sarva jIvonA keTalA bhAgamAM siddhanA jIvo che, te bhAga dvAramAM batAve che. (8) bhAva dvAraH- siddhanA jIvo kayA bhAvomAM che, te A kAramAM batAve che. (9) alpabadutva dvAra :- strIliMga Adi traNa liMgomAM siddhanA jIvonuM paraspara alpabadutva A dvAramAM batAve che. II4all avataraNikA : pUrvagAthAmAM mokSanI vicAraNA mATenAM nava dvAronAM nAma batAvyAM. temAM satpadaprarUpaNArUpa prathama dvAra batAve che - gAthA :saMtaM suddhapayattA, vijjaMtaM khakusumaMca na asaMtaM / mukkhatti payaM tassa u, parUvaNA maggaNAIhiM / / 44 / / gAthArtha : mokSa e prakAranuM pada sat che vidhamAna che; kema ke zuddhapadapaNuM che. AkAzakusumanI jema asat nathI. vaLI, tenI prarUpaNA mArgaNA dvArA thAya che. ll44TI bhAvArtha (1) satpadaprarUpaNAdvAra :- je sAmAsika pada na hoya ane vyutpattithI je zabda banelo hoya te zabdane zuddha pada kahevAya che. mokSapada sAmAsika pada nathI, For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-44-45 133 vaLI 'mu' dhAtuthI banela che. tethI mokSapadathI vAcya vastu jagatamAM vidyamAna che, paraMtu AkAzakusumanI jema avidyamAna nathI; arthAt AkAzakusuma e pada AkAza ane kusuma e be zabdonA samAsathI baneluM che, tethI zuddhapada nathI, vaLI AkAzakusuma e padathI vAcya jagatamAM koI padArtha vidyamAna nathI, jyAre mokSapadathI vAcya vastu jagatamAM avidyamAna nathI. mokSapadathI vAcya vastu che, te batAvyA pachI te mokSanA svarUpanuM jJAna karavA mATe mArgaNAthI vicAraNA thAya che, ane te mArgaNAnI vicAraNA svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. ||44|| avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke mArgaNAthI mokSapadanI vicAraNA karavI joIe. tethI te mArgaNAonAM nAmo prastuta gAthAthI batAve che 51121 : gai iMdie a kA joe vee kasAya nANe a / saMjama daMsaNa lesA, bhava samme sanni AhAre / / 45 / / - gAthArtha : gati, Indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMjJA ane AhAra, (e mArgaNAonAM nAmo che.) II45]I bhAvArtha: gaticAra gati, indriya=pAMca indriya, kAya=chakAya, yoga-traNa yoga, veda= traNa veda, kaSAya-cAra kaSAya, jJAna-ajJAna=ATha jJAna, saMyama-asaMyama=sAta saMyama, darzana=cAra darzana, lezyA=cha lezyA, be bhavya-abhavya, samyaktva-asamyaktva, saMjJI-asaMjJI ane AhAra-anAhAra, ema cauda mULa mArgaNAo che. A cauda mArgaNAonAM kula-saDasaTha peTAbhedo A pramANe che. (i) cAra gati : (1) devagati, (2) manuSyagati, (3) tiryaMcagati ane (4) narakagati. For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 navatattva prakaraNa | gAthA-45 (i) pAMca indriya H (1) ekendriya jAti, (2) beindriya jAti, (3) teindriya jAti, (4) caurindriya jAti ane (5) paMcendriya jAti. (i) chakAyaH (1) pRthvIkAya, (2) apUkAya, (3) teukAya, (4) vAukAya, (5) vanaspatikAya ane (6) trasakAya. (iv) traNa yoga (1) manayoga, (2) vacanayoga ane (3) kAyayoga. (v) traNa vedaH (1) strIveda, (2) puruSaveda ane (3) napuMsakaveda. (vi) cAra kaSAya H (1) krodha, (2) mAna, (3) mAyA ane (4) lobha (vii) ATha jJAna-ajJAnaH (1) matijJAna, (2) zrutajJAna, (3) avadhijJAna, (4) mana:paryavajJAna, (5) kevaLajJAna, (6) matiajJAna, (7) cutaajJAna ane (8) virbhAgajJAna. | (iii) sAta saMyama-asaMyama : (1) sAmAyika cAritra, (2) chedopasthApya cAritra, (3) parihAravizuddhi cAritra, (4) sUkSmasaMparAya cAritra, (5) yathAkhyAta cAritra, (6) dezavirati cAritra, (7) avirati. (ix) cAra darzana : (1) cakSudarzana, (2) acakSudarzana, (3) avadhidarzana, (4) kevaladarzana. (x) cha lezyAH (1) kRSNalezyA, (2) nIlalezyA, (3) kApotalezyA, (4) tejolezyA, (5) padmalezyA, (6) zuklalezyA. (xi) (1) bhavya, (2) abhavya. (ii) samyakta-asamyakta H (1) upazama samyaktva, (2) kSayopazama samyatva, (3) kSAyika samyakatva, (4) mizra samyakatva, (pa) sAsvAdana samyaktva, (9) mithyAtva. (xi) (1) saMzI, (2) asaMzI. (xiv) (1) AhAra, (2) anAhAra. A 14 mULa mArgaNAomAM mokSanA svarUpanI vicAraNA graMthakArazrI svayaM AgaLa batAve che. II4pa For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-46 135 avataraNikA : dareka mArgaNAonA kayA avAMtarabhedamAM mokSanI prApti thAya che, te batAve che - gAthA : naragai paNiMditasa bhava, sanni ahakkhAya khaiasammatte / mukkho'NAhAra kevala-daMsaNanANe na sesesu / / 46 / / gAthArtha : (1) manuSyagati, (2) paMcendriya, (3) kasa, (4) bhavya, (5) saMjJI, (6) yathAkhyAna cAritra, (7) kSAyika samyakatva, (8) anAhAra, (9) kevaLadarzana, (10) kevaLajJAnamAM mokSa che. zeSabhedomAM mokSa nathI(11) kaSAya, (12) veda, (13) yoga ane (14) vezyA, A cAra mArgaNAmAM mokSa nathI. II46ll bhAvArtha - (1) gatimArgaNAmAM mAtra manuSyagatimAMthI mokSa che, zeSa traNa gatiomAMthI mokSa nathI. (2) jAtimArgaNAmAM mAtra paMcendriya jAtimAMthI mokSa che, zeSa cAra jAtiomAMthI mokSa nathI. (3) kAyamArgaNAmAMthI trasakAyamAM mokSa che, zeSa pRthvIkAya Adi cAra kAyamAMthI mokSa nathI. (4) bhavya-abhavya mArgaNAmAMthI bhavyamArgaNAmAM mokSa che, abhavyamArgaNAmAM mokSa nathI. (5) saMjJI-asaMjJI mArgaNAmAMthI saMjJImArgaNAmAM mokSa che, asaMjJImArgaNAmAM mokSa nathI. (9) saMyamImArgaNAmAMthI mAtra yathAkhyAtacAritramAM mokSa che, zeSa cAra cAritramAM mokSa nathI. For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-46-47 (7) samyaktva mArgaNAmAMthI mAtra kSAyikasamyaktvIne mokSa che, anya cAra samyaktvIne ane mithyAtvIne mokSa nathI. 136 (8) AhAra-anAhA2mArgaNAmAMthI anAhAramArgaNAmAM mokSa che, AhAramArgaNAmAM mokSa nathI. (9) darzanamArgaNAmAMthI kevaLadarzanamArgaNAmAM mokSa che, zeSa darzanamArgaNAmAM mokSa nathI. (10) jJAnamArgaNAmAMthI kevaLajJAnamArgaNAmAM mokSa che, zeSa cAra jJAnamArgaNAmAMthI ane traNa ajJAnamArgaNAmAMthI mokSa nathI. zeSa cAra mArgaNAmAM arthAt (1) cAra prakAranA kaSAyo, (2) traNa prakAranA veda, (3) traNa prakAranA yoga ane (4) cha prakAranI lezyA, e zeSa cAra mArgaNAmAM, mokSa nathI. // 4 // avataraNikA : gAthA-43mAM nava dvArathI mokSatattvanI vicAraNA karavAnI che tema kahyuM. tyArapachI satpadaprarUpaNA Adi nava dvArothI mokSanI vicAraNA karavAno prAraMbha karyo. temAMthI satpadaprarUpaNArUpa prathama dvArathI mokSanI vicAraNA mArgaNA dvArA kaI rIte karavI, te gAthA-44 thI 46mAM batAvyuM. have kramaprApta satpadaprarUpaNAdi tava dvAromAMthI bIjA ane trIjA dvArarUpa dravyapramANadvArathI ane kSetradvArathI mokSatattvane batAve che - 51121 : davvapamANe siddhANaM, jIvadavvANi huMti'NaMtANi / logassa asaMkhijje, bhAge ikko ya savvevi / / 47 / / gAthArtha H siddhonA dravyapramANamAM anaMta jIvadravyo che. lokanA asaMkhyAtamAbhAgamAM eka ane sarva paNa siddhanA jIvo che. II47 / / For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-47-48 bhAvArtha: (2) dravyapramANadvAra H- dravyapramANathI vicAraNA karIe to siddhanA jIvo saMkhyAthI anaMtA che; kema ke sAdhanA karIne anAdikALathI siddhamAM javAno pravAha anAdino che. tethI siddhamAM haMmezAM anaMtA jIvonI prApti che. (3) kSetradvAra :- vaLI, siddhanA jIvo keTalA kSetramAM che, tenI vicAraNA batAvatAM kahe che -- eka siddhanA jIvane AzrayIne vicArIe to eka siddhano AtmA lokanA asaMkhyAtamAbhAgamAM che, ane sarva siddhanA jIvone AzrayIne vicArIe topaNa lokanA asaMkhyAtamAbhAgamAM sarva siddhanA jIvo che. phakta eka jIvanA kSetrane AzrayIne vicArIe to lokano asaMkhyAta bhAga kSetranuM pramANa alpa che, ane je jIva siddha thayela che, tenA pUrvanA zarIranA trIjA bhAga nyUna dehanI avagAhanA pramANa kSetramAM che, ane sarva jIvone AzrayIne vicArIe to 45 lAkha yojana siddhazilA che, eTalA kSetramAM uparanA bhAgamAM avagAhIne sarva siddhanA jIvo rahelA che. II47nA avataraNikA : gAthA-43mAM batAvela nava dvAramAMthI kramaprApta cothA, pAMcamA, chaThThA dvArarUpa sparzanAdvAra, kALadvAra ane aMtaradvArathI mokSatattvane batAve che - gAthA: phusaNA ahiyA kAlo, iga- siddha paDucca sAioNato / -paDuSya sAphoLato 1 paDivAyA'bhAvAo, siddhANaM aMtaraM natthi / / 48 / / 137 gAthArtha H sparzanA adhika che=jeTalA kSetramAM avagAhanA che tenA karatAM sparzanA adhika che. eka siddhane AzrayIne sAdi anaMtakALa che. siddhono pratipAtano abhAva hovAne kAraNe=siddhamAM gayA pachI saMsAramAM Agamano abhAva hovAne kAraNe, aMtara nathI=siddhanA bhavanI prApti pachI pharI siddhanA bhavanI prAptimAM aMtara nathI. / / 48 / / For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 navatatva prakaraNa | gAthA-48-49 bhAvArtha - (4) sparzanA dhAra :- siddhanA jIvo jeTalA AkAzamAM avagAhIne rahelA che, teTalA AkAzapradezanI temaja AjubAju sparzanArA AkAzapradezonI teone sparzanA hoya che. tethI avagAhanAnA pradezo karatAM sparzananA pradezonI saMkhyA adhika che. (5) kALa dvAraH- eka siddhanA jIvane AzrayIne siddhano kALa sAdi anaMta che; kema ke jyAre siddha avasthA prApta thAya che tyAre te kALano prAraMbha thAya che ane sadA siddha avasthAmAM rahe che, tethI anaMtakALa che. (9) aMtara dvAra - siddhamAM gayA pachI koI jIva siddhanA bhavathI pratipAtane pAmato nathI. tethI jema eka vakhata manuSyabhava prApta karyA pachI pharI manuSyabhavanI prAptimAM aMtara che, tema siddha avasthA pAmyA pachI pharI siddha avasthAnI prAptimAM aMtara nathI. II48 avataraNikA - gAthA-43mAM batAvela nava dvAramAMthI krama prApta, siddhanA jIvo sarva jIvonA keTalA bhAgamAM che te rU5 sAtamuM bhAga dvAra, ane siddhanA jIvo kayA bhAvamAM varte che, te rUpa AThamuM bhAva dvAra batAve che - gAthA : savvajiyANamaNaMte, bhAge te tesiM daMsaNaM nANaM / khaie bhAve pariNA-mie a puNa hoi jIvattaM / / 49 / / gAthArtha : sarva jIvonA anaMtamA bhAgamAM teo chekasiddhanA jIvo che. teomAM darzana-jJAna kSAyikabhAvanAM che ane vaLI pAriNAmika bhAvamAM jIvavA che. ll49II bhAvArtha :(3) bhAgadvAra :- jagatamAM jeTalA jIvo che, tenA anaMtamA bhAgamAM For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-49-50 139 siddhanA jIvo che; joke Adi vagaranA anaMtakALathI siddhigamana cAlu che, tethI anaMtA jIvo siddhamAM che, topaNa siddhanA te sarva jIvo saMsArI jIvo karatAM anaMtamA bhAgamAM che. (8) bhAradvAra :- vaLI, siddhanA jIvomAM kSAyikabhAvarUpe darzana ane jJAna rahelAM che ane pariNAmika bhAvarUpe jIvatva raheluM che. te sivAya audayikabhAva, kSAyopathamikabhAva ke aupathamikabhAva siddhanA jIvomAM nathI. II49ll avataraNikA : gAthA-43mAM nava dvArothI siddhanA jIvonI vicAraNA zarU karela. temAMthI krama prApta chelluM "alpabahuvaidvAra' have batAve che - gAthA : thovA napuMsasiddhA, thI nara siddhA kameNa saMkhaguNA / ia mukkhatattameaM navatattA lesao bhaNiA / / 5 / / gAthArtha : - thoDA napuMsakasiddha che ane strIsiddha ane puruSasiddha kramathI saMkhyAtaguNA che. A pramANe A mokSatatva che. navatattvo lezathI kahevAyAM. II5oll bhAvArtha : (9) alpabadutvavAra :- je siddhanA jIvo che, temAM napuMsakaliMgathI siddha thanArA sauthI ochA che, topaNa saMkhyAthI anaMtA che, ane strIliMgathI siddha thanAra napuMsakaliMgathI siddha thanAra karatAM saMkhyAtaguNA che, ane purUSaliMgathI siddha thanAra strIliMgathI siddha thanAra karatAM saMkhyAtaguNA che. A pramANe arthAt atyAra sudhI varNana karyuM e pramANe A mokSatattva che. A rIte nave tattvonuM lezathI kathana karAyuM, tethI nave tattvonuM varNana ahIM pUruM thAya che. navatattvo vize je avaziSTa vaktavya che te have pachInI gAthAmAM batAvaze. For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 navatatva prakaraNa | gAthA-50 "tattvArthasUtra pramANe mokSatattvanuM varNana tattvArthasUtra anusAra saMkSepathI mokSatattvanuM svarUpa A pramANe che - mohakSayAt jJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAcca kevalam / (tattvArthasUtra a. 20, sU. 2) mohanA kSayathI, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyanA kSayathI kevaLajJAna thAya che. ahIM prazna thAya ke mohanIya Adino kSaya kevI rIte thAya che ? tethI kahe bandhahetvabhAvanirjarAbhyAm / (tattvArthasUtra a. 10, sU. 2) baMdhanA hetuno abhAva ane nirjarA dvArA mohanIya Adi karmono kSaya thAya che. mithyAdarzanAdayo bandhahetavo'bhihitAH (pR. 121) teSAmapi tadAvaraNIyasya karmaNaH kSayAdabhAvo bhavati samyagdarzanAdInAM cotpattiH / "tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanaM" (a. 2, sU. 2), "sidhimAr vA" (ma. 2, sU. 3) rUtyuttam | evaM saMvarasaMvRtasya mahAtmanaH samyagvyAyAmasyAbhinavasya karmaNaH upacayo na bhavati pUrvopacitasya ca yathoktairnirjarAhetubhiratyantakSayaH tataH sarvadravyaparyAyaviSayaM pAramaizvaryamanantaM kevalaM jJAnadarzanaM prApya zuddho buddhaH sarvajJaH sarvadarzI jinaH kevalI bhavati tataH pratanuzubhacatuHkarmAvazeSaH AyuHkarmasaMskAravazAd viharati / / 2 / / (tattvArthasUtra . 20, sU. 2, mANa) mithyAdarzana Adi baMdhanA hetuo cheHmithyAdarzana, avirati, pramAda, kapAya ane yoga baMdhanA hetu che. temAMthI yoganA hetu evA karmane choDIne bAkInA mithyAdarzana Adi cAranA karmono saMpUrNa kSaya thavAthI kevaLajJAna thAya che. kyAre kevaLajJAna thAya che te spaSTa kare che - vaLI, jyAre AtmA saMvarathI saMvRta bane che ane samyagu vyAyAmavALA evA=samyaguM anuSThAnavALA evA mahAtmAne samyaka vyAyAmathI navAM karmono upacaya thato nathI ane pUrva upacita karmono atyaMta kSaya thAya che. tethI sarva dravya ane paryAyanA viSayavALA, parama aizvaryavALA, aMta vagaranA kevaLajJAna ane kevaLadarzanane prApta kare che tyAre zuddha, buddha, For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-50 141 sarvajJa, sarvadarzI, jina, kevalI thAya che. tyArapachI alpa evA zubha cAra karma avazeSavALA te mahAtmA AyuSyakarmanA saMskAranA vazathI vihare che. tyArapachI A mahAtmAnA AyuSyakarmanI parisamApti thaye chate bAkInAM traNa aghAtI karmono paNa kSaya kare che. AthI saMpUrNa karmanA kSayarUpa mokSa prApta thAya che. nnavarmakSayo mokSa: I (tattvArthasUtra 1. 20, nU. ) kRtsnakarmakSayalakSaNo mokSo bhavati, pUrvaM kSINAni catvAri karmANi pazcAd vedanIya-nAma-gautrA-''yuSkakSayo bhavati tatkSayasamakAlamevaudArikazarIraviyuktasyAsya janmanaH prahANam hetvabhAvAccottarasyAprAdurbhAvaH, eSA'vasthA kRtsnakarmakSayo mokSa rUtyucyate pAra pA (tattvArthasUtra ka. 0, . 2, mArga) aupazamikAdibhavyatvAbhAvAccAnyatra kevlsmyktvjnyaandrshnsiddhatvecyA (tattvArthasUtra 1. 20, . 4) aupazamikakSAyopazamikaudayikapAriNAmikAnAM bhAvAnAM bhavyatvasya cAbhAvAnmokSo bhavati anyatra kevalasamyaktvakevalajJAnakevaladarzanasiddhatvebhyaH / ete hyasya kSAyikA nityastu musyapi maryAnti 4 TT (tattvArthasUtra . 0, sU. 4, mANa) vaLI, mukta AtmAone kevaLasamyakta=kSAyikasamyakta, kevaLajJAna, kevaLadarzana ane siddhatvane choDIne opazamika, lAyopathamika, audayika ane pAriNAmika bhAvono ane bhavyatvano abhAva thavAthI mokSa thAya che. tethI e prApta thAya ke siddha avasthAmAM kevaLasamyakta kSAyikasamyakta, kevaLajJAna, kevaLadarzana ane siddhapaNuM kSAvikabhAvarUpe sadA rahe che. vaLI, mokSamAM rahelA jIvo kevA sukhane prApta kare che, te bhASyakAra batAve che -- saMsArasukhamatItyAtyantikamaikAntikaM nirupamaM nityaM niratizayaM nirvaannsukhmvanotIti IIST (tattvArthasUtra 1. 20, sU. 7, mAdhya) saMsArasukhane oLaMgIne thatuM hovAthI AtyaMtika, ekAntika, nirupama, nitya, niratizaya, nirvANa sukhane siddhanA AtmAo pAme che. For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 navatatva prakaraNa | gAthA-50 bhAvArtha : (1) AtyaMtika - saMsAranuM sukha saMyogajanya che ane mokSanuM sukha saMyoganA abhAvathI thayeluM jIvanI prakRtirUpa che, tethI saMsAranuM sukha sAdi-sAMta che ane mokSanuM sukha sAdi-anaMta che. (2) ekAntika - siddhanuM sukha duHkhanA sparza vagaranuM che, tethI ekAntika sukha che. saMsAranuM sukha Avega ane zramathI saMyukta che, tethI ekAntika sukha nathI, paraMtu duHkhanA saMzleSavALuM sukha che. tethI kaMIka haNAyeluM evuM saMsAranuM sukha che, jyAre mokSanuM sukha to Avega ane zrama vagara sahaja jIvanI prakRtirUpa che, tethI pUrNa sukharUpa che. mATe ekAntika sukha che. (3) nirupama :- mokSanA sukhane koI upamA ApI zakAya tevuM nathI, mATe nirupama che. sAdhunA sukhanI upamA ApI zakAya. bAra mAsanA paryAyavALA sAdhune sarvArthasiddha devaloka jevA sukhanI prApti thAya tema upamA ApI zakAya, paraMtu mokSanA sukhanI upamA ApI zakAya tema nathI. (4) nitya :- jIvanI prakRtirUpa hovAthI mokSanuM sukha nitya che. (5) niratizaya - mokSanA sukhamAM taratamatA nathI, paraMtu prakarSarUpa che. tethI sarva mukta jIvonuM samAna rIte atizayavALuM sukha che. vaLI, saMsAravartI sukha taratamatAthI aneka bhedavALuM che, ane sarvArthasiddhamAM je utkarSavALuM sukha maLe che, te paNa niratizaya sukha nathI; kema ke saMsAranAM anya sukho karatAM sarvArthasiddhanuM sukha atizayavALuM hovA chatAM paNa munine, kevaLIne ke siddhanA jIvone jevuM atizaya sukha che, tevuM atizaya sukha sarvArthasiddhanA jIvone nathI. AvuM nirvANanuM sukha siddhanA jIvone prApta thAya che. A mokSanA sukhanuM varNana karatAM bhASyakAra tattvArthasUtranA bhASya aMtargata kArikAmAM kahe che - evaM tattvaparijJAnAd, viraktasyAtmano bhRzam / nirAsravatvAcchinnAyAM, navAyAM karmasantatau / / 1 / / pUrvArjitaM kSapayato, yathoktaiH kSayahetubhiH / saMsArabIjaM kAtnye na, mohanIyaM prahIyate / / 2 / / For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-50 143 tato'ntarAyajJAnaghnadarzananAnyanantaram / prahIyante'sya yugapat, trINi karmANyazeSataH / / 3 / / garbhasUcyAM vinaSTAyAM, yathA tAlo vinazyati / tathA karma kSayaM yAti, mohanIye kSayaM gate / / 4 / / tataH kSINacatuHkarmA, prApto yathAkhyAtasaMyamam / bIjabandhananirmuktaH, snAtakaH paramezvaraH / / 5 / / zeSakarmaphalApekSaH, zuddho buddho nirAmayaH / sarvajJaH sarvadarzI ca, jino bhavati kevalI / / 6 / / kRtsnakarmakSayAdUrvA, nirvANamadhigacchati / yathA dagdhendhano vahninirupAdAnasantatiH / / 7 / / dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe, nArohati bhavAGkuraH / / 8 / / tadanantaramevordhvamAlokAntAt sa gacchati / pUrvaprayogAsaGgatvabandhacchedordhvagauravaiH / / 9 / / kulAlacakre dolAyAmiSau vA'pi yatheSyate / pUrvaprayogAt karmeha, tathA siddhigatiH smRtA / / 10 / / mRllepasaGganirmokSAd, yathA dRSTA'psvalAbunaH / karmasaGgavinirmokSAt, tathA siddhigatiH smRtA / / 11 / / eraNDayantrapeDAsu, bandhacchedAd yathA gatiH / karmabandhanavicchedAt, siddhasyApi tatheSyate / / 12 / / UrdhvagauravadharmANo, jIvA iti jinottamaiH / adhogauravadharmANaH, pudgalA iti coditam / / 13 / / yathA'dhastiryagUz2a ca, loSTavAyvagnivItayaH / svabhAvataH pravartante, tathordhvaM gatirAtmanAm / / 14 / / atastu gativaikRtyameSAM yadupalabhyate / karmaNaH pratighAtAcca, prayogAcca tadiSyate / / 15 / / For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 adhastiryagathordhvaM ca, jIvAnAM karmajA gatiH / Urdhvameva ta taddharmA bhavati kSINakarmaNAm / / 16 / / dravyasya karmaNo yadvadutpattyA''rambhavItayaH / samaM tathaiva siddhasya, gatimokSabhavakSayAH / / 17 / / utpattizca vinAzazca, prakAzatamasoriha / yugapad bhavato yadvat, tathA nirvANakarmaNoH / / 18 / / tanvI manojJA surabhiH, puNyA paramabhAsvarA / prAgbhArA nAma vasudhA, lokamUrdhni vyavasthitA / / 19 / / nRlokatulyaviSkambhA, sitacchatranibhA zubhA / UrdhvaM tasyAH kSiteH siddhA, lokAnte samavasthitAH / / 20 / / tAdAtmyAdupayuktAste, kevalajJAnadarzanaiH / samyaktvasiddhatAvasthA, hetvabhAvAcca niSkriyAH / / 21 / / tato'pyUrdhvagatisteSAM kasmAnnAstIti cenmatiH / dharmAstikAyasyAbhAvAt sa hi heturgateH paraH / / 22 / / , , navatattva prakaraNa | gAthA-50 , saMsAraviSayAtItaM muktAnAmavyayaM sukham / avyAbAdhamiti proktaM, paramaM paramarSibhiH / / 23 / / syAdetadazarIrasya, jantornaSTASTakarmaNaH / kathaM bhavati muktasya, sukhamityatra me zRNu / / 24 / / loke catuvihArtheSu, sukhazabdaH prayujyate / viSaye vedanAbhAve, vipAke mokSa eva ca / / 25 / / sukho vahniH sukho vAyu, viSayeSviha kathyate / duHkhAbhAve ca puruSaH, sukhito'smIti manyate / / 26 / / puNyakarmavipAkAcca, sukhamiSTendriyArthajam / karmaklezavimokSAcca, mokSe sukhamanuttamam / / 27 / / sukhaprasuptavat kecidicchanti parinirvRtim / tadayuktaM kriyAvattvAt, sukhAnuzayatastathA / / 28 / / For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-50 145 zrama-vatta-madra-dha- maJzva samaivI ! modotpatvipabdhi , tarzanakharca rmaLa: ra6 IT loke tatsadRzo hyarthaH, kRtsne'pyanyo na vidyate / upagIyeta tad yena, tasmAnnirupamaM sukham / / 30 / / liDgaprasiddheH prAmANyAdanumAnopamAnayoH / atyantaM cAprasiddhaM tad, yat tenAnupamaM smRtam / / 31 / / pratyakSaM tadbhagavatAmarhatAM taizca bhASitam / gRhyate'stItyataH prAjJairna chadmasthaparIkSayA / / 32 / / (tasvArthasUtra ma. 20 sU. 7, mANa) bhAvArtha : tattvArthasUtramAM je pramANe jIvAdi sAta tattvo batAvyo, te pramANe tattvanA parijJAnathI atyaMta virakta thayelA AtmAnuM atyaMta nirAzravapaNuM hovAne kAraNe, navI karmanI saMtati chedAye chate, je pramANe pUrvamAM kahyA evA karmakSayanA hetuthI pUrvamAM arjana karAyelA karmane nAza karatA jIvanuM, saMsAranuM bIja evuM mohanIyakarma saMpUrNa nAza pAme che. tyArapachI A jIvanAM aMtarAya, jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIyarUpa traNeya karmo ekasAthe saMpUrNa nAza pAme che. (1thI 3) je pramANe garbhasUci vinaSTa thaye chate mastakano bhAga vinAza thaye chate, tADavRkSa nAza pAme che, te rIte mohanIyakarma kSaya thaye chate karma kSayane pAme cheetraNe ghAtakarmo kSaya pAme che. (4) tethI kSINa cAra karmovALA, prApta thayelA yathAkhyAta saMyamavALA, bIjabaMdhanathI nirmukta=saMsAranA bIjarUpa ghAtI karmonA baMdhanathI mukta thayelA, snAtaka, paramezvara, zeSa karmaphaLanI apekSAvALA=aghAtI evA zeSa karmanA phaLanI apekSAvALA, zuddha, buddha, nirAmaya=bhAvaroga rahita, sarvajJa, sarvadarzI jina kevalI thAya che. (pa-1) je pramANe baLelA iMdhaNavALo agni upAdAna saMtati vagarano cheeiMdhaNanA abhAvane kAraNe olavAyelo che, te pramANe saMpUrNa karmakSayathI Urdhva nirvANane pAme che=kevalI nirvANane pAme che. (7) For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 navatatva prakaraNa | gAthA-50 je pramANe bIja atyaMta dagdha thaye chate aMkuro prAdurbhAva pAmato nathI, te pramANe karmabIja dagdha thaye chate karmabaMdhanuM kAraNa evo saMgano pariNAma nAza thaye chate, bhavano aMkuro prAdurbhAva pAmato nathI. (8) (1) pUrvaprayogane kAraNe, (2) asaMgapaNAne kAraNe, (3) baMdhano cheda thavAne kAraNe ane (4) Urdhva javAno gaurava svabhAva hovAne kAraNe tad anaMtara ja=nirvANa pAmatAMnI sAthe ja, nirvANa pAmanAra AtmA AlokanA aMta sudhI UrdhvamAM jAya che. (9) je pramANe kulAlanA cakramAMkakuMbhAranA cakramAM, pUrvanA prayogathI cakrabhramaNa thAya che, pachI uttaramAM daMDa vagara paNa=cakranA bhramaNane anukULa vyApAra vagara paNa, cakrabhramaNanI kriyA thAya che, athavA bANanI paNachamAM tIrane kheMcavAthI uttaramAM tIranA gamananI kriyA thAya che, te pramANe pUrvaprayogathI= yoganirodhakALamAM karAyelA yoganirodha mATenA jIvanA vyApArathI, uttaramAM= 14mAM guNasthAnakanA aMtamAM, siddhazilA tarapha javAnI kriyA siddhanA jIvone kahevAI che. (10) je pramANe mATInA lepavALuM tuMbaDuM taLAvamAM taLiye DUbeluM hoya che, ane lepa dUra thavAthI tuMbaDuM taLAvamAM pANInI sapATI upara tare che, tema karmano saMga dUra thavAthI siddhanA jIvonI gati kahevAI che. (11) eraMDa, yaMtra ane peDAmAM baMdhanA chedathI jema gati thAya che, tema karmabaMdhananA vicchedathI siddhanA jIvonI paNa gati thAya che arthAt jema koI yaMtra gativALuM hoya ane tenI gatinA avarodha arthe koI baMdhana karavAmAM Avela hoya, ane baMdhanano cheda thAya to yaMtranI gati thAya che. vaLI, jema koSamAM raheluM eraMDAnuM bIja koSanuM baMdhana tUTatAM ja UDIne UMce UchaLe che tema karmanuM baMdhana khasavAthI jIvanI Urdhvagati thAya che. (12) UrdhvagauravadharmavALA=Urdhvagamana kare evA gaurava dharmavALA jIvo che, ane adhogaurava dharmavALA pudgalo che, e pramANe bhagavAna vaDe kahevAyuM che. (13) je pramANe loSTa=DhephAnuM adhogamana, vAyunuM tihu~gamana ane agninuM Urdhvagamana svabhAvathI pravarte che, te pramANe AtmAnI Urdhvagati che. (14) For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-pa0 147 AthI jIvonI gatinuM vikRtapaNuM UrdhvagatithI anya prakAranuM gatipaNuM, je prApta thAya che, te karmanA pratighAtanA kAraNe ke prayoganA kAraNe=jIvanA prayatnanA kAraNe icchAya che. Azaya e che ke jIvano Urdhvagamanano svabhAva che, tethI vagara prayatna ke karmathI mukta thayelA AtmAonuM Urdhvagamana thAya che, paraMtu saMsArI jIvomAM je gatinuM vikRtapaNuM prApta thAya che arthAt keTalAka saMsArI jIvo narakamAM jAya che tyAre adhogamana kare che, devalokamAM jAya che tyAre Urdhvagamana kare che, to vaLI kyAreka koIka bhavamAM jAya che tyAre tirkIMgamana kare che, te sarva gamananI pravRtti karmanA pratighAtathI ane jIvanA prayogathI icchAya che. (15) jIvonI nIcI, tirachI ane Urdhvagati karmathI thAya che. kSINakarmavALA jIvonI Urdhva ja gati tenA ja dharmathI thAya che jIvanA svabhAvathI thAya che. (16) jema dravyanI viti=gati, ane utpatti kriyAno AraMbha sAthe thAya che, tema AtmA siddha thAya che tyAre siddhazilA taraphanI gati, mokSa ane bhavakSaya eka samayamAM thAya che. jema koIka jIva koIka sthAnathI cyavIne vigraha gati vagara janma le tyAre AThamA samayamAM avelo hoya to navamA samaye utpattisthAnamAM gati thAya che, ane navamA samaye ja navA bhavanI utpatti thAya che, navamA samaye ja zarIra banAvavAnI kriyAno AraMbha thAya che; tema je samaye jIvanA sarva karmono kSaya thAya che te ja samaye jIvanuM siddhazilA upara gamana thAya che. jema AThamA samaye saMpUrNa karmano kSaya thayo hoya to AThamA samaye ja siddhazilA upara gamana thAya che, ane AThamA ja samaye AtmA sarva karmanA kSayarUpa mokSa prApta kare che ane AThamA samaye ja manuSyabhavano kSaya prApta thAya che. (17) jema ahIM prakAzanI utpatti ane aMdhakArano vinAza ekIsAthe thAya che, tema nirvANanI utpatti ane karmano nAza ekasAthe thAya che. (18) siddhazilAnuM svarUpa - siddhazilA tanva=pAtaLI arthAt madhyabhAgamAM ATha yojana jADI hoya che, ane pachI pAtaLI pAtaLI thatAM sarva goLAkAra cheDe mAkhInI pAMkha karatAM paNa pAtaLI thAya che, mATe khUNAmAM pAtaLI che. vaLI, For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 navatattva prakaraNa | gAthA-50 manojJa che=atyaMta suMdara dekhAvavALI che, surabhi che=puNyazALI pRthvIkAyanA jIvothI nirmANa karAyelI evI suMdara gaMdhavALI che, paramabhAsvara prAkbhArA nAmavALI pRthvI lokanA mastaka upara rahelI che. vaLI, manuSyalokanI tulya 45 lAkha yojanavALI, sita chatranA AkAravALI=UMdhA karAyelA zveta chatranA AkAravALI, zubha evI te pRthvInA upara siddhanA jIvo lokanA aMtamAM rahelA che. (1920) teo=siddhanA jIvo, kevaLajJAna-kevaLadarzana sAthe tAdAtmyapaNAthI upayogavALA che, kSAyika samyaktvavALA che, siddhatAnI avasthAvALA che ane hetu abhAvanA kAraNe arthAt kriyA karavAnuM koI prayojana nahi hovAne kAraNe, niSkriya che. (21) - tyArapachI=lokAnta pachI teonI Urdhvagati kema thatI nathI, e pramANe mati thAya to kahe che - dharmAstikAyano abhAva hovAne kAraNe lokanA aMta pachI gati nathI, je kAraNathI te-dharmAstikAya gatino pradhAnahetu che. (22) mukta AtmAone avyaya, avyAbAdha, saMsAranA viSayothI atIta, prakRSTa sukha che, e pramANe paramaRSio vaDe kahevAyuM che. (23) ahIM zaMkA thAya ke nAza thayelA ATha karmovALA azarIrI evA mukta jIvone sukha kevI rIte thaI zake ? e prakAranI zaMkAmAM bhASyakAra kahe che, mane sAMbhaLo ! (24) A lokamAM cAra arthamAM 'sukha' zabda vaparAya che. (1) viSayamAM, (2) vedanAnA abhAvamAM, (3) vipAkamAM=puNyakarmanA vipAkamAM, ane (4) mokSamAM. (25) cAra arthamAM vaparAtA sukhane ja spaSTa kare che - (1) agni sukha che, vAyu sukha che, e pramANe viSayomAM ahIM=saMsAramAM, sukha kahevAya che. Azaya e che ke ati ThaMDI paDatI hoya tyAre vahninuM tApaNuM sukha pedA kare che, ane ati garamI thatI hoya tyAre vAyu sukha pedA kare che. tethI vahni ane vAyurUpa viSayamAM 'sukha' zabdano prayoga thAya che. (2) vaLI, duHkhanA abhAvamAM puruSa 'huM sukhI chuM,' ema mAne che. azAtAnA udayathI koIka zArIrika du:kha pedA thayuM hoya, ane te duHkhano jyAre abhAva For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-50 149 thAya che tyAre huM sukhI chuM, ema jIva mAne che. ethI vedanAnA abhAvamAM 'sukha' zabda vaparAya che. (3) puNyakarmanA vipAkathI iSTa evA indriyonA viSayothI thanAruM sukha lokamAM 'sukha' zabdathI kahevAya che. (4) karmakRta klezanA vizeSarUpe=saMpUrNarUpe mokSathI, mokSamAM anuttama sukha kahevAya che. Azaya e che ke puNyakarmano vipAka hoya che tyAre pAMce indriyonA anukULa viSayothI sukha thAya che, tyAre A jIva sukhI che e prakArano vyavahAra thAya che. tethI karmanA vipAkamAM 'sukha' zabdano prayoga thAya che. (26) saMsAramAM jIvane karmakRta kleza prApta thAya che, ane jyAre jIva karmathI rahita thAya che tyAre karmanA klezano abhAva thAya che. tethI karmakRta klezanA vimokSathI mokSamAM anuttama koTinuM sukha che. (27) siddhanA sukhanuM varNana karatAM keTalAka kahe che ke sukhapUrvaka UMghatA puruSane jevuM sukha che tevuM sukha mokSamAM che, paraMtu te vacana ayukta che; kema ke sukhapUrvaka UMghatA puruSamAM UMghavAnI kriyA che ane sukhano anuzaya che=sukhanI taratamatA che. jyAre siddhaavasthAmAM to kriyA nathI ane sukhanI taratamatA nathI, paraMtu sadA prakRSTa sukha che. (28) vaLI, zramathI UMghano saMbhava che, klamathI=glAnithI UMghano saMbhava che, madathI=madyapAnathI UMghano saMbhava che, vyAdhithI=jvarathI UMghano saMbhava che, madanathI=kAmanA sevanathI UMghano saMbhava che, mohanI utpattine kAraNe UMghano saMbhava che ane darzanAvaraNIya karmanA vipAkathI (udayathI) UMghano saMbhava che ane mokSamAM A sarva kAraNono abhAva che. tethI UMghanA jevuM mokSanuM sukha nathI, paraMtu saMsAranA sarva sukhothI vilakSaNa ane prakarSavALuM evuM sahaja sukha mokSamAM che ema yojana che. (29) sakala paNa lokamAM mokSanA sukha jevo anya artha vidyamAna nathI, jenA vaDe mokSanuM sukha batAvI zakAya arthAt koI upamAthI batAvI na zakAya tevuM sukha che. te kAraNathI mokSanuM sukha nirupama sukha che. (30) For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15o navatattva prakaraNa / gAthA-50-51 vaLI, mokSanuM sukha anupama kema che ? temAM mukti Ape che - anumAnanA ane upamAnanA liMganI prasiddhithI pramANapaNuM hovAnA kAraNe ane ya-je kAraNathI, te=mokSanA sukhanI siddhinuM liMga atyaMta aprasiddha che=jagatamAM kyAMya prasiddha nathI, te kAraNathI, anupama kahevAyuM che=mokSanuM sukha anupama kahevAyuM che. Azaya e che ke anumAna ane upamAna pramANa liMga dvArA sAdhyanA gamaka bane che ane saMsAramAM kyAMya paNa mokSanA sukhane batAvanAra liMga prasiddha nathI. tethI phalita thAya che ke saMsAranA sarva sukhothI atizaya sukha mokSamAM che mATe mokSanuM sukha anupama che=upamA na ApI zakAya evuM che. (31) ahIM prazna thAya ke mokSamAM sukha che e kaI rIte nakkI thAya ? tethI kahe arihaMta bhagavaMtone te mokSanuM sukha pratyakSa che, ane teonA vaDe mokSanuM sukha kahevAyeluM che. AthI mokSamAM sukha che, ema grahaNa karAya che; ane prAjJa puruSa vaDe chamasthanI parIkSAthI mokSanuM sukha grahaNa karAtuM nathI. (32) paMcasUtramAM paNa mokSanA sukhanuM varNana A pramANe che - savvasattukkhae savvavAhivigame savvatthasaMjogeNaM sabvicchAsaMpattIe jArisameyaM etto'NaMtaguNaM khA taM, bhAvasattukkhayAdito / (paMcasUtra-5) sarva zatruono kSaya thaye chata, sarva vyAdhiono nAza thaye chata, sarva arthonA saMyogathI=sarva iSTanI prAptinA saMyogathI, sarva icchAonI pUrtithI jevA prakAranuM Asukha thAya che tevA prakAranuM siddhanuM sukha che. AthI te siddhanuM sukha, anaMtagaNuM ja che; kema ke bhAvazatruono kSayAdi thayela che. ApanA avataraNikA : A navatatvanA jJAnathI zuM prApta thAya che, te batAvavAM arthe kahe che - gAthA : jIvAi nava payatthe, jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahato, ayANamANe'vi sammattaM / / 51 / / For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-pa1 151 gAthArtha - je jIvAdi nava padArthone jANe che, tene samyakta thAya che. ajANa hovA chatAM paNa jIva navatatvanA paramArthane sparze tevA arthano ajANa hovA chatAM paNa, bhAvathI zraddhA karanAra jIvane samyattva hoya che. pa1II bhAvArtha : prastuta graMthamAM jIvAdi nava padArtho prAraMbhika bodha mATe upayogI thAya te rIte batAvela che, tethI teTalA varNana mAtrathI nava tattvonuM yathArtha jJAna thaI jAya tevo niyama nathI. chatAM je jIvone A nava tattvono te prakAre paNa bodha thayo che ke jethI potAnA pariNAmarUpe vartatA AzravanA bhAvo ke saMvaranA bhAvo te samyak rIte jANI zake, ane te jANIne nave tattvonA bodhathI kaI rIte pravRtti karavAthI hita thaze ane kaI rIte pravRtti karavAthI ahita thaze, tenuM yojana karI zake, tevA jIvone nava tattvanuM bhAvathI zraddhApUrvakanuM jJAna che, ane tevA jIvone nava tattvanA te jJAnathI samyakta thAya che. jema ghaTAdi ghaNA padArtho paDyA hoya, ane koI bALakane A ghaTa che, A paTa che ityAdi rUpe bodha karAvavAmAM Ave, chatAM jyAM sudhI teno tevo bodha spaSTa na hoya ke jethI te vastumAMthI ghaTa lAvavAnuM kahevAmAM Ave tyAre sarva vastuothI pRthak ghaTane grahaNa karIne tene lAvI zake, tyAM sudhI tene ghaTAdi padArthonuM yathArtha jJAna nathI. tema je jIvoe zAstrothI nave tattvonuM zabdo dvArA jJAna prApta kareluM hoya, topaNa te tattvano yathAsthAne viniyoga karIne hitamAM pravRtti kaI rIte karavI ane ahitathI nivRtti kaI rIte karavI, te prakAre yojana karI zake nahi, tyAM sudhI nava tattva viSayaka tene paramArthathI bodha nathI. mATe nava tattvanA jJAnathI samyakta te jIvamAM nathI tema nakkI thAya che. gAthAnA pUrvArdhamAM kahyuM ke jene navatattvanuM jJAna che tene samyakta che. tethI navatattvanA jJAna vagaranA jIvomAM samyakta nathI, tevo artha prApta thAya. tenA nivAraNa mATe gAthAnA uttarArdhathI kahe che ke jeo navatattvane jANatA nathI, For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 navatattva prakaraNa | gAthA-pa1-para chatAM bhAvathI navatattvanI zraddhA kare che, temAM paNa samyakta che. tethI e phalita thAya ke je jIvoe saMsAranuM vAstavika svarUpa jANyuM che, ane saMsArathI para evI mukta avasthA jIva mATe ekAMta sukharUpa che ane tenI prAptino upAya bhagavAnanA vacana anusAra pravRtti che tevo sthira nirNaya che, ane jeone bhagavAne ja A navatattvane vistArathI batAvyAM che, mATe "huM paNa A navatattvanA paramArthane jANuM ane tene jANIne hitamAM pravRtti karuM ane ahitathI mAruM rakSaNa karuM," tevI sthira zraddhA che, tevA jIvo svazakti anusAra navatattvanA paramArthane jANavA mATe, ane tene jANIne jIvanamAM te tattva anusAra pravRtti karavA mATe udyama karatA hoya, teone bhAvathI navatattvamAM zraddhA che, ke "A navatattvanuM jJAna ane AcaraNa Aloka ane paraloka mATe ekAMte hitakArI che, ane navatattvanA ajJAnane kAraNe ja jIva je pravRtti kare che tenAthI Aloka ane paralokanuM ahita thAya che ane AvI zraddhAvALA jIvone navatattvano vizeSa bodha na thayo hoya topaNa bhAvathI zraddhA hovAnA kAraNe teomAM samyakta che. IFpavA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke navatatvanA parijJAnathI samyakta thAya che, ane jeone navatatvanuM parijJAna nathI, teone paNa jo bhAvathI navatatvanI zraddhA hoya to sakhyattva che. tethI have navatatvanA parijJAtavALA ke tavatattvanA parijJAna vagaranA jIvomAM rahelI bhAvathI navatattvanI zraddhA kevA svarUpavALI che, te spaSTa kahe che - gAthA : savvAiM jiNesarabhAsiyAI, vayaNAI nanahA huMti / ii buddhi jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa / / 52 / / gAthArtha : jinezvaro vaDe kahevAyelAM sarva paNa vacano anyathA hotAM nathI, e prakAranI buddhi jenA manamAM che, tene nizcala sakhyattva che. paracA For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-para-53 1pa3 bhAvArtha - atIndriya padArtho kevalI kevaLajJAnamAM yathArtha joI zake che ane te joyA pachI jagatanA jIvone AlokamAM ane paralokamAM ekAMte hitanuM kAraNa bane tevo upadeza Ape che, ane Aloka ane paralokamAM ekAMte ahita hoya tevI pravRttino niSedha kare che". A prakAranI sthirabuddhi jeone che tevA jIvo svazakti anusAra bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe ane jANyA pachI svabhUmikA anusAra bhagavAnanA vacana anusAra ucita pravRttinuM sevana karavA mATe udyama kare che. AvA jIvone bhagavAnanA vacanamAM je nizcala buddhi che te samyakta che; ane je jIvone tevI utkaTa ruci thavA chatAM kyAreka rucinI slAni thavAthI svazakti anusAra tattvane jANavAmAM ane tattvane jANIne yogamArganuM sevana karavAmAM daDha yatna karatAM nathI, teone pUrvamAM samyakta pragaTeluM hoya topaNa maMda zraddhAne kAraNe samyakatvathI pAta pAme che; ane tevA jIvone upadezanI sAmagrI maLe to zraddhA maMda thatI aTake to samyatvathI pAta thAya nahi ane koIka rIte zraddhA maMda thayelI hoya ane upadezanI sAmagrI maLe to pharI zraddhA pradIpta bane che, jethI pAta thayeluM samyakta pharI pragaTe che. pizA avataraNikA : samyakatvanI prApti pachI koIka nimite samyakatvathI bhraSTa thAya topaNa utkRSTathI ardhapudgalaparAvartanathI dhUna kALamAM saMsAranA ucchedanI prApti batAvIne samyakatvanuM mAhAbhya batAve che - gAthA : aMtomuhuttamittaMpi, phAsiyaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapuggalapariaTTo ceva saMsAro / / 53 / / gAthArtha : aMtarmuhUrta paNa jeo vaDe samyattva spardhAyuM, teone ardhapudgalathI nyUna pugala parAvartana saMsAra che. 1pa3II For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa4 navatatva prakaraNa | gAthA-53-54 bhAvArtha : pUrvamAM graMthakAre navatattvanuM saMkSepathI svarUpa batAvyuM. pachI gAthA-51mAM kahyuM ke A navatattvonA paramArthane jeo jANe che, teone samyakta thAya che, ane kadAca koIne navatattvanuM pAramArthika jJAna na thayuM topaNa bhAvathI jeone navatattvanI zraddhA che, temAM paNa samyakta che. samyakRtvamAM bhAvathI zraddhA kevA prakAranI che, te gAthA-paramAM batAvyuM. have tevuM samyakta koI jIva prApta kare to samyakatvanI prAptithI saMsArano uccheda thavAno prAraMbha zarU thAya che; ane je sAdhaka prApta thayelA samyatvane apramAdabhAvathI jALavI zake, te sAdhaka deva ane manuSyabhavanA kramathI thoDA bhavomAM avazya mokSane pAme che. vaLI, koIka sAdhaka samyakta pAmyA pachI pramAdane vaza thaI aMtarmuhUrtathI adhika tenuM rakSaNa karI na zake, athavA to kadAca kiMcit kALa rakSaNa karyA pachI pramAdane vaza thaI samyakatvane gumAvI bese, ane koI tIrthakara AdinI atyaMta AzAtanA kare, topaNa ardhapudgala parAvartananI aMdara gozALAnI jema avazya mokSane pAmaze. IFpara avataraNikA : gAthA-pa1mAM navatatvanA jJAnathI samyakta thAya che tema batAvyuM. tethI jijJAsA thAya ke samyakta zuM che? tethI gAthA-paramAM samyaktvanuM svarUpa batAvyuM. vaLI, gAthA-pa3mAM samyakatvanI prApti pachI samyakatvathI bhraSTa thayela jIva paNa apAIpudgalaparAvartanamAM avazya mokSamAM jAya che, te batAvIne sakhyatvanuM mAhAbhya batAvyuM. tethI jijJAsA thAya ke pudgalaparAvartana zuM che? mATe have pudgalaparAvartananuM svarUpa batAve che, ane bhUtakALa ane bhaviSyakALa keTalo che, tenuM svarUpa batAve che - gAthA :ussappiNI aNaMtA, puggalapariaTTao muNeyavyo / te'NaMtA'tIaddhA, aNAgayaddhA aNaMtaguNA / / 54 / / For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-pa4-papa 155 gAthArtha : pudgalaparAvartana anaMtI utsarpiNI pramANa jANavo. atItakALa te anaMta che, anAgatakALa anaMtaguNo che atItakALa karatAM anAgatakALa anaMtaguNo che. I54ll bhAvArtha : anaMta utsarpiNI pramANa eka pudgalaparAvartana saMsAra che, ane atyAra sudhI je kALa pasAra thayo te bhUtakALa anaMta che=eka pudgalaparAvartana anaMtakALa karatAM atItakALa anaMtaguNo che, ane bhUtakALano je anaMtakALa che tenA karatA bhaviSyano anaMtakALa anaMtaguNo che, A prakAranuM sarvajJanuM vacana che. pijhA avataraNikA : navatatvomAM chelluM tattva mokSa tatva che. tethI mokSamAM gayelA siddhanA 15 bhedonuM svarUpa batAve che - gAthA :jiNaajiNatittha'titthA, gihiannasaliMga thInaranapuMsA / patteyasayaMbuddhA, buddhabohiya ikkaNikkA ya / / 55 / / gAthArtha : nir=jinasiddha, ni=ajinasiddha, titva=tIrthasiddha, tisthA= atIrthasiddha, digRhasthaliMgasiddha, mAtra=anyaliMgasiddha, sati = svaliMgasiddha jaina sAdhunA vezamAM thanArA siddha, thI strIliMgasiddha, nara=puruSaliMgasiddha, napuMsA napuMsakaliMgasiddha, paga-pratyekabuddhasiddha, sarvavRddhAsvayaMbhuddhasiddha, vRddhavodiya buddhagohitasiddha, va=eka samayamAM eka siddhA ane mAtra eka samayamAM aneka siddha. papaIl bhAvArtha - (1) jinasiddha-ajinasiddha - saMsAramAMthI je jIvo siddha thAya che, temAMthI keTalAka tIrthaMkara thaIne siddha For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 navatattva prakaraNa | gAthA-papa thAya che, te jinasiddha che, ane keTalAka tIrthakara thayA vagara siddha thAya che, te ajinasiddha che. jinasiddha ane ajinasiddha A be bhedomAM siddhanA sarva jIvono saMgraha che. (2) tIrthasiddha-atIrthasiddha - saMsAramAMthI je jIvo siddha thAya che, temAMthI keTalAka jIvo tIrthanI sthApanA thayA pachI mokSe jAya che, teo tIrthasiddha kahevAya che, ane tIrthanI sthApanA thayA pUrve jeo mokSe jAya che, teo atIrthasiddha kahevAya che. tIrthasiddha ane atIrthasiddha A be bhedomAM siddhanA sarva jIvono aMtarbhAva thAya che. (3) gRhasthaliMgasiddha, avaliMgasiddha ane svaliMgasiddha - je koI jIvo siddha thAya che, temAMthI keTalAka gRhastha vezamAM kevaLajJAna pAmIne mokSamAM jAya che, teone gRhasthatiMgasiddha kahevAya che. vaLI, keTalAka jIvoe anyadarzananA saMnyAsane svIkAreluM hoya ane koIka rIte kevaLajJAna pAmIne tarata ja AyuSya pUrNa thatuM hoya ane mokSe jAya athavA AyuSya bAkI hoya to sAdhuveza grahaNa kare, chatAM anyaliMgamAM kevalajJAna thayela che tethI te anya liMge mokSamAM gayA che tema vyavahAra thAya che. tethI anyaliMgasiddha kahevAya. vaLI, keTalAka jIvoe bhagavAnanA zAsanane pAmIne sAdhupaNuM svIkAryuM hoya ane kevaLajJAna pAmIne mokSamAM jAya to svaliMgasiddha kahevAya. A traNa vibhAgamAM siddhanA sarva jIvono aMtarbhAva thAya che. (4) strIliMgasiddha, purUSaliMgasiddha ane napuMsakaliMgasiddha: je koI jIvo mokSe jAya che, temAMthI koI strIliMgane dhAraNa karIne, koI puruSaliMgane dhAraNa karIne ane koI napuMsakaliMgane dhAraNa karIne siddha thAya che. A traNa vibhAgamAM siddhanA sarva jIvono aMtarbhAva thAya che. (5) pratyekabuddhasiddha, svayaMbuddhasiddha, buddhabodhitasiddha - adhyAtmamataparIkSAmAM "pratyeka' zabdanI vyutpatti A rIte karela che : je For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | gAthA-papa, 56-57-58-59 157 jIvo bAhya vRSabha Adi kAraNane joIne bodha pAmelA chatA siddha thAya, te pratyekabuddhasiddha kahevAya. je jIvo bAhya nimitta vagara ja potAnA jAtismaraNa AdithI bodha pAmelA chatA siddha thAya, te svayaMbuddhasiddha kahevAya. keTalAka jIvo upadeza AdinI sAmagrI vagara koIka nimittathI virakta thAya che, ane viziSTa jJAnano kSayopazama thavAthI sADA nava pUrvathI adhika viziSTa jJAna thayA pachI koIkane kevaLajJAna thAya che, tevA jIvone bhAvathI saMyamano pariNAma sparze che ane svayaM dIkSA grahaNa kare che ane asaMgaanuSThAnane pAmelA hoya che, teo pratyekabuddha che, ane te pratyekabuddha kevaLajJAna pAmIne mokSamAM jAya to pratyekabuddhasiddha kahevAya che. tIrthakaranA jIvo pUrvanA bhavathI ja bodha laIne Ave che, teo svayaMbuddha che, ane teo mokSe jAya che, te svayaMbuddhasiddhakahevAya che. buddha evA bhagavAnathI ke guru AdithI bodha pAmIne jeo siddha thAya che teo buddhabodhitasiddha kahevAya. A traNe vibhAgamAM sarva siddhanA jIvono aMtarbhAva thAya che. (6) eka samayamAM ekasiddha ane eka samayamAM anekasiddha - eka samayamAM jaghanyathI koI eka siddha thAya che, ane kyAreka eka samayamAM aneka siddha thAya. tethI eka siddha ane anekasiddhamAM sarva siddhanA jIvono samAveza thAya che. 'pipA avataraNikA : pUrvagAthAmAM siddhanA 15 bhedo batAvyAM. have te bhedomAM kono kono aMtarbhAva thAya che, te gAthA-pa6 thI 59mAM batAve che - gAthA :jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puMDariapamuhA / gaNahAri titthasiddhA, atitthasiddhA ya marudevA / / 56 / / For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 navatattva prakaraNa | gAthA-56-57-58-59 gihiliMgasiddha bharaho, vakkalacIrI ya analiMgammi / sAhu saliMgasiddhA, thIsiddhA caMdaNApamuhA / / 57 / / puMsiddhA goyamAI, gAMgeyAI napuMsayA siddhA / patteyasayaMbuddhA, bhaNiyA karakaMDukavilAI / / 58 / / taha buddhabohi gurubohiyA ya, igasamaye igasiddhA ya / igasamaye'vi aNegA, siddhA te'NegasiddhA ya / / 59 / / gAthArtha - jinasiddha arihaMta che ane ajinasiddho puMDarika vagere che. gaNadhArI tIrthasiddha che ane atIrthasiddha marudevA che. gRhIliMgasiddha bharata mahArAjA che ane valkalagIrI avaliMgasiddha che. sAdhuo svaliMgasiddha che. strIsiddha caMdanA vagere sAdhvIo che. puruSasiddha gautama Adi munio che. gAMgeya Adi napuMsakaliMgasiddha che. pratyekabuddhasiddha ane svayaMsaMbuddhasiddha karavu ane kapila kahevAyA che ane buddhabodhitasiddha gurubodhitasiddha che. eka samayamAM eka siddha thAya te ekasiddha che. eka samayamAM paNa aneka siddha thAya te anekasiddha che. pakathI paCII. bhAvArtha - jeo tIrthaMkara thaIne siddha thayA che, te jinasiddha arihaMta che, ane puMDarika vagere tIrthakara thayA vagara siddha thayA teo ajinasiddha che. tIrthanI sthApanA thayA pachI gaNadhArI siddha thayA teo tIrthasiddho che, ane tIrthanI sthApanA thayA pUrve marudevAmAtA siddha thayA te atIrthasiddha che. bharatamahArAjA gRhasthapaNAmAM kevaLajJAna pAmyA, tethI gRhIliMgasiddha che, ane valkalacIrI anyadarzananA saMnyAsane svIkArIne mokSe gayA, tethI anyaliMgasiddha che. bhagavAnanA zAsanane pAmIne mokSe gayA te sAdhuo svaliMgasiddha che. caMdanabALA vagere sAdhvIo strIliMgasiddha che. gautama Adi munio purUSaliMgasiddha che. gAMgeya Adi napuMsakaliMgasiddha che. karakaMDu pratyekabuddhasiddha For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva prakaraNa | gAthA-56-57-58-59 159 che ane kapila svayaMbuddhasiddha che. jema gautama Adi mahAmunio buddha evA bhagavAnathI bodha pAmIne siddha thayA che, mATe teo buddhabodhitasiddha che jyAre jaMbUsvAmI Adi mahAmunio guru AdithI bodha pAmIne siddha thayA che, mATe teo gurubodhitasiddha che. vaLI, eka samayamAM jaghanyathI koI eka siddha thAya che, te ekasiddha che ane kyAreka eka samayamAM aneka siddha thAya che, te anekasiddha che. pakathI palA. // ti zrI navatattvamUtram | For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 navatatva prakaraNa | mUla zrI navatattva prakaraNa jIvA'jIvA puNNaM, pAvA''sava saMvaro ya nijjaraNA / bandho mukkho ya tahA, navatattA huMti nAyavvA / / 1 / / caudasa caudasa bAyAlIsA, bAsI a huMti bAyAlA / sattAvannaM bArasa, cau nava bheyA kameNesiM / / 2 / / egaviha duviha tivihA, caubvihA paMca chavihA jIvA / ceyaNa-tasa-iyarehiM, veya-gaI-karaNa-kAehiM / / 3 / / egidiya suhumiyarA, saniyara paNiMdiyA ya sabiticau / apajjattA pajjattA, kameNa caudasa jiyaTThANA / / 4 / / nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya, evaM jIassa lakkhaNaM / / 5 / / AhArasarIriMdiyapajjattI ANapANabhAsamaNe / cau paMca paMca chappi ya, igavigalA'sannisanINaM / / 6 / / paNiMdiattibalUsAsAu dasa pANa cau cha saga aTTha / iga-du-ti-cauriMdINaM, asani-sannINaM nava dasa ya / / 7 / / dhammAdhammAgAsA, tiya-tiya-bheyA taheva addhA ya / khaMdhA desa paesA, paramANu ajIva caudasahA / / 8 / / dhammA'dhammA puggala, naha kAlo paMca huMti ajjIvA / calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammo ya / / 9 / / avagAho AgAsaM, puggalajIvANa puggalA cauhA / khaMdhA desa paesA, paramANu ceva nAyavvA / / 10 / / For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatya prdr| | bhUla 161 sabaMdhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a / vana gaMdha rasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM / / 11 / / egA koDi satasaTThi, lakkhA sattahuttarI sahassA ya / do ya sayA solahiyA, AvaliyA igamuhuttammi / / 12 / / samayAvalI muhuttA, dIhA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliyA sAgara, ussappiNisappiNI kAlo / / 13 / / pariNAmi jIva muttaM, sapaesA ega khitta kiriyA ya / NiccaM kAraNa kattA, savvagaya iyara appavese / / 14 / / sA uccagoa maNuduga, suraduga paMciMdijAi paNadehA / AititaNUNuvaMgA, AimasaMghayaNasaMThANA / / 15 / / vanacaukkAgurulahu, paraghA ussAsa AyavujjoaM / subhakhagainimiNatasadasa, suranaratiriAu titthayaraM / / 16 / / tasa bAyara pajjattaM, pattea thiraM subhaM ca subhagaM ca / sussara Aijja jasaM, tasAidasagaM imaM hoi / / 17 / / nANaMtarAyadasagaM, nava bIe nIasAya micchattaM / thAvaradasa-nirayatigaM, kasAya paNavIsa tiriyadugaM / / 18 / / igabiticaujAIo, kukhagai uvaghAya huMti pAvassa / apasatthaM vanacaU, apaDhamasaMghayaNasaMThANA / / 19 / / thAvara suhuma apajjaM, sAhAraNamathiramasubhadubhagANi / dussaraNAijjajasaM thAvaradasagaM vivajjatthaM / / 20 / / For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 navatattva prakaraNa | mUla iMdia kasAya avvaya, jogA paMca cau paMca tini kamA / kiriyAo paNavIsaM, imA u tAo aNukkamaso / / 21 / / kAiya ahigaraNiyA, pAusiyA pAritAvaNI kiriyA / pANAivAyAraMbhiya, pariggahiA mAyavattI a / / 22 / / micchAdasaNavattI, apaccakkhANA ya diTThi puTThi ya / pADucciya sAmaMtovaNIa nesatthi sAhatthI / / 23 / / ANavaNi viAraNiyA, aNabhogA aNavakaMkhapaccaiyA / annA paoga samudANa pijja doseriyAvahiyA / / 24 / / samiI guttI parisaha, jaidhammo bhAvaNA carittANi / paNa ti duvIsa dasa bAra, paMcabheehiM sagavanA / / 25 / / iriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiIsu a / maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI taheva ya / / 26 / / khuhA pivAsA sI uNhaM, daMsAcelAraithio / cariyA nisIhiyA sijjA, akkosa vaha jAyaNA / / 27 / / alAbha roga taNaphAsA, mala-sakkAra-parIsahA / pannA annANa sammattaM, ia bAvIsa parIsahA / / 28 / / khaMtI maddava ajjava, muttI tava saMjame a bodhavve / saccaM soaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo / / 29 / / paDhamamaNiccamasaraNaM, saMsAro egayA ya annattaM / asuittaM Asava saMvaro ya taha NijjarA navamI / / 30 / / For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 navatatva prakaraNa | mUlA logasahAvo bohIdullahA dhammassa sAhagA arihA / eAo bhAvaNAo, bhAveavvA payatteNaM / / 31 / / sAmAiattha paDhama, cheovaTThAvaNaM bhave bIaM / parihAravisuddhi, suhumaM taha saMparAyaM ca / / 32 / / tatto a ahakkhAyaM, khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / jaM cariUNa suvihiyA, vaccaMti ayarAmaraM ThANaM / / 33 / / bArasavihaM tavo NijjarA ya, baMdho cauvvigappo a / payai-Tii-aNubhAga-ppaesabheehiM nAyavyo / / 34 / / aNasaNamUNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya, bajjho tavo hoi / / 35 / / pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo'vi a, abhiMtarao tavo hoi / / 36 / / payaI sahAvo vutto, ThiI kAlAvahAraNaM / aNubhAgo raso Neo, paeso dalasaMcao / / 37 / / paDapaDihAra'simajjahaDacittakulAlabhaMDagArINaM / jaha eesiM bhAvA, kammANa'vi jANa taha bhAvA / / 38 / / iha nANadaMsaNAvaraNaveyamohAunAmagoANi / vigdhaM ca paNa nava du aTThavIsa cau tisaya du paNavihaM / / 39 / / nANe a daMsaNAvaraNe, veyaNie ceva aMtarAe a / tIsaM koDAkoDI, ayarANaM ThiI a ukkosA / / 40 / / For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 navatatva prakaraNa | mUla sittari koDAkoDI, mohaNie vIsa nAma-goesu / tittIsaM ayarAiM AuTThiibaMdha ukkosA / / 41 / / bArasa muhattaM jahannA, veyaNie aTTha nAma goesu / sesANaMtamuhuttaM, eyaM baMdhaTTiImANaM / / 42 / / saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a aMtaraM bhAga bhAva appAbahuM ceva / / 43 / / saMtaM suddhapayattA, vijjaMtaM khakusumaMvva na asaMtaM / mukkhatti payaM tassa u, parUvaNA maggaNAIhiM / / 44 / / gai iMdie a kAe joe vee kasAya nANe a / saMjama saNa lesA, bhava samme sanni AhAre / / 45 / / naragai paNiMditasa bhava, sanni ahakkhAya khaiasammatte / mukkho'NAhAra kevala-dasaNanANe na sesesu / / 46 / / davvapamANe siddhANaM, jIvadavvANi huMti'NaMtANi / logassa asaMkhijje, bhAge ikko ya savvevi / / 47 / / phusaNA ahiyA kAlo, iga-siddha-paDucca sAioNaMto / paDivAyA'bhAvAo, siddhANaM aMtaraM natthi / / 48 / / savvajiyANamaNaMte, bhAge te tesiM daMsaNaM nANaM / khaie bhAve pariNA-mie a puNa hoi jIvattaM / / 49 / / thovA napuMsasiddhA, thI nara siddhA kameNa saMkhaguNA / ia mukkhatattameaM navatattA lesao bhaNiA / / 50 / / For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatatva prakaraNa | mUla 165 jIvAi nava payatthe, jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahaMto, ayANamANe'vi sammattaM / / 51 / / savvAiM jiNesarabhAsiyAI, vayaNAiM nanahA haMti / ii buddhi jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa / / 52 / / aMtomuhuttamittaMpi, phAsiyaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapuggalapariaTTo ceva saMsAro / / 53 / / ussappiNI aNaMtA, puggalapariaTTao muNeyavyo / te'NaMtA'tIaddhA, aNAgayaddhA aNaMtaguNA / / 54 / / jiNaajiNatittha'titthA, gihianasaliMga thInaranapuMsA / patteyasayaMbuddhA, buddhabohiya ikkaNikkA ya / / 55 / / jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puMDariapamuhA / gaNahAri titthasiddhA, atitthasiddhA ya marudevA / / 56 / / gihiliMgasiddha bharaho, vakkalacIrI ya annaliMgammi / sAhu saliMgasiddhA, thIsiddhA caMdaNApamuhA / / 57 / / puMsiddhA goyamAI, gAMgeyAI napuMsayA siddhA / patteyasayaMbuddhA, bhaNiyA karakaMDukavilAI / / 58 / / taha buddhabohi gurubohiyA ya, igasamaye igasiddhA ya / igasamaye'vi aNegA, siddhA te'NegasiddhA ya / / 59 / / (jaiAi hoi pucchA, jiNANa maggaMmi uttaraM taiyA / ikkassa nigoyassa, aNaMtabhAgo ya siddhigao / / 60 / / ) For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savvAiM jiNesarabhAsiyAI, vayaNAiM nannahA hu~ti / ii buddhi jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa // 'jinezvaro vaDe kahevAyelAM sarva paNa 'vacano anyathA hotAM nathI, e prakAranI buddhi jenA manamAM che, ' tene nizcala samyakatva che. : prakAzaka : DESIGN BY (5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : (079) 32911401 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048550 | For Personal & Private Use Only