Book Title: Nandanvan Kalpataru 2008 00 SrNo 20
Author(s): Kirtitrai
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521020/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNam- vi.saM. 2064 nandanavana kalpatarU: 20 zAsanasamrAG-vizeSaH saGkalanam kIrtitrayI zAsanasamrAjAmiha samudAye meruprvtaupmye| kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram / / Jain Education Intemational For Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAyaNam- vi.saM. 2064 nandanavanaka nandanavanakalpataruH 20 FO zAsanasamrAD-vizeSaH zAsanasamrAD-vizeSaH 9.0 saGkalanam kIrtitrayI zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram / / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... .. nandanavanakalpataruH // viMzI zAkhA / / (saMskRtabhASAmayam ayana-patram // ) saGkalanam : kiirtitryii|| prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // vi.saM. 2064 I.saM. 2008 mUlyam : rU. 300/ prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAya maMdira 12, bhagatabAga, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI samIpa, pAlaDI, amadAvAda - 380007 dUrabhASA : 26622465 samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH" C/o, Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahavir Tower, Paldi, Ahmedabad-380007 dUrabhASA : 65312526 mudraNam : (1) 'kriSnA grAphiksa', nAraNapurA gAma, amadAvAda // dUrabhASA : 079-27494393 Crest Creative Unit Satellite, Ahmedabad-51 (M) : 9825381440 Aamunam Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAbdIsamarcanA bhAratavarSamidamanekavidhadharmaparamparANAmAzrayabhUto dezo'sti / pratiyugametAsAM vibhinnadharmaparamparANAM samakSaM yathA svasvadeza-kAlAnurUpaM yugakArya bhavati, svakIyAzca kAzcana samasyA vidyante, tathaiva tattatkAryANAM kartA, samasyAnAM ca parihartA kazcinmahApuruSo'pi samudbhavatyeva / AcAryazrIvijayanemisUrIzvarA api viMzazatAbdyAM jainadharmasaGghasyaitAdRzA eva yugapuruSA Asan / svakIye kAle samudbhUtAnAM saGkha samAjaM ca pIDayantInAM nAnAvidhAnAM samasyAnAM parihArArthaM svIyA samagrA'pi kSamatA tairviniyojitA, tathA jJAnasAdhanA-tIrthoddhAra-jIvadayA-zAsanarakSAsaGghaunnatyAdyAni kAryANi taistathA kRtAni kAritAni ca yathA teSAM yugo 'nemiyuga' iti rUpeNa jainasaGghana svIkRtaH / ___eteSAM jIvanakatheyaM kila jainasaGghasya bhaviSyatsantatyA dantakathAtvena maMsyate, yA ca dantakathA na kapolakalpitA'pi tu pUrNataH satyena parimaNDitA tadyugInaitihAsikatathyaizca paripUrNA bhavet / ko nAmA'tra vizvasyAd yat - + pUjyaiH kriyamANe jinapratimAnAM prANapratiSThAvidhAne pratimAsammukhaM sthApito darpaNaH tatkSaNameva khaNDazo bhavati sma ? - mahammada-chelanAmako vizruta aindrajAliko'pi yaiH svIyayogazaktipradarzanadvArA sAdhujanapIDanAnnivArita AsIt ? | stambhatIrthe jIrAlApATakamadhye jIrNoddhRtasya jinAlayasya pratiSThAvasare dikpAlAdidevebhyaH tatsAnnidhye pradattaM bali-naivedyamAkAza evA'ntarhitaM jAtam ? na kadambagiritIrthe pratiSThAmahe samudbhUtA jhaJjhAvAtAdyA naikopadravA eSAM mahApuruSANAM prabhAvAt svayamevopazAntAH? * tatraiva tIrthe dvitIye pratiSThAmahotsave nUtanacaitye samudbhUto davAgnireteSAmacintyamAhAtmyena vidhyAtastathA tadarthaM kriyamANe'nuSThAne devatAbalirUpeNA''kAze utkSiptAni navanavatiH zrIphalAni tu na punaradhaH patitAni ? Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + + + eteSAM mahApuruSANAM sAnnidhye zrImAkubhAI zreSThinA''yojitaH zatruJjayAditIrthayAtrAmahAsaGghaH svIyanagare'pi samAgacchedityAkAGkSayA goNDalarAjyasya mahArAjJI annajalAdikaM tyaktavatyAsIt ? pUjyAnAM dRSTipathamAgatAnAM vadhArthaM sUnAgRhaM nIyamAnAnAM pazUnAM rakSaNaM bhavati smaiva ? etairmahApuruSaiH svavirodhinAM nindakAnAM nyAyadRSTyA cA'parAdhinAmapi sAdhUnAmabhiyogAt kArAvAsAcca rakSaNaM kRtam ? + + zerIsAtIrthe dvayojinapratimayorekatarAM mUlanAyakatvena cetuM pUjyaiH kRtasya prArthana pratidhvanirUpeNaikasyAH pratimAyA nirjharapravAhavad amRtasya mahApravAho niHsRtaH ? mAraNAntikAnupasargAn kaSTAni ca viSahyA'pyete mahApuruSAH kAparaDA- zerIsA-vAmajAdijainatIrthAnAM punaruddhAraM kRtavantaH ? bhAvanagarasya rAjavaMzasya kuladevatAyAH zrIkhoDiyAradevyAH purataH prativarSaM balirUpeNa sahasrazaH pazUnAM jAyamAnA hiMsaiteSAM mahApuruSANAM zaktisampannena ziSyeNa devIM pratibodhya sArvadikatvena nivAritA ? + samagramapi jainasaGghamekasUtrayituM vi.saM. 1990 tame varSe Ayojitasya zramaNasammelanasya karNadhArAH pUjyA evA''san ? + taiH kRteSu sarveSvapi kAryeSu zAstrAjJaiva prAdhAnyaM bhajati sma, zAstraM ca puraskRtya taiH kadApi ko'pi vivAdo vAdo vA na samutthApitaH svacchandAcaraNaM vA na samAcaritam ? AgamoddhArakazrIsAgarAnandasUrayo'pi svIyasAdhutvasya prArambhAvasthAyAM bahUni varSANi yAvat teSAM sannidhau zAstrAdhyayanaM kRtavanto yogAMzcodUhya gaNi-panyAsapade api prAptavanta: ? + etAni sarvANyapi kAryANi yadyapyekenaiva janena kartuM duHzakAnyazakyAni vA pratIyeraMstathA'pyetAni saMvRttAnyeveti sarvaviditameva / etAnyeva ca kAryANi teSAM gacchAdhipatyaM yugapravartakamahApuruSatvaM ca saMsAdhayamAnAni bhaviSyati kAle tAn niHzaGkaM jIvaddantakathAtvena nirUpayiSyanti / atha ca pravartamAno'yaM saMvatsaraH zAsanasamrAjAM paramagurubhagavatAM teSAmAcAryapadArohaNazatAbdIsaMvatsaraH / avasaramenaM nimittIkRtya prakAzito'yaM vizeSAGkastebhya eva bhAvAJjalirUpeNa samarpayAmaH / phAlgunazuklA paJcamI nandanavanatIrtham vijayazIlacandrasUriH Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakAnAM pratibhAva: pratispandaH navanandanakalpataro ! bhavatAraNadakSa guro !! bhava me hRdi harSakaro, jaya durguNavArimaro ! / / kurutAM janatA bahusukRtaM yadi vA duritaM mativihatam / kurutAM mahitAM hitasuhitAM mahatAM hRdayaM nanu sadayam / / saMskRte prAkRte sAhitI vardhayan sarvadA sarvado bhAratI harSayan / hAsayan vAcakAn kalpavRkSo'dhunA rAjatAmAzrito rAjatAM nandane / / eca. vi. nAgarAjarAv 90 navama upamArga, navilumArgaH, kuvempunagaram, maisUru 570023 pUjyavaryAH ! sAdaraM naikAH praNatayaH / UnaviMzazAkhAyAM munidharmakIrtivijayapraNItA 'nyAyyAt pathaH pravicalanti padaM na dhIrAH' iti kathA sAzrunayanaM punaH punaH paThitA / paThatA cA'nubhUtaM yadeSA ghaTanA citravat pracalantyastIti / atyantaM hRdayadrAviNI kathaiSA / asmin yuge devabhASArakSaNAya kriyamANA bhavatAM prayatnAH suzlAghanIyAH / tadarthaM lekhituM vaktuM vA zabdA eva na vidyante / viduSAmanucaraH DaoN. rAjendra joSI lohAradA (ji. devAsa) ma.pra. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyavarAH nandanavanakalpataroH 19 tame'Gke prakAzitaH viduSaH zrImataH ec. vi. nAgarAjarAvamahodayasya "saMskRtiH saMskRtAzritA kim" itizIrSaka: prastAvaH vicArapracodako'sti / / ___ saMskRtazabdasya arthadvaye prayogo dRzyate / saMskRtaM nAma daivI vAk-ityAdisthaleSu pANinyAdibhirAcAryaiH vyAkaraNAnuzAsanena samyak kRtam ityeko'rthaH / saMskAraiH saMskRtaH pUrvaiHityAdiSu tu sthaleSu guNAdhAyakakriyAvizeSaiH praguNIkRto dravyavizeSaH ityaparaH / (jainazAsaneSu zabdasya dravyatvamaGgIkRtamityanyadetat / ) saMskRti-saMskAra-zabdau parasparameko'nyasya paryAyau / saMskAro nAma doSApanayanapUrvakaM guNAdhAnam / atizayavizeSAdhAnamityarthaH / atizayastu tatra tatra pRthagvidhaH / "paJcaviMzatisaMskAraiH saMskRtA ye dvijAtayaH / te pavitrAzca yogyAzca ........ || ataH paraM dvijAtInAM saMskRtiniyatocyate / saMskArarahitA ye tu ............. || AzvalAyanaH / "saMskAraiH saMskRtaH pUrvairuttarairapi saMskRtaH / " manuH ? "kAryaH zarIrasaMskAraH pAvanaH pretya ceha ca / " manuH "pAvanaH pApakSayahetu / pretya paraloke / saMskRtasya yAgAdiphalasambandhAt / ihaloke ca vedAdhyayanAdyadhikArAt / kullUkabhaTTaH / / saMskRtiH saMskRtAzritA ityatra zikSaNa-prazikSaNaiH vRddhavyavahAraiH lokavyavahArAnusandhAnAdibhiH subhagakRtaH su-zIlaguNAcArayuktaH yaH tasmin sabhyatA'paraparyAyaH surucipUrNaH vinayayuktaH lokAvarjakaH sadAcaraH sannidhatte -ityevaMrUpo'rthaH syAt / saMskRtiH saMskRtavAGmaye nihitAstItyabhimAno'stu nAma / paraM saMskRtAnabhijJeSu saMskRtirnAstIti tu vaktumasAmpratam / zikSArUpasaMskAreNa tejitaH samyag vyavaharati sadAcarati / tadevoktaM - saMskRtiH saMskRtAzritA iti / zikSaiva saMskAraH / suzikSitA eva saMskRtAH / ataH saMskRtAnabhijJAH dezIyAH videzIyA: vA suzikSitAH zIlaguNasadAcArayuktAH saMskRtA eveti sarvathA teSu saMskRtiH sabhyatA nihitaiva / yattu azikSiteSu grAmINeSvapi keSucit janeSu kvacit saMskRtiH lakSyate iti tadapi lokataH vRddhavyavahArAdibhiH AhitasaMskArasyaiva prabhAvaH iti vaktuM yujyate / ataH suSThuktaM saMskRtiH saMskRtAzritA zikSitAzritA iti / yalApura kRSNa zarmA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lessonam DA. rUpanArAyaNapANDeyaH prayAgaH mAnyAH, sAdaraM praNAmAH / 'nandanavanakalpataroH' ekonaviMzI zAkhAdhigatA, prasAdazcAnubhUtaH / nUnaM zikSaNasya saMracanAyAM sAmprataM parivartanamapekSyate, kintu parivartane'smin sadAcaraNasya bIjAni vaptuM pade pade gurujanAnAM zikSakANAM dharmopadezakAnAM nItigurujanAnAM patrakArANAM patrapatrikAsampAdakAnAM saJcArasAdhanAkarmaNi ratAnAM sajjanAnAM devInAM ca saccaritamapekSyate / asmAsu saccaritasya nidhAnaM vidheyam / tatkathaM syAditi cintanIyam / _ 'nandanavanakalpataruH' kSetre'smin zanaiH zanaiH vividhAbhirhadyaracanAbhiH prayatate / 'paropakArAya satAM vibhUtayaH', 'guNeSu yatnaH kriyatAm', 'nyAyyAt pathaH pravicalanti padaM na dhIrAH' ityAdikathAbhiH pratIyate / 'nyAyyAt pathaH pravicalanti padaM na dhIrAH' iti kathAyAM nirdhanasya kintu nItimArgArUDhasya dhanapAlasya yaccaritaM mAnyena zrImatA munidharmakItivijayena nirUpitaM tat khalu sarvathA hRdayaM saMspRzati / yadyetAdRzAH puruSA mahilA vA saMsAre'smin sulabhAH syuH, tadA'smAjjagato bhraSTAcArasya samUlonmUlanaM syAt / 'saMskRtiH saMskRtAzritA kim' itilekhe (Alocane) zrImato nAgarAjarAvasya vicAro vicintyeta / vastutaH kAmapi bhASAmadhItya ko'pi cAritryopeto naiva bhavati, kintu saMskRtabhASAmadhItya janAH samagrasaMskRtiratnabhUtAyA bhAratIyasaMskRteH samunnatamaryAdAM sadAcAropetasya jIvitasya ca rahasyAni samyag vettuM zaknuvanti, svakIyamapi ca jIvitaM cAritryopetaM kartuM zaktA bhavanti / vaidhapariNayAtprAg yasyAM saMskRtau nAryo na jAne, kati puruSAn praNayanti pariNayanti vaa| tAH khalu kathaM jAnantu-anasUyArundhatI-satIsItAsAvitrIprabhRtInAM nArINAM satItvasyoddAttatvam ? jayatu saMskRtaM saMskRtizca / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' amadAvAda-15. nandanavanamAdhyamena vardhate tapaH; kalpatarupuSpaizca toSastoSaH // sampUjyA gurucaraNAnurAgiNaH, saMskRtasevakAH sampAdakavaryAH, nandanavanakalpataroH, sAdaraM praNatayaH / nandanavanakalpataroH uttarottarasamRddhiH sadguroH prasAdataH, ityaho prasannatApradam // vividhaprakArakaH kAvyakalApaH, samRddhAH lekhAH, anuvAdAH, marma-narmavibhAgaH, zAstrIyacarcA, pustakasamIkSA, ityAdikaM vaividhyamAsvAdyameva / sAmayikenA'nena sArasvatI-sevA sampAdyate, ityaho sAdaraM sapraNAmamabhinandyam / vandyAH dezikAH vidvAMsaH vijayazIlacandrasUricaraNAH, ziSyatvena ca teSAM pravRttA kIrtitrayI, sevayA'nayA dhanyatAmanubhUya dhanyAnkarotyanyAnityanukaraNIyam / subhASitAnAM samAvezaH nUnamAvakAryaH, ciraMtanabodhatvena tatra / kintu, subhASitasaGgraheSu bahudhA vartanta ete / ataH, aprakAzitAnAM nUnAnAM subhASitAnAM samAvezaH yadi syAt, tarhi sAhityasamRddhiH vardhayiSyantIti manye / paJcatantrasvarUpAH jijJAsAmUlAH kathAH api AvakAryAH / sujJAH bhavantaH // sujJe saGkalane, citte saukhyaM hi bhavati bhRzam / sArasvate tathA vitte samRddhizca sukhAvahA // sampAdakIyaM sUcayati yat bAlAstu nirdoSAH / vastutastu, teSAM zikSakANAM zikSaNaM, pAlakAnAM prazikSaNaM, saMskRta-saMskArAzca karaNIyAH / mUle siJcanaM zreyaskaram / Teacher is to be taught. zikSakANAM zikSaNam anivAryam / teSAM dRDhAH bhAratIyAH saMskArAH, sahajatayA chAtreSu saMkrAntAH syuH / etadarthaM, mahAvIrasya, buddhasya, vyAsasya, vAlmIke:, zaMkarasya, vivekAnandasya, nAnakakabIratulasIdAsAdinAM ca sAhityaM satataM pAThanIyam / rASTrabhaktAnAM caritraisteSAM paricayaH kAryaH rASTrabhaktivRddhyartham / evaM kRte, syAt saMskRtirakSaNam, viparItavAtAvaraNe'pi // astu zivam // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etasmin vizeSAGka-prakAzane dravyasahAyakanAM nAmAvalI mukhyAH sahAyakAH 1. 2. 3. sahayoginaH 1. 4. 5 zrIsumatInAtha jaina mandira TrasTa, mahAvIra jaina sosAyaTI, godharA zrI vIzAnImA jaina saMgha, godharA zrAvikA upAzrayanI baheno, godharA zrImahAvIra jaina zve. mU. pU. saMgha, operA, amadAvAda zrIvizvanandIkara jaina zve. mU. saMgha, pAlaDI, amadAvAda zeTha haThIsiMha kesarIsiMha TrasTa, haThIbhAInI vADI, amadAvAda zeTha haThIsiMha kesarIsiMha jaina upAzraya TrasTa, pAMjarApola, amadAvAda zAha atulabhAI candrakAntabhAI, operA, amadAvAda Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRti zAsanasamrATa zrIvijayanemiristavanAni RSabhadeva-prArthanam gurustutiH zrIsUristavazatakam zrIgurudevastavanam zrIdevagurvaSTakam gupta kriyApadamAcAryASTakam daNDakavRttena gurustuti: zrIvijayanemisUrIzvaramahArAjAnAM paradarzanAtmavicArakhaNDanapurassarasvadarzanAtmavicAramaNDanAtmakaH svAdhyAyaH sa zreyase stAd gurunemisUriH zAsanasamrAT stavanam zrInemisUrin / jayatAd munIndra | madhurASTakam guruguNasaGkIrtanam samarpaNam daNDakacchandomayI gurustuti: sampUjyAH guravaH guruNA ziSyagauravam asmadgurum he jyotirmaya gajendra-mokSaH meghagItam gaGgAgItam zAsanasagrAda vizeSa: zAsanasamrAT..... ekaM laghukavanam citramayo vijayanemisUriH zAsanasamrAT zAsanasamrAjAM dIrghadarzitA nirbhIkatA ca gauravam patram granthasamIkSA 'kanIyasI' (kathAsaGgrahaH vidyottamAkAlidAsIyam Alocanam kathA sAkSAtkAra: prabhorasmAt marma - narma prAkRtavibhAgaH Ayariyasirivijayane misUriyo pahAvapuSNA guNA guruthuNaNagaM (1) (2) guruNa kathA anukramaH kartA munikalyANakIrtivijayaH AcAryazrIvijayanandanasUTi AcArya zrIvijayanandanasUriH zrIvijayanemisUriziSyaH, AcAryazrIvijayapadmasUriH AcAryavijayalAvaNyasUriH zrIvijayanemiriziSyaH pravartakatrI yazovijayada vijayane misariziSyaH, paM. zrIpratApa vijaya ', AcAryazrIvijayadhurandharasUi muniratnakIrtivijayaH muniratnakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH AcAryazrIvijayazIlacandrasUriH, munikalyANakIrtivijayaH paNDitazazinAtha jhA - maithila: paNDitaH jagadIza - jhA maithila: DaoN. vAsudeva vi. pAThaka: 'vAgarthaH ' DaoN. vAsudeva vi. pAThakaTa 'vAgartha ' Do. vAsudeva vi. pAThaka 'vAgarthaH' Do. vAsudeva vi. pAThaka: 'vAgarthaH ' jagannAtha pAThaka: Do. AcArya rAmakizora mizraH rAjezakumAra mizra: amRta paTe muniratnakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH munikalyANakIrtivijaya: munitrailokyamaNDanavijaya: munidharmakIrtivijayaH ec. vi. nAgarAjarAva munirAjasundaravijayaH kIrtitrayI vijayane misUripraziSyaH, AcAryavijayakastUrasUri : zrIvijayanemisUriziSyaH, paM. zrIpratApavijaya vijayazIlacandrasUriH DaoN. AcAryarAmakizora mizraH r 11 13 15 17 18 19 20 21 22 24 47 48 49 50 52 53 54 55 56 58 71 147 152 156 161 165 167 171 172 174 177 179 181 182 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhadeva-prArthanam munikalyANakIrtivijayaH (rAgaH vaiSNavajana to tene re kahIe......) RSabhajinezvara ! tava padakamale, mama cittaM madhukaratu re tvadguNakusumamarandarasAnAM, pAnotsavamAcaratu re..... tarUM lateva tvAM guNagehaM, sukRtAspadamAzrayatu re viSayabhujaGgamapAzavinAze, zikhilIlAmanuharatu re..... 4..... kamalaM dinakaramiva guNabhAskara !, tvAM dRSTvA pravikasatu re kumudanibhaM nanu candravikAze, prahlAdanamanubhavatu re...... tvayA vinA svAmin ! jalamadhye, mInasadRzamiha tAmyatu re tvAM dRSTvA jaladharamiva kekI, harSabharairbata garjatu re..... hRdayaniviSTe jina ! siMhe tvayi, doSebhairnahi bibhyatu re tvannAmAmRtapAnaiH puSTaM, karmamallamAhvayatu re..... tvaddhyAne magnaM gatarAga !, sukha-duHkhe vismaratu re vihitasamastabhuvanakalyANa !, tvayi nityaM samarasatu re.... 6..... 'RSabhadeva-prArthanam Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana samrATa zrIvijayanemi suristavanAni gurustuti: AcAryazrIvijayanandanasUriH acintyacintAmaNikalpazAkhine, vizuddhasadbrahmasamAdhizAline / dayArNavAyA'rthitadAyine satAM, namo namaH zrIgurunemisUraye 2 jagadgurUNAM gurave mahasvine, mahAzayAyA''gamatattvavedine / paropakArAya zarIradhAriNe, namo namaH zrIgurunemisUraye apIritaM svapnadazAsamudbhavaM, prasAdapuNyena yadIyadarzanam / tanoti nRRNAmavigItasampado, namo namaH zrIgurunemisUraye kSamaika sanmArgavibhAsanakSamAH, suvarNaramyAH sphuradarthabhAsinIH / tamaH zamA gA dadhateM'zumAline, namo namaH zrIgurunemisUraye prabhAvabhUt siddhinidhAnamadbhutaM purA pravRttaM bharatAdyacakriNaH / kadambatIrthaM punaruddhRtaM yato, namo namaH zrIgurunemisUraye anekabhUpaizca niSevitAGghaye, gRhItajIvAbhayadAnavartmane / sadaiva dInoddharaNaikacetase, namo namaH zrIgurunemisUraye kRtAparAdhe'pi ca mAdRze jane, dayArdracittAya hitaiSiNe'nvaham / pramodamaitrIkaruNAtmadRSTaye, namo namaH zrIgurunemisUraye sulakSaNAmArtamanomanoharAM, prasAdanImAkRtimeva bibhrate / azeSasaubhAgyaguNazriyA''zritAM, namo namaH zrIgurunemisUraye gurustuteraSTakamAtmane hitaM, guroH zubhAzIrvacanAnubhAvataH / prabhAtakAle paThatAM satAmidaM tanotu siddhiM sudhiyaM ca sampadaH zAsanasamrAD-vizeSa: n so oko // 5 // En // 7 // // 8 // un Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / zrIsUristavazatakam / / AcAryazrIvijayanandanasUriH praNamya stambhanAdhIzaM, stambhatIrthAvataMsakam / zrIpAzrvaM sarvasiddhInAM, samAgatyeksAdhanam zI praNamya zrImahAvIraM, gaNabhRgautamaM prabhum / trailokyavandanIyAMzca, lokeSu sarvayoginaH ro dhanyAnAM bhavyajIvAnA-mavataMsantyaharnizam / jagaduddhAraNaikasya, yasya pAdanavArciSaH jAtiryasyottamA loke, kulaM sarvajanAdhikam / jagadvibhUSaNaM rUpaM, vIryaM bhuvanavizrutam 4 zrutaM pUrvabhavAbhyastaM, visphuratyadhikaM sadA / / yasyaizvaryaM samaizvaryaM, saubhAgyaM jagadadbhutam roka taM sarvotkRSTasadvIrya, sadguruM zivadAyakam / darzanajJAnacAritra-samRddhyutkarSazAlinam saMyamazreNimadhyasthaM, yogasAmrAjyazobhinam / AcArya nemisUrIzaM, bhaktyA stavImyudArayA // 7 // jalpana guNAnasadbhUtA-nanyaM stauti janaM janaH / sato'pi tAMstu te vaktu-makSamo'haM kathaM stuve // 8 // budhairapyaparijJeya-guNaM tvAM stotumIzvaraH / kaH syAt tathA'pyahaM staumi, vyullasadbAlacApalaH // // kiJcA'jJatAmavajJAya, nijasya tvAM stavImyaham / yanmAM vAcAlayatyeSA, tvayi bhaktiravAraNA // 10 // nA'yuktatvaM gamiSyAmi, stuvaMstvAmalpadhIrapi / avyaktA api bAlAnAM, yuktA eva gurau giraH // 11 // tavA'nubhAva evA'yaM, samasto'pi sunizcitam / tava prasAdavikhyAtAH, ke vayaM pramArthataH karI dRSTamAtraizca tvatpAdai-janmAntarakRtAnyapi / mlAyantyenAMsi padmAni, tarasendukarairiva ne rUpI // zrIsUristavazatakam // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jJAnadhyAnatapodagdhAM-hasAmeva bhavAntare / udeti bhavyalokAnAM, bhaktistvayyatra yogini hInasattvasamAkrAntAH, pApakarmodayAzca ye / ta eva pAdasevAM te, na jAnanti pramAdinaH gAmbhIryeNa mahAmbhodhiM, sahasrAMzuM ca tejasA / dhairyeNa mandarazRGgaM tvaM jayasyativikramaH ye sarve'pi tapobrahma-satyasattvAdayo guNAH / tvayyeva te vasantyuccai-rvimucya viSTapatrayam idaM ca nA'dbhutaM nAtha !, vizvakalyANakAraka ! / samudrameva gacchanti, maNayaH sarito na hi mahAghorabhavATavyA-maTatAM bhavyadehinAm / tvamevA'tiprayatlena, zuddhamArgopadezakaH tvaM cA'viratijambAla - jAlasaMkSAlanakSamaH / bahUnAM bhavyasattvAnAM, saMsArodvegazAlinAm pApapuJjotpAditazca, tAvat tApo'tra dehinAm / yAvat teSAM na nAtha ! tvaM, sadAnando hRdi sthitaH prahatAzeSasaMsAra - vistAro munizekhara ! / ghorasaMsArakAntAra - sArthavAhastvameva ca nAtha ! tvAM corarIkRtya, zaGkArahitacetasaH / labhante bhUri kalyANaM, nirvikAratvamAgatAH tvaM hi dIkSAM samAdAya, nirmalIkRtamAnasaH / santoSasevito dhanyo, jAto dhanyAvataMsakaH sarvazAstreSu naipuNya-mAdadhat tvaM mahodayaH / gurUNAM pUjyapAdAnAM, bhaktipravaNatAnvitaH tvameva cA'dhunA nAtha !, saMsAre sukhakAmibhiH / Adeyo'si prayatnenA-DazeSasampadvidhAyakaH nipatanto mahAghore, sattvA narakakUpake / ahiMsAhastadAnena tvayA nAtha ! samuddhRtAH zAsanasamrAD- vizeSa: so // 15 // so // 17 // // 17 // // 19 // Aro ro ro orako // 25 // zAradA // 27 // rA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitryAdibhizcaturbhedaM, yaccA''jJAdicaturvidham / dhyAnaM tatsarvadA nAthA-'vasthitaM cetasi tava // 28 // aSTAGgayogakauzalya-maSTasiddhipravINatA / aSTAGgayogadRSTezca, naipuNyaM te mahAmRtam ro ekAdazAGgavijJatvaM, dvAdazopAGgavedanam / chedasUtreSu dakSatvaM, kasya dRSTaM tvayA vinA tarUNI pUrvAcAryakramAyAta-zuddhAcAraniSevakaH / sAmAcArIsamAyuktaH, samAdhisthAnasaMsthitaH rI dvAdazabhAvanodyuktaH, saklezadazakojjhitaH / akalpyaSaTkanirmukto, rataH saMvegasAgare rUrI bAhyAbhyantaragrantha-tyAgI nirgranthapuGgavaH / prabhAvazca nistandraH, SaTsu kAyeSu yatavAn // 33 // prajJaptyAdimahAyogo-dvahanaM pravidhAya vai / samArAdhya mahAmantraM, sUrimatramanuttaram rajo sudharmasvAminaH paTTa-pAramparyasamAgatam / prAptavAMstvaM padaM sUreH, sArvasaMghaziromaNiH zorUko tathAbhUH sarvavidvadbhiH, sevitasya sadA mudA / nirgranthaprathamAkhyasya, tapogacchasya nAyakaH // 36 // nyAyazAstreSu sampUrNAH, kecit siddhAntasAgarAH / kecid vyAkaraNAbhijJAH, kecit shaastraarthkovidaaH||37|| kecid glAnAdisAdhUnAM, vaiyAvRttyAditatparAH / yogodvAhinaH zuddhA-cArazIlasamanvitAH // 8 // jinAjJAM pAlayantazca, tvadAjJAniratAH khalu / tavaivaM ziSyasaGghAtAH, prasiddhA eva bhUtale // 39 // bhagavan karuNAsindho !, zubhalezya ! suyogabhUt ! / / vigataspRha ! te nAtha !, kathaM puNyaM pravarNaye // 40 // durbhikSasamaye nAtha !, bhUridharmopadezataH / anekadravyalakSANAM, zrImatAM tyAjanena vai // 42 // // zrIsUristavazatakam / / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46o pazUnAM manujAnAM ca, bahUnAmabhayArpaNam / kArayAmAsiSe yat tvaM, tajjJAtaM kasya no bhavet // 43 // jJAnArthinAM tadarthAya, jJAnazAlA vyadhApayaH / dharmakriyAparANAM ca, zrAvakANAM kRte punaH 43 upadezAmRtAccaitya-pauSadhAlayakAnyapi / bahUni zreSThisaMghebhyo-nAthatvaM niramImapaH // 44 // zatruJjayamahAtIrtha-saMrakSaNatatparaH / caityoddhArANyanekAni, cAruNi tvaM vyadhApayaH // 45 // marudeze ca grAme tu, karpaTaheTakAbhidhe / svayambhUpArzvaprAsAde, darzanAddharSakAriNi samastAzAtanA ghorA, dUrIkRtya prayatnataH / mahAsaGkaTakAle'pi, jIvitamapyupekSya ca // 47 // svayambhUpArzvanAthasya, zAntinAthasya ca prabhoH / anyeSAmapi tIrthezAM, bimbAnAM janmanAzinAm // 48 // samAgate zubhe ghane, mahotsavavibhUSite / pratiSThApya mahAmatra-staduddhArastvayA kRtaH // 49 // medapATe mahAdeze, ye nA nirmalAzayAH / zauryavanto'tibhadrAzca, rAjazAsanatatparAH // 50 // parantu bhadrakatvAt te, kugurupAzapAzitAH / sadgurozca viyogena, dharmayogaviyojitAH // 51 // teSAM sarvAGginAM nAtha !, dharmabodhanahetave / anekavidvatsAdhUnAM, maNDalAlaGkRtaH prabhuH // 52 // pavitrIkRtya pAdAbhyAM, medapATasya medinIm / kevaladharmabuddhyaiva, gahanAM vikaTAmapi hitayA priyayA caivA-'mbhodagambhIrayA girA / zuddhadharmAvabhAsinyA, vyastadoSasamAjayA // 54 // tAn sarvAnapi saddharma, vItarAgaprakAzite / asthApayastvamAnanda-zraddhAnirmalamAnasAn zAsanasamrAD-vizeSaH / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marudeze mahArAja !, tvayA'neke janavajAH / dharma sthiratvamAnItA, mUrtimantavyatAnvite / 26o anyeSvapi ca dezeSu, vihArakramataH khalu / bodhitA bodhadAnena, tvayA mAMsAzino'pyati cho viduSo'pi prabhUtAMstvaM, dharmakarmaparAGmukhAn / yogyasadupadezena, dharmakarmasvayojayaH 18nA evaM satyasvarUpaM te, na jAnantyalpabuddhayaH / mAtaGgA iva zArdUla-vikramaM lezamAtrakam / jinezAjJAbahirbhUtA, sarvasaGghabahiSkRtAH / cANDAlA ivA'spRzyA, ye kecin mArgadUSakAH // 60 // te tu tvannAmamAtrasya, zrutyaiva jvarapIDitAH / kiM zrutvA garjanAM saiMhIM, zRgAlAH svAsthyamAsate ? // 61 // adRSTavyAnanA ye ca, devadravyAdinAzakAH / te sarve tvatpratApena, glAyanti pecakA iva // 2 // jinezAjJAM samulaGkaca, yogodvahanamantarA / . santi ye paNDitammanyAH, sUritvADambarAnvitAH // 3 // te varAkAstvadhovIryA, dhairyasattvavivarjitAH / nistejAMsi nijAsyAni, tvadagre'dhaH prakurvate // 4 // tathA'pyatra kimAzcaryaM, lokasiddhamidaM hi yat / pradIpte bhuvi mArtaNDe, khadyotA hatatejasaH // 65 // trikAlAbAdhitAmAjJAM, sarvajJasya jinezituH / samyak prapAlayannAtha, tvamevA'syadhunA bhuvi // 65 // ye zreSThikulasajAtA, dravyakoTIvibhUSitAH / te'pi tvAM nAtha ! nAtheti, bruvANAH paryupAsate // 66 // dezAdhIzvaramAnyA ye, dezasAmrAjyazAlinaH / / te'pi tvanmIlanAnandaM, vAJchanti tvarayA'nvaham // 7 // kalAkalApavijJA ye, sarvazAstravizAradAH / te sarve'pyAtmabhaktyA te, kiGkaratvamupAgatAH // 8 // // zrIsUristavazatakam // 7 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ medapATanarezo'pi, yattvAM stavItyaharnizam / tat tvatpuNyasya sAmrAjyaM, ke na jAnanti saddhiyaH // 6 // sahasrAMzuriva svAbhAM, candramAzcandrikA iva / kSaNamapyAtmanastvaM nu, na muJcasyapramattatAm // 7 // ta eva kRtino loke, ta evA'bhyudayAnvitAH / ta eva bhavakAntAro-laGghane santi paNDitAH // 1 // tava paJcavidhAcAra-vyavahAravratazAlinaH / nAtha ! ye pAdapadmasya, sevanAM kurvatetarAm // 72 // samastamuttamaM nAtha !, vartate tava sundaram / sadbuddhilezahIno'haM, tatra kiM varNanakSamaH rogrI tathA'pi bhaktirAgeNa, pUjyayostava pAdayoH / preritena stutaM kiJcid, bhikSuNA baalbuddhinaa| hajI dhanyaH saurASTradezaH sa, dhanyA madhupurI purI / yA tvayA janmanA nAtha, bandhurA pAvanIkRtA // 5 // lakSmIcandraH pitA dhanyaH, dharmakAryeSu kovidaH / yena tvaM bAlyato dharma-saMskAraiH saMskRto'nvaham // 6 // dhanyA mAtA ca dIpAlI, suzIlA ranakukSiNI / yA hi saubhAgyasAmrAjya-nidhiM putramajIjanat // 77 // dhanyastvaM nAtha ! nAthAnAM, tatkulAmbunidhau vidhuH / yastvaM vijJAtatattvo'bhUH, prApya sarvajJazAsanam // 78 // adhanyo'pyadhunA dhanyo, jAto'haM tvAM stuvan prabho / dhanyA eva hi nAtha ! tvAM, stuvanti vimlaashyaaH||79|| AjanmA'nyo na nAtho me, zrImantaM tvAM vinA yataH / ahaM saddarzanajJAna-cAritrasthairyamApitaH // 0 // cintAranaM na vAJchAmi, naiva ca cakravartitAm / naiva rAjyaM na cendratvaM, naivA'nyaccA'styatipriyam // 1 // kittvekA nAtha ! te pAdA-mbhojayoH sevanAunaghA / sadA'stvityabhilASo me, vardhate sutarAM sadA // 2 // zAsanasamrAD-vizeSaH Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavAdRzeSu nAtheSu, yataH prApteSu mAdRzAm / majjatAM bhavapAthodhau, kriyAjJAnapramAdinAm anantAnandapUrNasya, mokSasya kAraNaM param / jainendrazAsane samyak-zraddhAnaM jAyate bhRzam 84 tataH prapaJcaM vijJAya, saMsArasya sudustaram / mahAmohasya vistAraM, sarvavyasanakAraNam jJAtatattvA narA bhUtvA, zraddhAkSAlitacetasaH / jinAjJAM pAlayitvA ca, pAramparyeNa mokSagAH // 86 // sevA tiSThatu te nAtha !, darzanaM puNyakAraNam / keSAM sampattaye na syA-dIkSaNaM cASapakSiNaH // 7 // sadbhaktyA bhajatAjanaM, yUyaM bhavyAH kRtAdarAH / AcArya nemisUrIzaM, yadi bhAgyabharAlasAH 88 jJAnaprakAzasUryAyA-'jJAnadhvAntavinAzine / karuNAnAM nidhAnAya, namaH zrInemisUraye 86o vibudhaiH kRtasevAya, mahAmerupamAya ca / mAdhyasthyazAline tasmai, namaH zrInemisUraye // 0 // nirmalImasacittAya, rAgasantApahAriNe / vizvopakAradakSAya, namaH zrInemisUraye zaucasantoSapUrNAya, bhuvanAhlAdakAriNe / gAmbhIryeNa samudrAya, namaH zrInemisUraye rokaro trailokyavandanIyAya, bhogatRSNAvighAtine / mahAnandanivAsAya, namaH zrInemisUraye rUA kalpadrumAya kAmyAthai, stutyAya tattvavedibhiH / ramyAya zuddhayogena, vikhyAtAya sadA bhuvi jo janmavyasananAzAya, yamibhiH sevitAJjaye / syatsudhAtulavAcAya, zivAya zivadAyine varyArAdhanamAptAya, mAnAM mukuTAya ca / stutyapAdAbjayugmAya, namaH zrInemisUraye s6o rAmasUraya // zrIsUristavazatakam // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 stambhatIrthe mahAtIrthe, trambAvatyaparAbhidhe / zrIpArzvazaprasAdena, bhUrisaubhAgyapUraNe navarSyaGkanizAnAthai- rmite (1979) saMvatsare zubhe / mRgazIrSe site pakSe, samprApte dazamIdine rAjanagaramukhyebhyaH, purebhyo bhaktizAliSu / zreSThivargeSvanekeSu, mIliteSu samutsavam sAdhusAdhvyAdisaGghAte, prApte saGghe caturvidhe / mahAmahotsave jAte - anekadravyavyayena vai zAsanasamrAD // 97 // en mahAnizIthamukhyeSu, sUtreSUkta vidhAnataH / yogopadhAnamAlAyAH, paridhApanavAsare mAlAyAzca mahAmantraM, vidadhato mahaujasaH / pUrvayugapradhAnAnAM smRtiM kArayato vibhoH nemisUreH kramAmbhoja-zuddhabhaktyanubhAvataH / vAcakodayaziSyeNa, nandanAkhyena bhikSuNA vihitaM stavanaM zuddha-svAtmakalyANahetave / Ameru bodhilAbhArthaM, paThantu bhavyadehinaH sadguroH stavanaM kRtvA, nemisUrervibhormayA / samarjitaM supuNyaM yat, tena loko'stu bodhibhAk // 105 // - vizeSa: meen 500nI // 101 // so gogo zrItIrthaGkaramahAvIraprabhuzAsanoddharaNadhurINazuddhasamyaktvavibhUSita sakalajagaduddhartukAmitAdiparamaguNasamUhasamanvita zatruJjayaraivatAdimahAtIrthasaMrakSaNasamuddharaNapravaNa zrIbhagavatyAdisakalayogodvahanasUrimantrasamArAdhanapUrvakaprAptasUripada saMvignazAkhIyatapogacchAcAryabhaTTAraka // 104 // zrImadvijayanemisUribhagavaccaraNendIvaramilindAyamAna siddhAntavAcaspatinyAyavizAradAnuyogAcArya mahopAdhyAyodayavijayagaNiziSya-muninandanavijayaviracitaM 'sUristavazatakaM ' sampUrNam // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / zrIgurudevastavanam / / zrIvijayanemisUriziSyaH AcAryazrIvijayapadmasUriH (zArdUlavikrIDitavRttam ) arhadbhAskarakevalInduvirahe'sminbhArate vizvasat, tattvAviSkRtitatparaH pravizadAkUtaprakAzAnvitaH / uddadhe bhavikAn bhavAndhupatitAnsaddezanArajjuto, yastaM madgurunemisUrimamadaM vaMde mudA'harnizam prApyante'nupamotsavAH pratidinaM bhavyairyadAkhyAsmRteH, saccAritrapavitradehamasubhRdbhadraDUraM sarvadA / karmastambalavitrasAmyanilayaM prasthAnasaMsAdhakaM, taM zrImadgurunemisUrimanizaM dhyAyAmi sadbhAvataH // 1 // // 2 // yogakSemakaraM sadaiva vidhinA navyArthalabdhArthayoH, prAptitrANavidhau krameNa bhuvane dIpaM pradIpAnanam / paJcAcAraprapAlanaikanipuNaM zrImattapAgacchapa, nistandraM praguruM namAmi satataM zrInemisUrIzvaram // 3 // sattve yasya nirastavIryaprasAstIrthAnvayAstaskarAstatsatyaM khalu bhAskare samudite candrAditejaH kiyat / saubhAgyAdiguNAvaliM gaNayituM zakto na vAcaspatistaM ciMtAmaNijitvaraM praNidadhe zrInemisUrIzvaram // 4 // // zrIgurudevastavanam // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 yo nirmAnyapi mAnyakovidakulaiH sanmAnitAM prApito, yo'naGgAratikArako'pi vimalAnaGgArthasaMsAdhakaH / niHsaGgo'pyupakAradInakaruNAdyaiH sadguNaiH saGgavAn, taM kurve praNidhAnagocaramahaM zrInemisUrIzvaram kAle'smin gaNadhArigautama iva prauDhaprabhAvAJcito, bhUpAlebhyagaNairguNaika rasikai rijyo'pi namrazca yaH / AyopAyavicakSaNaH zramaNasaGgrApAyanispheTakastaM vande mamatAvitAnarahitaM zrInemisUrIzvaram vijJAtaH svaparArthazAstravisaro yenA''zu buddherbalAd, yaH paJcAtizayairyuto'tra jayati sthAnAGgapAThAnugaiH / cittaM sadguNanirguNe'pi samatAM yasyA'nvahaM saGgataM, nityaM so'pi tanotu maGgalatatiM zrInemisUrIzvaraH nyAyavyAkaraNAdibodhakalitA yasya prabhAvAd dhruvaM, samyagdRSTimahAvratAdisahitA dInAnukampAbhRtaH / saptakSetradhanavyayAdiniratA jAtA neke'GginastaM bhaktyA satataM mudA praNidadhe zrInemisUrIzvaram // 7 // prAk parvaNyapi yo babhUva sabalo naikAzane'pi vrate, saJjAto'khilazAstrayogakuzalo yasyA'nubhAvAdaham / siddhAntArtharahasyamapyavagataM bhaktyA mayA'ntaHsthayA, taM naumIpsitadAnakalpaviTapizrInemisUrIzvaram vaktuM zaktimatI na me'pi rasanA yasyopakArAvaliM dhyeyo yo mayi nirguNe'pi praguNo bhadronnatau sarvadA / AtmoddhAraka eka eva mama sopAdherbhavAmbhodhitastIrthoddhAraparAyaNo jayatu sa zrInemisUrIzvaraH zAsanasamrAD- vizeSaH // 5 // dA // 8 // un so Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GHALIB ( zleSollasitAni paJcacAmaravRttAni ) namAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinaM, samastasUricakra cakravartitA virAjinam / pradIpadIpamAlikAdhika prakAzazAlikAM, vidhAya vizvanAlikAM dadhAnamAtmasambhavam // 1 // zivAGganAGgajaM tathA'pyalaM zivAGgajanmani, samudrajAtarUpacAruvaibhavopazobhitam / tato nu sAdhuzaGkhagaM naraM ca cakrimuttamam, namAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinam // 2 // vizAlanemacandramolalATapaTTazAlinaM, subAlacandravajjagajjanapramodadAkRtim / alakSyalakSalakSaNopalakSitaM damakSamaM, namAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinam // 3 // atrA'STake neminAthaprabhoH nemisUrigurozca stutirvihitA - i zrIdevagurvaSTakam / " AcAryavijayalAvaNyasUriH -ityatastannAma devagurvaSTakamiti sArthakam // zrIdevagurvaSTakam / 13 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 payodanAdatarjikambukaNThapezaladhvanicamatkRtAkhilAGgarAjirAjigItagauravam / nijaujasA hi sajjanArdanAvalepalopinaM, namAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinam // 4 // sudarzanapradhAnapuruSottamaikabAndhavaM, prakalpya kalpanAkRtaM sukhaM nu bhogarAjijam / nidhAnamAdadhAnamAtmazarmaNAM yathAsthitaM, namAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinam // 5 // kSamAdharaM varaM suvRddhimADhyatAM gataM gataM, tato dadhAnamAtmasArvabhaumasampadAM padam / kSamAbhRduttamAGgacumbitAGghripadmareNukaM, namAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinam // 6 // vibhAvya nAmagau namo ca vargaprAntagAvapi, yutau guNena ca zriyA ca cakrimAdibhAgagau / tato'maradrukAmadhenukAmaralato'dhikaM, namAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinam // 7 // padatrayapracAragAJca gAM mukhAGgaNaM gatAM, tathA'pyazeSadezakAlalInabhAvagAminIm / sudhApravAhavAhinIM vahAnamijyatAbhRtaM, namAmi nemitIrthapaM sadA suzIlazAlinam // 8 // (zArdUlavikrIDitavRttam) devazleSaguruGgamaSTakamidaM gItaM zamAlipradaM, dakSA'bhyarthanayA praNunnamanasA bhaktyekalInAtmanA lAvaNyena pravarttakena racitaM paJcAdimaizcAmaraiH, zrotRRNAM paThatAM nRNAM ca zivadaM stAt puSpadantAvadhi // 9 // zAsanasamrAD-vizeSa: Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guptakriyApadamAcAryASTakam / / zrIvijayanemisUriziSyaH pravartakazrIyazovijayaH guptendriyaM sakalazAstramahAbdhimanthabuddhiprabhAvasamavAptapavitrabodham / guptakriyApadamayena ca muktakena, zlokASTakena mahayAmi sumena nemim // 1 // zrIvIranAthavaravAkyarasAnusArin !, mithyAprapaJcaracanArahitapracAra ! / durbodhalokavarabodhakarapratApa ! cAritrapAtra ! satataM zaraNaM cate tvAm // 2 // zrIdehakAntikalanAvidhureva sAkSAd, drAkSAbhavAkyarasakaprathitaprabhAva ! / zrImannayAvalividApratimAkUte ! tvam, bhadraGkara ! pratidinaM zamazAntavRtte ! // 3 // yatpAdapaGkajamatho vibudhAzrayassyAt, pApaughazAntikaraNaM haraNaM mdsy| puNyaprabhAvaparibodhitabhillavRnda, tannemisUrivaramAptavaraM praNavyam kasyeha duHkhabharanAzakarA yadIyavANI na ca zrutisukhA vibudhAgragAnAm / saukhyAlayaM vibudhajAtavivanditaM taM, zreyonidhiM samayavedakamAptasUrim yaddhyAnabhAjassatataM manuSyA, yasyopadezAcchivarAjamArgam / prApanti saukhyAlayamAptadIptaM, sUriM tu taM saukhya mahenam do guptakriyApadamAcAryASTakam // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka-2 zloka-3 zloka-4 zloka- 5 zloka-6 zloka-7 zloka-8 zrInemisUrIzvararAjamukhya ! puNyaugharAjA'tha dine dine me / bhUmaNDale'vadya vimukta deha ! zrIvIrabhaktAMhasameva pUjya ! 16 neme ! budhasyA''ptabhavAbdhipota ! pApAni duHkhaikanibandhanAni / kalyANavallIsuvitAnanAbda ! zazvadyazovRddhivitAnaka ! tvam n // 8 // bhvAdyubhayapadinazcategU yAcana ityasya asmadarthaikavacane "cate" iti rUpam / bhvAdigaNapaThitaparasmaipadinaH ava-rakSaNagatikAntiprItitRptyavagamanapravezazravaNasvAmyarthayAcanakriyecchAdIptyavAptyAliGganAhiMsAdahanabhAsavRddhiSu ityasya paJcamIvibhaktyA: hau pratyaye pare " ava" iti rUpam / athavA bhvAdigaNapaThitatvena DukaMga karaNe ityasya paJcamyAM hau pratyaye pare "kara" ityapi rUpamatra guptakriyApadatayA bodhyam / bhvAdigaNapaThitobhayapadinaH zrig-sevAyAmityasyA''DyUrvakasya paJcamIvibhaktyAM hipratyaye pare "Azraya" iti rUpam / zrImaddhemacandrAcAryoktasya prathamAdhyAyasya tRtIyapAdapaThitena "adIrghAdvirAmaikavyaJjane" ityanena asaMyuktavyaJjane yakAre pare dvitvaM veditavyamatra / bhvAdigaNapaThitaparasmaipadinaH iM duM duM zuM khuM gatau ityasya paJcamIvibhaktyA hau pratyaye pare sampUrvakasya 'samaya' iti rUpamatra guptakriyApadatayA veditavyam / bhvAdigaNapaThitaparasmaipadinaH arhamaha - pUjAyAm ityasya paJcamyAM hau pare maha iti rUpam / "patIndraH svAminAthAryaH prabhurbharttezvaro vibhuH Iziteno nAyakazca" ityabhidhAnacintAmaNipaThitaH svAmivAcakaH inazabdo bodhyaH / zAsanasamrAD-vizeSa: divAdigaNapaThitaparasmaipadinaH doM choMc chedane ityasya dhAtoravapUrvakasya paJcamyA vibhaktyA hau pratyaye pare 'avadya' iti rUpamatra veditavyam / divAdigaNapaThitaparasmaipadinaH Sac antakarmaNi ityasya dhAtoH paJcamyA vibhaktyA hau pratyaye pare otaH zye iti aukAralope kRte 'sya' iti rUpamatra / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CB daNDakavRttena gurustutiH vijayane misUriziSyaH paM. zrIpratApavijayaH tribhuvanajanamAnasAmbhojalIlAvidhau haMsakalpaM samUlavyapAstAkhiladveSivargaM kSamAgAramAnandapIyUSayUSodadhiM vizvavikhyAtakIrtiM hatAzeSadoSaM pramAdArNavAloDanasvarNadhAtrIbhRdaMhridvayaM zAntamudrAGkitaM ramyakAyaM gatApAyamaudAryasaubhAgyasampattigehaM kRpAmbhonidhiM jJAnasindhuM praNamrAkhilaccheka lokotkaraM sadguNAmbhonidhiM nyaGkRtAnaGgatuGgoddhatairAvaNAtyantazaktiM tapasyA-niruddhA'sthirAkSaprabandhaM nayAmbhonidhim / caraNakaraNadhAriNaM chinnadurmohajAlaM kaSAyojjhitaM vAdicUDAmaNiM nirmamaM pApavandhyaM sadAcArayuktaM vikAravyapetaM sudharmottamakSmAruhollAsanaikAmbuvAhaM sthirasvAntamAptAbhivandyaM munIndraM hi siddhAntapAthodhipAraGgamaM zAradAmbhodhijAsyaM sadAsevyapAdaM prabodhapradaM prauDhatejasvinaM satprabhAvAkaraM bhavyacetazcako raiNacihnAyamAnaM nizAnAthazAntaM gataprANivairaM nirIhaM vaconIranirdhUtaniH zeSabhavyoccalAntarmalam / paramahimamandiraM zuddhacAritrayuktaM kalAnAM gRhaM sarvasampatkaraM vizvabandhuM niraGkaM gatAkaM vimAnaM zubhadhyAnayuktaM vilInAkhilArAtisandohamanyUnapuNyaM sadA dezanAraJjitAnekalokaM kukarmAdrinirbhedadambholikalpaM pavitrAzayaM vizvajADyApahAraM zubhaikAspadaM brahmacaryottamAlaGkRtibhrAjitaM sarvavidyApravINam / gatopAdhivRndaM jitAntaH sapatnaM sarojAkSayugmaM mahodhAma santoSabhAjaM jagaccintitArthA'nimeSadrumam / rasapazupatinetrasaMkhyAmiteddhairguNairbhUSitAGgaM vipatyaughavidhvaMsakaM paJcadhAcArasampAlakaM zuddhazIlaM mRSAvAdazUnyaM kuvAdyutkaTebhotkaradhvaMsane paJcavaktraM satAM kAritazrIjinendrokta saddharmapIyUSapAnaM hatAneka sandehajAlaM zubhaprANinAM SaNmatAbhijJamaMhoharaM dhairyagAmbhIryayuktaM kRtiprAJcitaM sarvavAcaMyamezaM pratApAnvitaM dIptimantaM payonAthagambhIravAcaM mudA naumi nirgranthacUDAmaNiM nemisUrIzvaram sarvadA // 1 // daNDakavRttena gurustuti: 17 www.jalnemon.org Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvijayanemisUrIzvaramahArAjAnAM paradarzanAtmavicArakhaNDanapurassarasvadarzanAtmavicAramaNDanAtmaka: svAdhyAyaH / -AcAryazrIvijayadhurandharasUriH // 1 // // 2 // // 3 // // 4 // (gIyate prAbhAtika-rAgeNa) jayati jinazAsane sUrisamrAD guru-rnemisUriH sakalatattvasindhuH / zrutanidhiH sevadhiH sadguNAnAmayaM, karuNarasajaladhisamasattvabandhuH Atmano'bhAvasiddhyai mudhA nAstika, yatyate sarvayana nityam / yuktiyuktaM yatastatra pratibandhakaM, bhavati yadvaracanaracanaM nu satyam citsvarUpaM kSaNasthAyinaM saugataH, sarvadA cetanaM vaktyagauNam / kintu yadvacanahatazeSazaktiH sado-madhyamadhyAsito bhajati maunam yatprabhAbhUtibhirbhItabhItaizcida-dvaitavAdairaraNyaM prayAtam / mAyayA saMyutaM brahma tatrApi taiH, svIkRtaM 'ghaTTakuTyAM prabhAtam dehino vyApakatvaM videhAtmano, rahitatAM saMvidAdervadanti / kaNabhujo gautamA yatsamIpe paraM, gotamIbhUya mUkA bhavanti jJapayituM cetanaM sakalakaraNairaka-rimiha kApilAH saMyatante / yena saMzikSitAH kartumAlocanA, mUrdhni nityaM tridaNDaM vahante zAzvataM nazvaraM janyamapi sambhave-dAtmatattvaM hyanekAntavAde / nA'nyathA bandhamokSavyavasthA bhavet, sthApitaM yena vidvadvivAde darzanodayakaro nandano dhImatAM, sarvathA bAlyato brahmacArI / vizvavijJAnavit padmapAda: pramo-dAmRtApUrNa-lAvaNyadhArI itthaM mayA zrIvijayAdinemiH, sUri: stutastarkavicAragarbham / zrItIrtharakSoddharaNAdikArye, dhurandharaH stAtsukhadAyako me ko do // 7 // usll 0 / zAsanasamrAD-vizeSaH Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa zreyase stAd zurunemisUriH muniratnakIrtivijayaH yasya prasAdAt sakalApi sampat, sampadyate siddhyati cADapyabhISTam / kalau hi sAkSAt suravRkSatulyaH, sa zreyase stAd gurunemisUriH // 1 // nAmA'pi matrAyata eva yasya, vipatkSayAyA'tha ca cittazuddhyai / sadbrahmatejomayamUrtimAn yaH, sa zreyase stAd gurunemisUri: ro yasyA''ziSA mandadhiyo'pi kAmaM, vidvatsu mAnyAH sudhiyo bhavanti / jJAnaprakAzaM vidadhad munInduH, sa zreyase stAd gurunemisUriH // 3 // yadRSTipAtoDapyabhayAya teSAM, ye nIyamAnAH pazavo vadhAya / ananyakAruNyaparItacetAH, sa zreyase stAd gurunemisUriH jo prANAn paNIkRtya ya uddadhAra, tIrthAni kaSTAni viSA cA'pi / bodhiM vyadhattA'titamAM vizuddhAM, sa zreyase stAd gurunemisUriH // 5 // rahasyapUrNAmapi luptaprAyAM, prANapratiSThAdiparamparAM ca / visphUrtasattvo [dajIvayad yaH, sa zreyase stAd gurunemisUriH / // 6 // samprekSya yasya pratibhAmananyAM, bhavanti mugdhAH sudhiyaH same'pi / yugapradhAnAbhapratApazAlI, sa zreyase stAd gurunemisUriH cho dhairya dharitryA dharaNIdharasya, sthairyaM samudrasya ca gambhIratvam / kAlasya tATasthyamatho taTinyA, nirbandhatA vyomamaNeH pratApaH sattvaM mRgendrasya vidhozca kAnti-nirlepatA padmadalasya cA'pi / niHsaGgatA gandhavahasya yasmin, sa zreyase stAd gurunemisUriH // // yugmam // sa zreyase stAd gurunemisUriH | 19 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamAT-stavanam muniratnakIrtivijayaH pUjaya pUjaya re ! nemisUrigurucaraNam, bhavijana ! pUjaya re ! jinazAsanadhurdharaNam ! duHkhaduritaharanAmasmaraNaM bhavijanahitakarazaraNam / zIlasugandhitapAvanacaraNaM pApatApasaMharaNam....pUjaya0 // 2 // vihitakusumazaranijakiraNaM, nirmalamantaHkaraNam / yatsAnnidhyaM bhavabhayaharaNaM, darzanamapi zaGkaraNam... pUjaya0 vacanaM yasya hi saMzayaharaNaM, hRdayaM karuNAjharaNam / anupamadhairyayutAntaHkaraNaM, kUtagiridAharaNam.... pUjaya0 vihitAnekasutIrthoddharaNaM, yogakSemakaraNam / zAsanasevaikavratadharaNa-mAsAditabudhamaraNam...pUjaya0 // 3 // jI smAritapUrvapuruSasaccaraNaM, gurujanahRdayAbharaNam / prAptacaturvidhasaGghAdaraNaM, jinazAsanajayakaraNam....pUjaya0 // 5 // 20 zAsanasamrAD-vizeSaH Jati ducation international Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInemisUrin ! jayatA munIndra ! munidharmakIrtivijayaH kSAntyAdiniHzeSaguNapradhArin ! doSAdinAze bahuyalakArin ! / gacchAdhipa ! zrIjinazAsane'ho ! zrInemisUrin ! jayatAd munIndra ! // 1 // ro tapogaNe vyomni zubhare hi divAkara ! prottamasUrimukhya ! / vibhinnatIrthoddharaNaikaniSTha ! zrInemisUrin ! jayatAd munIndra ! gRhItavANIzubhamaGgalAzI-vidvajjanazreNiSu mukhyarupa ! / chinnAnyatIrthezamataprabhutva ! zrInemisUrin ! jayatAd munIndra ! ! // 3 // zrIhemahIrAdigurorhi tulya ! prabhAvaka ! zrIjinazAsanasya / samastajIvAbhayasampradAyin ! zrInemisUrin ! jayatAd munIndra ! // 4 // brahmavatAcArarateSu varya ! dAnteSu cA''rAdhanatatpareSu / sakliSTakarmAvalinAzarakta ! zrInemisUrin ! jayatAd munIndra ! // 5 // samagrasAdigaNe'zubhasya pravartamAnasya vidUrakArin ! susaukhyasaMsthApaka ! sadguNeza ! zrInemisUrin ! jayatAd munIndra ! // 6 // mRgendrasAdhAraNasattvadhArin ! sadbhUtavIraprabhutattvalApin ! vizuddhacAritraguNAnurAgin ! zrInemisUrin ! jayatAd munIndra ! // 7 // asyAM zatAbdyAM praNutirmayaiSA kRtA mudA sUripadasya bhaktyA / spRhA'sti saddharmarato bhaveyaM sadA''ziSA sadgurunemisUre: To zrInemisUrin ! jayatAd munIndra ! airaveena Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhurASTakam munidharmakIrtivijayaH vadanaM madhuraM vacanaM madhuraM hasanaM madhuraM gamanaM madhuram / nayanaM madhuraM zravaNaM madhuraM vibhunemigurornikhilaM madhuram // 1 // zaktirmadhurA bhaktimadhurA yuktimadhurA muktirmadhurA / sRSTirmadhurA dRSTirmadhurA vibhunemigurornikhilaM madhuram // 2 // 22 / zAsanasamrAD-vizeSaH Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSAntirmadhurA zAntirmadhurA dIptimadhurA tRptimadhurA / prItirmadhurA kIrtimadhurA vibhunemiguronikhilaM madhuram // 3 // AjJA madhurA prajJA madhurA dIkSA madhurA zikSA madhurA / AsthA madhurA niSThA madhurA vibhunemiguronikhilaM madhuram // 4 // kaNaM madhuraM caraNaM madhuraM bhajanaM madhuraM yajanaM madhuram / kavanaM madhuraM mananaM madhuraM vibhunemiguronikhilaM madhuram // 5 // sattvaM madhuraM tattvaM madhuraM sma NaM madhuraM zaraNaM madhuram / ojo madhuraM tejo madhuraM ____ vibhunemigurornikhilaM madhuram // 6 // rItirmadhurA nItimadhurA rAgo madhura: tyAgo madhuraH / dhairyaM madhuraM zauryaM madhuram vibhunemiguronikhilaM madhuram // 7 // jananI madhurA janibhUrmadhurA janako madhuro vaMzo madhuraH jananaM madhuraM maraNaM madhuram vibhunemigurornikhilaM madhuram // 8 // madhurASTakam 23 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrAjAM paramagurUNAM pUjyAcArya zrIvijayanemisUrIzvarANAM sUripadArohaNazatAbdyAM samarcanA guru guNasaGkIrtanam gUrjarabhASayA guruguNakIrtanaracayitA : saMskRtabhASayA samapadyamanuvAdakaH AcAryazrIvijayazIlacandrasUriH munikalyANakIrtivijayaH bhUmikA jaineSu tIrthakarANAM pUjAH paJcopacArA'STopacArA, saptadazopacAraikaviMzatyupacArA yAvadaSTottarazatopacArA'pi bhavanti / evaM gurUNAmapyaSTaprakArAdyAH pUjA: bhavanti / tAsu pUjAsu gIyamAno gItisamUho'pyabhedopacArAt pUjA eva kathyate / kiJcaitAsu gItiSUpayujyamAnA gAnapaddhati: (rAgaH) prAcInA gUrjaradezIyA mahArASTradezIyA marudezIyA vA bhavati / kvacit zAstrIyarAgA api prayujyante / atha ca mama pUjyaguruvaryairAcArya zrIvijayazIlacandrasUribhi: prAyo varSacatuSTayAt prAk cennaInagare varSAvAsakAle paramagurUNAM zAsanasamrAjAM pUjyAcArya zrIvijayanemisUrIzvarANAM bhaktyarthaM guruguNakIrtana - nAmnA'STaprakArA pUjA gUrjarabhASayA viracitA''sIt / mudraNaM prAptaiSA pUjA gurubhakteSu bahu pracAraM prasAraM ca prAptA / itazcaitad varSaM zAsanasamrAjAM sUripadArohaNazatAbdhA varSamiti mayA'pi gurubhaktinimittaM kiJcit kartavyamiti vicArya pUjAyA asyA eva saMskRtabhASayA samapadyamanuvAdaH kartavyaH - iti manasikRtya pravRttaM, paramagurUNAM guruvaryANAM cA'nugraheNa sAphalyamapi prAptam / atrA'nuvAde gItiSu sarvatra gUrjarabhASIya - pUjAsthA gAnapaddhataya evA''zritAH santi / dodhakavRttAnAM ca sthAne'nuSTubvRttaM (kAvyaM) samAzritamasti / kvacicca saGkSepo'pi kRto'sti / api caitad gUrjaraM guruguNakIrtanaM saMskRtabhASayA'nUditamastIti tasyA'bhidhAnaM guruguNasaGkIrtanam iti kRtamasti / ( anuvAdakaH ) 24 zAsanasamrAD - vizeSa: Jain Exuearch Internationa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruguNasaGkIrtanam prathamA jalapUjA zrIzaDDezvarapArzvezaM namAmi sukhadaM sadA / yannAmasmRtimAtreNopazAmyed vighnapAvakaH // 1 // namasyAmi budhArAdhyAM pAvanAM zrutadevatAm / yatprasAdena mUo'pi mukharatvamavApnuyAt // 2 // vAtsalyavAridhiM saumyaM guruM vande tridhA mudA / yatkRpAlezamAlie jaDaH satsphUrtimAn bhavet // 3 // jainazAsanasAmrAjye vikramAd viMzake zate / AvirbhUto navo rAjA nemisUrirgaNAdhipaH // 4 // tapAgacchAdhipatyaM yo'dhArayat saGghanetRtAm / bhavabhIrorgurostasya pAdapadme praNaumyaham // 5 // aprameyAn guNAMstasya gAtumicchAmi bhaktitaH / labdho'dyA'vasaro vo hyagaNyapuNyarAzitaH // 6 // yathA bhAvajinendrasya navAGgayAM na hi pUjanam / bhAvAcAryasya sugurostathA naivA'GgapUjanam // 7 // vastrapAtrAdibhirnUnaM bhAvasadgurupUjanam / sthApanAgurupUjA tu prakArairaSTabhiH kila // 8 // jala-candana-puSpaizca dhUpa-dIpAkSatAzanaiH / phalaizcetyaSTadhA pUjA racyate sthApanAguroH // 9 // eSA naimittikI pUjA vidheyA naiva pratyaham / vAsa-dhUpa-pradIpaizca gurumUrtiM samarcayet // 10 // gurumUrtI tataH kRtvA suguroH sthApanaM mudA / aSTadhApUjanavyAjAt guNalezaM stavImyaham // 11 // guruguNasaGkIrtanam / 25 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItiH (rAgaH bhairavaH) staumi nemisUrimahArAjam, vIrajinezvarazAsananabhasi navyoditadinarAjam..... nirmalasaMyami-paJcamagaNadharasantAne saJjAtaH / jagaccandrasUriryannAmnA tapagaccho vikhyAtaH // 1 // staumi.... tadIyAnvaye hIravijayaguru-deva-siMhasUrIzAH / tapaHpUtakAyA vrataniSThA nirmalabodhayatIzAH // 2 // staumi.... javiMzazatake tatpaTTe buddhi-vRddhivijayAkhyau / DhuNDhakamatamatha hitvA jAtau dRDhasaMvignamatI yau // 3 // staumi.... tasya paTTapUrvAcalazikhare raviriva jagadudyotaH / vijayanemisUririha jAtaH sakalazubhAnAM srotaH // 4 // staumi.... saurASTre madhupuravaranagare varSAdyadine prAtaH / nidhi-locana-nidhi-candra(1929)vatsare jAto mahasAM vrAtaH // 5 // staumi.... dIvAlI tajjananI khyAtA, lakSmIcandra iti tAtaH / vinayavAMzca kuzalastattanayo nemacandra AkhyAtaH // 6 // staumi.... bANa-veda-nidhi-vidhumita(1945)saMvati jyeSThazuklasaptamyAm / / vRddhivijayagurupArzve dIkSAM prAptavAn sa bahu ramyAm // 7 // staumi.... nemivijaya ityabhidhAM prApya jJAna-tapo-vratalInaH / kha-rasa-nanda-zazadharamita(1960)varSe gaNi-paNDitapadapInaH // 8 // staumi.... veda-rasAmbara-vidhumita(1960)varSe bhAvanagarapuri jAtaH / sUrINAM prathamo'smin zatake vihitayogasaGghAtaH // // staumi.... sakalamatikrAntaM tasyA''yu: zAsanasaGgrahitArtham / jJAnArjana-pAThana-navasarjana-tIrthoddhati-rakSArtham // 10 // staumi.... 26 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 11 // staumi.... // 12 // staumi.... jinazAsanasamrAD gacchezaH sUricakracakrI ca / gItArtho'tha jagadgururAjaH zuddhabrahmavatI ca tasya guNAnAM gAnaM kartuM, nanu me nA''ste zaktiH / tadapi prasabhaM tadviSaye mAM nudati hRdisthA bhaktiH / vivekahIno guNarahito'haM durbodho'jazcA'tha / tvadguNagAnAt syAM hi suvRtta ityAzAse nAtha ! nirmalajalakalazaM parigRhya pUjed yo guruvaryam / / prApsyati so'tha sakalakalyANaM zuddhazIla iha varyam // 13 // staumi.... // 14 // staumi.... dvitIyA candanapUjA dahatyAtmaguNAn sarvAn bhavadAvAnalo drutam / zamayatyacirAt taM ca jainadIkSA samAdRtA // 1 // dInatAyAH samastAyAH kSayaH syAt satvaraM yayA / guNAlInAM sujananI dIkSA sA''rAdhyatAM budhaiH // 2 // mumukSA yadi citte syAt sadguroH syAcca sannidhiH / vairAgyaM cApi zuddhaM cet dIkSA'moghA bhaved dhruvam // 3 // varNyate patra saddIkSA nemisUrIzasadaguroH / saMyamArAdhanaM zuddhaM sphAraM jJAnArjanaM tathA // 4 // sevanAt pUjanAd dhyAnAt sadguroH pAdapadmayoH / zAmyanti pApasantApAzcAndanaM tena pUjanam // 5 // guruguNasaGkIrtanam | 27 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItiH (rAgaH hAlo hAlo hAlo hAlo mArA nandane re....) dIkSAmaGgIkRtavantaM praNamantu sajjanA re.... phalitaH puNyasamUho nemacandravihito dhruvaM re jAto bAlye vayasi dRDhataravirAgabhAk hitvA zikSaNa-vANija-kuTumbakAni sagauravaM re dhArmika-saMskRtazikSArthaM kRtabuddhiAk..... dIkSA0 // 1 // kAvyam bhAvanagarapuryAM hi pitroranujJayA gataH / vRddhicandraguroH pArzve jJAnArjanasuhetutaH // 2 // __ gItiH sugururvRddhicandra iha saMvigno nanu saMyamI re suvihitamArgadezako hitakArI zamirAT tatpadasevanatazca jJAnAbhyAsapurogamI re evaM vairAgye'pi praSTho'bhUd vibhrATa.... dIkSA0 // 3 // kAvyam duHkhapUrNo'sti saMsArastasyA'sAra: prabhAsate / pravrajyAM ca vinA tasya kAlo'pi viSamAyate // 4 // gItiH dIkSAgrahaNArthaM na hi pitroranumatirApyate re guravo'numatimRte na hi datte tAM sAkSAt tena ca nizcayamatha kRtvA gRhavAsastyajyate re vairAgyaM hi vijayate prAkRtapuNyavazAt // 5 // dIkSA.... kAvyam gRhaM tyaktvA munerveSaM dhRtvA svayaM samAgatam / saMvIkSya guruNA dattA dIkSA tasmai virAgiNe // 6 // 28 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItiH guruNA nemivijaya ityabhidhA dattA sAdaraM re jananI-tAta-kuTumbAn so'pyanukUlitavAn tairapyAzIrdattA "bhavamUlaM jahi satvaraM" re eSa ca zAstrAbhyAse lIno'bhUnmatimAn // 7 // dIkSA.... kAvyam zAbde nyAye svasiddhAnte pArago'bhUt sa lIlayA / anyAMzcA'dhyApayAmAsa garviSThAnAM ca garvahA // 8 // gItiH svagurorvaiyAvRttye sAvadhAnamatiko hyayaM re tyAga-virAga-tapassu ca sutarAmudyamavAn anizaM saMyamazuddhArAdhananirataH sa svayaM re tena ca gurvAzIMSi nitarAmadhigatavAn // 9 // dIkSA.... kAvyam guroH svargamanordhvaM ca so'bhUd jJAnArjane rataH / zAstrapUtaiH pravacanaiH sarvatrA'bhUcca vizrutaH // 10 // gItiH nijajIvanamapi zAstrairniyamayati ca khalu so'nizaM re naikagranthapraNetA nirmalaprajJAvAn jinazAsanagaganAgratale sajjJAnavirociSaM re sarvAnugrahakAmanayA sa nu dIpitavAn // 11 // dIkSA.... kAvyam sarveSAmAgamAnAM te yogavidhipurassaram / svAdhyAyaM muniSu zuddhaM yuge'trA'vartayan varam // 12 // guruguNasaGkIrtanam / 29 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItiH zrIharibhadramunIzairyazovijayavAcakavarai re hemAcAryaizvA'pi racitagranthAnAm paThanAdhyApanamudraNakarmANi nanu gururai re aidamprAthamyena kRtAni hitAya satAm // 13 // dIkSA.... ___kAvyam evaM jJAnapravRddhyarthaM sarvAtmanA prayalavAn / viduSAmAzrayasthAnaM jagatyapi prasiddhimAn // 14 // gItiH kanyAzAlA stambhanapuranagare nanu sthApitA re dhArmika-saMskRtazAlAH bahuzaH sthApitavAn jJAnArAdhanazIlagururnu sakalahitavAJchitA re tasya jJAnenA'bhUt so'pi hi zaMvAn // 15 // dIkSA.... 30 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyA puSpapUjA SaNNAM jIvanikAyAnAM, pAlakastAtasannibhaH / yatanAvAn dayAluzca, munirbhavati sarvadA // 1 // sarvadA samatAyuktaH, sthUlasUkSmazarIriSu / jinoktarItyA bhAvena, dravyeNA'pi dayAyutaH // 2 // dayAkAryANi yAnIha kRtAni nemisUribhiH / tenopamAmahaM tebhyo 'laghu-hIra' iti dade // 3 // AmodapUrNapuSpaizca bharitaM satkaraNDakam / Dhauke bhavatkRpAmodaprasArArthaM guruttamAH ! // 4 // gItiH (rAga: vaiSNavajana to tene re kahIe..../ vIrajiNaMda jagata upakArI) vande'haM sadgurubhagavantaM bhAvadayodanvantaM re mano-vacaH-kAyaiH zamavantaM svAtmaguNairvilasantaM re // 1 // vande'haM.... duHkhitamIkSitvA saddayayA nayanayugaM nanu galati re janamatha vA pazujanamathavA'pi nUnameSa uddharati re // 2 // vande'haM.... vadhyapazUnAmupari yadA hi gurudRkpAto bhavati re gurukaruNAto'vazyaM teSAM saMrakSaNamatha bhavati re // 3 // vande'haM.... gurubhirbahuSu pradezeSvevaM jIvarakSaNaM kRtamiha re jIvadayAsaMsthAnAmRNamatha preraNayA dUritamiha re // 4 // vande'haM.... abdhitaTIyeSu grAmeSu saurASTre viharagI re jcAlitAni hyanale jAlAni dAzAn prabodhayanI re // 5 // vande'haM.... rAjAdInupadizya hi guravo jIvadayAM kalayanto re vyasanamuktimatha saurASTrANAM rAjabhiranuracayanto re // 6 // vande'haM.... guruguNasaGkIrtanam / 31 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 7 // vande'haM.... // 8 // vande'haM.... gurusAnnidhyaM yatra bhavennanu tatra na hiMsAcaraNaM re gurUpadezAjjIvadayArthaM bhavati ca dhanasaGgrahaNaM re netra-siddhi-nidhi-gaganAbde(1982) kila gUrjaradeze jAtA re ativRSTistatkAraNatazca ghorA''pat sajAtA re / anukampAjalanidhigururAjo janatArthaM dhanacayanaM re bhojanagRhamapi dharmijanArthaM kAritavantaH zrayaNaM re dayAnukampAkAryANyevamagaNyAni vihitAni re kuNAzIlapramagururAjaiH kathamahamiha gAyAni ? re / // 9 // vande'haM.... // 10 // vande'haM... 32 / zAsanasamrAD-vizeSaH Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthI puSpapUjA jinAH hi prApya kaivalyaM tIrthaM pravartayantyaram / vinA tIrthaM ca tIrthazAH sambhavantyeva no kila // 1 // caturvidho'sti saGgho yaH prathamo vA gaNAdhipaH / tIrthamityucyate tacca namanti jinapA aho ! // 2 // bhAvatIrthaM samAzritya dravyatIrthaM samulaset / bhAvotpAdAd dravyamapi tIrthaM sthAvaramRddhimat // 4 // __ jinA gaNadharAzcApi munayo'nye'pi sAdhakAH / yatra mokSaM labhante hi tatra tIrthaM viracyate // 5 // evaM jAtAni tIrthAni kAraNairvividhairiha / parantu kAlagrastatvAt jIrNAni kAnicit khalu // 6 // teSAmuddharaNaM kartuM rakSaNaM vardhanaM tathA / asmin yuge prayatitaM pUjyaiH zrInemisUribhiH // 7 // tapAgacchAdhipatayo nemisUriguruttamAH / tIrtharakSApravRttau hi saGghAdhArAH sadA'bhavan // 8 // tIrthoddhartRgurUNAM nu prasared bhuvane yazaH / tadarthaM dhUpapUjAM hi karomi gurusammukham // 9 // gItiH (rAgaH tIrathanI AzAtanA navi kariye) tIrthArAdhane sajjanAH prasajantu, prasajantu re'nuSajantu, bhavajalanidhimAzu tarantu, viyatAM sukhadAma..... naikAni tIrthAni nu jIrNAni, lokairvismRtaprAyANi, guruNA hyanubhUya duHkhAni, uddhRtAni mudA..... kadambagiritIrthoddhatiratha vihitA, pratyUhasamUhaM jitvA, grAmINAn vizrambhayitvA, jAtA jaya-vAk..... guruguNasaGkIrtanam Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4... naSTacaraM zrIzerIsAbhidhatIrthaM, gurubhiryatitaM hi tadarthaM, devasAhyAt tannavIbhUtaM, sthAnaM yazasAm.... marudharadeze kAparaDAtIrthamasti, iha bhillasamUho vasati, bahuzo'pakriyAH vidadhAti, jinacaitye hahA ! ...... bhairavapurataH prANibaliM sa hi dharati, madirAmapi bahu Dhaukayati, tIrthaM ca sadA''zAtayati, na hi trAtA ko'pi..... sUrivarA nanu tIrthamidaM rakSanti, bhairavamUrti visRjanti, bahukaSTaina hi trasyanti, dRDhasattvagRham..... jAvAlanagare hiMsAcAraM ruddhvA, ambikAlayamatha rakSitvA, nRpasAhyaM caiva gRhItvA, racitaM jinasadma..... rANakapura-stambhatIrtha-mAtaratIrthaM, vAmaja-tAladhvajatIrthaM, madhumatI-valabhIpuratIrthaM, gurubhiruddhRtam..... tAraGgA-giranAra-zatruJjayeSu, sammetazikharamukhyeSu anyeSvapi jinatIrtheSu, bhayamAsIt prAk.... AkramakA bahavaH sadA'pyAyAnti, itare'pi mudhA pIDayanti, guravo nijabuddhyA tathA'pi, rakSanti mudA..... evaM sAdhAratayA gururAjaiH, pratyUhatamodinarAjaiH, tIrthAvanamiha kRtvA yaH, prAptaM yazodhAma..... zAsana-tIrthasurAgato patizuddhA bodhi-zIlaguNAdyairvRddhA, bhavabhaya-saMyamaruciRddhA sampad gurUNAm .... 34 zAsanasamrAD-vizeSaH Jain Educatioriternational Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamI dIpakapUjA yugapradhAnA bahavaH saJjAtA vIrazAsane / varyAH zAsanadhuryAzca zAsanogAsane ratAH // 1 // sarveSAM sUrINAM teSAM bhAso yaddarzanAd bhavet / nemisUri: sa jayatu yugapradhAnasannibhaH // 2 // hemacandra-hIrasUryoH hema-hIrayugau yathA / vRtto nemiyugo nemi-sUripasya varastathA // 3 // ayaM nijaH paro veti-hitvA saGghahitecchayA / gurubhirvyayitaM sarvaM, kSaNazo nijajIvanam // 4 // etasmAt kAraNAt prApte guruNA birude vare / jinazAsanasamrAT ca tapAgacchapatistathA // 5 // samujjvalati dIpo hi jainazAsanamandire / nemisUrIzasadRzastenA'stu dIpapUjanam // 6 // zAsanodyotanaM zreSThaM guruNA yat pravartitam / nirmalaM dIpajyotidhUtvA tad darzayAmyaham // 7 // gItiH (rAgaH teje taraNIthI vaDo re....) zAsanabhAsanadIpakA re paramaprabhAvakarAH jinazAsanazucisevane re trikaraNayogaparA re guravo siMhasamAnAH sattvato re vyAptA dRDhasamyaktvato re saMvignAH pravarAH ...1... manasA vAcA karmaNA re brahmavrataniSThAH bAlyAdevA''jIvanaM re zuddhacaritapraSThAH re guravo... etacchIlaprabhAvato re bimbapratiSThA yatra kriyate gurubhi-rjAyate re maGgalamAlA tatra re guravo... guruguNasaGkIrtanam / 35 T Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ luptA yogavidhi-kriyA re prAyaH zrIsaGke tAmuddhRtya pravartitA re sUrivarairanadhai re guravo... zAstra-paramparamAdRtaM re yogodvahanairalam suvihitasUripadonnatA re zatake'smin prathamaM re guravo... pUjanavidhayo bahuvidhA re vidhigranthebhyo varAH lokopakRtyai hyuddhatA re guNakAripravarA re guravo... prANapratiSThAsadvidhI re ruddhaH saGke bhayAt sattvabalAddhi pravartito re gurubhirvighnajayAd re guravo... jinanilayA nirmApitA re bodheH zuddhyartham ... jinapratimAzca pratiSThitA re dharmasamRddhyarthaM re guravo... yeSAmupadezadAnato re bahusaGghAH pravarAH SaD'ri vidhAnairniHsRtA re tIrthAyAtrAsu parA re guravo... mAkubhAIzreSThino re so'tIva mahAn ... / ahamadAbAdato niHsUto re gurunizrAbalavAn re guravo... jIrNoddhatirjinasadmanAM re upadhAnAdikriyAH udyApanamukhyotsavA re gurupuNyairakSayA re guravo... jJAnAlaya-granthAlayA re pauSadhazAlA varAH saddharmazAlAH sthApitA re guruvacanaiH pravarA re guravo... kleza-kalaha-kolAhalA re saGkeSu ye jAtAH guruvacasAM hi prabhAvato re zIghaM te zAntAH re guravo... gurubhiH zAsanasevane re sarvAtmanA yatitam / citta-tanu-januSAM tathA re bhavanaM saphalIkUtaM re guravo... guNajalanidhayo guruvara re sattvazIladhuryAH mandadhiyA nahi mAdRzA re kathamapi te varNAH re guravo... __ 36 / zAsanasamrAD-vizeSaH Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThI akSatapUjA guravo bahavaH santi ziSyavittApahArakAH / guravaH kintu viralAH ziSyacittApahArakAH // 1 // tamomayaM tu ziSyANAM jIvanAdhvAnamAzu ye / prakAzayanti prakaTaM guravo dIpakopamAH // 2 // niHspRhAH saralodArAH saMveginazca saMyatAH / guravo durlabhAH loke zAsanaika hitaiSiNaH // 3 // IdRzAM guruvaryANAM candrazItalasannidhim / samprApya bhAgyavAn ziSyaH sAdhayedAtmano hitam // 4 // saMyamArAdhane zuddhe, gurvAjJApAlane rataH / samarpitazca yaH ziSyaH, kalyANaM tasya nizcitam // 5 // etaddhi zAsanaM jainaM zreSThayorguruziSyayoH / saMyogAdeva nirvighna -mavicchinnaM ca vartate // 6 // sAmprataM kalikAle'smin sadgururdurlabhaH zuciH / duSprApazcA'pi ziSpaugho gRhNan guruparatantratAm // 7 // adbhutAH svayamevA''san guravo nemisUripAH / mahAntaH pratibhAvantaH tacchiSyAzcA'pi vizrutAH // 8 // guroH sammukhamAlikhya nandyAvarttaM sadakSataiH / sadguNairakSatAn bADhaM tacchiSyAn varNayAmyaham // 9 // gIti: (rAga: jima jima e giri bheTIe re....) puNyaiH sadgururApyate re sadralatrayadAyI supuNyAH saccharaNaM karuNAlayo re jinavacanAmRtapAyI supuNyAH sugurupadAmbujasevayA re janma saphalatAM yAyi supuNyAH guravaH syurArAdhakA re ke'pi prabhAvitAbhAjaH supuNyAH ubhayaguNairatizobhito re nemisUrigururAjaH supuNyAH m ro guruguNasaGkIrtanam 37 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguravo bhavabhIravo re vatsalatAjalanidhayaH supuNyAH prAptaM taccharaNaM yakai re teSAM siddhA nidhayaH supuNyAH ro zrIdarzanasUrIzvaro re prathamaH paTTadharo yaH supuNyAH zAstrANAM pAraGgato re nyAyavidAM nanu mukhyaH supuNyAH loko tadanu hyudayasUrIzvaro re zuddhacaritrAsevI supuNyAH gItArtheSu ziromaNI re gurupadapaGkajasevI supuNyAH reko. tacchiSyo hi dayAnidhI re saGghanAyaka AkhyAtaH supuNyAH zrInandanasUrIzvaro re jJAnitayA bhuvi khyAtaH supuNyAH oddo ziSyo gabhIrastRtIyako re vijJAnAmunIzaH supuNyAH / vimalaH zAntarasAkaro re cAritraguNataTinIzaH supuNyAH // 7 // turyaH padmasUrIzvaro re jJAtasakalasiddhAntaH supuNyAH / bhUrigranthavidhAyako re jagadupakArI prazAntaH supuNyAH To amRtasUrivarastato re kaviratnaM budhadhuryaH supuNyAH / kRtayalo dharmadyutau re zAstravizAradavaryaH supuNyAH / vaiyAkaraNaziromaNI re saMskRtabhASAprAjJaH supuNyAH / zrIlAvaNyasUrIzvaro re SaSTha: ziSyo vijJaH supuNyAH zrIkastUramunIzvaro re prAkRtavAkkRtimukhyaH supuNyAH / siddhAntAmbumahodadhI re paramagurozca praziSyaH supuNyAH digdantAvalasannibhA re aSTAvapi dyutimantaH supuNyAH / madhye nemisUrIzvarA re grahagaNapatayaH santaH supuNyAH // 12 // tejasvino'nye prabhUtakA re sacchiSyA vidvAMsaH supuNyAH / zAsanabhAsanakArakA re saMyamino jyAyAMsaH supuNyAH te ziSyAH vibudhA bahUn re granthAn viracitavantaH supuNyAH / saMskRta-prAkRta-gurjarai re lokAnupakRtavantaH supuNyAH 4 etacchiSyakadambakaM re gurvAjJAmanusAri supuNyAH / ArAdhana-satsAdhanai re janmabhramaNavinivAri supuNyAH zIlandharaguruzAsane re ahamapi sthAna prAptaH supuNyAH / etanmama saubhAgyakaM re janisAphalyamihA''ptaH supuNyAH // 16 // jinagaNadharapaTTAmbare re sattejA dinarAjaH supuNyAH / pratijani mama samprApyatAM re etAdRzagururAjaH supuNyAH sApharo zAsanasamrAD-vizeSaH Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamI naivedyapUjA sadguNAH santi SaTatriMzad gurUNAM zAstravarNitAH / taiH sarvaiH zobhamAnaM tu namAmi nemisUripam // 1 // dravya-kSetra-kAla-bhAvAn jAnAno nijaprajJayA / sAdhyaM sAdhayati zuddhaM zuddhasAdhanazaktitaH // 2 // AzayaH suvizAlo'sti samudAraM manaH param / paramatasya sahyatvaM dIrghadRSTirvarA parA // 3 // nijaH paro vA yaH ko'pi samparka sadguroriyAt / paGktibhedamakRtvaiva kalyANaM tasya vAJchati // 4 // bhavavaidyasamA ye ca bhUtAzca madhurairguNaiH / ato madhuranaivedyaiH pUjayAmi gurun mudA // 5 // gItiH (rAgaH bhairavI) guravo jinazAsanazRGgArAH guravaH zivapadasAdhanasArAH varNanamiha bhAvAcAryANAM zAstreSu yat kathitaM tat sarvaM nanu paramagurUNAM carite samyak prathitam... nirupamapratirUpaM sudRDhaM brahmacaryanirvahaNam nikhile sAdhugaNe iha kAle nemigurUNAM pravaNam... jainanyAye bahusadgranthAn guravo viracitavantaH haime vyAkaraNe'pi vivaraNe laghu-guruNI kRtavantaH... zAstrANAmaviruddhaM vRttaM suvihitatara AcAra: gurubhirathA''cIrNaH prathitazca niyataM dharmAdhAraH... bahuvidhasamudAyAnAM dhuryA varyAH pUjyAcAryAH yeSAM nirNayamanumanvante jayantu te guruvaryAH ... guruguNasaGkIrtanam | 39 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalahA atha ca samasyAH saGke yadA bADhamudbhUtAH munisammelananizcitamatayo guravastadA pravRttAH ... 6... ambaranidhinidhicandra(1990)mitAbde rAjanagarapuri sAram sakalagacchasAdhUnAM jAtaM sammilanaM sukhakAram ... sarvamAnyagurubhistatrA''ptaM sarveSAM sAhAyyam dIrghadRSTiyutabuddhyA labdhaM zubhakAri ca sAphalyam... ..8... ANaMdajI-kalyANajisaMsthA-yAH pathadarzanakArAH nagaraseSThinaH saGghAgraNyo yeSAmAjJAdhArAH ... gacchAdhipateH puNyaM kila bhoH ! sakalasaGghamaGgalakRt paramagurUNAM zAsanakAle eSoktiH saphalA'bhUt... 10... ziSyANAmanuzAsanakArya vajrakaThinamudrA ye niratAH kintu hitakaraNArthaM karuNAbhRtahRdayAste... guruvaryANAM puNye caraNe yatra tatra kalyANam puNyA dRSTiryatra guruNAM patati, tatra sukhamamitam... 12... nirapekSA nijapuNye'nyeSAM duHkhe karuNAdhArA: pradoSeSu madhyasthA api prapIDApratikArAH ... 13... zIlavatAM teSAM sadgurUNAM bahavo jagadupakArAH kthayeyaM nanu kthamahamabalo guravaH kRpAkUpArAH ... 14... zAsanasamrAD-vizeSa: Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamI phalapUjA sevayA zuddhamArgasya projjvalaM jIvanaM kRtam / nApavAdalezo'pi gurubhirAdRtaH kadA pUrNarAgaH pravacane zuddhaM ca vratapAlanam / dezanA'vitathA ceti gurUNAM guNasampadaH evaM guNasamRddhyA hi samRddhA gurupuGgavAH / samprAptAH sthavirAvasthAM kAlo hi sarvakAraNam // 3 // saptasaptatiH sarvAyurdIkSA varSe kaSaSTikA / catvAriMzacca varSANyekAdhikAni tu sUritA madhumatIpure janma-bhuvi janmasthalAntike / / dIpAvalyAM hi vidhyAto dIvAlIsutadIpakaH saMyamasya phalatvena samAdhiH sAdhitaH zuciH / antyakAle, tvato'rce'haM sUrIzaM phalaDhaukanAt // 6 // gItiH (rAgaH prItalaDI baMdhANI re ajita jiNaMdazuM / apUrva avasara evo....) guruvaryANAM gauravagAthA gIyatAm // vArdhakyaM bahu pIDayati gurupuGgavaM duHkhayati vyAdhInAM vRndamatIva re / zIghavihArI gururapi hastAlambanaM vAJchati ziSyajanAnAM pratipadameva re.... 1 ... guruvaryANAM... sAbhramatIpuri bhuvana-kha-khAkSi(2003)vatsare cAturmAsyaM gamitaM maGgalasadma re / zrIsale cA''zIrvarSA gurubhiH kRtA tenA'sti zubhamadyA'pi nizchadma re // .... 2 ... guru0... viharaNakAle kSINatayA vapuSo nanu pAdanyAse'zaktA guravo'tIva re / guruguNasaGkIrtanam / 41 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 vijJapayantyapavAdAcaraNArthaM tadA ziSyAH saGgrAgraNyazvA'pi sahaiva re.... 3 naivA''caryaH prANAnte'pyavAdako guruvaryANAmeSA dRDhasandhA'tra re ziSyANAM punaradhikA cintA susthite: tenaivaM te prArthayamAnAstatra re.... 4 ziSyAH saGghajanAzca same'pi nu cintitA militA galitAzrujalA bhakteH sadma re IkSitvA tad guruhRdayaM dravitaM tadA svIkRtavanto vijJaptiM guNavarSma re ... tataH kadambAdrau tIrthe tu samAgatAH varSAvAsakaraNamiha manasikRtya re nagarazreSThi- saGgrAgraNyaH kintvAgatAH madhumatIpuramAnetuM tAnadhikRtya re .... 7 apavAdo'sau prathamaH zuddhe jIvane sevitvA taM vihRtAH saurASTraM ca re vardhamAnapura - boTAdAdiSu sotsavaM pratiSThAdi kRtavantaH su-vidhibhizca re.... 6 zAsanasamrAD-vizeSaH 5 kariSyate nahi caityapratiSThAnaM mayA sahasA gurubhirgaditaM bhAvi marma re zrutvA tat stabdhA jAtAH sarve janAH rudantyaruddhamukhAzca same gatazarma re.... 8 Agatavanto janmabhuvi guruvastataH indriya-kha-nabho-nayana (2005) mite saMvatyare saGgha-nagarayormaGgalamAlA'vartata sarveSAM hRdayAni harSabhRtAnyare.... 9 guru0 guru0 *** guru0 ... ... guru0 guru0 guru0 guru0 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kintu tadA'svasthIbhUtA gurusattamAH saMstArakavazamAptAH kSINatayA hi re samAdhAnamadbhutamAsIt citte paraM tanmayatA svaramaNatAyAM satataM hi re.... 10 caTazAkhI patito'kasmAd caDro nanu tArakapAtaH khe nirghAto'thA'pi re athA'nyadA madhyAhne mArtaNDAbhitaH maNDalamazubhaM jAtaM gaganavyApi re.... 11 nivedayanti saGketA azubhA ime AyatyAmazubhAM ghaTanAM ca tamAMsi re gurudespi svAsthyahAniranizaM tadA saGgrAggrANAM cintAcAntamanAMsi re 12 ziSyA apyanizaM gurusevAkarmaNi sAvahitA vaiyAvRttye praguNAzca re cikitsakA anubhavino rogaparIkSaNe Agatyopacaranti guruvaryAMzca re 13 vaidyeGgitamatha sarvairjJAtacaraM tadA antimavelA sannihitA gurUNAmare samAdRtA budhaziSyairlaghu niryAmaNA guruvaryAstvapi nirbhIkA mRtyAvare dhanatrayodazyahani gurubhirbhASitaM dIpAvalImiha sandrakSyAmi naiva re pratyAkhyAtaM dIpAlIdivase'zanaM svAtmalInatA sahajasamAdhizcaiva re.... 15 .... 14 AvazyakaSaTkaM kRtvA sAyaM khalu cittaM kRtvA dharmadhyAnamayaM ca re AtmatejasA dyutimad guruvadanaM nanu vismitavantaH ziSyAH saGgro vIkSya re.... 16 ... *** guru0 guru0 guru0 guru0 guru guru0 *** guru0 guruguNasaGka 43 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptavAdane sasamAdhi khalu sAdhito gurubhirmRtyumaho bhavyo ramyazca re hitvaudArikapudgalasaMyogaM tadA gurubhirdivyagatiH prAptA pravarA ca re.... 17 ... guru0 dIvAlImAturjAtAste yatra nu / tatra videhA dIpAvalidivase hi re prodbhUtA yanmUrtiH kArtikapratipadi taddivase paJcatvaM prAptA sA hi re 28 ziSya-saGga-tapagacchAdi sakalaM tadA guruvirahe nithiM saJjAtaM hyare karma-kAla-prakRtInAmeSa kramo nanu sarvaiH svIkartavyo nirupAyaM hare, s dehahAnabhUmau racitaM gurumandiraM agnidAhabhuvi zobhate saccaityaM ca re pramamahodayapUrNaparamaguravo mama zIlendurvadati zaraNaM nityaM ca re 44 | zAsanasamrAD-vizeSaH Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalazaH (rAgaH toDI) stavanaM paramagurUNAM gItaM gurubhagavatstavanena mamA'ntaHkaraNaM jAtaM zItam... stavanaM ... guruguNanIranidheH kutrA'pi sandRzyate nahyantaH tatpAraM kathamahamiha prApsye niHsattvo matimandaH ... tathA'pi mA- sAhasakhagavanme sAhasametajjAtam guruvaryANAM puNyaprabhAvAt saphalatayA ca samAptam... alpoktiH punaruktizcA'pi pratipadamiha ced dRSTA duSToktiH sA naivA'sti para - malaGkRtitveneSTA... gurudarzanataH puNyodayamaya-nandanavanamatha jAtam vijJAnArka karaizvitraM khalu bodhapadmamiha bhAtam... amRtatulyaguNairlAvaNyapratipUrNaM guruhRdayam kastUraiNasadRzaparimalamatha vAsayati dinicayam... zrIvijJAnasUrIzvarapaTTe jAtaH kastUrasUriH yazobhadrasUristatpaTTe tadanu zubhaGkarasUri : . tatpaTTodayazaile sUryodayasUrirgacchapatiH / zIlacandranAmA tacchiSyo guruguNagItiM bhaNati... draviDadeze cennainagare gurunizrAyAM sphItam candraprabhajinasAnnidhye guNa-kIrtanametad gItam... 1... 2... 3... 4... 5... 6... 7... C... guruguNasaGkIrtanam 45 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastiH pUjyaiH sadguruvaurrAcAryaiH zIlacandrasUrIzaiH / paramagurUNAM gItA gUrjaravANyA suguNagItiH // 1 // saiSA guruguNagItiH samapadyamanUditA yathAdhiSaNam / saMskRtagireti jAtaM guruguNasaGkIrtanaM zubhadam // 2 // zAsanasamrAjAmiha sUripadArohaNazatImavApya / vedarasAbhrAkSi(2064)mite saMvati puNyatamAvasare // 3 // gurubhaktyarthaM likhitaM gurubhaktAnAM ca bhaktisaktAnAm / guruguNasaGkIrtanamiha vitanotu samagrakalyANam // 4 // yugmam // 46 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNam paNDitazazinAtha-jhA-maithila: (zArdUlavikrIDitam) yeSAM buddhirupetya muktiviSayaM vRddhiM gatA gauravAnnAnandaM tata eva yAti kamalAvAse vimuktAdarA / gambhIrAgamayogato'tivimalAmAsevamAnA parAM sUriprauDhimanargalAM bhuvi ciraM te santu sUrIzvarAH // 1 // yeSAM darzanato'pi bhavyajanatA bhAgyodayaM manyate, saukhyaM nandanagaM paraM sumatito vijJAnajaM bhASate / siddhiM tvaSTavidhAM sapadmanilayAM nADato varAmIhate, te kalpAntamavantu dharmakusumAM vizvambharAM sUrayaH // 2 // yeSAM vAgamRtaM nipIya vibudhA vItaspRhA jAnate, viSayaSu bhaktisulabhaM rUpaM paraM taddhitama / gIrvANoktisumAvalI yaduditAM kastUrasA nehate te dhanyA mitajIvatattvanicayAH sUrIzvarA vAgminaH // 3 // yeSAM no kamalA dhanArthimahitA mAnaM gatA mAnitA somAdyairapi yA sumitrapadavIM nItA subhadrAzayA / te vAcaspatito varA nRtikalAH sallabhA Agame sadvIrokti prakAzanAsamasamudyotA budhAgresarAH // 4 // , yeSAM pAdarajo narendramukuTe yAtyunnatiM mauktikAt, rAmArAmamukhA'pi kAmaghaTanA prAptA na yanmAnasam / te vIroktivibodhisampadatulA sthairye sumerupamA nItyA zrIbharatAvanau kalighaTAM bhISmAM jayantUnnatA: // 5 // netastAn mitavAnidhIn prati mayA sUktyA'lpayA yogyayA rItyA yojitayA zamAdiphalikA sammAnato yodgatA / spaSTAbhAsatayA mitArthavidhurA sA'nyoktisUktAvalI sannAmnA prathitA sakarNanivahairAkalpamastvAdRtA // 6 // *svayaMracitasya anyoktisUktAvalIgranthasya samarpaNaM paNDitavaryeNa pUjyAcAryazrInemisUribhagavate kRtamasti / iyaM tatrasthaiva stutiH // samarpaNam 47 saw.jahmedia.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daNDakacchandomayI gurustutiH / paNDitaH jagadIza-jhA-maithilaH jayati munivaro mahImaNDale maNDano bhArate cADambare dyotanastejasAMrAzirAsIt svatejazcayaiH satkadambAditIrthoddhRtau pezalo jainadharmoddhuro nirbharo dharmakRtye rato'nArataM prANisAvane baddhakakSaH sadA dInakAruNyakalpadrumaH sajjanaH sAdhusaGke samAno mahAbandhuro bandhuvarNoddharo vizvavikhyAtakIrtiH kRtArtho'khile zAsane sarvadA svIyatato'malAntastalaH kovidastattvavijJAnapAthonidhiH zevadhiH sadvivekAvaleH prAptaziSyAvalIcIrNasadvandano naikajainAgamazraddhasacchrAvakaiH sevitAMhidvayo dharmavistArakaH sArasaGgrAhicitto marAlo yathA nIra-dugdhadvayAt kSIrapANodyato duHkhiduHkhAvalIzAnti-santAnako bhImasaMsArakAntArasaMbhrAmiNAM mArgadezI para: kutsitAcArasaktAtmanAmambhasA cArucaryAsu zikSAvrataH sundaraH sarvadA saumyacittaH sudhIH premapIyUSapAH pApavUndApanodAdaro bandhuro nindyakavilI-dUrago'nArataM svArthacintA sadA tyAgacIrNodyamo'nyopakAravratanyastacittaH sadA nemisUrIzvaraH sarvalokapriyaH prAtarutthAya kalyANakAmaiH sadA cintanIyo mudA nizcalenA''tmanA bAlyato brahmacaryavratArAdhakaH sAdhakaH sarvajIveSu sAmyavratasyA'nizaM yogiyogIzvarastejasA bhAskara: proccagAmbhIryato'sau mhaasaagrH|| 48 | zAsanasamrAD-vizeSaH Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampUjyA: guravaH / / DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' smaraNaM kriyate guracaraNAnAM, mananaM madhuraM guruvacanAnAm // gauravavanto guravazvA'smad yacchantyeya samagraM zazvat; vinAzayitvA te'jJAnAndhaM zaM kurvanti ca nijaziSyANAm; mananaM madhuraM0 // bhedaM vinA bhadrabhadraiste hitaM sAdhayantyeva jIvane; atyudAratA guruvaryANAM sampUjyAste nanu lokAnAm; mananaM madhuraM0 // dAnavamAnavadevAnAmapi vyApakatazca samagrANAmapi; samutsukAH kartuM hi gauravaM; bhaktizcA''tmatayA vandyAnAm; mananaM madhuraM0 // 354, sarasvatInagara, AMbAvADI, amadAvAda-15 (gujarAta) RANDRAP ramaNIyapadAvalisakalitaM, zramaNIyakulAvalisaMlasitam // zamanIyahRdAvalisanitaM, kamanIyakalAkalitaM lalitam // 11 // sarasaM madhurandharaNiprathitaM, kavinA racitaM hitadaM jagati // varapremakaraM paramaM prasRtaM, kavitaM rasitaM satataM jayati // 12 // (yugmam-gomUtrikAbandhaH-toTakacchandaH) munidhurandharavijayaH a namannmarwanamuasaiDuRIKA sampUjyAH guravaH // 49 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruNA ziSyagauravam / Do. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' paramparAyAsahajAmaratA, RNamuktyA pAvanatA / guruziSyayordivyAnyAvAn, dRDhAyituM tatparatA // 1 // smaraNaM kAryaM gurucaraNAnAM, mananaM madhuraM guruvacanAnAm / vandyAnAM vaizvikaM vandanaM, dhyAnaM caivA''tmani lInAnAm // 2 // prApyate yena satyena prItyAtmikA, sarvakalyANadAtrI tvahiMsA / kAntidaM zAntidaM satyarUpaM zivaM, sundaraM sadgurorAziSA sAdhayet // 3 // guroH zaraNasAtatyaM saMsAre sAradaM zubham / tasyA''zIrvAdasAtatyaM saMsAratArakaM varam // 4 // ahaGkAranAzena ca namrAH, zraddhayA ca samRddhim / kRtvA sadgurukRpayA bhadrAH, labhAmahe samRddhim // 5 // gauravaM guruvaryANAM pUjyAnAM pUjanaM priyam / zraddhAvinayasevAbhirarcanamarjanaM varam // 6 // 50 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhaM cittaM zuddhaM vittaM, saralaM sajjIvanaM vizuddham / bhadrA vANI, pANI kArye saddezika ! natvA saMyAce // 7 // guravaH gauravADhyAzca gauravaM gurusevayA / gurubhyo gauravaM prApyaM, gurutvaM kiM guruM vinA // 8 // prapannebhyazca ziSyebhyaH sarvajJAnamayo guruH / jJAnaM datvA parAM zAnti dizatyeva; guruM numaH // // yasyA''jJayA kAryamahaM karomi, sa eva vizvasya vikAsahetuH / citte sameSAM nivasansadaiva, yaH prerakaH sa ca gururvadAnyaH // 10 // svasthaM dIrgha narAyuzca sukhasamRddhidaM param / AzIbhirdezikAnAM hi ud-yAnaM jIvane varam // 11 // dakSiNatazcottaparyantam, akhaNDabhAratarASTrakalpanam / evaM kRtvA rASTragauravaM, bhaje mudA vaizvikAn dezikAn // 12 // varNadvayena vaiziSTyaM gurupade samanvitam / prathame tu guNotkarSaH RjutaivA'pareNa ca // 13 // satyaM yatparamaM mudA''tmaniratairbhadraM yahovAtmakamarhan-buddhamayaM zivaM guruvarairnityaM yahurmajda vA / sat-nAmeti nu rAdhyate sumanasaiH hyallAha tAo iti, tattvaM tad vidadhAtu zAntimatulAM tuSTiM ca puSTiM zubhAm // 14 // uditaH sUryaH ajJAnAndhanAzAya sadguruvaryaH // (hAiku) guruNA ziSyagauravam / | 51 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asmadgurum DaoN. vAsudeva vi. pAThaka: 'vAgarthaH' karuNAkaraM zAntipradaM, pApAdihaM jana-zaM-karam / sadbuddhidaM zreyaskara-masmadguruM praNatA vayam // asmadguruM trijagadguruM, vijJAnadaM saMjJAnadam / bhaktyA yadevA'pekSitaM, tatsarvadaM praNatA vayam // praNavAtmakaM paramAtmakaM, brahmendraviSNuzivAtmakam / praNatA vayaM vizvAtmakaM, paramaM zaraNyaM sadgurum // hiMsAdikAd vinivArakaM, prItipradaM nanu vatsalam / ziSyAya sarvotkarSadaM, sajjIvanAya numaH param // gurossatprasAdAt zivA sanmatiH syAt / zive sadatiH syAt sadoz2a gatiH syAt // zAsanasamrAD-vizeSaH Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he jyotirmaya vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' he jyotirmaya sarvazivaGkara vyaktarUpa he. divyadehadhara // saGkrAntA tava projcalatA syAt, he dezika ! mayi divyatamA syAt / bhadrabhadradAtA he sukhakara, he jyotirmaya sarvazivakara // ajJAnAndhanivArako'si he, sanmArgasya nidarzako'si he| tejomaya he tattvado bhava, he jyotirmaya sarvazivaGkara // bhavenna me viparItA buddhiH, sadvyApAre syAnme zuddhiH / vande guruvara sattvado bhava, he jyotirmaya sarvazivaGkara // vyaktarUpa he divyadehadhara, he jyotirmaya sarvazivaGkara // he jyotirmaya 53 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gajendra-mokSa: C jagannAtha pAThakaH ro rU // 4 // // 5 // nirmANamasi vidhAturjagati vizAlastvameka iti jAne / gajarAja ! vicarasi tvaM vaneSu nijayUthamadhyagataH patrairazvatthasya tvaM vartayase phalaiH kapityaizca / avadhUta iva dinAni tvaM gamayasi dhUlidhUsaritaH mandaM mandaM calitaM dhIraM dhIraM vilokitaM kiJcit / mugdhaM nimIlitaM ca tvayi janayantIha mohaM naH / kalabhaH san madacalito yuvA ca jarayeha jIrNavRddhazca / tvaM janayasyAnandaM maGgalamUrtizca sAkSAt tvam hiMg2arjantubhiradhikaM pade pade kAnaneSu bhariteSu / vicarasi yUthagatastvaM nirbhayameva svatatratayA airAvata ityAkhyaH zruto gajendro biDaujaso'smAbhiH / dRSTvA tvAmanumAtuM mahAbalaH zakya eveha tvAM prati hRtsvasmAkaM sadbhAvaH kazcidabhyudetIva / duHkhAkurvantyasmAn durvyavahArAstvayi krUrAH / dantadvayaM suruciraM janayatyAkarSaNaM manuSyasya / tasya kRte tena cirAd viSayIkriyase prahArasya AnIyA''nIya tvaM nAnopAyaiH purA vanAntebhyaH / garvAnvitairnRpatirbhiniyojitaH svAsu sevAsu dAnajalamalinagaNDo vizAlakAyo raNe kSatAvayavaH / zatruSu vijayasya tvaM sAdhanatAM tAvadAnItaH 6o // 7 // s 20 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 11 // rU // 14 // zako 26o tvaM darpazAtanAmA samrAjo harSavardhanAkhyasya / rAjadvAri nibaddho dRSTo bhaTTena bANena siMhAsanamadhyagatA ghaNTAdvayasaGgataM samAruhya / sAmarthyasya svasya pradarzanaM nRpatayo'kurvan samprati te na nRpatayaH pradarzanaM nA'pi tAdRzaM kiJcit / manye tathA'pi duHkhaM tava gajarAjasya tadavastham / cintAvilAparahitaH sahase'dyApi tvamatra duHkhAni / asAta eva sudRDhe nibadhyase tAvadAlAne anudinameva nizAtA yadakuzAH sampatanti gaNDabhuvi / anudinameva dvAri dvAri ca bhaikSaM samAcarasi sUrya pratapati bhAraM voDhuM viniyojyase'tivikalo'pi / na tavodarasya pUrtirbhavati bubhukSuzca yApayasi tvatsaJcaraNArhANi prAyo nahi kAnanAni tAnyadya / tvatmAnArhANi tathA sarovarANyapi na tAnyadya astitvameva jAtaM tava manye sAmprataM parArthamiha / pracchannaH kazcidiha tvamidAnIM bodhisattvo'si tvamahiMsAmiha paramaM dharmaM manuSe prapIDyamAno'pi / maraNAntamapi ca kaSTaM sahamAno maunamAcarasi gajarAja ! tAvakInAM niyatiM parivartayet sa Agatya / karamunnamayya na kathaM tameva viSNuM punarrayase tvAmAkRSyA''kRSya grAhA naike'tra netumicchanti / tava vastutaH samucito gajendra ! kAlo'sti mokSasya karuNAntiHkaraNaM kvacidupalabdhA'si naiva janamadya / tvamakAraNakAruNikaM tamekamupayAhi zaraNamataH / ko 38 // 21 // 22 3/14, M.I.G. jhUsI, ilAhAbAda-211019 gajendra-mokSaH | 55 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghagItam DaoN. AcArya rAmakizora mizraH meghastvAM snApayitumAgataH bahirAgaccha pazya bho lalane ! kRSNavArido garjati gagane / kiM nA''yAsi kathaya gajagamane ! adhunA tvaM kiM karoSi bhavane ? tava premI bAhU prasArayan, premNA tvAmihaprAptumAgataH / meghastvAM snApayitumAgataH // 1 // zIghramehi mama pArvaM kAnte ! meghacchaviM pazya divasAnte / manoramAmapi sandhyAM dAnte ! jayati sarvathA tava mukhabhAnte / garjanadhvaninA nipatanmehaH premagItamiha gAtumAgataH / meghastvAM snApayitumAgataH // 2 // yA premikA karoti na mAnam, kurute yA patye ratidAnam / yA vidadhAti premarasapAnam, sA prApnoti premisammAnam / premitapasvini ! tava premI tvAm kaSTasahAM nirmAtumAgataH / meghastvAM snApayitamAgataH // 3 // 295/14, paTTIrAmapuram, khekar3A-201101 (bAgapata) u.pra. 56 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaGgAgItam rAjezakumAra mizraH gaGgA prabhavati himAlayAt, satataM pravahati hi gomukhAt / tatazcalati sA gaGgottarI prati, devaprayAgAd haridvAraM prati // 1 // nirmalajalena saha tato vahati, rAmaghaTTaM prati karNavAsaM prati / zUkarakSetraM tataH karNapuram, prayAgarAjaM kAzImudadhiM prati // 2 // he devi gaGge ! tava pUtanIre, ye nAti manujAste bhAnti pUtAH / svargaM gatAste gaGgAprabhAvAt, kathitA hi sarve devaprasUtAH // 3 // ___ tava devi ! jaladhArA gandhakena, viSANuhantrI jIvanakarI ca / siJcasi sadA bhAratabhUmimatra, ___dhAnyapradA deze kRSikarI tvam // 4 // bhAgIrathI viSNupadI tvamuktA, tvaM mokSadA tripathagA devApagA tvam / saritAMpatiM samudraM gacchasi sadA hi, tvAM svargadAM bhagavatIM praNamAmi gaGge ! // 5 // snAmi tvadIyamamRtaM hi sadA pibAmi, nijamastake tava rajastvapi dhArayAmi / gaGge ! pavitrajalade ! nirmalataraGge ! tvAM jAhnavI bhagavatIM zirasA namAmi // 6 / / adhyApakaH, rAjakIyauccataramAdhyamikavidyAlayaH, devatAdhAraH, koTa, cambA-249145 TiharIgar3havAla (uttarAkhaNDa) gaGgAgItam 57 hodahain Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrAD-vizeSa: zAsanasamrAT..... ekaM laghukavanam FO [citramayagurujIvanadarzanAnusAri] amRta paTelaH // aiM namaH // mana: prasannaM jina ! te prasAdAt vacaH prasannaM jina ! te prasAdAt / vapuH prasannaM jina ! te prasAdAt, _sarvaM prasannaM jina ! te prasAdAt // 1 // sadAnandasudhAsekAt prasAdo manasIza ! me zamendo ! nityasauhitya-pUrNa ! guroH prasAdataH ro yataH viSaNNe manasi klezaH, klezAd bandhazca karmabhiH / tato muktyai vimuktAtman ! prasAdaste prabhuH prabho ! // 3 // zAsanasamrAD-vizeSa: Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cintyo na vayo manasA'pyagamya stava prasAdo rajasAundhalena / teneha tanvIza ! guruM samIra ___ rajovinodAd vidadhAti bhAsam // 4 // puNyaiH prasAdAjjina ! te'tra kalpa drumAyitaM sadgurutattvabhAgbhiH / sadAgamAdhvA gurubhistadeha __ sampUritaH prINita eva deva ! // 5 // jinopajainijAcArai-zcAndrImaye tu bhUtale candrAyante jinAcAryA ekendu rakhkhaM bhuvA jitam aoddo IdRgAcAryavastei zrImannemimunIzvarAH jayantIha viSAdaghnAH klezanAzaM prasAdadAH // 7 // teSAmeva prasAdena tAneva varNayAmyaham abdherAsAditaM toyamabdasya yAti tatra hi satyaM, jaDA nijAM zakti-mupekSya kiJca kurvate kAryaM cetphalamAyAti prabhavastatra kAraNam s ato'haM sAdarasteSAM guNaughavarNanodyataH guNinAM stavane dhIrna bhaktistu pravarAyate kArye syAt sauSThavaM kiJcid, yatrA''dimA'ntyagumphanam dhiyA'hamantimaste tu sUrayo dhImadagrimAH // 11 // sarvAzAH pUritA yaistu yazobhirdhavalaM jagat teSAM guNaughasamparkAd vItadoSA'stu dhIrmama kurve kiJcidahaM vAcAM cApalaM cApalakSaNa: dhRtvA''tmani guNA~steSAM vikirAmi yazaHzaram zarU praNaumi nemiM gurudharmanemiM sUrIzvaraM namranarezvaraM tam prauDhaprabhAvaM varatIrthabhAvaM sajjJAnacAritrapavitrapAtram 44 zAsanasamrATa..... ekaM laghukavanam Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iha hi jagati dharitrI, pavitrIkRtA guNazIlaiH zalAkApuruSainijena jIvitena, meghenevA''hlAditA, salIla salilAsArairguNAdhAraizca sAdhArA sadAdhArA dhArAdharairiva, teSu guNiSu guNamaNiSu mUrdhanyAH sarvajJA jinavarAH sakalajanmivrAtasya kArmaNagadAnAmekamagadaGkArAH, yatasteSAM zAsanaM vibudhavyUhavyUyamAnaprAmANyaM kalpapAdapAyate'nAbAdhAmArAdhyamAnam, acintyacintAmaNIyate sadA sadbhaktyA saJcintyamAnaM, kAmakumbhAyate svAntaHzucyA saMsevyamAnam / / atra sArvIye sarvajJazAsane'moghazAsane mahAlayakalpe maNistambhAyamAnAH prANigaNopakArapravaNAzcA''cAryavaryAH sattvasaGghAtamucchAsayanti jinapravacanAnusAriNA'mRtasAreNa vacanena, ullAsayanti satAM lakSyabhUtena nijajIvitavyena, prakAzayanti svAzayadehalIpratiSThitena jJAnapradIpena, samucchAsayanti sadA dhyAnAdhvAnamadhyamAropitena jJAnaphalabhUtenA''cAreNa / vizvaguNAdhAreSu guNadhareSu gaNadhareSu gautamamukhyeSu pravRttimatsu pravardhamAnaM vardhamAnajinapravacanaM, sa-mudramadyA'vadhi sAvadhirabdhiriva, gariSThaM guNiSu guNaikamatsareSu, variSThaM vAdavizeSeSu vibudhavRndavanyeSu, prakRSTaM prajJAvatsu prakarSavatsu prajJAphalAvanamatsu / ___ ataH sArvIye zrIvardhamAnajinazAsane mauktikAhArAkAre gautamendrabhUtiprabhRtigaNadharA nAyakAyante, bhadrabAhu-suhasti-devarddhivAcakomAsvAti-siddhasenadivAkara-haribhadra-zIlAGkA'bhayadeva-hemacandra-yazovijayopAdhyAyAdyAH sUtrAyante / / tathAvidhe vardhamAne vardhamAnajinendrazAsane'dhunA''dhunikeSu zAsanaprabhAvanAdinA tIrthoddhArayAtrA-jinAyatananirmANa-zAstrAdhyayanAdhyApanAdinA bhUriguNeSu sUrinikareSu, 'zAsanasamrATa' ityaparAbhidhayA'bhidhIyamAnaH zrIvijayanemisUrIzvaraH parAM stutiM prastuti ca prAptavAn / tasyA'dvitIyasyA''cAryavaryasya tRtIyaparameSThipadArohaNasya zatatame vatsare zatazaH praNamAmi tatpAdAn, stavImi guNamaNIn, kintu zrutaniratasya zramaNaziromaNerAcAryapravarasya guNasaGkIrtane'kSamatayA mayA yA kA'pi dhRSTatA vihitA syAt tatrA'vazyaM soDhavyaM zemuSIzekharaiH sudhIbhiH / katham ?yathA kiM bAlalIlAkalito na bAla: pitroH puro jalpati nirvikalpam... itivat mamA'pi jalpaM cApalakalpameva mantavyaM manISibhiH / api tu sakarNAH ! sudhiyo'vadhAnamAdhAya 'guruguNavarNanaM doSApanodAya guNAdhAnAya ca' iti matvA paThantu - etat saMkSiptaM kintu kSitiprakSiptaguNaM zrInemisUrIzvarANAM zAsanasamrAjAM sUricakracakravartinAM kadambagiryAdyanekatIrthoddhArakANAM jIvanavRttAntaM nitAntaM kalyANakRt / 60 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvanaM janma asti svastimati gUrjaratrAdezeSu saurASTra gohilavADamadhye, sAgareNa nijormimAlAlAlitaM madhumatI nAma taTIyaM nagaram / tasya copasImaM 'mAlaNa' nAma sarit parivahati, salIlaM ca salilazIkaraistApamapAkaroti, nityaM kusumita-phalitalatA-vallI-taru-viTapighaTAghanaghanAyamAnamudyAnamAlAdhvanyajanAnAhlAdayati / guNamaNigaNairmandirAyamANAnAM jAvaDazA-jagaDUzAhAdizreSThizreSThAnAM janmanA pavitritaM, mandirAvalimaNDitam madhumatInagaraM paramamaGgalanilayamabhavat zrImannemisUrIzvarANAM shubhopaaynjnmnaa| vikramArkavatsare nidhi-nayana-nidhi-zazimite'mitAnandapradAyAM sphUrjadUrjapratipadidAnAdidharmacatuSkasiddhisaMsUcaka-caturvAdanavelAkSaNe sarvakSaNe'kSuNNapUrNollAsavilAsabhAsi nUtanavatsaravAsarAvasare varanAgarazreSThivaryadevacandratanuja-lakSmIcandrasya dharmapatnI zrImatI divALIbA'-kukSau samutpannaM jinazAsanaratnaM zuktAviva mauktikam / sarvatra samullasitamullAsena, praNatitaM nartitena, praharSitaM harSeNa / bhaviSyati jinazAsane'yaM dharmasImAnaM dhArayannemiriti, kariSyati ca nikhilajanAnAM nayanayoramandamAnandaM manazca pramorameduraM candra iveti sAnandaM sotsAhaM svapnaparikaritau pitarau tasya nemicandra iti samAkhyAM samAjJA'samadhAmAyamAnAM vyadhAtAm / jJAnArjanaM pracchannaM ca pravrajanam janmataH paJcAbdAnantaraM 'mayAcaMda-liMboLI' nAmno'dhyApakasya dhUlikAzAlAyAM varNamAtRkAlipiH zikSitA / caturdaze ca vayasi samprAptazikSaNo nemacandro mAtaraM bhAratI stauti yathA 'mAtarme bhArati ! svAntaM, vizAradaM vizA'nizam / dhvAntamapaiti dIpastu nizAntamAgato yadi // 15 // ' tathA nemicandrastu piturAjJayA vyApArakArye lagnastathA'pi tanmano na magnaM vANijye, api tu dharmAbhyAsaM kartumanAH saMskRtabhASAmadhyetukAmaH sa pitaraM lakSmIcandraM samanujJApya bhAvanagare zrIvRddhicandramahArAjapArve gatavAn / tadbhAvaM vijJAya saprasAdaM guruNA'nujJAtaH / prasannamanA nemacandro gurumahArAjasAnnidhye'dhyayanaM vyadhAt / jJAnena jinavacanapariNamanapragalbhena pradIptastasya cetasi vairAgyabhAvaH - aho ! saMsAro'yamasAro, yamasAratvena sarveSAM prANijIvitAnAM calAmbukallolo-paristhititanutRNakhaNDasamabhAvatvAt / yadi jIvitaM caJcalaM tarhi kiM vapuSA zAsanasamrAT..... ekaM laghukavanam / 61 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaibhavena vA''tmasAdhanAbAdhakena ? ataH sAdhIya eva sudhIbhiH sArataraM sAdhujIvanaM saMyamajIvitavyam / na hi dharmaM vinA''dhAro jIvAnAM, saJjIvanaM sattvAnAM sAttvikasAdhakAnAM, paritrANaM prANinAm / dharma eva zreyaH, tadarthaM ca saMyamajIvanameva zreyastaram / nemacandrasya vairAgyavAsitamitthamantaHkaraNamekadA jJAtaM pitRNA na ca sammataM, kintu svakIyasvAsthyasaGkaTamiSeNa gRhamAhUya pitarau nemacandraM gurusannidhau preSituM necchataH / itastasya vairAgyaM dRDhIyo vardhiSNuvIryaM cA'ta ekadA prabalavairAgyabalo nemacandro durlabha-bakhAI nAmnA dharmamitreNa saha rahasi vidhAya gurupArve gamanasaGketaM, samAgatya pracchannaM bhAvanagare, nivedya pracchanAgamanaM gurave, saMprasAdya guruvarya, jJApitA ca prabalatarA pravivrajiSA, guruNA'pi vRddhicandramuninA mahatA''yAsena sammatena vaikramIye zara-veda-nidhi-zazi(1945)varSe jyeSThazuklasaptamIdine pravAjite samprAptagacchAdhipatizrImUlacandramahArAjarajoharaNAdimunivezo nemacandro'bhavat zrInemivijayo muniH / madhumatyAmito mAtarapitarAbhyAM svajanaizca jJAteyaiH pravrajyAdAnavArtA jJAtA / vinA sammatiM sutasya sAdhuveze sannivezena gururapyupAlambhitaH, nUtanamunirnemivijayazcA'pi bhApitaH, nyAyAlaye nivedanaM kRtvA, nyAyayAdhIzAbhyarNaM nAyitaH / tatra nUtanamune/ravairAgyabhAvataH prabhAvitAntaHkaraNaH saJjAto nyAyAdhIzaH svajanAzca premNA'nujJApitAH santoSamAvahamAnA gatavanto nijaniketanam / jJAnArjanasamAlInaH svAdhyAyatatparaH sudhIH / samyagupAdizad dharmaM vaktRtvapratibhAnvitaH // 16 // evaM pravrajyAyAH prathame'pi varSe zaikSo nemivijayo muniraharahaH 'prAgajI' nAmAnaM zrAvakaM sadA dharmopadezanaM kurvannAste / ato'sya naisargikI vaktRtvazaktiM vijJAya gurumahArAjaH prathame eva pravrajyAyA varSe paryuSaNaparvaNi nemivijayamuninA zrImatkalpasUtraM madhyesabhamapAThayat / kathamittham ? taducyate yasyA'sti zaimuSI prauDhA, bhAratI tasya bhA-ratA / Adarze'cche svato bhAti, vibhA vibhAkRtaH param // 17 // upasthApanA (vaDIdIkSA) adhunA jinazAsane'yaM kalpo, yad pravrajyAdAnAvasare zaikSAya munivezadAnaM - sA dIkSA ityucyate, tadanantaraM kAJcit kriyAM satapaH nUtanena muninA guruH kArayati sA 'yogodvahanakriyA' kathyate, tadanantaraM guruH punazca pravrajyAvidhi vidhatte, sA upasthApanA 'vaDIdIkSA' iti lokabhASAyAmAbhASyate / 62 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikrame RSi-yuga-nidhi-vidhumite vatsare, rAjanagaramadhye pannyAsapravarapratApavijayAnAM karakamalenopasthApanAM prApya, nijaguruvaryAya'NaM cAturmAsikIdvayamatItya, gurvAjJayA pAdaliptapuryAM 'paJjAbI' itikhyAtena munidAnavijayena saMsthApitAyAM 'zrIbuddhisiMhajI'pAThazAlAyAM saghanamadhyayanamadhyApanAdikaM samIcInamAJcakat saphalatayA, pUjyAzca dAnavijayAH prasannatAM prAptavantaH / satyametad bhavituM, yathA satAM yatnaH phalaM prApto yadi sadbhidhRtiH parA / maNirAsAdya vaizA bhAti vaikaTikAd varAt // 18 // tatrA'dhyayanAdhyApane paritoSamApnuvAne zrImadvaddhicandravijayA svargaM gatavantaH zrInemivijayasya jJAnopAsanAparizrameNa santuSTA iva, nijajIvitavyahetusaphalatAM manyamAnA iva / tadA gurudevAnAM devalokaprayANena vyathAmathito'pi muninemivijayaH kAlakrameNa svastho'sthAt / prathamaH ziSyaH jAmanagaramadhye prathamasvatantracAturmAsaM vidadhataH zrInemivijayasya vairAgyavAhinyA vANyA, saMsAravirakto 'navalakhAparivArasya DAhyAbhAI zrAvakaH' saMyamamAdAya pUjyanemivijayasya sumativijayAkhyaH prathamaH ziSyo'bhavat / vikramasyaikapaJcAzadadhike navadazazatatame'bde, nijajanmabhUmi madhumatI'nagare cAturmAsyaM vihitaM, hitakAriNonijajananI-janakayozcetastoSitaM, poSitazca nikhilanagarajanAnAM vairAgya-bhaktibhAvo'duSyavaiduSyAbharaNabhUtayA'dbhutayA bhAratyA, nijaguruvarAbhidhAnamaNDitA ca 'zrIvRddhicandrajIsaMskRtapAThazAlA' saMsthApitA / stambhanakanagare zAsanaprabhAvanAH stambhanake puravare pUjya zrINAM nizrAmAzritya munirAnandasAgaraH (pU. sAgarajI mahArAjaH) vyAkaraNAdikAbhyAsaM kRtavAn, tatraiva tIrthe cAturmAsI sthitAbhyAM zrInemivijayAnandasAgarabhyAM munivarAbhyAM praznottarapraNAlImAdRtya gaNadharavAdaH vyAkhyAtaH / AnandasAgaramuneH praznadhArA, zrInemivijayasya ca taduttaradhAreti dhArAdvayAbhyAM gaGgA-yamunAbhyAmiva sametA ca sarasvatI / tadA tat tIrthaM prayAgatvamAdadhat sabhAjanAnAM zraddhAsumatibhAjanAnAM nayanotsavaM samudapAdayat / idaM tu tadAnIM suvarNe saurabhyAdhAnamiva / ___ tadA ca tatraiva tAbhyAM zraddhA-medhAsamRddhAbhyAM 'parihAryamImAMsA''bhidhapustikArUpeNa pragalbhanaiyAyikaprauDhirUDhena pratyuttaritaM jarmanadezavAstavyena 'harmanajekobI'nAmnA viduSA viparItaM prarUpaNAnirUpitaM yad- "jainazAstreSu mAMsAhAro'pi vihitaH syAt" iti / etadeva zAsanasamrAT..... ekaM laghukavanam / 63 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaradindoramandakaumudyAmindumaNisaMsthApanamiva / vaikrame sindhu-sindhura-zevadhi-vidhu varSe pUjya zrInemivijayAnAM pAvananizrAyAM, stambhanakapArzvadevasya nIlaratnamayyA apratimapratimAyAH punaH pratiSThA vihitA mahatA samullAsitamahena zrIsaddhena / idamapi padmopari parimalabahalavarSaNamiva / vikramasya graha-zarai-nidhAnaM-dharI-vatsare bhAvanagaramadhye pUjyapAdapannyAsapravarANAM gambhIravijayAnAM nizrAyAM nemivijayena vyAkhyAprajJaptyA yogodvahane vihite pUjyA gambhIravijayAH valabhIpure vikramAdityavatsare gagana-darzana-nidhAna-nizene mite, mahAmanase munivaranemivijayAya kArtikakRSNasaptamIdine gaNipadaM, tathA mRgazIrSazuklatRtIyAdine pannyAsapadaM pradattavantaH / tasminneva varSe rAjanagare pannyAsapravarAH zrInemivijayAH, munimAnandasAgaraM, nijagurubandhuM munipremavijayaM, nijavineyaM sumativijayaM ceti trIn munivarAn pannyAsapade'sthApayan / ___ idaM tadA dIpena dIpAnAM pradIpanamiva / tIrthAzAtanAnivAraNam pAlItANA-ThakkuraH zrImAnasiMhaH, zrImAnena siMhamivA''tmAnaM manyamAnaH, zatruJjayagirivare mUlacaitye upAnahA'muktapAdaM saJcaran, dhUmapAnaM ca kurvannAzAtanAM vidhAya zrAvakANAM mano dUnayati sma / taM mAnasiMhaM nyAyAlaye samAnIya madhyesabhaM tarkapragalbhavAcA parAjitya, garvaM sarvaM nirAkRtya zrInemivijayapannyAsapravareNa tIrthasyA''zAtanA nivAritA / evaM ca bhavAbdhiparakUlaM zivasaukhyavaramUlaM vimalAcalaM mahAtIrthaM punarapi vimalaM vyadhatta / evaM tu tIrtharakSA kRtA yena svAtmarakSA kRtA bhavet / bhavyAnAM sattvasaGghAto vinAzAd rakSitastathA // 19 // AcAryapade prasthApanam (zAsanasamrATa) yuga-rasA-'Gka-zazAGkAGkite vaikrame'bde paramapUjyA gambhIravijayAH pannyAsapravaraM nemivijayaM savidhi vihitayogodvahanaM tRtIyaparameSThipadena maNinA mukuTamaNimiva vibhUSitavantaH / tatazca zrInemivijayaH pannyAsastu zrIvijayanemisUrirityAkhyayA samAkhyAtaH / yat samagratapAgacchIyamunigaNeSu sayogavidhimAcAryapadamAptamiti tadaiva 'zAsanasamrAD' iti dvitIyayA'bhidhayA'dvitIyataramabhidhIyata sma sarvaiH sahaSairiti / 64 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrisamrAjAM kAzcana zAsanaprabhAvanAH jIvadayArdIbhUtahRdayo'yaM sUrisamrAT zrInemisUrivaro madhumatIpurIparisare dhIvarairmatsyAnamocayat / tIrthakRtAM pratimAnAM prANapratiSThAsvarUpAJjanazalAkAH, siddhacakArhanmahApUjane, munivarANAM ca yogodvahanAdikAH suvihitaparamparAH prabhRtayaH pUjyAcAryavaryaiH punarujjIvitAH / tIrthoddhArAH tIrthabhaktibhAvitAntaHkaraNatayA sUrisamrAjA'neke tIrthoddhArA kAritAH / kintu teSu kadambagiritIrthoddhArastu sumahAn / tenA''cAryavaryeNa kadambagiritIrthaM triH punaruddhRtam / prathama tAvat 'kAmalIyAn ThakkurAn' pratibodhya, mRgayA-madyapAna-mAMsAhAraM pratyAjya, tebhyo'pi samUlyadAnamAtreSu bhUmipaTeSu jinAlayanirmANavidhAnamArabdham / dvitIyaM tu kadambagiritalahaTTikAyAM 'bodAnA'bhidhAne nese(ghoSe) 'tItA'nAmakauliko yat svapnaM dRSTavAn, tadanusArastatraiva dharAyAM sAkAratAM samAnIte nUtane jinAyatane mahAmahasahitaM sarvahitaM vardhamAnamAnaM vardhamAnaM jinaM pratyasthApayacca vaikrame graho'STa-nidhAna-kalAdharavatsare / tRtIyavAraM tu kadambagirizikhare sampUrNatAmAkaliteSu kalikAle phalitabhAvikamanaHphaliteSu jinavarAyataneSu, samAgatAsu parito grAmanagarAditaH pratimAnAM paJcazatISu, jalanidhi-nidhi-nidhi-vidhu-saGkhye vikramavarSe, pratiSThAmahaH prArabdhaH / ... kintu tadA pravartamAnaM mahotsave zrIneminAthasvAminiketanAt kASThamayAt samutthitaH sadhUmo dhUmadhvajaH, tadAnIM zrInandanasUrinAmnA nijapraziSyAcAryeNa vidhikArakottarasAdhakAnAM sAhAyyena mantravidhAnena vidhyApitaH / evaM zrInemisUrIzvare vighnavAraNavajrAyamANe pratiSThAmahotsavaH sotsAhaM samapadyata / anyadA medapATamaNDale gaDhabolagrAme mugdhagrAmyA mUrtipUjakAH zramaNopAsakAH, suvihitagurudIpe tirohite, sthApanAnikSepapratikSepinA terApaMthanAmnA jinapratimApratiSThApanapUjanAdiparipanthakena kupanthena 'kiM grAvagaurdugdhaM dugdhe ?' tarhi tathaiva prastarapratimA'pi ke api lAbha-kSatI na vidadhAtIti medhAdhvaMsAdhmAtakutarkadhvAntavyAmohitAste jinamUrti dvipaJcAzatkIlakairutkIlitAM vidhAya vyarAdhayan / tadA zraddhAlUnAM zraddhAkSobhavikSubdhe saGke saGghacintApAkaraNakRte sUrisamrAT soDhvA'pyanekakaSTAn gatvA ca gaDhabolagrAme, prabodhavidhinA jAgarayitvA tAn tatrasthAn zrAvakAn pratimApUjAvidhAyakAn gurudharmaM niyUMDhavAn pratibhAprAgalyena / zAsanasamrAT..... ekaM laghukavanam Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyaM guruvo hi mArgadezakAH / tathA hi tattvaM gRNAtIti gururgarIyAn, mano vRNAtIti gururvarIyAn / tamo lunAtIti guruH pradIpaH, pApaM dhunAtIti guruH supuNyaH // 20 // marudhareSu kAparaDAkhyatIrthe tu jinAlaye eva jATajAtIyA janAzcAmuNDadevI-bhairavayoragre mAMsa-madirAbhogaM kRtvA'nekadhA''zAtanaM kurvanti sma / tatastatrA''zatananivAraNena tattIrthapunaruddhAradRDhasaGkalpamAkalpyA'nalpabhaktiprabhAvadhRtavIryAH sUrivarAH pratiSThAmahotsavaM vydhaapyn| tatrA'pi jATajAtIyAnAmupadravaM rAjyakRtarakSAprabandhena dUrIkRtya tIrthoddhArasaGkalpaM samapUrayan / muNDakAvirodhaH, punaryAtrAprArambhazca tadA pAlItANAnagare yAtrikebhyo 'muNDakA' iti yAtrAkaraH pragRhyamANa AsIt / tena pAlItANAThakkuramAnasiMho yAtrAkaraM bahuvidhasAmnA'pyatyajanna / tadA sUrisamrAjo'dhyakSatAyAM suvizAlajanasabhAyAM nirNItametad hi 'yAtrAyAH karatyAjanaM yAvad yAtrAyAstyAga' iti / evaM tu varSadvayaM yAvad yAtrA sthagitA / tato yAtrAkRte ko'pi na samAgacchati / karamaNDapo'pi nirjanaH saJjAtaH / tadanantaramAGglasarvakArAdhikRtena madhyasthena 'muNDakAkaraH samAptimApitaH' iti prodghoSite pUrvavat tIrthayAtrA prArabhyata / evaGkAreNa sUribhAskareNa karAndhakAranirAkaraNena tIrthayAtrA paramabhAsvarA kAritA / ... ata: rAjyaviplavamekatra yAtrA caikatra muktidA / dhRtiM dhiyaM samAlambya yena yAtrA'karA kRtA // 21 // saGghakarAn samAzrityA'karaM tIrthaM vyadhAd varam / sUraye'stu namastasmai nemaye nemaye dhiyAm // 22 // munisammelanam ___ tadAnIntane jainasaGgre'nekavidhAH samasyAH samajAyanta / tannirAkaraNAya paramapUjyAcAryazrIvallabhasUriprabhRtiyatipatitatiH, rAjanagarasya zreSThivaryAH zrIkastUrabhAI-maNibhAI, zrIkastUrabhAIlAlabhAI, zrIpratApasiMha-moholAlapramukhAzcaikatrabhUya caturvidhasaGghasammelanaM kartuM nizcitavantaH / tatra rAjanagare viyad-graha-nidhi-vidhusaGkhye varSe phAlgune zuklapakSe tRtIyAdinAdArabhya catustriMzadvAsarAvadhi munisammelanaM pUjyapAdazAsanasamrAjAM nemisUrIzvarANAmadhyakSatApade saphalatAbhAjanamabhavat / zAsanasamrAD-vizeSaH Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadAtano'dbhutastIrthayAtrAsaGghaH yatisaMhatisamApanAnantaraM marudhare vihRtya pUjyA jAvAlanagare varSAkAlamatItya punA rAjanagare samAgatAH / zreSThivaryamanasukhabhAIsutena mANekalAlena pUjyAnAM pAvananizrAyAM rAjanagarAd giranArazatruJjayamahAtIrthayAtrAsaGghaH saJcAlitaH / tasmizca SaDrI'sAmAcArI samAcarati saGke pUjyAcAryAnandasAgarasUri(sAgarajI mahArAja)-mohanasUri-meghasUripramukhAnAM zramaNAnAM paJcasaptatisametaM zatadvayaM, zramaNInAM zatacatuSTayaM, zrAvakANAM ca trayodazasAhasrI-ityAdisAdhakavargaH, paJcAzadadhikASTazatazakaTAstrizatIyutaikasahasrayAntrikayAnAnItyAdibahuvidhasAdhanasAmagrIsAhAyyena nirAbAdhamArAdhanAM samAcarati sma / __ tathA ca zakradhvaja-jinaratha-meruparvata-calajjinamandirANi sarvANyApyetAni rajatamayAni saGghazobhAM vardhayanti sma / janamanaHsu cA'nanyAnandamAkandalayanti sma / tathaiva bhAvanagaradhrAMgadhrA-rAjyayorgajarAjau rAjatAbharaNarAjamAnau loke ca prAkRte jinazAsanasyA'kRtrimamahimAnamAtanutaH sm| evaMvidhavaibhavavibhUSito mahAsaGgho vinA vighnamAgato giranArigiri zivAdevInandana-nemijinapAdapadmapavitritam / tatra ca vanditaH pUjitaH stutazca zrImanneminAtho nemisUrIzvarAdikena zrIsaGghana / yathA... 'bhrAmaM bhrAmaM sutaptaM gahanabhavavane pApasantApadIpte, nirvANaM matkacittaM tvayi bhuvanagurau doSamoSe za-poSe / lokaM lokaM vibho ! te mukhamasamazamaM prApya bhavyAstu bhavyA, naumi tvAM svAmineme ! bhavagahanavanocchedane cakranemim // 23|| ityAdistutyA nemijinaM saMstutya, sacaturvidhasaGghaH sa mahAsaGgha ujjayantatIrthAdudyataH san, zrIzatruJjayamahAtIrthaM didRkSurniragacchat / pratidinaM prayANena prAptastaM mahAtIrthaM sakalatIrthapravaraM, koTAkoTIbhavyasattvAnAM prasiddhAprasiddhAnAM siddhisaudhasopAnasamAnaM, sasanmAnAnandaM cA''ruhya vimalAcalaM girivaraM, zrIyugAditIrthanAtho harSabASparuddhanayanatve'pi nirargalaM nirIkSitaH, savidhi pUjitaH, sabhAvaM vanditaH, sasadbhAvaM ca dhyAtaH / tathA hi zatruJjayazikhariparisaraM saridiyaM zatruJjayA subhagasalIlA pAvanapAnIyA - tasyAzca parasahasrapayojapaTalapATalite taTe, daradalitadale'vyAkulAlikule'tivimalakamale nirmalasalile snAyaM snAyaM prAyopagatapApatApasantApena saGghazrAvakajanena sumanobhirAmAbhiH sumahAsAmagrIbhiH savidhi pUjitaH stutazca zrIsaGghana sAkaM zrIsUrIzvaraiH sadbhAvabhaktibhRtayA girA, yathA 'ahaM ca tvaM guNAtItA-vupAdhirAvayoH samA / ___ phalaM tvanIdRzaM citraM duHkha-sukhAtmakaM vibho ! // 24 // ityAdi..... zAsanasamrATa..... ekaM laghukavanam Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA nayane nimIlya, vimalAcalezvare jinavare manaH sannidhAya, saddhyAnalInamAnasAH zrInemisUrIzvarAH, candanatilakitabhAlaM, kaNThAvalimAlaM, varavRSa, vRSabhavarasevitacaraNaM caraNasarojarajaHpuJjapAvitanamrAmarendramukuTamaNigaNaM, bhuvanajanamanogahanamavagAhamAnamiva samavasaraNamadhyamadhyAsInaM, ratnaprakaraprabhAvabhAsamAnAsamAnakAJcanasiMhAsanamAsInaM, janAbhinandanaM nAbhinandanaM nijamanomukuTe saGkrAmantamiva dhyAyanti sma / itthaM ca darzana-vandana-pUjana-dhyAnena svAtmAnaM kRtakRtyaM kRtavAn sukRtisantatizekharaH sa sumahAn saGghaH / yathA hi 'dhanyo'smi kRtakRtyo'smi puNyo'smi yatpunaH punaH / tavaiva vadanaM dRSTaM dhyAtastvaM guNasAgaraH // 25 // evaM tIrthayAtrottIrNabhavArNavaH sa saGgho'nagho'bhavat / zrInemisUrIzvarANAM nijaziSyaughajJAnArjana-cAritrapAlanasya yogakSemAvahAnAM jJAnadAne'pUrvaprayAsena, vijayadarzanodaya-nandana-vijJAna-padmA-'mRta-lAvaNya-kastUrasUripramukhyA manISimUrdhanyAH ziSyAH praziSyAzca gurukulavAsaniSThApratiSThA prAptavantaH / sarve'pi ca te vividhe sAhityavibhAge labdhapratiSThAH samajAyanta / ___ marudharasthaphalodhinagaravAstavyaH zrIsampatlAlaH kocaro gUrjaradezamaNDanapethApuranagare virAjamAnayoganiSThazrIbuddhisAgarasUrivarAkhyAta-saMsUcitASTamatapaArAdhanAbalAvalabdha'jaGgamayugapradhAnatva'pramANaH, vaikrame bhUmi-vasu-nidhi-vasuMdhA varSe nUtanavarSadine pUjyaM zrImantaM nemisuuriishvrmvndt| mahAprayANam... jaGgamayugapradhAnAH samarthAnuzAsitAro'nekatIrthoddhArakArakAH zAsanasamrAjaH sUricakra cakravartinaH zrIvijayanemisUrIzvarAH vaikrame zara-naMbho-naMbho-nayanavarSe zrIsaGghasyA'tyAgrahavazato nijajanmanagarImadhumatyAM cAturmAsyamativAhayitumAgatAH / taccA'ntimaM teSAM cAturmAsamabhavat / tadA cA'neke'zubhasUcakA utpAtA abhavan / yathA(1) paryuSaNaparvaNi zrAvaNamAsasyA'mAvasyAdine dinezvare'stAcalaM gantukAme jAtaM tatparita stejovartulam / (2) paryuSaNapantime dine sAMvatsarikapratikramaNArambhAt pUrvameva vaTaviTapina ekA mahatI zAkhA'kasmAdeva truTitA, sanirghoSaM ca dharAtale patitA / (3) bhAdrapadAmAvAsyAyA rajanyAM navavAdanasamaye srasto nabhasta ekastArakaH saJjAtA ca tejo rekhaa| sa ca nirghAta iti kasyA'pi mahApuruSasya viyogaM sUcayati sma / (4) svAsthye vikalIbhUte pUjyena nandanasUriH kiJcit kathitaH / tathA dIpAvalIdine, samagre saGke zAsanasamrAD-vizeSaH Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samupasthite, pratikramaNAdikAvazyake savelaM kArite, samAdhisudhAsamAlInAH vadanavibhAvyamAnaprazamabhAvAH kSamApanAdAnavidhAnAnantaraM mRtyu samAhvayanta ivA''tmAnaM pazyanta ivA''tmabhAve saMlInAH, sAyantane saptavAdanasamaye pUjyA akSarapadamAptumiva kSaraM zarIraM tyaktavantaH / nUtanavarSavAsare sarve'pi 'dAdA' zrInemisUrivarAntimadarzanotsukAH saGgatAH / ziSyagaNairmahApAriSThApanikAyAM kRtAyAM pUjyazrINAM vapuzcandanena carcayitvA, zibikAmAropya, candanadArumayyAM citAyAM pAvakasAt kRtaM, nijaM ca cetaH zokasAt / tatraiva pUjyazrINAM smaraNayAtrAkRte caraNapAduke saMsthApite / adyA'pi te caraNapAduke sUrivaraprabhAvaM dyotayantyau madhumatI nagarI tIrthayataH / jIyAt zrInemirAcArya A'rkazazi samAH zubhAH / yadAcAryapadAbdAttu zataM yAtaM zubhaM zubham // 26 / / 203/bI, okatA ovanyu, bereja roDa, vAsaNA, amadAvAda. zAsanasamrAT..... ekaM laghukavanam / 69 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrAD-vizeSaH in Education Listernational Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citramayo vijayanemisUriH muniratnakIrtivijayaH pUjyazAsanasamrAjAM paramagurubhagavatAM zrIvijayanemisUrIzvarANAM svargArohaNArdhazatAbdIvarSaM (vi.saM. 2055) nimittIkRtya teSAM pUjyAnAM prabhAvakaM prerakaM ca jIvanaM viSayIkRtya katipayaprasaGgAnAM citrANyAlekhayitvA pUjyapAdAnAM janmabhUmau zrImadhumatI(mahuvA)nagare ekaM citramandiraM nirmAtavyamiti pUjyapAdagurubhagavatAM zrIvijayazIlacandrasUrIzvarANAM manasi kazcit saGkalpaH samudbhUta AsIt / sa ca saGkalpaH paripUrNo'pi jAtaH / atra pradattAni citrANi tu tasmin navanirmite vizAle citramandire pradarzitAni santi / tAnyevA'tra saparicayaM pradattAni santi / etaccitrakarma tu kRtavAnasti sUrata-nagaravAstavyaH zrInaineza-saraiyAmahAbhAgaH / citramayo vijayanemisUriH 71 www.jainelibradar Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhumatI (mahuvA )nagarasya vihaGgAvalokanam 72 | zAsanasamrAD-vizeSaH e Education laternational Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhumatI (mahuvA )nagarasya vihaGgAvalokanam sImAnaM prakSAlayataH samudrasya bhavyaM tIraM, mRgendrANAmAvAsayogyaM haritasamAkulaM ghanaM vanaM, 'saurASTrasatkakazmIra' iti birudaM caritArthayantI puSpa-patra-phalAdikhacitAnekasahasravRkSarUpA saundaryamaya mAlaNa'nadIrUpA ca sampad, dharmasya nirmalaM maGgalaM ca dhyeyaM dhvajavyAjena samudghoSayantyanekAni mandirANi jainacaityAni ca, - ityAdibhiH sarvairapi zobhitaM saurASTradezasya tilakAyamAnamidamasti madhumatIpuraM - mahuvAnagaram / yacca jAvaDazA-jagaDuzAdItihAsaprasiddhAnAM mahAnubhAvAnAm, amerikAdeze zikAgovizvadharmapariSadi jainadharmasya pratinidhitvaM vahataH zrIvIracaMdarAghavajIgAndhimahodayasya, tathA sUrisamrATazrIvijayanemisUripramukhamahApuruSANAM ca janmabhUmirasti / (saurASTrapradeze bhAvanagarajilAsatkamidaM nagaramasti) citramayo vijayanemisUriH 73 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MULTIMIm janmamahotsavaH 74, zAsanasamrAD-vizeSaH Jali Loucation International Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmamahotsavaH vi.saM. 1929 tamavarSasya prathamaM maGgalaprabhAtamudgatamAsIt / brAhmamuhUrtasamaya AsIt / nUtanavarSamidaM sarveSAM kRte maGgalamayaM syAdityudArAzayA bAlakAH "sarvarasaM gRhNantu, sarvarasaM gRhNantu' ityuddhoSaNaM kurvanto gRhAd gRhaM paribhramanta Asan / tacca pradAya sarveSAM maGgalazakunAni sampAdayanta Asan / samagre'pi vAtAvaraNe nUtanavarSasyollAsaH prasRta AsIt / __ etAdRzi maGgalamaye samaye zrIlakSmIcandamahodayasya bhAryA zrImatI dIvAlibAI putraratnamekaM prasUtavatI / putrasyA'sya tejasvi lalATamujjvalaM bhAvikAlaM sUcayati sma / etAdRzena ca putreNa jananyapi svakIyasya jananIpadasya sArthakyamanubhavantyAsIt / putrajanmano vRttAntaM samprApya sarve'pi svajana-prAtivezikajanAH satvaraM vardhApanArthamAgatAH / tebhyazca guDa-dhAnyAkaM vitIrya putrajanmano harSo vyaktIkRtaH kuTumbena / pazcAcca zrIlakSmIcandamahodayo manuSyasulabhayA jijJAsayA jyotiSikasya zrIviSNubhaTTamahodayasyA'ntikaM gatavAn / tatra ca putrasya janmasamayAdikaM sarvamapi niveditavAn / so'pi jyotiSikastadanusAraM janmapatraM sajjIkRtya tatratyAM grahAdisthitimavalokayan sthitaH / avalokayatastasyA''zcaryaM vardhitam / tasya parivartamAnAn mukhabhAvAn dRSTvA lakSmIcandamahodayaH pRSTavAn - 'bhoH ! kimetat sUcayati ?' / jyotiSika uktavAn - "bhrAtar ! naiSa kazcit sAmAnyo bAlaH / eSa hi kazcinmahApuruSo bhaviSyati / sAMsArikatvenA'pi yadyeSa sthAsyati tadA'pi nRpatulyo'yaM bhaviSyati / kintu 'kumbhalagnIyo'yaM jAtakaH, ato 'dharmadhurandharaH ko'pyananyasadRzo mahApuruSo bhaviSyati' iti sUcayati / " / etacchrutvA lakSmIcandamahodayo'pi pramodabhAk san paNDitavaryAya tasmai dakSiNAM dattvA gRhaM pratyAgatavAn / 1. sabarasa iti lokabhASAyAM, lavaNamityarthaH / 2. kumbhalagna kA pUta, baDA avadhUta, rAtadina kare bhajana ! - ityaktiH / ___ citramayo vijayanemisUriH 5 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAvahAriko'bhyAsaH zAsanasamrAD-vizeSaH Socation international Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAvahAriko'bhyAsaH janmarAzimanusRtya zubhe cA'hani bAlakasya 'nemacanda' iti nAmakaraNaM vihitaM kauTumbikaiH / prAtivezikAnAM svajanasambandhinAM ca vAtsalyapUrNena lAlanapAlanena vardhamAnaH sa paJcavarSadezIyo jAtaH / atha ca mAtApitRbhyAM vidyAdhyayanArthaM zAlAyAM pravezitaH saH / zAlAyAM nemacandaH sarvaprathamaM vidyAdevyAH sarasvatyA darzanaM stutiprArthanAdikaM ca vihitavAn / pazcAt zikSaka namaskRtya tasya cA''ziSaM gRhItvA'dhyayanasyA''rambhaM kRtavAn / / ___ tatkAle hi zAlA 'dhUlIzAlA'- ityAkhyayA prasiddhA''sIt / kASThaphalake dhUlI nikSipya tatra ca kASThazalAkayA'kSarANyaGkanIyAni-zikSaNasyainAM rItimanusRtya 'dhUlIzAlA' iti tasyA abhidhAnaM jAtamAsIt / bAlakAzca zikSakANAM gRhAGgaNa upavizyaivA'dhyayanaM kurvanti sma / tatra ca prAthamikAbhyAsarUpeNa mUlAkSarANAmaGkAnAM ca lekhanamuccAraNaM ca bAlakAnAM zikSyante sm| nemacando bAlyAdeva kuzAgrabuddhirAsIt / ataH zikSakena zrImayAcandamahodayena yatkimapyakSarAGkAdikaM zikSitaM tatsarvamapi jhaTityeva tenA''tmasAtkRtam / pazcAcca zrIharizaGkaranAmazikSakasya zAlAyAM saptakakSAparyantaM gUrjarabhASayA abhyAsaH kRtaH / abhyAse sarvadA so'gresara eva bhavati sma / tadanu ca bhAvanagararAjyAnvayena pravartamAnAyAM zAlAyAmAGglabhASayA'bhyAso'pi varSatrayaM yAvad vihitaH / tatra ca zrIpItAmbaradAsAbhidhaH zikSaka AsIt / evaM ca tasya vyAvahArikAbhyAsaH pUrNo jAtaH / citramayo vijayanemisUriH 77 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karasana mAnI peDhI taruNo nemacandaH zAsanasamrAD-vizeSaH Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taruNo nemacandaH bAlo nemacandaH svabhAvata evA'tyantaM namro vivekI cA''sIt / kintu tatsahaiva nirbhayaH sAhasikazcA'pyAsIdeva / kasmiMzcidapi viSaye satyAsatyaparIkSaNArthaM tasya zaktiradbhutA''sIt / adhyayanakAle ekaH prasaGgo ghaTitaH / tadA sa kevalaM dazavarSIya evA''sIt / tasya mAtulasyaikA putryAsIt 'purIbAI' iti nAmnA / sA ca 'devatA'pi mama sAhAyyaM vidadhAti / tatsAhAyyenA'haM bhUtabhaviSyadAdikaM sarvamapi jJAtuM prabhavAmi' iti pracAraM kRtavatyAsIt / enaM ca prasAraM satyaM manvAnAstatratyAH saralA bhadrikAzca janAH svasvasamasyAparihArArthamAgacchanta Asan / __ ekadA kiJcitkAryArthaM nemacandasya tatrA''gamanaM jAtam / tatra pravarttamAnamidaM kautukaM tena dRSTam / tena tu zrutamAsIdetat kintu prathamamevA'dya dRSTam / janAnAM sammardastatraikatrA''sIt / sarve'pi nAlikera-naivedyAdikaM tasyAH purato DhaukayitvA svasvapraznAn pRcchanta Asan / sA'pi hi devatAnAma puraskRtya yadvA tadvA pratyuttaraM dadAti sma / dRzyametad dRSTvA caturo nemacando jJAtavAn yat sarvamapyetat kApaTikamasyAH / atra 'etasya kapaTakRtyasya rahasyabhedo'dya karaNIya eva' iti vinizcitya janasammardamadhyAd mArga kRtvA'gre gatavAn / uktavAMzca- 'bhoH ! nA'haM bhUtabhaviSyatkAlInaM kimapi jJAtumicchAmi, kevalaM vartamAnameva jJAtumicchAmi / api bhavatI pratyuttariSyati kim ?' sA'pyaGgIkAramukhena ziro nAmitavatI / ato nemacandaH pRSTavAn - 'kathayatu nAma mamA'syAM muSTikAyAM kimasti ?' iti / etacchrutvaiva pratyuttaradAne'samarthA sA vikSubdhA jAtA / tasyAH kapaTakRtyasya rahasyamadya bhinnaM jAtamAsIt / janairapi satyaM jJAtvA nemacandaH prazaMsitaH / yadA nemacandasyA'bhyAsaH pUrNoH jAtastadA sa caturdazavarSadezIya AsIt / tasya pitA tu vyavasAyatvena janAnAM vibhinneSu dezeSu pracalitamuSNISaM badhnAti sma / tataH prAptena dhanena cA''jIvikAM nirvahati sma / tasyecchA''sId yad nemacando'pi kimapi vANijyaM zikSet / atastadanurUpaM kimapi kartuM nemacando'pyanveSaNaM kRtavAn / sa cA''kalanavipaNI (Speculation Bazar) gatavAn / tAdRzo vyApArastasmai arocata / pituH sammatiM prApyA'nubhavaprApaNArthaM sa ekasyAM vANijyasaMsthAyAM niyuktiM prAptavAn / alpenaiva ca kAlena sa tasmin nipuNo'pi jAtaH / kintu tasya manasi cA'nyadeva kiJcit pracaladAsIt / ito'pi saMskRta-dhArmikAdyabhyAsArthaM tasyA'bhilASa AsIt / ataH pituH samakSaM sa svamanogataM niveditavAn / pitA'pi santuSTaH sannanumatiM dttvaan| uktavAMzca- 'tvayA hyetadarthaM bhAvanagaraM gantavyaM bhaviSyati / tatrA'smAkaM guruvaryaH zrIvRddhicandramahArAjo virAjate / sa hi pUjyastvAM pAThayiSyati' iti / etacchrutvA nemacandasya cittaM praphullitaM jAtam / citramayo vijayanemisUriH Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu jIvana Lake Knjh 1925 niSpApa che. saMsAra keTalo 226 i hih risana kanAnI peDha vairAgyam 80| zAsanasamrA-vizeSa: Jajd Education Saternational Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyam ekasmiMzca zubhe'hani taruNo nemacandaH pitrorAziSaM prApya bhAvanagaraM pUjyagurubhagavatAM sAnnidhyaM prAptavAn / 'kastvam ? kutazcA''yAtaH ?' iti gurubhagavatA pRSTaH sa savinayaM svakIyaM paricayaM dattavAn / svakIyAgamanoddezamapi ca prastutavAn / guruvarastasyA'bhyAsAdiviSayakAn praznAnapi pRSTavAn / tasya saralatA-vinaya-vivekAdiguNairguruvaro'pi prasanno'bhavat / antataH praznamekaM kRtavAn - 'bho ! kiM prayojanamasti tava dhArmika-saMskRtAdyabhyAsena ?' iti / tadA nemacanda uktavAn 'bhagavan ! na tAdRzaM kimapi mayA vicAritamadyA'pi / kintu tAdRzenA'bhyAsena mama kalyANamAtmahitaM cA'pyavazyaMbhAvIti nizcapracam / tena ca vidvAnapi bhaviSyAmItyanyo lAbhaH' iti / tasyaivaMvidhottareNa guruvaraH santuSTo jAtaH / pazcAt tasya vAsAdivyavasthA gurubhagavatA kalpitA / so'pi tatra nizcintamuSitavAn / niyatatayA'pramattaH saMzca sa gurubhagavataH pArve'bhyAsa-dharmakriyAdikaM karoti sma / sahaiva gurubhagavannizrAvartinAmanyamunibhagavatAM sevAzuzrUSAdikamapi vinayenollAsena ca karoti sma / evaM ca sa sarveSAmapi hRdi sthAnaM prAptavAn / satataM sAdhujanasamparkAt tasya cittamapi vairAgyaplAvitaM jAtam / ekadA rAtrau svakIyApavarake talpe'nidritaH zayAnaH san vicArayati- "vyAvahAriko'bhyAso mayA kRtaH, vyavasAyo'pi kaJcitkAlaM kRtaH, punazcA'trA'pyabhyAsArthamAgato'smi / kintu kimanena ? kimasya paryavasAnam ? antatastu sarvamapyatraiva vihAyaikakena niHsahAyenaiveto gamanIyaM kila ! yadyevaM tarhi kiMprayojanametat sarvamapi kRtyam ? apyetAdRzaM kimapyuttamaM vidhAtuM na zakyaM yena mama parakIyasya ca hitaM syAt ? tAdRzaH ko mArgaH, kiM vA tAdRzaM kartavyam ?" - iti vicArayatastasya sAdhucaryA smRtimupayAtA, yAM ca sa nityaM pazyannAsIt / 'aho ! kiyannirmalaM nirdoSaM ca jIvanametat sAdhUnAm ? rAgadveSasukhaduHkhAdidvandvottare'smin jIvane kiyAn nirapekSo nirmalazcA''nandaH sampravartate? na kasyA'pi viSaye duzcintanaM durvacanaM duzceSTitaM vA karaNIyamatra / svArthaM vihAya svaparahitamevA'sya jIvanasya lakSyam ! eSA jIvanarItireva mayA'GgIkaraNIyA / eSa evottamo mArgaH' - evaM cintayatastasya citte sAdhutvAGgIkArasya bIjAdhAnaM jAtam / citramayo vijayanemisUriH | 81 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M vairAgya-parIkSA / zAsanasamrAD-vizeSaH Jain Loucation International Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya-parIkSA pUjyagurubhagavataH pavitre sAnnidhye nemacandasya divasA jJAna-dhyAna-kriyAsu sollAsaM vyatiyanti sma / atrAntare pituH sandeza AgataH- 'nemacandasya pitAmahI divaM gatA'sti' iti / etajjJAtvA nemacandaH pratyudatarat - 'asAro'yaM saMsAraH / na vizvAsyo'yam / atra na ko'pi kasyacidasti / dharma eva zaraNam / sa eva ca panthAH zreyaskaro'pi / ataH sa evA''lambanIyaH' iti / / __etAdRzaM pratyuttaraM prApya 'putrasya citte vairAgyaM prAdurbhUtamasti' iti pitA kalpitavAn / yadi nAmA'taH paraM sa tatra nivatsyati tadA tu sa sAdhutvamevA'GgIkariSyati - iti bhayAt tvaritameva so'nyat patraM likhitavAn - 'mama svAsthyaM pratikUlaM vartate'tastvaM yathAzIghraM gRhaM nivartasva' iti| piturasvasthatAsandezena cintito nemacando gurubhagavato'nujJAM prApya svagRhaM pratyAgatavAn / kintu, gRhadvAraM yAvadAgataH sarvAnapi svasthatayA svasvakArye vyApRtAn dRSTvA vicakSaNo nemacando'vabuddhavAn yad "mama gRhaM pratyAkAraNAyaivaiSA yuktiH prayuktA''sIt pitRbhyAm' - iti / atha punarasmai bhAvanagaraM gantumanumati va dAtavyA-iti saGkalpe pitarau dRDhAvAstAm / gacchadbhirdivasaizca saha nemacandasya vairAgyamapi dRDhaM dRDhataraM ca jAyamAnamAsIt / yena kenA'pi saha vArtAlApe'pi tasya vairAgyaM pratidhvanitaM bhavati smaiva / ekadA kasyacid vivAhaprasaGge gamanIyamAsIt / tatrA'pi mitraiH saha saMlApaM kurvatA tenollikhitaM yad - 'ahaM tu sAdhutvamaGgIkartumabhilaSAmi' iti / vArtAlApamenaM kintu tasya kanIyasI bhaginI zrutavatI / pituragre ca sA sarvamapi prastutavatyapi / etena ca cintitena pitrA tasyopari nirIkSA vardhitA / citramayo vijayanemisUriH Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palAyanam 84 zAsanasamrAD-vizeSaH Do Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palAyanam pitA putrazca bhAvapi svasvanirNaye dRDhAvAstAm / nemacando gurubhagavataH sAnnidhyamevA'bhivAJchati sma / pitA tu tasya nivedane karNamapi na dadAti sma / gacchatA samayena nemacandasya vihvalatA pravRddhA - 'kimatha karaNIyam ?' iti / 'durlabhajI bakhAI' ityAkhyastasyaiko vayasya AsIt / so'pi mumukSureva / tasyA'pi kuTumbaM taM tadarthaM nA'numanyate sma / ubhayorapi sthitiH samAnaivA''sIt / atha tau sammIlya kiM kathaM ca karaNIyamiti vicAritavantau / 'anumatiprApaNaM tvazakyameva, ataH kazcidanya evopAya AdaraNIya' iti tayorbhAsitam / sa hyupAya eka evA''sIt- 'kasmaicidapi kimapyanuktvaiva gRhAt palAyanaM karaNIyamiti / ubhAvapyavasaraM pratIkSete sma / ekadA rAtrau gRhe sarve'pi zayanArthaM pravRttAstadA nemacandena bRhatyA maJjUSAyA antaH koSAt caturdazarUpyakANi gRhItAni / pazcAcca 'adhunaiva nivatyeM' ityuktvA sarveSAM mAnasikaM praNAmaM kRtvA gRhAnnirgataH / pUrvamapi bahuzastenaivaM gamanAgamanaM kRtamAsIdataH sameSAM vizvAso'pi tena sampAdita AsIt / evaM cA'dyA'pi sarve vizvastA evA''san / ataH kenA'pi pratipraznaH na kRtaH / tatkAle hi peTrolayAnAnAM bASpayAnAnAM cA'bhAvAt zakaTenoSTrenaiva vA yatra kutrA'pi gantavyaM bhavati sma / tAvapi yojanAnusAreNa pUrvameva kaJciduSTracAlakaM sajjIkRtavantAvAstAm / prathamaM tu gamanaM nirAkurvannapi so'dhikadhanalobhenA'GgIkRtavAnAsIt / saGketAnusAreNa dvAvapi vayasya tasya gRhaM prAptavantau / mahati pratyUSe itaH prasthAtavyamiti nirNayo jAtaH / 'jhINIyo' iti tasya nAmA''sIt / tasya gRhaM tu smazAnasamIpe AsIt / 'yadi kazcidanayoranveSaNaM kurvannAgamiSyati tarhi tanmama kaSTAya bhaviSyati' iti bhItyA 'yuvAM yatra kutrA'pi rAtriM gamayatAM, na mama gRhe' ityuktavAn saH / ubhAvapi tau smazAna eva kasyacid vRkSasyA'dho nirbhayaM rAtrimagamayatAm / 'kiM nAma bhayaM viraktAnAm ?' | prAtastau taM jAgaritavantau / kintu bhayAt punaH sa gamanaM nirAkRtavAn / 'kaJcit sAkSyamAnayatu' ityuktavAMzca / durbodho'yamiti vicArya grAmasya sImana icchAcaMdamahodayamAnItavantau / sa hyetAvabhijAnAti sma / kintu, anayoH pravRttyA sarvathA'nabhijJa AsIdataH sa uSTracAlakametau netumuktavAn / so'pyanena niHzaGkitaH sannaGgIkRtavAn / trayo'pyuSTramAruhya pavanajavena bhAvanagaraM prati gamanamArabdhavantaH / ubhayorapi mukhe prasannatAtirekeNa vikasite jAte / hRdaye cottejite aastaam| evameva pravAsaM kRtvA tRtIyadine tau bhAvanagaraM svakIyeSTasthAnaM prAptavantau / citramayo vijayanemisUri: |85 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhiniSkramaNam 86 zAsanasamrAD-vizeSa: Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhiniSkramaNam ubhAvapi vayasyau prathamaM zrIjasarAjamahodayasya gRhaM gatavantau yatra hi nemacandaH pUrvamapi vAsaM kRtavAnAsIt / tatra ca sarvamapi pravRttamitivRttaM tau niveditavantau / sa zrAddho'pi tayorvRttAntena prasanno jAtaH, sAhasakRtyamidaM ca tayorabhinanditavAMzcA'pi / atha, prAbhAtikaM kRtyaM samApya tau zrAddhena sahaivopAzrayaM pUjyaguru bhagavataH samIpaM gatavantau / gururAjo'pi nemacandasyA'nenA'tarkitAgamanenA''zcaryamanubhUtavAn / kintu sarvamapItivRttaM yadA tena jJAtaM tadA so'pi citte prasannatAmanvabhavat, paraM mAtApitroranujJAM vinA sAdhutvapradAnAya spaSTatayA niSedhaM kRtavAn / 'are re ! kiM tIraM prAptaH poto'yaM maMkSyati ? kiM vA''caritamidaM sAhasamapi vyarthaM bhaviSyati ?' iti gurubhagavato niSedhavacanaM zrutvA nemacando'nubhUtavAn / samudre iva tasya manasyapi mathanaM prArabdhaM 'kimatha karaNIyam ?' iti / - atra gRhe prAtaHkAlaparyantaM tamanAgataM dRSTvA sarve'pi cintitA jAtAH / sameSAM manasyeSa nizcaya AsId yadeSa bhAvanagarameva gatavAn syAt / tAvatA gurubhagavataH sandeza AgataH "sadurlabho nemacando'trA''gato'sti / dIkSAgrahaNAya tasyA''graho'pyasti kintu bhavatAM sammatiM vinA na tAdRzaM kimapi kariSyAmi' iti / anena hi sarve'pi nizcintA jAtA: / tatra ca dvAvapi zrIjasarAjamahodayasya gRhe eva sthitau / nityaM ca gurubhagavato'gre'nunayamapi kuruta:, kintu guruvarastu svakIyanirNaye'tyantaM dRDha AsIt / ato nemacando vicAritavAn - 'guru bhagavato vicAro nirNayo vA'pi nA'nucitaH / asmAbhireva kimapi karaNIyamatra / dIkSA tu grahItavyaiva / kintu mAtApitroratra sammatistu divAsvapnavadazakyaiva' iti / atrAntare, durlabhasya pitA tu pUrvameva divaM gata AsIdanyA ca kA'pyApad nA''sIdeva, atastaM guruvaro dIkSitavAn paraM nemacandaM tu niSiddhavAneva / anena tu nemacandasya nirdhAra ito'pi dRDhataro jAtaH / sa nirNItavAn yad 'yathAkathaJcidapi mayA sAdhutvamaGgIkaraNIyameva' iti / ekadA gurubhagavataH ziSyasamudAyAdanyatamasya munizrIratnavijayasya samakSaM sa svasthitiM bhAvanAM ca varNitavAn / kathaM kathamapi taM munivaramavabodhya sAdhuveSaM gRhItavAn / gRhItvA ca jasarAjamahodayasya gRhaM gatavAn / tatra caikasminnapavarake svayameva muniveSaM dhRtvA gurubhagavatsamakSamupasthito'bhUt / gururAjo'pi taM tathAsvarUpaM dRSTvA kSaNaM vismitaH stabdhazca jAtaH, kintu tasyotkaTabhAvaM dRDhasattvaM ca saMlakSya vidhipurassaraM taM dIkSitavAn / divaMgatasya gacchapatizrImuktivijaya(mUlacaMdajI ) mahArAjasya rajoharaNaM tasmai Arpayat / tasya ca 'munizrInemavijayaH' ityabhidhAnaM kRtam / vi.saM. 1945 tamavarSasya jyeSThazuklasaptamyAH sa zubho divasa AsIt / citramayo vijayanemisUriH 87 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WmRNA svajanAnAM kopaH zAntizca 88. zAsanasamrAD-vizeSaH I Boucation International Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HESTER svajanAnAM kopaH zAntizca ___ 'nemacandaH sAdhurjAtaH'- vAyuvegena vRttamidaM mahuvAnagaraM prAptavat / gRhasya vAtAvaraNaM saMkSubdhaM jAtam / sarve'pi svajanAdayaH satvaraM bhAvanagaramAgatAH / gurubhavantaM ca lakSyIkRtyopAlabdhaM pravRttAH - "kimarthamasmAkamanumati vinaiva kRtametad bhavatA ?' iti / sarve'pi kopAkulA Asan kintu gururAjaH zAntatayoktavAn - bho bhrAtar ! eSa svayameva sAdhuveSaM dhRtavAnasti / nA'styatra mama ko'pi doSaH' iti / etacchrutvA sarve'pi nUtanaM munivaraM prati gatvA tamapyupAlabdhumArabdhavantaH / sa kathamapi pratinivartetetyatastaM te bhItimapi darzitavantaH, snehaM pradarzya bodhitavantazcA'pi kintu na ko'pi prabhAvaH saJjAtaH / sa hi meruriva niSprakampa evA'vatiSThat / kevalaM mandaM mandaM hasati sma sa sameSAM mohaceSTitaM dRSTvA / mAtA hyatyantaM vyAkulA jAtA''sIt / sA ca bhittyA ziraAsphAlanaM kurvatyAsIt / sA punaH punaH- 'mama me putraM pratyarpayatu' ityetadeva vAkyamuccArayati sma / kintu naitAvatA'pi munizcalitaH / kauTumbikaiH saha lakSmIcandamahodayasya vayasya eka rUpazaGkarAkhyo'pi tatrA''gata AsIt / kazcid nyAyAdhIzastasya mitramAsIt / kadAcid bhayAdayaM pratinivarteteti matvA sa munivaro nyAyAdhIzasamakSamapyanIyata / kAmapi pratikriyAM vinA munirapi nirbhayaM tatra gantuM siddho jAtaH / tadIyasattvena ca vizvastamanA guruvaro'pi tatra gantuM sAzIrvAdamanumatiM dattavAn / nyAyAdhIzo'pi sa vividhayA rItyA taM bodhayituM prayatnAn kRtavAn / kintu nizcalaM taM dRSTvA kiJcit kaThoratayA'pi sa tena saha vyavahRtavAn / tathA'pyasya munestu- "meruH kadAciccalito bhavedapi, no sAttvikAnAM calatIha yanmanaH" ityetAdRzI sthitirAsIt / ataH so'ntimaM zastramupayuktavAn-'yadi tvamasmAkaM vacanaM naivA'GgIkariSyasi tahiM tvAM zRGkhalayA bhaMtsyAmi' iti / munirapi sa sasmitaM kintu dRDhatayA pratyuttaritavAn - 'eSa sAdhuveSo na kadApi mama zarIrAd viyukto bhaviSyati / eSa mama prANatulyo'sti / aparaM ca, zRGkalaiSA hastapAdAdInAM bandhanaM na tvAtmanaH, sa hi sarvathA sarvadA ca mukta evA'vatiSThate'to nA'hametAdRzena kenA'pi bandhanena bibhemi' iti / anena nyAyAdhIzo'pyasya dRDhasattvamanubhUya cetasi camatkRtaH san prasanno jAtaH / kauTumbikAMzca samyag bodhayitvA pratinyavartayat / sarve'pi gurubhagavataH samakSamupasthitA jAtAH / sarve'pi zAntA Asan / ato munirAjena sarve'pi samyag bodhitAH / tena ca santuSTAH sarve'pi gurubhagavatAM kSamA yAcitvA nUtanaM munivaraM ca hitazikSAM dattvA svagRhaM gatavantaH / citramayo vijayanemisUriH 89 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhujIvanasya prathamaM varSam 90 zAsanasamrAD-vizeSaH au mnational Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhujIvanasya prathamaM varSam vighnasya jhaJjhAvAta upazAnto jAtaH / munivaro'pi cAritracaryAyA AhlAdamanubhavati sm| adyaparyantaM sAdhutvaM kathaM prApaNIyamityasya cintA''sIt, atha prAptamidaM sAdhutvaM sArthakaM saphalaM vA yathA syAttathA dRDhaM prayatitavyamityasti tasyollAsaH / sAdhutvaprAptistvasya janmanaH sArthakyaM, kintu sAdhutvasya sArthakyaM kathaGkAram ? etadarthaM ca sa puruSArthasya yajJameva prArabdhavAn / jJAna-dhyAna-svAdhyAya-vinayAdiSu so'pramattatayA sollAsaM ca lIno jAtaH / puruSArthasya dhArA tu pratidinaM pravardhamAnA''sIt / yadA ca sa svAdhyAyAdikAryebhyo nivRtto bhavati sma tadA 'prAgajI darabAra' nAmazrAvakAya nityaM dharmamupadizati sma / ekadA guruvaraH kAryavazAt taddizyAgataH / kecicchabdAH zravaNagocarA jAtAH / ataH 'kasyaiSa dhvaniH, kiM ca kathayati ?' iti jijJAsayA svAgamanamajJApayitvA sa ekapAdhai utthito'bhUt / 'haM...nUtano'yaM muniH zrAvakAya dharmamupadizati' - iti jJAtvA citte prasattimanvabhavat / asmizca sAhajikyeva vaktRtvazaktirvidyate iti nirIkSitavAn / manasi ca kimapi saGkalpya tato niHzabdamevA'pasRtaH / atha zrIparyuSaNaparvadinAnyAgatAni / caturthadinAdArabhya zrIkalpasUtrAbhidhAgamagranthasya vyAkhyAnaM sabhAsamakSaM karaNIyamiti paramparA'sti / taddine ca munizrIcAritravijayena saha sabhAyAM gantuM gurubhagavatA so'pyAdiSTaH, uktazca 'gRhANaitad vastram, etadeva paridhAya gaccha' iti / gurubhagavatA svakIyaM vastraM pradattamAsIt / etena yadyapi tasyA''zcaryaM tu jAtameva kintu gurvA va tadarthaM sarvoparyAsIt / vyAkhyAnakAle'pi mukhyapITha evopaveSTuM muninA sa AdiSTaH / athA''zcaryamito'pyavardhata / svalpaM ca vyAkhyAnaM kRtvA munivaro nUtanamunirAjasyA'sya haste prati dattvA- 'gurubhagavata iyamAjJA'sti yaccheSaM vyAkhyAnaM bhavatA karaNIyam' iti coktvA tvaritameva vyAsapIThAduttaritavAn / anena munivaro jJAtavAn yat kimarthamevaM gurubhagavatA'dyA''caritamiti / manasaiva gurubhagavantaM smRtvA natvA hRdi ca nidhAya vyAkhyAnaM prArabdhavAn / tasyA'skhalite dhArApravAhite vyAkhyAnapravAhe samagrA'pi sabhA pravahantyAsIt / sarve'pi sAzcaryaM ziro vidhUnayanta Asan / yAvad vyAkhyAnaM samAptaM tAvat sarve'pi sammohitA ivaivopaviSTA Asan / sarve'pyatIva prasannA jAtA / gurubhagavatastu kA vArtA ? sa tu svapriyaziSyopari hArdikamAzIrvAdaM varSan megha ivopalakSyamANa AsIt / adya tasya vizvAsaH sArthako jAtaH kila ! evaM ca prathamAyAmeva caturmAsyAM saMskRtabhASAmAdhyamena munivaraH kalpasUtraM vyAkhyAtavAn / citramayo vijayanemisUriH | 91 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAdhanA 92 zAsanasamrAD-vizeSa: 279 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAdhanA 'mama kazcit sAdhuH siddhAntakaumudIvyAkaraNasyA'dhyayanaM kuryAt' iti bahuvarSebhyo gurubhagavato manoratha AsIt / iGgitAkArasampanno munivaro'yaM gurubhagavato manorathaM jJAtvA tatpUrtyarthaM saGkalpitavAn / tadarthaM ca pUjyAya niveditavAnapi / guruvaro'pi prasannaH san rAjyasya saMskRtapAThazAlAyAmadhyApayataH zrIbhAnuzaGkarAdhyApakasya vyavasthAM kRtavAn / zubhe cA'hanyadhyayanaM prArabdham / aikAgreNotsAhena ca munivaraH paThane magno'bhavat / tasyA'dhyayananiSThayA paNDito'pi prasanno jAtaH / ataH so'pi vyAkaraNazAstrAntargatAn zAstrArthAn pariSkArAMzca vistarato bodhayati sma lekhayati sma cA'pi / munivaro'pi prajJAtizayena tasminneva dine tatsarvamapi kaNThasthaM kRtvA'parasmin dine paNDitavaryasya praznAn samyak samAdadhAti sma / etena ca paNDito'pyAzcaryamanubhavannAsIt, yato nA'dyaparyantaM tenaitAdRzaH ko'pi vidyArthI pAThitaH / ____ bhAnuzaGkarapaNDito'yaM bhAvanagararAjye sarvatra khyAta AsIt / tena saha jJAnacarcA) vibhinnagrAmanagarAdibhyaH paNDitajanA Agacchanta Asan / tadA ca munivarasya prajJayA niSThayA ca prabhAvitaH san sa teSAM puratastaM prazaMsate sma / ekadA bhAvanagarasatka eva nAthAlAlAbhidho janaH kAzIM gatvA vidyAdhyayanaM kRtvA paNDitazca bhUtvA punarAgata AsIt / so'pi paNDitaM melituM gatavAn / tadA vArtAlApamadhye paNDitavaro muniM prazaMsitavAn / tacchrutvA nAthAlAla uvAca - 'mayA saha kiM sa zAstrArthaM kariSyati?' / paNDitavaryastadvacanamaGgIkRtavAn / evaM ca zAstrArtho niyato jAtaH / paNDitavaryo madhyastho jAtaH / siddhAntakaumudImeva viSayIkRtya zAstrArthaH pravRttaH / kiyatkAlaM tu sarvaM samyak pracalitaM, pazcAd munivaraH svaprabalatarkazaktyA prativAdinaM niruttarIkRtavAn / anena paNDitavaryaH prasanno jAtaH / svakRtasyA'dhyApanasya tena sArthakyamanubhUtam / adhyayanena sahaiva munivaro'nyAMzca munivarAnapi pAThayati sma / gurorAdezAnusAraM ca svasAtIrthyaM paryAyajyeSThaM munirAjaM zrIdharmavijayamahArAjamapi raghuvaMzakAvyapaThanaM kArayannAsIt / 'kaumudIvyAkaraNAbhyAso yAvanna pUrNo bhaviSyati tAvad ghRtadadhidugdhatailAdirahitamevA''hAraM grahISyAmi' iti saGkalpamapi munirAjaH kRtavAnAsIt / citramayo vijayanemisUriH 93 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atio upasthApanam international . zAsanasamrA-vizeSa: kema diyA dAna vihAlArAno ijharAdo che. | tane pAlitANA loko che. mane paNa lAge che ke tuM tyAM jAya to tainono pAse tAro viroSa abhyAsa paNa thaze. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthApanam navadIkSitAnAM sAdhu-sAdhvInAmupasthApana - yogodvahanAdikRtyAni kathaM kAraNIyAni ? iti . praznastapAgacchAdhirAjazrImuktivijaya (mUlacandajI) mahArAje divaM gate satyupasthito'bhUt / bahuvidhavicArANAmante ca zrIvRddhicandramahArAjaH sUcitavAn yadidAnIM tvahammadAbAdanagare lavArapoLamadhye sthitasya panyAsa zrIpratApavijayamahArAjasya sAnnidhye etatsarvamapi kAryaM sampAdanIyamiti / evaM ca gurubhagavata AdezAnusAraM munizrInemavijayo'pyanyairmunivaraiH saha rAjanagaraM gatavAn / tatra ca tasya yogodvahanapUrvakamupasthApanakRtyaM sAnandaM sampannaM jAtam / tadanu ca tatraiva rAjanagare kiyatkAlaM sthitvA siddhAntakaumudIvyAkaraNasyA'vaziSTabhAgasyA'dhyayanaM pUrNaM kRtavAn / evaM ca gurubhagavato mano'bhilaSitaM pUrNaM kRtvA punastatsAnnidhye bhAvanagaraM prAptavAn / guruvaro'pi prasannaH san tamAziSA'nugRhItavAMzca / gurubhagavata: svAsthyaM tu pratikUlamAsIt / ata AdinamArAtri ca tatpraticchAyamiva bhUtvA sa zuzrUSAM karoti sma / adhyayanakAryaM tu tadA'pi pravartamAnamevA''sIt / caturmAsIdvayaM tu tatraiva bhAvanagare vyatItam / atrAntare ca pUjyadAnavijayamahArAjo'pi tatra gurubhagavataH svAsthyavArtAM praSTumAgata AsIt / tadA ca sa sarveSAM sAdhUnAM sUkSmakSikayA sarvaM nirIkSitavAnAsIt / munipravarasya nemavijayasya jJAna-kriyAruci - cAritra - vinayAdiguNaistasya hRdayamAvarjitaM jAtam / yathAsamayaM ca sa puna: pAdaliptapuraM prAptavAn / tatra ca 'atra viharatAM sAdhusAdhvInAM nyAyavyAkaraNAdiviSayako'bhyAsaH samyak syAd' ityAzayA 'rAyabahAdura buddhisiMhajI jaina saMskRta pAThazAlA' ityabhidhayaikAM pAThazAlAM sthApitavAn / pazcAcca vijJaptipatramekaM zrIvRddhicandramahArAjaM prati preSitavAn - 'yadi nemavijayo'pyatra samAgacchet tadA pAThazAlAyAmadhyayanAdhyApanakAryaM savegaM samyaktayA ca pracaled' iti / pUjyaguruvaro'pi lAbhAlAbhau vicArya nemavijayamahArAjaM pAdalipta puraM gantumAjJaptavAn / - 'gurubhagavataH svAsthyaM samIcInaM nA'sti / kathaM taM vihAyeto gantavyam ?' iti saMzayitaH sannapi 'AjJA gurUNAmavicAraNIyA' iti nyAyena munivaro gurvAjJAM zirodhAryAM kRtvA pAdaliptapuraM prati vihRtavAn / citramayo vijayanemisUriH | 95 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurubhagavataH svargamanam rAdhanahITa pudheisiMhajI jaina pAThazALA zAsanasamrAD-vizeSaH JE Evocation International Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurubhagavataH svargamanam tasya pAdaliptapuragamanena tatratyAyAH pAThazAlAyAH paThanapAThanapravRttirvegavatI saJjAtA / tena ca zrIdAnavijayamahArAjaH prAsIdat / sahaiva zrIdAnavijayamahArAjasyA'ntike tasyA'dhyayanamapi samyak pracaladAsIt / gurubhagavata AjJayA yadyapi so'trA''gatastathA'pi gurubhagavataH svAsthyaviSaye satataM cintita AsIt / itazca bhAvanagare gurubhagavataH svAsthyamadhikatayA pratikUlaM jAtam / samagro'pi saGgha upasthito'bhUt / yato bhAvanagarasya sa dharmadAtA gururAsIt, ata eva ca bhAvanagaravAstavyAnAM kRte tu sa sarvasva AsIt / niSNAtAzcikitsakA upacaranta Asan / pUjyamohanalAlamahArAjo'pi tadA tatraivA''sIt / prAyaH paJcAzadadhikAH sAdhusAdhvImahArAjA upasthitA Asan / asvasthatAyAM satyAmapi samAdhistu kAcidapUrvA''sIt / 'arihaMta-siddha-sAhU' ityaSTAkSaramayamantrasya dhyAne uccAraNe caiva sa lIno jAtaH / evameva hi pUrNAtmabhAvasthitAveva samAdhibhAvena vinazvaramidaM dehaM tyaktvA guruvaro divaM gatavAn / udanta eSa zrIsaGkhena pAdaliptapure preSitaH / zravaNamAtreNaiva muninemavijayo vajrAhata iva mUDha: zUnyamanaskazca jAta: / azrudhArA prAvahaccakSuSoH / 'gurudevasyA'ntime samaye'pyahamupasthito nA''sam, pUjyasya sevA'pi mayA na labdhA' iti vicArastasya hRdi zalyAyate sma / kintu 'kAlo hi duratikramaH' iti satyaM tu sarvairapi svIkaraNIyameva bhavati, nA'nyaH ko'pyupAyo'trAsti iti vicArya sa kathaJcidAzvasto babhUva / manasi ca saGkalpitavAn - 'gurudevasadRzAn guNAn saMsAdhya teSAM jainazAsanonnatyabhilASaM pUrayiSyAmi' iti / citramayo vijayanemisUriH 97 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The IKIR PUPIERE RASR-Neeg RENEDHRE MA: bhuli HAIN SHAvaj bhavisaM 1851. _ svatantratayA kRtA prathamA caturmAsI zAsanasamrAD-vizeSaH Jain Education (hternational Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svatantratayA kRtA prathamA caturmAsI sAhi caturmAsI tatraiva pAdaliptapure vyatItA / pazcAcca pUjyadAnavijayamahArAjasya purataH zrIraivatAcalatIrthayAtrArthaM samutpannaM svakIyAbhilASaM pUjyo vyaktIkRtavAn / tasya cA'nujJAM samavApya munipradhAnavijayadvitIyaH sa vihArayAtrAM prArabdhavAn / zanaiH zanaizca vibhinneSu grAmanagarAdiSu viharan san giranAratIrthaM prAptavAn / tatra ca yAtrAM kRtvA viharan kramazo jAmanagaraM prAptavAn / tatra hi pUjyasya vaiduSya-vaktRtvakauzala - nirmalacAritrAdiguNasambhAreNa prabhAvitaH zrIsaGghazcaturmAsyarthe vijJaptavAn / pUjyo'pi dravya - kSetra - kAla - bhAvAdikaM sAnukUlaM vijJAya svasammatiM dattavAn / evaM ca sA tasya prathamA svatantrA caturmAsI jAtA / tatra ca pUjyasya sadupadezAt kAryadvayaM jAtaM, yacca bhaviSyati kAle jAyamAnAnAM zAsanonnatikAryANAM maGgalAcaraNamivA''sIt / prathamaM tAvad jAmanagare 'navalakhA' kuTumbaM khyAtamAsIt / tatkuTumbasya DAhyAlAlAbhidha eka: zrAvakaH pUjyasyopadezAt saMsArAd virakto jAtaH / sa ca sAdhujIvanamaGgIkartumutsuko dRDhapratijJazca jAtaH / kintu tasyA'graja etadarthaM svavirodhaM prakaTitavAn - 'oh ! vyasanAsaktasya tava sAdhutvagrahaNaM kathaM zakyaM re ? naitadarthamanujJAsye'ham' iti / paraM DAhyAlAlo'pi svapratijJAyAmatidRDha AsIt / ubhAvApi bhrAtarau svasvanirNaye nizcalAvAstAm / agrajastu nyAyAlaye'bhiyogaM pravezitavAn / kintvevaM kRte samAje kuTumbasya pratiSThAyA hAnirbhaviSyatIti manvAnAH samAjasya budhajanAstaM bodhitavantaH / pazcAcca samahotsavaM tasya dIkSA sampannA jAtA / 'munizrIsumativijaya' iti nAma sthApitaM jAtam / sa hi pUjyasya prathamaH ziSyo jAtaH / 1. dvitIyaM kAryamAsIt zrIzatruJjayatIrthasya padayAtrAsaGghaH / zreSThivarya zrIsaubhAgyacandaH pUjyasya sAnnidhye yAtrAsaGghamAyojitavAn / asyAM ca saGghayAtrAyAM SaNNiyamAH pAlanIyA bhavanti padbhayAmeva gamanam, 2. ekaza eva bhojanam, 3. acittameva bhoktavyam, 4. bhUmAveva zayanaM, na palyaGke, 5. ubhayasandhyAyAmAvazyakakriyAkaraNam, 6. brahmacaryapAlanamiti / pUjyasya sAnnidhye Ayojita eSa prathama eva yAtrAsaGgha AsIt / - citramayo vijayanemisUriH | 99 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba zrI vRdhyiAyaMdujI saMskRta pAThaI[L[, - janmabhUmau caturmAsI zAsanasamrAD-vizeSaH Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmabhUmau caturmAsI vi.saM. 1951 tamavarSe zrIsaGghasya mAtApitrozcA''graheNa pUjyaH svajanmabhUmau zrImahuvAnagare caturmAsI yApitavAn / pUjyasya prauDhajJAnena prabhAvakavaktRtvena kaThoracAritracaryayA ca samasto'pi saGgho vizeSeNa ca mAtApitarAvatyantaM pramuditA jAtAH / tayorhadaye AnandakallolaiH kallolite jaate| api ca kathaM na syAdevam ? tayoH svavallabho'dya sarvavallabho jAta AsIt / kulasya gauravamapi vardhitamAsId bhagavanmahAvIrasya zAsanamapi codyotitamAsIdanena / tau cA'dya dhanyatAmanubhavantAvAstAM jIvanasya ca sArthakyaM sAphalyaM cA'pyanubhavataH sma / tatrA'pi hi pUjyasya sadupadezAt 'zrIvRddhicandrajI saMskRta pAThazAlA' sthApitA jaataa| evaM nAmakaraNaM kRtvA svagurubhagavato nAmA'pi ciraJjIvi kRtam / caturmAsyanantarameko gRhasthaH saMsAraM tyaktyA pUjyasya ziSyatvaM svIkRtavAn / tasya ca 'munisaubhAgyavijaya' ityabhidhAnaM pUjyena vihitam / citramayo vijayanemisUriH | 101 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRdiAraMja jaina pAThazALI ghasaTeNi dAsa satA munivarazrIAnandasAgaramahArAjasya vidyAbhyAsaH zAsanasamrAD-vizeSaH Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munivarazrIAnandasAgaramahArAjasya vidyAbhyAsaH vividheSu grAmanagarAdiSu pUjyo viharati sma / yathA yathA paricayo bhavati tathA tathA janAnAM pUjyaM pratyAdaraH pravardhate sma / pUjyasya pratibhA'dbhutA ca kAryazaktiH sameSAmapi hRdaye AtmIyatvaM janayati sma / vi.saM. 1952tamavarSasya varSAvAso 'vaDhavANa'nagare saJjAtaH / tataH pUjyaH pAdaliptapuraM prati prasthitaH / mArge 'lIMbaDI'grAme munivaryazrIAnandasAgaramahArAjaH sammIlitaH / so'pi tataH pUjyena sahaiva vihRtavAn / tadA ca munivaryeNa tena pUjyasya pArve saMskRtavyAkaraNAdiviSayako'bhyAso'pi kRtaH / pUjyo'pi taM prasannatayA saprema ca pAThitavAn / zrIstambhatIrthe-khambhAtanagare ubhAvapi pUjyau sahaiva caturmAsI yApitavantau / paryuSaNaparvaNi ca kalpasUtrAntargataM 'gaNadharavAda'viSayakaM vyAkhyAnamapi sahaiva kRtavantau / tatra ca vyAkhyAne bhagavato mahAvIrasya indrabhUtyAdyekAdazabrAhmaNAnAM ca saMvAdo'sti / eSa eva prayoga ubhAbhyAmapi pUjyAbhyAM tasmin varSe vyAkhyAne kRtaH - 'zrIAnandasAgaramunivaro viprANAM zaGkAM prastauti sma pUjyazca tAH satarkaM samAdadhAti sma' iti / apUrvaM kiJcidetad dRzyamAsIt / tatrA'pi pUjyasyopadezena 'zrIvRddhicandrajI jaina saMskRta pAThazAlA' sthApitA jAtA / asyAM ca dhArmikAbhyAsena sahaiva saMskRtavyAkaraNa-koza-kAvyAdInAmapi zikSaNaM dIyamAnamAsIt / prativarSamivA'smin varSe'pi caturmAsyanantaraM pUjyasya sAnnidhye zrAddhavaryeNa zrIamaracandamahodayena zrIzatruJjayatIrthasya padayAtrAsaGgha AyojitaH / tadanantaraM ca pUjyaH punaH stambhatIrthamAgatavAn / atrAntare ca jarmanAdhyApakaH zrIharmanajekobImahodayo jainAgamasya zrIAcArAGgasUtrasyA''GglabhASayA'nuvAdaM kRtavAnAsIt / sa cA'nuvAdaH prakAzito'bhUdapi / tatra ca 'jainazAstreSu mAMsAhAro'pyanumato'sti' iti spaSTatayA pratipAditaM tena / vidhAnametat puraskRtya samagre'pi jainasamAje kolAhalaH saJjAtaH / pUjyo'pyetajjJAtvA 'mumbaisamAcAra'nAmavRttapatramAdhyamena tenA'dhyApakena saha patravyavahAramapi kRtavAn / antataH zrIAnandasAgaramunivareNa saha tasya vidhAnasya zAstrIyapramANairyuktibhizca pratikArarUpeNa pUjyaH pratyuttaraM likhitavAn / sa ca pratyuttaraH pazcAt 'parihAryamImAMsA' nAmnA pustakarUpeNa prakAzito'pi jAtaH / citramayo vijayanemisUriH 103 . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O zrIstambhanapArzvanAthapratiSThA 104. zAsanasamrAD-vizeSa: Jan Education National 22 5 3 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIstambhanapArzvanAthapratiSThA zrIstambhatIrtha-khambhAtanagarasyA'dhiSThAtA'sti zrIstambhanapArzvanAthabhagavAn / laghvAkArA'pi sA pratimA tu nIlaratnamayyasti / ekadA tArApuravAstavyaH kazcit suvarNakAraH zrAddhaveSeNa lobhAviSTaH san pUjanavyAjena tatrA''gataH / madhyAhnakAla AsIt / janAnAM gamanAgamanamapi tadA'tyalpamAsIt / jinAlayasyA'rcako'pi kAryavyagra AsIt / etAdRzamavasaraM saMsAdhya sa pratimAM corayitvA zanaizca tataH palAyitavAn / tArApuraM prApya nArezvarAkhyataDAgasya samIpavartini pradeze gartaM kRtvA pratimAM nigUhitavAn / gartaM ca punaH prapUrya saGketAya sa tadupari cA'zuciM kRtavAn / kintu 'atyugrapuNyapApAnAM phalamihaiva jAyate' iti nyAyena sa yAvad gRhaM prAptavAn tAvat tasya netre dRSTivihIne ivA'jAyatAm / asahyA ca netrapIDA tasyotpannA / tasya patnI taM pRSTavatI - 'kimapi dRSkRtamAcaritaM tvayeti pratibhAti mama / nirhetukaM na kimapyaniSTaM ghaTate / ato yadapi kRtaM syAt tat satyaM vadatu' iti / evaM ca sAgrahaM pRSTaH sa sarvaM svakRtyaM niveditavAn / patnyapi taM tadarthaM tarjitavatI / atra ca khambhAtanagare sarvatra hAhAravaH saJjAtaH / 'yAvadiyaM pratimA punarna prApyeta tAvannA'hamannapAnAdikaM kimapi grahISyAmi' iti pratijJAtavAn zrIamaracandaH zrAddhaH / dinadvayaM tvevameva vyatItam / ko'pyudanto na prAptaH / kintu suvarNakAreNa sahA''gatena janena saha suvarNakArasya matabhedo jAto'to'pamAnitaH sa sarvamapi cauryakRtyamanyasamakSaM prakaTitavAn / sA ca vArtA prasarantI satI khambhAtanagare'pyAgatA / zrAddhAzca satvaraM tArApuraM gatavantaH / kathamapi suvarNakArasya gRhasaGketaM prApya tatra jagmuH / zrAddhajanAnAgatAn dRSTvA tasya patnI sarvamapi vyatikaraM yathAtathaM vaNitavatI / tasyAzca sAhAyyena jinabimbaM punaH samprAptam / saharSa sarve'pi bimbaM punaH stambhapuramAnItavantaH / pUjyapAdazca tatraiva virAjita AsIt / vi.saM. 1956 tame tasmin varSe pUjyastaM bimbaM pratiSThitavAn / eSA ca pUjyena kRtA prathamA pratiSThA''sIt / tadanu ca pUjyasya mArgadarzanAnusAreNa zrIstambhanapArzvanAthajinAlayAdInAM trayANAM jinAlayAnAM jIrNoddhAro nirNItaH zrIsaddhena / zikharatrayayuto jinAlayastatra nirmApito jAtaH / tatra ca vi.saM. 1984 tamavarSe phAlgunazuklatRtIyAdine zubhalagne zrIstambhanapArzvanAthAdijinabimbAnAM pratiSThAmahotsavaH saJjAtaH / etasminnavasare cA'JjanazalAkAvidhAnamapi saMvRttam / citramayo vijayanemisUriH 105 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stambhatIrthe jinAlayAnAM jIrNoddhAraH 106 zAsanasamrAD-vizeSa: Hua XC Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stambhatIrthe jinAlayAnAM jIrNoddhAraH te stambhatIrthe 'jIrAlA'pATakAdiSu sthaleSu vibhinnA ekonaviMzatirjinAlayA Asan / ca jIrNA Asan / tatra ca pUjakAnAM zrAddhAnAM saGkhyA'pyatyalpA''sIt / atastatratyaH zreSThivaryaH zrIpopaTalAlamahodayo vicAritavAn yad- ekameva vizAlaM jinamandiraM nirmAya tatraivaiteSAmekonaviMzatejinAlayAnAM jinabimbAnAM samAvezaH kriyeta cet saukaryAya jAyeta / pUjanArcanAdivyavasthA'pi sulabhA syAditi / pUjyasya purataH sa svavicAraM niveditavAn / pUjyo'pi tasya vicAraM samarthitavAn / pazcAcca pUjyasya mArgadarzanena tena ca pradatte muhUrte jIrNoddhArakAryArambho jAtaH / nijaparyavekSaNe eva jIrNoddhArakAryaM kArayitavyamiti saGkalpitavAn zrAddhaH zrIpopaTalAlamahodayaH / tadanvayena ca sa nityaM prabhAtakAle zIghramAgatyA''sAyaM tatraiva kAryavyastastiSThati sma / tatkAryaM ca vi.saM. 1962tamavarSe sampannaM jAtam / tatra ca mUlanAyakatvena zrIcintAmaNipArzvanAthabhagavAn pratiSThApita: / vibhinnAnAM jinAlayAnAM mUlanAyakabhagavantazca vibhinneSu garbhagRheSu sthApitAH / pUjyasya sAnnidhye evaiSa pratiSThAmahaH sampanno jAtaH / citramayo vijayanemisUriH 107 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 gaNipada-panyAsapadArohaNam zAsanasamrAD-vizeSa: C STA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNipada-pannyAsapadArohaNam pUjyagurubhagavatA zrIvRddhicandramahArAjena pUrvameva pUjye'nanyasAdhAraNI pratibhA nirIkSitA''sIt / sA cA'dya SoDazabhiH kalAbhiH prakAzamAnA''sIt / tattejazca sarvatra prasRtamAsIt / pUjyasyaitad yogyatvaM parIkSya pUrvameva gurubhagavatA svajyeSThaziSyaH zrIgambhIravijayamahArAja AdiSTa AsId yad 'nemavijayasya tvayA''gamayogA udvAhyAH' iti / tadAjJAmanusRtya zrIgambhIravijayamahArAjaH pUjyasya yogodvahanaM kAritavAn / vi.saM. 1959tame ca varSe bhAvanagare zrIbhagavatIsUtrAbhidhAgamasya yoge pravezaM kAritavAn / saptamAsIyaM taddIrgha tapa AsIt / caturmAsyanantaraM sarve'pi vihRtya valabhIpuramAgatavantaH / atraiva hyAcAryANAM paJcazatI sammIlitA''sId yayA ca lupyamAnA AgamagranthAH pustakArUDhAH kRtA Asan / etAdRzyAM zrIdevadhigaNikSamAzramaNAdimahApuruSANAM padarajorAjIpavitritAyAmasyAM bhUmau vi.saM. 1960tamavarSe kArtikakRSNasaptamIdivase zrIbhagavatIsUtrAnujJArUpaH zrIgaNipadapradAnamahaH saJjAtaH / tadanu ca mArgazIrSazuklatRtIyAdine paNDitapadenA'laGkRto jAtaH pUjyaH / pazcAt tatraiva pUjyena muniAnandasAgaramahArAjaM svagurubandhuM zrIpremavijayamahArAjaM svaziSyaM ca zrIsumativijayamahArAjaM bhagavatIsUtrasya yoge pravezaH kAritaH / tatazca yathAkramaM vihRtya rAjanagaraM-ahammadAvAdanagaraM samAgatAH sarve / tatra ca samahotsavaM trayo'pi munivarA gaNipannyAsapadAbhyAM vibhUSitAH kAritAH / vi.saM. 1960tamavarSasya caturmAsI sarvairapi rAjanagara eva kRtA / caturmAsyanantaraM ca pUjyasya preraNayA zreSThizrIvADIlAla-jeThAbhAIparivAreNa zrIzatruJjayatIrthasya padayAtrAsaGghasyA''yojanaM kRtam / citramayo vijayanemisariH 109 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra tIrthAdhirAja zrIzatruJjayatIrthAzAtananivAraNam 2 110 zAsanasamrAD - vizeSa: & Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthAdhirAjazrIzatruJjayatIrthAzAtananivAraNam tadA hi pAdaliptapure mAnasiMhaThakkurasya rAjyamAsIt / sa ca jainadveSI AsIt / kathamapi jainAH santApyA ityeva tasya matiH satataM pravartate sma / tathaiva ca kartuM sa satataM prayatate smA'pi / sa hi yAtrAvyAjena zatruJjayazikharamArohati sma / tatra ca sapAdatrANaM dhUmavartikAmapi ca mukhe prakSipyaiva jinAlayaM pravizati sma / zrAddhAH sAnunayaM taM nivArayanti sma kintu sattAmadonmattaH sa teSAmanurodhamupekSya tathaiva punaH punaH kurute sma / 'upadezo hi mUrkhANAM prakopAya na zAntaye' ityetAdRzI sthitirAsIt / ato yadA ca sasaGghaH pUjyaH pAdaliptapuramAgatavAn tadA tatratyaM vAtAvaraNaM vikSubdhamAsIt / taM ThakkuraM bodhayituM sarve'pi prayatnA niSphalA eva gatA Asan / ___ atha zreSThiANaMdajI-kalyANajIsaMsthAyAH pratinidhijanA mArgadarzanArthaM pUjyasya nizrAyAM sammIlitAH / yAvacchakyaM kalahaM vinaiva vivAdo'yaM samAdhAtavya iti pUjyasyA'bhiprAya AsIt / 'evaM satyapi yadi kAryaM na siddhayet tadaivA'ntimopAyatvena nyAyAlaya AzrayaNIya' ityapi pUjyo nirdiSTavAn / ___evaM ca saMsthAyAH pratinidhijanAH punastaM ThakkuraM bodhayituM prayatnaM kRtavantaH, kintu sarvamapi vyarthaM jAtam / ato'gatyA saMsthayA rAjakoTanagarasthite nyAyAlaye'dhikSepaH kRtaH / etena ca Thakkurasya kopAgniradhikaM prajvalitaH / sa ca muslimajanAnAhUya parvatopari iMgArazApIrasthAnakepavarakamekaM nirmAtuM nirdiSTavAn / tadarthaM ca sAmagrImapi dattavAn, udghoSitavAMzca - 'ahaM tatrA'javadhaM kArayiSyAmi tasya ca zoNitena RSabhadevasya pratimAmabhiSekSyAmi' iti / anayoddhoSaNayA samagro'pi jainasamAjaH prakSubdho jAtaH / tasya virodhAya sabhA''yojitA'pi / kintu pUjyapAda ugrapratikriyAM nivAritavAn / cAturyeNaivA'tra vyavahartavyamiti pUjyena bodhitAH sarve / sthitirgambhIrA''sIt / pUjyazca bhAIcandanAmakaM zrAvakamAhUya sarvAmapi yojanAM jJApitavAn / sa ca pUjyasya nirdezAnusAreNa parito grAmeSu gatvA tatratyAn pazupAlakAn sammelayyA'vabodhitavAn yad- 'Thakkuro'yamajAnAM vadhAyodyukto jAto'sti / ataH sarvairapi sAvadhAnairbhavitavyam / anyathA bhavatAmAjIvikArUpA ete'jA naSTA bhaviSyanti' iti / sarve'pyetadaGgIkRtya saGkalpitavantaH - 'etAdRzaM kimapi naiva bhaviSyati / vayaM ca sAvadhAnAH sthAsyAmaH' iti / ekadA rAtrau ca te pazupAlakAH sammIlya parvatopari gatAH / tatra cA'pavarakanirmANArthaM sthitA sarvA'pi iSTakA-sudhAcUrNa-lauhaphalakAdikA sAmagrI taiH khAte nikSiptA / __ atra ca rAjakoTanyAyAlaye jainasaMsthAyA vijayo jAtaH / 'jainAnAM pavitratIrthasyopari dharmaviruddhaM kimapi kRtyaM naivA''caraNIya'mityAdiSTavAn nyAyAlayaH / anena parAjayena Thakkurasya garvo'pi galitaH / etadAsIt pUjyasya kAryakauzalam / citramayo vijayanemisUriH 111 / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrAT zAsanasamrAD-vizeSaH 6 An 8 No e 34 N 17 nI jAta na Fee Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrATa alpIyasaiva kAlena pUjyasya puNyaprabhAvaH sarvatra prasRta AsIt / pUjyasya cAritratejodRDhasattva-matipATava-kuzalanetRtvAdiguNaiH sarve'pi paricitAH prabhAvitAzcA''san / bhAratavarSasya jainasamAjasya zramaNasaMsthAyAzca hRdaye pUjyasyA'nanyasAdhAraNaM gauravapUrNaM ca sthAnamAsIt / zAsanasya jainasaGghasya ca yasmin kasmiMzcidapi prazne pUjyasya mArgadarzanamanivAryamAsIt / atrAntare vi.saM. 1964 tamavarSe 'akhilabhAratIyajainazvetAmbaramUrtipUjaka-konpharansa' ityasya SaSThamadhivezanaM bhAvanagare AyojitamAsIt / zreSThivaryazrI manasukhabhAI-bhagubhAImahodayastasya pramukhatvena cita AsIt / etasmizcA'dhivezane pUjyo'pyupasthito bhavet - iti sameSAmabhilASa AsIt / zreSThijanAnAM sAgrahAnurodhena pUjyastatra samAgataH / tatra ca vividhaviSayAnadhikRtya carcA pravRttA / pUjyena hi prAcInatIrthAnAM saMrakSaNAya saMvardhanAya ca sarve'pi jAgaritAH / tasmin samaye tapAgacche ko'pi samartha AcAryo nA''sIt / tadarthaM ca zrIsaGke vicAro'pi pravartate sma - 'ko'tra bhAravahane samarthaH ?' iti / pUjyagambhIravijayamahArAja-pUjyamaNivijayamahArAja-ityubhayorapi pUjyayozcitte 'nemavijaya evA'tra samartha' iti pratItirAsIt / adhivezanAvasare upasthitAnAM saGghAgraNInAM purataH prastAvamenaM pUjyau puraskRtavantau / sarvairapi caikamatyena saharSa tadaGgIkRtam / padapradAnAya ca tatraiva vijJapto'pi pUjyagambhIravijayamahArAjaH / so'pi zrInemavijayamahArAjasya paJcaprasthAnamayazrIsUrimantrasamArAdhanaM kAritavAn / bhAvanagarasatkajainasaGgho'pi AcAryapadapradAnamahotsavAya sannaddho jAtaH / abhUtapUrvamahapUrvakaM ca vi.saM.1960tamavarSasya jyeSThazuklapaJcamItithau zrIgambhIravijayamahArAjastaM pUjyamAcAryapadenA'laGkatavAn / taddine ca samagre'pi bhArate varSe vidyamAneSu saMvegamArgIyeSu tapAgacchIyasAdhuvaryeSu savidhi yogamudvAhyA''cAryapadaprApakaH sarvaprathama evA''cAryaH pUjyo jAtaH / samastatapAgacchasya nAyakaH 'zAsanasamrAT' so'bhavat / pUjyasya pitA tu tadA vidyamAno nA''sIt, kintu pUjyasya kRte tasya hRdi kiyAn santoSa AsIt sa hi tasminneva varSe kArtikamAse likhite patre prakaTito bhavati- "yadA bhavatA sAdhutvamaGgIkRtaM tadA mama manasi dveSa utpanna AsIt, kintu bhavAnadya pUrvAcAryaiH sadRzo jAto'sti, asmAkaM kulasya gauravamapi bhavatA vardhitam / bhavantaM prati yatkimapi mayA'prItikaramAcaritaM syAt tanme duSkRtaM mithyA bhavatu / bhavAnapi zAstrasarjanaM kuryAditi me'bhilASo'sti / mahopAdhyAyazrIyazovijayamahArAjasya granthAnAM paThanaM mayi romAJcaM janayati / bhavatA'pi yat zrIharibhadrasUribhagavato'STakaprakaraNamatra vivecitaM tena bhavajJAnasampadamanubhUya mama mahAnAnando bhavati" iti / patrametad vi.saM. 1964tamavarSe kArtikakRSNadvitIyAtithau likhitamAsIt / tadanantaraM sa divaM gatavAnAsIt / citramayo vijayanemisUriH 113 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvadayAjyotirdharaH hai sA krame che, SARAN 114/ zAsanasamrAD-vizeSaH Jain Education international Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvadayAjyotirdharaH AcAryapadaprAptyanantaraM prathamA caturmAsI pUjyena bhAvanagara eva yApitA / jIvadayA hi pUjyasya prANabhUtA''sIt / kamapi duHkhinaM dRSTvA pUjyasya hRdayamanukampayA dravIbhavati sma / caturmAsyanantaraM mahuvAnagarasamIpavartini naipagrAme gatavAn / tatratyo narottamabhAInAmako vaiSNavajanaH pUjyopadezAt zrAddhadharmamaGgIkRtavAnAsIt / / ___ tatra ca samudropakaNThapradeze matsyAnAM hiMsA vipulatayA jAyamAnA''sIt / tajjJAtvA dRSTvA ca pUjyasya hRdayaM karuNArdra jAtam / atastatpradeze vihAM pUjyo matiM kRtavAn / tatra vAstavyA janA ajJAninaH santo'pi bhadrAzayA Asan / dUrAdeva sAdhupuruSaM kaJcidAgacchantaM dRSTvA - 'devatulyaH kazcit sAdhupuruSo'trA''yAti' iti kRtvA sarve'pi tadarzanArthaM matsyajAlAn muktvA sammIlitA jAtAH / pUjyo'pi teSAM purataH saralayA bhASayA jIvadayAyA mAhAtmyaM lAbhaM ca varNitavAn / jIvahiMsAyAzca jAyamAnAnyaniSTAnyapi varNitAni / sarvebhyo'pi pUjyasya vacanAni rucitAni / tadaiva ca 'na kadA'pi dhIvarakarma kariSyAmaH' iti pratijJAtavantaH sarve'pi / naitAvadeva kintu svakIyajAlAnapi sahA''gatAya zrInarottamahodayAyA'rpitavantaH / / ___ tatazca kaMThAla-vAlAka-UMDapradezIyeSu vAlara-tallI-jhAMjhamerAdigrAmeSu vihatya bahuzatasaGkhyAkAn dhIvarAn pratibodhya jIvahiMsAyA viratAn kRtavAn / narottamamahodayo'pi sarvAnapi jAlAnekatra kRtvA dAThAgrAmasya catuSpathe'gnisAt kRtavAn / citramayo vijayanemisUriH 115 . Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvihitaparamparApravartakaH zAsanasamrAD-vizeSaH | Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvihitaparamparApravartakaH jainazAsanasya nA''sIt tAdRzamekamapi kSetraM yatra pUjyasya pradAnaM na syAt / pUjyasya hRdaye saGghaprItiH zAsanaprItiH suvihitaparamparAprItizcA'nanyA Asan / suvihitamahApuruSAcIrNAH zAstranirdiSTA anekAH paramparA AtmasAdhakAni cA'nuSThAnAni yAni kAlakrameNa luptaprAyANi jAtAni, tAni sUrisamrADeSa punarjIvitAni kRtavAn, saGghasya yogakSemArthaM pravartitavAMzcA'pi / tatra hi 1. aJjanazalAkAvidhAnam (prANapratiSThAvidhAnam) - tAttvikametadanuSThAnamAbahuvarSebhyaH sthagitamAsIt / bahuvarSebhyaH pUrvaM pAdaliptapure etad vidhAnamanuSThitamAsIt, kintu kenA'pi kAraNena tadA tatra mAryAdhupadravaH saJjAtaH / tena ca bhItAH ke'pyasya karaNe sAhasaM nA'valambante sma / tadanu ca vi.saM. 1982tamavarSe cANasmAgrAme 'vidyAvADI'madhye navanirmite jinAlaye sarvaprathamaM pUjya etadanuSThAnamanuSThitavAn / nirvighnaM ca tat sampannamapi jAtam / yadA yadA hi pUjyo'JjanavidhAnena pratimAsu svaprANAn sthApayati sma tadA tadA mUrteH purassaraM sthitaM puruSapramANaM darpaNaM tatkSaNameva khaNDazo bhavati sma / pUjyasya prabalasattvamanena jJApyate / 2-3. zrIsiddhacakrapUjanaM zrIarhanmahApUjanaM ca - vismRtaprAyasaJjAtayoretayoH zAstroktayoviziSTayozcA'nuSThAnayoH zuddhavidheH saGkalanaM pravartanaM ca zAstrAdhAreNa pUjyena kRtam / 4. yogodvahanam - munInAmAgamazAstrAbhyAsAya padagrahaNAya ca yogodvahanakriyA'nivAryA''sIt, kintu bahulatayA tadanuSThAnaM luptaprAyaM vA'vidhipracuraM vA saJjAtamAsIt / ataH zAstrAnAdhArIkRtya pUjya: punastat pravartitavAn / etAdRzyanekA paramparA pUjyena punarjIvitA punaH pravartitA ca / asmizca yuge pUjyasyaitad bahumUlyaM pradAnamasti / citramayo vijayanemisUriH 117 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadambagiritIrthasya punaruddhAraH - 1 118 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadambagiritIrthasya punaruddhAraH - 1 pUjyapAdena kRteSvanekavidheSu kAryeSu zrIkadambagiritIrthasya jIrNoddhAro hyekamadbhutaM mahattvapUrNa viziSTaM ca kAryamAsIt / vi.saM. 1966 tamavarSe pUjyaH prathamameva tatra gatavAnAsIt / tattIrthasya duHsthitiM dRSTvA'tIva khinno jAtaH pUjyaH / saGkalpitavAMzca tadaiva yadahametattIrthamuddhariSyAmyeveti / naitat kAryaM tAvat saralaM sukaraM vA''sIt kintu mahApuruSANAM cetasi samudbhUtaH satsaGkalpaH siddhyatyevetyatra nA'sti saMzayaH / tadA hyetattIrthaM tatratyAnAM ThakkurANAmadhInamAsIt / te ca mRgayA-surApAna-bUtAdivyasaneSu magnA ajJAnino jaDAzcA''san / teSAM sAhAyyaM vinA naitat kAryaM kathamapi kartuM zakyamAsIt / athaH pUjyastatra vAsaM kRtavAn / nityaM ca tAn sammelya dharmakathAmAdhyamena jIvanarItiM jIvanadharma copadizati sma / zanaiH zanaizca teSAM hRdayaparivartanaM jAtamapi / vyasanatyAgaM cA'pi sngklpitvntste| teSAmagraNIH 'ApAbhAI'darabArastu pUjyasya bhakto jAtaH / 'pUjyasyA'nanya upakAro'styasmAsu, atastAdRzaM kimapi karaNIyaM yena kiJcidapi RNamuktiH syAd' iti teSAM matiH saJjAtA / pUjyAya niveditavanto'pi te / avasaraM pratIkSamANaH pUjyo'pi- 'parvatopari sthitAH kecana bhUbhAgAH zrIANaMdajIkalyANajIsaMsthAyai yogyena mUlyena deyAH' iti preritavAn / sarve'pi te sammati darzitavantaH kintu vikrayaNaM niSiddhavantaH / vayametAn bhUbhAgAn bhavate pUjyAyopAyanIkariSyAma ityasmAkaM nirNayo'bhilASazcetyuktavantaH / paraM sAdhUnAM naitat kalpata iti kRtvA pUjyastaM prastAvaM nirAkRtavAn / tadA - 'jagadguruzrIhIravijayasUribhagavate samrADakabbareNa tIrthAni pradattAnyeva / ato bhavatAM kA nAmA''pattiretasya svIkaraNe ?' iti pratipraznaM te kRtavantaH / pUjya uktavAn - bho ! bhrAtaraH ! evaM mA'stu / nA'haM hIravijayasUrisadRzaH / ahaM hi teSAM mahApuruSANAM caraNarajastulya evetyato mama naitadanukaraNamucita'miti / evaM ca bahubodhitAH santaste kathitavantaH - "yadyevaM tarhi 'pUjyo'smAn vyasanebhyo mocayitvA manuSyatvaM pradattavAnastItyasya smRtau vayamete bhUbhAgAn dadyaH' iti lekhapatre ullekhanIya" miti / sarve'pi ca tatra sammatA jAtAH / etacca tIrthoddhArasya prathamaM caraNamAsIt / citramayo vijayanemisUriH Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM kadambagiritIrthasya punaruddhAraH - 2 120 nidAsa dharmadAsanI peDhI zAsanasamrAD vizeSa: 3 h Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadambagiritIrthasya punaruddhAraH - 2 viMzatirvarSANi vyatItAni / citeSu bhUbhAgeSu kimapi kAryaM na jAtam / ataH prathama tAvadeko jinAlayo grAma eva nirmAtavya iti nirNItavAn pUjyapAdaH / . parvatasya talahaTTikAyAM sthita grAmaM 'bodAnAnesa' nAmA''sIt / tatrasthastItAkolInAmako grAmINaH svapnamekaM dRSTvAn - 'anAvRtA kAcid bhUmirasti / tatazca jainAnAM tIrthaGkarasya mUrtiH prakaTitA'sti / tatsamIpe ca dIpaH prajvalati' iti / prAtarutthAya sa dRSTavAn yat tasya gRhasya samIpavartinyAmeva bhUmau kuGkamasyaikaM vartulaM ghRtasya cihnAni cA'pi santi / pUjyapAdastAmeva bhUmi yogyamUlyena bhUsvAminaH sakAzAt krAyayitvA jinAlayasya nirmANaM prArambhitavAn / ekadA, vi.saM. 1989tamavarSasya poSakRSNanavamIdine prAya ekAdazavAdanasamaye pUjyaH svAsanAdutthAya praghaNamAgatavAn / ekatra ca vAsakSepaM kRtvA zrAddhamekamuktavAn - 'kAmadAra ! saMsthAyAH sthAnamatraiva karaNIyam' iti / tatkSaNameva tatra 'zrIjinadAsadharmadAsa-saMsthA' sthApitA jAtA / navanirmite jinAlaye pratiSThArthaM zrInaminAthabhagavataH pratimA rAjanagarAdAnItA''sIt / kintu kAraNavazAt tatra zrImahAvIrasvAminaH pratimAyAH pratiSThA nirNItA / ataH zrInaminAthasya pratimAyA garbhagRhAdutthApanArthaM sarve'pi gatAH / kintu bhUriparizramAnantaramapi pratimA svasthAnAt tuSamAtramapi na calitA / antataH pUjyapAda AgataH / pUjyastatra pratimAyAH purataH zrIphalamekaM DhaukayituM nirdiSTavAn / pazcAt prArthanaM kRtavAn - 'bhagavan ! AgamyatAm / bhagavan ! anujAnAtu prasIdatu ca / atra kadambagiritIrtha eva jinAlayaM nirmApya mUlanAyakatvena bhavantaM pratiSThApayiSyAmaH' iti / tatkSaNameva ca bhagavato mUrtirdvayorjanayoreva hasteSvAgatA / vi.saM. 1989tamavarSe phAlgunazuklatRtIyAtithau zrImahAvIrasvAmibimbasya prANapratiSThA saJjAtA / asmizca pratiSThAmahotsave paJcaviMzatisahasraM janAH sammIlitA babhUvuH / pratiSThAyAH pUrvarAtre pracaNDo vAtopadravaH saJjAtaH / paTamaNDapAni vicchinnAni jAtAni / bahavo janA rogAtaGkitA jAtAH / pUjyena pRSTaH zrIudayasUrimahArAja uktavAn yat 'prAtaH paJcavAdanasamaye'paro'pyetAdRzo yogo'sti' iti / ato janAH sajjA jAgarUkAzca kAritAH / pUjyasyA''dezAnusAraM zrIudayasUrimahArAjaH zrInandanasUrimahArAjazcA''rAtri jinAlaya upavizya viziSTaM mantrajApaM kRtavantau / etena, prAtarvAtopadravastu yadyapi saJjAta eva kintu kAmapi hAnimakRtvaiva zAnto jAtaH / pratiSThAmahotsavo'pi sAnandaM sampanno jAtaH / etasmizcA'vasare parvatopari sthite bhUbhAge'pi nirmANakAryamArabdham / citramayo vijayanemisUriH | 121 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o kadambagiritIrthasya punaruddhAraH - 3 zAsanasamrAD-vizeSaH dain Education International Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadambagiritIrthasya puranaruddhAraH - 3 vi.saM. 1994tamavarSe parvatopari 'zrIRSabhavihAraprAsAdaH' nirmito jAtaH / aparazca 'zrIgiranArAvatAraprAsAdo''pi sajja evA''sIt / tatra ca pratiSThAmaho nirNItaH / 'pUjyaH zAsanasamrADaJjanavidhAnaM kariSyatI'ti kRtvA grAmAntarebhyo'pi zrAvakAH pratimAH preSitavantaH / saMhatya paJcazataM pratimAH sammIlitA jAtAH / / utsavaH prArabdhaH / ekasmin dine sarve yadA'nuSThAnaniratA Asan tadA pUjyo dRSTavAn yad giranArAvatAraprAsAdAd dhUma udgacchati - iti / zrInandanasUrimahArAjaM nItvA pUjyastatra gatavAn / kenA'pi kAraNena tatrA'gniH prajvalita AsIt / kimapi nirNIya pUjyaH pratyAgatavAn / ThaliyAgrAmavAstavyAn zrIhaThIcaMdamahodayAdizrAvakAnAdizya zataM zrIphalAnyAnAyitavAn / zrInandanasUrimahArAjasya ca tatra karaNIyaM vidhimavabodhya vidhikArakeNa saha preSitavAn / vidhikArakeNA'nyaizcottarasAdhakaiH pUjyanandanasUrimahArAjastatra prAptavAn / tvaritaM ca zataM zrIphalAni samAnItAni / pUjyasya nirdezAnusAraM zrInandanasUrimahArAjaH kaJcid vidhiM kRtavAn / pazcAccottarasAdhakaibharA hyekaikaM kRtvA zrIphalAnyAkAze UrdhvamutkSepitAni / tadA ca ye tatropasthitA Asan te'dya kathayanti yad - navanavatiH zrIphalAni tu gagana eva kutracit tirohitAni jAtAni / utkSiptAni tAni zrIphalAni bhUmau punarnA''gatAni / kevalaM zatatamazrIphalasyA'rdha eva bhAgo'dha Agata AsIt, iti / etadanuSThAnanAntaramagniradRzyatAM gataH / evaM gItArthamahApuruSANAM rahasyamayyAH paramparAyA vAhakaH pUjya AsIditi prasaGga eSa prakaTayati / tadA hi kadambagiritIrthasya punaruddhArakAryamapi sampannaM jAtam / citramayo vijayanemisUriH 123 / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marudharapradeze mevADapradeze ca mUrtimaNDanam zAsanasamrAD-vizeSaH Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marudharapradeze mevADapradeze ca mUrtimaNDanam __ tadAtve hi marudharapradeze mevADapradeze ca terApaMthasampradAyIyAnAM prabhAvo vRddhi gata AsIt / ekadA mevADapradezasya gaDhabolagrAme kazcit terApaMthasampradAyIyaH sAdhurAgataH / sa ca jinAlayasya maNDapa eva vAsaM kalpitavAn / tatra ca sammIlitAn janAnupadiSTavAn - 'yathA pASANamayI gaurna dugdhaM dadAti, na ca zastrAdiprahAreNa taccharIrAt zoNitamapi niHsarati, tathaiveSA tIrthaGkaramUrtirapyasti / yadi madvacanamavizvAsyaM pratibhAyAt tarhi kIlakaprahAraM kRtvA svayamevA'nubhavantu nAma' iti / mugdhA janAstarkajAle nibaddhA jAtAH / te'pyekaikazaH kRtvA dvipaJcAzataH kIlakAn pratimAyAmAhatavantaH / ye hi mUrtipUjakAH zraddhAvantazca janA Asan te vyathitA jAtAH / kintvalpasaGkhyAkA alpabalAzca te kimapi pratikartuM na samarthA Asan / antataH sarve'pi te ahammadAvAdanagare pUjyasya sakAzamAgatavantaH / sarvamitivRttaM te pUjyAya zrAvitavantaH / pUjyo'pi tAnAzvasya kezavalAlAbhidhaM caturaM vAkkIlamupAyaM sandarghya taiH saha preSitavAn / so'pi cA''GglAdhikArisadRzaM veSaM dhRtvA'zvArohI ca bhUtvA tatra gatavAn / tatratyA janAzca tamAGlAdhikAriNaM matvA bhItAH santa itastato vikIrNA jAtAH / so'pi janAn bhISayitvA kathamapi jinAlayasya kuJcikAM prAptavAn / udayapuraM ca gatvA rAjJaH zrIphatesiMhasya nyAyAlaye'dhikSepa kRtavAn / nyAyAlayo'pi samAdiSTavAn - 'kenA'pi terApaMthasampradAyIyena sAdhunA'taH paraM jinAlaye na praveSTavyam / yo nAmA''dezamenamullaGghayiSyati sa ca daNDapAtraM bhaviSyati' iti / prasaGgenA'nena sarve'pi pUjyasya bhaktA jAtAH / gaDhabolagrAmamAgantuM vijJapto'pi pUjyastaiH / avasaraM labdhvA pUjyo'pi tatpradeze gatavAn / viSamA tatratyA sthitirAsIt / mUrtivirodhinAM terApaMthIyAnAM tatra prabhAvaH pravRddha AsIt / te ca janAn pratimAvimukhAn kRtavanta Asan / pUjyastatra grAmAnugrAmaM vihRtya pravacanamAdhyamena mUrti mUrtipUjAM ca puraskRtya tallAbhaM zAstrasammati ca satarkaM janAnAM bodhitavAn / etena ca satyaM jJAtvA sarve mUrtipUjAmArge sthirA jAtAH / Azcarya nAma, ye hi kutUhalamAtreNaiva terApaMthIyAH pravacane Agacchanta Asan te'pi zanaiH zanairmUrtisamarthakA mUrtipUjakAzca jAtAH / evaM copadezadvArA pUjyo'nekAn terApaMthIyAn mUrtipUjakAn kRtavAn / samagre'pi marudharapradeze mevADapradeze ca parivartanaM saJjAtam / sAdhUnAM vihArAdi sulabhaM jAtam / citramayo vijayanemisUriH 125 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cy kAparaDAtIrthasya punaruddhAraH " 126zAsanasamrAD-vizeSaH Jain Educatich International Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAparaDAtIrthasya punaruddhAraH kramazo viharan pUjyaH kAparaDAtIrthaM prAptavAn / kintvanekazatavarSaprAcInasya tIrthasyA'syA'vadazAM dRSTvA khinno jAtaH / tatraiva tatsamuddhArArthaM saGkalpitavAn pUjyaH / paraM na tatkAryaM vacanoccAraNamiva saralamAsIt / tatra hi jATajAtIyAnAM janAnAM prabhutvamAsIt / kharataragacchIyazrAddhaiH svAdhiSThAyakatvena sthApitAyAzcAmuNDAdevyA bhairavadevasya ca mUrteH purataste janAH surAM Dhokayanti sma / balirUpeNa ca chAgavadhamapi kurvanta Asan / etAdRzyAM sthitau jIrNoddhArasya kAryaM hi siMhamukhAd bhakSyamocanamiva suduSkaramAsIt / / pUjyaH prathamaM tAvad yAtrikabhavanasya vyavasthA svAyattAM kAritavAn / niyatarUpeNa ca pUjAdividhAnamapi pravartitavAn / pazcAcca jinAlayasya jIrNoddhArakAryasyA''rambhamapi kaaritvaan| satvarameva ca tatkAryamapi sampannaM jAtam / pUjyasya prabhAvAdadyaparyantaM tu ko'pi vighno naivA''yAtaH / atha navanirmite jinAlaye jinabimbapratiSThAyA dvAdazadivasIyo maho nirNIto jAtaH / cAmuNDAdevyA mUrteH sthAnAntaraM tu kRtamevA''sIt kintu bhairavadevasya mUrtistvidAnImapi ttraivaa''siit| tasyAH sthAnAntaraM vipajjanakamAsIt / atra mahotsavamadhya evaiko janastatrA''gatavAn / svaputrasya ca kSaurakarmA'pi sa tatra kAritavAn / etad dRSTvA pUjyo vyacArayat - 'etAdRzi pavitre vidhau pravartamAne'pi yadyevaM nirbandhA evaite pravartante, vidhi ca dUSayanti tarhi pratiSThAnantaraM kiM naiva kariSyantyete? ataH kimapi karaNIyamevA'tra !' iti / atra ca mahotsavanimittamekatrabhUtaM janasamUhaM jainAnAM ca vardhamAnamAdhipatyaM nirIkSya jATajAtIyAH kruddhA Asan / teSAM kopo bhasmAvRtAgnivadantaHprajvalannAsIt, kintvArakSakANAM surakSAkAraNAt te kimapi kartuM na prabhavanta Asan / atrAntare ca pUjyaudayasUrimahArAjaH svayameva sAhasamavalambya bhairavadevasya mUrti tata utpATyA'nyatra sthApitavAn / anena hi jATajanAnAM kopa uddIpto jAtaH / mariSyAmo vA mArayiSyAmo veti teSAM matirjAtA / ___etAdRzi saMzayite vAtAvaraNe'pi pratiSThAkAryaM tu sAnandameva sampannaM jAtam / dvArodghATanavidhiravaziSTa AsIt / pratiSThAM samApya janAH svasvagrAma prati gantumArabdhavantaH / avasaramenaM labdhvA jATajAtIyA viplavaM kartumudhuktA jAtAH / mAraNAntiko'yamupasarga AsIt / kintu pUjyo'nye ca sAdhavaH, ke'pi vicalitA na jAtAH / pUjyasya saGkalpa AsId yat prANAn paNIkRtyA'pi tIrthamidaM rakSaNIyameveti / atha ca zastrasajjA jATajAtIyA AgatAH / koTTadvAraM tu pihitamAsIdataste taM bhatumapi prAyatanta / kecana tu durgopari rajjvAdisahAyenA''roDhumapi prayatnAn kRtavantaH / pannAlAlAbhidhaH zrAddho, yaH satataM pUjyasya nikaTa eva sthitaH sa sazastraM durgopari samArUDhavAn / sthitistvatyantaM vikaTA''sIt / kadA kiM bhaviSyatIti tu nizcitaM nA''sIt / kintu pannAlAla zrAddhena hi pUrvameva dUradarzitAmupayujya jodhapurarAjyAt sAhAyyaM yAcitamevA''sIt, ato jATajanA yAvadAkramaNaM kuryustAvadevA''rakSakadalaM samAgatam / gulikAstraprayogAH prArabdhAH / anayA'takitayA sthityA bhItA jATajanA itastato dhAvituM pravRttAH / sarvatra ca zAntiH prasRtA / dvitIyadine dvAroddhATanakAryamapi sampanna jAtam / evaM ca jIrNoddhArasya pUjyasya saGkalpaH pUrNo jAtaH / citramayo vijayanemisUriH 127 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruJjayatIrthe 'muNDakA 'karo'sahakArazca s 128 / zAsanasamrAD-1 - vizeSa: C Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruJjayatIrthe 'muNDakA 'karo'sahakArazca pUrvaM hi pAdaliptapure yAtrArthamAgatebhyo yAtrikebhyo 'muNDakA' khyaH karo gRhyamANa aasiit| vi.saM. 1982tamavarSe karasambandhI prazno vikaTaH saJjAtaH / AGglasarvakAreNa tatkaragrahaNArthaM Thakkura zrImAnasiMhasya svasammatiH pradattA''sIdato bhAratavarSasya sarve'pi jainasaGghA virodhaM prakaTitavantaH / zreSThiANaMdajIkalyANajI - saMsthA'pi pUjyasya mArgadarzanamanusRtya pravRttimArabdhavatI / AvedanapatrANAM preSaNamapi sarvataH prArabdham / pUjyasya sAnnidhye ekA vizAlA sabhA'pyAyojitA - 'yAvannaiSA'nyAyapUrNA kurIti: sthagitA syAd na tAvat kenA'pi zatruJjayatIrthasya yAtrA karaNIyA' - iti sarvairapi tatraikamatyena nirNaya udghoSitaH / nirNayasyaitasya pravartanaM I. 1926 tamavarSasya 1 epriladivasAjjAtam / pratyekaM ca jainaireSa nirNayo dRDhaM pAlitaH / sarvatra yAtrAniSedha udghoSito jAtaH / 31mArcadine tu pAdaliptapuraM nirjanamiva samabhUt / sAdhu-sAdhvImahArAjA api tato'nyatra vihRtavantaH / 'nAsti vaMzaH kuto vaMzIvAdana' miti nyAyAd yAtrikANAmabhAve kasya purataH karo grahItavyaH ? iti sthitiH samudbhUtA / pariNAmataH sarvakArIyAdhikAriNA yAtrikANAM gaNanArthaM pradattA sammatiH, tadarthaM ca ThakkureNa kalpitA vyavasthA, niyuktA adhikAriNaH, ghaTitA niyamAH - ityAdikaM sarvamapi nirarthakaM jAtam / karagrahaNArthamupaviSTA adhikAriNo'pi yAtrikANAmabhAve nirviNNA jAtA: / pazupakSiNAmapi gamanAgamanaM sthagitaM jAtaM yatra tatra yAtrikANAM tu kA kathA ? varSadvayaparyantaM pUjyasyA''dezena mArgadarzanena ca samagro'pi bhAratIyajainasaGgha etadasahakArAndolanaM prAvartayat / pazcAdAGglasarvakArasya mAdhyasthyena saGghasya Thakkurasya ca madhye samAdhAnaM jAtam / karagrahaNasya niSedha udghoSitaH / tatpazcAdeva yAtrAyAH punaH prArambho jAtaH / etAdRzamAsIt pUjyasyA''dhipatyam / citramayo vijayanemisari: | 120 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o " aitihAsikaM munisammelanam m zAsanasamrAD-vizeSaH Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsikaM munisammelanam katipaya viSayAnadhikRtya samagro'pi jainasako vivAdagrasta AsIt / keSAJcid janAnAM matAgrahakAraNAd vAtAvaraNaM vikSubdhamAsIt / mumbaInagarasya vikRtaM vAtAvaraNaM zrImotIcaMdagiradharalAla-kApaDiyAmahodayaH pUjyAya sakhedaM patreNa niveditavAn / sarve'pi saGghAgraNIjanAH zAsanamAnyapuruSAzca kathamapi samAdhAnaM syAdityabhilaSamANA Asan / tasya caika evopAya aasiid-munismmelnmiti| sameSAmapi dRSTiH pUjyopari sthitA''sIt / pUjyazca zAsane sarvoccasthAne virAjamAna AsIt sarvamAnyazcA'pyAsIt / 'yadi pUjyo'tra netRtvaM svIkuryAt tarhi sAphalyaM labhyeta' iti sarveSAM matirAsIt / etadarthaM ca purA'pi zrIvallabhasUrimahArAjAdayaH pUjyAya vijJaptavanta Asan / idAnImapi rAjanagarasya nagara zreSThizrIkastUrabhAI maNibhAIzrIkastUrabhAIlAlabhAI-zrIpratApasiMhamoholAla-ityAdayaH sarve'pyupapUjyaM samAgatya sammelanArthaM vicAravinimayamArabdhavantaH / pariNAmataH sammelanaM rAjanagare eva kartavyamiti nirNayo jAtaH / tacca vi.saM. 1990tamavarSamAsIt / evaM ca pUjyanirdiSTe phAlgunazuklatRtIyAdine zubhamuhUrte ca sahasrAdhikasAdhusAdhvInAM sahasrazazca zrAvakazrAvikANAM samupasthitau pUjyazAsanasamrAjaH sAnnidhye aitihAsikasya munisammelanasya prArambho jAtaH / tacca catustriMzaddinAni yAvat pravRttam / dIrghadRSTyA kRtena vicAravinimayenaikAdazaviSayAnadhikRtya paTTakarUpeNa prastAvaH pArito jAtaH / tatra ca pUjyena sahitaiH zrIAnandasAgarasUrimahArAjAdibhirnavabhirvRddhamahApuruSaiH svahastAkSarA api kRtAH / sAphalyena tat sammelanaM paripUrNaM jAtam / caitrakRSNaikAdazIdine ca nagarazreSThinA samagrasyA'pi sammelanasya vistRto vRttAntaH sanirNayaH sabhAsamakSaM niveditaH / sarvairapi caitat sAphalyaM sollAsaM vardhApitam / citramayo vijayanemisUriH TO Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ advitIyo yAtrAsaGghaH 132 zAsanasamrAD-vizeSaH ZE Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ advitIyo yAtrAsaGghaH vi.saM. 1990 tamavarSasya caturmAsIM pUjyo jAvAlanagare yApitavAn / tadanantaraM ca rAjanagarAt zreSThizrImANekalAla - manasukhalAlamahodayastatrA''gataH / ahammadAbAdanagarAt zatruJjayatIrthasya giranAratIrthasya ca padayAtrAsaGgha pUjyasya nizrAyAmAyojayituM tasyA'bhilASa AsIt / pUjyastasya vijJapti svIkRtya rAjanagaraM samAjagAma / padayAtrAsaGgho'yaM 'zrImAkubhAI zreSThinaH saGghaH' itirUpeNetihAse ciraJjIvI jAtaH / saGghaprayANAvasare ca zobhAyAtrAyAM bhAvanagararAjyasya mantrI zrIprabhAzaGkarapaTTaNImahodayo'pyupasthita AsIt / anye'pi ca rAjyAdhikAriNa upasthitA Asan / saGghayAtrAyA darzanArthamupasthito janasammardastu samucchalatkallolaH samudra iva pratibhAti sma / asmiMzca yAtrAsaGghe zrIsAgarAnandasUrimahArAja - zrIvijayamohanasUrimahArAja-zrIvijayameghasUrimahArAjAdayaH paJcasaptatyadhikadvizatAdhikAH sAdhavazcatuHzatAdhikAzca sAdhvyastrayodazasahasraM ca yAtrikA Asan / paJcAzadadhikASTazatena zakaTaiH saha vAhanAnAM saGkhyA prAyastrayodazazatamitA''sIt / apare ca rajatamayo mahendradhvajaH, rajatamayo'pi suvarNarasito rathaH, rajatamayo meruparvata:, rajatamayaM jinamandiraM, rajatamayapIThAbhyAM ca zobhitau bhAvanagara - dhrAMgadhrArAjyadvayasatkau dvau gajarAjau Asan / vibhinneSu rAjyeSu rAjabhiSThakuraizca bhavyaM svAgataM kriyamANamAsIt / saGghasya darzanArthaM hi grAmAntarebhyo vipulapramANA janA Agacchanta Asan / pUjyasya puNyaprabhAveNa suduSkaramapyetat kAryaM nirvighnaM sampannaM jAtam / citramayo vijayanemisUri : 133 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarzo'nuzAsakaH 134 zAsanasamrAD-vizeSaH ain Education International Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarzo 'nuzAsakaH pUjyasyA'nuzAsanapaddhatiradvitIyA''sIt / svaziSyANAM yogakSemArthaM sarvaprakAreNa sa prayatate sma / upAzrayasya madhyabhAga eva pUjyaH sadopavizati sma yena parita upaviSTAnAM ziSyANAmadhyayanAdhyApanakriyAdiSvavadhAnaM syAt / ziSyANAmadhyayanaviSaye pUjyo'tyantaM jAgarUkatayA vartate sma / pUjyaH svayamapi tAn pAThayati sma, paNDitAzcA'pi kecana pUjyena sahaiva vasantaH pAThayanti sma / viharaNaM vA syAt sthairyaM vA'dhyayanAdhyApanakAryaM tvavirataM pravartate smaiva / vihArakAle tu grAmAntaraM prApya kutracid vRkSasya chAyAyAmupavizya pUjyaH ziSyAn pAThayati sma / tadA ca kasyacit purAtanakAlInasya gurukulasyA''zramasya vA smaraNaM bhavati sma / tAdRzaM dRzyaM pazyanto janAH svayaM dhanyatvamanubhavanti sma / adhyApanakAle tu pUjyastathaikAgro bhavati sma yad yaH ko'pi zrAvako vA saGgho vA'pyAgacchet tathA'pi na tatra dRSTimapi dadyAt / sarve'pi cA''gantukAH pAThaM yAvacchAntamupavizya pUjyasya kaThorazikSaNapaddhatimAsvAdayanti sma / na kevalaM jJAnArjane'pi tu cAritrasya parizuddhapAlane'pi pUjyasyA''graha AsIt / kamapi pramAdagrastaM dRSTvA pUjyo'nukSaNameva tamanuzAsti sma - 'bhoH ! samyak zramaM kurudhvam / yadi cAritrapAlane paThane ca zramaM naiva kariSyatha tarhi zrAddhebhyo gRhItAyA bhikSAyA ajIrNaM bhaviSyati / tadRNapratyarpaNAya ca bhavAntare kaSTakaraM pazujanma prApsyatha, ataH samyak paThata sAvadhAnaM ca paThata' iti / etAdRzasyA'nuzAsanasya phalarUpeNa jainasaGkhena cAritrasampannA jJAnavibhUSitA aSTAvAcAryA anye cA'neke jJAninastapasvinaH sAdhavaH prAptAH / citramayo vijayanemisUri : 135 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CO jaGgamayugapradhAnaH zAsanasamrAD-vizeSaH an education International Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaGgamayugapradhAnaH (1) phalodhivAstavyaH suzrAddhaH zrIsampatalAlakocara: prativarSamiva tasmin varSe'pi pethApuranagaraM gatavAnAsIt / tatra cA''cArya zrIbuddhisAgarasUrivaro virAjamAna AsIt / avasaraM prApya sa zrAddho guruvaraM pRSTavAn - 'bhagavan ! ko'smin yuge yugapradhAna : ?' iti / tadA- 'kiM bhavAn vacanarUpaM pratyuttaramapekSata utA'nubhavarUpam ?' iti guruH pRSTavAn / anubhavanameva zreyaskaramiti vicArya sa tadarthaM pUjyAya niveditavAn / guruvaroM'pi tasya savidhitapaH kiJcid nirdiSTavAn / upavAsatrayaM tasya karaNIyamAsIt / dIpAvaliparvaNastAni pAvanAni dinAnyAsan / zrAddho'pi sa zraddhayA niSThayA ca tapojapAdyArAdhanAyAM pravRtto'bhUt / trINi dinAni vyatItAni / nUtanavarSasya maGgalamayaH prabhAtakAla AsIt / so'pi dhyAnasthaH san jApalIna AsIt tadA sahasaiva so'pavarakaH prakAzito'bhUt / tejasvinaM kaJcit sAdhupuruSaM sa dRSTavAn / zraddhayA ca sa taM namaskRtavAn / sarvaM ca tirohitaM jAtam / sa sAdhupuruSa AsIt zAsanasamrAT zrIvijayanemisUrimahArAjaH / prAtazca sarvaM kAryaM samApya sa gurubhagavataH samakSamupasthito'bhUt / gurubhagavatA ca pRSTaH sa svAnubhavaM varNitavAn / tadA pUjyAcAryavarya uktavAn - 'matabhedA yadyapyasmAkaM madhye vidyanta eva kintu bhavAn yaM dRSTavAnasti sa evA'sya yugasya zreSTho mahApuruSo'sti / nA'styatra zaGkAlezo'pi' iti / ghaTanaiSA vi.saM. 1981 tamavarSe ghaTitA / (2) pUjyastadA boTAdanagare sthita AsIt / mahammadachelAbhidhaH kazcidaindrajAlikaH pUjyasya samakSamAgatavAn / 'eSa ca sAdhujanAn svakIyayA vidyayA yadA kadAcit pIDayatyapi ' iti pUjyena zrutamAsIt / ataH pUjyastamuktavAn 'chela ! ataH paraM sAdhujanAn mA pIDayatu' iti / pazcAt tamekasminnapavarake nItavAn sahaikaH zrAvako'pyAsIt / taM nirdizya trINi kASThapIThAni pUjyenoparyupari sthApitAni / pazcAt pUjyaH svayamuparyupaviSTavAn / chelaM pratyuvAca'etebhyaH kASThapIThebhya uparitanaM niSkAsayatu' iti / chelastathA kRtavAn / kRtvA ca pUjyopari dRSTiM kRtavAn / pUjyastu tatrA''kAza eva nirAdhAra upaviSTa AsIt / tad dRSTvA sa diGmUDha iva jAtaH / etattu tadarthaM kalpanAtItamAsIt / sa hi tatra pratijJAtavAn yad 'na kadA'pi sAdhujanamahaM pIDayiSyAmi' iti / etad yadA ghaTitaM tadA vi.saM. 1966tamavarSaM pravartamAnamAsIt / citramayo vijayanemisUriH 137 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekatIrthoddhArakaH zAsanasamrAD-vizeSaH Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekatIrthoddhArakaH (1) valabhIpuram - 'zrIdevardhigaNikSamAzramaNamahArAjasya sAnnidhye nagare'sminnAcAryANAM paJcazatI mIlitA''sIt / tadA ca luptaM jAyamAnA AgamA atra tAlapatreSu lipIkRtA Asan-' ityetasyetihAsasya smRtizcirantanI yathA syAt tathA kiJcit smArakamatra karaNIyamiti zrIvRddhicandramahArAjasyA'bhilASa AsIt / svagurubhagavatastAdRzamabhilASaM paripUrNaM kartuM pUjyasya saGkalpa AsIt / valabhIpurasya Thakkuro yadetajjJAtavAn tadA tadarthaM bhUmiM dAtuM svakIyAmicchAM prakaTitavAn / kintu pUjyo niHzulkaM bhUmigrahaNaM niSiddhavAn / krItvaiva bhUmiH sampAditA / tatra ca zrIjinadAsa-dharmadAsasaMsthAmAdhyamena tribhUmiko jinaprAsAdo nirmito jAtaH / tatraiva ca bhUmigRhe paJcazatAcAryANAM sammelanasya bhavyaM tad dRzyaM pASANe utkIrya sthApitamasti / (2) vAmajatIrtham - bahuvarSebhyaH pUrvaM tato grAmAt zrIAdIzvarabhagavataH pratimA bhUmeH prakaTitA''sIt / grAme yadyapi jainAnAM gRhANi naivA''san kintu grAmINAnAM tatpratimAviSaye dRDhA zraddhA''sIt / zreSThizrIsArAbhAImahodayasya pratimaiSA zerIsAtIrthaM netavyetyabhilASa AsIt kintu grAmajanaiH svavirodhaH pradarzitaH / anantaraM pUjyastatrA''gataH / 'eSa mUrti netumAgato'sti' iti bhAvayanto grAmajanAH zastrasajjA bhUtvA samakSamAgatAH / kintu pUjyastAnavabodhya zAntAn kRtavAn yad 'na vayaM mUrti netumapi tu pratiSThAM kartumAgatAH smaH / kutra cA'tra jinamandiraM karaNIyaM tadarthaM bhUmi nirIkSitumAgatAH smaH' iti / pazcAt tatra jinabhavanaM nirmitaM jAtam / (3) mahuvAnagaram - pUjyasyaiSA janmabhUrAsIt / atra ca zrIjIvitasvAmino jinAlayasya samIpa eva pUjyasya janmasthAne zrIneminAthasya zrIAdinAthasya ca jinAlayadvayaM nimitaM jAtam / (4) mAtaratIrtham - etasmin tIrthe dvipaJcAzaddevakulikAyutaM bhavyamekaM zrIsumatinAthabhagavato jinAlayo vidyate / tatra ca devakulikA jIrNA jAtA Asan / tAsAM jIrNoddhAraM pUjyopadezena zreSThizrIjamanAbhAI-bhagubhAImahodayaH kAritavAn / (5) kadambagiritIrtham - (citrAGkAH 24-25-26 draSTavyAH) citramayo vijayanemisUriH Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) rohIzAlA zrIzatruJjayatIrthasya caturSvapi dikSu sopAnapaGktirasti / tAbhya ekA rohIzAlAgrAmAt prArabhamANA''sIt / eSA ca sopAnapaGkiH zatruJjayatIrthaM kadambagiritIrthena saha yojayituM setutulyA''sIt / atha ca yadA vi.saM. 1982 tamavarSe muNDakAkhyakaravirodhe jainasamAjena yAtrAniSedha udghoSita AsIt tadA 'vaikalpikarUpeNa yadyatra talahaTTikAM nirmApya yAtrA kriyeta tarhyasya praznasya sarvakAlInaM samAdhAnaM bhavet / karo'pi dAtavya eva na bhavet' iti pUjyasya vicAraH samudbhUta AsIt / ataH pUjyopadezena zrIANaMdajIkalyANajIsaMsthA tatra jinAlayopAzrayadharmazAlAdikaM nirmApitavatI / (7) zerIsAtIrtham - vi.saM. 1969tamavarSe pUjyo'trA''gata AsIt kintu tIrthasya sthApatyAnAM cA'vadazAM dRSTvA bahuduHkhito jAtaH / zerIsApArzvanAthasyaikA pratimA jinAlaye AsIt, anyA caikA grAme kAsAratIre'dhomukhI bhUmAvAsIt / sAmAnyaM pASANaM matvA janAstatra vastrakSAlanAdikaM kurvanta Asan / pUjyastAM pratimAM jinAlaye sthApitavAn / rAjanagaraM cA''gatya zrImanasukhabhAI - zrIsArAbhAI Adi zreSThijanAnupadizya satvaraM tIrthoddhAraM kAritavAn / (8) kAparaDAtIrtham ( citrAGkaH 28 draSTavyaH) (9) tAladhvajatIrtham etasya tIrthasya yogyaprabandhArthaM pUjyaH zrIbhogIlAla- zrIkhAntilAlAdInAM zrAddhAnAM niyuktiM kRtavAn / tadanu ca tIrthasya jIrNoddhAraH kArita: / tatra ca dvipaJcAzatkulikAyutaM navamekaM jinacaityamapi nirmApitam / (10) zrIstambhatIrtham - ( citrAGkau 17 - 18 draSTavyau) pUjyopadezena puruSArthena ca jIrNoddhRtAnAM tIrthAnAM tveSo'Ggulinirdeza eva kevalam / etAdRzAni tvanekAni tIrthAni pUjyopadezena jIrNoddhRtAnyAsan / citramayo vijayanemisUriH Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ antimA caturmAsI zAsanasamrAD-vizeSaH Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antimA caturmAsI vArdhakyasya prabhAvaH pUjyasya zarIre'pyatha dRzyamAnamAsIt / svAsthyamapi pratikUlamAsIt / ato vardhamAna(vaDhavANa)pure boTAdanagare ca prANapratiSThAdikRtyaM sampannaM kRtvA vizrAntyarthaM pUjyaH svakIye vallabhe prANapriye ca tIrthe zrIkadambagirau samAgataH / 'atraiva caturmAsI nirvAsyA' iti pUjyasya manoratho jAtaH / ziSyaparivAraH zrAvakavargazcA'pi pUjyasyA'bhilASaM samarthitavAn / kintu kSetrasparzanaM kiJcidanyadeva nirmitamAsIt / atra mahuvAnagarasya zrAvakAsaGgho nagarareSThizrIharilAlamahodayasahita AgataH / caturmAsyarthaM ca vijJaptavAn / nUtanasya jinAlayadvayasya nirmANakArya sampannaprAyamAsIt, ataH pratiSThA'pi kartavyA'sti - ityapi niveditavAn / pUjyasya niSedhe satyapi yadA te'tyAgrahaM kRtavantastadA pUjya uktavAn - 'naiSA pratiSThA mamopasthitau bhaviSyati / kevalaM bhavatAmatyAgraheNaiva caturmAsyarthamahamAgamiSyAmi' iti / vi.saM. 2005tamavarSaM tadA pravartamAnamAsIt / saziSyaparivAraH pUjyo mahuvAnagaraM prAptavAn / pUjyasyA''gamanena na kevalaM jainasaGgre'pi tu samagre'pi nagare AnandataraGgA ucchalanta Asan / zanaiH zanaizca dinAni gacchanti sma / paryuSaNaparvadivasA AgatAH / zrAvaNAmAvAsyAyA dinamAsIt / madhyAhnakAlAnantaraM sUryo yadA pazcimadizi gacchannAsIt tadA tasya parito vartulaM racitam / pUjyo yatrA'pavarake upaviSTa AsIt tata etad vartulaM spaSTatayA dRzyamAnamAsIt / jyotiSazAstrAnusAreNa hyetad vartulaM dubhikSasya kasyacid mahApuruSasya viyogasya vA sUcakamAsIt / anantaraM paryuSaNaparvaNo'ntime dine sandhyAkAle sarve'pi zrAddhAH pratikramaNakriyArthaM sajjA Asan / sarvairapi svasthAnaM gRhItamAsIt / tadA sahasaiva nirghoSaH kazcit zrutaH sarvaiH / utthAya yadA bahirdRSTavantastadA prAGgaNasthitasya vaTavRkSasya bRhatI zAkhaikA ninimittameva truTitA''sIditi dRSTam / etadapi kiJcidazubhaM saGketayati sma / punazca bhAdrapadAmAvAsyAdine rAtrau navavAdanasamaye vizAlamekaM tArakaM gaganAt patitam / netratejaHpratighAtinI prabhA'pi tadA samudbhUtA / golakAstrasyeva pracaNDo ghoSo'pi jAtaH / etAdRzo ghoSaH zAstre nirghAtazabdena paricIyate / 'pRthvIyaM kasyacid mahApuruSasya viyogaM prApsyati' ityeSa sUcayannAsIt / pratidinaM svAsthyaprAtikUlyaM vardhamAnamAsIt / pUjyaudayasUrimahArAjaH pUjyanandanasUrimahArAjazca chAyeva satataM pUjyasya samIpa eva nivasataH sma / dIpAvaliparva nikaTamAsIdataH zrInandanasUrimahArAja uktavAn - 'pUjya ! parazvo dIpAvaliparva tadanantaraM ca bhavato janmadivasaH!' iti / tadA pUjya uktavAn - 'nA'haM dIpAvaliparva pazyAmi' iti / etacchrutvA sarve'pi gadgaditA jAtAH / madhyAhne ca nandanasUrimahArAjAya katicana sUcanAH pradattavAn pUjyaH / citramayo vijynemisuuriH| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRHeacK HATH MakAINThiyettyNRHIR mahAprayANam 144/ zAsanasamrAD-vizeSaH Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAprayANam AzvinakRSNAmAvAsyAdinamAgatam / svAsthyaM tu nitarAM pratikUlamevA''sIt pUjyasya / AprAta uktavAnAsIt pUjyo yad - 'adya jalaM vihAya nA'nyat kimapyAhArAdikaM grahISyAmi' iti / samagro'pi saGgha upasthita AsIt / cikitsakA api yathAsamayamAgatya nirIkSaNaM kurvanta Asana / adya zarIre jvaro'pyAsIta / tatazca zarIramazaktaM jAtamAsIta / asaukhyamapyanabhavannAsIta pUjyaH / tathA'pi - vadanaM prasAdasadanamiva mukhe'pUrvA kAcicchAntirvilasantyAsIt / mRtyoH svAgatArthaM sajja iva pUjya AsIt / anekazatajanAH pUjyasya darzanArthamAgatA Asan / sarveSAM manAMsyudvignAnyAsan / paJcavAdanasamayo jAtaH / sarvA'pyAvazyakakriyA pUjyena kRtA / sarvebhyazca kSamAyAcanaM kRtvA''tmabhAve lIno jAtaH / janAH 'namo arihaMtANaM' 'cattAri saraNaM pavajjAmi' ityAdIni maGgalavacanAnyuccArayanta Asan / tacchravaNasyA''hlAdaH pUjyasya mukhAravinde dRzyamAna AsIt / sAyaM saptavAdanasamaye ca pUjyaH svakIyAmihalokayAtrAM samApya svargaM prAptavAn / nUtanavarSasya prabhAte eva pUjyasyA'ntimasaMskAraH sampanno jAtaH / yatra pUjyaH svargaM gatastatra kulikAmekAM nirmApya tasyAM pUjyasya pAdukA sthApitA jAtA / yatra pUjyo jAtastatraiva vilayaM prAptaH / antimasaMskArabhUmAvapi jinAlayo nirmitaH / mahApuruSANAM janma jIvanaM maraNaM cetyAdi sarvamapi viziSTameva bhavati / citramayo vijayanemisUriH | 145 . Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 | zAsanasamrAD-vizeSaH Jain Educatie International Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrATa munidharmakIrtivijayaH apratihatAnantajJAnadarzanadhAriNaH zrItraizaleyaprabhorasmin jainadharmazAsananabhasi puSpadantanibhA bahavo mahApuruSA jAtAH / yairapratimapratibhayA jJAnapaTutayA vizuddhasaMyamAcaraNena cA'jJAnamithyAtvarUpAndhakAraM paradharmiNAmAkramaNamapAsya zrImahAvIrabhagavatpraNItaM jainadharmazAsanaM sAdaraM sagauravaM ca rakSitaM saMvadhitaM cA'dyAvadhi / tatra tapAgacche samrATa akabbara'pratibodhakajagadguruzrIhIrasUrIzvarasya paTTaparamparAyAM paNDitazrIsatyavijayamunivaraH saJjAtaH / tasmin kAle jinazAsane yatiparamparA saMvegiparamparA ceti dve parampare vidyamAne AstAm / sAdhvAcArasya sampUrNatayA pAlanaM yatra vartate sA saMvegiparamparocyate / yatra lezataH sAdhvAcArasya pAlanaM vartate sA yatiparamparocyate / tatra saMvegiparamparAyAM kiJcit zaithilyaM praviSTamAsIt / munIzvarasatyavijayena svecchayA kaThoraniyamAnaGgIkRtya yatiparamparAsthAnAM svaparamparAsthAnAM ca zithilAcArimunInAmupasargeSvapi saMvegimArgaH punaH prsthaapitH| anye'pi bahavo munivarAstasmin mArge sammIlitAH / tatpazcAttasyaiva paTTaparamparAyAM jAtaiH 'buTerAyajI-mUlacandrajI-vRddhicandrajIAtmArAmajI'mahArAjaiH saMvegiparamparAM pravaddhituM vizeSAH prayatnAH kRtAH / te sarve'pi pUjyajanAH sthAnakavAsisampradAyasthA Asan / kintu zAstrAbhyAsena yadA satyaM jJAtaM tadA te sarve'pi mUrtipUjakasampradAyamUrarIkartuM mukhavastrikAbandhanaM vihAya paJcanada(paJjAba)pradezato nirgatya gUrjaradeze samAgatAH / atra punaH saMvegimArgAnusAriNI pravrajyA svIkRtA / pazcAd gUrjaradeze pravartamAnaM 1. asmin sampradAye sarvadA mukhe mukhavastrikAbandhanavidhAnaM mUrtipUjAniSedhazca vartate / zAsanasamrATa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatiparamparAsthAnAM munInAM (zrIpUjyAnAM ) varcasvaM taiH siMhasamasattvena khaNDitaM tathA saMvegiparamparAmujjIvayituM saMvegimunInAM saGkhyA varddhitA / eteSu pUjyajaneSu paramapUjya zrIvRddhivijayasyA'ntevAsI zAsanasamrAT tapogacchapatiH zrInemisUrIzvaramahArAja AsIt / asyAM zatAbdyAM jinazAsane'smin naike pratibhAvantaH prabhAvakAzca sUripuGgavA jAtAH / yairdharmazAsanasyonnatiM vidhAyA'nupamA sevA kRtA / teSAM sarveSAmapi sUrINAM kasyacit pradezasyA'vagraha AsIt / tasmin tasmin pradeze taistaiH sUribhirbahava upakArAH kRtA Asan / tatastatrasthajanaistaistaiste te sUrIzvarA gurupade sthApitAH / evaMrItyA yadyapi samastasaurASTrapradezo'sya nemisUribhagavato'vagrahapradeza AsIt; kintu tena kevalaM tatratyAnAM jainAnAmuparyevopakAraH kRta iti na, parantu sarveSAmapi janAnAM jinazAsanasya cA'pi hitArthamunnatyarthaM ca prayatno vihitaH / evaM jinazAsanasya sarveSvapi viSayeSu tasyopakAra AsIt / zAsanarakSA tIrtharakSA tIrthoddhAraH zAstrarakSA zAstrasarjanaM zAstraprakAzanamadhyApanarItirvyAkhyAnazailI jIvadayA yogodvahanavidhiH pratiSThApUjanavidhizcetyAdInAM sarveSAmapi viSayANAM pravartanaM pravardhanaM ca vihitam / tena bhagavatA yatkAryaM kRtaM tat sarvamapi saphalameva jaatm| evaM sa sarvatomukhapratibhAsampannaH samarthaH sUrIzvara AsIt / sa hi manasA vacasA kAyena ca zAsanasamarpita AsIt / svasamudAyaH ziSyAH svapratiSThA svArthazcetyAdikaM sarvamapi tasya kRte gauNamAsIt, kevalaM jinazAsanameva pradhAnamAsIt / tata eva bahuvarSebhyaH pazcAdadyA'pi tasya sAdaraM smaraNaM kriyate sarvajanaiH / - 'zAsanasamrAT asmAkaM janako guruzca, vayaM sarve'pi tasya putrAH ziSyAzce 'ti saMskArabIjaM pitrA bAlyakAlAdeva manmAnase AropitamAsIt / pratidinaM tasya pratikRterdarzanamavazyaM karaNIyamityasmAkamAcAra AsIt / yathAvasaraM ca pituH samIpe tasya caritramapi zrUyate sma, tatastaM prati vizeSAdaraH zraddhA cA''sIt / tathA'hobhAvena saha citte Azcaryamapi saJjAtamAsId yat - kiM lokavyApAraiH parAGmukhaH kazcideko munirapyetAdRzaM kAryaM kartuM zaknoti khalu ? iti / pazcAttu yathA yathA bodho vRddhiM gatastathA tathA taM pUjyaM prati zraddhA''darazcA'pi pravRddhau / etAdRzaH samarthaH sannapi paramanirIho nA'nyaH ko'pi sUrIzo jAto'sti viMzatitamazatAbdyAmasyAm / sa me gururasti ityata evaM na likhAmi, kintu kevalaM tasya guruvaryasya prabhAvakapratibhAtastejomayavyaktitvatazcA''kRSTa eva kiJcid likhAmi / yathA lohacumbakaM lohakhaNDamAkRSati tathaivA'sya pUjyasya niHsvArthazAsanaprema saGghacintA dUradarzitA saGghaTanazaktirnetRtvazaktirnirbhayatA nirIhatA nirabhimAnatA karuNA nirvyAjavAtsalyaM satyaniSThA zAsanonnatyarthaM paramotsAhazcetyetAdRzAH saGkhyAtItA guNA me mAnasamAkRSanti / yadA yadaitadurorviSaye tajjIvane ghaTitAnAM ghaTanAnAM viSaye, tattatkAle tasyA'bhigamaviSaye 148 zAsanasamrAD - vizeSa: Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manobhAvaviSaye ca cintayAmi tadA tadA taM prati paramo'hobhAvo jAgarti / yato na tena kadA'pi zAsanasya khaNDanaM vibhAjanaM ca yathA syAt tathA pravRttiH kRtA, kintu jinazAsanasya hitArthamaikyA) caiva prayatno vihitaH / yadA zAsanasambandhino'nyagacchasambandhinastIrthasambandhinazca praznA udbhaveyustadA nijasvArthaM svasamudAyaM svaprasiddhiM ca gauNaM kRtvA kevalaM jinazAsanameva pradhAnIkRtya samAdadhAti sma sa pUjyaH / zAsanarakSArthaM svahAnimapyavagaNayati sma, yata sa dUradazitayA cintayati, yadyadyahaM me AgrahaM na tyajeyaM tarhi samAje parasparaM vaimanasyaM klezaH saGgharSazcotpadyeran, samAdhAnaM ca na bhavet, antato gatvA samAje vibhAgaH syAt / paramparayA zAsane'rAjakatA matabhedo visaMvAditA ca pravarteta, iti / evaM tena zatruJjaya-giranAra-sametazikhara-ityAditIrtheSu, saGkeSu, gacche, samAje ca pravartamAnAnAM klezAdInAM dUrIkaraNe sAphalyamapi prAptam / tathA'pi 'zAsanasya yatkAryaM tadeva me kArya, zAsanasya zobhAyAmeva me zobhA' iti matvA na kutracidapi kadAcidapi ca prasiddhiH kRtA / evaM na ca prasiddhyarthaM dambha-prapaJcAdikasyA''zrayo'pi kRtaH / ___ 'prasiddhyarthaM prazaMsArthaM ca dambhaprapaJcAdikamAvazyakamasti' iti manyante kecijjanAH / sAmAnyato'dhunA ye ye lokapriyAH prasiddhAzca mahAbhAgA dRzyante, teSAM sarvAsAmapi pravRttInAM sUkSmadRSTyA nirIkSaNaM kriyate tadA jJAyate yat taiH kIdRzaM kIdRzaM mAyAprapaJcAdikamAcaritam / te bahistu saralA dRzyante kintvantastu malinavRttayo durAzayAzca bhavanti / eSa pUjyapAdo bahirantaraM vobhayato'pi sarala AsIt / tata eva na kadA'pi tena prasiddhyarthaM prapaJcAdikaM kRtam / kevalaM svakIyena sattvena sAmarthyena tapasA tathA naiSThikabrahmacaryeNaiva sarvatra svakIyaM prabhutvaM sthApitam / ___ eSa pUjyapAdastu paramanirIha AsIt / sa na kevalaM svasamudAye eva api tu samaste'pi tapogacche'nyagaccheSu cA'pi mAnya AsIt / tatkAlInAH samarthAH sarve'pi sUrIzvarAH pUjyasya vacanaM pramANIkRtyA'GgIkurvanti sma / evaM 'ANaMdajI kalyANajI peDhI' iti saMsthAyAH sarve'pyagraNyaH zrImantazca pUjyasya bhaktA Asan / tathA'pi tIrthAnAM vibhinnAnAM saMsthAnAM ca vyavasthA madAjJAnusArameva karaNIyA, iti na kathitaM likhitaM ca kutrA'pi / kutracid nollekho'pi prApyate zrUyate cA'pi / bho ! vastuto yo mahAnasti sa na kadA'pi mahattA prasthApayituM prayatate, yazca prayatate sa na mahAn bhavati / evaM vartamAnakAle pravartamAnarItyanusAraM svamahattvaM sthApayitumanyeSAM mahattA na dUSitA cA'pi pUjyena / bhoH ! kiM kathayeyam / tasmin kAle samAje kecijjanA etAdRzA Asan, yeSAM hRdayaM mahattvAkAGkSA-mAyA-dambheAdiviSeNa bADhaM liptamAsIt / ye bhakSyArthaM zveva nirantaraM prasiddhyarthamitastato'Tanti sma / te janA asya pUjyasyaitAdRzI mahattAM pratiSThAM ca soDhuM na zaknuvanti sma / tataste janAH pratidinaM pUjyapAdaM prati mithyAkSepAn kurvanti sma / tathA'pi pUjyena kadA'pi tAn prati durbhAvalezo'pi na kRtaH / aho ! yadA te eva janA saGkaTe patitAstadA teSAM rakSaNaM pUjyenaitenaiva zAsanasamrAT 149 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtam, tadA samarpitaH koTyadhipatizca zrAddho'pyavagaNitaH zAsanarakSArthaM pUjyena / tathA'pi 'mayA zAsanarakSA kRtA' ityuddhoSaNA na vihitA / etadeva pUjyasya jIvanasya vaiziSTyamAsIt, etadeva ca 'zAsanasamrATa-tapogacchAdhipatizca' iti birudaM saphalIkarotyapi / pUjyapAdena sarveSvapi viSayeSu yAnyatIvopayogIni kAryANi kRtAni tAni tvavismaraNIyAni santi / kintu tAnyapi yAdRze kAle yAdRzyAM paristhityAM ca kRtAni tadeva mahattvayutamasti / anusrotaHpravAhe taraNaM tvatIva saralamasti / anukUlaparisthityAmanukUlavAtAvaraNe ca yatkAryaM kriyate tasya na tathA mahattvaM yathA pratisrotaHpravAhe'rthAt pratikUlaparisthitau kRtasya kAryasya / pUjyena yatkAryaM kRtaM tasya mahattAM vijJAtumekonaviMzazatAbdyA uttarA? nirIkSaNIyaH / tasmin kAle jinazAsanasya sthitizcintAjanikA''sIt / jJAnaviSaye suSuptistathA tIrthakSetreSvarAjakatA pravartamAnA''sIt / tAdRze kAle pUjyapAdena samAjo jAgaritaH, janAnAM dRSTirudghATitA, zuddhadharmasya bodho nirUpitazca / evaM dharmasya yathArthabodhastadaiva bhavati yadA samyajjJAnaM syAditi bhAnaM lokamAnase dRDhIkRtya samAje zAstrANAM paThanapAThanayoH paramparA punarujjAgaritA / aprakAzitAnAm aSTasahasrI-sammatitarketyAdInAM bahUnAmAkaragranthAnAM prakAzanaM kRtvA janebhyo nUnA dRSTiH pradattA / evaM jJAnasya mArgaH saralaH kRtaH / pUjyapAdazrIharibhadrasUrIzvarANAM mahopAdhyAyazrIyazovijayavAcakAnAM ca kaThinagranthAnAM paThanasya pAThanasya ca bahubhyaH kAlebhyaH pazcAt prArambha etena pUjyenaiva kRtaH / ekaH prasaGgo'sya sAkSyaM dadAti / _ 'canderiyA' nAmake kasmiMzcid grAme purAtattvavidA munizrIjinavijayena pUjyapAdazrIharibhadrasUreH smRtimandiraM kAritamasti / ekadA vandanArthaM zrAddhajana ekastatra gatavAn / tasmin smRtimandire zrIharibhadrasUreH pratimAyAH samIpe zAsanasamrATazrInemisUrIzasya pratikRtirdRSTA tena zrAddhajanena / - etat kim ? ityAzcaryaM prAptavatA tena zrAddhajanena munizrIjinavijayaH pRSTaH - "jainasamAje pratibhAvantaH samarthAzca naike sUripuGgavA jAtAH / tathA bhavAn tu pUjyapAdazrIvijayAnanda (AtmArAmajI)sUreH santAnIyo munirAjo'sti / tadyapi na kasyacidapyanyasya sUreH, kintvasya sUrIzasyaiva pratikRtiH kathaM sthApitA'tra ?" iti / munirAjena kathitam - "bhoH ! pUjyapAdazrIharibhadrasUrIzvaro me priyagururasti / sa sUrIzaH kaH, tena ke ke granthA racitAH, jinazAsanasya kiyatI sevA kRtA, jainasaGghopari kiyAnupakAraH kRtaH, tena racitAnAM granthAnAM kA mahattA ca? iti paricayo vartamAnajainasamudAye etena nemisUriNA kAritaH / evaM ca jainasamudAye jainasAhityaprakAzanasya prArambho'pi sUriNaitenaiva kRtaH / tatpazcAt 150 zAsanasamrAD-vizeSa: Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrapremibhiH sAhityarasikaizcA'nyairmunibhirasyAM dizi prazaMsanIyaM kAryaM kRtam / evaM samyajjJAnasya surakSA prasiddhizca kRtA / tadarthaM zrIjainatattvavivecakasabhA - zrIjainagranthaprakAzakasabhA - ityAdInAM bahvInAM saMsthAnAM nirmANaM kAritam / ato'trA'sya nemisUrIzasya pratikRtiH sthApitA," iti / jainasaGghe vartamAnasAdhusamudAye ca ' nemisUrIzastIrthoddhAraka' iti khyAtiH pravartate / kintvetena pUjyena tIrthoddhAreNa saha granthasarjanaM, granthasaMrakSaNaM, granthasaMzodhanaM cA'pi kRtamAsIt / pUjyena nyAyasindhuH saptabhaGgIprabhA hemaprabhAvyAkaraNaM cetyAdayo bahavo jainanyAyakalitA vyAkaraNaviSayakAzcA'neke granthA racitAH / tadgranthapaThanenaiva jJAyate yattasya pUjyasya matinaipuNyaM kAvyazaktiH sAhitya-chando'laGkArabodho nyAyavaizAradyaM SaDdarzanabodho jainadarzanasiddhAntAnAM sUkSmabodhazca kiyAn kIdRzazcA''sIditi / vartamAnakAle tu saMzodhanaviSayakANAM granthAnAM sarvA'pi sAmagrI sulabhA paristhitizcA'pi sAnukUlA'sti / tatkAle tu tAdRzI sAmagrI durlabhA paristhitizcA'pi prtikuulaa''siit| tAdRze kAle pUjyenaitenA''karagranthAnAM sampAdanaM sarjanaM ca vidhAyaikA nUtnA dRSTiruddhATitA / tathA'pyahaM 'laghuharibhadro vA - laghuyazovijayo' veti nodghoSaNA kRtA, kintu 'teSAM pUjyAnAM caraNarajonibha evA'smi' iti manyate sma sa sUrIzaH / evaM pUjyapAdena zAsanopayogIni bahUni kAryANi kRtAni / tena yadyatkRtaM tasya kalpanA'pyazakyA'sti / etena pUjyena kRtAni kAryANi nirIkSya manasi vikalpo bhavati yad - etAdRzaM kAryaM tu bahavo janAH sammIlyA'pi kartuM na zaknuvanti, ato'sya pUjyapAdasya jIvanakathA dantakathaiva maMsyate / tasmin kAle jinazAsane bahavaH samarthAH sUrIzvarA Asan / tahyapi kathaM zAsanasamrADeva saGghamAnya AsIt ? iti praznaH sarveSAmapi janAnAM citte samudbhavati / tadA tasya samAdhAnametadeva yat sa jJAnavizuddhasaMyamAdyAcArAdiguNaiH saha netRtvayogyaguNAnAmapi dhArako dIrghadraSTA nirbhayo gItArtho dezakAlocitanirNayakaraNe'pi samarthazcA''sIt / yathA kevalaM dhanena balena jJAnena ca rAjapadaM prAptuM na zakyaM, kintu samayocitanirNayazaktiH prajAsvaikyotpAdanazaktizcetyAdiguNAnAM dhAraka eva rAjyadhuraM voDhuM zakto bhavati tathaiva jinazAsanadhUrvahane sa eva samartho ya upari varNitAnAM guNAnAM dhArako bhavet / kevalaM pustakasya paThanena pAThanena sarjanena ca, pratiSThAdimahotsavakaraNena, bahuziSyajanAnAM svAmitvena, koTyadhipatInAM bhaktAnAM gurutvena vA tAdRzo bhavituM nA'rhati / ante, sUripadazatAbdyavasare gurucaraNayoridameva prArthanaM yad bhavatkRpayA nirguNino mandadhiyazca me mAnase vivekaguNaH prAdurbhavediti / zAsanasamrAT 151 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrAjAM dIrghadarzitA nirbhIkatA ca munikalyANakIrtivijayaH bahudhA janA alpadarzino bhayAkulAzca bhavanti / sadyo lAbhaM sukhaM vA vIkSya tatprAptyarthaM yathAsukhaM vartante Acaranti ca, kintu bhAvini kAle tadAcaraNaM kIdRgiSTAniSTaphaladAyakaM bhaviSyatIti tu naiva vicArayanti / ato yadA tadaniSTaphalamudbhavati tadA te'nyeSAmupari doSAropaNaM kRtvA rudanti kintu svasyaivA'yaM doSaH purA kRta iti tu naiva cintayanti svIkurvanti vA / atha ca kadAcid bhAgyavazAt tata iSTaphalaM prApyeta tadA te vRthA'bhimAnaM vahanto garvonnatA aTanti / kintu bahuzo'pi naiSphalyaM prAptA api te na kadAcid dIrghadRSTerlAbhAn vicArayanti, pratyuta dIrghadarzino janAn dIrghasUtritayA nindantaH svIyaprazaMsAmeva kurvantitarAm / etasyAzcA'lpadarzitAyA phalatvena te sadA'pi bhayAkulA bhavanti / yataH svIyAlpavicAritAyA avicAritAyA vA phalatvena sadA'pi bhayaM cintA vA tAn pIDayatyeva / kintu, mahApuruSA vicArazIlA vA janAH sarvatrA'pi kArye - laghau vA mahati vA tadguNadoSAdikaM samyag vicAryaiva varIvRtyante / athavA, etadrItyA vicAraNAdeva te mahApuruSA bhavantIti tu samyag vidhAnam / yadapi taiH kRtaM kriyate kariSyate vA tatra sarvatra te jAgRtAH sAvadhAnAzca bhavanti / tasyeSTatvAniSTatvAdikaM teSAM manaHpaTale pUrvameva pratiphalitaM bhavati / ataH svakAryasya sarvamapi phalaM teSAM dhAraNAnusArameva bhavati / atha ca kadAcid daivAt samasyA kAcit samudbhaved viparItaM phalaM vA'pi prApyeta tadA'pi teSAM duHkhamudvego bhayaM vA na bhavet / yataste sarvamapyetad vicAritapUrviNa eva bhavanti / tatazca tasya nivAraNa eva te prayatnazIlA bhavanti na tu zocane / teSAmIdRzyA vicArazailyAH phalatayA te sadA nirbhIkAzcA'pi bhavanti / teSAmeka eva mantro bhavati yat - tathaiva vartitavyaM yathA na kAcit samasyodbhavet, yadi ca daivAt samasyodbhavet I 152 zAsanasamrAD - vizeSaH Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadA tannivAraNa eva prayatanIyaM na tu bhayAkulatayA zocanIyam / IdRzA dIrghadarzino vicArazIlAzca janA viralatayaiva prApyante, IdRzaizca janaireva jAgatiketihAsasya pRSThAni vyAptAni / zAsanasamrAjaH pUjyAcAryAH zrIvijayanemisUrIzvarA IdRzA eva nirbhIkA dIrghadRSTiyutAzca mahApuruSA Asan / dvAvapyetau guNau teSAM nisargata evA''stAm / A bAlyAdeva te kutracidapi paristhitI nirbhayatayaivA'vartanta dIrghadarzitvAcca parisaralakSaNAni nirIkSyaiva bhAvi vRttamanumAtuM jJAtuM ca kSamA Asan / (ata eva vyAvahArikazikSaNaprAptyanantaraM taruNe'pi vayasi tairvANijyamapi tadeva kRtaM yasmin nirbhayatA dIrghadarzitA'numAzaktizcaiva prAdhAnyenopayujyante / ) IdRzakSamatAvattvAt te yadA kadA'pi bhAvinamapAyaM prathamata eva jAnanti sma, svasamIpamAgatAnAM ca janAnAM padaravata eva te kathaM kimarthaM vA''gatA ityapyavabudhyante sma / teSAM jIvane tAdRzA bahavaH prasaGgA ghaTitA yatra teSAM dIrghadarzitAyA nirbhIkatAyAzca phalatvena samAjasya lAbho jAto naikazo'pAyahAMnamapi ca saJjAtam / tAdRzamekaM vA prasaGgaM pazyAmaH / gUrjaradeze ahamadAbAdanagare jainaistIrtharakSaNArthaM 'zreSThiANaMdajI-kalyANajIsaMsthA' ityabhidhA saMsthA sthApitA'sti prAyo dvizatavarSapUrvam / tasyAH saMsthAyAH pramukho hi ahamadAbAdasyA''dhanagaraveSThi-zAntidAsasya vaMzaja eva bhavitamahatI niyamaH. anye sabhyAH pratinidhayazca samagradezasya vibhinnaprAntebhyazcIyante / zAsanasamrAjAM kAle prArambhe zreSThizrIlAlabhAI-dalapatabhAImahodayastasyAH saMsthAyAH prAmukhyaM bhajati sma / (tannAmnA ahamadAbAdanagare'dyA'pi el.DI.ityupAhvA baDhyo vidyAsaMsthA varIvRtyante / ) so'tIva kuzalaH kAryanipuNaH prabhAvakavyaktitvazAlI cA''sIt / AGglasarvakAro'pi tadIyakAryadakSatayA prabhAvitaH san tasmai 'saradAra' iti birudaM dattapUrvI / lAlabhAIzreSThinaH prabhAvastu vAisaroya-paryantAnAM sarveSAM briTizasarvakArIyAdhikAriNAmuparyAsIt / ___ tadAtve bhAratasya briTizasarvakArasya vAisaroy lorDakarjhan AsIt / sa kadAcit AbUdelavADAtIrthasya darzanArthaM gataH / tadA tatra tasya gamanaM jJAtvA mumbaI-ahamadAbAdAdinagarebhyo bahavaH zreSThino'pi tatra gatA Asan / kintu lAlabhAIzreSThI hyanyakAryavyagratvAt tatra gamanArthaM sajjo nA''sIt / etajjJAtvA dIrghadarzinaH pUjyazAsanasamrAjaH zreSThinamAhUya tatra gamanArthaM bahuzaH preritavantaH / ataH so'pi 'gurvAjJA pramANa miti cintayan AbUparvataM prAptaH / ito laoNrDakarjhan kalAmarmajJa AsIt / AbU-delavADAtIrthasthAn jinAlayAn dRSTvA sa Azcaryacakito jAtaH / IdRzI sUkSmA kalA tena na kutrA'pi nirIkSitA''sIt / atha ca sa zAsanasamrAjAM dIrghadarzitA nirbhIkatA ca | 153 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlagrastAn jinAlayAn jIrNIbhUtAn dRSTvA cintitavAn yadamISAmuddhAraH kartavyaH / sa jainasaGghAgraNyaH kathitavAn yad 'vayam (AGglasarvakAraH) eteSAM jinAlayAnAmuddhAraM kariSyAmaH / bhavadbhiretadarthaM mahyamanumatirdAtavyA / ' etacchrutvA sarve'pi te'graNyaH stabdhAH saJjAtAH / vAisaroy-mahodayametadarthaM niSedhayituM na kasyA'pi sAmarthyamAsIt / tAvatA lAlabhAI-zreSThinA namratayA kathitaM- 'mahodaya ! vayaM jainA evaiteSAM jIrNoddhAraM kArayiSyAmaH / ' __ laoNrDakarjhan uktavAn - 'jinAlayAnAM jIrNoddhArArthaM puSkalaM dhanamAvazyakam / tacca bhavanto vyayituM na zaktAH / ato vayameva tad vyayaM kariSyAmaH, nipuNairabhiyantRbhiH kuzalazilpibhizca jIrNoddhAraM kArayiSyAmaH / ' tadA pratyutpannamatinA lAlabhAI-zreSThinA sagauravaM pratyuttaritaM - 'mahAbhAga ! samagre bhAratadeze viMzatirlakSaM jainAH santi / yadyahaM tIrthoddhArArthaM tAn yAceya tadA te sarve'pi me ekaikaM vA rUpyakamavazyaM dAsyanti / evaM sthite viMzatirlakSaM rUpyakANAM tu sahajaM prApsyate / tena dhanena vayamevA'sya tIrthasyoddhAraM kArayiSyAmaH / tathA yaiH zilpibhirete jinAlayA nirmitAsteSAM vaMzajAH zilpakalAkuzalAH zilpino'dyA'pi vidyante / taireva vayaM jIrNoddhAraM kArayiSyAmaH / ato bhavadbhiH kaSTaM na grAhyam / ' etannizamya sasmitaM laoNrDakarjhan avadat - 'lAlabhAI ! bhAratasyaikatRtIyAMzaM vANijyaM jainAnAM hastagatamityahaM jAnAmyeva' (ato bhavanta etajjIrNoddhAraM kartuM samarthA eva / ) / etatsaMvAdaM zrutvA''zvastA anye jainAgraNyo vicintitavanto yad - 'yadi dIrghadraSTubhiH zAsanasamrAbhirvijayanemisUribhirAgrahaM kRtvA lAlabhAIzreSThyatra preSito nA'bhaviSyat tadA'dya tIrthamidaM jinAlayAzcaite'smaddhastacyutA abhaviSyan, samagro jainasaGghazcA'smAn nindannabhaviSyadadya / kintu pUjyaguruvaryANAM dIrghadarzitayA lAlabhAIzreSThinazca dakSatayA rakSitA vympyshsH|' etasmAt prasaGgAd jJAyate yat pUjyAH zAsanasamrAjaH kiyaddUraparyantaM draSTuM vicArayituM ca zaktA Asan, anena guNena ca taiH kathaGkAraM samAjarakSaNaM tIrtharakSaNaM ca kRtam / adhunA teSAM nirbhIkatAguNaM pradarzayantaM prasaGgamekaM pazyAmaH / ahamadAbAdanagare tadA mukhyAdhikArI (Commisioner) prATa-ityAkhyaH AGglAdhikAryAsIt / tasya sacivau dvau vaNijAvAstAm / tatpArkhAdanyadA tenA'dhikAriNA jJAtaM yajjaineSu vijayanemisUrIzvaretyAkhyA dharmAcAryAstejasvino vidvAMsazca santIti / ataH sa tAn melituM nirNItavAn / tasyemaM nirNayaM jJAtvaikatama: sacivo guruvaryANAM pArve Agatya prArthitavAn 154 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yat - 'AGglo mukhyAdhikArI bhavaddarzanArthamAgantA / sa Asanda evopavekSyatyato bhavadbhirapi bhUmau nopaveSTavyamiti / tadA gurubhiruktaM - 'bho ! ahaM tu sadA'pi bhUmAvevopavizAmi / matpArzve'pi ca ye kecidAgacchanti te'pi sarve bhUmAvevopavizanti / tathA ca kasyacidadhikAriNaH kRte'haM mamA''cArAn naiva tyakSyAmi / evaM sati yadi tasyA''gamanecchA syAt tartyAgacchet saH, anyathA ne 'ti / etajjJAtvA prabhAvitena tenA''GglAdhikAriNA sA maryAdA svIkRtA / sa niyi gurubhirAzrite dharmasthAne AgataH / antaH pravizatA tena svIyaM zirastraM (Hat) tu niSkAsitaM, kintu pAdatre naivA'pasArite / etad dRSTvA gurubhiragraNye jaina zrAvakAya te apasArayitumAdiSTam / tadA tenA'dhikAriNA pratikRtaM yat- 'yadi sapAdatra evA'hamantarAgaccheyaM tadA kA vipratipattirbhavatAm ?' gurubhiruktaM - 'yasya yasya dharmasthAnasya yo yo niyamaH sa sa tatra gacchatA sarveNA'pi pAlanIyaH / yathA bhavatAM devAlayaM (Church) yo'pi pravizati sa tanniyamAnusAraM zirastraM (Hat) niSkAsayatyeva / evamakurvANaM tu kiM bhavAMstatsthAnAnta: pravezayed vA ?' adhikAriNoktaM - 'satyaM, kintvahaM kadAcit sazirastramapi janaM devAlaye praveSTumanumanyeya / ' gurubhiH kathitaM - 'tadapi satyaM, kintu yaH sabhyo manuSyaH syAt sa tu tattaddharmasthAnasya maryAdAM pAlayedeva / ' tadA sasmitaM 'bhavatAM kathanaM satyameve 'ti vadan so'dhikArI pAdatre apasAryaivA'ntaH praviSTaH / etena prasaGgena jJAyate sUrisamrAjAM nirbhIkatA / yaH ko'pi prasaGgo bhavet kIdRzo'pi jana Agacchet te kadA'pi bhayaM vRthA'hobhAvaM vA naivA'nubhUtavantaH / sahaivaucityaM sadvyavahAraM cA'pi naiva tyaktavantaH / ( vayaM tu svAtantryottaraM varSaSaSTyanantaramapi zvetavarNaM dRSTvA'hobhAvaM svasmizca hInabhAvamanubhavAmastadatra cintyam / ) evaM ca guruvaryANAM jIvane'gaNitAstAdRzAH prasaGgA ghaTitA yeSu teSAM dIrghadarzitAyA nirbhIkatAyAzca kAraNatvAt samAjasya dharmazAsanasya ca puSkalo lAbhaH saJjAto naikAzca vipattayo nivAritAH / asmAkaM jIvane'pi tAdRzA guNA: prakaTIbhaveyurityAzayA viramAmaH / zAsanasamrAjAM dIrghadarzitA nirbhIkatA ca 155 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulagauravam munitrailokyamaNDanavijayaH I vAkyamidaM samasti AryabhadrabAhuviracite zrIkalpasUtrAkhye Agamagranthe prabhumahAvIra - pravrajyAgrahaNavarNanAdhikAre pravivrajiSuM prabhuM prati dhAtryokteSu hitazikSAvacaneSu / alpAkSarA'pIyaM hitazikSA pravivrajiSubhirmumukSubhirnitAntaM mananIyA'sti / tatrA'pIdaM vAkyaM svakIyamananyaM mahattvaM dadhAti / yato'nenaikenaiva vAkyena sA jinadhAtrI smAritavatyasti RSabhAditIrthakRtAM bharatAdirAjarAjezvarANAM ca tatpUrvajAnAM yazaujjvalaparamparAm; ujjAgaritavatyasti-kulAvataMsasyA''bhijAtyasampannAnAM nItInAM smRtiH; sAkSAtkAritavatyasti cekSvAkukulagauravam / tadgauravamidaM yadikSvAkukulIno'GgIkRtaM kAryaM sakalasAmarthyena nirvahet, gRhItAM pratijJAM sa prANAnte'pi paripAlayet, svalakSyaM pratyavicalAM niSThAM sa dhArayed, na ca saGgrAme pazcAdgamanaM manasi cintayedapi / saGkSepeNaitadeva sA proktavatyasti yad vardhamAnena na jAtu vismartavyamikSvAkukulasya kulazreSThatvaM svadehe pravahato raktasya ca tatkulInatvam / 11 ikkhAgakulasamuppanne'si NaM tumaM ja. (aikSvAkakulasamutpanno'si nUnaM tvaM jAta !) paramiyaM purAtanI sthitiH / adhunA ki kevalaM kulasmRtyA''tmabhAnaM sambhavet ? Am, avazyam / zrIvijayanemisUrisamudAyasthazramaNAnAM (mahataH pUrvAcAryasya nAmnA tatsantatisamudAyaH paricIyate iti jainazAsanavyavasthA) karttavyabhAnArthaM zrIvijayanemisUrivaMzajatvasmaraNaM paryAptam / yataH kevalamanenaiva tasyA'ntarjAgarti sAmudAyikInAM zAlInatApUrNarItInAM smRti:; tatsammukhaM pratyakSIbhavati svasamudAyasya gauravAnvitaparamparA / sA paramparA - yayA jainazAsanAya naike jJAnavantazcAritramUrttayaH yastapasvinaH prabhAvakAzca zramaNAH pradattAH, yayA jainazAsanasya sarveSu kSetreSu mahattvapUrNaM yogadAnaM vihitam, yasyAmudAttavicArasaraNe: prAdhAnyamasti, yA sarvadA parAkramaNe kavacIbhUtA'ntarvikSubdhau ca madhyasthIbhUtA, yA paramparA ca nikhilaijainai: svayaMsphUrtyA mUrdhanyIkRtA'sti / utsahe'haM tatparamparAsatkAnAM katipayAnAM puNyazlokAnAM zramaNapravarANAM jJAnasAdhanAyAH prakAzanArtham / manmAnase paramagurUNAM yAvAn prabhAvo'sti, tato'pyadhiko'sti tadvaMzajAnAM puujyaanaam| kAraNaM tvetadeva yad mahataH pRSThe jAyamAnaH zUnyAvakAzo janasamAjena soDhumazakyo zAsanasamrAD-vizeSa: 156 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavati, paraM zrIvijayanemisUriziSyaiH tacchUnyAvakAzaH sadaiva niruddhaH / prAyo dvizatavarSIyAndhakArayugAnantaraM paramagurubhi nazAsane yad jJAnajyotiH punaH prajvAlitaM tasyA'dyaparyantaM saMrakSaNamuddIpanaM caitaiH kRtam / kaSTena vizvasituM zakyA'pi nitAntaM satyA sA jJAnasAdhanA'tra prastUyate / idamatrA'vadheyam - pratyekaM pratibhAsampanno munivaro'dhikAdhikajJAnazAkhAnAM paricayavAn syAt, atipracalitazAkhAsu tu sarvAsu yathAzakti prAvINyaM dadhyAcceti jainazAsane'pekSyate / vastuto jainazAstreSu sarvatattvadhArAsatkavicAraparizIlanAd, jainazAstrakArANAmanekazAstraprAvINyAt svayaM jainadarzanasyA'tivizAlatvAccaikasyA'pi jainasiddhAntAkaragranthasya paThanArthamanekazAstrANAM jJAnamAvazyakaM bhavati / phalataH sAmAnyo'pi kazcijjainadarzanavettA paJcaSANAM zAkhAnAmadhikArI syAttarhi nA''zcaryam / ata evA'tra teSAM teSAM mahAjJAninAM tattacchAkhAsu vaizAradyameva varNyate na punaH sarvazAkhAbhyAsavArtA / yataH zrIvijayanemisUribhagavantaH svaziSyAn prathamaM tAvatzrIsiddhahemazabdAnuzAsanaM, prAkRtavyAkaraNaM, amarakozaH, mahAkAvyAdisaMskRtasAhityaM, zramaNacaryAvairAgyAdiviSayakaprakaraNAni, jainanyAya-jainadarzanaviSayakagranthAH, karmazAstrasUtrANi, siddhAntalakSaNaprabhRtinavyanyAyaM, tarkasaGgrahamuktAvalI-sAGkhyatattvakaumudI-pAtaJjalayogasUtraarthasaGgrahavedAntaparibhASAdisarvadarzanaprAthamikagranthA ityAdi pAThayanti smaiva / etAvadadhigatyA'bhilaSitazAkhAsvadhikaparizramaH kriyate sma / astu, prakRtaM prastumaH / paramagurUNAM ziSyapraziSyAdayasteSAM jIvitAvadhau eva sapAdazatAdhikA Asan / teSAmadhyayanArthaM kAzIpaNDitA maithilapaNDitAzca sahaiva vasanti sma / svayaM sarvatantrasvatantrAH paramaguravo'pi tAnanudinaM pAThayanti sma / ekaikaH zramaNaH pratidinaM dazato dvAdaza ghaNTAH svAdhyAye nirgamayediti teSAmAgrahastadarthaM ca svayamevA'vadhAnaM dadhati sma / zAstranaipuNyam, utkRSTA'dhyApanazailI, hitabuddhipUrNA kaThoratA, apUrvA prajJApreraNazaktiH, pAThane utsAhaH-ityAdInAM sameSAmadhyApakocitaguNAnAM teSu subhagaH samanvaya AsIt / atha ziSyapraziSyA api buddhimantaH parizramavantazcA''sana / phalato jainazAsanena bahavo vidvattallajA labdhAH / tathAhi zrIvijayadarzanasUrayaH-ete prAcInanyAye pAradRzvAna Asan / dArzanikAcAryeSu tvete'dvitiiyaaH| sammatitarkamahArNavAvatArikA, khaNDanakhaNDakhAdyaTIkA, tattvArthavivaraNagUDhArthadIpikA, syAdvAdabinduH, paryuSaNAkalpalatA-ityAdIn vidvattApracurAn granthAn viracayyaite prAcInanyAyAdhyayanaparamparAyA mUlAdhAraM punaH sthApitavantaH / zrIvijayodayasUrayaH-gItArthatvasya paryAyavAcizabdo'styeSAM nAma / kasminzAstre eteSAmadhikAro nA''sIdityeva praznaH / paramagurUNAM puNyanizrAyAmetaiH zrIsiddhasenAdivAkara kulagauravam | 157 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharibhadrasUri-zrIhemacandrAcArya-zrIyazovijayaprabhRtizrutadharANAM granthA hastalikhitapatrebhyaH samuddhRtAH, saMzodhitAH, sampAditA viMzatitamazatAbdyAmaidamprAthamyena prAkAzyaM nItAzca / vArdhakye bahuvarSANi yAvat prajJAcakSuSkatve'pi zilpazAstranipuNA ete kevalaM hastasparzanena dharmasthAnasthavAstudoSa-tatparihArAdi vaktuM zaknuvanti sma / muhUrtAdipradAnArthaM grahagatyAdigaNitaM tveteSAM manasyeva pracalati sma / paramete yathA jJAnAgAdhatvena ratnAkaramanuharante sma tathaiva gabhIratayA namratAdiguNaratnaizcA'pi / adhyApane'dhyayanArthinAM sAhAyye caiteSAmabhyadhikA rucirAsIt / ratnaprabhAkhyA jainatarkabhASAyASTIkA, navatattvavistarArthaH, mUrtimantavyamImAMsA, jainatattvasAraH-ityAdInyAsvAdyatamAnyeteSAM vidvattAyAH phalAni / zrIvijayanandanasUrayaH-paramagurUNAM paramakRpApAtreSveteSu teSAM sarvA'pi pratibhA saGkrAntA''sId / ato jJAnasAdhanAkSetre paramagurUNAmivaiSAmapi prathamapaGktAvavicalaM sthAnam / etaiH sAGgopAGgamadhItAnAM granthAnAM nAmasUcirapi pRSThaM vyApnuyAt / jainanyAye ebhiH kimapi jJAtavyamavaziSTaM nA''sIt / karmazAstre eteSAM pragatiparicayArthametadeva paryAptaM yat karmaprakRtinAmako mahAgrantho'pi grAmAnugrAmaM viharatA rAtrau candrikAyAM svayamevA'vagAhitaH / Agame tveteSAM pariNatyarthaM kiM vaktavyaM tadeva na jJAyate / jyotiSamebhiH svayameva parizIlya tathA''tmasAtkRtaM yat svajIvanakAle sampUrNe bhAratavarSe jAyamAneSu jainazAsanakAryeSu pratizataM navatyaMzeSu (90%) eteSAmeva muhUrtadAnAdikaM bhavati sma / zilpazAstrapravINAnAmeSAM mArgadarzanena nirmitiM prAptA jinAlayAH zatazaH / sarveSu darzaneSveSAM nirbAdhA gatiH / jainatarkasaGgraha-jainasiddhAntamuktAvalIkarmastavaprakAza-SaDazItiprakAza-haimanemipravezikA-Acelakyatattva-paryuSaNAtithivinizcayasamudghAtatattva-syAdvAdarahasyapatravivaraNa-kadambagiristotrAdigranthA eteSAM sarvatantrasvatantratvaparicAyakAH / zrIvijayavijJAnasUrayaH-paramagurUNAM sarveSu vyAvahArikakAryeSu sahayoginaH, 'cANakya' rUpeNa paricIyamAnA ete SaDdarzanAdiSu pAraGgatA Asan / paramagurupraticchAyAkalpanaM ziSyeSu sarvatomukhyAH pratibhAyAH prakaTanaM caite svadharmatvena svIkRtavantaH / zrIvijayAmRtasUrayaH-yadyapyeteSAM sarvajJasiddhiTIkA-syAdvAdakalpalatAvatArikAdigranthA nyAyakovidatvena saptasandhAnamahAkAvyasaraNi-zAntinAthacaritraTIkAdayazca sAhityasudhItvena prakhyApanArthaM paryAptA Asan, tathA'pi sahRdayAnAmeSAM manasi tadA tadA vallyAM parNAnIva prasphuTantInAM kAvyalaharINAM saGkhyA tAvatI jAtA yadete 'kaviratna'tvenaiva prasiddhi samupagatAH / zrIvijayapadmasUrayaH-parIkSAyAM 'bahuzrutatvasya nirdoSaM lakSaNaM likhatu' iti 158 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznasyottararUpeNa yadi vidyArthI 'vijayapadmasUritvaM' likhet tadyapi tasmai pUrNAGkA dAtavyA bhaveyustAdRzyeteSAM jJAnasampattiH / kavitvavittasampannAnAmeteSAM pratinimeSamekaM zlokaM racayituM sAmarthyamAsIt / stotracintAmaNi-prAkRtakAvyaprakAzAdigranthaiH kAvyasAhityaM, vizeSato bhaktikAvyakSetrametaiH supripussttm| zramaNopAsakeSu jJAnavRddhyarthamete pravacanakiraNAvalIdezanAcintAmaNi-zrAvakadharmajAgarikAdigranthAn sandRbdhavantaH / zrIvijayalAvaNyasUrayaH-kimeka eva puruSo vyAkaraNaM, navyanyAyaH, jainanyAyaH, sAhityaM, vyAkhyAnam - eSu sarveSu kSetreSvasAdhAraNaM prabhutvaM dhartuM zaknuyAd - iti prazne zrIlAvaNyasUrINAmeva nAma grahItavyaM bhavet / kimadhikena ? etAsu sarvAsu zAkhAsu manISiNAmeteSAM tAvanmahattvapUrNa yogadAnaM yat pratyekaM zAkhAyA adhyayanakartRNAmekaH svapno bhavati-ahaM lAvaNyasUribhaveyamiti / nayarahasya-nayopadeza-nyAyasaGgraha-anekAntavyavasthA-zAstravArtAsamuccaya-dvAtriMzadvAtriMzikAtilakamaJjarI-kAvyAnuzAsanAdiTIkAracanAnAM dhAturatnAkara-siddhahemazabdAnuzAsanabRhannyAsAnusandhAna-tattvArthatrisUtrIprakAzikAdigranthasRSTInAM caiteSAmeva vidhAtRtve'pi; granthasaGkhyAyA atyadhikatvAd, granthAnAM bRhatkAyatvAt, pratipAdyamAnaviSayANAM ca prAjyatvAnmanasyAzaGkodbhavati yad, bhaviSyati kadAciditihAsapaNDiteSu mithyAvivAdo bhaviSyati - kimetAvanto granthA ekenaiva lAvaNyasUriNA viracitAH ? iti / zrIvijayakastUrasUrayaH-prAkRtabhASAyA adhyayane tatsAhityasya praNayane caite nUnaM diipdnnddaaynte| upekSitaprAyametat kSetramete svaparizramapIyUSeNa pulakitaM kRtavantaH / eteSAM prAkRtavijJAna-pAThamAlA prAkRtabhASAdhyayanakSetre eko nUna AviSkAraH / pAiyavinnANakahApAiyavinnANagAhA-siriusahaNAhacariya-siricandarAyacariyAdigranthagrathanena sirisirivAlakahAsiridhaNavAlakahA-karuNarasakadambakAdi-granthasampAdanena caite prAkRtasAhityakSetre nUtanayugaM pravartitavantaH / zrIvijayadharmadhurandharasUrayaH- 'yathA nAma tathA guNA' ityuktiM caritArthayanta ete satyaM vidvaddhurINA Asan / jJAnasAdhanAyAH sarvocca zikharamete ArUDhAH / ebhirviracitebhyo nyAyavyAkaraNa-sAhityAdiviSayakazatAdhikagranthebhyaH katipayAnAM nAmollekha evA'smAn citracitritAn kartuM kSamaH - siddhahemasarasvatI, lakSaNArthacandrikA, lakSaNavilAsaH, anekArthasAhasrI, nayavAdaH, AtmavAdaH, nihnavavAdaH, paJcalakSaNIgUDhArtharahasyaM, karmapravAdamImAMsA (ramyAtiramyaiH padyaiH karmazAstranirUpako granthaH), mayUradUtam, ArSabhIyacaritaM, vajjacariyaM, samaNadhammarasAyaNaM (prAkRte gItagovindasamaM geyakAvyaM), aNNuttisayaM, kAvyavimarza ityAdi / kAvyazrIpriyatamAnAmeteSAM kulagauravam | 159 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjarabhASayA viracitAni tu gAthAsahasrANi santi / pravartakamunizrIyazovijayA: janmanA gopAlakAnAmeteSAM jJAnasampad nitarAM vismayAvahA / zrAmaNyAt pUrvaM gAthAsaptakamAtrasya nAmastavasya kaNThasthIkaraNe mAsaSaTkaM nirgamitavatAmeSAM pravrajyAnantaraM paramagurUNAM zrInemisUribhagavatAmAziSA tAvAn prajJAtizaya AvirbhUto yad vidvadbhiH saha kasminnapi viSaye saMskRtapadyaireva sambhASaNaM kartuM kSamA jAtA: / daurbhAgyAdeteSAmihalIlA'tizIghraM samAptA / paraM tAvatyatyalpe'pi kAle etairviracitAni stutikalpalatAdigranthasatkAni citrakAvyAdizlokazatAni dRSTvA'numAtuM zakyate yadeteSAM dIrghAyuSkatve vidvattAyAH phalarUpeNa vizvena kimalapsyata / munizrIratnaprabhavijayA :- gRhasthAzrame bhAratavarSasya sarvaprathamA homiyopathIviSaye em. DI. upAdhidhArakAzcikitsakA ete SaSTitamavarSe pravrajyAM gRhItvA, tasmin vayasyapyaviratamadhyayanaM kRtvA vizvAya mahantamupahAraM dattavantaH - sa ca Sramana Bhagawan Mahaveera (8 Vol. 2500 pages) iti nAmnA''GglabhASAnibaddhaM zrIvIraprabhoH sampUrNaM jIvanacaritram / tathA AGglabhASayaiva jainadarzanasambaddhAnanyAnapi granthAnete grathitavantaH / aparaM ca zrIvijayadakSasUri - zrIsumitravijaya - zrIguNavijaya - zrIjayAnandavijayazrIzivAnandavijaya-zrIpratApavijayAdayo bhUrayo vidvAMso'syAmeva paramparAyAM labdhajanmAnaH / ete'pi bahvInAM racanAnAM sUtradhArAH / vastuta etadvaMzajasyaikaikasya zramaNasya jJAnasAdhanA kiJcidapUrvaivA''sIt / paraM katamAnahaM saMstuyAm ? katInAM grantharatnAnAmullekhaM kuryAm ? mahata: santoSasya viSayastveSa yadadyaparyantaM sA jJAniparamparA'kSuNNA vidyate / - kecit purobhAginaH kathayeyuryat stutiparakavAgvilAso mA'stu, vastuniSThaparicayo bhavatu / paraM te eva praSTavyA yadamRtasya kRte 'idaM zreSTha' mityatiricya vAstaviko'bhiprAyaH kiM sambhavet / vastutaH paramagurubhiH kaThoraparizrameNa sajjIkRtAnAM kulagauravIbhUtAnAM zramaNavareNyAnAM vAstavikavarNane'pi mahAgranthA AvazyakAH / paraM kevalaM jJAnasAdhanAlezavarNanena mAM viramayatyAtmaprazastyakaraNarUpA'smAkaM maryAdA / atha caitasmin paramagurusUripadazatAbdIvarSe teSAM caraNayormamaiSaiva vijJaptiryatteSAmanugraheNa teSAmevA'yaM zizuH svajIvane saMrakSet saMvardhayecca kulagauravaMnemikulagauravam / 160 zAsanasamrAD - vizeSa: Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patram munidharmakIrtivijayaH namo namaH zrIgurunemisUraye / / AtmIyabandho ! cetana ! dharmalAbho'stu / 'karNAvatI'nagare caturmAsI pUrNIkRtya zatruJjayatIrthaM prati vihRtavanto vayaM sarve'pi / asmAkaM sarveSAmapi dehe sAtaM vartate / tatrApi bhavatAM sarveSAM kuzalaM kAmaye / / etad varSaM pUjyapAdazAsanasamrATazrInemisUribhagavatAM sUripadazatAbdyA maGgalavarSamasti / ete pUjyapAdA viMzatitamazatAbdyAH prabhAvakapuruSA Asan / tairjenasaGghasyopari bahava upakArAH kRtA iti tu viditameva tvayA / asminnavasare citte'neke praznAH saJjAyante - kathameka eva puruSa etAdRzaM kAryaM vidhAtuM zaknuyAt ? ko'tra hetuH ? kiM mantrauSadhavidyAdiprayogaH, devasAhAyyamuta koTyadhipatibhaktajanAnAM saMstutiH ? / naitAdRzaH ko'pyupAya AzritaH pUjyapAdaiH / kintu kevalamadamyecchAzaktiH yathArthakAryaniSThA-sAttvikatA caiva teSAM sAmarthyamAsIt / 'mAnavo yadicchati tatkartuM zaknoti' iti yA lokoktividyate sA'tra caritArthI bhavati / yadi jano nizcitaM kAryaM kartuM prabalecchAmAseveta tathA samarpitabhAvena niSThayA ca tatkAryaM kuryAttavazyaM siddhirbhavatyeva / pUjyapAdazrInemisUribhagavatAM jIvane etau dvAvapi guNau dRzyete sma / tairyatkAryaM mahad laghu vA saGghagataM vyaktigataM vA kartuM nirNItaM tatkAryasya pAro'vazyaM prAptaH / pratyekaM kAryaM svakIyaM mahattvapUrNaM ca vidyate iti manasikRtya niSThayotsAhena caiva te kurvanti sma / tata eva te sadA sAphalyaM prApnuvanti sma / yadi "kAryaM kurvatAM citte kArya pratyaudAsInyaM syAt, etatkAryaM na siddhayettadA na kA'pi bAdhA" iti mandabhAvo jAgRyAt tahi na kadA'pi siddhirbhavati / yadi kadAcid daivavazAt saphalIbhavettadA'pi citte prasannatA tu na syAt, yatastatra niSThAyA icchAyAzcA'bhAva AsIt / tatrA'pi yadi sAttvikatA na syAttadA siddhirbhavedvA na vA bhavet / yatra sAttvikatA tatrA'zakyamapi kAryaM zakyaM bhavati / kriyA jJAnaM tapazceti yatkimapi sAttvikatAM vinA prAyo niSphalaM bhavatyathavA viziSTaphalaM tu naiva dadAti / kiM nAma sAttvikatA? manasi vacasi kAye ca na kA'pi pApabuddhiH, na ca mAyAprapaJcAdikaM patram 161 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kintu sphaTikavannirmalaM manaH, iti prathamo'rthaH / evaM brahmacaryasya paramavizuddhiH, manasi vikAralezo'pi na, iti dvitIyo'rthaH / pUjyapAdAnAM citte yAvatIcchA niSThA cA''sIt tato'pi vizeSatayA sAttvikatA''sIt / tata eva te sarveSvapi kAryeSu siddhi prApnuvanta Asan / tadAnIntane kAle sarvatra teSAM pUjyapAdAnAM prabhutvamAsIt / sarve'pi saGghamAnyajanA nagarazreSThinasteSAmAjJAyAM pravartante sma / ataH svecchAnurUpaM yatkimapi kartuM te samarthA Asan, tathA'pi te svakIyaM svArthaM vihAya jinazAsanameva kendrIkRtya sarvamapi kAryaM kRtavantaH / prasiddhyarthaM kutrApi kadAcidapi ca tairmAyAprapaJcAdikasyA''zrayaH kRta iti na zrUyate / na ca kadAcidapi svakSati gopayituM prayatnaH kRtaH, tathaiva ca na svazakti pradarzayitumapi tvarA kRtA / adya tu viparItA sthitividyate - mAyAprapaJcAdidvAreNA'hanizaM svakSati svadoSaM ca pidhAtuM tathA svadoSaH svakSatizcA'pi guNaH zaktizcA'stIti sthApayituM prayatno vidhIyate janaiH / yatraitAdRzI sAttvikatA vidyate tatra sarvasiddhayaH sammukhamAgacchanti / devA api svAdhInIbhUya sAhAyyaM vidadhati / durdaivamapi saubhAgyaM bhavati / ripavo'pi mitrANi bhavanti / evaM sAttvikavRttivAn yat karoti, vAJchati, vadati, cintayati ca tatsarvamapi vinA vighnaM siddhyati / azubhavRttayo duSTajanAzcA'pi taM janaM pIDayituM na zaknuvanti / yataH sAttvikajanAnAM dehAt tejaHpuJjo nirgcchti| janasya yAvatI baliSThA sAttvikatA tAvatI tejaHzaktiradhikA bhavati / tasyA''bhAmaNDale na kepi duSTajanA hiMsakaprANinazca praveSTumarhanti,na ca hAnimapi te kurvanti / kintu sarve'pi anukUlA bhavanti / pUjyapAdazrIsomaprabhasUribhiH kathitam toyatyagnirapi srajatyahirapi vyAghro'pi sAraGgati vyAlo'pyazvati parvato'pyupalati kSveDo'pi pIyUSati / vighno'pyutsavati priyatyarirapi krIDAtaDAgatyapAMnAtho'pi svagRhatyaTavyapi nRNAM zIlaprabhAvAd dhruvam // (sUktimuktAvalI-40) evaM tantra-mantra-vidyA-auSadhAdInAM viparItazaktiprayogAzcA'pi vyarthA bhavanti / pUjyapAdAnAM jIvane etAdRzI sAttvikatA''sIt / ata eva tannAmasmaraNena darzanamAtreNaiva ca duSTavRttayo nazyanti / tasmin kAle bahavo jJAninastapasvinazcAritravantazca sUrIzvarA Asan, kintu teSu sarveSvapi pUjyapAdA eva sarvoparitvaM bhajanta Asan / yataste saralA naiSThikabrahmacAriNazcA''san / ata eva te etAdRzaM mahadavismaraNIyaM ca kAryamapi kartuM samarthA jAtAH / bandho ! adyaitAdRzyAH saralatAyA darzanamapi sudurlabhamasti / yadi yaH kazcid dIpaM zAsanasamrAD-vizeSaH Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhItvA mArgayituM nirgacchet tarhi kadAcidekaM vA dvau vA mahApuruSau prApnuyAt / asmin kSaNe me upakAriNo guruvaryapUjyapAdazrIsUryodayasUrIzvarAH smRtipathamAyAnti / teSAM jIvane etAdRzI sAttvikatA sndRshyte| te tu paramanirIhAH, ato na svamukhAt kimapi vadanti te, kintu bahubhyo'nyebhyaH sakAzAt zrutaM yat-pUjyapAdaprabhAvAt teSAM darzanamAtreNa caiva bhUtapizAcAdayo'pi pIDAmavApya dUrata eva nazyanti, iti / anyathA'dya sarvatra mahattvAkAGkSA - dambha-prapaJcAdikasyaiva sAmrAjyaM pravartate, tathA vikArA eva darIdRzyante / tata eva deze samAje ca sarvatrA'harnizaM vividhadharmAnuSThAnAni homayajJAdayaH prabhubhaktiH prabhupUjAzca bhavanti tathA'pi na janAnAM mukhe prasannatA zAntiH saukhyaM ca dRzyante, na cA''tmikotthAnasya dizaM prati rucirapi dRzyate / ekadaikaH sAdhakaH puruSo mayA pRSTaH bho ! vidyAprAptyarthaM kiM ko'pi mantraH kimapi cauSadhamasti ? tena sAdhakena kathitam naiSThikabrahmacaryasya pAlanaM na kevalaM vidyAsiddhInAmapi tu sarvasiddhInAM nidAnamasti / tadeva mantra auSadhaM cA'sti / - - mayoktam - bho ! vayaM tu sAdhavaH, ato brahmacAriNa eva smaH / sAdhakena gaditam - mahArAja ! bhavatAM kathanaM satyaM, kintu naiSThikabrahmacaryaM nAma - kevalaM durAcAro na karaNIyaH, iti na; api tu "brahmaNi caranti te brahmacAriNaH " / brahmaNi arthAdAtmani ramaNamiti brahmacaryam / paJcAnAmapIndriyANAM viSayAbhilASaM vihAya nirAsaktyA nirmamatayA ca vartanIyam / manasA'pi vijAtIyavyakterAkarSaNAbhAvo vArtArucyabhAvazca" iti / anyathA yathA gRhasyA'graNIjanaH pUjyajanaH kathyate tathaiva saMnyAsiveSo'GgIkRto'to brahmacAryucyate, kintvetAvanmAtreNa labdhisiddhayo nopalabhyante / sakRd manasA'pi kRtaM brahmacaryakhaNDanaM yuSmAbhirAdhitAnAM cAritratapomantrAdInAM ca puNyaM nAzayati / ato'nyat sarvamapi vihAya naiSThikabrahmacaryapAlanaM karotu bhavAn / sarvA api labdhayaH siddhayazca bhavataH svAgatArthaM sammukhamAgamiSyantIti / bandho ! etannizamya manasi vicArA utpannAH / adya sarvato mohasya vikRtezcaiva sAmrAjyaM pravartate / yAvad dharmasthAnakeSvapi sadAcArANAM nItimattAyA guNavattAyAH satyaniSThAyAH sAttvikatAyAzca hrAsastathA dhanasya sattAyA bAhyADambarasya bAhyadharmasya caivaM mohasyaiva sarvoparitvaM darIdRzyate / dharmasthAnakAni dharmapuruSAzcaiva samAjasya dezasya caivaM samagravizvasyotthAnanimittIbhUtA AdarzarUpAzca santi, kintu yadA te'pi mohalampaTA bhaveyustadA samAjasya patanaM nizcitamasti / sAttvikatAM vinA samAjasyotthAnamazakyam / kevalaM jJAnena kriyayA tapasA dhanena sattayA ca kim ? asmAbhiH patram 163 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvairapi rAtrindivamavagaNayya nirantaraM padapratiSThAjJAnAdInAM prAptyartham, arthAd vyaktitvaM (Career) racayituM prayatno vidhIyate kintu sadAcArasya sAttvikatAyAzcA'vAptyartham, arthAt cAritryaM (character) pravardhituM kaH prayatnaH kriyate ? sAttvikataiva citte pravartamAnAM niSedhAtmakadRSTiM vinAzya zraddhAM balaM puNyaM ca jAgarayati / pUjyapAda zrInemisUribhagavatAM jIvanagAnaM vicintyate tadA jJAyate yad, yathaikasyaiva janasya puNyabalena sAttvikatAvazena ca sarvasminnapi samAje gRhe ca zAntiH sukhaM ca pravartate, utthAnaM cA'pi bhavati, anyajanAnAM pApAni durbalAni bhavanti tathaivaikasyaiva durAcAriNaH pApavazena samAjasya gRhasya ca patanamapi bhavati, tathA samAje gRhe cA'zAntiH klezaH saGgharSazcA'pi pravartante / bhrAtar ! etatkathanasya sAra eSa eva yad, eko'pi sAttviko naiSThikabrahmacArI ca jano yatkimapi kartuM zaknoti, sarvajanAnapi ca vazIkaroti / ekAkibhirapi mama guruvaryaiH pUjyapAdazrIne misUribhiH sAttvikatAyA balena jinazAsanaM sudRDhaM vidhAya zAntiH prasthApitA, zAsanasya zobhA pravarddhitA, lokeSu jinazAsanasya jainadharmasya ca prabhAvanaM kRtam / ekena buddhimatA sajjanena vyAkRtam - "pUrvamekAkinaiva zrInemisUribhagavatA yatkAryaM kRtaM tatkAryamadya zatAdhikaiH sUribhiH sammIlyA'pi kartuM na zakyam" / eSaivA'JjaliH pUjyapAda zrInemisUribhagavatAM sarvoparitvaM caritArthaM karoti / ante, etasminnavasare tvayA'pi nirNayaH karaNIyo yad 'ahamapi sAttvikajIvanaM jIviSyAmi, prasiddhyarthaM ca na kadAcidapi mAyA-prapaJcAdikamAcariSyAmI'ti / tava jIvanaM jhaTiti saphalIbhavedityAzaMse / 164 zAsanasamrAD-vizeSaH - Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zranthasamIkSA 'kanIyasI' (kathAsaGgrahaH) (samIkSaka : DA.rUpanArAyaNapANDeyaH manI kA pUrA, sorAma,prayAgaH, u.pra.,212502) kathAkAra : DA. harihara zarmA aryAlaH "hariH aravindaH", prAdhyApakaH zrIrAmazaGkaravedavidyApITham, koDarA, popadA, kabIranagaram - 272164(u.pra.) pra.va. -2062 vi0 / pR. saM. 80 / mUlyam - 30/- triMzadrUpyakANi vipulataraM ramaNIyaM kamanIyaM ca kathAsAhityaM surabhAratyAM rAjatetarAm, kintu nUtanatarakathAzilpadRSTyA praNItA laghukathAH kathAzca vaipulyena na vibhAnti / sAmprataM DA. rAjendramizraDA. prazasyamitrazAstri-DA. prakAzamitrazAstri-DA. azokan-DA. kezavacandradAza-AcAryabAbUrAmaavasthiprabhRtibhirnUtanakathAbhiH surabhAratIsAhityasya zrIH saMvardhyate / teSAmeva paramparAyAM DA. hariharazarmAaryAlamahodayena 'kanIyasI' iti kathAsaGgrahaH prANAyi / kathAsaGgrahe'smin sapta kathAH santi - kanIyasI, kumbhasnAnasya phalam, anupamA, pUrNA sahabhojanAzA, mAyAyA mahimA, ekA'parA sRSTiH, laghIyasI matsyakanyA / 'kanIyasI' iti kathAyAM kanIyasI svasadvyavahAreNa tyAgena tapasA ca sakalakulasya vizvAsabhAjanaM babhUva / 'kumbhasnAnasya phalam' iti kathAyAM vadhUputrAbhyAM kumbhamelake parityaktAyA lalitAyA nUtanajIvitopakramo varNyate / 'anupamAyAm' kRSNavarNAnupamA sucaritaiH patyuH preyasI babhUva / 'pUrNA sahabhojanAzA' iti kathAyAM patyurjanmadine tasya mitrasya rAjIvasya, tajjAyAyAH sakhyA latAyAzca sahabhojanAzA pUrNatAM jagAma / 'mAyAyA mahimA' ityatra bhImaH kRSNasya kRpayA kRSNAyA mahimAnaM jJAtuM zazAka / 'ekA'parA sRSTiH' iti vaijJAnikyAM kathAyAM DA.dattAtreyasya sRSTiH tameva hantuM prayatate / 'laghIyasI matsyakanyA' iti kathAyAM laghIyasyA matsyakanyAyA rAgopetaM caritamupavarNyate / katheyamAGgalakathAyA rUpAntararUpA'sti / granthAt prAk zrIrAmasubhaga ojhAmahAbhAgasya pro. rAjendramizrAdInAM ca viduSAM sammatayaH zobhante / atra sagRhItAH kathAH vividhAsu patrikAsu prAyazaH prAgapi prakAzitA babhUvuH / kathAsaGgrahe'smin anupamA-kanIyasItyAdayaH kathAzcaritrapradhAnAH santi / viSame pariveze'pi kanIyasI kartavyapathaM sAmAjikaM ca dAyitvaM na parityajati / mamatAyAH skhalitaM granthasamIkSA | 165 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAya yadA varasya pitryAdayo gantumudyatAH, tadA kanIyasyA vAkpaTutA zreyaskarI jaataa| "satyaM vadAmi, truTi: kenA'pi kartuM shkyte| kintvAtmIyAnAM truTiH skhalanaM kathyate, pareSAM saivA'parAdhaH / ahaM nivedayAmi, bhavatI pazyatu mamatAm / kiM sA'parAdhinI pratibhAti ? darzanaM vinaiva kasyacidviSaye kA'pi dhAraNA nocitaa|" (kanIyasI, pR. 18)itthametAsu kathAsu pAtrANAM caritrasya manovaijJAnika vizleSaNaM sarvatra raajte| anupamA nArIcaritasyodAttaM svarUpaM prAkAzyaM nayati / 'kumbhasnAnasya phalam' iti kathA vartamAnasamAje vRddhAnAM durgatiM yathAvat prastUya tannivAraNAya mArgamapi nirdizati / 'laghIyasI matsyakanyA' anUditA'pi mArmikI hRdayahAriNI ca vidyate / mahAbhArate 'draupadI tvatha saJjajJe zacIbhAgAdaninditA / drupadasya kule kanyA vedimdhyaadninditaa|" (Adi0 67/157) iti vacanAd draupadI zacyA avatAro bhavati,na tu mAyAyAH, kintu na jAne 'mAyAyA mahimA' iti kathAyAM kathaM sA 'mahAmAyA' ityabhihitA ? asya granthasya mudraNaM prAyazaH truTirahitaM vartate / grantho'yaM sarvaiH saGgrAhyaH paThanIyazca / jayatu saMskRtam / 166 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthasamIkSA vidyottamAkAlidAsIyam (mahAkAvyam) (samIkSakaH - DA. rUpanArAyaNapANDeyaH, manI kA pUrA, sorAmaH, prayAgaH, u.pra. 212502) racayitA tathA prakAzakaH - DA. AcArya rAmakizora mizraH295/14, paTTIrAmapuram, khekar3A, bAgapata, u.pra. 201101) prakAzanatithiH - caitrazuklA pratipadA, 2063/ pR.saM. 160/mUlyam - 200/ vidyante vibudhavANIvAGmaye vAlmIki-vyAsa-bhAsa-kAlidAsa-bhAravi-mAghAdayo mahAkavayaH, teSu kAlidAsaH 'kavikulaguruH' ityabhidhIyate / tasya mahAkaveH patnI 'vidyottamA' babhUveti vidvajjanA manyante / kavivareNa DA.rAmakizoramahAbhAgena kAlidAsaM vidyottamAM cA'valambya 'vidyottamAkAlidAsIyam' iti mahAkAvyaM vyaraci / asmin mahAkAvye - ekaviMzatiH sargA vilasanti / prathamasarge - kAzirAjaH zAradAnando nAma santatiM kAmayate / dvitIyasarge - vidyotamA jAyate / tRtIyasarge- sA-yo mAM zAstrArthena jeSyati, tena saha vivAhaM kariSye- iti pratijAnIte / caturthasarge- bhairavanAthena sAkaM tasyAH zAstrArtho vrnnyte| paJcamasarge - mAtuH putrIvivAhacintA / SaSThasarge - tasyAH pratAraNayojanA / saptamasarge - maunazAstrArtho bhavati / aSTamasarge - kAlidAsena sAkaM tasyA vivAhaH / navamasargesaubhAgyanizAyAM tayA sa vyajyate / dazamasarge-guruNA saha kAlidAsasya vimarzaH / ekAdazasarge - putrIviSaye pituzcintocyate / dvAdazasarge kAlidAsaH patnI prAptuM prayatate / trayodazasarge - vidyottamA kAlidAsaM kaviM vidhAtuM yatate / caturdazasarge-kAlidAsasya kavitvaM nigadyate / paJcadazasarge - vidyottamA nyAyaM prAptuM vikramAdityarAjasabhAM prati yAti / SoDazasarge-tayovivAdo nirNayazca / saptadazasarge- tayoH praNayaparicarbocyate / aSTAdazasarge-putrAptirvAtsalyaM ca / ekonaviMzasarge-gRhacarcA / viMzasarge - dAmpatyamupavarNyate / ekaviMzasarge ca - bAlazikSaNaM vistareNa prastUyate / granthAt prAk kavikathanaM granthAnte ca kaviparicAyikA kaviparicayadvAdazakaM ca vilasanti / asmin mahAkAvye'neke viSayA nUtanatayA pratipAditAH santi, tad yathA-SoDaze sarge patipatnIvivAdaH, aSTAdaze sarge bAlakrIDAvarNanam, ekaviMze ca sarge bAlazikSaNam / bAlazikSaNe granthasamIkSA 167 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'putra ! saMskRtaM paTha nijabhASAm', 'vatsa ! paThestvaM saMskRtabhASAm', 'praNama pANini vaiyAkaraNam' 'zabdadhAturUpANyavagaccha', 'huGkaru re suta ! kathAM zRNoSi', 'kuru suta ! samprati samAsajJAnam' cetyAdizIrSakeSu saMskRtAdhyApanasya navA yojanA mano haratitarAm / yadyapi kAmapi janazrutimAzritya praNItaM mahAkAvyamidaM kavivarasya DA. mizrasya nitarAmapUrvakAvyapraNayanapratibhAM pade pade pradarzayati, sarasatayA sugamatayA cA'bhinavasaMskRtajJAn sajavaM samAkarSati, tathA'pi yatra tatra bANAdInAM mahAkavInAM kRtInAM bhAvAnAmapi saMsmRtimudbodhayati / atra padyadvayaM draSTavyam 'kezagraho nArINAM rateSu zAstreSu cintA kAvyeSu bandhaH / na varNasaGkaratA''sIt prajAsu kAmaprasaGge dUtaprabandhaH // chatreSu daNDAH kampA dhvajeSu gIteSu rAgAH karimadavikArAH / zazimA kalaGkA nA''san prajAsu gavAkSalInA jAlaprakArAH // ' ___ (vi. 1/22-23) kAnicana mudraNaskhalitAni vihAya samagraM mahAkAvyaM nitarAM ramyataraM hRdyataraM ca vidyate / etadarthaM DA. mizramahAbhAgAH sameSAM saMskRtaviduSAM dhanyavAdamarhanti / mahAkAvyamidaM sarvaiH surabhAratIsamupAsakaiH kAvyapraNayibhizca saMgrAhyaM samAsvAdyaM ca / jayatu saMskRtam / 168 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthasamIkSA 'vidyottamAkAlidAsIyam' samIkSakaH rAjezakumAra mizraH racayitA - Do. AcArya rAmakizoramizraH prakAzakaH - DA. rAmakizora mizraH prAptisthAnam - 295/14,paTTIrAmapuram, khekar3A (bAgapata) u.pra. 201101 mUlyam - 200 rUpyakANi vidyottamAkAlidAsIyamekaM mahAkAvyamasti / asya racayitA kavivaryaH sAhityavyAkaraNAcAryaH, em.e., pIec.DI., mahAmanAmAlavIyamahAvidyAlayasya pUrvopAcAryaH saMskRtavibhAgAdhyakSazca vartate / kavirayaM prAyaH 36 saMskRtaracanAnAM sarjanatvena nUnaM sAhityadiggajo'sti / asya mahAkAvye ekaviMzatisargAH santi / racanAyAM pade pade mahAkAvyasya sarve guNA dRSTipathamAyAnti / kRtireSA mAtApitRcaraNebhyaH samarpitA vartate / yathA __o3GkAramizrasambhUto hotIlAlaH' pitA mama / / devI prAtaHsmaraNIyA mAtRtvena kalAvatI // yayoraMzena me dehe raktaM vahatyaharnizam / / tAbhyAM divaGgatAtmabhyAM mahAkAvyaM samarpitam // racanAyAH kathAnakaM kAlidAsavidyottamayozcaritamasti / kAlidAsavidyottamayoH saGkSiptA kathA kavinA svakalpanayA vistRtA kRtA / asya prathamasarge santatikAmanA, dvitIyasarge vidyottamAjanma, tRtIyasarge vidyottamApratijJA, caturthasarge zAstrArthaH, paJcamasarge mAtuH putrIvivAhacintA, SaSThasarge pratAraNayojanA, saptame sarge maunazAstrArthaH, aSTamasarge kAlidAsavivAhaH, navamasarge mithunamelanazarvarI, dazamasarge guruziSyavArtA, ekAdazasarge putrIviSaye pituzcintA, dvAdazasarge patnI prAptuM kAlidAsasya prayatnaH, trayodazasarge kAlidAsaM kavIkartuM vidyottamAyAH prayatnaH, caturdazasarge kAlidAsasya kavitvam, paJcadazasarge patnItyAgapatram, SoDazasarge kAvyacarcA, saptadazasarge premacarcA, aSTAdazasarge vAtsalyam, ekonaviMzasarge gRhacarcA, vizasarge dAmpatyam, ekaviMzasarge ca baalshikssnnm| kaviH zivabhakto'sti / tenA'STamUrtisvarUpaH zivaH smRtaH / yathA prathamasarge prathamo'yaM zlokaH granthasamIkSA / 169 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasyA'STau mUrtayaH khyAtAH sa samartho vibhuH zivaH / prasArayatu lokeSu kavInAmamRtaM yazaH // kaveH kalpanA madhurAH santi / kAvye sarvamapi madhuraM manoharaM ca / yatra tatra gItipravAho vartate / SoDazasargAdekaviMzasargaparyantaM racanA gItAtmikA vartate / kavicitraNaM pANDityapracuraM kAvyakauzalaM ca pratibhAsanAtham, yat khalu saMskRtasAhitye lalAmabhUtamasti / kaviH sarvatantrasvatantro'sti / tena bhASA-rIti-saMvAda-vicArAdInAM darzanametAvatA kauzalena kAritaM, yat sarvaM sahajaM vartate / sarasaM saralaM cedaM mahAkAvyaM sarvavizeSatAyuktam / kAvyasya saralatAviSaye kavinA likhitam saMskRtaM saralIkartuM likhAmyahaM nirantaram / durbodhatA na kA'pyatra paThyatAM saMskRtaM sadA // yad yatpadyaM ca gItaM ca saralaM likhitaM mayA / saMskRtaM tena sarveNa janabhASA pratIyate // syAdalpaM saMskRtajJAnaM janasya kasyacid yadi / tat sa mamA'sya kAvyasya hyAnandaM prAptumarhati // saMvAdAH SoDazasarge darzanIyAH santi / yathAvidyottamA - na ko'pi me tvAM vinA jagatyAmekastvameva bandhuH / sakhA maitrIM gataH sarvato rakSaka-karuNAsindhuH // zakuntalA'haM tvaM duSyantaH pUraya kAmaM kAma ! ito mAmavalokaya me rAma ! kAlidAsaH - sA'si devayAnI tvaM vijJe ! yayAtirahamadhogataH / premNA yastAM yAtaH sa paraM tayA svapatidhikRtaH / / tava kAmaM maMsye kiM tvaM no yAsyasi me vazatAm ? priye ! tvaM gacche: kAzIdhAma || kavervidvattvaM kavitvaM vyavahArakuzalatvaM lokamarmajJatvaM zAstrajJAnitvaM bhAvanAtmakatvaM ca sarvaM kAvyakalpanayA prakaTitam / 'jJAtvA kiJcitkavayitumiccha' - iti kaviputrasya kRte sandezo'pi maulika eva / 'zAkuntalamapi te mayA'rpitam' - iti patnI nivedya mahAkAvyaM samApti gacchati / dhruvapadayuktAnAM zlokAnAM padyAnAM ca pravAhapUrNA racanA mahAkAvyatvaM saphalIkaroti / niSkarSarUpeNa kathayituM zaknomi yadetat kAvyaM sarvathA paThanIyaM krayaNIyaM ca vartate / adhyApakaH, rAjakIya uccatara mAdhyamika vidyAlayaH, devatAdhAraH, koTa, cambA-249145. TiharIgar3havAla (uttarAkhaNDa) 170 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / Alocanam veSasya saMskRtezca kaH sambandha: ? . ec. vi. nAgarAjarAv sAmpradAyikaM bhAratIyaM veSabhUSaNAdikaM ye dhArayanti te saMskRtimantaH, ye tu pAzcAtyamAdhunikaM tad dhArayanti, te saMskRtiviSaye AtmaguNaviSaye'nAdaraM kurvate iti dhAraNA mama manasi A bahoH kAlAdavartata / kintu kebhyazcana mAsebhyaH prAg mama jIvane'nubhavapathamAgatA ghaTanA saMzayabIjAni manmanasyuptavatI / __raktazarkarAparIkSArthamahaM maisUrunagare kaJcana parIkSAlayaM gatavAn / parIkSA kArayitvA phalitajijJAsayA tatrA'hamupaviSTaH / vividhaviSayaparIkSArthinAM paGktistatra sthitA / striyaH puruSAzca paGktAvAsan / kAzcana striyaH sAmpradAyikaM dukUlaM dhRtavatyo haridrAkuGkamazobhitA nAnAbharaNadhAriNya Asan / bhAratavarSasaMskRteH pratibimbavat tAH pratibhAnti sma / tatra paGktau sthitA ca kAcid viMzativarSadezIyA yuvatiH / pAzcAtyavasanadhAriNI tilakarahitA ca / adhunAtanajanAH saMskRtedUMrIbhUtA iti mama tAM dRSTvA bhAtam / asmin sandarbhe parIkSArthamAdau dhanadAnasya paryAyaH kasyAzcana grAmINAyA vRddhAyA mahilAyA AgataH / raktazarkarAparIkSA kAryA-iti sA vRddhA'vadat / 'azItirdIyatAm' iti kAyastho vadati sma / sA vRddhA vihvalA jAtA / 'aho, mayi paJcAzadeva rUpyakANi santi' iti sA diGmUDheva sthitA / yadi dhanaM nAsti, tarhi kimarthamatrA''gamyate ? ityasahanayA paGktau sthitAH kecana svagatamavadan / dukUladhAriNyaH striyastAM vRddhAM satiraskAraM pazyanti sma / ___ pazcAt sthitA pAzcAtyavastradhAriNI yuvatiH purastAdAgatA / svadhanabhastrikAmudghATya zataM rUpyakANi kAyasthAya dattvA 'asyAH parIkSA kriyatAm' iti prAptipatrikAM prApya vRddhAyai dattvA punaH pazcAd gatvA paGktau svasthAne'tiSThat / 'zataM jIvatAd varSANi bhavatI' iti vRddhA''zIrvAdaM kRtvA parIkSArthamantargatA / ___ atra mama cintA jAtA / 'aho ! kA saMskRtiH ? nirdiSTavastradhAraNaM vA bhUtadayA vA? tAM yuvatiM vinA anye ke'pi tatra karuNAM na prAdarzayan / mamA'pi kA sthitiH ? ahamapi sarvamadrAkSam / mama samIpe'pi paryAptaM dhanamAsIt / kintu tasyA asahAyAyA vRddhAyAH sAhAyyaM kartavyamiti buddhirmama na jAtA / aparicitAyAH kasyAzcit sAhAyyaM kartuM siddhA'bhavat sA yuvatireva / tasyA veSabhUSaNAni kIdRzyapi santu nAma, tasyA hRdaye karuNA vartate / tattulanAyAmahamevA'saMskRtaH iti / Alocanam | 171 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA ro sAkSAtkAraH prabhorasmAt munirAjasundaravijayaH purA sundaradAso'bhUt sajjanAnAM ziromaNiH / vidvAnAtmaikalakSI sa jJAna-dhyAne rataH sadA sozI ekadA Tokadeze'yaM sajjanaH sa samAyayau / yato naikatra tiSThanti sAdhavo nirmalAmbucat mahAtmAgamanaM zrutvA svadeze TokabhUpatiH / satsaGgArthaM gatastasya sumanaM bhramaro yathA natvA stutvA ca taM sekSuvAcovAca mahIpatiH / jijJAsA'sti guro ! kAcit pRccheyamata eva kim ? // 4 // premNA pUccha tvamityukte jagAda jagatIpatiH / jJApaya kRpayopAyaM prItirIteH prabhoH guro ! ko bhavadvad bhagavatsAkSAtkAraM manazcikIrSati / kayAcit te'bhavad rItyA prItiH parezvaraM prati 6o nItaH sundaradAsena dAsena sevito nUpaH / gavAkSaM bhagavatsAkSAtkaNAyaiva tena vai rakSayA mizritaM vAri tatrA''sIt sthAlikAsthitam / gururuvAca pazya tvaM jale tava mukhAkRtim AsyasyA'darzanAt kSIre Tokeza uktavAnidam / / dRzyate nA''nanaM me'tra zyAmatvAt salilasya tu // // 7 // sekSu....sa ikSuH (tadaH se: svare.... -haima- 1-3-45) ityanena sandhiH / zAsanasamrAD-vizeSaH Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU zrutvA sundaradAsena rAjAnaM kathitaM punaH / mukhadarzanAya zuddhe'pyasthire sarvatomukhne aspaSTaM svaM mukhaM dRSTvA jajalpa TokapArthivaH / paryaso'sthiratAto na yathAvanmukhamIkSyate atha sundaradAsastat sthirIkRtvA'vadad dakam / rAjan ! prekSasva zuddhe ke sthire te vadanAkRtim yathAvat svAsyamAlokya bhuvane bhUrbhUdabhyadhAd / IkSe spaSTatayedAnIm madIyaM sundarAnanam guro ! jJAtaM mayA nedaM bhavAn kiM kRtavAnidam / upAyastava praznasya saprayogaH pradarzitaH sakUdapsu sarakSeSu lapanaM tvaM na dRSTavAn / yato hi jIvanIyasya jAnAsi malinatvataH tadvadviSaya-vAsanA-kaSAyairhi kalaGkite / mAnase no bhavet sAkSAtkAraH kila prabhoriti yathA cA'sthiratoye'pi tvayA tuNDaM na prekSitam / tathaivA'sthiracitte syAd darzanaM na prabhoriti zuddhaM cA'tha sthiraM ceti cetastava ca syAd yadi / bhavatyeva prabhoH sAkSAtkArastRtIyavAravad / TokAdhIzastrilokeza-sAkSAtkArasya labdhavAn / rItiM sundaradAsasya sundarairvacanairiti uso 6o cho 28 uso 1. jalam / A. rAjA / kathA | 173 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marma-narma kIrtitrayI bAlakaH kiM jihvAyA api pAdau bhavataH ? mAtA naiva vatsa ! jihvAyAH pAdau naiva bhavata bAlakaH tarhi pitA kathamevaM vadati yat . mAturjihvA'harnizaM calantyevA''ste ? MAT (prANisaGgrahAlaye dvau karmakarau rudantau dRSTvA -) darzakaH bhoH ! kimarthaM rodanam ? karmakarau 'hastyayaM mRto'sti' -- iti / darzakaH hastini bhavatorbahu premA''sId vA? karmakarau naiva bhoH !, hastinaH kRte AvA bhyAmeva goM nikhanitavya ityaadissttmstydhikaarinnaa| 174 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSaka: divA tArakANi kadA dRzyante bhoH vidyArthI yadA kapolayozcapeTA patet tadA !! mAtA bAlaH mAtA bAla: ( rudantaM bAlaM) kiM jAtaM vatsa ! ? bhittau citramavalambayitumAsandamArUDhaH pitA skhalitvA patitaH - iti / tatra kimarthaM rodanam ? eSa tu hasanIyo vRttAnta: ! mAtaH ! ahamapi tadA'hasad eva ! marma-narma 175 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 (prANisaGgrahAlaye) ramaNaH ahaM vicArayAmi yad yadyayaM vyAghro vaktuM prabhavet tadA sa kiM vadet ? gamanaH sa vaded yad - bho mUrkha ! nA'haM vyAghraH, ahaM tu citrakaH !! zikSakaH - (vidyArthinaM prati) - bho ! 'mama zvA' iti viSaye likhito nibandhastu tava tvadbhAtuzca samAna evA'sti / kiM tvayA tatazcauryaM kRtvA likhito'sti ? vidyArthIH - naiva mahodaya ! kintu nibandhasya viSayabhUtaH zvA samAno'sti / ___ 176 | zAsanasamrAD-vizeSaH Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavibhAga: vijayanemisUrithuNaNaM AyariyasirivijayanemisUriNo pahAvapuNNA guNA vijayanemisUripraziSyaH AcAryavijayakastUrasUriH arihaMtaM NamiUNaM, sayalapaccUhavUhasamaNaparaM / thosAmi gurugurumahaM, khAyaM nemitti nAmeNaM guNarayaNaniyarabhario, guruvArinihI tarijjai kahamimo / taha vi ya bhattitarIe, gaMtuM pAraM paguNao mhi // 2 // pagurusirinemisUri, tityasamuddharaNasIlasAlI jo / tavagacchagayaNatavaNo, puNNapahAveNa saMjutto jassa kivAdiTThIe, namirA bhattA havaMti varamaiNo / sUrIsarassa tassa hi, gAyAmi sadbhUyaguNavisaraM AyariyaaTThasaMpaya-dullahaguNagaNavihUsio sUrI / pavayaNasAraparUvaNa - parI sayA jayau pAvayaNI // 5 // dhammakahaM jassa suhaM, pAyaM pAyaM vimuttabhavagaralA / bhabvA vibuhA jAyA, dhammakahI saccamevAyaM jI prAkRtavibhAgaH | 177 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cho guhiro jassa ya ghoso, camakkarai juttivijjuAjAo / parisAi varisai sai, vAighaNo'yaM buhasihisuho diNNaM jeNa muhuttaM, biMbapaiTThAikajjakaramaulaM / vitahaM kattha vi nA'bhU, rehai so'yaM nimittaNNU bajjha-bhaMtatavasA, subaMbhateeNa taha ya teyaMsI / puhavIvikvAyajaso, paramoyaMsI ya teNeso appasahAviyasaMjama-baleNa maMtAiveiNo vi pare / jeNa vimUDhA vihiyA, maMtaviucca sa tao teNa 20No vAgaraNa-nAyagaMthAi-vihANeNaM pahAviyaM jeNa / / sAsaNamimaM hi teNaM, kavibba sa pahAvago Neo // 11 // siddhAyala-revayagiri-vAititthesu saMghajattAo / pUyApahAvaNAhiM, vihAviyA sUriNA bahuso ro saddhasuhaciMtaNaparo, maNuya-tiriya-dukkhaduriyaharaNe ya / kAruNNapuNNahiyao, karuNArasamuttio teNa / zarU sUrIsaracakkINaM, eyArisaguNasamiddhijuttANaM / koDI vaMdaNaseNI, hojjA katthUrasUriss // 14 // jammasayaddIdivahe, navanayaNa-gayaNa-nayaNamie (2029) varise / sirinemisUriguruNo, guNagaNagAnaM hiyaM vihiyaM ko zAsanasamrAD-vizeSaH Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayanemisUrithuNaNaM (1) guruthuNaNagaM zrIvijayanemisUriziSyaH paM. zrIpratApavijayaH saMto sIladharo mahabbayadharo sukkhaMgaro pANiNaM, jassANaM vibuhA vahaMti sagalA sIyuttamaMge sayA / pujjo sagguNamaNDio jagagurU thucco buhehiM muNI, amhANA'bhimayaM padeu samaNo so NemisUrIsaro ro puNNANaM jalahI kilesarahio kohAidosujjhio, dukkhANaM bhaviyANa NAsakusalo vijjAdhaNehiM juo / nihAo bhayavaM paNaThThabhayago sattattasaMbohago, amhANA'bhimayaM padeu samaNo so NemisUrIsaro saMdehaddi-viyAraNAsaNisamo siddhaMtapAraMgamo, gutto guttibhareNa jo ya samiIhiM bhUsio suddhadhI / jeNudaMDakuvAidappadalaNe ratiMdivujjhammai, amhANA'bhimayaM padeu samaNo so NemisUrIsaro ro prAkRtavibhAgaH / 179 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhammabhonihibaDhaNega-bha-vaI bhAvArividdhaMsago, NiccaM jassa carittamatthi aNaghaM kAmAidosujjhiaM / nipphAvo'mayaNo bhavaggisalilaM daMto ppahAvAgaro, amhANA'bhimayaM padeu samaNo so NemisUrIsaro 4 saMjogA rahio vimukkasagalovAhI guNANaM gharaM, nimmAo suhakAragaM darisaNaM jassa'tthi loge sayA / vakhANabbhuasattitosiyajagAsesAsumaMto kaI, amhANA'bhimayaM padeu samaNo so NemisUrIsaro bhavvaMbhojabhago pamAyarahio kallANaheU pahU, pakkhINaThThamado'vigAranayaNo saMsArasaMtArago / micchAdasaNakhaNDago jiNamayAsaMvar3hago nimmamo, amhANA'bhimayaM padeu samaNo so NemisUrIsaro AiccappaDimo tamappadalaNe dhIro sahAveNa jo, bajjabbhantaradippasattavajuo kAruNNaNIraMbuhI / bhAraNDu vaDapamAyago buhaNuo telukkabhadaMgaro, amhANA'bhimayaM padeu samaNo so NemisUrIsaro do cho NikkAmo jayaNAjuo muNivaro bhabvANa saMpAlago, Nissallo maNujovadesakusalo sannANapAhoNihI / . NiggaMtho samayaMbuhI jiNamaye dakkho'vipakkho gaNI amhANA'bhimayaM padeu samaNo so NemasUrIsaro zAsanasamrAD-vizeSaH Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) guruthuNaNagaM vijayazIlacandrasUriH aho ! jo sayA suddhacArittaniTTho, tahA baMbhacemmi jo sabasiTTho / dayAluttaNeNeha loge gariThTho, ahaM saMthuve taM guruM nemisUriM aho ! jaM nivAlA aNegA namaMti, tahA sUriNo jaM bahu AmaNaMti / jaNA jaM sayA bhAvao saMthuNaMti, ahaM saMthuve taM guruM nemisUriM // 2 // aho ! jeNa titthANi saMrakkhiyANi, tahA jeNa biMbANi supaiTThiyANi / puNo jeNa satyANi bahu nimmiyANi, ahaM saMthuve taM guruM nemisUriM // 3 // "aho ! sUriNe hou me satthivAo, tahA sUrikajje'tthu me bhattibhAvo / " jaNA jassa kajje sayA evamAhu, ahaM saMthuve taM guruM nemisUriM // 4 // // 5 // jao uggayA sIsadhArA pasatthA, jiNANAsamArAhaNe jA samatthA / jao niggayA bodhavAyA hiyatthA, ahaM saMthuve taM guruM nemisUriM aho ! jassa nIsaM supuNNehi mIsaM, jaNo niccamahikaMkhae nivisesaM / kivA jassa me nAsae duppivAsaM, ahaM saMthuve taM guruM nemisUriM // 6 // aho ! jammi nAhe samaggo saNAho, gaNo esa'tava'nAmago suddhasAho / jaNo jammi tANammi suttho'tthi sabbo, ahaM saMthuce taM guruM nemisUriM // 7 // pahU ! taM si bhavakANaNe satthavAho, guro ! taM si me pAmarasseha nAho / dayAsAyaraM sAyaraM dINabhAvA, ahaM saMthuce taM guruM nemisUriM pATA prAkRtavibhAgaH 181 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA (gatAGkAdagre ) sANumadI (sAnumatI) parahudiA ( parabhRtikA, ceTI) - parahuA mahuariA parahudiA mahuariA huA mahuAraA Atammahari apaMDura jIvida sattaM vasantamAsassa / diTTho si cUdakoraa udumaMgala tumaM pasAemi // mahuariA (madhukarikA, ceTI) - parahudie ! kiM eAiNI mantesi ? mahuarie ! cUdakaliaM dekkhia ummattiA hosa / kahaM uvaTThido mahumAso ? saundalAcariyaM (5) NivvattidaM mae pajjA aNivvattiNijjaM accharAtitthasaNNigajjhaM jAva sAhujaNassa abhiseakAlo tti / saMpadaM imassa rAesiNo udantaM paccakhIkarissaM / meNaAsaMbaMdheNa sarIrabhUdA me saundalA / tAe a duhiduNimittaM AdiTThapuvvamhi / kiM Nu kkhu uducchave vi NirucchavArambhaM viarAaDalaM dIsai / atthi me vihavo paNidhANeNa savvaM pariNNAduM / kiMdu sahIe Adaro mae mANaidavvo / ho, imANaM evva ujjANapAliANaM tirakkhaNIpaDicchaNNA passavattiNI bhavia uvalahissaM / DaoN. AcAryarAmakizora mizraH 182 zAsanasamrAD- - vizeSa: mahuArie ! tava dANi kAlo eso madavibbhamagIdANaM / sahi ! avalaMba maM jAva aggapAdaTThiA bhaviacUdakaliaM geNhia kAmadevaccaNaM karemi / jai mama vi kkhu addhaM accaNaphalassa / akahide vi evaM saMpajjai / jado ekkaM evva No jIvidaM dudhATThidaM sarIraM / ae ! Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sANumadI ubhe kaJcukI sANumadI kaJcukI ubhe kaJcukI ubhe sANumadI rAjA sANumadI vidUsaa (vidUSakaH) rAjA vidUsaa appaDibuddho vicUdappasavo etthabaMdhaNabhaMgasurabhI hodi / tumaM si mae cUdaMkura ! diNNo kAmassa gahIdadhaNuassa / pahiajaNajuvailakkho paMcAbbhahio saro hohi // [ idi cUdaMkuraM chipadi // ] ussavappaA kkhu maNussA / guruNA kAraNeNa hodavvaM / (parahudiA-mahuAriA ) sudaM raTThaamuhAdo jAva aMgulIadaMsaNaM / (pravizya) tena hyalpaM kathayitavyam / yadaiva khalu svAGgulIyakadarzanAdanusmRtaM devena satyamUDhapUrvA me tatrabhavatI rahasi zakuntalA mohAt pratyAdiSTeti tadAprabhRtyeva pazcAttApamupagato devaH / piaM me / asmAt prabhavato vaimanasyAdutsavaH pratyAkhyAto devena / jujjai / (nepathye) edu edu bhavaM / (karNaM dattvA) aye, ita evA'bhivartate devaH / svakarmA'nuSThIyatAm / taha / (gacchataH) (rAANaM dekkhia ) ThANe kkhu paccAdesavimANidA vi imassa kide saundalA limmaditi / (pravizya) prathamaM sAraGgAkSyA priyayA pratibodhyamAnamapi suptam / anuzayaduHkhAyedaM hatahRdayaM samprati vibuddham // NaM IdisANi tavassiNIe bhAaheANi / ( pavisia ) NaM AsaNNapariAriA caduriA bhavadA saMdiTThA | mAhavImaMDave imaM velaM AdivAhissaM / tahiM me cittaphalaagadaM sahatthalihidaM tattahodIe saundalAe paDikidi ANehi tti / IdRzaM hRdayavinodasthAnam / tattameva mArgamAdezaya / ido ido bhavaM / eso maNisilApaTTaasaNAho mAhavImaMDavo uvahAraramaNijjadAe NissaMsaaM sAadeNa via No paDicchadi / tA pavisia NisIdadu bhavaM / kathA 183 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sANumadI rAjA ladAsaMssidA dekkhissaM dAva sahIe paDikidi / tado se bhattuNo bahumuhaM aNurAaM NivedaissaM / sakhe ! sarvamidAnIM smarAmi zakuntalAyAH prathamavRttAntam / sA hiitaH pratyAdiSTA svajanamanugantuM vyavasitA, sthitA tiSThetyuccairvadati guruziSye gurusame / punadRSTiM bASpaprasarakaluSAmarpitavatI; mayi krUre yattat saviSamiva zalyaM dahati mAm // bho ! atthi me takko keNa vi tattahodI AAsacAriNA NIde tti / kaH patidevatAmanyaH parAmaTuMmutsaheta ? menakA kila sakhyAste janmapratiSTheti zrutavAnasmi / tatsahacAriNyA sakhI te hRteti me hRdayamAzaGkate / saMmoho kkhu vimhaaNijjo Na paDiboho / jai evvaM atthi kkhu samAamo kAleNa tattahodIe / aMgulIaaM evvaM NidaMsaNaM avassaMbhAvI samAamo atthi / (pavisia) iaM cittagadA bhaTTiNI / vidUsaa rAjA sANumadI vidUsaa caduriA(caturikA) sANumadI vidUsaa rAjA vidUsaa ammo ! esA rAesiNo NiuNadA / jANe sahI aggado me vaTTadi tti / bho ! dANiM taNhio tattahodIo dIsanti / kadamAettha saundalA ? tvaM tAvat katamAM tarkayasi ? takkemi jA esA siDhilabandhaNuvvantakusumeNa kesanteNa ubbhiNNasseabinduNA vaaNeNa visesado osariAhiM bAhAhiM avaseasiNiddhataruNapallavassacUapAavassa pAse isiparissantA via AlihidA sA saundalA / idarAo sahIo tti / nipuNo bhavAn / astyatra me bhAvacihnam / bho ! kiM Nu tattahodI rattakuvalaapallavasohiNA aggahattheNa muhaM AvAria caidacaidA via TThiA / A, eso dAsIe putto kusumarasapADaccaro tattahodIe vaaNakamalaM ahilaMgedi mahuaro / nanu vAryatAmeSa dhRSTaH / rAjA vidUsaa rAjA 184 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidUsaa rAjA sANumadI bAla tavassiNI rAjA tavassiNI bAla tavassiNI pathamA tavassiNI bho ! cittaM kkhu edaM / vayasya ! kathamevamavizrAntaduHkhamanubhavAmi ? prajAgarAt khilIbhUtastasyAH svapne samAgamaH / bASpastu na dadAtyenAM draSTuM citragatAmapi // savvA pamajjidaM tu paccAdesadukkhaM saundalAe / sadi kkhu dIve vavadhANadoseNa eso andhaAradosaM aNuhodi / ahaM dANi evva NivvudaM karemi / ahavA sudaM mae saundalaM samassAsaaMtIe mahendrajaNaNIe muhAdo jaNNabhAossuA devA evva taha aNuciTThissanti jaha aireNa dhammapadiNi bhaTTA ahiNandissaditti / tAttaM evaM kAlaM paDipAliduM / jAva imiNA vuttanteNa piasahiM samassAsemi / (patthidA) (nepathye) mA kkhu cAvalaM kare di / kahaM gado evva attaNo pakidi ? jimbha siMgha ! dantAI de gaNaissaM / I aviNIda ! kiM No apaccaNivvisesANi sattANi vippaaresi ? hanta, vaDDhai de saMrambho / ThANe kkhu isijaNeNa savvadamaNo tti kidaNAmaheo si / kiM nu khalu bAle'sminnaurasa iva putre snihyati me manaH ? nUnamanapatyatA mAM vatsalayati / esA kkhu kesariNI tumaM laMghedi jai se puttaM NaM Na muMcasi / amha, baliaM kkhu bhIdo mhi / bAla rAjA idarA tavassiNI suvvade ! Na sakko eso vAAmetteNa viramAviduM / gaccha tumaM / mamakerae uDae makkaMDe assa isikumArassa vaNNacittido mittiAmorao ciTThidi / taM se uvahara / vaccha ! edaM bAlamiindaaM muMca / avaraM de kIlaNaaM dAissaM / kahiM ? dei edaM / ( idi hatthaM pasAre di 1) ( bAlasya hastamavalokya) kathaM cakravartilakSaNamapyanena dhAryate ? taha / (gacchadi) 20% kathA 185 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla imiNA evva dAva kIlissaM / (idi tavassiNI vilokia hasadi / ) tavassiNI hodu / Na maM aaM gaNedi / ko ettha isikumArANaM ? bhaddamuha ! ehi daav| moehi imiNA dummoahatthaggaheNa DimbhalIlAe bAhIamANaM baalmiindaN| rAjA (bAlamupagamya) ayi bho maharSiputra ! tavassiNI bhaddamuha ! Na kkhu aaM isikumArao / (dau dekkhia) acchariaM acchriaN| rAjA Arye ! kimiva ? tavassiNI imassa bAlaassa de vi saMvAdiNI AkidI tti vimhidamhi / apariidassa vi de appaDilomo saMvutto tti / rAjA na cenmunikumAro'yam, atha ko'sya vyapadezaH ? tavassiNI puruvaMso / accharAsaMbaMdheNa imassa jaNaNI devagurutavovaNe ppasUdA / rAjA (svagatam) iyaM khalu kathA mAmeva lakSyIkaroti / tavassiNI (pavisia mittiAmorahatthA) savvadamaNa ! saundalAvaNNaM pekkha / bAla kahiM me ajjU ? (savvado pekkhadi / ) tavassiNI NAmasArisseNa vaMcido mAuvacchalo / idarA tavassiNI vaccha ! imassa mittiAmorassa rammattaNaM dekkha tti / rAjA (Atmagatam) kiM vA zakuntaletyasya mAturAkhyA / nAmasAdRzyaM syAt / bAla ajjue ! rocade me eso bhaddamorao / (idi kIlaNaamAdadde / ) tavassiNI (dekkhia) amhahe, rakkhAkaraMDaaM se maNibaMdhe Na dIsadi / rAjA alamAvegena / nanvidamasya siMhazAvakavimardAt paribhraSTam / . (ityAdAtumicchati / ) tavassiNI mA kkhu idaM avalambia / kahaM ? gahIdaM NeNa / rAjA kimarthaM pratiSiddhAH smaH ? tavassiNI suNAdu mahArAo / esA avarAjidA NAma osahI imassa jAtakammasamae bhaavadA mArIceNa diNNA / edaM kila mAdApidaro appANaM ca vajjia avaro bhUmipaDidaM Na gehlAdi / rAjA atha gRhNAti ? 186 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA rAjA tavassiNI tado taM sappo bhavia dasai / rAjA bhavatyA kadAcidasyAH pratyakSIkRtA vikriyA ? tavassiNI aNeaso / rAjA (saharSam) (Atmagatam) kathamiva sampUrNamapi me manorathaM nA'bhinandAmi ? (iti bAlaM pariSvajate / ) idarA tavassiNI suvvade ! ehi / imaM vuttantaM NiamavvAvuDAe saundalAe Nivedemha / (ubhe patthide) bAla muMca maM / jAva ajjue saAsaM gamissaM / putraka ! mayA sahaiva mAtaramabhinandiSyasi / bAla mama kkhu tAdo dussando / Na tumaM / (sasmitam) eSa vivAda eva pratyAyayati / saundalA (pavisia) viArakAle vi pakiditthaM savvadamaNassa osahiM suNia Na me AsA Asi attaNo bhAaheesu / ahavA jaha sANumadIe AcakkhidaM taha saMbhAvIadi edaM / (vilokya) aye, seyamatrabhavatI zakuntalA / yA me dIrghavirahavrataM bibharti / saundalA (dekkhia)Na kkhu ajjautto via / tado ko eso dANiM kidarakkhAmaMgalaM dAriaM me gattasaMsaggeNa dUsedi ? bAla (mAdaramuvedia) ajjue ! eso ko vi puriso maM putta tti AliMgadi / priye ! krauramapi me tvayi prayuktamanukUlapariNAmaM saMvRttam / yadahamidAnIM tvayA pratyabhijJAtamAtmAnaM pazyAmi / saundalA (svagadaM) hiaa ! samassasa, samassasa / pariccatamacchareNa aNuappiamhi devveNa / ajjautto kkhu eso / priye !, smRtibhinnamohatamaso diSTyA pramukhe sthitA'si me sumukhi ! / uparAgAnte zazinaH samupagatA rohiNI yogam // saundalA jedu jedu ajjautto / (idi rodidi) ajjue ! ko eso ? rAjA rAjA rAjA bAla kathA | 187 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saundalA rAjA saundalA rAjA saundalA vaccha ! de bhAaheAI pucchehi / (zakuntalAyAH pAdayoH praNipatya) sutanu ! hRdayAt pratyAdezavyalIkamapaitu te, kimapi manasaH saMmoho me tadA balavAnabhUt / prabalatamasAmevaMprAyAH zubheSu hi vRttayaH, srajamapi zirasyandhaH kSiptAM dhunotyahizaGkayA // uddhedu ajjautto / NUNaM me suariappaDibandha purAkidaM tesu diahesu pariNAmAhimuhaM Asi jeNa sANukkoso vi ajjautto mai viraso saMvutto / aha kahaM ajjautteNa sumarido dukkhabhAI aaM jaNo ? uddhRtaviSAdazalyaH kathayiSyAmi / priye ! mohanmayA sutanu ! pUrvamupekSitaste yo bASpabinduradharaM paribAdhamAnaH / taM tAvadAkuTilapakSmavilagnamadya bASpaM pramRjya vigatAnuzayo bhaveyam // (iti zakuntalAyA azrUNi proJchayati / ) (NAmamudarAM dekkhia) ajjautta ! edaM taM aMgulIaaM / asmAdaGgulIyopalambhAt khalu tava smRtirupalabdhA priye ! visamaM kidaM NeNa jaM tadA ajjauttassa paccaakAle dullahaM Asi / zAkuntale ! avalambyatAM putraH / tvAM puraskRtya bhagavantaM mArIcaM draSTumicchAmi / hiriAmi ajjautteNa saha gurusamIvaM gantuM / apyAcaritavyamabhyudayakAleSu / ehi, ehi / (sarve gacchanti / ) (mArIcamupagamya) bhagavantau ! duSyantaH praNamati / vatsa ! ciraM jIva / pRthivIM pAlaya / vaccha ! appaDiraho hohi / dAraasahidA vo pAdavandaNaM karemi / vatse, AkhaNDalasamo bhartA jayantapratibhaH sutaH / AzIranyA na te yogyA paulImIsadRzI bhava / / jAde ! bhattuNo bahumadA hohi / aaM de dIhAU vacchao uhaakulaNandaNo rAjA saundalA rAjA saundalA rAjA mArIcaH aditiH saundalA mArIcaH aditiH 188 zAsanasamrAD-vizeSaH Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA mArIcaH saundalA mArIcaH rAjA mArIcaH rAjA hodu / uvavisaha / (savve uvavisandi / ) bhagavan ! imAM zakuntalAM gAndharveNa vivAhavidhinopagamya kasyacit kAlasya bandhubhirAnItAM smRtizaithilyAt pratyAdizannaparAddho'smi maharSikaNvasya / pazcAdaGgulIyakadarzanAdUDhapUrvaM tasya duhitaramavagato'ham / imAM gRhItvA jigamiSAmi / vatsa ! zRNu, yadaivA'psarastIrthAvataraNAt pratyakSavaiklavyAM zakuntalAmAdAya menakA dAkSAyaNImupagatA, tadaiva dhyAnAdavagato'smi durvAsasaH zApAdiyaM tapasvinI sahadharmacAriNI tvayA pratyAdiSTA, nA'nyathA / sa cAyamaGgulIyakadarzanAvasAnaH / vatsa ! alamAtmAparAdhazaGkayA / (svagadaM) diTTiA akAraNapaccAdezI Na ajjautto / Na kkhu sattaM attANaM sumaremi | ahavA patto mae sa hi sAvo virahasuNNahiaAe Na vidido / ado sahIhiM saMdiTTha mhi bhattuNo aMgulIaaM daMsaidavvaM tti / vatse ! idAnIM sahadharmacAriNaM prati na tvayA manyuH kAryaH / vatsa ! tvayA'bhinanditaH zAkuntaleya: ? bhagavan ! atra khalu me vaMzapratiSThA / ( iti bAlaM hastena gRhNAti / ) vatsa ! tvamapi svApatyadArasahitaste rAjadhAnIM pratiSThasva / yadAjJApayati bhagavan / ( saputrapatnIko gacchati / ) / // idi saundalAcariyaM // . 295 / 14, paTTIrAmapuram khekar3A-201101(bAgapata) u.pra. 189 M kathA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ b0:00 zrIvijayanemisUrIzvara gurustutiH (bhujaGgaprayAtam) aho yogadAtA prabho kSemadAtA, sadA nAtha evA'si nastArakastvam / susaubhAgyavAn bAlyato brahmacArI, stuve tvAmahaM zrIguruM nemisUrim // 1 // na yAmIha pAraM gurUNAM guNAnAM, kathaM te ca gaNyA vinA zaktiyogam / tathA'pi stutibhaktarAgAt taveyam, stuve tvAmahaM zrIguruM nemisUrim // 2 // tvayA'STAGgayogaH samAdhiH sulabdha-stathA'dhyAtmayogAdito'sAdhi siddhiH| kriyAjJAnasaddhyAnayogaikaniSThaM, stuve tvAmahaM zrIguruM nemisUrim // 3 // tavA''san narezAzca bhaktA aneke, jagatyAM tvayA dharmavIratvamuptam / mahAtIrthasadbhaktiyogaM dadhAnaM, stuve tvAmahaM zrIguruM nemisUrim // 4 // ahaM nirguNaH sadguNaiH saMbhRtastva-mahaM jJAnahIno'smi sajjJAnavAstvam / mamA'bhedadA''virbhavatvAryabhaktiH, stuve tvAmahaM zrIguruM nemisUrim ||5|| mayA'kAri no sevanA nAtha kAcin, na cA'dhAri zikSA hRdi tvtprdttaa| kSamantAM mama prArthanaiSA kRpAlo, stuve tvAmahaM zrIguruM nemisUrim // 6 // sanAthastvayA'dyApi paryantamAsa-manAtho'dya jajJe'tha bhAgyaivihInaH / sadA nAtha yAce tavA'dhyekasevAM, stuve tvAmahaM zrIguruM nemisUrim ||7|| atha premato bodhadAtA na ko me, na vA nAtha mAM ko'pi saMrakSitA're / dayAlo ! tvayA dAsa eSo'nukampyaH, sadA svargato dehi nAthA''ziSo me // 8 // AcAryazrIvijayanandanasUriH (stutiriyaM zAsanasamrAjAM svargamanAnantaraM teSAM pArthivadehasya puratastasminneva dine'navarataM rudatA zrIvijayanandanasariNA viracitA''sIt // ) Www.je all