Page Text
________________
નવતત્ત્વ પ્રકરણ | ગાથા-૩૦-૩૧ यथोक्तास्रवदोषाः संवृतात्मानो न भवन्तीति चिन्तयेत् । एवं ह्यस्य चिन्तयतो मतिः संवरायैव घटत इति संवरानुप्रेक्षा ।।८।। (तत्त्वार्थसूत्र अ. ९, सू. ७, भाष्य)
મહાવ્રત આદિના અને ગુપ્તિ આદિના પરિપાલનથી આત્મામાં જે સંવરભાવ થાય છે, તેના ગુણોનું ચિંતવન કરવાથી સંવરનો પરિણામ ઉલ્લસિત થાય છે, અને સંવૃત થયેલા આત્માને પૂર્વમાં આશ્રવભાવનામાં કહેતા દોષો થતા નથી, અને સંવર માટે ઉદ્યમ થાય છે.
૧૦૮
(૯) નિર્જરાભાવના :
निर्जरा वेदना विपाक इत्यनर्थान्तरम् । स द्विविधः - अबुद्धिपूर्वः कुशलमूलश्च । तत्र नरकादिषु कर्मफलविपाकोदयोऽबुद्धिपूर्वकस्तमवद्यतोऽनुचिन्तयेत् अकुशलानुबन्ध इति । तपः परीषहजयकृतः कुशलमूलः, तं गुणतोऽनुचिन्तयेत् शुभानुबन्धो निरनुबन्धो वेत्येवमनुचिन्तयन् कर्म निर्जरणायैव घटत इति निर्जराऽनुप्रेक्षा ।।९।। (तत्त्वार्थसूत्र ૩. ૧, સૂ. ૭, મા)
નિર્જરા, વેદના, વિપાક : આ એકાર્થવાચી શબ્દો છે. આત્મામાંથી કર્મોનું નિર્ઝરણ થાય એ નિર્જરા. કર્મોના ઉદયથી થતો અનુભવ એ વેદના છે. પ્રદેશોદયથી કે વિપાકોદયથી ઉદયમાં આવેલા કર્મો તે વિપાક છે. કર્મનો વિપાક બે ભેદવાળો છે :
(૧) અબુદ્ધિપૂર્વક :- નિર્જરાના આશય વગર પૂર્વના કર્મ વિપાકમાં આવે તેના કારણે જે દુઃખોનો અનુભવ થાય તેનાથી તે કર્મની નિર્જરા થાય તે અબુદ્ધિપૂર્વક છે અને તે અકુશળ ફળવાળો વિપાક છે.
નરકાદિમાં કર્મોના ફળનો જે અનુભવ તે અબુદ્ધિપૂર્વકનો વિપાક છે, અને તેનું અવદ્યથી ચિંતવન કરવું જોઈએ=અકુશલ અનુબંધરૂપ છે એ પ્રકારે ચિંતવન કરવું જોઈએ. અર્થાત્ આ પ્રકારની અબુદ્ધિપૂર્વકની નરકાદિમાં અનુભવાતા કર્મની નિર્જરા અનર્થકારી છે એમ ચિંતવન ક૨વું જોઈએ.
(૨) કુશલમૂલ :- નિર્જરાના આશયથી નિર્જરાના ઉપાયનું સેવન કરવાથી થતી નિર્જરા બુદ્ધિપૂર્વકની નિર્જરા છે અને તે કુશલમૂળવાળો કર્મનો વિપાક છે. તપથી અને પરિષહના જયથી કરાયેલો કર્મનો વિપાક કુશલમૂળવાળો છે. આ
આ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005541 |
| Book Title | Navtattva Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | |
| Total Pages | 182 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |