Navtattva Prakaran

SR No.: 005541
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Total Pages: 182
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 115

૧૦૦
નવતત્ત્વ પ્રકરણ | ગાથા-૩૦-૩૧ ऽप्रियसंप्रयोगे-प्सितालाभ-दारिद्र्य-दौर्भाग्य-दौर्मनस्य-मरणादिसमुत्थेन दुःखेनाभ्याहतस्य जन्तोः संसारे शरणं न विद्यत इति चिन्तयेत् । ___ एवं ह्यस्य चिन्तयतो नित्यमशरणोऽस्मीति नित्योद्विग्नस्य सांसारिकेषु भावेष्वनभिष्वङ्गो भवति, अर्हच्छासनोक्त एव विधौ घटते, तद्धि परं शरणमित्यપરાનુપ્રેક્ષા સારા (તત્ત્વાર્થસૂત્ર . ૧, સૂ. ૭, માણ)
જે પ્રમાણે નિરાશ્રિત અને લોકોથી રહિત, વનસ્થલીથી પૃષ્ઠ એવા સ્થાનમાં બલવાન, સુધાતર અને માંસ ખાવાની ઇચ્છાવાળા સિંહ વડે હણાયેલા મૃગના બાળને કોઈ શરણ નથી; એ પ્રમાણે જન્મ, જરા, મરણ, વ્યાધિ, પ્રિયનો વિયોગ, અપ્રિયનો સંયોગ, ઇચ્છિતનો અલાભ, દારિદ્રય, દૌર્ભાગ્ય, દૌર્મનસ્ય= માનસિક દુઃખ, અને મરણાદિથી ઉસ્થિત થયેલા એવા દુઃખથી હણાયેલા જીવને સંસારમાં કોઈ શરણ નથી, એ પ્રકારે સાધુ ચિંતવન કરે.
આશય એ છે કે સંસારમાં જીવો કર્મને વશ છે, અને કર્મને કારણે જન્મ, જરા આદિ સર્વ ઉપદ્રવોથી જીવો દુઃખી થાય છે, ત્યારે તે દુઃખથી સંસારમાં જીવને કોઈ બચાવી શકતું નથી. આ પ્રકારે અશરણ ભાવનાનું ચિંતવન કરવાથી જીવોને સંસારના બાહ્ય પદાર્થો પ્રત્યેની જે આસ્થા છે, અને જેની હુંફથી સંસારી જીવો જીવે છે તે હૂંફને છોડીને જગતના જીવોના રક્ષણનો એકમાત્ર ઉપાય ધર્મ જ સાધુને શરણ દેખાય છે. તેથી તેની=ધર્મની, નિષ્પત્તિ માટેનો ઉદ્યમ દૃઢ થાય છે; અને જેઓ અશરણ ભાવનાથી ભાવિત નથી, તેઓ તણખલા જેવા બાહ્ય પદાર્થોનું આલંબન લઈને પોતે નિર્ભય છે તેમ જીવે છે, અને અંતે દુર્ગતિઓમાં પરિભ્રમણરૂપ વિનાશને પ્રાપ્ત કરે છે. (૩) સંસારભાવના :
अनादौ संसारे नरक-तिर्यग्योनि-मनुष्या-ऽमर भवग्रहणेषु चक्रवत् परिवर्तमानस्य जन्तोः सर्व एव जन्तवः स्वजनाः परजना वा नहि स्वजनपरजनयोर्व्यवस्था विद्यते । माता हि भूत्वा भगिनी भार्या दुहिता च भवति । भगिनी भूत्वा माता भार्या दुहिता च भवति । भार्या भूत्वा भगिनी दुहिता माता च भवति । दुहिता भूत्वा माता भगिनी भार्या च भवति । तथा पिता भूत्वा भ्राता पुत्रः पौत्रश्च भवति, भ्राता भूत्वा