________________
નવતત્ત્વ પ્રકરણ | ગાથા-૪૪-૪૫
૧૩૩
વળી ‘મુ’ ધાતુથી બનેલ છે. તેથી મોક્ષપદથી વાચ્ય વસ્તુ જગતમાં વિદ્યમાન છે, પરંતુ આકાશકુસુમની જેમ અવિદ્યમાન નથી; અર્થાત્ આકાશકુસુમ એ પદ આકાશ અને કુસુમ એ બે શબ્દોના સમાસથી બનેલું છે, તેથી શુદ્ધપદ નથી, વળી આકાશકુસુમ એ પદથી વાચ્ય જગતમાં કોઈ પદાર્થ વિદ્યમાન નથી, જ્યારે મોક્ષપદથી વાચ્ય વસ્તુ જગતમાં અવિદ્યમાન નથી. મોક્ષપદથી વાચ્ય વસ્તુ છે, તે બતાવ્યા પછી તે મોક્ષના સ્વરૂપનું જ્ઞાન કરવા માટે માર્ગણાથી વિચારણા થાય છે, અને તે માર્ગણાની વિચારણા સ્વયં ગ્રંથકાર આગળની ગાથામાં બતાવે છે. ||૪૪||
અવતરણિકા :
પૂર્વગાથામાં કહ્યું કે માર્ગણાથી મોક્ષપદની વિચારણા કરવી જોઈએ. તેથી તે માર્ગણાઓનાં નામો પ્રસ્તુત ગાથાથી બતાવે છે
51121 :
गइ इंदिए अ का जोए वेए कसाय नाणे अ । संजम दंसण लेसा, भव सम्मे सन्नि आहारे ।। ४५ ।।
-
ગાથાર્થ :
ગતિ, ઈન્દ્રિય, કાય, યોગ, વેદ, કષાય, જ્ઞાન, સંયમ, દર્શન, લેશ્યા, ભવ્ય, સમ્યક્ત્વ, સંજ્ઞા અને આહાર, (એ માર્ગણાઓનાં નામો છે.) II૪૫]I
ભાવાર્થ:
ગતિચાર ગતિ, ઇન્દ્રિય=પાંચ ઇન્દ્રિય, કાય=છકાય, યોગ–ત્રણ યોગ, વેદ= ત્રણ વેદ, કષાય–ચાર કષાય, જ્ઞાન-અજ્ઞાન=આઠ જ્ઞાન, સંયમ-અસંયમ=સાત સંયમ, દર્શન=ચાર દર્શન, લેશ્યા=છ લેશ્યા, બે ભવ્ય-અભવ્ય, સમ્યક્ત્વ-અસમ્યક્ત્વ, સંજ્ઞી-અસંજ્ઞી અને આહાર-અનાહાર, એમ ચૌદ મૂળ માર્ગણાઓ છે.
આ ચૌદ માર્ગણાઓનાં કુલ-સડસઠ પેટાભેદો આ પ્રમાણે છે.
(i) ચાર ગતિ : (૧) દેવગતિ, (૨) મનુષ્યગતિ, (૩) તિર્યંચગતિ અને (૪) નરકગતિ.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
