Page Text
________________
૬૦
નવતત્વ પ્રકરણ | ગાથા-૧૮-૧૯
ભાવાર્થ :પાપપ્રકૃતિના વ્યાસી ભેદ છે, તે આ પ્રમાણે :(૧ થી ૫) જ્ઞાનાવરણીય કર્મની પાંચ પ્રકૃતિ - મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાન એ પાંચ ભેદવાળું જ્ઞાન છે. જ્ઞાનાવરણીયકર્મના ઉદયથી જીવનું જ્ઞાન મંદમંદતર થાય છે. તેથી પ્રકાશને આવરણ કરનાર પડદાની ઉપમાવાળું પાંચ જ્ઞાનને આવરનારું પાંચ પ્રકારનું જ્ઞાનાવરણીયકર્મ છે. જે આ પ્રમાણે :
(૧) મતિજ્ઞાનાવરણ :- પાંચ ઇન્દ્રિય અને છઠ્ઠી મનથી જે બોધ થાય તે મતિજ્ઞાન છે. તેને આવરનારું કર્મ તે મતિજ્ઞાનાવરણ.
(૨) શ્રુતજ્ઞાનાવરણ :- શાસ્ત્રવચન દ્વારા જે અર્થનો બોધ થાય તે શ્રુતજ્ઞાન છે. તેને આવરનારું કર્મ તે શ્રુતજ્ઞાનાવરણ.
(૩) અવધિજ્ઞાનાવરણ - મન અને ઇન્દ્રિયથી નિરપેક્ષ આત્મપ્રદેશથી થનારું રૂપી દ્રવ્યવિષયક જ્ઞાનવિશેષ તે અવધિજ્ઞાન છે. તેને આવરનારું જે કર્મ તે અવધિજ્ઞાનાવરણ છે.
(૪) મન:પર્યવજ્ઞાનાવરણ :- સંજ્ઞીપંચેન્દ્રિય જીવો મન દ્વારા જે પદાર્થોનું ચિંતવન કરે તે મનોદ્રવ્યોનું જ્ઞાન એ મન:પર્યવજ્ઞાન છે, અને તે મન:પર્યવજ્ઞાનને આવનારું જે કર્મ તે મન:પર્યવજ્ઞાનાવરણ.
(૫) કેવલજ્ઞાનાવરણ :- સર્વ પર્યાયવિષયક જે બોધ થાય તે કેવલજ્ઞાન, અને તેને આવરનારું જે કર્મ તે કેવલજ્ઞાનાવરણ. (૬ થી ૧૦) અંતરાયકર્મની પાંચ પ્રકૃતિ :() દાનાંતરાય કર્મ :- દાન આપવા યોગ્ય વસ્તુ વિદ્યમાન હોય, ગુણવાન પાત્ર ઉપલબ્ધ હોય અને દાનનું ફળ પોતે જાણતો હોય, છતાં જે કર્મના ઉદયથી દાન આપવાનો ઉત્સાહ ન થતો હોય તે દાનાંતરાયકર્મ છે.
(૭) લાભાંતરાય કર્મ - વિશિષ્ટ દાતા હોય અને વિશિષ્ટ દાતા પાસે આપવા યોગ્ય વસ્તુ વિદ્યમાન હોય અને માંગવા માટે કુશળ યાચક હોય, છતાં માગવા છતાં યાચક જે કર્મના ઉદયથી દાતા પાસેથી મેળવી ન શકે તે લાભાંતરાય કર્મ છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005541 |
| Book Title | Navtattva Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | |
| Total Pages | 182 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |