Page Text
________________
નવતત્વ પ્રકરણ | ગાથા-૧૪
પ૧
પરિણામ પામે છે, માટે જીવદ્રવ્ય અનિત્ય છે.
કારણ-અકારણ : ધર્માસ્તિકાય ગતિમાં સહાયક નિમિત્ત કારણ છે, અધર્માસ્તિકાય સ્થિતિમાં સહાયક નિમિત્ત કારણ છે, આકાશાસ્તિકાય કારણ નથી, ફક્ત સર્વ દ્રવ્યને અવગાહના આપે છે. પુદ્ગલના સ્કંધો પ્રત્યે પુદ્ગલના અવયવો ઉપાદાનકારણ છે, અને જીવની શરીરની નિષ્પત્તિ આદિમાં પુદ્ગલ કારણ છે. જીવ કર્તારૂપે કારણ હોવા છતાં અન્ય રીતે કારણ નથી, માટે અકારણ છે. કાળ પદાર્થોના પરાવર્તનમાં નિમિત્ત કારણ છે.
કર્તા-અકર્તા : ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય અને પુલાસ્તિકાય કર્તા નથી, પરંતુ અકર્તા છે; અને જીવ દેહ આદિનો કર્તા છે અને અંતે શુદ્ધ સ્વભાવનો પણ કર્તા છે; અને કાળ અકર્તા છે.
સર્વગત-દેશગત : ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય ચૌદ રાજલોક પ્રમાણ સંસ્થાનવાળા છે, તેથી દેશગત છે. આકાશાસ્તિકાય સર્વગત છે; કેમ કે આકાશનો કોઈ દિશામાં અંત નથી. પુદ્ગલાસ્તિકાય ચૌદ રાજલોકમાં રહેલ છે, તેથી દેશગત છે. પુદ્ગલ દ્રવ્યના સ્કંધો તો ચૌદ રાજલોકમાં પણ તે તે દેશમાં રહે છે, તેથી તે તે સ્કંધોને આશ્રયીને પણ પુદ્ગલાસ્તિકાય દેશગત છે, અને પરમાણુ એક આકાશપ્રદેશમાં રહે છે, તેથી પરમાણુને આશ્રયીને પણ પુદ્ગલાસ્તિકાય દેશગત છે.
જીવાસ્તિકાય ચૌદ રાજલોક અંતર્ગત રહેલ છે, તેથી દેશગત છે, અને તે તે જીવ સ્વદેહપ્રમાણ છે, તેથી ચૌદ રાજલોકના પણ એક દેશમાં રહે છે, તેથી તે તે જીવને આશ્રયીને પણ જીવાસ્તિકાય દેશગત છે. કાળ ઔપચારિક દ્રવ્ય છે અને ઉપચારથી અઢી દ્વીપ પ્રમાણ વ્યવહાર કાળ છે, તેથી તે અપેક્ષાએ કાળ દેશગત છે.
પ્રવેશી-અપ્રવેશીઃ સર્વ દ્રવ્યો એકબીજાના સ્વરૂપમાં પ્રવેશ પામતાં નથી, તેથી છએ દ્રવ્યો અપ્રવેશી છે. જીવ અને પુદ્ગલ કથંચિત્ એકબીજાની સાથે એકમેક ભાવ આપે છે, તે અપેક્ષાએ સંસારી જીવો પુદ્ગલના સ્વરૂપની સાથે કથંચિત્ એકત્વભાવને પામેલા છે. તેથી પુદ્ગલ અને જીવને પરસ્પર પ્રવેશી પણ સ્વીકારી શકાય. ll૧૪TI
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005541 |
| Book Title | Navtattva Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | |
| Total Pages | 182 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |