Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSSSSSSSSSSS brahmacArI zrInemidatta ArAdhanA kathAkoza hindI lekhaka zrI udayalAlajI kAsalIvAla bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSad *>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacArI zrI nemidattajI ArAdhanA kathAkoza [ hindI ] hindI lekhaka zrI udayalAlajI kAsalIvAla artha sahayogI zrImAn bherUlAlajI, pitA zrI AzavarajI nivAsI giThAuvA kI ora se saMprema bheMTa | ACHARTR SPI KAILASSAGARSURI GYANMANDIR SHREE MAHAUR JANG ARADHANA KENDRA hoba. Gandhinagar-352 007. 2. (079) 23276252, 23276204-05 Fax: (079) 23276249 prakAzaka bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSad
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSad puSpa saMkhyA-4 AzIrvAda : AcAryazrI bharatasAgarajI mahArAja nirdezikA : gaNinI AryikA syAdvAdamatI mAtAjI saMyojana : bra0 prabhA pATanI B.Sc.,L.L.B. 'grantha : ArAdhanA kathAkoza praNetA : brahmacArI zrInemidattajI hindI lekhaka : zrI udayalAlajI kAsalIvAla sarvAdhikAra surakSita : bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSad saMskaraNa : tRtIya vIra0 nirvANa saM0 2531 san 2005 pustaka prApti sthAna : (1) AcArya zrI bharatasAgara jI mahArAja saMgha (2) digambara jaina mahAsabhA kAryAlaya, aizabAga, lakhanaU (3) bIsapaMthI koThI zrI sammedazikharajI (4) anekAnta siddhAMta samiti lohAriyA jilA-bA~savAr3A, (rAjasthAna) mUlya 7) rupaye is. 60--00 varddhamAna mudraNAlaya javAharanagara kAlonI, vArANasI-10 mudraka
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa parama pUjya sanmArga divAkara AcArya zrI 108 vimalasAgara jI mahArAja ke paTTa ziSya maryAdA - ziSyottama jJAna- divAkara prazAntamUrti vANIbhUSaNa bhuvanabhAskara samatAmUrti gurudeva parama pUjya AcArya zrI 108 bharatasAgara jI mahArAja ke kara kamaloM meM sAdara samarpita
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryazrI vimalasAgarajI mahArAja
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya zrI bharatasAgarajI mahArAja
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukaNikA eka bAlaka kI kI yA kI kathA gaNinI AryikA zrI syAdvAdamatI mAtAjI catura zrIna 154 243
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama naM0 1 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 * * * * * 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 anukramaNikA [ prathama bhAga ] kathA kA nAma pAtrakesarI kI kathA bhaTTAkalaMkadeva kI kathA sanatkumAra cakravartI kI kathA samantabhadrAcArya kI kathA saMjayanta muni kI kathA aMjanacora kI kathA anantamatI kI kathA uddAyana rAjA ko kathA revatI rAnI kI kathA jinendrabhakta kI kathA vAriSeNa muni kI kathA viSNukumAra muni kI kathA vajrakumAra kI kathA nAgadatta muni kI kathA zivabhUti purohita kI kathA pavitra hRdayavAle eka bAlaka kI kathA dhanadatta rAjA kI kathA brahmadatta kI kathA zreNika rAjA kI kathA padmaratha rAjA kI kathA paMca namaskAra maMtra- mAhAtmya kathA yama muni kI kathA dRr3hasUrya kI kathA yamapAla cAMDAla kI kathA [ dUsarA bhAga ] mRgasena dhIvara kI kathA vasurAjA kI kathA zrIbhUti - purohita ko kathA nolI kI kathA kaDArapiMga ko kathA pRSTha 6 17 22 30 42 47 54 57 62 65 74 83 92 97 99 101 103 105 109 111 118 121 124 127 141 147 154 159
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza kama naM0 kathA kA nAma WWWW 174 8 191 1 123 195 196 206 w 44 devarati rAjA kI kathA gopavatI kI kathA vIravatI kI kathA surata rAjA kI kathA viSayoM meM phaMse hue saMsArI jIva kI kathA cArudatta seTha kI kathA pArAzara muni kI kathA sAtyaki aura rudra kI kathA laukika brahmA kI kathA parigraha se Dare hue do bhAIyoM kI kathA dhana se Dare hue sAgaradatta ko kathA dhana ke lobha se bhrama meM par3e kuberadatta ko kathA / piNyAkagandha kI kathA lubdhaka seTha kI kathA vaziSTha tApasI kI kathA lakSmImatI kI kathA puSpadattA kI kathA marIci kI kathA gandhamitra kI kathA gandharvasenA kI kathA bhomarAja kI kathA nAgadattA kI kathA dvIpAyana muni kI kathA zarAba pInevAloM kI kathA sAgara cakravartI kI kathA mRgadhvaja kI kathA parazurAma kI kathA sukumAla muni kI kathA sukozala muni kI kathA gajakumAra muni kI kathA paNika muni kI kathA 47 mh nh sh sh lh sh sh shd w 53 243 54 245 252 254 256 58 269 274 276
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama naM0 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 .85 86 87 88 89 anukramaNikA kathA kA nAma bhadrabAhu munirAja kI kathA battIsa seTha putroM kI kathA [ tIsarA bhAga ] dharmaghoSa muni kI kathA zrIdatta muni kI kathA vRSabhasena kI kathA kArtikeya muni kI kathA abhayaghoSa muni kI kathA vidyuccara muni kI kathA gurudatta muni kI kathA cilAta putra kI kathA dhanya muni kI kathA pA~ca sau muniyoM kI kathA cANakya kI kathA vRSabhasena kI kathA zAlisiktha maccha ke bhAvoM kI kathA subhauma cakravartI kI kathA zubharAjA kI kathA sudRSTi sunAra kI kathA dharmasiMha muni kI kathA vRSabhasena kI kathA jayasena rAjA kI kathA zakaTAla muni kI kathA zraddhAyukta manuSya kI kathA Atma nindA karane vAlI kI kathA AtmanindA kI kathA somazarma muni kI kathA kAlAdhyayana kI kathA akAla meM zAstrAbhyAsa karane vAle kI kathA vinayI puruSa kI kathA avagraha - niyama lenevAle kI kathA 13 pRSTha 278 280 282 283 284 287 291 293 296 300 304 306 307 311 313 314 316 318 320 321 323 326 328 329 331 332 335 336 337 340
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza krama naM0 pRSTha 341 343 346 347 349 351 353 100 355 359 360 367 368 369 10 103 kathA kA nAma abhimAna karane vAle kI kathA nihnava-asala bAta ko chapAnevAle kI kathA akSarahIna artha kI kathA arthahIna vAkya kI kathA vyaJjanahIna artha kI thathA dharasenAcArya kI kathA suvrata munirAja ko kathA hariSeNa cakravartI kI thathA dUsaroM ke guNa grahaNa karane kI kathA manuSya janma kI durlabhatA ke dasa dRSTAnta bhAvAnurAga-kathA premAnurAga-kathA jinAbhiSeka se prema karanevAle kI kathA dharmAnurAga-kathA samyagdarzana para dRr3ha rahanevAle kI kathA samyaktva ko na chor3ane vAle kI kathA samyagdarzana ke prabhAva kI kathA rAtribhojana tyAga kathA / dAna karanevAloM kI kathA auSadhidAna kI kathA zAstradAna kI kathA abhayadAna kI kathA karakaNDu rAjA kI kathA jinapUjana-prabhAva kI kathA kuMkuma-vrata kI kathA jambUsvAmI kI vinatI 371 104 105 rom word or or or or or or or 373 106 107 108 375 377 396 404 409 111 112 113 114 115 116 423 426 444 450 453
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava devatA stavana raciyatrI-AryikA syAdvAdamatI mAtAjI dohA parameSThI pAMcoM na, jinavANI uralAya / jina mAraga ko dhArakara, caitya caityAlaya dhyAya / / tarja-aho jagataguru deva suniyo ............. arihanta prabhu kA nAma, hai jaga meM sukhadAI / ghAti catu kSayakAra, kevala jyoti pAI / / vItarAga saravajJa, hita upadezI kahAye / Rddhi-siddhi saba pAya, jo nita bhakti sudhyAve / / 1 / / siddha prabhu guNakhAna, siddhi ke ho pradAtA / karma ATha saba kATa, karate mukti vAsA / / zuddha-buddha avikAra, ziva sukhakArI nAthA / Rddhi-siddhi saba pAya, jo nita nAve mAthA / / 2 / / AcAraja guNakAra, paJcAcAra ko pAle / zikSA dIkSA pradAna, bhavijana ke duHkha TAle / / anugraha nigraha kAja, mukti mAraga carate / / Rddhi siddhi saba pAya, jo AcAraja bhajate / / 3 / / jJAna dhyAna lavalIna, jinavANI rasa pIte / adhyayana, zikSA pradhAna, saMgha meM jo nita karate / / ratnatraya guNadhAma, upadezAmRta dete / Rddhi siddhi saba pAya, jo nita uvajjhAya bhajate / / 4 / /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana jJAna caritra, mukti mArga kahAye / bhAye // tinaprati sAdhana rUpa, sAdhu digambara viSayAzA ko tyAga, nija Atama cita pAge / Rddhi siddhi saba pAya, jo nita sAdhu sudhyAve ||5|| tatva dravya guNa sAra, vItarAga mukha nikasI / gaNadhara ne guNadhAra, jinamAlA ika gUMthI / / 'syAdvAda' cihna sAra, vastu anekAnta Rddhi siddhi saba pAya, jo jinavANI samyak zraddhA sAra, deva zAstra guru samyak tatva vicAra, samyak jJAna samyak hoya acAra, samyakcArita gAI / dhyAI || 6 | bhAI / kahAI // gAI / Rddhi siddhi saba pAya, jo jina mAraga dhAI ||7|| vItarAga jinabimba, mUrata ho sukhadAI / bhAI / / darpaNa sama nijabimba dikhatA jisameM karma kalaMka nazAya, jo nita darzana pAte / Rddhi siddhi saba pAya, jo nita caitya ko dhyA // 8 // vItarAga jinabimba, kRtrimAkRtrima jitane / zobhata haiM jisa deza haiM caityAlaya / / ? una sabakI jo sAra, bhakti mahimA gAve / Rddhi siddhi saba pAya, jo caityAlaya dhyAve / / 9 / / 1 dohA nava devatA ko nita bhaje, karma kalaMka nazAya / bhava sAgara se pAra ho, ziva sukha meM ramajAya / / noTa hotA hai / pratidina prAtaH pATha karane se jIvana sukha, zAnti aura samRddhi ko prApta
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza [ hindI ] maMgala aura prastAvanA jo bhavya puruSarUpI kamaloMke praphullita karaneke liye sUrya haiM aura loka tathA alokake prakAzaka haiM - jinake dvArA saMsArako vastumAtrakA jJAna hotA hai, una jina bhagavAnko namaskAra kara maiM ArAdhanA kathAkoza nAmaka grantha likhatA hU~ / usa sarasvatI - jinavANI ke liye namaskAra hai, jo saMsArake padArthoMkA jJAna karAneke liye netra hai aura jisake nAma hI se prANI jJAnarUpI samudrake pAra pahu~ca sakatA hai, sarvajJa ho sakatA hai / una munirAjoMke caraNakamaloMko maiM gdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrarUpI mArdava, Arjava, satya, zauca, brahmacarya Adi samudra haiM namaskAra karatA hU~, jo samayaratnoMse pavitra haiM, uttama kSamA, guNoMse yukta haiM aura jJAnake isa prakAra deva, guru aura bhAratI kA smaraNa mere isa grantharUpI mahalapara kalazakI zobhA bar3hAve / arthAt Arambhase antaparyanta yaha grantha nirvighna pUrNa ho jAya / zrImUla saMgha- bhAratIyagaccha - balAtkAragaNa aura kundakundAcAryakI AmnAya meM zrIprabhAcandra nAmake muni hue haiM / ve bar3e tapasvI the / unakI indra, dharaNendra, cakravartI Adi sabhI pUjA kiyA karate the / unhoMne saMsArake upakArArthaM sarala aura subodha gadya saMskRtabhASA meM eka ArAdhanA kathAkoza banAyA hai / usIke AdhArapara maiM yaha grantha hindI bhASAmeM likhatA hU~ / kyoMki sUrya ke dvArA prakAzita mArga meM sabhI calate haiM / kalyANakI prApti ke liye ArAdhanA zabdakA artha jaina zAstrAnusAra kahA jAtA hai / unake sunanese satpuruSoM ko bhI santoSa hogA / samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra aura samyaktva ye saMsArabandhana - ke nAza karanevAle haiM, inakA svarga tathA mokSakI prApti ke liye bhaktipUrvaka zaktike anusAra udyota, udyamana, nirvAhaNa, sAdhana aura nistaraNa karane.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza ko AcArya ArAdhanA kahate haiM / ina pA~coMkA khulAsA artha yoM hai :-' udyota-samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra aura samyaktapa inakA saMsArameM prakAza karanA, logoMke hRdayapara inakA prabhAva DAlanA udyota hai| udyamana-svIkAra kiye hue ukta samyagdarzanAdikA pAlana karaneke liye nirAlasa hokara bAhya aura antaraMga meM yatna karanA udyamana hai / nirvAhaNa-kabhI koI aisA balavAna kAraNa upasthita ho jAya, jisase samyagdarzanAdike chor3anekI naubata A jAya to usa samaya aneka tarahake kaSTa uThAkara bhI unheM na chor3anA nirvAhaNa hai| sAdhana-tattvArthAdi mahAzAstrake paThanake samaya jo muniyoMke ukta darzanAdikI rAga rahita pUrNatA honA vaha sAdhana hai / nistaraNa-ina darzanAdikA maraNaparyanta nivighna pAlana karanA vaha nistaraNa hai| isa prakAra jainAcAryoMne ArAdhanAkA krama pA~ca prakAra batalAyA hai| use hamane likha diyaa| aba hama unakI kramase kathA likhate haiN| 1. pAtrakesarIkI kathA pAtrakesarI AcArya ne samyagdarzanakA udyota kiyA thaa| unakA carita maiM likhatA hU~, vaha samyagdarzanakI prAptikA kAraNa hai| bhagavAnke paMcakalyANoMse pavitra aura saba jIvoMko sukhake denevAle isa bhAratavarSa meM eka magadha nAmakA deza hai| vaha saMsArake zreSTha vaibhavakA sthAna hai| usake antargata eka ahichatra nAmakA sundara zahara hai| usakI sundaratA saMsArako cakita karanevAlI hai| nagaravAsiyoMke puNyase usakA avanipAla nAmakA rAjA bar3A guNI thA, saba rAjavidyAoMkA paMDita thaa| apane rAjyakA pAlana vaha acchI nItike sAtha karatA thaa| usake pAsa pA~casau acche vidvAn brAhmaNa the| ve veda aura vedAMgake jAnakAra the| rAjakAryameM ve avanipAlako acchI sahAyatA dete the| unameM eka avaguNa thA, vaha yaha ki unheM apane kulakA bar3A ghamaNDa thaa| usase ve sabako nIcI dRSTise dekhA karate the| ve
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAtrakesarokI kathA prAtaHkAla aura sAyaMkAla niyamapUrvaka apanA sandhyAvandanAdi nityakarma karate the| unameM eka vizeSa bAta thI, vaha yaha ki ve jaba rAjakArya karaneko rAjasabhAmeM jAte, taba usake pahale kautuhalase pArzvanAtha jinAlayameM zrIpArzvanAthakI pavitra pratimAkA darzana kara jAyA karate the| eka dinakI bAta hai ki ve jaba apanA sandhyAvandanAdi nityakarma karake jinamandirameM Aye taba unhoMne eka cAritrabhUSaNa nAmake munirAjako bhagavAnke sammukha devAgama nAmakA stotrakA pATha karate dekhA / una sabameM pradhAna pAtrakesarIne munise pUchA, kyA Apa isa stotrakA artha bhI jAnate haiM ? sunakara muni bole--maiM isakA artha nahIM jAnatA / pAtrakesarI phira bole-sAdhurAja, isa stotrako phira to eka bAra par3ha jaaiye| munirAjane pAtrakesarIke kahe anusAra dhIre-dhIre aura padAntameM vizrAmapUrvaka phira devAgamako par3hA, use sunakara logoMkA citta bar3A prasanna hotA thaa| pAtrakesarIkI dhAraNAzakti bar3I vilakSaNa thii| unheM eka bArake sunanese hI sabakA saba yAda ho jAtA thaa| devAgamako bhI sunate ho unhoMne yAda kara liyaa| aba ve usakA artha vicArane lge| usa samaya darzanamohanIyakarmake kSayopazamase unheM yaha nizcaya ho gayA ki jina bhagavAnne jo jIvAjIvAdika padArthoMkA svarUpa kahA hai, vahI satya hai aura satya nahIM hai| isake bAda ve gharapara jAkara vastukA svarUpa vicArane lge| saba dina unakA usI tattvavicAra meM biitaa| rAtako bhI unakA yahI hAla rhaa| unhoMne vicAra kiyA-jainadharmameM jIvAdika padArthoMko prameya-jAnane yogya mAnA hai aura tattvajJAna-samyagjJAnako pramANa mAnA hai| para kyA Azcarya hai ki anumAna pramANakA lakSaNa kahA hI nahIM gyaa| yaha kyoM ? jainadharmake padArtho meM unheM kucha sandeha huA, usase unakA citta vyagra ho uThA / itanehImeM padmAvatI devIkA Asana kampAyamAna huaa| vaha usI samaya vahA~ AI aura pAtrakesarIse usane kahA-Apako jainadharmake padArthoM meM kucha sandeha huA hai, para isakI Apa cintA na kreN| Apa prAtaHkAla jaba jinabhagavAnke darzana karaneko jAya~ge taba ApakA saba sandeha miTakara Apako anumAna pramANa kA nizcaya ho jaaygaa| pAtrakesarIse isa prakAra kahakara padmAvato jinamandira gaI aura vahA~ pArvajinakI pratimAke phaNapara eka zloka likhakara vaha apane sthAnapara calI gii| vaha zloka yaha thA anyathAnupapannatvaM yatra tatra trayeNa kim / nAnyathAnupapannatvaM yatra tatra trayeNa kim / /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza arthAt - jahA~para anyathAnupapatti hai, vahA~ hetuke dUsare tIna rUpa mAnane se kyA prayojana hai ? tathA jahA~para anyathAnupapatti nahIM hai, vahA~ hetuke tIna rUpa mAnane se bhI kyA phala hai / bhAvArtha-sAdhyake abhAva meM na milanevAleko ho anyathAnupapanna kahate haiM / isaliye anyathAnupapatti hetukA asAdhAraNa rUpa hai / kintu bauddha isako na mAnakara hetuke 1 - pakSesattva, 2 - sapakSesattva, 3 - vipakSAdvayAvRtti ye tIna rUpa mAnatA hai, so ThIka nahIM hai| kyoMki kahIM-kahIM para trairUpyake na honepara bhI anyathAnupapattike balase hetu saddhetu hotA hai / aura kahIM kahIM para trairUpyake honepara bhI anyathAnupapatti ke na honese hetu saddhetu nahIM hotA / jaise eka muhUrtake anantara zakaTakA udaya hogA, kyoMki abhI kRttikAkA udaya hai / yahA~para pakSesattva na honepara bhI anyathAnupapattike balase hetu saddhetu hai / aura 'garbhastha putra zyAma hogA, kyoMki yaha mitrakA putra hai / yahA~para trairUpyake rahanepara bhI anyathAnupapattike na honese hetu saddhetu nahIM hotA / " pAtrakesarIne jaba padmAvatIko dekhA taba hI unakI zraddhA jainadharma meM khUba dRr3ha ho gaI thI, jo ki sukha denevAlI aura saMsArake parivartanakA nAza karanevAlI hai / pazcAt jaba ve prAtaHkAla jinamandira gaye aura zrI pArzvanAthakI pratimApara unheM anumAna pramANakA lakSaNa likhA huA milA taba to unake AnandakA kucha pAra nahIM rahA / use dekhakara unakA saba sandeha dUra ho gayA / jaise sUryodaya honepara andhakAra naSTa ho jAtA hai / isake bAda brAhmaNa- pradhAna, puNyAtmA aura jinadharmake parama zraddhAlu pAtra kesarIne bar3I prasannatAke sAtha apane hRdayameM nizcaya kara liyA ki bhagavAn hI nirdoSa aura saMsArarUpI samudrase pAra karanevAle deva ho sakate haiM aura jinadharma hI donoM lokameM sukha denevAlA dharma ho sakatA hai / isa prakAra darzanamohanIkarmake kSayopazamase unheM samyaktvarUpI parama ratnakI prApti ho gaI usase unakA mana bahuta prasanna rahane lagA / aba unheM nirantara jinadharmake tattvoMkI mImAMsAke sivA kucha sUjhane hI na lagA- ve unake vicArameM magna rahane lge| unakI yaha hAlata dekhakara unase una brAhmaNoMne pUchA- Aja kala hama dekhate haiM ki Apane mImAMsA, gotamanyAya, vedAnta AdikA paThana-pAThana bilakula hI chor3a diyA hai aura unakI jagaha jinadharmake tattvoMkA hI Apa vicAra kiyA karate haiM, yaha kyoM ? sunakara pAtrakesarIne uttara diyA- Apa logoMko apane vedoMkA 6. isakA vizeSa nyAyadIpikA Adi granthoMse jAnanA cAhiye /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAtrakesarI kI kathA abhimAna hai, unapara hI ApakA vizvAsa hai, isaliye ApakI dRSTi satya bAtakI ora nahIM jaatii| para merA vizvAsa Apase ulTA hai, mujhe vedoMpara vizvAsa na hokara jainadharmapara vizvAsa hai, vahI mujhe saMsArameM sarvottama dharma dikhatA hai / maiM Apa logoMse bhI AgrahapUrvaka kahatA hU~ ki Apa vidvAn haiM, saca jhUThakI parIkSA kara sakate haiM, isalie jo mithyA ho, jhUThA ho, use chor3akara satyako grahaNa kIjiye aura aisA satya dharma eka jinadharma ho hai; isaliye vaha grahaNa karane yogya hai| pAtrakesarIke isa uttarase una brAhmaNoMko santoSa nahIM huaa| ve isake viparIta unase zAstrArtha karane kI taiyAra ho gye| rAjAke pAsa jAkara unhoMne pAtrakesarIke sAtha zAstrArtha karanekI prArthanA ko / rAjAjJA ke anusAra pAtrakesarI rAjasabhAmeM bulavAye gye| unakA zAstrArtha huaa| unhoMne vahA~ saba brAhmaNoMko parAjita kara saMsArapUjya aura prANiyoMko sukha denevAle jinadharmakA khUba prabhAva pragaTa kiyA aura samyagdarzanako mahimA prakAzita kii| __unhoMne eka jinastotra banAyA, usameM jinadharmake tattvoMkA vivecana aura anyamatoMke tatvoMkA bar3e pANDityake sAtha khaNDana kiyA gayA hai| usakA paThana-pAThana sabake liye sukhakA kAraNa hai| pAtrakesarI ke zreSTha guNoM aura acche vidvAnoM dvArA unakA Adara sammAna dekhakara avanipAla rAjAne tathA una brAhmaNoMne mithyAmatako chor3akara zubha bhAvoMke sAtha jainamatako grahaNa kara liyaa| isa prakAra pAtrakesaroke upadezase saMsArasamudrase pAra karanevAle samyagdarzanako aura svarga tathA mokSake denevAle pavitra jinadharmako svIkAra kara avanipAla Adine pAtrakesarIkI bar3I zraddhAke sAtha prazaMsA kI ki dvijottama, tumane jainadharmako bar3e pANDityake sAtha khoja nikAlA hai, tumhIMne jina bhagavAnke upadezita tattvoMke marmako acchI taraha samajhA hai, tuma hI jina bhagavAnke caraNakamaloM kI sevA karanevAle sacce bhramara ho, tumhArI jitanI stuti kI jAya thor3I hai / isa prakAra pAtrakesarIke guNoM aura pANDitya kI hRdayase prazaMsA karake una sabane unakA bar3A Adara sammAna kiyaa| jisa prakAra pAtrakesarIne sukhake kAraNa, parama pavitra samyagdarzanakA udyotakara usakA saMsArameM prakAzakara rAjAoMke dvArA sammAna prApta kiyA, usI prakAra aura bhI jo jinadharmakA zraddhAnI hokara bhaktipUrvaka samyagdarzana kA udyota karegA vaha bhI yazasvI banakara aMtameM svarga yA mokSakA pAtra hogaa|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathA koza kundapuSpa, candra Adike samAna nirmala aura kIrtiyukta zrI kundakundAcAryakI AmnAyameM zrImallibhUSaNa bhaTTAraka hue| zrutasAgara unake gurubhAI haiM | unhIMkI AjJAse maiMne yaha kathA zrIsiMhanandI munike pAsa rahakara banAI hai / vaha isaliye ki isake dvArA mujhe samyaktvaratnakI prApti ho / 2. bhaTTAkalaMkadevakI kathA maiM jIvoMko sukha denevAle jinabhagavAnko namaskArakara, isa adhyAya meM bhaTTAkalaMka devakI kathA likhatA hU~ jo ki samyagjJAnakA udyota karanevAlI hai / bhAratavarSa meM eka mAnyakheTa nAmakA nagara thA / usake rAjA the zubhatuMga aura unake maMtrI kA nAma puruSottama thA / puruSottamakI gRhiNI padmAvatI thI / usake do putra hue / unake nAma the akalaMka aura nikalaMka / ve donoM bhAI bar3e buddhimAna guNI the / eka dinakI bAta hai ki aSTAhnikA parvakI aSTamI ke dina puruSottama aura usakI gRhiNI bar3I vibhUti ke sAtha citragupta munirAjakI vandanA karane ko gaI / sAthameM donoM bhAI bhI gaye / munirAjakI vandanAkara inake mAtA- pitAne ATha dinake liye brahmacarya liyA aura sAtha hI vinodavaza apane donoM putroMko bhI unhoMne brahmacarya de diyA / - kucha dinoM bAda puruSottamane apane putroMke byAhakI AyojanA kI / yaha dekha donoM bhAiyoMne milakara pitAse kahA - pitAjI ! itanA bhArI Ayojana, itanA parizrama Apa kisaliye kara rahe haiM ? apane putroM kI bholI bAta sunakara puruSottamane kahA- yaha saba Ayojana tumhAre byAha ke liye hai / pitAkA uttara sunakara donoM bhAiyoMne phira kahA - pitAjI ! aba hamArA byAha kaisA ? Apane to hameM brahmacarya de diyA thA na ? pitAne kahA nahIM, vaha to kevala vinodase diyA gayA thA / una buddhimAn bhAiyoMne kahA - pitAjI ! dharma aura vratameM vinoda kaisA ? yaha hamArI samajhameM nahIM AyA / acchA Apane vinodahIse diyA sahI, to aba usake pAlana karanemeM bhI hameM lajjA kaisI ? puruSottamane phira kahA - astu / jaisA tuma kahate ho
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAkalaMkadeva kI kathA vahI sahI, para taba to kevala ATha hI dinake liye brahmacarya diyA thA na ? donoM bhAiyoMne kahA-pitAjI, hameM ATha dinake liye brahmacarya diyA gayA thA, isakA na to Apane hamase khulAsA kahA thA aura na AcArya mahArAjane ho| taba hama kaise samajheM ki vaha vrata ATha hI dinake liye thA / isaliye hama to aba usakA Ajanma pAlana kareMge, aisI hamArI dar3ha pratijJA hai| hama aba vivAha nahIM kreNge| yaha kahakara donoM bhAiyoMne gharakA saba kArobAra chor3akara aura apanA citta zAstrAbhyAsakI ora lgaayaa| thor3e hI dinoMmeM ye acche vidvAn bana gye| inake samayameM bauddhadharmakA bahuta jora thaa| isaliye inheM usake tattva jAnanekI icchA huii| usa samaya mAnyakheTameM aisA koI bauddha vidvAn nahIM thA, jisase ye bauddhadharmakA abhyAsa krte| isaliye ye eka ajJa vidyArthIkA veza banAkara mahAbodhi nAmaka sthAnameM bauddhadharmAcAryake pAsa gye| AcAryane inakI acchI taraha parIkSA karake ki kahIM ye chalI to nahIM haiM, aura jaba unheM inakI orase vizvAsa ho gayA taba ve aura aura ziSyoM ke sAtha-sAtha inheM bhI par3hAne lge| ye bhI antaraMgameM to pakke jinadharmI aura bAhira eka mahAmUrkha banakara svara vyaMjana sIkhane lge| nirantara bauddhadharma sunate rahanese akalaMkadevakI buddhi bar3I vilakSaNa ho gii| unheM eka hI bArake sunanese kaThinase kaThina bAta bhI yAda ho jAne lagI aura nikalaMkako do bAra sunanese / arthAt akalaMka eka saMstha aura nikalaMka do saMstha ho gye| isa prakAra vahA~ rahate donoM bhAiyoMkA bahuta samaya bIta gyaa| eka dinakI bAta hai bauddhaguru apane ziSyoMko par3hA rahe the| usa samaya prakaraNa thA jainadharmake saptabhaMgI siddhaantkaa| vahA~ koI aisA azuddhapATha A gayA jo bauddhagurukI samajhameM na AyA, taba ve apane vyAkhyAnako vahIM samAptakara kucha samayake liye bAhara cale aaye| akalaMka buddhimAn the, ve bauddhaguruke bhAva samajha gaye; isaliye unhoMne bar3I buddhimAnIke sAtha usa ' pAThako zuddha kara diyA aura usakI khabara kisIko na hone dii| itane meM pIche bauddhaguru aaye| unhoMne apanA vyAkhyAna Arambha kiyaa| jo pATha azuddha thA, vaha aba dekhate hI unakI samajhameM A gyaa| yaha dekha unheM sandeha huA ki avazya isa jagaha koI jinadharmarUpa samudrakA bar3hAnevAlA candramA hai aura vaha hamAre dharmake naSTa karanekI icchAse bauddhaveSa dhAraNakara bauddhazAstrakA abhyAsa kara rahA hai| usakA jaldI hI patA lagAkara use maravA DAlanA caahiye| isa vicArake sAtha hI bauddhagurune saba vidyArthiyoMko zapatha, pratijJA Adi dekara pUchA, para jainadharmIkA patA unheM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza nahIM lgaa| isake bAda unhoMne jinapratimA ma~gavAkara use lA~dha jAneke liye sabako khaa| saba vidyArthI to lAMgha gaye, aba akalaMkakI bArI AI, unhoMne apane kapar3emeMse eka sUtakA sUkSma dhAgA nikAlakara use pratimApara DAla diyA aura use parigrahI samajhakara ve jhaTase lA~gha gye| yaha kArya itanI jaldI kiyA gayA ki kisIkI samajhameM na AyA / bauddhaguru isa yuktimeM bhI jaba kRtakArya nahIM hue taba unhoMne eka aura naI yakti kii| unhoMne bahutase kA~soke bartana ikaTThe karavAye aura unheM eka bar3I bhArI gaunameM bharakara vaha bahuta gupta rItise vidyArthiyoMke sonekI jagahake pAsa rakhavA dI aura vidyArthiyoM kI dekha rekhake liye apanA eka-eka guptacara rakha diyaa| ___AdhI rAtakA samaya thaa| saba vidyArthI niDara hokara nidrAdevIkI godameM sukhakA anubhava kara rahe the| kisIko kucha mAlUma na thA ki hamAre liye kyA-kyA SaDyantra race jA rahe haiN| ekAeka bar3A vikarAla zabda huA / mAnoM AsamAnase bijalI TUTakara pdd'ii| saba vidyArthI usa bhayaMkara AvAjase kA~pa utthe| ve apanA jIvana bahuta thor3e samayake liye samajhakara apane upAsya paramAtmAkA smaraNa kara utthe| akalaMka aura nikalaMka bhI paMca namaskAra maMtrakA dhyAna karane laga gaye / pAsa hI bauddhagurukA jAsUsa khar3A huA thaa| vaha unheM buddha bhagavAnkA smaraNa karanekI jagaha jina bhagavAnkA smaraNa karate dekhakara bauddhaguruke pAsa le gayA aura guruse usane prArthanA kii| prabho! AjJA kIjiye ki ina donoM dhUrtoMkA kyA kiyA jAya ? ye ho jainI haiM / sunakara vaha duSTa bauddhaguru bolA-isa samaya rAta thor3I bItI hai, isaliye inheM lejAkara kaidakhAnemeM banda kara do, jaba AdhIrAta ho jAya taba inheM mAra DAlanA / guptacarane donoM bhAiyoMko le jAkara kaidakhAnemeM banda kara diyaa| ___apanepara eka mahAvipatti AI dekhakara nikalaMkane bar3e bhAIse kahAbhaiyA ! hama logoMne itanA kaSTa uThAkara to vidyA prApta kI, para kaSTa hai ki usake dvArA hama kucha bho jinadharmakI sevA na kara sake aura ekAeka hameM mRtyukA sAmanA karanA par3A / bhAI kI duHkhabharI bAta sunakara mahA dhoravIra akalaMkane kahA-priya ! tuma buddhimAna ho, tumheM bhaya karanA ucita nhiiN| ghabarAo mata / aba bhI hama apane jIvanakI rakSA kara skNge| dekho mere pAsa yaha chatrI hai, isake dvArA apaneko chupA kara hama loga yahA~se nikala calate haiM aura zIghra hI apane sthAnapara jA pahu~cate haiN|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAkalaMkadevakI kathA yaha vicAra kara ve donoM bhAI dabe pA~va nikala gaye aura jaldI-jaldI rAstA taya karane lage / idhara jaba AdhI rAta bIta cukI aura bauddhaguruko AjJAnusAra una donoM bhAiyoMke mAranekA samaya AyA; taba unheM pakar3a lAneke liye naukara loga daur3e gaye, para ve kaidakhAnemeM jAkara dekhate haiM to vahA~ unakA patA nahIM / unheM unake ekAeka gAyaba ho jAnese bar3A Azcarya huA / para kara kyA sakate the / unheM unake kahIM Asa-pAsa ho chupe rahanekA sandeha huA / unhoMne Asa-pAsa ke vana, jaMgala, khaMDahara, bAvar3I, kue~, pahAr3a, guphAyeM Adi saba eka-eka karake DhUMr3ha DAle, para unakA kahIM patA na claa| una pApiyoM ko taba bhI santoSa na huA so unake mAranekI icchAse azva dvArA unhoMne yAtrA kI / unakI dayArUpI bela krodharUpI dAvAgnise khUba hI jhulasa gaI thI, isIliye unheM aisA karaneko bAdhya honA pdd'aa| donoM bhAI bhAgate jAte the aura pIche phira-phira kara dekhate jAte the, ki kahIM kisIne hamArA pIchA to nahIM kiyA hai / para unakA sandeha ThIka nikalA / nikalaMkane dUra taka dekhA to use AkAzameM dhUla uThatI huI dokha par3I / usane bar3e bhAIse kahA- bhaiyA ! hama loga jitanA kucha karate haiM, vaha saba niSphala jAtA hai / jAna par3atA hai daivane apanese pUrNa zatrutA bA~dhI hai / kheda hai parama pavitra jinazAsanakI hama loga kucha bhI sevA na kara sake aura mRtyune bIcahI meM Akara dhara dbaayaa| bhaiyA ! dekho, to pApI loga hameM mAraneke liye pIchA kiye cale A rahe haiM / aba rakSA honA asaMbhava hai / hA~ mujhe eka upAya sUjha par3A hai use Apa kareMge to jainadharmakA bar3A upakAra hogA / Apa buddhimAna haiM, eka saMstha haiM / Apake dvArA jainadharmakA khUba prakAza hogaa| dekhate haiM - vaha sarovara hai / usameM bahutase kamala haiM / Apa jaldI jAiye aura tAlAba meM utarakara kamaloM meM apaneko chupA lIjiye jAiye, jaldI kIjiye; derIkA kAma nahIM hai / zatru pAsa pahu~ce A rahe haiM Apa merI cintA na kiijiye| maiM bhI jahA~ taka bana par3egA, jIvana kI rakSA karU~gA / aura yadi mujhe apanA jIvana de denA bhI par3e to mujhe usakI kucha paravAha nahIM, jaba ki mere pyAre bhAI jIte rahakara pavitra jinazAsanakI bharapUra sevA kareMge / Apa jAiye, maiM bhI aba yahA~ se bhAgatA hU~ / / akalaMka kI A~khoMse A~suoMkI dhAra baha calI / unakA galA bhrAtRpremase bhara AyA / ve bhAIse eka akSara bhI na kaha pAye ki nikalaMka vahA~se bhAga khar3A huA / lAcAra hokara akalaMkako apane jIvanakI nahIM, pavitra jinazAsanakI rakSAke liye kamaloMmeM chupanA pdd'aa| unake liye 1
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ArAdhanA kathAkoza kamaloM kA Azraya kevala dikhAU thA / vAstavameM to unhoMne jisake barAbara saMsAra meM koI Azraya nahIM ho sakatA, usa jinazAsanakA Azraya liyA thA / nikalaMka bhAIse vidA ho jI chor3akara bhAgA jA rahA thA / rAstemeM use eka dhobI kapar3e dhote huye milA | dhobIne AkAzameM dhUlakI ghaTA chAI huI dekhakara nikalaMkase pUchA, yaha kyA ho rahA hai ? aura tuma aise jI chor3akara kyoM bhAge jA rahe ho ? nikalaMkane kahA- pIche zatruoMkI * senA A rahI hai / unheM jo milatA hai use hI vaha mAra DAlatI hai / isIliye maiM bhAgA jA rahA huuN| aisA sunate hI dhobI bhI kapar3e vagairaha saba vaise hI chor3akara nikalaMkake sAtha bhAga khar3A huA / ve donoM bahuta bhAge, para Akhira kahA~ taka bhAga sakate the ? savAroM ne unheM dhara pakar3A aura usI samaya apanI camacamAtI huI talavArase donoMkA zira kATakara ve apane mAlika ke pAsa le gaye / saca hai pavitra jinadharma ahiMsA dharma se rahita mithyAtvako apanAye hue pApI logoM ke lie aisA kauna mahApApa TO raha jAtA hai, jise ve nahIM krte| jinake hRdayameM jIva mAtrako sukha pahu~cAne vAle jinadharmakA leza bhI nahIM hai, unheM dUsaroMpara dayA A bhI kaise sakatI hai ? udhara zatru apanA kAmakara vApisa lauTe aura idhara akalaMka apaneko nirvighna samajha sarovara se nikale aura niDara hokara Age bddh'e| vahA~ se calate-calate ve kucha dinoM bAda kaliMga dezAntargata ratnasaMcayapura nAmaka zahara meM pahu~ce / isake bAda kA hAla hama nIce likhate haiM usa samaya ratnasaMcayapurake rAjA himazItala the / unakI rAnIkA nAma madanasundarI thA / vaha jina bhagavAn kI bar3I bhakta thI / usane svarga aura mokSa sukha denevAle pavitra jinadharmakI prabhAvanA ke liye apane banavAye huye jinamandira meM phAlguna zukla aSTamI ke dinase rathayAtrotsava kA Arambha karavAyA thA / usameM usane bahuta dravya vyaya kiyA thA / vahA~ saMghazrI nAmaka bauddhoMkA pradhAna AcArya rahatA thA use mahArAnIkA kArya sahana nahIM huA / usane mahArAjase kahakara rathayAtrotsava aTakA diyA aura sAtha hI vahA~ jinadharmakA pracAra na dekhakara zAstrArthake liye ghoSaNA bhI karavA dI / mahArAja zubhatuMgane apanI mahArAnIse kahApriye, jabataka koI jaina vidvAn bauddhaguruke sAtha zAstrArtha karake jinadharmakA prabhAva na phailAvegA tabataka tumhArA utsava honA kaThina hai / mahArAja
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAkalaMkadeva kI kathA 11 kI bAteM sunakara rAnIko bar3A kheda huaa| para vaha kara hI kyA sakatI thI / usa samaya kauna usakI AzA pUrIkara sakatA thA / vaha usI samaya jinamandira gaI aura vahA~ muniyoMko namaskAra kara unase bolI- prabho, bauddhagurune merA rathayAtrotsava rukavA diyA hai / vaha kahatA hai ki pahale mujhase zAstrArtha karake vijaya prApta kara lo, phira rathotsava karanA / binA aisA kiye utsava na ho sakegA / isaliye maiM Apake pAsa AI hU~ / batalAie jaina darzanakA acchA vidvAn kauna hai, jo bauddhaguruko jItakara merI icchA pUrI kare ? sunakara muni bole- idhara AsapAsa to aisA vidvAn nahIM dikhatA jo bauddhagurukA sAmanA kara sake / hA~ mAnyakheTa nagara meM aise vidvAn avazya haiN| unake bulavAnekA Apa prayatna kareM to saphalatA prApta ho sakatI hai / rAnI ne kahA - vAha, Apane bahuta ThIka kahA, sarpa to zirake pAsa phuMkAra kara rahA hai aura kahate haiM ki gArur3I dUra hai | bhalA, isase kyA siddhi ho sakatI hai ? astu | jAna par3A ki Apa loga isa vipattikA sadyaH pratikAra nahIM kara sakate / daivako jinadharmakA patana karAnA hI iSTa mAlUma detA hai / jaba mere pavitra dharmakI durdazA hogI taba meM hI jIkara kyA karU~gI ? yaha kahakara mahArAnI rAjamahalase apanA sambandha chor3akara jinamandira gaI aura usane yaha dRr3ha pratijJA ko - " jaba saMgha zrIkA mithyAbhimAna cUrNa hokara merA rathotsava bar3e ThAThabATa ke sAtha nikalegA aura jinadharmakI khUba prabhAvanA hogI, taba hI maiM bhojana karU~gI, nahIM to vaise hI nirAhAra rahakara mara midUMgI; para apanI A~khoM se pavitra jainazAsanakI durdazA kabhI nahIM dekhuuNgii|" aisA hRdaya meM nizcayakara madanasundarI jina bhagavAn ke sanmukha kAyotsarga dhAraNakara paMcanamaskAra maMtrakI ArAdhanA karane lagI / usa samaya usakI dhyAna nizcala avasthA bar3I hI manohara dIkha par3atI thI / mAnoM sumerugirikI zreSTha nizcala cUlikA ho / "bhavyajIvoMko jinabhaktikA phala avazya milatA hai / " isa nItike anusAra mahArAnI bhI usase vaMcita nahIM rahI / mahArAnIke nizcaya dhyAnake prabhAvase padmAvatIkA Asana kaMpita huA / vaha AdhIrAta ke samaya AI aura mahArAnIse bolI devI, jabaki tumhAre hRdayameM jinabhagavAnke caraNa kamala zobhita haiM, jaba tumheM cintA karanekI koI AvazyakatA nahIM / unake prasAdase tumhArA manoratha niyamase pUrNa hogA / suno, kala prAta:kAla hI akalaMkadeva idhara AveMge, ve jainadharmake bar3e bhArI vidvAn haiM / ve hI saMgha zrIkA darpa cUrNakara jinadharmakI khUba prabhAvanA kareMge aura tumhArA rathotsavakA kArya nirvighna samApta kareMge / unheM apane manorathoMke pUrNa -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ArAdhanA kathAkoza karanevAle mUrtimAna zarIra smjho| yaha kahakara padmAvatI apane sthAna calI gaI / devIkI bAta sunakara mahArAnI atyanta prasanna huI / usane bar3I bhakti sAtha jinabhagavAn kI stuti kI aura prAtaHkAla hote hI mahAbhiSeka pUrvaka pUjA kii| isake bAda usane apane rAjakIya pratiSThita puruSoMko akalaMkadevake DhU~Dhaneko cAroM ora daudd'aaye| unameM jo pUrva dizAkI ora gaye the, unhoMne eka bagIce meM azoka vRkSake nIce bahutase ziSyoMke sAtha eka mahAtmAko baiThe dekhA / unake kisI eka ziSyase mahAtmAkA paricaya aura nAma dhAma pUchakara ve apanI mAlakinake pAsa Aye aura saba hAla unhoMne usase kaha sunAyA / sunakara hI vaha dharmavatsalA khAnapAna Adi saba sAmagrI lekara apane sadharmiyoMke sAtha bar3e vaibhavase mahAtmA akalaMka ke sAmane gaI, vahA~ pahu~cakara usane bar3e prema aura bhaktise unheM praNAma kiyaa| unake darzana se rAnIko atyanta Ananda huA / jaise sUryako dekhakara kamalinIko aura muniyoMkA tattvajJAna dekhakara buddhiko Ananda hotA hai| isake bAda rAnIne dharmapremake vaza hokara akalaMkadevakI candana, aguru, phala, phUla, vastrAdise bar3e vinayake sAtha pUjA kI aura punaH praNAma kara vaha unake sAmane baiTha gaI / use AzIrvAda dekara pavitrAtmA akalaMka bole - devI, tuma acchI taraha to ho, aura saba saMgha bhI acchI taraha hai na ? mahAtmAke vacanoM ko sunakara rAnIkI A~khoMse A~sU baha nikale, usakA galA bhara AyA / vaha bar3I kaThinatA se bolI - prabho, saMgha hai to kuzala, para isa samaya usakA ghora apamAna ho rahA hai; usakA mujhe bar3A kaSTa hai / yaha kahakara usane saMghazrI kA saba hAla akalaMkase kaha sunAyA / pavitra dharmakA apamAna akalaMka na saha ske| unheM krodha ho AyA / ve bole- vaha varAka saMghazrI mere pavitra dharmakA apamAna karatA hai, para vaha mere sAmane hai kitanA, isakI use khabara nahIM hai / acchA dekhUMgA usake abhimAnako ki vaha kitanA pANDitya rakhatA hai / mere sAtha khAsa buddha taka to zAstrArtha karane kI himmata nahIM rakhatA, taba vaha becArA kisa ginatI meM hai ? isa taraha rAnIko santuSTa karake akalaMkane saMghazrI ke zAstrArtha ke vijJApanakI svIkAratA usake pAsa bheja dI aura Apa bar3e utsavake sAtha jinamandira A pahu~ce / patra saMghazrI ke pAsa pahu~cA / use dekhakara aura usakI lekhana zailIko
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAkalaMkadevako kathA par3hakara usakA citta kSubhita ho uThA / Akhira use zAstrArthake liye taiyAra honA hI pdd'aa| akalaMkake Aneke samAcAra mahArAja himazItalake pAsa phuNce| unhoMne usI samaya bar3e Adara sammAnake sAtha unheM rAjasabhAmeM bulavAkara saMghazrIke sAtha unakA zAstrArtha krvaayaa| saMghazrI unake sAtha zAstrArtha karaneko to taiyAra ho gayA, para jaba usane akalaMkake praznottara karanekA pANDitya dekhA aura usase apanI zaktikI tulanA kI taba use jJAta huA ki maiM akalaMkake sAtha zAstrArtha karanemeM azakta hU~, para rAjasabhAmeM aisA kahanA bhI usane ucita na smjhaa| kyoMki usase usakA apamAna hotaa| taba usane eka naI yukti socakara rAjAse kahA-mahArAja, yaha dhArmika viSaya hai, isakA nikAla honA kaThina hai| isaliye merI icchA hai ki yaha zAstrArtha silasilevAra tabataka calanA cAhiye jaba taka ki eka pakSa pUrNa niruttara na ho jAya / rAjAne akalaMkakI anumati lekara saMghazrIke kathanako mAna liyA / usa dinakA zAstrArtha banda huaa| rAjasabhA bhaMga huii| ____ apane sthAnapara Akara saMghazrIne jahA~-jahA~ bauddhadharmake vidvAn rahate the, unake bulavAneko apane ziSyoMko daur3AyA aura Apane rAtrike samaya apane dharmakI adhiSThAtrI devIkI ArAdhanA kii| devI upasthita hii| saMghazrIne usase kahA-dekhatI ho, dharmapara bar3A saMkaTa upasthita huA hai| use dUrakara dharmakI rakSA karanI hogii| akalaMka bar3A paMDita hai| usake sAtha zAstrArthakara vijaya prApta karanA asambhava thaa| isIliye maiMne tumheM kaSTa diyA hai| yaha zAstrArtha mere dvArA tumheM karanA hogA aura akalaMkako parAjitakara buddhadharmakI mahimA pragaTa karanI hogii| bolo-kyA kahatI ho ? uttara meM devIne kahA-hA~ maiM zAstrArtha karU~gI sahI, para khulI sabhAmeM nahIM; kintu paradeke bhItara ghar3emeM rahakara / 'tathAstu' kahakara saMghazrIne devIko vijita kiyA aura Apa prasannatAke sAtha dUsarI nidrA devIkI godameM jA lettaa| prAtaHkAla huaa| zauca, snAna, devapUjana Adi nitya karmase chuTTI pAkara saMghazrI rAjasabhAmeM pahuMcA aura rAjAse bolA-mahArAja, hama Ajase zAstrArtha paradeke bhItara rahakara kreNge| hama zAstrArthake samaya kisIkA muMha nahIM dekheMge / Apa pUchege kyoM ? isakA uttara abhI na dekara zAstrArtha ke antameM diyA jaaygaa| rAjA saMghazrIke kapaTa jAlako kucha nahIM samajha ske| usane jaisA kahA vaisA unhoMne svIkAra kara usI samaya vahA~ eka
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza paradA lagavA diyaa| saMghazrIne usake bhItara jAkara buddhabhagavAnkI pUjA kI aura devIkI pUjAkara eka ghar3e meM AhvAna kiyA / dhUrta loga bahuta kucha chala kapaTa karate haiM, para antameM usakA phala acchA na hokara burA hI hotA hai / isake bAda ghar3eko devI apanemeM jitanI zakti thI use pragaTakara akalaMkake sAtha zAstrArtha karane lgii| idhara akalaMkadeva bhI devIke pratipAdana kiye hue viSayakA apanI divya bhAratI dvArA khaNDana aura apane pakSakA samarthana tathA parapakSakA khaNDana karanevAle parama pavitra anekAntasyAdvAdamatakA samarthana bar3e hI pANDityake sAtha niDara hokara karane lge| isa prakAra zAstrArtha hote-hote chaha mahInA bIta gaye, para kisIkI vijaya na ho paaii| yaha dekha akalaMkadevako bar3I cintA huii| unhoMne socAsaMghazrI sAdhAraNa par3hA-likhA aura jo pahale hI dina mere sammukha thor3I dera bhI na Thahara sakA thA, vaha Aja barAbara chaha mahInAse zAstrArtha karatA calA AtA hai| isakA kyA kAraNa hai, so nahIM jAna pdd'taa| unheM isakI bar3I cintA huii| para ve kara hI kyA sakate the| eka dina isI cintAmeM Drabe hae the ki itane meM jinazAsanakI adhiSThAtrI cakra zvaro devI AI aura akalaMkadevase bolI-prabho! Apake sAtha zAstrArtha karanekI manuSyamAtrameM zakti nahIM hai aura becArA saMghazrI bhI to manuSya hai taba usakI kyA majAla jo vaha Apase zAstrArtha kare? para yahA~ to bAta kucha aura hI hai| Apake sAtha jo zAstrArtha karatA hai vaha saMghazrI nahIM hai, kintu buddhadharmakI adhiSThAtrI tArA nAmakI devI hai| itane dinoM se vahI zAstrArtha kara rahI hai| saMghazrIne usakI ArAdhanAkara yahA~ use bulAyA hai| isaliye kala jaba zastrArtha hone lage aura devI usa samaya jo kucha pratipAdana kare taba Apa usase usI viSayakA phirase pratipAdana karaneke liye kahiye / vaha use phira na kaha sakegI aura taba use avazya nIcA dekhanA pdd'egaa| yaha kahakara devI apane sthAna para calI gii| akalaMkadevako cintA dUra huI / ve bar3e prasanna hue| prAtaHkAla huaa| akalaMkadeva apane nityakarmase mukta hokara jinamandira gaye / bar3e bhaktibhAvase unhoMne bhagavAnkI stuti kii| isake bAda ve vahA~se sIdhe rAjasabhAmeM aaye| unhoMne mahArAja zubhatuMgako sambodhana karake kahA-rAjan ! itane dinoMtaka maiMne jo zAstrArtha kiyA, usakA yaha matalaba nahIM thA ki maiM saMghazrIko parAjita nahIM kara skaa| parantu aisA karanese merA abhiprAya jinadharmakA prabhAva batalAnekA thaa| vaha maiMne
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTTAkalaMkadevako kathA btlaayaa| para aba maiM isa vAdakA anta karanA cAhatA huuN| maiMne Aja nizcaya kara liyA hai ki maiM Aja isa vAdakI samApti karake hI bhojana karU~gA / aisA kahakara unhoMne paradekI ora dekhakara kahA-kyA jainadharmake sambandhameM kucha aura kahanA bAkI hai yA maiM zAstrArtha samApta karU~ ? ve kahakara jaise hI cupa rahe ki paradekI orase phira vaktavya Arambha huaa| devI apanA pakSa samarthana karake cupa huI ki akalaMkadevane usI samaya kahA-jo viSaya abhI kahA gayA hai, use phirase kaho? vaha mujhe ThIka nahIM suna pdd'aa| Aja akalaMkakA yaha nayA hI prazna sunakara devIkA sAhasa eka sAtha hI na jAne kahA~ calA gyaa| devatA jo kucha bolate ve eka hI bAra bolate haiM-usI bAtako ve punaH nahIM bola pAte / tArA devIkA bhI yahI hAla huaa| vaha akalaMkadevake praznakA uttara na de skii| Akhira use apamAnita hokara bhAga jAnA pdd'aa| jaise sUryodayase rAtri bhAga jAtI hai| isake bAda hI akalaMkadeva uThe aura paradeko phAr3akara usake bhItara ghusa gye| vahA~ jisa ghar3e meM devIkA AhvAna kiyA gayA thA, use unhoMne pA~vakI Thokarase phor3a ddaalaa| saMghazrI sarokhe jinazAsanake zatruoMkA, mithyAtviyoMkA abhimAna cUrNa kiyaa| akalaMkake isa vijaya aura jinadharmako prabhAvanAse madanasundarI aura sarvasAdhAraNako bar3A Ananda huaa| akalaMkane saba logoMke sAmane jora dekara kahA-sajjano! maiMne isa dharmazUnya saMghazrIko pahale hI dina parAjita kara diyA thA kintu itane dina jo maiMne devIke sAtha zAstrArtha kiyA, vaha jinadharmakA mAhAtmya pragaTa karaneke liye aura samyagjJAnakA logoMke hRdayapara prakAza DAlaneke liye thA / yaha kahakara akalaMkadeva ne isa zlokako par3hA nAhaMkAravazIkRtena manasA na dveSiNA kevalaM, nairAtmyaM pratipadya nazyati jane kAruNyabudhyA myaa| rAjJaH zrIhimazItalasya sadasi prAyo vidagdhAtmano, bauddhaughAnsakalAnvijitya sugataH pAdena visphaalitH|| arthAt-mahArAja, himazItalako sabhAmeM maiMne saba bauddhavidvAnoMko parAjita kara sugatako ThukarAyA, yaha na to abhimAnake vaza hokara kiyA gayA aura na kisI prakArake dveSabhAvase, kintu nAstika banakara naSTa hote hue janoMpara mujhe bar3I dayA AI, isaliye unako dayAse bAdhya hokara mujhe aisA karanA pdd'aa|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ArAdhanA kathAkoza usa dina se bauddhoMkA rAjA aura prajAke dvArA cAroM ora apamAna hone lagA / kisIkI buddhadharmapara zraddhA nahIM rahI / saba use ghRNAkI dRSTise dekhane lage / yahI kAraNa hai bauddha loga yahA~se bhAgakara videzoM meM jA base / mahArAja himazItala aura prajAke loga jinazAsanakI prabhAvanA dekhakara bar3e khuza hue| sabane midhyAtvamata chor3akara jinadharma svIkAra kiyA aura akalaMkadevakA sone, ratna Adike alaMkAroMse khUba Adara sammAna kiyA, khUba unakI prazaMsA kI / saca bAta hai jinabhagavAn ke pavitra samyagjJAnake prabhAvase kauna satkArakA pAtra nahIM hotA / akalaMkadeva ke prabhAvase jinazAsanakA upadrava TalA dekhakara mahArAnI madanasundarIne pahalese bhI kaI guNe utsAhase ratha nikalavAyA / ratha bar3I sundaratA ke sAtha sajAyA gayA thaa| usakI zobhA dekhate hI bana par3atI thI / vaha vezakImatI vastroMse zobhita thA, choTI-choTI ghaMTiyA~ usake cAroM ora lagI huI thIM, unakI madhura AvAja eka bar3e ghaMTe kI AvAja meM milakara, jo ki una ghaMTiyoM ko ThIka bIca meM thA, bar3I sundara jAna paDatI thI, usapara ratnoM aura motiyoMkI mAlAyeM apUrva zobhA de rahI thIM, usake ThIka bIca meM ratnamayI siMhAsanapara jinabhagavAn kI bahuta sundara pratimA zobhita thI / vaha maulika chatra, cAmara, bhAmaNDala Adise alaMkRta thI / ratha calatA jAtA thA aura usake Age-Age bhavyapuruSa bar3I bhakti ke sAtha jinabhagavAn kI jaya bolate hue aura bhagavAnpara aneka prakArake sugandhita phUloMkI, jinakI mahakase saba dizAyeM sugandhita hotI thIM, varSA karate cale jAte the / cAraNaloga bhagavAn kI stuti par3hate jAte the / kula kAminiyA~ sundara-sundara gIta gAtI jAtI thIM / nartakiyA~ nRtya karatI jAtI thIM / aneka prakArake bAjoMkA sundara zabda darzakoM ke manako apanI ora AkarSita karatA thA / ina saba zobhAoMse ratha aisA jAna par3atA thA, mAnoM puNyarUpI ratnoMke utpanna karaneko calanevAlA vaha eka dUsarA rohaNa parvata utpanna huA hai / usa samaya jo yAcakoMko dAna diyA jAtA thA, vastrAbhUSaNa vitIrNa kiye jAte the, usase rathakI zobhA eka calate hue kalpavRkSakIsI jAna par3atI thI / hama rathakI zobhAkA kahA~taka varNana kareM ? Apa isIse anumAna kara lIjiye ki jisakI zobhAko dekhakara hI bahutase anyadharmI logoMne jaba samyagdarzana grahaNa kara liyA taba usakI sundaratAkA kyA ThikAnA hai ? ityAdi darzanIya vastuoMse sajAkara ratha nikAlA gayA, use dekhakara yahI jAna par3atA thA, mAnoM mahAdevI madanasundarIkI yazorAzi hI cala rahI hai| vaha ratha bhavya - puruSoMke lie sukhakA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanatkumAra cakravartIko kathA denevAlA thA / usa sundara rathakI hama pratidina bhAvanA karate haiM, dhyAna karate hai / vaha hameM samyagdarzanarUpI lakSmI pradAna kare / jisa prakAra akalaMka devane samyagjJAnakI prabhAvanA kI, usakA mahattva sarva sAdhAraNa logoMke hRdayapara aMkita kara diyA usI prakAra aura aura bhavya puruSoM ko bhI ucita hai ki ve bhI apanese jisa taraha bana par3e jinadharmakI prabhAvanA kareM, jainadharmake prati unakA jo kartavya hai use ve pUrA kreN| 17 usakA saMsAra meM jinabhagavAnkI sadA jaya ho, jinheM indra, dharaNendra namaskAra karate haiM aura jinakA jJAnarUpI pradIpa sAre saMsArako sukha denevAlA hai / zrIprabhAcandra muni merA kalyANa kareM, jo guNa ratnoMke utpanna hone ke sthAna parvata haiM aura jJAnake samudra haiM / 3. sanatkumAra cakravartIkI kathA svarga aura mokSa sukhake denevAle zrIarhat, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhuoM ko namaskAra karake meM samyak cAritrakA udyota karanevAle cauthe sanatkumAra cakravartIkI kathA likhatA hU~ / 1 anantavIrya bhAratavarSake antargata vItazoka nAmaka zaharake rAjA the / unakI mahArAnIkA nAma sItA thA / hamAre caritranAyaka sanatkumAra inhIM ke puNya phala the / ve cakravartI the / samyagdRSTiyoMmeM pradhAna the / unhoMne chahoM khaNDa pRthvI apane vaza kara lI thii| unakI vibhUtikA pramANa RSiyoMne isa prakAra likhA hai - navanidhi, caudaharatna, caurAsI lAkha hAthI, itane hI ratha, aThAraha karor3a ghor3e, caurAsI karor3a zUravIra, chyAnaveM karor3a dhAnyase bhare hue grAma chyAnaveM hajAra sundariyA~ aura sadA sevAmeM tatpara rahanevAle battIsa hajAra bar3e-bar3e rAjA, ityAdi saMsAra zreSTha sampatti se ve yukta the / deva vidyAdhara unakI sevA karate the / ve bar3e sundara the, bar3e bhAgyazAlI the | jinadharmapara unakI pUrNa zraddhA 2
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ArAdhanA kathAkoza thI / ve apanA nitya naimittika karma zraddhA ke sAtha karate, kabhI unameM vighna nahIM Ane dete | isake sivA apane vizAla rAjyakA ve bar3I nItike sAtha pAlana karate aura sukhapUrvaka dina vyatIta karate / eka dina saudharmasvargakA indra apanI sabhA meM puruSoMke rUpasaundaryakI prazaMsA kara rahA thA / sabhAmeM baiThe hue eka vinodI devane unase pUchAprabho ! jisa rUpaguNakI Apa behada tArIpha kara rahe haiM, bhalA, aisA rUpa bhAratavarSa meM kisIkA hai bhI yA kevala yaha prazaMsA hI mAtra hai ? uttara meM indra ne kahA- hA~, isa samaya bhI bhAratavarSa meM eka aisA puruSa hai, jisake rUpakI manuSya to kyA deva bhI tulanA nahIM kara sakate / usakA nAma hai sanatkumAra cakravartI / indrake dvArA deva -- durlabha sanatkumAra cakravartIke rUpasaundaryakI prazaMsA sunakara maNimAla aura ratnacUla nAmake do deva cakravartIkI rUpasudhAke pAnakI bar3hI huI lAlasAko kisI taraha nahIM roka sake / ve usI samaya gupta vezameM svargadharAko chor3akara bhAratavarSa meM Aye aura snAna karate hue cakravartIkA vastrAlaMkAra rahita, para usa hAlata meM bhI tribhuvanapriya aura sarva sundara rUpako dekhakara unheM apanA zira hilAnA hI pdd'aa| unheM mAnanA par3A ki cakravartIkA rUpa vaisA hI sundara hai, jaisA indra ne kahA thA aura sacamuca yaha rUpa devoMke liye bhI durlabha hai / isake bAda unhoMne apanA asalI veSa banAkara paharedArase kahA tuma jAkara apane mahArAja se kaho ki Apake rUpako dekhaneke liye svargase do deva Aye hue haiM / paharedArane jAkara mahArAja se devoMke AnekA hAla kahA / cakravartIne isI samaya apane zrRMgAra bhavanameM pahu~cakara apaneko bahuta acchI taraha vastrAbhUSaNoMse siMgArA | isake bAda ve siMhAsanapara Akara baiThe aura devoMko rAjasabhA meM AnekI AjJA dI / deva rAjasabhAmeM Aye aura cakravartIkA rUpa unhoMne dekhA / dekhate hI ve khedake sAtha bola uThe, mahArAja ! kSamA kIjiye; hameM bar3e duHkhake sAtha kahanA par3atA hai ki snAna karate samaya vastrAbhUSaNarahita Apake rUpameM jo sundaratA, jo mAdhurI hamane chupakara dekha pAI thI, vaha aba nahIM rahI / isase jainadharmakA yaha siddhAnta bahuta Thoka hai ki saMsArakI saba vastue~ kSaNa-kSaNa meM parivartita hotI haiM - saba kSaNabhaMgura haiM / devoMkI vismaya utpanna karanevAlI bAta sunakara rAjakarmacAriyoM tathA aura aura upasthita sabhyoMne devoMse kahA- hameM to mahArAjake rUpameM pahale
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanatkumAra cakravartIko kathA se kucha bhI kamI nahIM dikhatI, na jAne tumane kaise pahalI sundaratAse isameM kamI batalAI hai / sunakara devoMne sabako usakA nizcaya karAneke liye eka jala bharA huA ghar3A ma~gavAyA aura use sabako batalAkara phira usameMse tRNa dvArA eka jalakI bUMda nikAla lii| usake bAda phira ghar3A sabako dikhalAkara unhoMne unase pUchA-batalAo pahale jaise ghar3emeM jala bharA thA aba bhI vaisA ho bharA hai, para tumheM pahalese isameM kucha vizeSatA dikhato hai kyA ? sabane eka mata hokara yahI kahA ki nhiiN| tava devoMne rAjAse kahA-mahArAja, ghar3A pahale jaisA thA, usameMse eka bUMda jalakI nikAla lI gaI taba bhI vaha inheM vaisA hI dikhatA hai| isI taraha hamane ApakA jo rUpa pahale dekhA thA, vaha aba nahIM rahA / vaha kamo hameM dikhatI hai, para inheM nahIM dikhtii| yaha kahakara donoM deva svargakI ora cale gye| cakravartIne isa camatkArako dekhakara vicArA-strI, putra, bhAI, bandhu, dhana, dhAnya, dAsI, dAsa, sonA, cA~dI Adi jitanI sampatti hai, vaha saba bijalIkI taraha kSaNabharameM dekhate-dekhate naSTa honevAlI hai aura saMsAra duHkhakA samudra hai| yaha zarIra bhI, jise dinarAta pyAra kiyA jAtA hai, ghinaunA hai, santApako bar3hAnevAlA hai, durgandhayukta hai aura apavitra vastuoMse bharA huA hai / taba isa kSaNavinAzI zarorake sAtha kauna buddhimAn prema karegA? ye pA~ca indriyoMke viSaya ThagoMse bhI bar3hakara Thaga haiN| inake dvArA ThagAyA huA prANI eka pizAcinIkI taraha unake . vaza hokara apanI saba sudhi bhUla jAtA hai aura phira jaisA ve nAca nacAte haiM nAcane lagatA hai| mithyAtva jIvakA zatru hai, usake vaza hue jIva apane Atmahitake karanevAle, saMsArake duHkhoMse chuTAkara avinAzI sukhake denevAle, pavitra jinadharmase bhI prema nahIM karate / saca bhI to hai-pittajvaravAle puruSako dUdha bhI kar3avA ho lagatA hai| parantu maiM to aba ina viSayoMke jAlase apane AtmAko chur3AUMgA / maiM Aja ho mohamAyAkA nAzakara apane hitake liye taiyAra hotA hai / yaha vicAra kara vairAgI cakravartIne jinamandirameM pahuMcakara saba siddhikI prApti karAnevAle bhagavAnkI pUjA kI, yAcakoMko dayAbuddhise dAna diyA aura usI samaya putrako rAjyabhAra dekara Apa vanako ora ravAnA ho gaye; aura cAritragupta munirAjake pAsa pahuMcakara unase jinadIkSA grahaNa kara lI, jo ki saMsArakA hita karanevAlI hai| isake bAda ve paMcAcAra Adi munivratoMkA niraticAra pAlana karate hue kaThinase kaThina tapazcaryA karane lge| unheM na zIta satAtI hai aura na AtApa santApita karatA hai / na unheM bhUkhako paravA hai aura na pyAsa kii| vanake jova-jantu
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza unheM khuba satAte haiM, para ve usase apaneko kucha bhI dukhI jJAna nahIM karate / vAstavameM jaina sAdhuoMkA mArga bar3A kaThina hai, use aise hI dhIra vIra mahAtmA pAla sakate haiN| sAdhAraNa puruSoMkI usake pAsa gamya nhiiN| cakravartI isa prakAra AtmakalyANake mArgameM Age-Age bar3hane lge| eka dinakI bAta hai ki ve AhArake liye zaharameM gaye / AhAra karate samaya koI prakRti-viruddha vastu unake khAnemeM A gii| usakA phala yaha huA ki unakA sArA zarIra kharAba ho gayA, usameM aneka bhayaMkara vyAdhiyA~ utpanna ho gaI aura sabase bhArI vyAdhi to yaha haI ki unake sAre zarIrameM kor3ha phUTa niklii| usase rudhira, pIpa bahane lagA, durgandha Ane lagI / yaha saba kucha huA para ina vyAdhiyoMkA asara cakravartIke manapara kucha bhI nahIM haa| unhoMne kabhI isa bAtakI cintA taka bhI nahIM kI ki mere zarIrakI kyA dazA hai ? kintu ve jAnate the ki bIbhatsu tApakaM pUti zarIramazucergRham / kA prItirviduSAmatra yatkSaNArdhe parikSayi / / isaliye ve zarIrase sarvathA nirmohI rahe aura bar3I sAvadhAnIse tapazcaryA karate rahe-apane vrata pAlate rhe| / eka dina saudharmasvargakA indra apanI sabhAmeM dharma-premake vaza ho muniyoM ke pA~ca prakArake cAritrakA varNana kara rahA thaa| usa samaya eka madanaketu nAmaka devane usase pUchA-prabho ! jisa cAritrakA Apane abhI varNana kiyA usakA ThIka pAlanevAlA kyA koI isa samaya bhAratavarSa meM hai ? uttarameM indra ne kahA, sanatkumAra cakravartI haiN| ve chaha khaNDa pRthvIko tRNakI taraha chor3akara saMsAra, zarIra, bhoga Adise atyanta udAsa haiM aura dRr3hatAke sAtha tapazcaryA tathA paMcaprakArakA cAritra pAlana karate haiN| ___ madanaketu sunate hI svargase calakara bhAratavarSa meM jahA~ sanatkumAra muni tapazcaryA karate the, vahA~ pahu~cA / usane dekhA ki unakA sArA zarIra rogoMkA ghara bana rahA hai, taba bhI cakravartI sumeruke samAna nizcala hokara tapa kara rahe haiN| unheM apane duHkhakI kucha paravA nahIM hai| ve apane pavitra cAritrakA dhIratAke sAtha pAlanakara pRthvIko pAvana kara rahe haiN| unheM dekhakara madanaketu bahuta prasanna huaa| taba bhI ve zarIrase kitane nirmohI haiM, isa bAtakI parIkSA karaneke liye usane vaidyakA veSa banAyA aura lagA vanameM ghUmane / vaha ghUma-ghUma kara yaha cillAtA thA ki "maiM eka bar3A prasiddha vaidya hU~, saba vaidyoMkA ziromaNi huuN| kaisI hI bhayaMkarase bhayaMkara vyAdhi
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanatkumAra cakravartIkI kathA 21 kyoM na ho use dekhate-dekhate naSTa karake zarIrako kSaNabhara meM maiM niroga kara sakatA hU~ / " dekhakara sanatkumAra munirAjane use bulAyA aura pUchA tuma kauna ho ? kisaliye isa nirjana vanameM ghUmate phirate ho ? aura kyA kahate ho ? uttarameM devane kahA- maiM eka prasiddha vaidya hU~ / mere pAsa acchIse acchI davAyeM haiM / ApakA zarIra bahuta bigar3a rahA hai, yadi AjJA deM to maiM kSaNamAtrameM isakI saba vyAdhiyA~ khokara ise sone sarIkhA banA sakatA hU~ / munirAja bole- hA~ tuma vaidya ho ? yaha to bahuta acchA huA jo tuma idhara anAyAsa A nikle| mujhe eka bar3A bhArI aura mahAbhayaMkara roga ho rahA hai, maiM usake naSTa karanekA prayatna karatA hU~ para saphala prayatna nahIM hotA / kyA tuma use dUra kara doge ? devane kahA -- nissandeha maiM Apake rogako jar3a mUlase kho dUMgA / vaha roga zarIra se galanevAlA kor3ha hI hai na / munirAja bole-nahIM, yaha to eka tuccha roga hai / isakI to mujhe kucha bhI paravA nhiiN| jisa rogakI bAbata maiM tumase kaha rahA hU~, vaha to bar3A hI bhayaMkara hai / deva bolA -- acchA, taba batalAiye vaha kyA roga hai, jise Apa itanA bhayaMkara batalA rahe haiM ? munirAjane kahA - suno, vaha roga hai saMsArakA paribhramaNa / yadi tuma mujhe usase chur3A doge to bahuta acchA hogA / bolo kyA kahate ho ? sunakara deva bar3A lajjita huaa| vaha bolA, muninAtha ! isa rogako to Apa hI naSTa kara sakate haiM / Apa hI isake dUra karaneko zUravIra aura buddhimAna haiM / taba munirAjane kahA- bhAI, jaba isa rogako tuma naSTa nahIM kara sakate taba mujhe tumhArI AvazyakatA bhI nahIM / kAraNa - vinAzIka, apavitra, nirguNa aura durjana ke samAna isa zarIra kI vyAdhiyoM ko tumane naSTa kara bhI diyA to usakI mujhe jarUrata nahIM / jisa vyAdhikA vamanake sparzamAtra se hI jaba kSaya ho sakatA hai, taba usake liye bar3e-bar3e vaidya - ziromaNikI aura acchI-acchI davAoMkI AvazyakatA hI kyA hai ? yaha kahakara munirAjane apane vamana dvArA eka hAthake rogako naSTakara use sone-sA nirmala banA diyA / munikI isa atula zaktiko dekhakara deva bhauMcaka raha gayA / vaha apane kRtrima veSako palaTakara munirAja se bolAbhagavan ! Apake vicitra aura nirdoSa cAritrakI tathA zarIra meM nirmohapanekI saudharmendrane dharmapremake vaza hokara jaisI prazaMsA kI thI, vaisA hI maiMne
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ArAdhanA kathAkoza Apako pAyA / prabho ! Apa dhanya haiM, saMsArameM ApahIkA manuSya janma prApta karanA saphala aura sukha denevAlA hai / isa prakAra madanaketu sanatkumAra munirAjakI prazaMsA kara aura bar3I bhakti ke sAtha unheM bArambAra namaskAra kara svarga meM calA gayA / idhara sanatkumAra munirAja kSaNakSaNa meM bar3hate hue vairAgya ke sAtha apane cAritrako kramazaH unnata karane lage antameM zukladhyAnake dvArA ghAtiyA karmoMkA nAza kara unhoMne lokAlokakA prakAzaka kevalajJAna prApta kiyA aura indra dharaNendrAdi dvArA pUjya hue / isake bAda ve saMsAra duHkharUpI agnise jhulasate hue aneka jIvoM ko saddharmarUpI amRtakI varSAse zAnta kara unheM yuktikA mArga batalAkara, aura antameM aghAtiyA karmoMkA bhI nAzakara mokSameM jA virAje, jo kabhI nAza nahIM honevAlA hai / una svarga aura mokSa sukha denevAle zrIsanatkumAra kevalIko hama bhakti aura pUjana karate haiM, unheM namaskAra karate haiM / ve hameM bhI kevalajJAnarUpI lakSmI pradAna kareM / jisa prakAra sanatkumAra munirAjane samyak cAritrakA udyota kiyA usI taraha saba bhavya puruSoM ko bhI karanA ucita hai / vaha sukhakA denevAlA hai / / zrImUlasaMgha sarasvatIgaccha meM cAritracUDAmaNI zrImallibhUSaNa bhaTTAraka hue / siMhanandI muni unake pradhAna ziSyoMmeM the / ve bar3e guNI the aura satpuruSoMkA AtmakalyANakA mArga batalAte the / ve mujhe bhI saMsArasamudrase pAra kareM / 4. samantabhadrAcAryakI kathA saMsArake dvArA pUjya aura samyagdarzana tathA samyagjJAnakA udyota karanevAle zrIjinabhagavAnko namaskArakara zrIsamantabhadrAcArya kI pavitra kathA likhatA hU~, jo ki samyakcAritrako prakAzaka hai / bhagavAn samantabhadrakA pavitra janma dakSiNaprAnta ke antargata kAMcI nAmakI nagarI meM huA thaa| ve bar3e tattvajJAnI aura nyAya, vyAkaraNa,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ samantabhadrAcAryakI kathA 23 sAhitya Adi viSayoMke bhI bar3e bhArI vidvAn the / saMsArameM unakI bahuta khyAti thI / ve kaThina se kaThina cAritrakA pAlana karate, dussaha tapa tapate aura bar3e Ananda apanA samaya AtmAnubhava, paThanapAThana, grantharacanA AdimeM vyatIta karate / karmo kA prabhAva durnivAra hai| usake liye rAjA ho yA raMka ho, dhanI ho yA nirdhana ho, vidvAn ho yA mUrkha ho, sAdhu ho yA gRhastha ho saba samAna haiM, sabako apane-apane karmoM kA phala bhoganA hI par3atA hai / bhagavAn samantabhadrake liye bhI eka aisA hI kaSTakA samaya AyA / ve bar3e bhArI tapasvI the, vidvAn the, para karmoMne ina bAtoMkI kucha paravA na kara unheM apane cakra meM pha~sAyA / asAtAvedanIyake tIvra udayase bhasmavyAdhi nAmakA eka bhayaMkara roga unheM ho gayA / usase ve jo kucha khAte vaha usI samaya bhasma ho jAtA aura bhUkha vaisIkI vaisI banI rahatI / unheM isa bAtakA bar3A kaSTa huA ki hama vidvAn hue aura pavitra jinazAsanakA saMsArabharameM pracAra karaneke liye samartha bhI hue taba bhI usakA kucha upakAra nahIM kara pAte / isa rogane asamayameM bar3A kaSTa pahu~cAyA / astu / aba koI aisA upAya karanA cAhiye jisase isakI zAnti ho / acche-acche snigdha, sacikkaNa aura pauSTika pakvAnnakA AhAra karanese isakI zAnti ho sakegI, isaliye aise bhojanakA yoga milAnA cAhiye / para yahA~ to isakA koI sAdhana nahIM dIkha par3atA / isaliye jisa jagaha, jisa taraha aise bhojanakI prApti ho sakegI maiM vahIM jAU~gA aura vaisA hI upAya karU~gA / yaha vicArakara ve kAMcIse nikale aura uttarakI ora ravAnA hue / kucha dinoMtaka calakara ve puNDha nagara meM Aye / vahA~ bauddhoMkI eka bar3I bhArI dAnazAlA thI / use dekhakara AcAryane socA, yaha sthAna acchA hai / yahA~ apanA roga naSTa ho sakegA / isa vicArake sAtha hI unhoMne buddhasAdhukA veSa banAyA aura dAnazAlA meM praveza kiyA / para vahA~ unheM unakI vyAdhizAntike yogya bhojana nahIM milaa| isaliye ve phira uttarakI ora Age bar3he aura aneka zaharoMmeM ghUmate hue kucha dinoMke bAda dazapura-mandosorameM Aye / vahA~ unhoMne bhAgavata - vaiSNavoMkA eka bar3A bhArI maTha dekhA / usameM bahutase bhAgavatasampradAya ke sAdhu rahate the| unake bhaktaloga unheM khUba acchA-acchA bhojana dete the / yaha dekhakara unhoMne bauddhaveSako chor3akara bhAgavata - sAdhukA veSa grahaNa kara liyA / vahA~ ve kucha dinoMtaka rahe, para unakI vyAdhike yogya unheM vahA~ bhI bhojana nahIM milaa| taba ve vahA~se T
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ArAdhanA kathAkoza bhI nikalakara aura aneka dezoM aura parvatoMmeM ghUmate hue banArasa Aye / unhoMne yadyapi bAhyameM jainamuniyoMke veSako chor3akara kuliMga dhAraNakara rakkhA thA, para isameM koI sandeha nahIM ki unake hRdayameM samyagdarzanakI pavitra jyoti jagamagA rahI thii| isa veSameM ve ThIka aise jAna par3ate the, mAnoM kIcar3ase bharA huA kAntimAn ratna ho| isake bAda AcArya yogaliMga dhAraNakara zaharameM ghUmane lge| usa samaya banArasake rAjA the zivakoTI / ve zivake bar3e bhakta the| unhoMne zivakA eka vizAla mandira banavAyA thaa| vaha bahuta sundara thaa| usameM pratidina aneka prakArake vyaMjana zivakI bheMTa car3hA karate the| AcAryane dekhakara socA ki yadi kisI taraha apanI isa mandirameM kucha dinoMke liye sthiti ho jAya, to nissandeha apanA roga zAnta ho sakatA hai| yaha vicAra ve kara hI rahe the ki itane meM pUjArI loga mahAdevakI pUjA karake bAhara Aye aura unhoMne eka bar3I bhArI vyaMjanoMko rAzi, jo ki zivakI bheMTa car3hAI gaI thI, lAkara bAhara rakha dii| use dekhakara AcAryane kahA, kyA Apa logoMmeM aisI kisIkI zakti nahIM jo mahArAjake bheje hae isa divya bhojanako zivakI pUjAke bAda zivako hI khilA sakeM? taba una brAhmaNoMne kahA, to kyA Apa apane meM isa bhojanako zivako khilAnekI zakti rakhate haiM ? AcAryane kahA-hA~ mujhameM aisI zakti hai / sunakara una becAroMko bar3A Azcarya haa| unhoMne usI samaya jAkara yaha hAla rAjAse kahA-prabho ! Aja eka yogI AyA hai| usakI bAteM bar3I vilakSaNa haiM / hamane mahAdevakI pUjA karake unake liye car3hAyA huA naivedya bAhara lAkara rakkhA, use dekhakara vaha yogI bolA ki-"Azcarya hai, Apa loga isa mahAdivya bhojanako pUjanake bAda mahAdevakauna khilAkara pIchA uThA le Ate ho ! bhalA aiso pUjAse lAbha ? usane sAtha hI yaha bhI kahA ki mujhameM aisI zakti hai jisake dvArA yaha saba bhojana meM mahAdevako khilA sakatA hai| yaha kitane khedakI bAta hai ki jisake liye itanA Ayojana kiyA jAtA hai, itanA khacaM uThAyA jAtA hai, vaha yoM hI raha jAya aura dUsare hI usase lAbha uThAveM? yaha ThIka nhiiN| isake liye kucha prabandha honA cAhiye, jo jisake liye itanA parizrama aura kharca uThAyA jAtA hai vahI usakA upayoga bhI kara ske|" mahArAjako bhI isa abhUtapUrva bAtake sunanese bar3A acaMbhA huaa| ve isa vinodako dekhaneke liye usI samaya aneka prakArake sundara aura susvAdu pakvAnna apane sAtha lekara zivamandira gaye aura AcAryase bole-yogi
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ semantabhadrAcAryako kathA rAja ! sunA hai ki ApameM koI aiso zakti hai, jisake dvArA zivamUrtiko bhI Apa khilA sakate haiM, to kyA yaha bAta satya hai ? aura satya hai to lojiye yaha bhojana upasthita hai, ise mahAdevako khilaaiye| uttarameM AcAryane 'acchI bAta hai' yaha kahakara rAjAke lAye hue saba pakvAnoMko mandirake bhItara rakhavA diyA aura saba pujArI paMDoMko mandira bAhara nikAlakara bhItarase Apane mandirake kivAr3a banda kara liye / isake bAda lage use Apa udarastha karane / Apa bhakhe to khUba the ho isaliye thor3I hI dera meM saba AhArako hajamakara Apane jhaTase mandirakA daravAjA khola diyA aura nikalate hI naukaroMko AjJA kI ki saba baratana bAhara nikAla lo| mahArAja isa Azcaryako dekhakara bhauMcakase raha gye| ve rAjamahala lauTa gye| unhoMne bahuta tarka-vitarka uThAye para unakI samajhameM kucha bhI nahIM AyA ki vAstavameM bAta kyA hai ? ___ aba pratidina ekase eka bar3hakara pakvAnna Ane lage aura AcArya mahArAja bhI unake dvArA apanI vyAdhi nAza karane lge| isa taraha pUre chaha mahinA bIta gaye / AcAryakA roga bhI naSTa ho gyaa| eka dina AhArarAziko jyoMkI tyoM bacI huI dekhakara pujArI-paNDoMne unase pUchA, yogirAja ! yaha kyA bAta hai ? kyoM Aja yaha saba AhAra yoM hI par3A rahA ? AcArya ne uttara diyA-rAjAkI parama bhaktise bhagavAn bahuta khuza hue, ve aba tRpta ho gaye haiN| para isa uttarase unheM santoSa nahIM huaa| unhoMne jAkara AhArake bAkI bace rahanekA hAla rAjAse kahA / sunakara rAjAne kahA-acchA isa bAtakA patA lagAnA cAhiye, ki vaha yogI mandirake kiMvAr3a dekara bhItara kyA karatA hai ? jaba isa bAtakA ThIka-ThIka patA laga jAya taba usase bhojanake bace rahanekA kAraNa pUchA jA sakatA hai aura phira usapara vicAra bhI kiyA jA sakatA hai| ' binA ThIka hAla jAne usase kucha pUchanA ThIka nahIM jAna pdd'taa| eka dinakI bAta hai ki AcArya kahIM gaye hue the aura pIchese una sabane milakara eka cAlAka lar3akeko mahAdevake abhiSeka jalake nikalanekI nAlImeM chupA diyA aura use khUba phUla pattoMse Dhaka diyaa| vaha vahA~ chipakara AcAryakI gupta kriyA dekhane lgaa| sadAke mAphika Aja bhI khUba acche-acche pakvAnna Aye / yogirAjane unheM bhItara rakhavAkara bhItarase mandirakA daravAjA banda kara liyA aura Apa lage bhojana karane / jaba ApakA peTa bhara gayA, taba kivAr3a kholakara
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ArAdhanA kathAkoza Apa naukaroMse usa bace sAmAnako uThA leneke liye kahanA hI cAhate the ki unakI dRSTi sAmane hI khar3e hue rAjA aura brAhmaNoMpara pdd'ii| Aja ekAeka unheM vahA~ upasthita dekhakara unheM bar3A Azcarya huA / ye jhaTase samajha gaye ki Aja avazya kucha na kucha dAla meM kAlA hai / itane hI meM ve brAhmaNa unase pUcha baiThe ki yogirAja ! kyA bAta hai, jo kaI dinoMse barAbara AhAra bacA rahatA hai ? kyA zivajI aba kucha nahIM khAte ? jAna par3atA hai, ve aba khUba tRpta ho gaye haiM / isapara AcArya kucha kahanA hI cAhate the ki vaha dhUrta lar3akA una phUla pattoMke nIcese nikalakara mahArAja ke sAmane thA khar3A huA aura bolA - rAjA rAjezvara ! ve yogI to yaha kahate the ki maiM zivajIko bhojana karAtA hU~, para inakA yaha kahanA bilakula jhUThA hai / asala meM ye zivajIko bhojana na karAkara svayaM hI khAte haiM / inheM khAte hue maiMne apanI A~khoMse dekhA hai / yogirAja ! sabakI A~khoMmeM Apane to bar3I buddhimAnIse dhUla jhoMkI hai| isameM koI sandeha nahIM ki Apa yogI nahIM, kintu eka bar3e bhArI dhUrta haiM / aura mahArAja ! inakI dhUrtatA to dekhiye, jo zivajIko hAtha jor3anA to dUra rahA ulTA ye unakA avinaya karate haiM / itane meM ve brAhmaNa bhI bola uThe, mahArAja ! jAna par3atA hai yaha zivabhakta bhI nahIM hai / isaliye isase zivajIko hAtha jor3aneke liye kahA jAya, taba saba pola svayaM khula jaaygii| saba kucha sunakara mahArAjane AcArya se kahA-acchA jo kucha huA usapara dhyAna na dekara hama yaha jAnanA cAhate haiM ki tumhArA asala dharma kyA hai ? isaliye tuma zivajIko namaskAra karo / sunakara bhagavAn samantabhadra bole- rAjan ! maiM namaskAra kara sakatA hU~, para merA namaskAra svIkAra kara leneko zivajI samartha nahIM haiM / kAraNa - ve rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA Adi vikAroMse dUSita haiM / jisa prakAra pRthvI ke pAlanakA bhAra eka sAmAnya manuSya nahIM uThA sakatA, usI prakAra merI pavitra aura nirdoSa namaskRtiko eka rAgadveSAdi vikAroMse apavitra deva nahIM saha sakatA / kintu jo kSudhA, tRSA, rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha Adi aThAraha doSoMse rahita haiM, kevalajJAnarUpI pracaNDa tejakA dhAraka hai aura lokAlokakA prakAzaka hai, vahI jinasUrya mere namaskArake yogya haiM aura vahI use. saha bhI sakatA hai / isaliye maiM zivajIko namaskAra nahIM karU~gA isake sivA bhI yadi Apa Agraha kareMge to Apako samajha lenA cAhiye ki isa zivamUrtiko kuzala nahIM hai, yaha turata hI phaTa par3egI / AcAryakI isa bAta se rAjAkA vinoda aura bhI bar3ha gayA / unhoMne kahA - yogirAja !
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ samantabhadrAcAryakI kathA 27 Apa isako cintA na kareM, yaha mUrti yadi phaTa par3egI to ise phaTa par3ane dIjiye, para Apako to namaskAra karanA hI pdd'egaa| rAjAkA bahata hI Agraha dekha AcAryane "tathAstu" kahakara kahA, acchA to kala prAtaHkAla hI maiM apanI zaktikA Apako paricaya kraauuNgaa| 'acchI bAta hai, yaha kahakara rAjAne AcAryako mandirameM banda karavA diyA aura mandirake cAroM ora naMgI talavAra liye sipAhiyoMkA paharA lagavA diyaa| isake bAda "AcAryakI sAvadhAnIke sAtha dekharekha kI jAya, ve kahIM nikala na bhAgeM" isa prakAra paharedAroMko khUba sAvadhAnakara Apa rAjamahala lauTa gaye / ___ AcAryane kahate samaya to kaha DAlA, para aba unheM khayAla AyA ki maiMne yaha ThIka nahIM kiyaa| kyoM maiMne binA kucha soce-vicAre jaldIse aisA kaha DAlA! yadi mere kahaneke anusAra zivajIkI mUrti na phaTI taba mujhe kitanA nIcA dekhanA par3egA aura usa samaya rAjA krodhameM Akara na jAne kyA kara baiThe ! khaira, usakI bhI kucha paravA nahIM, para isase dharmakI kitano ha~sI hogii| jisa paramAtmAkI rAjAke sAmane maiM itanI prazaMsA kara cukA hU~, use aura merI jhUThako dekhakara sarva sAdhAraNa kyA vizvAsa kareMge, Adi eka para eka cintA unake hRdayameM uThane lgii| para aba ho bhI kyA sakatA thaa| Akhira unhoMne yaha socakara ki jo honA thA vaha to ho cukA aura kucha bAkI hai vaha kala sabere ho jAyagA, aba vyartha cintAse hI lAbha kyA / jinabhagavAnkI ArAdhanA meM apane dhyAnako lagAyA aura bar3e pavitra bhAvoMse unakI stuti karane lge| AcAryakI pavitra bhakti aura zraddhAke prabhAvase zAsanadevIkA Asana kampita huaa| vaha usI samaya AcAryake pAsa AI aura unase bolI"he jinacaraNakamaloMke bhramara ! he prabho! Apa kisI bAtakI cintA na kIjiye / vizvAsa rakhiye ki jaisA Apane kahA hai vaha avazya hI hogaa| Apa "svayaMbhuvAbhUtahitena bhUtale" isa padyAMzako lekara caturvizati tIthaMkaroMkA eka stavana rciyegaa| usake prabhAvase ApakA huA satya hogA aura zivarmita bhI phaTa pdd'egii| itanA kahakara ambikA devI apane sthAnapara calI gii| AcAryako devIke darzanase bar3I prasannatA huii| unake hRdayako cintA miTI, Anandane aba usapara apanA adhikAra kiyaa| unhoMne usI samaya devIke kahe anusAra eka bahuta sundara jinastavana banAyA, jo ki isa samaya "svayaMbhUstotrake" nAmase prasiddha hai|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza rAta sukhapUrvaka biitii| prAtaHkAla huaa| rAjA bhI isI samaya vahAM A upasthita haa| usake sAtha aura bhI bahutase acche-acche vidvAn aaye| anya sAdhAraNa janasamUha bhI bahuta ikaTThA ho gyaa| rAjAne AcAryako bAhara le AnekI AjJA dii| ve bAhara lAye gaye / apane sAmane Ate hue AcAryako khUba prasanna aura unake muMhako sUryake samAna tejasvI dekhakara rAjAne socA-inake muMhapara to cintAke badale svargIya tejakI chaTAyeM chuTa rahI haiM, isase jAna par3atA hai ye apanI pratijJA avazya pUrI kreNge| astu / taba bhI dekhanA cAhiye ki ye kyA karate haiN| isake sAtha hI usane 'AcAryase kahA-yogirAja ! kIjiye namaskAra, jisase hama bhI ApakI adbhuta zaktikA paricaya pA skeN| rAjAkI AjJA hote hI AcAryane saMskRta bhASAmeM eka bahuta hI sundara aura arthapUrNa jinastavana Arambha kiyaa| stavana racate-racate jahA~ unhoMne candraprabha bhagavAnkI stutikA "candraprabha candramarIcigauram" yaha padyAMza racanA zurU kiyA ki usI samaya zivamati phaTI aura usameM se zrIcandraprabha bhagavAnkI catumukha pratimA pragaTa huI / isa Azcaryake sAtha hI jayadhvanike mAre AkAza gaMja utthaa| AcAryake isa apratima prabhAvako dekhakara upasthita janasamUhako dA~toMtale aMgulI dabAnI pdd'o| sabake saba AcAryakI ora dekhateke dekhate hI raha gye| isake bAda rAjAne AcArya mahArAjase kahA-yogirAja! ApakI zakti, ApakA prabhAva, ApakA teja dekhakara hamAre AzcaryakA kucha ThikAnA nahIM rhtaa| batalAiye to Apa haiM kauna ? aura Apane veSa to zivabhaktakA dhAraNa kara rakkhA hai, para Apa zivabhakta haiM nhiiN| sunakara AcAryane nIce likhe do zloka par3he kAMcyAM nagnATakohaM malamalinatanurlAmbuze pANDupiNDaH, puNDroNDe zAkyabhikSurdazapuranagare mRSTabhojI privraatt| bANArasyAmabhUvaM zazadharadhavalaH pANDurAGgastapasvI, rAjan yasyAstizaktiH sa vadatu purato jainanirgranthavAdI / / pUrva pATaliputramadhyanagare bherI mayA tADitA, pazcAnmAlavasindhuDhakkaviSaye kAMcIpure vaidize / prAptohaM karahATakaM bahubhaTaividyotkaTaH saMkaTaM, vAdArthI vicarAmyahaM narapate zArdUlavikrIDitam / /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ samantabhadrAcAryakI kathA bhAvArtha-maiM kAMcImeM nagna digambara sAdhu hokara rhaa| isake bAda zarIrameM roga ho jAnese pudra nagarameM buddhabhikSuka, dazapura ( mandosora ) meM miSTAnnabhojI parivrAjaka aura banArasameM zaivasAdhu banakara rhaa| rAjan, maiM jaina nirgranthavAdo syAdvAdI huuN| jisakI zakti vAda karanekI ho, vaha mere sAmane Akara vAda kre| - pahale maiMne pATalIputra (paTanA) meM vAdabherI bjaaii| isake bAda mAlavA, sindhudeza, Dhakka ( DhAkA-baMgAla ) kAMcIpura aura vidiza nAmaka dezameM bherI bjaaii| aba vahA~se calakara maiM bar3e-bar3e vidvAnoMse bhare hue isa karahATaka ( karAijilA satArA) meM AyA huuN| rAjan, zAstrArtha karanekI icchAse maiM siMhake samAna nirbhaya hokara idhara-udhara ghUmatA hI rahatA huuN| __ yaha kahakara hI samantabhadrasvAmIne zaiva veSa chor3akara pIchA jinamunikA veSa dhAraNa kara liyA, jisameM sAdhuloga jIvoMkI rakSAke liye hAthameM moro pIchI rakhate haiN| isake bAda unhoMne zAstrArthakara bar3e-bar3e vidvAnoMko, jinheM apane pANDityakA abhimAna thA, anekAnta-syAdvAdake balase parAjita kiyA aura jainazAsanakI khUba prabhAvanA ko, jo svarga aura mokSakI denevAlI hai| bhagavAn samantabhadra bhAvo tIrthaMkara haiN| unhoMne kudevako namaskAra na kara samyagdarzanakA khUba prakAza kiyA, sabake hRdayapara usakI zreSThatA aMkita kara dii| unhoMne aneka aikAntavAdiyoMko jItakara samyagjJAnakA bhI udyota kiyaa| AzcaryameM DAlanevAlI isa ghaTanAko dekhakara rAjAkI jainadharmapara bar3I zraddhA huii| vivekabuddhine usake manako khUba U~cA banA diyA aura cAritramohanIyakarmakA kSayopazama ho jAnese usake hRdayameM vairAgyakA pravAha baha niklaa| usane use saba rAjyabhAra chor3a deneke liye bAdhya kiyaa| zivakoTIne kSaNabharameM saba mAyAmohake jAlako tor3akara jinadIkSA grahaNa kara lii| sAdhu banakara unhoMne guruke pAsa khuba zAstroMkA abhyAsa kiyA / isake bAda unhoMne zrIlohAcAryake banAye hue caurAsI hajAra zloka pramANa ArAdhanAgranthako saMkSepameM likhaa| vaha isaliye ki aba dinapara dina manuSyoMkI Ayu aura buddhi ghaTatI jAtI hai, aura vaha grantha bar3A aura gaMbhIra thA, sarva sAdhAraNa usase lAbha nahIM uThA sakate the| zivakoTI munike
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza banAye hue granthake cavAlIsa adhyAya haiM aura usakI zlokasaMkhyA sAr3he tIna hajAra hai| usase saMsArakA bahuta upakAra huA / vaha ArAdhanA grantha aura samantabhadrAcArya tathA zivakoTI munirAja mujhe sukhake denevAle hoN| tathA samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrarUpa parama ratnoMke samudra aura kAmarUpI pracaMDa balavAn hAthIke naSTa karaneko siMha samAna vidyAnando guru aura chahoM zAstroMke apUrva vidvAn tathA zrutajJAnake samudra zromallibhUSaNa muni mujhe mokSazrI pradAna kreN| 5. saMjayanta munikI kathA sukhake denevAle zrIjinabhagavAnke caraNa kamaloMko namaskArakara zrIsaMjayanta munirAjako kathA likhatA hU~, jinhoMne samyaktapakA udyota kiyA thaa| __sumeruke pazcimakI ora videhake antargata gandhamAlino nAmakA deza hai| usakI pradhAna rAjadhAnI vItazokapura hai| jisa samayakI bAta hama likha rahe haiM usa samaya usake rAjA vaijayanta the| unakI mahArAnIkA nAma bhavyazrI thaa| unake do putra the| unake nAma the saMjayanta aura jayanta / eka dinakI bAta hai ki bijalI giranese mahArAja vaijayantakA pradhAna hAthI mara gayA / yaha dekha unheM saMsArase bar3A vairAgya huaa| unhoMne rAjya chor3anekA nizcayakara apane donoM pUtroMko bulAyA aura unheM rAjyabhAra sauMpanA cAhA; taba donoM bhAiyoMne unase kahA-pitAjI, rAjya to saMsArake bar3hAnekA kAraNa hai, isase to ulTA hameM sUkhakI jagaha duHkha bhoganA pdd'egaa| isaliye hama to ise nahIM lete| Apa bhI to isIliye chor3ate haiM na ? ki yaha burA hai, pApakA kAraNa hai| isoliye hamArA to vizvAsa hai ki buddhimAnoMko, Atma hitake cAhanevAloMko, rAjya sarIkhI jhaMjhaToMko zirapara uThAkara apanI svAbhAvika zAntiko naSTa nahIM karanA caahiye| yaho vicArakara hama rAjya lenA ucita nahIM smjhte| balki hama to Apake sAtha ho sAdhu banakara apanA Atmahita kreNge|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayanta muniko kathA vaijayantane pUtroMpara adhika dabAva na DAlakara unakI icchAke anusAra unheM sAdhu bananekI AjJA de dI aura rAjyakA bhAra saMjayanta ke putra vaijayantako dekara svayaM bhI tapasvI bana gye| sAtha hI ve donoM bhAI bhI sAdhu ho gye| ___ tapasvI banakara vaijayanta munirAja khUba tapazcaryA karane lage, kaThinase kaThina parISaha sahane lge| antameM dhyAnarUpI agnise ghAtiyA karmoMkA nAzakara unhoMne lokAlokakA prakAzaka kevalajJAna prApta kiyA / usa samaya unake jJAnakalyANako pUjA karaneko svargase deva Aye / unake svargIya aizvarya aura unakI divya sundaratAko dekhakara saMjayantake choTe bhAI jayantane nidAna kiyA- "maiMne jo itanA tapazcaraNa kiyA hai, maiM cAhatA hU~ ki usake prabhAvase mujhe dUsare janmameM aisI hI sundaratA aura aisI hI vibhUti prApta ho|" vahI huaa| usakA kiyA nidAna use phlaa| vaha Ayuke antameM marakara dharaNendra huaa| idhara saMjayanta muni pandraha-pandraha dinake, eka-eka mahInAke upavAsa karane lage, bhUkha pyAsakI kucha paravA na kara bar3I dhoratAke sAtha parISaha sahane lge| zarIra atyanta kSINa ho gayA, taba bhI bhayaMkara vanoMmeM sumeruke samAna nizcala rahakara sUrya kI ora muMha kiye ve tapazcaryA karane lge| garamIke dinoMmeM atyanta garamI par3atI, zItake dinoMmeM jAr3A khUba satAtA, varSAke samaya mUsalAdhAra pAnI varSA karatA aura Apa vRkSoMke nIce baiThakara dhyAna karate / vanake jIva-jantu satAte, para ina saba kaSToMko kucha paravA na kara Apa sadA AtmadhyAnameM lIna rhte| eka dinakI bAta hai saMjayanta munirAja to apane dhyAnameM DUbe hue the ki usI samaya eka vidyuiMSTra nAmakA vidyAdhara AkAzamArgase udhara hokara nikalA / para munike prabhAvase usakA vimAna Age nahIM bar3ha pAyA / ekAeka vimAnako rukA huA dekhakara use bar3A Azcarya huaa| usane nIcekI ora dRSTi DAlakara dekhA to use saMjayanta muni dIkha pdd'e| unheM dekhate hI usakA Azcarya krodhake rUpameM pariNata ho gyaa| usane munirAjako apane vimAnako rokanevAle samajhakara unapara nAnA tarahake bhayaMkara upadrava karanA zurU kiyA usase jahA~ taka banA usane unheM bahuta kaSTa phuNcaayaa| para munirAja usake upadravoMse raMcamAtra bhI vicalita nahIM hue| ve jaise nizcala the vaise hI khar3e rahe / saca hai vAyukA kitanA hI bhayaMkara vega kyoM na cale, para sumeru hilatA taka bhI nhiiN|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza ___ina saba bhayaMkara upadravoMse bhI jaba usane munirAjako parvatase acala dekhA taba usakA krodha aura bhI bahata bar3ha gyaa| vaha apane vidyAbalase munirAjako vahA~se uThA le calA aura bhAratavarSa meM pUrva dizAkI ora bahanevAlI siMhavatI nAmakI eka bar3I bhArI nadI meM, jisameM ki pA~ca bar3Ibar3I nadiyA~ aura milI thIM, DAla diyaa| bhAgyase usa prAntake loga bhI bar3e pApI the / so unhoMne muniko eka rAkSasa samajhakara aura sarvasAdhAraNameM yaha pracAra kara, ki yaha hameM khAneke liye AyA hai, pattharoMse khUba mArA / munirAjane saba upadrava bar3I zAntike sAtha sahA / unhoMne apane pUrNa Atmabalake prabhAvase hRdayako lezamAtra bhI adhIra nahIM banane diyA / kyoMki sacce sAdhu ve hI haiM tRNaM ratnaM vA ripuriva paramamitramathavA, stutirvA nindA vA maraNamathavA jIvitamatha / sukha vA duHkhaM vA pitRvanamahotsaudhamathavA, ___ sphuTaM nirgranthAnAM dvayamapi samaM zAntamanasAm // jinake pAsa rAgadveSakA bar3hAnevAlA parigraha nahIM hai, jo nimrantha haiM, aura sadA zAntacitta rahate haiM, una sAdhuoMke liye tRNa ho yA ratna, zatru ho yA mitra, unakI koI prazaMsA karo yA burAI, ve jIveM athavA mara jAya~, unheM sukha ho yA duHkha aura unake rahaneko zmazAna ho yA mahala, para unakI dRSTi sabapara samAna rhegii| ve kisIse prema yA dveSa na kara sabapara samabhAva rkkheNge| yahI kAraNa thA ki saMjayanta munine vidyAdharakRta saba kaSTa samabhAvase sahakara apane alaukika dhairyakA paricaya diyaa| isa apUrva dhyAnake balase saMjayanta munine cAra ghAtiyA karmoMkA nAza kara kevalajJAna prApta kiyA aura isake bAda aghAtiyA karmoMkA bhI nAza kara ve mokSa cale gye| unake nirvANakalyANakI pUjana karaneko deva aaye| vaha dharaNendra bhI inake sAtha thA, jo saMjayanta munikA choTA bhAI thA aura nidAna karake dharaNendra huA thA / dharaNendrako apane bhAIke zarIrakI durdazA dekhakara bar3A krodha aayaa| usane bhAIko kaSTa paha~cAnekA kAraNa vahA~ke nagaravAsiyoMko samajhakara una sabako apane nAgapAzase bA~dha liyA aura lagA unheM vaha duHkha dene / nagaravAsiyoMne hAtha jor3akara usase kahA-prabho, hama to isa aparAdhase sarvathA nirdoSa haiN| Apa hameM vyartha hI kaSTa de rahe ho / yaha saba karma to pApI vidyuiMSTra vidyAdharakA hai| Apa use hI pakar3iye na ? sunate hI dharaNendra vidyAdharako pakar3aneke liye daur3A aura usake pAsa pahuMcakara
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayanta muni ko kathA 33 use usane nAgapAzase bA~dha liyaa| isake bAda use khUba mAra pITakara dharaNendrane samudrameM DAlanA cAhA / dharaNendrakA isa prakAra nirdaya vyavahAra dekhakara eka divAkara nAmake dayAlu devane usase kahA- tuma ise vyartha hI kyoM kaSTa de rahe ho ? isakI to saMjayanta munike sAtha koI cAra bhavase zatrutA calI AtI hai / isIse usane munipara upasarga kiyA thA / dharaNendra bolA- yadi aisA hai to usakA kAraNa mujhe batalAiye ? divAkara devane taba yoM kahanA AraMbha kiyA -- I pahale samaya meM bhAratavarSa meM eka siMhapura nAmakA zahara thA / usake rAjA siMhasena the / ve bar3e buddhimAn aura rAjanItike acche jAnakAra the / unakI rAnIkA nAma rAmadattA thA / vaha buddhimatI aura bar3I sarala svabhAvakI thI / rAjamaMtrIkA nAma zrIbhUti thA / vaha bar3A kuTila thA / dUsaroMko dhokhA denA, unheM ThaganA yaha usakA pradhAna karma thA / 1 eka dina padmakhaMDapura ke rahanevAle sumitra seThakA putra samudradatta bhUtake pAsa AyA aura usase bolA - "mahAzaya, meM vyApAra ke liye videza jA rahA hU~ / daivakI vicitra lIlAse na jAne kauna samaya kaisA Ave ? isaliye mere pAsa ye pA~ca ratna haiM, inheM Apa apanI surakSAmeM rakkheM to acchA hogA aura mujhapara bhI ApakI bar3I dayA hogii| maiM pIchA Akara apane ratna le lU~gA / " yaha kahakara aura zrIbhUtiko ratna sauMpakara samudradatta cala diyA / kaI varSa bAda samudradatta pIchA lauTA / vaha bahuta dhana kamAkara lAyA thA / jAte samaya jaisA usane socA thA, daivakI pratikUlatAse vahI ghaTanA usake bhAgya meM ghaTI / kinAre lagate-lagate jahAja phaTa par3A / saba mAla asabAba samudra ke vizAla udarameM samA gayA / puNyodayase samudradattako kucha aisA sahArA mila gayA, jisase usakI jAna baca gii| vaha kuzalapUrvaka apanA jovana lekara ghara lauTa AyA / dUsare dina vaha zrIbhUti ke pAsa gayA aura apanepara jaisI vipatti AI tho use usane Adise antataka kahakara zrIbhUtise apane amAnata rakhe hue ratna pIche mA~ge / zrIbhUtine A~kheM car3hAkara kahA - se ratna tU mujhase mAMgatA hai ? jAna par3atA hai jahAja DUba jAnese terA mastaka bigar3a gayA hai / zrIbhUtine becAre samudradattako manamAnI phaTakAra batAkara aura apane pAsa baiThe hue logoM se kahA --- dekhiye na sAhaba, maiMne Apase abhI hI kahA 3
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ArAdhanA kathAkoza thA na ? ki koI nirdhana manuSya pAgala banakara mere pAsa AvegA aura jhUThA hI bakher3Akara jhagar3A kregaa| vahI satya nikalA / kahiye to aise daridrIke pAsa ratna A kahA~se sakate haiM ? bhalA, kisone bhI isake pAsa kabhI ratna dekhe haiM / yoM hI vyartha gale par3atA hai / aisA kahakara usane naukaroM dvArA samudradattako nikalavA diyaa| becArA samudradatta eka to vaise ho vipattikA mArA huA thA; isake sivA use jo eka bar3I bhArI AzA thI use bhI pApI zrIbhUtine naSTa kara diyA / vaha saba orase anAtha ho gayA / nirAzA ke athAha samudra meM gote khAne lagA / pahale use acchA honepara bhI zrIbhUtine pAgala banA DAlA thA; para aba vaha sacamuca hI pAgala ho gayA / vaha zahara meM ghUma-ghUmakara cillAne lagA ki pApI zrIbhUtine mere pA~ca ratna le liye aura aba vaha unheM detA nahIM hai / rAjamahala ke pAsa bhI usane bahuta pukAra macAI, para usakI kahIM sunAI nahIM huI / saba use pAgala samajhakara dete the / antameM nirupAya ho usane eka vRkSapara car3hakara, jo ki dutakAra rAnI mahalake pIche hI thA, pichalI rAtako bar3e jorase cillAnA AraMbha kiyA / rAnIne bahuta dinoMtaka to usapara bilakula dhyAna nahIM diyA / usane bhI samajha liyA ki koI pAgala cillAtA hogA / para eka dina use khayAla huA ki vaha pAgala hotA to pratidina isa samaya Akara kyoM cillAtA ? sAre dina hI isI taraha Akara kyoM na cillAtA phiratA ? isameM kucha rahasya avazya hai / yaha vicAra kara usane eka dina rAjAse kahA - prANanAtha ! Apa isa cillAnevAleko pAgala batAte haiM, para mero samajhameM yaha bAta nahIM aatii| kyoMki yadi vaha pAgala hotA to na to barAbara isI samaya cillAtA aura na sadA eka hI vAkya bolatA | isaliye isakA ThIka-ThIka patA lagAnA cAhiye ki bAta kyA hai ? aisA na ho ki anyAya se becArA eka garIba binA mauta mArA jaay| rAnIke kahane ke anusAra rAjAne samudradattako bulAkara saba bAteM pUchIM / samudradattane jaisI apanepara bItI thI, vaha jyoMkI tyoM mahArAjase kaha sunAI / taba ratna kaMse prApta kiye jA~ya, isake liye rAjAko cintA huI / rAnI bar3I buddhimatI thI / isaliye ratnoMke ma~gAlenekA bhAra usane apane para liyA / rAnIne eka dina zrIbhUtiko bulAyA aura usase kahA- maiM ApakI zataraMja khelane meM bar3I tArIpha sunA karatI huuN| merI bahuta dinoMse icchA thI ki maiM eka dina Apake sAtha khelU~ / Aja bar3A acchA suyoga milA jo Apa yahIM para upasthita haiM / yaha kahakara usane dAsoko zataraMja le AnekI AjJA dI |
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayanta munikI kathA 35 zrIbhUti rAnIkI bAta sunate hI ghabarA gayA / usake mu~hase eka zabda taka nikalanA muzkila par3a gayA / usane bar3I ghabarAhaTake sAtha kA~patekA~pate kahA - mahArAnIjI, Aja Apa yaha kyA kaha rahI haiN| maiM eka kSudra karmacArI aura Apake sAtha khelU ? yaha mujhase na hogA / bhalA, rAjA sAhaba suna pAveM to merA kyA hAla ho ? rAnIne kucha muskarAte hue kahA - vAha, Apa to bar3e ho Darate haiM / Apa ghabarAiye mata / maiMne khuda rAjA sAhabase pUcha liyA hai| aura phira Apa to hamAre bujurga haiN| isameM DarakI bAta hI kyA hai / maiM to kevala vinodavaza hokara khela rahI hU~ / "rAjA kA maiMne svayaM AjJA le lI" jaba rAnoke mu~hase yaha vAkya sunA tatra zrIbhUtike jImeM jI AyA aura vaha rAnI ke sAtha khelane ke liye taiyAra huA I donoM kA khela Arambha huA / pAThaka jAnate haiM ki rAnIke liye khelakA to kevala bahAnA thaa| asala meM to use apanA matalaba gA~ThanA thA / isIliye usane yaha cAla calI thii| rAnI khelate-khelate zrIbhUtiko apanI bAtoM meM lubhAkara usake gharako saba bAteM jAna lI aura izArese apanI dAsIko kucha bAteM batalAkara use zrIbhUtike yahA~ bhejA / dAsone jAkara zrobhUtikI patnIse kahA- tumhAre pati bar3e kaMSTameM pha~se haiM, isaliye tumhAre pAsa unhoMne jo pA~ca ratna rakkhe haiM, unake leneko mujhe bhejA hai| kRpA karake ve ratna jaldI de do jisase unakA chuTakArA ho jAya / zrIbhUtikI strIne use phaTakAra dikhalA kara kahA cala, mere pAsa ratna nahIM haiM aura na mujhe kucha mAlUma hai / jAkara unhIMse kaha de ki jahA~ ratna rakkhe hoM, vahA~se tumhIM jAkara le Ao / dAsIne pochI lauTa Akara saba hAla apanI mAlakinase kaha diyA / rAnIne apanI cAlakA kucha upayoga nahIM huA dekhakara dUsarI yukti nikAlI / abakI bAra vaha hArajItakA khela khelane lagI / maMtrIne pahale to kucha AnAkAnI kI, para phira "rAnIke pAsa dhanakA to kucha pAra nahIM hai aura merI jIta hogI to maiM mAlAmAla ho jAU~gA" yaha socakara vaha khelane ko taiyAra ho gayA / rAnI bar3I catura thI / usane pahale hI pAsemeM zrIbhUtikI eka kImatI aMgUThI jIta lii| usa aMgUThIko cupakese dAsIke hAtha dekara aura kucha
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ArAdhanA kathAkoza samajhAkara usane zrIbhUtike ghara phira bhejA aura Apa usake sAtha khelane lagI / abakI bAra rAnIkA prayatna vyartha nahIM gayA / dAsIne pahu~cate hI bar3I ghabarAhaTa ke sAtha kahA- dekho, pahale tumane ratna nahIM diye, usase unheM bahuta kaSTa uThAnA par3A / aba unhoMne yaha a~gUThI dekara mujhe bhejA hai aura yaha kahalAyA hai ki yadi tumheM merI jAna pyArI ho, to isa a~gUThIko dekhate hI ratnoM ko de denA aura ratna pyAre hoM to na denA / isase adhika maiM aura kucha nahIM kahatA / aba to vaha eka sAtha ghabarA gii| usane usase kucha vizeSa pUchatAcha na karake kevala a~gUThI ke bharosepara ratna nikAlakara dAsIke hAtha sauMpa diye / dAsIne ratnoMko lAkara rAnIko de diye aura rAnI ne unheM mahArAjake pAsa pahu~cA diye / ina rAjAko ratna dekhakara bar3I prasannatA huI / unhoMne rAnIkI buddhimAnIko bahuta-bahuta dhanyavAda diyaa| isake bAda unhoMne samudradattako bulAyA aura una ratnoMko aura bahutase ratnoMmeM milAkara usase kahA- dekho, ratnoMmeM tumhAre ratna haiM kyA ? aura hoM to unheM nikAla lo / samudradattane apane ratnoM ko pahacAna kara nikAla liyA / saca hai bahuta samaya bIta jAnepara bhI apanI vastuko koI nahIM bhUlatA / isake bAda rAjAne zrIbhUtiko rAjasabhAmeM bulAyA aura ratnoMko usake sAmane rakhakara kahA- kahiye Apa to isa becAreke ratnoM ko har3apakara bhI ulTA ise hI pAgala banAte the na ? yadi mahArAnI mujhase Agraha na karatI aura apanI buddhimAnIse ina ratnoMko prApta nahIM karatI, taba yaha becArA garIba to vyartha mArA jAtA aura mere sirapara kalaMkakA TIkA lagatA / kyA itane ucca adhikArI banakara merI prajAkA isI taraha tumane sarvasva haraNa kiyA hai ? rAjAkI bar3A krodha aayaa| usane apane rAjya ke karmacAriyoMse pUchA- kaho, isa mahApApIko isake pApakA kyA prAyazcita diyA jAya, jisase Age ke liye saba sAvadhAna ho jAya~ aura isa durAtmAkA jaisA bhayaMkara karma hai, usIke upayukta ise usakA prAyazcita bhI mila jAya ? rAjyakarmacAriyoMne vicAra kara aura sabakI sammati milAkara kahAmahArAja, jaisA ina mahAzayakA nIca karma hai, usake yogya hama tIna daNDa upayukta samajhate haiM aura unameMse jo inheM pasanda ho, vahI ye svIkAra kareM /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayanta muniko kathA 1. eka sera pakkA gomaya khilAyA jAya; 2. mallake dvArA battosa cUMse lagavAye jA~ya; yA 3. sarvasva haraNa pUrvaka deza nikAlA de diyA jAya ! rAjAne adhikAriyoMke kahe mAphika daNDakI yojanA kara zrIbhUtise kahA ki tumheM jo daNDa pasanda ho, use btlaao| pahale zrobhUtine gomaya khAnA svIkAra kiyA, para usakA usase eka grAsa bhI nahIM khAyA gayA / tuba usate mallake ghame khAnA svIkAra kiyaa| malla bulavAyA gayA / ghuse laganA Arambha haa| kucha ghaMmoMko mAra par3I hogI ki usakA AtmA zarIra chor3akara cala bsaa| usakI mRtyu bar3e ArtadhyAnase huii| vaha marakara rAjAke khajAnepara ho eka vikarAla sarpa huaa| idhara samudradattako isa ghaTanAse bar3A vairAgya huaa| usane saMsArako dazA dekhakara usameM apaneko phaMsAnA ucita nahIM smjhaa| vaha usI samaya apanA saba dhana paropakArake kAmoMmeM lagAkara vanakI ora cala diyA aura dharmAcArya nAmake mahAmunise pavitra dharmakA upadeza sunakara sAdhu bana gyaa| bahuta dinoMtaka usane tapazcaryA ko| isake bAda Ayuke antameM mRtyu prApta kara vaha inhIM siMhasena rAjAke siMhacandra nAmaka putra huaa| eka dina rAjA apane khajAneko dekhaneke liye gaye the, unheM dekhakara zrIbhatike jIvako, jo ki khajAnepara sarpa haA thA, bar3A krodha aayaa| krodhake vaza ho usane mahArAjako kATa khaayaa| mahArAja ArtadhyAnase marakara sallakI nAmaka vanameM hAthI hue| rAjAkI sarpa dvArA mRtyu dekhakara sughoSa maMtroko bar3A krodha aayaa| usane apane mantrabalase bahutase sarpoko bulAkara kahA-yadi tuma nirdoSa ho, to isa agnikuNDameM praveza karate hue apane-apane sthAnapara cale jaao| tumheM aisA karanese kucha bhI kaSTa na hogA / jitane bAharake sarpa Aye the ve saba to cale gaye / aba zrIbhUtikA , jIva bAko raha gayA / usase kahA gayA ki yA to tu viSa khIMcakara mahArAjako chor3a de, yA isa agnikuNDameM praveza kara / para vaha mahAkrodho thA usane agnikuNDameM praveza karanA acchA samajhA, para viSa khIMca lenA ucita nahIM smjhaa| vaha krodhake vaza ho agnimeM praveza kara gyaa| praveza karate ho vaha dekhate-dekhate jalakara khAka ho gyaa| jisa sallako vanameM mahArAjakA jIva hAthI huA thA, vaha sarpa bhI marakara uso vanameM murgA huaa| saca hai pApiyoMkA kuyoniyoMmeM utpanna honA koI Azcaryako bAta nahIM hai| idhara to ye saba apane-apane karmoke anusAra dUsare bhavoMmeM utpanna hue aura udhara siMhasenakI rAnI pati-viyogase bahuta
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ArAdhanA kathAka eza dukhI huI / use saMsArakI kSaNabhaMgura lIlA dekhakara vairAgya huA / vaha usI samaya saMsArakA mAyAjAla tor3a tAr3akara vanazrI AryikA ke pAsa sAdhvI bana gii| siMhasenakA putra siMhacandra bhI vairAgyake vaza ho, apane choTe bhAI pUrNacandrako rAjyabhAra sauMpakara suvrata nAmaka munirAjake pAsa dIkSita ho gayA / sAdhu hokara siMhacandra munine khUba tapazcaryA kI, zAnti aura dhIratA ke sAtha parISahoMpara vijaya prApta kiyA, indriyoMko vaza kiyA aura caMcala manako dUsarI orase rokakara dhyAnakI ora lagAyA / antameM dhyAnake balase unheM mana:paryayajJAna prApta huA / unheM mana:paryayajJAnase yukta dekhakara unakI mAtAne, jo ki inhIM ke pahale ArthikA huI thIM, namaskAra kara pUchA- sAdhurAja ! merI kUkha dhanya hai, vaha Aja kRtArtha huI, jisane Apase puruSottamako dhAraNa kiyaa| para aba yaha to kahiye ki Apake choTe bhAI pUrNacandra Atmahita ke liye kaba udyata hoMge ? / uttara meM siMhacaMdra muni bole- mAtA, suno to maiM tumheM saMsAra kI vicitra lIlA sunAtA hU~, jise sunakara tuma bhI Azcarya karogI / tuma jAnatI ho ki pitAjIko sarpane kATA thA aura usIse unakI mRtyu ho gaI thI / ve marakara sallako vanameM hAthI hue / ve hI pitA eka dina mujhe mAraneke liye mere para jhapaTe, taba maiMne usa hAthIko samajhAyA aura kahAgajendrarAja, jAnate ho, tuma pUrva janmameM rAjA siMhasena the aura maiM prANoMse bhI pyArA siMhacandra nAmakA tumhArA putra thA / kaisA Azcarya hai ki Aja pitA hI putrako mAranA cAhatA hai / mere ina zabdoMko sunate hI gajendrako jAtismaraNa ho AyA pUrvajanmakI use smRti ho gaI / vaha rone lagA, usakI A~khoM se A~suoM kI dhArA baha calI / vaha mere nAmane citra likhAsA khar3A raha gayA / usakI yaha avasthA dekhakara maiMne use jinavamaMkA upadeza diyA aura paMcANuvratakA svarUpa samajhAkara usa aNuvrata grahaNa karaneko kahA / usane aNuvrata grahaNa kiye aura pazcAt vaha prAmuka bhojana aura prAsuka jalase apanA nirvAha kara vratakA dRr3hatA ke sAtha pAlana karane lagA / eka dina vaha jala pIneke liye nadIpara pahu~cA / jalake bhItara praveza karate samaya vaha kocar3ameM pha~sa gyaa| usane nikalanekI bahuta ceSTA kI, para vaha prayatna saphala nahIM huA / apanA nikalanA asaMbhava samajhakara usane samAdhimaraNakI pratijJA le lI / usa samaya vaha zrIbhUtikA jIva, jo murgA huA thA, hAthI ke sirapara baiThakara usakA mAMsa khAne lagA / hAthIpara bar3A upasarga AyA, para usane usakI kucha paravA na kara bar3I dhIratAke sAtha paMca namaskAra maMtrakI ArAdhanA karanA zurU kara diyA, jo ki saba pApoMkA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 saMjayanta munikI kathA nAza karane vAlA hai| Ayuke antameM zAntike sAtha mRtyu prApta kara vaha sahasrArasvargameM deva haa| saca hai dharmake sivA aura kalyANakA kAraNa ho hI kyA sakatA hai ? ___vaha sarpa bhI bahuta kaSToMko sahana kara marA aura tIvra pApakarmake udayase cauthe narakameM jAkara utpanna huA, jahA~ ananta duHkha haiM aura jabataka Ayu pUrNa nahIM hotI tabataka palaka girAne mAtra bhI sukha prApta nahIM hotaa| siMhasenakA jIva jo hAthI marA thA, usake dA~ta aura kapoloMmeMse nikale hue motI, eka bhIlake hAtha lge| bhIlane unheM eka dhanamitra nAmaka sAhakArake hAtha beca diye aura dhanamitrane unheM sarvazreSTha aura kImatI samajhakara rAjA pUrNacaMdrako bheMTa kara diye / rAjA dekhakara bar3e prasanna hue / unhoMne unake badalemeM dhanamitrako khUba dhana diyaa| isake bAda rAjAne dA~toMke to apane palaMgake pAye banavAye aura motiyoMkA rAnIke liye hAra banavA diyaa| isa samaya ve viSayasukhameM khUba magna hokara apanA kAla bitA rahe haiN| yaha saMsArakI vicitra dazA hai| kSaNa-kSaNameM kyA hotA hai so sivA jJAnI ke koI nahIM jAna pAtA aura isIse jIvoMko saMsArake duHkha bhoganA par3ate haiN| mAtA, pUrNacandrake kalyANakA eka mArga hai, yadi tuma jAkara upadeza do aura yaha saba ghaTanA use sunAo, to vaha avazya apane kalyANakI ora dRSTi degaa| sunate hI vaha uThI aura pUrNacandrake mahala phuNcii| apanI mAtAko dekhate hI pUrNacaMdra uThe aura bar3e vinayase usakA satkAra kara unhoMne usake liye pavitra Asana diyA aura hAtha jor3akara ve bole-mAtAjI, Apane apane pavitra caraNoMse isa samaya bhI isa gharako pavitra kiyA, usase majhe jo prasannatA huI vaha vacanoM dvArA nahIM kahI jA sktii| maiM apane jIvanako, saphala samajhaMgA yadi mujhe Apa apanI AjJAkA pAtra bnaaveNgii| vaha bolImujhe eka Avazyaka bAtakI ora tumhArA dhyAna AkarSita karanA hai / isIliye maiM yahA~ AI huuN| aura vaha bar3I vilakSaNa bAta hai, sunate ho na ? isake bAda AyikAne yoM kahanA AraMbha kiyA "putra, jAnate ho, tumhAre pitAko sarpane kATA thA, usako vedanAse marakara ve sallakIvanameM hAthI hue aura vaha sarpa marakara usI vanameM murgA huaa| eka dina hAthI jala pIne gyaa| vaha nadIke kinAre para khUba gahare kIcar3a meM phaMsa gayA / vaha usameMse kisI taraha nikala nahIM sakA / antameM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ArAdhanA kathAkoza nirupAya hokara vaha mara gyaa| usake dA~ta aura moto eka bholake hAtha lge| bhIlane unheM eka seThake hAtha beca diye / seThake dvArA ve hI dA~ta aura motI tumhAre pAsa aaye| tumane dA~toMke to palaMgake pAye banavAye aura motiyoMkA apanI patnIke liye hAra banavAyA / yaha saMsArakI vicitra lIlA hai / isake bAda tumheM ucita jAna par3e so karo" / AryikA itanA kahakara capa ho rhii| pUrNacandra apane pitAkI kathA sunakara eka sAtha ro pdd'e| unakA hRdaya pitAke zokase santapta ho uThA / jaise dAvAgnise parvata santapta ho uThatA hai| unake roneke sAtha ho sAre antaHpurameM hAhAkAra maca gyaa| unhoMne pitRpremake vaza ho una palaMgake pAyoMko chAtIse lgaayaa| isake bAda unhoMne palaMgake pAyoM aura motiyoM ko candanAdise pUjA kara unheM jalA diyA / Thoka hai mohake vaza hokara yaha jova kyA-kyA nahIM karatA ? ___ isameM koI sandeha nahIM ki mohakA cakra jaba acche-acche mahAtmAoMpara bhI cala jAtA hai, taba pUrNacandrapara usakA prabhAva par3anA koI AzcaryakA kAraNa nahIM hai| para pUrNacandra buddhimAn the, unhoMne jhaTane apane ko samhAla liyA aura pavitra zrAvakadharmako grahaNa kara bar3o zraddhA aura bhaktike sAtha unakA ve pAlana karane lge| phira Ayuke anta meM ve pavitra bhAvoMse mRtyu lAbhakara mahAzukra nAmaka svargameM deva hue| unako mAtA bho apano zaktike anusAra tapazcaryA kara usI svarga meM deva huii| saca hai saMsAra meM janma lekara kauna-kauna kAlake grAsa nahIM bane ? manaHparyayajJAnake dhAraka siMhacandra muni bho tapazcaryA aura nirmala cAritrake prabhAvase matyu prApta kara graiveyakameM jAkara deva hue| bhAratavarSake antargata sUryAbhapura nAmaka eka zahara hai| usake rAjAkA nAma surAvarta hai ! ve bar3e buddhimAna aura tejasvI haiN| unakI mahArAnokA nAma thA yshodhraa| vaha bar3I sundarI thI, buddhimato tho, satI tho, sarala svabhAva vAlI thI aura viduSo thii| vaha sadA dAna detI, jina bhagavAnko pUjA karatI, aura bar3I zraddhAke sAtha upavAsAdi krtii| siMhasena rAjAkA jIva, jo hAthokI paryAyase marakara svarga gayA thA, yazodharA rAnIkA putra huaa| usakA nAma thA rshmiveg| kucha dinoM bAda mahArAja surAvarta to rAjyabhAra razmivegake liye sauMpakara sAdhu bana gaye aura rAjyakArya razmivega calAne lgaa| eka dinakI bAta hai ki dharmAtmA razmivega siddhakUTa jinAlayakI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjayanta munikI kathA 41 vandanA ke liye gayA / vahA~ usane eka haricandra nAmake munirAjako dekhA; unase dharmopadeza sunA / dharmopadezakA usake cittapara bar3A prabhAva par3A / use bahuta vairAgya huA / saMsAra zarIrabhogAdikoM se use bar3I ghRNA huI / usane usI samaya munirAja se dIkSA grahaNa kara lI / eka dina razmivega mahAmuni eka parvatakI guphAmeM kAyotsarga dhAraNa kiye hue the ki eka bhayAnaka ajagarane, jo ki zrIbhUtikA jIva sarpaparyAyase marakara cauthe naraka gayA thA aura vahA~se Akara yaha ajagara huA, unheM kATa khAyA | munirAja taba bhI dhyAnameM nizcala khar3e rahe, jarA bhI vicalita nahIM hue / antameM mRtyu prApta kara samAdhimaraNa ke prabhAvase ve kApiSThasvarga meM jAkara Adityaprabha nAmaka maharddhika deva hue, jo ki sadA jina bhagavAn ke caraNakamaloMkI bhakti meM lIna rahate the / aura vaha ajagara marakara pApake udayase phira cothe naraka gayA / vahA~ use nArakiyoMne kabhI talavAra se kATA aura kabhI karautIse, kabhI use agnimeM jalAyA aura kabhI ghAnI meM pelA, kabhI atizaya garama telakI kar3hAI meM DAlA aura kabhI lohe ke garama khaMbhoM se AliMgana kraayaa| matalaba yaha ki naraka meM use ghora duHkha bhoganA par3e / cakrapura nAmakA eka sundara zahara hai| usake rAjA haiM cakrAyudha aura unakI mahArAnIkA nAma citrAdevI hai / pUrvajanmake puNyase siMhasena rAjAkA jIva svargase Akara inakA putra huA / usakA nAma thA vajrAyudha / jinadharmapara usakI bar3I zraddhA thI / jaba vaha rAjya karaneko samartha ho gayA, taba mahArAja cakrAyudhane rAjyakA bhAra use sauMpakara jinadIkSA grahaNa kara lI / vajrAyudha sukha aura noti ke sAtha rAjyakA pAlana karane lage / unhoMne bahuta dinoM taka rAjyasukha bhogA / pazcAt eka dina kisI kAraNa se unheM bhI vairAgya ho gayA / ve apane pitAke pAsa dIkSA lekara sAdhu bana gaye / vajrAyudha muni eka dina piyaMgu nAmaka parvatapara kAyotsarga dhyAna kara rahe the ki itane meM eka duSTa bhIlane, jo ki sarpakA jova cauthe naraka gayA thA aura vahA~se aba yaha bhIla huA, unheM bANase mAra diyaa| munirAja to samabhAvoMse prANa tyAga kara sarvArthasiddhi gaye aura vaha bhIla raudrabhAvase marakara sAtaveM naraka gayA / sarvArthasiddhise Akara vajrAyudhakA jIva to saMjayanta huA, jo saMsAra meM prasiddha hai aura pUrNacaMdrakA jIva unakA choTA bhAI jayanta huA / ve donoM bhAI choTI hI avasthA meM kAmabhogoMse virakta hokara pitAke sAtha muni ho -gaye / aura vaha bholA jIva sAtaveM narakase nikala kara aneka kugatiyoMmeM
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ArAdhanA kathA koza bhaTakA / unameM usane bahuta kaSTa sahA / anta meM vaha marakara airAvata kSetrAntargata bhUtaramaNa nAmaka vanameM bahanevAlI vegavatI nAmakI nadIke kinArepara gozRMgatApasako zaMkhinI nAmakI strIke hariNazrRMga nAmaka putra huaa| vahI paMcAgnitapa tapakara yaha vidyuddaMSTra vidyAdhara huA hai, jisane ki saMjayanta munipara pUrvajanma ke bairase ghora upasarga kiyaa| aura unake choTe bhAI jayanta muni nidAna karake jo dharaNendra hue, ve tuma ho / saMjayanta munipara pApI vidyuddaSTane ghora upasarga kiyA, taba bhI ve pavitrAtmA raMca mAtra vicalita nahIM hue aura sumeruke samAna nizcala rahakara unhoMne saba parISahoMko sahA aura samyaktapakA udyota kara antameM mokSa prApta kiyA / vahA~ unake anantajJAnAdi svAbhAvika guNa pragaTa hue / ve ananta kAlataka mokSameM hI raheMge / aba ve saMsAra meM nahIM AveMge / " divAkara ne kahA - nAgendrarAja ! yaha saMsArakI sthiti hai / isa dekhakara isa becArepara tumheM krodha karanA ucita nahIM / ise dayA karake chor3a dIjiye / sunakara dharaNendra bolA, maiM Apake kahane se ise chor3a detA hU~, parantu ise apane abhimAnakA phala mile, isaliye maiM zApa detA hU~ ki "manuSya paryAya meM ise kabhI vidyAkI siddhi na ho / " isake bAda dharaNendra apane bhAI saMjayanta munike mRtazarIrakI bar3I bhakti ke sAtha pUjA kara apane sthAnapara calA gayA / isa prakAra utkRSTa tapazcaryA karake zrIsaMjayanta munine avinAzI mokSazrIko prApta kiyA / ve hameM bhI uttama sukha pradAna kareM / zrImallibhUSaNa guru kundakundAcAryakI paramparAmeM hue| ve jinabhagavAn ke caraNakamaloMke bhramara the, unakI bhakti meM sadA lIna rahate the, samyagjJAnake samudra the, pavitra cAritra ke dhAraka the aura saMsAra samudra se bhavya jIvoMko pAra karanevAle the / ve hI mallibhUSaNa guru mujhe bhI sukha-sampatti pradAna kareM / 6. aMjanacorakI kathA sukhake denevAle zrIsarvajJa vItarAga bhagavAnke caraNakamaloMko namaskAra kara aMjanacorakI kathA likhatA hU~, jisane samyagdarzanake niHzaMkita aMgakA udyota kiyA hai /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 aMjanacorakI kathA bhAratavarSa-magadhadezake antargata rAjagRha nAmaka zaharameM eka jinadatta seTha rahatA thaa| vaha bar3A dharmAtmA thaa| vaha nirantara jinabhagavAnkI pUjA karatA, dIna dukhiyoMko dAna detA, zrAvakoMke vratoMkA pAlana karatA aura sadA zAnta aura viSayabhogoMse virakta rahatA / eka dina jinadatta caturdazIke dina AdhIrAtake samaya zmazAnameM kAyotsarga dhyAna kara rahA thaa| usa samaya vahAM do deva aaye| unake nAma amitaprabha aura vidyutprabha the / amitaprabha jainadharmakA vizvAsI thA aura vidyutprabha dUsare dhrmkaa| ve apane-apane sthAnase parasparake dharmakI parIkSA karaneko nikale the| pahale unhoMne eka paMcAgnitapa karanevAle tApasakI parIkSA kI / vaha apane dhyAnase vicalita ho gyaa| isake bAda unhoMne jinadattako zmazAnameM dhyAna karate dekhA / taba amitaprabhane vidyatprabhase kahA-priya, utkRSTa cAritrake pAlanevAle jinadharmake sacce sAdhuoMkI parIkSA kI bAtako to jAne do, parantu dekhate ho, vaha gRhastha jo kAyotsargase khar3A huA hai, yadi tumameM kucha zakti ho, to tuma use hI apane dhyAnase vicalita kara do yadi tumane use dhyAnase calA diyA to hama tumhArA hI kahanA satya mAna leNge| __ amitaprabhase uttejanA pAkara vidyutprabhane jinadattapara atyanta dussaha aura bhayAnaka upadrava kiyA, para jinadatta usase kucha bhI vicalita na huA aura parvatakI taraha khar3A rhaa| jaba saberA huA taba donoM devoMne apanA asalI veSa pragaTa kara bar3I bhaktike sAtha usakA khuba satkAra kiyA aura bahuta prazaMsA kara jinadattako eka AkAzagAminI vidyA dii| isake bAda ve jinadattase yaha kahakara, ki zrAvakottama ! tumheM Ajase AkAzagAminI vidyA siddha huI; tuma paMca namaskAra maMtrako sAdhanavidhike sAtha ise dUsaroMko pradAna karoge to unheM bhI yaha siddha hogI-apane sthAnapara cale gaye / vidyAkI prAptise jinadatta bar3A prasanna haA / usakI akRtrima caityAlayoMke darzana karanekI icchA pUrI hii| vaha usI samaya vidyAke prabhAvase akRtrima caityAlayake darzana karaneko gayA aura khaba bhaktibhAvase usane jinabhagavAnkI pUjA kI, jo ki svargamokSakI denevAlo hai| isI prakAra aba jinadatta pratidina akRtrima jinamandiroM ke darzana karaneke liye jAne lgaa| eka dina vaha jAneke liye taiyAra khar3A huA thA ki usase eka somadatta nAmake mAlIne pUchA-Apa pratidina sabere ho uThakara kahA~ jAyA karate haiM ? uttarameM jinadatta seThane kahA-mujhe do devoM kRpAse AkAzagAminI vidyA kI prApti huI hai| so usake balase suvarNamaya
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza akRtrima jina mandiroM kI pUjA karaneke liye jAyA karatA hU~, jo ki sukhazAntikI denevAlI hai| taba somadattane jinadattase kahA-prabho, mujhe bhI vidyA pradAna kIjiye na ? jisase maiM bhI acche sundara sugandhita phUla lekara pratidina bhagavAnakI pUjA karaneko jAyA karU~ aura usake dvArA zubhakarma upArjana kruuN| ApakI bar3I kRpA hogI yadi Apa mujhe vidyA pradAna kreNge| somadattakI bhakti aura pavitratA ko dekhakara jinadattane use vidyA sAdhana karanekI rIti batalA dii| somadatta usase saba vidhi ThIka-ThIka samajhakara vidyA sAdhane ke liye kRSNa pakSakI caturdazIkI andherI rAtameM zmazAnameM gayA, jo ki bar3A bhayaMkara thA / vahA~ usane eka bar3akI DAlImeM ekasau ATha laDIkA eka dubAkA sIkA bA~dhA aura usake nIce aneka bhayaMkara tIkhe-tIkhe zastra sIdhe muha gAr3akara unakI puSpAdise pUjA ko / isake bAda vaha sIkepara baiThakara paMca namaskAra maMtra japane lgaa| maMtra pUrA honepara jaba sIMkAke kATanekA samaya AyA aura usako dRSTi camacamAte hue zastroMpara par3I taba unheM dekhate hI vaha kA~pa utthaa| usane vicArAyadi jinadattane mujhe jhUTha kaha diyA ho taba to mere prANa hI cale jAyage; yaha socakara vaha nIce utara aayaa| usake manameM phira kalpanA uThI ki bhalA jinadattako mujhase kyA lenA hai jo vaha jhUTha kahakara mujhe aise mRtyuke mukhameM DAlegA ? aura phira vaha to jinadharmakA parama zraddhAlu hai, usake roma romameM dayA bharI huI hai, use merI jAna lenese kyA lAbha ? ityAdi vicAroMse Ane manako santuSTa kara vaha phira sIMkepara car3hA, para jaise hI usakI dRSTi phira zastroMpara par3o ki vaha phira bhayake mAre nIce utara aayaa| isI taraha vaha bAra-bAra utarane car3hane lagA, para usakI himmata sIkA kATa denekI nahIM huii| saca hai jinheM svargamokSakA sukha dene vAle jinabhagavAnake vacanoMpara vizvAsa nahIM, manameM unapara nizcaya nahIM, unheM saMsArameM koI siddhi kabhI prApta nahIM hotii| usI rAtako eka aura ghaTanA huI vaha ullekha yogya hai aura khAsakara usakA isI ghaTanAse sambandha hai| isaliye use likhate haiN| vaha isa prakAra hai idhara to somadatta sazaMka hokara kSaNabharameM vRkSapara car3hatA aura kSaNabharameM usaparase utaratA thA, aura dUsarI ora isI samaya mANikAMjana sundarI nAmako eka vezyAne apanepara prema karanevAle eka aMjana nAmake
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjanacorako kathA corase kahA- prANavallabha, Aja maiMne prajApAla mahArAja ko kanakavatI nAmakI paTTarAnIke gale meM ratnakA hAra dekhA hai / vaha bahuta hI sundara hai / merA to yaha bhI vizvAsa hai ki saMsAra bhara meM usakI tulanA karanevAlA koI aura hAra hogA hI nahIM / so Apa use lAkara mujhe dIjiye, taba hI Apa mere svAmI ho sakeMge anyathA nahIM / mANikAMjana sundarIko aisI kaThina pratijJA sunakara pahale to vaha kucha hicakA, para sAtha hI usake premane use vaisA karaneko bAdhya kiyA / vaha apane jIvanakI bhI kucha paravA na kara hAra curA lAneke liye rAjamahala pahu~cA aura maukA dekhakara mahala meM ghusa gyaa| rAnIke zayanAgAra meM pahu~cakara usane usake gale meM bar3I kuzalatAke sAtha hAra nikAla liyA / hAra lekara vaha calatA bnaa| hajAroM paharedAroMko A~khoM meM dhUla DAlakara sApha nikala jAtA, para apane divya prakAzase gAr3hese gAr3he andhakArako bhI naSTa karanevAle hArane use saphala prayatna nahIM hone diyA / paharevAloMne use hAra le jAte hue dekha liyA / ve use pakar3ane ko daudd'e| aMjana cora bhI khUba jI chor3akara bhAgA, para Akhira kahA~taka bhAga sakatA thA / paharedAra use pakar3a lenA ho cAhate the ki usane eka naI yukti kI / vaha hArako pIche kI ora jorase pheMka kara bhaagaa| sipAhI loga to hAra uThAne meM lage aura idhara aMjana cora bahuta dUra taka nikala AyA / sipAhiyoMne taba bhI usakA pIchA na chodd'aa| ve usakA pIchA kiye cale ho gye| aMjanacora bhAgatA -bhAgatA zmazAnakI ora jA nikalA, jahA~ jinadattake upadeza se somadatta vidyAsAdhanake liye vyagra ho rahA thA / usakA yaha bhayaMkara upakrama dekhakara aMjanane usase pUchA ki tuma yaha kyA kara rahe ho ? kyoM apanI jAna de rahe ho ? uttara meM somadatta ne saba bAteM use batA dIM, jaisI ki jinadattane use batalAI thIM / somadattakI bAtoMse aMjanako bar3I khuzI huii| usane socA ki sipAhI loga to mujhe mAraneke liye pIche A hI rahe haiM aura ve avazya mujhe mAra bhI ddaaleNge| kyoMki merA aparAdha koI sAdhAraNa aparAdha nahIM hai / phira yadi maranA hI hai to dharmake Azrita rahakara hI maranA acchA hai / yaha vicAra kara usane somadatta se kahA - basa isI thor3osI bAta ke liye itane Darate ho ? acchA lAo, mujhe talavAra do, maiM bhI to jarA AjamA lU~ / yaha kahakara usane somadattase talavAra le lI aura vRkSapara car3hakara sIMkepara jA baiThA / vaha sIMkeko kATaneke liye taiyAra huA ki somadatta ke batAye mantrako bhUla gayA / para usakI vaha kucha paravA na kara aura kevala isa bAtapara vizvAsa karake ki " jaisA seThane 45
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza kahA usakA kahanA mujhe pramANa hai|" usane niHzaMka hokara eka hI jhaTake meM sAre sIkeko kATa diyA / kATaneke sAtha hI jabataka vaha zastroMpara giratA hai tabataka AkAzagAminI vidyAne Akara usase kahA-deva, AjJA kIjiye, maiM upasthita huuN| vidyAko apane sAmane khar3I dekhakara aMjanacorako bar3I khuzI huii| usane vidyAse kahA, meru parvatapara jahA~ jinadatta seTha bhagavAnkI pUjA kara rahA hai, vahIM mujhe pahu~cA do / usake kahaneke sAtha hI vidyAne use jinadattake pAsa pahuMcA diyaa| saca hai, jinadharmake prasAdase kyA nahIM hotA ? seThake pAsa pahuMcakara aMjanane bar3I bhaktike sAtha unheM praNAma kiyA aura vaha bolA-he dayAke samudra ! maiMne ApakI kRpAse AkAzagAminI vidyA to prApta kI, para aba Apa mujhe koI aisA maMtra batalAiye jisase maiM sasAra samudrase pAra hokara mokSameM pahu~ca jAU~, siddha ho jAU~ / aMjanako isa prakAra vairAgya bharI bAteM sunakara paropakArI jinadattane use eka cAraNaRddhike dhAraka munirAjake pAsa livA lejAkara unase jinadIkSA dilavA dii| aMjanacora sAdhu banakara dhIre-dhIre kailAsapara jA phuNcaa| vahA~ khUba tapazcaryA kara dhyAnake prabhAvase usane ghAtiyA karmoMkA nAza kiyA aura kevalajJAna prApta kara vaha trailokya dvArA pUjita huaa| antameM aghAtiyA karmoMkA bhI nAza kara aMjana munirAjane avinAzI, ananta guNoMke samudra mokSapadako prApta kiyaa| samyagdarzanake niHzaMkitaguNakA pAlanakara aMjanacora bhI niraMjana huA, karmoMke nAza karanemeM samartha huaa| isaliye bhavyapuruSoMko to niHzaMkita aGgakA pAlana karanA ho caahiye| mUlasaMghameM zrImallibhUSaNa bhaTTAraka hue / ve samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra rUpa utkRSTa ratnoMse alaMkRta the, buddhimAna the, aura jJAnake samudra the| siMhanandI muni unake ziSya the| ve mithyAtvamatarUpI parvatoMko tor3aneke liye vajrake samAna the, bar3e pANDityake sAtha ve anya siddhAntoMkA khaNDana karate the aura bhavyapuruSarUpo kamaloMko praphullita karaneke liye ve sUryake samAna the| ve cirakAla taka jIyeM unakA yazaHzarora isa nazvara saMsArameM sadA banA rhe|
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 anantamatIkI kathA 47 7. anantamatIkI kathA mokSa sukhake denevAle zrIarhanta bhagavAnke caraNoMko bhaktipUrvaka namaskAra kara anantamatIkI kathA likhatA hU~, jisake dvArA samyagdarzanake niHkAMkSita guNakA prakAza huA hai / saMsArameM aMgadeza bahata prasiddha deza hai| jisa samayakI hama kathA likhate haiM, usa samaya usakI pradhAna rAjadhAnI campApurI thii| usake rAjA the vasuvardhana aura unako rAnIkA nAma lakSmImatI thaa| vaha satI thI, guNavatI thI aura bar3o sarala svabhAvakI thii| unake eka putra thaa| usakA nAma thA priyadatta / priyadattako jinadharmapara pUrNa zraddhA thii| usakI gRhiNokA nAma aMgavatI thaa| vaha bar3o dharmAtmA thI, udAra thii| aMgavato. ke eka putrI thii| usakA nAma anantamato thA / vaha bahuta sundara thI, guNoMkI samudra thii| ___aSTAhnikA parva aayaa| priyadattane dharmakIrti munirAjake pAsa ATha dinake liye brahmacarya vrata liyaa| sAthahImeM usane apanI priya putrokA bhI vinoda vaza hokara brahmacarya vrata de diyA / kabhI-kabhI satpuruSoMkA vinoda bhI satya mArgakA pradarzaka bana jAtA hai / anantamatI ke cittapara bhI priyadattake dilAye vratakA aisA hI prabhAva par3A / jaba anantamatIke byAhakA samaya AyA aura usake liye Ayojana hone lagA, taba anantamatIne apane pitAse kahA-pitAjI ! Apane mujhe brahmacarya vrata diyA thA na ? phira yaha byAhakA Ayojana Apa kisaliye karate haiM ? uttarameM priyadattane kahA-putrI, maiMne to tujhe jo vrata dilavAyA thA vaha kevala merA vinoda thA / kyA tUM use saca samajha baiThI hai ? anantamato bolI-pitAjI, dharma aura vratameM ha~sI vinoda kaisA, yaha ' maiM nahIM samajhI? priyadattane phira kahA-mere kulakI prakAzaka pyArI putrI, maiMne to tujhe brahmacarya kevala vinodase diyA thaa| aura tU use saca hI samajha baiTho hai, to bho vaha ATha hI dinake liye thaa| phira aba tU byAhase kyoM iMkAra karatI hai ? ___ anantamatIne kahA-maiM mAnatI hU~ ki Apane apane bhAvoMse mujhe ATha hI dinakA brahmacarya diyA hogA; parantu na to Apane usa samaya mujhase aisA kahA aura na muni mahArAjane ho, taba meM kaise samajhU ki vaha ATha hI
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ArAdhanA kathAkoza dinake liye thA / isaliye aba jaisA kucha ho, maiM to jIvana paryanta hI use pAluMgI / maiM aba byAha nahIM kruuNgii| ___ anantamatIkI bAtoMse usake pitAko bar3I nirAzA huI; para ve kara bhI kyA sakate the| unheM apanA saba Ayojana sameTa lenA pdd'aa| isake bAda unhoMne anantamatoke jovanako dhArmika-jIvana banAneke liye usake paThanapAThanakA acchA prabandha kara diyaa| anantamatI bhI nirAkulatAse zAstroMkA abhyAsa karane lgii| isa samaya anantamatI pUrNa yuvato hai| usakI sundaratAne svargIya sundaratA dhAraNa ko hai| usake aGga-aGgase lAvaNyasudhAkA jharanA baha rahA hai / candramA usake apratima mukhako zobhAko dekhakara phIkA par3a rahA hai aura nakhoMke pratibimbake bahAnese usake pAvoM meM par3akara apano ijjata bacA leneke liye usase prArthanA karatA hai| usakI bar3I-bar3I aura praphallita A~khoMko dekhakara becAre kamaloMse mukha bho U~cA nahIM kiyA jAtA hai / yadi saca pUcho to usake saundaryako prazaMsA karanA mAnoM usako maryAdA bA~dha denA hai, para vaha to amaryAda hai, svargako sundariyoMko bhI durlabha hai / caitrakA mahinA thA / eka dina anantamato vinodavaza ho, apane bagIce meM akelI jhalepara jhala rahI thii| isI samaya eka kuNDalamaMDita nAmakA vidyAdharoMkA rAjA, jo ki vidyAdharoMkI dakSiNazreNIke kinnarapurakA svAmI thA, idhara hI hokara apanI priyAke sAtha vAyuyAnameM baiThA huA jA rahA thaa| ekAeka usakI dRSTi jhUlatI huI anantamatI para par3I usakI svargIya sundaratAko dekhakara kuNDalamaMDita kAmake bANoMse barI taraha bIMdhA gyaa| usane anantamatIkI prAptike binA apane janmako vyartha samajhA / vaha usa becArI bAlikAko ur3A to usI vakta le jAtA, para sAthameM priyAke honese aisA anartha karaneke liye usakI himmata na pdd'ii| para use binA anantamatIke kaba caina par3a sakatA thA ? isaliye vaha apane vimAnako zIghratAse ghara lauTA le gayA aura vahA~ apanI priyAko rakhakara usI samaya anantamatIke bagIce meM A upasthita huA aura bar3I phurtIse usa bholI bAlikAko uThA le calA / udhara usakI priyAko bhI isake karmakA kucha-kucha anusandhAna laga gayA thA / isaliye kuNDalamaMDita to use gharapara chor3a AyA thA, para vaha gharapara na Thahara kara usake pIche-pIche ho clii| jisa samaya kuNDalamaMDita anantamatIko lekara AkAzakI ora jA rahA thA, ki usakI dRSTi apanI priyA para pdd'ii| use krodhake mAre lAla mukha
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantamatIkI kathA kiye huI dekhakara kuNDalamaMDita ke prANadevatA eka sAtha zItala par3a gaye / usake zarIrako kATo to khUna nahIM / aiso sthitimeM adhika golamAla honeke bhapase usane bar3I phurtI ke sAtha anantamatoko eka parNaladhvI nAmakI vidyAke AdhIna kara use eka bhayaMkara vanI meM chor3a denekI AjJA de dI aura Apa patnI ke sAtha ghara lauTa gayA aura usake sAmane apanI nirdoSatAkA yaha pramANa peza kara diyA ki anantamatI na to vimAnameM use dekhaneko milI aura na vidyAke supurda karate samaya kuNDalamaMDitane hI use dekhane dI / usa bhayaMkara banI meM anantamatI bar3e jora-jorase rone lagI, para usake rone ko sunatA bhI kauna ? vaha to kosoMtaka manuSyoM ke padacArase rahita thI / kucha samaya bAda eka bholoMkA rAjA zikAra khelatA huA udhara A niklaa| usane anantamatIko dekhaa| dekhate ho vaha bhI kAma ke bANoMse ghAyala ho gayA aura usI samaya use uThAkara apane gA~vameM le gayA / anantamatI to yaha samajhI ki devane mujhe isake hAtha sauMpakara merI rakSA kI hai aura aba maiM apane ghara pahu~cA do jaauuNgii| para nahIM, usakI yaha samajha ThIka nahIM thI / vaha chuTakAre ke sthAnameM eka aura naI vipattike mukhameM pha~sa gaI / rAjA use apane mahala le jAkara bolA - bAle, Aja tumheM apanA saubhAgya samajhanA cAhiye ki eka rAjA tumapara mugdha hai, aura vaha tumheM apanI paTTarAnI banAnA cAhatA hai / prasanna hokara usakI prArthanA svIkAra karo aura apane svargIya samAgamase use sukhI kro| vaha tumhAre sAmane hAtha jor3e khar3A hai tumheM vanadevI samajhakara apanA mana cAhA vara mA~gatA hai / use dekara usakI AzA pUrI karo / becArI bholI anantamatI usa pApIkI bAtoMkA kyA javAba detI ? vaha phUTa-phaTakara rone lagI aura AkAza pAtAla eka karane lgii| para usakI sunatA kauna ? vaha to rAjyahI manuSyajAtike rAkSasoM kA thA / bhI dayA 1 bhIlarAjAke nirdayI hRdayameM taba bhI anantamatIke liye kucha nahIM AI / usane aura bhI bahuta - bahuta prArthanA kI, vinaya anunaya kiyA, bhaya dikhAyA, para anantamatIne usapara kucha dhyAna nahIM diyA / kintu yaha socakara ki ina nArakiyoM ke sAmane rone dhonese kucha kAma nahIM calegA, usane use phaTakAranA zurU kiyaa| usakI A~khoMse krodhako cinagAriyA~ nikalane lagIM, usakA ceharA lAla surkha par3a gyaa| saba kucha huA, para usa bhIla rAkSasapara usakA kucha prabhAva na pdd'aa| usane anantamatIse "
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza balAtkAra karanA cAhA / itanemeM usake puNyaprabhAvase, nahIM, zIlake akhaMDa balase vanadevIne Akara anantamatIko rakSA kI aura usa pApIko usake pApakA khUba phala diyA aura kahA-nIca, tU nahIM jAnatA yaha kauna hai ? yAda rakha yaha saMsArakI pUjya eka mahAdevI hai, jo ise tane satAyA ki samajha tere jIvanakI kuzala nahIM hai| yaha kahakara vanadevI apane sthAnapara calI gii| usake kahanekA bhIlarAjapara bahuta asara par3A aura par3anA cAhiye thaa| kyoMki thI to vaha devI hI na? devoke Darake mAre dina nikalate hI usane anantamatIko eka sAhakArake hAtha sauMpakara usase kaha ' diyA ki ise isake ghara pahu~cA diijiyegaa| puSpaka seThane usa samaya to anantamatIko usake ghara pahuMcA denekA ikarAra kara bhIlarAjase le lii| para yaha kisane jAnA ki usakA hRdaya bhI bhItarase pApapUrNa hogaa| anantamatIko pAkara vaha samajhane lagA ki mere hAtha anAyAsa svargakI sundarI laga gii| yaha yadi merI bAta prasannatA pUrvaka mAna le taba to acchA hI hai, nahIM to mere paMjese chUTa kara bhI to yaha nahIM jA sktii| yaha vicArakara usa pApIne anantamatIse kahA-sundarI, tuma bar3I bhAgyavatI ho, jo eka narapizAcake hAthase chUTakara puNyapuruSake supurda huii| kahA~ to yaha tumhArI anindya svargIya sundaratA aura kahA~ vaha bhIlarAkSasa, ki jise dekhate hI hRdaya kA~pa uThatA hai ? maiM to Aja apaneko devoMse bhI kahIM bar3hakara bhAgyazAlI samajhatA hai, jo mujhe anamola strI ratna sulabhatAke sAtha prApta huaa| bhalA, binA mahAbhAgyake kahIM aisA ratna mila sakatA hai ? sundarI, dekhatI ho, mere pAsa aTUTa dhana hai, ananta vaibhava hai, para usa sabako tumapara nyauchAvara karaneko taiyAra hU~ aura tumhAre caraNoMkA atyanta dAsa banatA hai| kaho, mujhapara prasanna ho? mujhe apane hRdayameM jagaha dogI na ? do, aura mere jIvanako, mere dhana-vaibhavako saphala kro| anantamatIne samajhA thA ki isa bhale mAnasakI kRpAse maiM sukhapUrvaka pitAjIke pAsa paha~ca jAU~gI, para vaha becArI pApiyoMke pApI hRdayakI bAtako kyA jAne ? use jo milatA thA, use vaha bhalA hI samajhatI thii| yaha svAbhAvika bAta hai ki accheko saMsAra acchA hI dikhatA hai / anantamatIne puSpaka seThakI pApapUrNa bAteM sunakara bar3e komala zabdoMmeM kahA-mahAzaya, Apako dekhakara to mujhe vizvAsa huA thA ki aba mere liye koI Darako bAta nahIM raho meM nirvighna apane gharapara pahu~ca jaauuNgo| kyoMki mere eka dUsare pitA mero rakSAke liye A gaye haiN| para mujhe atyanta duHkha 6 sAtha kahanA par3atA hai ki Apa sarokhe bhale mAnasake muMhase
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantamatIkI kathA aura aisI nIca bAteM ? jise maiMne rassI samajhakara hAthameM liyA thA, maiM nahIM samajhatI thI ki vaha itanA bhayaMkara sarpa hogaa| kyA yaha bAharI camaka-damaka aura sIdhApana kevala dAmbhikapanA hai ? kevala baguloMkI haMsoMmeM gaNanA karAneke liye hai ? yadi aisA hai to maiM tumheM, tumhAre isa ThagI veSako, tumhAre kulako, tumhAre dhana-vaibhavako aura tumhAre jIvanako dhikkAra detI hU~, atyanta ghRNAkI dRSTiro dekhatI huuN| jo manuSya kevala saMsArako Thaganeke liye aise mAyAcAra karatA hai, bAhara dharmAtmA bananekA DhoMga racatA hai, logoMko dhokhA dekara apane mAyAjAlameM phaMsAtA hai, vaha manuSya nahIM hai, kintu pazu hai, pizAca hai, rAkSasa hai| vaha pApI muMha dekhane yogya nahIM, nAma lene yogya nhiiN| use jitanA dhikkAra diyA jAya thor3A hai| maiM nahIM jAnatI thI ki Apa bhI unhIM puruSoMmeMse eka hoNge| anantamatI aura bhI kahatI, para vaha aise kulakalaMka nIcoMke muMha laganA ucita nahIM samajha cupa ho rahI / apane krodhako vaha dabA gii| usakI jalo bhunI bAteM sunakara puSpaka seThako akla ThikAne A gii| vaha jalakara khAka ho gayA, krodhase usakA sArA zarIra kA~pa uThA, para taba bhI anantamatIke divya tejake sAmane usase kucha karate nahIM bnaa| usane apane krodhakA badalA anantamatIse isa rUpameM cukAyA ki vaha use apane zaharameM le jAkara eka kAmasenA nAmakI kuTTinIke hAtha sauMpa diyaa| saca bAta to yaha hai ki yaha saba doSa diyA kise jA sakatA hai, kintu karmokI hI aisI vicitra sthiti hai, jo jaisA karma karatA hai usakA use vesA phala bhoganA hI par3atA hai / isameM naI bAta kucha nahIM hai| kAmasenAne bhI anantamatIko kaSTa dene meM kucha kasara nahIM rkho| jitanA usase banA usane bhayase, lobhase use pavitra pathase girAnA cAhA, usake satItvadharmako bhraSTa karanA cAhA, para anantamatI usase nahIM DigI / vaha sumeruke samAna nizcala banI rhii| ThIka to hai jo saMsArake duHkhoMse Darate haiM, ve aise bhI sAMsArika kAmoMke karanese ghabarA uThate haiM, jo nyAyamArgase bhI kyoM na prApta hae hoM, taba bhalA una puruSoMkI aise ghRNita aura pApa kAryoM meM kaise prIti ho sakatI hai ? kabhI nahIM hotii| kAmasenAne usapara apanA cakra calatA na dekhakara use eka siMharAja nAmake rAjAko sauMpa diyaa| becArI anantamatIkA janma hI na jAne kaise bure samaya meM haA thA, jo vaha jahA~ paha~catI vahIM Apatti usake sirapara savAra rhtii| siMharAja bhI eka aisA hI pApI rAjA thaa| vaha
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza anantamatIke devAMganA durlabha rUpako dekhakara usapara mohita ho gyaa| usane bhI usase bahuta hAthAjor3I kI, para anantamatIne usakI bAtoMpara kucha dhyAna na dekara use bhI phaTakAra DAlA / pApI siMharAjane anantamatIkA abhimAna naSTa karaneko usase balAtkAra karanA caahaa| para jo abhimAna mAnavI prakRtikA na hokara apane pavitra AtmIya tejakA hotA hai, bhalA, kisakI majAla jo use naSTa kara sake ? jaise hI pApI siMharAjane usa tejomaya mUrtikI ora pA~va bar3hAyA ki usI vanadevIne, jisane eka bAra pahale bhI anantamatIko rakSA kI thI, upasthita hokara kahAkhabaradAra ! isa satI devIkA sparza bhUlakara bhI mata karanA, nahIM to samajha lenA ki terA jIvana jaise saMsArameM thA hI nhiiN| isake sAtha hI devo use usake pApakarmoMkA ucita daNDa dekara antahita ho gii| devIko dekhate ho siMharAjakA kalejA kAMpa utthaa| vaha citralikhesA nizceSTa ho gyaa| devIke cale jAnepara bahuta dera bAda use hoza huaa| usane usI samaya naukarako bulavAkara anantamatIko jaMgalameM chor3a AnekI AjJA dii| rAjAkI AjJAkA pAlana huaa| anantamatI eka bhayaMkara vanameM chor3a dI gii| ___anantamatI kahA~ jAyagI, kisa dizAmeM usakA zahara hai, aura vaha kitanI dUra hai ? ina saba bAtoMkA yadyapi use kucha patA nahIM thA, taba bhI vaha paMcaparameSThIkA smaraNa kara vahA~se Age bar3hI aura phala phUlAdise apanA nirvAha kara vana, jaMgala, parvatoMko lAMghatI huI ayodhyAmeM pahuMca gaI / vahA~ use eka padmazrI nAmakI AryikAke darzana hue| AyikAne anantamatIse usakA paricaya puuchaa| usane apanA saba paricaya dekara apanepara jo-jo vipatti AI thI aura usase jisa-jisa prakAra apanI rakSA huI thI usakA saba hAla AryikAko sunA diyaa| AryikA usakI kathA sunakara bahata dukhI huii| use usane eka satI-ziromaNi ramaNI-ratna samajha kara apane pAsa rakha liyaa| saca hai sajjanoMkA vrata paropakArArtha ho hotA hai| udhara priyadattako jaba anantamatIke hare jAnekA samAcAra mAlUma huA taba vaha atyanta duHkhI haa| usake viyogase vaha asthira ho uThA / use ghara zmazAna sarIkhA bhayaMkara dikhane lagA / saMsAra usake liye sUnA ho gayA / pUtrIke virahase dukhI hokara tIrthayAtrAke bahAnese vaha gharase nikala khar3A huaa| use logoMne bahuta samajhAyA, para usane kisIkI bAtako na mAnakara apane nizcayako nahIM chodd'aa| kuTumbake loga use gharapara na rahate dekhakara svayaM bhI usake sAtha-sAtha cle| bahutase siddhakSetroM aura atizaya
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantamatIko kathA kSetroMkI yAtrA karate-karate ve ayodhyAmeM aaye| vahIMpara priyadattakA sAlA jinadatta rahatA thA / priyadatta usIke gharapara ThaharA / jinadattane bar3e Adara sammAnake sAtha apane bahanoIkI pAhunagati kii| isake bAda svasthatAke samaya jinadattane apanI bahina AdikA samAcAra pUchA / priyadattane jaisI ghaTanA bItI thI, vaha saba usase kaha sunaaii| sunakara jinadattako bhI apanI bhAnajIke bAbata bahuta duHkha huaa| duHkha sabhIko huA para use dUra karaneke liye saba lAcAra the| karmoMkI vicitratA dekhakara saba hoko santoSa karanA pdd'aa| dUsare dina prAtaHkAla uThakara aura snAnAdi karake jinadatta to jinamandira calA gyaa| idhara usakI strI bhojanakI taiyArI karake padmazrI AryikAke pAsa jo bAlikA thI, use bhojana karaneko aura AMganameM cauka pUraneko bulA lAI / bAlikAne Akara cauka pUrA aura bAda bhojana karake vaha apane sthAnapara lauTa aaii| __ jinadattake sAtha priyadatta bhI bhagavAnkI pUjA karake gharapara AyA / Ate hI usakI dRSTi caukapara pdd'ii| dekhate hI use anaMtamatIko yAda ho utthii| vaha ro pdd'aa| putrIke premase usakA hRdaya vyAkula ho gyaa| usane rote-rote kahA-jisane yaha cauka pUrA hai, kyA mujha abhAgeko usake darzana hoNge| jinadatta apanI strIse usa bAlikAkA patA pUcha kara jahA~ vaha thI, vahIM daur3A gayA aura jhaTase use apane ghara livA laayaa| bAlikAko dekhate hI priyadattake netroMse A~sU baha nikle| usakA galA bhara aayaa| Aja varSoM bAda use apanI putrIke darzana hue| bar3e premake sAtha usane apanI pyArI putrIko chAtIse lagAyA aura use godImeM baiThAkara usase eka-eka bAteM pUchanA zurU kii| usake duHkhoMkA hAla sunakara priyadatta bahuta duHkhI huaa| usane karmoMkA, isaliye ki anantamatI itane kaSToMko sahakara bhI apane dharmapara dRr3ha rahI aura kuzalapUrvaka apane pitAse A milo, bahutabahuta upakAra maanaa| pitA-putrIkA milApa ho jAnese jinadattako bahuta prasannatA huii| usane isa khuzomeM jinabhagavAnkA ratha nikalavAyA, sabakA yathAyogya Adara sammAna kiyA aura khUba dAna kiyaa| __isake bAda priyadatta apane ghara jAneko taiyAra huaa| usane anantamatIse bhI calaneko khaa| vaha bolI-pitAjI, maiMne saMsArakI lIlAko khUba dekhA hai| use dekhakara to merA jI kA~pa uThatA hai| aba meM gharapara nahIM clNgii| mujhe saMsArake duHkhoMse bahuta Dara lagatA hai| aba to Apa
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza dayA karake mujhe dIkSA dilavA diijiye| putrIkI bAta sunakara priyadatta bahata duHkhI huA, para aba usane usase gharapara calaneko vizeSa Agraha na karake kevala itanA kahA ki-putrI, terA yaha navIna zarora atyanta komala hai aura dIkSAkA pAlana karanA bar3A kaThina hai usameM bar3I-bar3I kaThina parISaha sahanI par3atI hai| isaliye abhI kucha dinoMke liye mandira hImeM rahakara abhyAsa kara aura dharmadhyAna pUrvaka apanA samaya bitaa| isake bAda jaisA tU cAhatI hai, vaha svayaM hI ho jaaygaa| priyadattane isa samaya dokSA lenese anantamatIko rokA, para usake to roma-romameM vairAgya praveza kara gayA thA; phira vaha kaise ruka sakatI thI? usane mohajAla tor3akara usI samaya padmazrI AryikAke pAsa jinadIkSA grahaNa kara hI lii| dokSita hokara anantamatI khUba dRr3hatAke sAtha tapa tapane lgii| mahinA-mahinAke upavAsa karane lagI, paroSaha sahane lgii| usakI umara aura tapazcaryA dekhakara sabako dA~toMtale aMgulI dabAnI par3atI thii| anantamatokA jabataka jIvana rahA tabataka usane bar3e sAhasase apane vratako nivAhA / antameM vaha saMnyAsamaraNa kara sahasrAra svargameM jAkara deva huii| vahA~ vaha nitya naye ratnoMke svargIya bhUSaNa paharato hai, jinabhagavAnkI bhaktike sAtha pUjA karatI hai, hajAroM deva devAGganAyeM usakI sevA meM rahatI haiN| usake aizvaryakA pAra nahIM aura na usake sukha hokI sImA hai / bAta yaha hai ki puNyake udayase kyA-kyA nahIM hotA ? ____ anantamatIko usake pitAne kevala vinodase zIlavata de diyA thaa| para usane usakA bar3I dRr3hatAke sAtha pAlana kiyA, karmoke parAdhIna sAMsArika sukhakI usane svapnameM bhI cAha nahIM kii| usake prabhAvase vaha svargameM jAkara deva huI, jahA~ sukhakA pAra nhiiN| vahA~ vaha sadA jinabhagavAnke caraNoMmeM lIna raha kara bar3I zAntike sAtha apanA samaya bitAtI hai / satI-ziromaNi anantamatI hamArA bhI kalyANa kare / 8. udAyana rAjAkI kathA saMsAra-zreSTha jinabhagavAn, jinavANI aura jaina RSiyoMko namaskAra kara uddAyana rAjAkI kathA likhatA hU~, jinhoMne samyaktvake tIsare nirvicikitsA aMgakA pAlana kiyA hai|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddAyana rAjAko kathA 55 uddAyana rauravaka nAmaka zaharake rAjA the, jo ki kacchadeza ke antargata thA / uddAyana samyagdRSTi the, dAnI the, vicArazIla the, jinabhagavAn ke sacce bhakta the aura nyAyI the / sutarAM prajAkA unapara bahuta prema thA aura ve bhI prajAke hita meM sadA udyata rahA karate the / usakI rAnIkA nAma prabhAvatI thA / vaha bhI satI thI, dharmAtmA thI / usakA mana sadA pavitra rahatA thA / vaha apane samayako prAyaH dAna, pUjA, vrata, upavAsa svAdhyAyAdimeM bitAtI thI / uddAyana apane rAjyakA zAnti aura sukhase pAlana karate aura apanI zakti ke anusAra jitanA bana par3atA, utanA dhArmika kAma karate / kahanekA matalaba yaha ki ve sukhI the, unheM kisI prakArakI cintA nahIM thI / unakA rAjya bhI zatrurahita niSkaMTaka thA / eka dina saudharmasvargakA indra apanI sabhA meM dharmopadeza kara rahA thA "ki saMsArameM sacce deva arahanta bhagavAn haiM, jo ki bhUkha, pyAsa, roga, zoka, bhaya, janma, jarA, maraNa Adi doSoMse rahita aura jIvoMko saMsArake duHkhoMse chuTAnevAle haiM, saccA dharma, uttama kSamA, mArdava, Arjava Adi dazalakSaNa rUpa hai; guru nirgrantha haiM; jinake pAsa parigrahakA nAma nizAna nahIM aura jo krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa Adise rahita haiM aura vaha saccI zraddhA hai, jisase jIvAjIvAdika padArthoM meM ruci hotI hai / vahI ruci svargamokSa kI denevAlI hai / yaha ruci arthAt zraddhA dharmameM prema karanese, tIrthayAtrA karane, rathotsava karAnese, jinamandiroMkA jIrNoddhAra karAnese, pratiSThA karAnese, pratimA banavAnese aura sAdharmiyoMse vAtsalya arthAt prema karanese utpanna hotI hai / Apa loga dhyAna rakhiye ki samyagdarzana saMsAra meM eka sarva zreSTha vastu hai ! aura koI vastu usakI samAnatA nahIM kara sakatI / yahI samyagdarzana durgatiyoMkA nAza karake svarga aura mokSakA denevAlA hai / ise tuma dhAraNa karo / " isa prakAra samyagdarzanakA aura usake ATha aMgoMkA varNana karate samaya indrane nirvicikitsA aMgakA pAlana karanevAle lAyana rAjAkI bahuta prazaMsA kI / indra ke mu~hase eka madhyalokake manuSyakI prazaMsA sunakara eka bAsava nAmakA deva usI samaya svargase bhArata meM AyA aura uddAyana rAjAkI parIkSA karaneke liye eka kor3hI munikA deza banAkara bhikSA ke liye dopaharahIko uddAyanake mahala gayA / usake zarIrase kor3ha gala rahA thA, usakI vedanAse usake paira idharaudhara par3a rahe the, sAre zarIrapara makkhiyA~ bhinabhinA rahI thIM aura saba
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ArAdhanA kathAkauza zarIra vikRta ho usakI yaha hAlata honepara bhI jaba vaha rAjadvArapara pahu~cA mahArAja uddAyanakI usapara dRSTi par3I taba ve usI samaya siMhAsana se kara Aye aura bar3I bhaktise unhoMne usa chalI munikA AhvAna kiyaa| isake bAda navadhA bhaktipUrvaka harSa ke sAtha rAjAne muniko prAka AhAra karAyA / rAjA AhAra karAkara nivRtta hue ki itanemeM usa kapaTI munine apanI mAyAse mahA durgandhita vamana kara diyA / usakI asahya durgandhake mAre jitane aura loga pAsa khar3e hue the, ve saba bhAga khar3e hue; kintu kevala rAjA aura rAnI munikI samhAla karaneko vahIM raha gaye / rAnI munikA zarIra poMchaneko usake pAsa gaI / kapaTI munine usa becArIpara bhI mahA durgandhita uchATa kara dI / rAjA aura rAnIne isakI kucha paravA na kara ulaTA isa bAtapara bahuta pazcAttApa kiyA ki hamase munikI prakRti viruddha na jAne kyA AhAra de diyA gayA, jisase munirAjako itanA kaSTa huA / hama loga bar3e pApI haiM / isIliye to aise uttama pAtrakA hamAre yahA~ nirantarAya AhAra nahIM huA / saca hai jaise pApI logoMko manovAMchita denevAlA cintAmaNi ratna aura kalpavRkSa prApta nahIM hotA, usI taraha supAtra ke dAnakA yoga bhI pApiyoMko nahIM milatA hai / isa prakAra apanI AtmanindA kara aura apane pramAdapara bahuta - bahuta kheda prakAza kara rAjA rAnIne munikA saba zarIra jalase dhokara sApha kiyA / unakI isa prakAra acalabhakti dekhakara deva apanI mAyA sameTakara bar3I prasannatAke sAtha bolA - rAjarAjezvara, sacamuca ho tuma samyagdRSTi ho, mahAdAnI ho / nirvicikitsA aMgake pAlana karanemeM indrane jaisI tumhArI prazaMsA kI thI, vaha akSara-akSara ThIka nikalI, vaisA hI maiMne tumheM dekhA / vAstava meM tuma hone jainazAsanakA rahasya samajhA hai / yadi aisA na hotA to tumhAre binA aura kauna munikI durgandhita uchATa apane hAthoMse uThAtA ? rAjan ! tuma dhanya ho, zAyada hI isa pRthvImaMDalapara isa samaya tuma sarIkhA samyagdRSTiyoM meM ziromaNi koI hogA ? isa prakAra uddAyanakI prazaMsA kara deva apane sthAnapara calA gayA aura rAjA phira apane rAjyakA sukhapUrvaka pAlana karate hue dAna, pUjA, vrata AdimeM apanA samaya bitAne lage / isI taraha rAjya karate-karate uddAyanakA kucha aura samaya bIta gayA / eka dina ve apane mahalapara baiThe hue prakRtikI zobhA dekha rahe the ki itane meM eka bar3A bhAro bAdalakA Tukar3A unakI A~khoMke sAmanese nikalA / vaha thor3I ho dUra pahu~cA hogA ki eka prabala vAyuke vegane use dekhate-dekhate
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ revato rAmoko kathA nAmazeSa kara diyA / kSaNabharameM eka vizAla meghakhaNDakI yaha dazA dekhakara uddAyanakI A~kheM khulI / unheM sArA saMsAra hI aba kSaNika jAna par3ane lgaa| unhoMne usI samaya mahalase utarakara apane putrako bulAyA aura usake mastakapara rAjatilaka karake Apa bhagavAn varddhamAnake samavasaraNameM pahu~ce aura bhaktike sAtha bhagavAnakI pUjA kara unake caraNoMke pAsa hI unhoMne jinadIkSA grahaNa kara lI, jisakA indra, narendra, dharaNendra Adi sabhI Adara karate haiN| ___ sAdhu hokara uddAyana rAjAne khUba tapazcaryA kI, saMsArakA sarva zreSTha padArtha ratnatraya prApta kiyaa| isake bAda dhyAnarUpI agnise ghAtiyA karmoMkA nAza kara unhoMne kevalajJAna prApta kiyaa| usake dvArA unhoMne saMsArake duHkhoMse tar3aphate hue aneka jIvoMko ubAra kara, anekoMko dharmake pathapara lagAyA aura antameM aghAtiyA karmoMkA bhI nAza kara avinAzI ananta mokSapada prApta kiyaa| / udhara unakI rAnI satI prabhAvatI bhI jinadIkSA grahaNa kara tapazcaryA karane lagI aura antameM samAdhi mRtyu prApta kara brahmasvargameM jAkara deva ve jinabhagavAn mujhe mokSa lakSmI pradAna kareM, jo saba zreSTha guNoMke samudra haiM jinakA kevalajJAna saMsArake jIvoMkA hRdayastha ajJAnarUpI AtApa naSTa karaneko candramA samAna hai, jinake caraNoMko indra, narendra Adi sabhI namaskAra karate haiM, jo jJAnake samudra aura sAdhuoM ke ziromaNi haiN| 6. revatI rAnIkI kathA saMsArakA hita karanevAle jinabhagavAnko parama bhaktipUrvaka namaskAra kara amUDhadRSTi aMgakA pAlana karanevAlI revatI rAnIkI kathA likhatA huuN| vijayAdhaparvatakI dakSiNazreNImeM meghakUTa nAmakA eka sundara zahara hai| usake rAjA haiM candraprabha / caMdraprabhane bahuta dinoMtaka sukhake sAtha apanA rAjya kiyaa| eka dina ve baiThe hue the ki ekAeka unheM tIrthayAtrA karanekI icchA huI / rAjyakA kArobAra apane candrazekhara nAmake putrako sauMpakara
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 ArAdhanA kayAkoza ve tIrthayAtrAke liye cala diye / ve yAtrA karate hue dakSiNa mathurAmeM aaye| unheM puNyase vahA~ guptAcAryake darzana hue / AcAryase candraprabhane dharmopadeza sunaa| unake upadezakA unapara bahuta asara par3A / ve AcArya ke dvArAproktaH paropakAro'tra mahApuNyAya bhUtale / -brahma nemidatta arthAt-paropakAra karanA mahAn puNyakA kAraNa hai, yaha jAnakara , aura tIrthayAtrA karaneke liye eka vidyAko apane adhikArameM rakhakara kSullaka bana gye| eka dina unakI icchA uttaramathurAkI yAtrA karane kI huI / jaba ve jAneko taiyAra hue taba unhoMne apane guru mahArAjase pUchA-he dayAke samudra, maiM yAtrAke liye jA rahA hU~, kyA Apako kucha samAcAra to kisIke liye nahIM kahanA hai ? guptAcArya bole-mathurA meM eka sUrata nAmake bar3e jJAno aura guNI munirAja haiM, unheM merA namaskAra kahanA aura samyagdRSTinI dharmAtmA revatIke liye mero dharmavRddhi kahanA / kSullakane aura pUchA ki isake sivA aura bhI Apako kucha kahanA hai kyA ? AcArya ne kahA nahIM / taba kSullakane vicArA ki kyA kAraNa hai jo AcAryane ekAdazAMgake jJAtA zrIbhavyasena muni tathA aura-aura muniyoMko rahate unheM kucha nahIM kahA aura kevala sUrata muni aura revatIke liye hI namaskAra kiyA tathA dharmavRddhi do ? isakA koI kAraNa avazya honA cAhiye / astu| jo kucha hogA vaha Age svayaM mAlUma ho jaaygaa| yaha socakara candraprabha kSullaka vahA~se cala diye| uttaramathurA pahu~cakara unhoMne sUrata muniko guptAcAryakI vandanA kaha sunAI / usase sUrata muni bahuta prasanna hue| unhoMne candraprabhake sAtha khUba vAtsalyakA paricaya diyaa| usase candraprabhako bar3I khuzI huI / bahuta ThIka kahA hai ye kurvanti suvAtsalyaM bhavyA dhrmaanuraagtH| sArmikeSu teSAM hi saphalaM janma bhUtale // -brahma nemidatta arthAt-saMsArameM unhIMkA janma lenA saphala hai jo dharmAtmAoMse vAtsalya-prema karate haiN| isake bAda kSullaka candraprabha ekAdazAMgake jJAtA, para nAma mAtrake bhavyasena munike pAsa gye| unhoMne bhavyasenako namaskAra kiyaa| para
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ revatI rAnIkI kathA bhavyasena munine abhimAnameM Akara candraprabhako dharmavRddhi taka 'bho na do| aise abhimAnako dhikkAra hai ! jina avicAro puruSoMke vacanoMmeM bhI daridratA hai jo vacanoMse bhI premapUrvaka Aye hae atithise nahIM bolate-ve unakA aura kyA satkAra kareMge? unase to svapnameM bhI atithisatkAra nahIM bana sakegA / jaina zAstroMkA jJAna saba doSoMse rahita hai, nirdoSa hai| use prApta kara hRdaya pavitra honA hI caahie| para kheda hai ki use pAkara bhI mAna hotA hai| para yaha zAstrakA doSa nahIM, kintu yoM kahanA cAhie ki pApiyoMke lie amRta bhI viSa ho jAtA hai| jo ho, taba bhI dekhanA cAhie ki inameM kucha bho bhavyapanA hai bhI, yA kevala nAma mAtrake hI bhavya haiM ? yaha vicAra kara dUsare dina sabere jaba bhavyasena kamaNDalu lekara zaucake lie cale taba unake pIche-poche candraprabha kSullaka bhI ho lie| Age calakara kSullaka mahAzayane apane vidyAbalase bhavyasenake AgekI bhUmiko komala aura hare-hare tRNoMse yukta kara diyaa| bhavyasena usakI kucha paravA na kara aura yaha vicAra kara ki jainazAstroM meM to inheM ekendro kahA hai, inakI hiMsAkA vizeSa pApa nahIM hotA, usaparase nikala ge| Age calakara jaba ve zauca ho lie aura zuddhike lie kamaNDalukI ora dekhA to usameM jala nahIM aura vaha oMdhA par3A huA hai, taba to unheM bar3I cintA huii| itane meM ekAeka kSullaka mahAzaya bhI udhara A nikale / kamaNDalukA jala yadyapi kSullakajIne hI apane vidyAbalase sukhA diyA thA, taba bhI ve bar3e Azcaryake sAtha bhavyasenase bole-manirAja, pAsa hI eka nirmala jalakA sarovara bharA huA hai, vahIM jAkara zuddhi kara lIjie na? bhavyasenane apane padasthapara, apane kartavyapara kucha bhI dhyAna na dekara jaisA kSullakane kahA, vaisA hI kara liyaa| saca bAta to yaha hai kiM karoti na mUr3hAtmA kArya mithyAtvadUSitaH / na syAnmuktipradaM jJAnaM caritraM durdazAmapi / udgato bhAskarazcApi kiM ghUkasya sukhAyate // mithyAdRSTeH zrutaM zAstraM kumArgAya pravartate / yathA mRSTaM bhavetkaSTaM sudugdhaM tumbikAgatam // -brahma nemidatta arthAt-mUrkha puruSa mithyAtvake vaza hokara kauna burA kAma nahIM karate ? mithyAdRSTiyoMkA jJAna aura cAritra mokSakA kAraNa nahIM hotaa| jaise sUryake udayase ullUko kabhI sukha nahIM hotaa| mithyAdRSTiyoMkA zAstra
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza sunanA, zAstrAbhyAsa karanA kevala kumArga meM pravRtta honekA kAraNa hai / jaise mIThA dUdha bhI tUMbar3Ike sambandhase kar3avA ho jAtA hai / ina saba bAtoM ko vicAra kSullakane bhavyasena ke AcaraNa se samajha liyA ki ye nAma mAtrake jainI haiM, para vAstava meM inheM jainadharmapara zraddhAna nahIM, ye mithyAtvI haiM / usa dinase candraprabhane bhavyasenakA nAma abhavyasena rakkhA / saca bAta hai durAcArase kyA nahIM hotA ? kSullakane bhavyasenakI parIkSA kara aba revatI rAnIkI parIkSA karanekA vicAra kiyaa| dUsare dina usane apane vidyAbalase kamalapara baiThe hue aura vedoMkA upadeza karate hue caturmukha brahmAkA veSa banAyA aura zaharase pUrva dizA kI ora kucha dUrIpara jaMgalameM vaha tthhraa| yaha hAla sunakara rAjA, bhavyasena Adi sabhI vahA~ gae aura brahmAjIko unhoMne namaskAra kiyA / unake pAvoM par3a kara ve bar3e khuza hue| rAjAne calate samaya apanI priyA revatI se bhI brahmAjI kI vandanAke lie calane ko kahA thA, para revatI samyaktva ratnase bhUSita thI, jinabhagavAn kI ananyabhakta thI; isalie vaha nahIM gaI / usane rAjAse kahA - mahArAja, mokSa aura samyagdarzana, samyagjJAna tathA samyakcAritrakA prApta karAnevAlA saccA brahmA jinazAsana meM Adijinendra kahA gayA hai, usake sivA anya brahmA ho hI nahIM sakatA aura jisa brahmAkI vandanA ke lie Apa jA rahe haiM, vaha brahmA nahIM hai; kintu koI ghUrta Thaganeke lie brahmAkA veSa lekara AyA hai / maiM to nahIM calU~gI / T dUsare dina kSullakane garur3apara baiThe hue, caturbAhu, zaMkha, cakra, gadA Adise yukta aura daityoMko ka~pAnevAle vaiSNava bhagavAnkA veSa banAkara dakSiNa dizA meM apanA DerA jamAyA / tIsare dina usa buddhimAn kSullakane bailapara baiThe hue, pArvatI ke mukhakamalako dekhate hue, sirapara jaTA rakhAye hue, gaNapati yukta aura jinheM hajAroM deva A Akara namaskAra kara rahe haiM, aisA zivakA veSa dhAraNa kara pazcima dizAkI zobhA bar3hAI / cauthe dina usane apanI mAyAse sundara samavazaraNa meM virAje hue, ATha prAtihAryo se vibhUSita, mithyAdRSTiyoM ke mAnako naSTa karanevAle mAnastaMbhAdise yukta, nirgrantha aura jinheM hajAroM deva, vidyAdhara, cakravartI A Akara namaskAra karata haiM, aisA saMsAra zra eSTha torthaMkarakA veSa banAkara pUrva dizAko alaMkRta kiyA / tIrthaMkara bhagavAnkA Agamana sunakara sabako bahuta Ananda huA / saba prasanna hote hue bhaktipUrvaka unakI vandanA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ revato rAnIkI kathA karaneko gye| rAjA, bhavyasena Adi bhI unameM zAmila the| tIrthakara bhagavAna : darzanoMke liye bhI revatI rAnIko na jAtI huI dekhakara sabakA bar3A pAca huA / bahatoMne usase calane ke liye Agraha bhI kiya,8 vaha na gii| kAraNa vaha samyaktvarUpa maulika ratnase bhUSita bhI, se 'janabhagavA canoMpara pUrA vizvAsa thA ki tIrthaMkara parama deva bina hI hote haiM, auH vAsudeva nau aura rudra gyAraha hote haiM / phira unakI saMnhA ko tor3ane le ye dazaveM vAsUdeva, bArahaveM rudra aura paccIsaveM tAka A kahA~se kite haiM ? ve to apane-apane karmoM ke anusAra jahA~ unheM thA vahA~ ca gye| phira yaha naI sRSTi kaisI ? inameM na to koI ra, rudra hai, na vAsudeva hai, aura na tIrthaMkara hai, kintu koI mAyAvI aina : laka apanI dhUrtatAse logoMko Thaganeke liye AyA hai| yaha vicAra . vatI rAnI tIrthaMkarakI vandanAke liye bhI nahIM gii| saca hai kahIM se meru parvata bhI calA hai ? isake bAra candraprabha, kSullaka-veSa hImeM, para aneka prakArako ra dhiyoMse yukta tathA anta malina zarIra hokara revatIke ghara bhikSA ke liH, phuNce| A~ganameM pahuMca hI ve mUcrchA khAkara pRthvIpara dhar3Amase gira gii| unheM dekhate hI dhama salA revatI ranI hAya-hAya kahatI huI unake . na daur3I gaI aura barDa bhakti aura vinayase usane unheM uThAkara sace kayA / isake bAda OM ne mahala meM liA jAkara bar3e komala aura paribhAvoMse usane unheM suka AhAra kraayaa| saca hai jo dayAvAna ho / unako buddhi dAna de / svabhAvahIse tatpara rahatI hai| kSullaka abataka bhI revatIko parokSAse santoSa nahIM A / so unhoMne bhoja karane ke sAtha hI vamana kara diyA, jisameM aja durgandha A rahI tho zullakakI yaha hAlata dekhakara revatIko bahuta dukha huA / usane bahuta zcAttApa kiyA ki na jAne kyA apathya mujha pApinIke dvArA de diyA gayA, jisase inakI yaha hAlata ho gii| merI isa asAvadhAnatAko dhikkAra hai / isa prakAra bahuta kucha pazcAttApa karake usane kSullakakA zarIra poMchA aura bAda kucha-kucha garama jalase use dhokara sApha kiyA / kSullaka revatIkI bhakti dekhakara bahuta prasanna hue| ve apanI mAyA sameTa kara bar3I khuzIke sAtha revatIse bole-devI, saMsArazreSTha mere parama guru mahArAja gaptAcAryakI dharmavaddhi tere manako pavitra kare, jo ki saba siddhiyoMkI denevAlI hai aura tumhAre nAmase maiMne yAtrAmeM jahA~-jahA~
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza bhagavAna kI pUjA kI hai vaha bhI tumheM kalyANakI denevAlI ho / devI, tumane jisa saMsAra zreSTha aura saMsAra samudrase pAra karanevAle amUDhadRSTi aMgako grahaNa kiyA hai, usakI maiMne nAnA tarahase parIkSA kI, para usameM tumheM acala paayaa| tumhAre isa trilokapUjya samyaktvakI kauna prazaMsA karaneko samartha hai ? koI nahIM / isa prakAra guNavatI revatI rAnIkI prazaMsA kara aura use saba hAla kahakara kSullaka apane sthAna cale gae / isake bAda varuNa nRpati aura revatI rAnIkA bahuta samaya sukhake sAtha biitaa| eka dina rAjAko kisI kAraNase vairAgya ho gayA hai / ve apane zivakIrti nAmaka putrako rAjya sauMpakara aura saba mAyAjAla tor3akara tapasvI bana gae / sAdhu banakara unhoMne khUba tapazcaryA kI aura Ayuke antameM samAdhimaraNa kara ve mAhendrasvarga meM jAkara deva hue / I 62 jinabhagavAn kI parama bhakta mahArAnI revato bhI jinadIkSA grahaNa kara aura zakti ke anusAra tapazcaryA kara Ayuke anta meM brahmasvarga meM jAkara maharddhi deva huI / bhavya puruSo, yadi tuma bhI svarga yA mokSa sukhako cAhate ho, to jisa taraha zrImatI revatI rAnIne mithyAtva chor3A usI taraha tuma bhI mithyAtvako chor3akara svarga- mokSake denevAle, atyanta pavitra aura bar3e-bar3e deva, vidyAdhara, rAjA mahArAjAoMse bhaktipUrvaka grahaNa kie hue jainadharmakA Azraya svIkAra karo / 10. jinendrabhaktakI krathA svarga-mokSake denevAle zrIjinabhagavAnko namaskAra kara maiM jinendrabhakta kI kathA likhatA hU~, jinhoMne ki samyagdarzanake upagUhana aMgakA pAlana kiyA thA / neminAtha bhagavAn ke janmase pavitra aura dayAlu puruSoMse paripUrNa saurASTra deza ke antargata eka pATaliputra nAmakA zahara thaa| jisa samayako kathA hai, usa samaya usake rAjA yazodhvaja the / unako rAnIkA nAma susImA thA / vaha bar3I sundara thI / usake eka putra thA / usakA nAma thA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinendrabhaktakI kathA suvIra / becArI susImAke pApake udayase vaha mahAvyasanI aura cora huaa| saca to yaha hai jinheM Age kuyoniyoMke duHkha bhoganA hotA hai, unakA na to acche kulameM janma lenA kAma AtA hai aura na aise putroMse becAre mAtApitAko kabhI sukha hotA hai / gor3adezake antargata tAmaliptA nAmakI eka purI hai| usameM eka seTha rahate the| unakA nAma thA jinendrabhakta / jaisA unakA nAma hai vaise hI ve jinabhagavAnke bhakta haiM bhI / jinendrabhakta sacce samyagdaSTi the aura apane zrAvaka dharmakA barAbara sadA pAlana karate the| unhoMne bar3e-bar3e vizAla jinamandira banavAe, bahutase jIrNa mandiroMkA uddhAra kiyA, jinapratimAyeM banavAkara unakI pratiSThA karavAI aura cAroM saMghoMko khUba dAna diyA, unakA khUba satkAra kiyaa| ___ samyagdRSTi ziromaNi jinendrabhaktakA mahala sAta ma~jalA thaa| usakI antima maMjilapara eka bahuta hI sundara jina caityAlaya thA / caityAlayameM zrIpArzvanAtha bhagavAnkI bahuta manohara aura ratnamayI pratimA thii| usapara tIna chatra, jo ki ratnoMke bane hue the, tar3I zobhA de rahe the| una chatroMpara eka vaiDUryamaNi nAmakA atyanta kAntimAna bahumUlya ratna lagA huA thaa| isa ratnakA hAla sUvIrane sunaa| usane apane sAthiyoMko bulAkara kahA-sunate ho, jinendrabhakta seThake caityAlayameM pratimApara lage hue chatroMmeM eka ratna lagA huA hai, vaha amola hai / kyA tuma logoMmese koI use lA sakatA hai ? sunakara unameMse eka sUryaka nAmakA cora bolA, yaha to eka atyanta sAdhAraNa bAta hai| yadi vaha ratna indra ke sirapara bhI hotA, to maiM use kSaNabharameM lA sakatA thaa| yaha saca bhI hai ki jo jitane hI durAcArI hote haiM ve utanA hI pApakarma bhI kara sakate haiM / sUryakake lie ratna lAnekI AjJA huI / vahA~se Akara usane mAyAvI kSullakakA veSa dhAraNa kiyaa| kSullaka banakara vaha vrata upavAsAdi karane lgaa| umase usakA zarIra bahuta dubalA patalA ho gyaa| isake bAda vaha aneka zaharoM aura grAmoM meM ghUmatA haA aura logoMko apane kapaTI veSase ThagatA huA kucha dinoM meM tAmaliptA purImeM A phuNcaa| jinendrabhakta sacce dharmAtmA the, isalie unheM dharmAtmAoMko dekhakara bar3A prema hotA thaa| unhoMne jaba isa dhUrta kSullakakA Agamana sunA to unheM bar3I prasannatA huii| ve usI samaya gharakA saba kAmakAja chor3akara kSullaka mahArAjakI vandanA karane ke lie ge| use tapazcaryAse kSINa zarIra dekhakara unakI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza usapara aura adhika zraddhA huii| unhoMne bhakti ke sAH . . NAma kiyA aura bAda ve use apane mahala livA lAye / sava bAna : aho dhRtasya dhUrtatvaM lakSyate kena bhuutk| yasya prapaMcato gADhaM vidvAMsazcApi vaMcitAH / / arthAt-jinakI dhUrtatAse acche-acche vidvAn bhI jaba Ate haiM, taba becAre sAdhAraNa puruSoMkI kyA majAla jo ve unakI patA , pA skeN| kSullakajIne caityAlayameM paha~ca kara jaba usa maNiko va kA hRdaya Anandake mAre bA~soM uchalane lgaa| ve bahuta sanaTa hai: se sunAra apane pAsa koI rakama banavAneke liye lAye hue the. sakA sonA dekhakara prasanna hotA hai| kyoMki usakI niyata sadA cora aura hI lagI rahatI hai| jinendrabhaktako usake mAyAcArakA kucha patA nahIM lgaa| isaliye unhoMne use bar3A dharmAtmA samajha kara aura mAyAcArIse kSullA ke manA karanepara bhI jabarana apane jinAlayako rakSAke liye use niyukta kara diyA aura Apa usase pUchakara samudrayAtrA karaneke liye cala pdd'e| __ jinendrabhaktake ghara bAhara hote hI kSullakajIko bana par3e adhI rAlake samaya Apa usa tejasvI ratnako kapar3oMmeM chupAkara ghara : ira ho gye| para pApiyoMkA pApa kabhI nahIM chuptaa| yahI kAraNa thA ke ratna hai: ra bhAgate hue use sipAhiyoMne dekha liyaa| ve use pakar3anera / daudd'e| 6llakajI dubale patale to pahale hIse ho rahe the, isaliye ke nApaneko bhAnemeM asakta samajha lAcAra hokara jinendrabhaktakI hI zaraNameM aura "o, bacAiye ! bacAiye !! yaha kahate hue unake pA~voMmeM gi. pdd'e| janendrabhaktane, "cora bhAgA jAtA hai ! ise pakar3anA" aisA :lA suna karake jAna liyA ki yaha cora hai aura kSullaka veSameM logoMko ThagatA phiratA hai| yaha jAnakara bhI darzanakI nindAke bhayase jinendrabhaktane kSullakake pakar3aneko Aye hue sipAhiyoMse kahA-Apa loga bar3e kama samajha haiM ! Apane bahuta burA kiyA jo eka tapasvIko cora batalA diyaa| ratna to ye mere kahanese lAye haiN| Apa nahIM jAnate ki ye bar3e saccaritra sAdhu haiM ? astu| Agese dhyAna rkhiye| jinendrabhaktake vacanoMko sunate hI saba sipAhI loga ThaNDe par3a gaye aura unheM namaskAra kara calate bane /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAriSeNa munikI kathA jaba saba sipAhI cale gaye taba jinendrabhaktane kSullakajIse ratna lekara ekAnta meM unase kahA - bar3e duHkhakI bAta hai ki tuma aise pavitra veSako dhAraNa kara use aise nIca karmoMse lajA rahe ho ? tumheM yahI ucita hai kyA ? yAda rakkho, aise anarthoMse tumheM kugatiyoMmeM ananta kAla duHkha bhoganA pdd'eNge| zAstrakAroMne pApI puruSoMke liye likhA hai ki ye kRtvA pAtakaM pApAH poSayanti svakaM bhuvi / tyakvA nyAyakramaM teSAM mahAduHkhaM bhavArNave // - brahma nemidatta arthAt - jo pApI loga nyAyamArgako chor3akara aura pApake dvArA apanA nirvAha karate haiM, ve saMsAra samudra meM ananta kAla duHkha bhogate haiM / dhyAna rakkho ki anIti se calanevAle aura atyanta tRSNAvAna tuma sarokhe pApI loga bahuta hI jaldI nAzako prApta hote haiM / tumheM ucita hai, tuma bar3I kaThinatAse prApta hue isa manuSya janmako isa taraha barbAda na kara kucha Atmahita kro| isa prakAra zikSA dekara jinendra bhaktane apane sthAnase use alaga kara diyA / isI prakAra aura bhI bhavya puruSoMko, durjanoMke malina karmoMse nindAko prApta honevAle samyagdarzanakI rakSA karanI ucita hai / jinabhagavAnkA zAsana pavitra hai, nirdoSa hai, use jo sadoSa banAnekI koziza karate haiM, ve mUrkha haiM, unmatta haiN| ThIka bhI hai unheM vaha nirdoSa dharma acchA jAna bhI nahIM par3atA / jaise pittajvaravAleko amRta ke samAna mIThA dUdha bhI kar3avA hI lagatA hai / 11. vAriSeNa munikI kathA maiM saMsArapUjya jinabhagavAnko namaskAra kara zrIvAriSeNa munikI kathA likhatA hU~, jinhoMne samyagdazanake sthitikaraNa nAmaka aMgakA pAlana kiyA hai / apanI sampadAse svargako nIcA dikhAnevAle magadhadezake antargata
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza rAjagRha nAmakA eka sundara zahara hai / usake rAjA haiM zreNika / ve samyagdRSTi haiM, udAra haiM aura rAjanItike acche vidvAn haiN| unakI mahArAnIkA nAma celanI hai| vaha bhI samyaktvarUpI amola ratnase bhUSita hai, bar3I dharmAtmA hai, satI hai aura viduSo hai| usake eka putra hai / usakA nAma hai vAriSeNa / vAriSeNa bahuta guNI hai, dharmAtmA hai aura zrAvaka hai / eka dina magadhasundarI nAmakI eka vezyA rAjagRhake upavanameM krIr3A karaneko AI haI thii| usane vahA~ zrIkIti nAmaka seThake gale meM eka bahuta 'hI sundara ratnoMkA hAra par3A huA dekhA / use dekhate hI magadhasundaro usake lie lAlAyita ho uTho / use hArake binA apanA jIvana nirarthaka jAna par3ane lgaa| sArA saMsAra use hAramaya dikhane lgaa| vaha udAsa muMha gharapara lauTa aaii| rAtake samaya usakA premI vidyut cora jaba gharapara AyA taba usane magadhasundarIko udAsa muMha dekhakara bar3e premase pUchA-priye, Aja maiM tumheM udAsa dekhatA hU~, kyA isakA kAraNa tuma batalAogI ? tumhArI yaha udAso mujhe atyanta dukho kara rahI hai| magadhasundarIne vidyutapara kaTAkSabANa calAte hue kahA-prANavallabha, tuma mujhapara itanA prema karate ho, para mujhe to jAna par3atA hai ki yaha saba tumhArA dikhAU prema hai aura sacamuca hI tumhArA yadi mujhapara prema hai to kRpAkara zrIkIrti seThake galekA hAra, jise ki Aja maiMne bagIce meM dekhA hai aura jo bahuta hI sundara hai, lAkara mujhe dIjiye, jisase merI icchA pUrI ho| taba ho maiM samajhagI ki Apa mujhase saccA prema karate haiM aura taba hI mere prANavallabha honeke adhikArI ho skeNge| ____ magadhasundarIke jAlameM pha~sakara use isa kaThina kAryake lie bhI taiyAra honA pdd'aa| vaha use santoSa dekara usI samaya vahA~se cala diyA aura zrIkIti seThake mahalapara phuNcaa| vahA~se vaha zrIkIrtike zayanAgArameM gayA aura apanI kAryakuzalatAse usake galemeMse hAra nikAla liyA aura bar3I phurtIke hAtha vahA~se cala diyA / hArake divya tejako vaha nahIM chupA skaa| so bhAgate hue use sipAhiyoMne dekha liyaa| ve use pakar3aneko daudd'e| vaha bhAgatA huA zmazAnakI ora nikala AyA / vAriSeNa isa samaya zmazAnameM kAyotsarga dhyAna kara rahA thaa| so vidyata cora maukA dekhakara pIche AnevAle sipAhiyoMke paMjese chUTaneke lie usa hArako vAriSeNake Age paTaka kara vahA~se bhAga khar3A huaa| itanemeM sipAhI bhI vahIM A pahu~ce, jahA~ vAriSeNa dhyAna kiye khar3A huA thaa| ve vAriSeNako hArake pAsa
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAriSeNa muniko kathA 67 khar3A dekhakara bhauMcakase raha gaye / ve use usa avasthAmeM dekhakara ha~se aura bole-vAha, cAla to khUba khelI gaI ? mAnoM meM kucha jAnatA hI nhiiN| mujhe dharmAtmA jAnakara sipAhI chor3a jaayeNge| para yAda rakhiye hama apane mAlikakI saccI naukarI khAte haiM / hama tumheM kabhI nahIM chor3eMge! yaha kaha kara ve vAriSeNako bA~dhakara zreNikake pAsa le gaye aura rAjAse bolemahArAja, ye hAra curAkara lie jAte the, so hamane inheM pakar3a liyaa| sunate hI zreNikakA ceharA krodhake mAre lAla surkha ho gayA, unake oTha kA~pane lage, A~khoMse krodhakI jvAlAyeM nikalane lgiiN| unhoMne garajakara kahA-dekho, isa pApIkA nIca karma jo zmazAnameM jAkara dhyAna karatA hai aura logoMko, yaha batalAkara ki maiM bar3A dharmAtmA hU~, ThagatA hai, dhokhA detA hai| pApI ! kUla kalaMka ! dekhA maiMne terA dharmakA DhoMga ! saca hai-durAcArI, logoMko dhokhA dene ke lie kyA-kyA anartha nahIM karate ? jise maiM rAjyasiMhAsana para baiThAkara saMsArakA adhIzvara banAnA cAhatA thA, maiM nahIM jAnatA thA ki vaha itanA nIca hogA? isase bar3hakara aura kyA kaSTa ho sakatA hai ? acchA to jo itanA durAcArI hai aura prajAko dhokhA dekara ThagatA hai usakA jotA rahanA sivA hAnike lAbhadAyaka nahIM ho sktaa| isaliye jAo ise le jAkara mAra ddaalo| apane khAsa putrake liye mahArAjakI aisI kaThora AjJA sunakara saba citra likhese hokara mahArAjakI ora dekhane lge| sabakI A~khoMmeM pAnI bhara aayaa| para kisakI majAla jo unakI AjJAkA prativAda kara ske| jallAda loga usI samaya vAriSeNako badhyabhUmimeM le gye| unameMse ekane talavAra khIMcakara bar3e jorase vAriSeNakI gardanapara mArI, para yaha kyA Azcarya ? jo usakI gardanapara bilakUla ghAva nahIM huA; kintu vAriSeNako ulaTA yaha jAna par3A-mAno kisIne usapara phUloMkI mAlA phaikI hai| . jallAda loga dekhakara dAMtoMmeM a~gulI dabA gye| vAriSeNake puNyane usakI rakSA kii| saca hai aho puNyena tIvrAgnirjalatvaM yAti bhUtale, samudraH sthalatAmeti durviSaM ca sudhAyate / zatrumitratvamApnoti vipattiH sampadAyate, tasmAtsukhaiSiNo bhavyAH puNyaM kurvantu nirmalam / / -brahma nemidatta arthAt-puNyake udayase agni jala bana jAtI hai, samudra sthala ho jAtA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ArAdhanA kathAkoza hai, viSa amRta ho jAtA hai, zatru mitra bana jAtA hai aura vipatti sampattike rUpa meM pariNata ho jAtI hai / isalie jo loga sukha cAhate haiM, unheM pavitra kAryoM dvArA sadA puNya utpanna karanA cAhiye / jinabhagavAn kI pUjA karanA, dAna denA, vrata upavAsa karanA, sadA vicAra pavitra aura zuddha rakhanA, paropakAra karanA, hiMsA, Adi pApakarmoMkA na karanA, ye puNya utpanna karaneke kAraNa haiM / jhUTha, corI vAriSeNakI yaha hAlata dekhakara saba usakI jaya jayakAra karane lage / devoMne prasanna hokara usapara sugaMdhita phUloMkI varSA kI / nagaravAsiyoM ko isa samAcArase bar3A Ananda huA / sabane eka svarase kahA ki, vAriSeNa tuma dhanya ho, tuma vAstavameM sAdhu puruSa ho, tumhArA cAritra bahuta nirmala hai, tuma jinabhagavAn ke sacce sevaka ho, tuma pavitra puruSa ho, tuma jainadharmake sacce pAlana karanevAle ho / puNya-puruSa, tumhArI jitanI prazaMsA kI jAya utanI thor3I hai| saca hai, puNyase kyA nahIM hotA ? zreNikane jaba isa alaukika ghaTanAkA hAla sunA to unheM bhI apane avicArapara bar3A pazcAttApa huA / ve duHkhI hokara bole ye kurvanti jaDAtmAnaH kAryaM loke'vicArya ca / te sIdanti mahantopi mAdRzA arthAt - jo mUrkha loga AvezameM Akara binA vicAre kisI kAmako kara baiThate haiM, ve phira bar3e bhI kyoM na hoM, unheM merI taraha duHkha hI uThAne par3ate haiM / isaliye cAhe kaisA hI kAma kyoM na ho, use bar3e vicAra ke sAtha karanA cAhie / duHkhasAgare // - brahma nemidatta zreNika bahuta kucha pazcAttApa karake putrake pAsa zmazAna meM Aye / vAriSeNakI puNyamUrtiko dekhate hI unakA hRdaya putrapremase bhara AyA / unakI A~khoMse A~sU baha nikle| unhoMne putrako chAtI se lagAkara roterote kahA- pyAre putra, merI mUrkhatAko kSamA karo ! maiM krodhake mAre andhA bana gayA thA, isalie Age pIchekA kucha soca vicAra na kara maiMne tumhAre sAtha bar3A anyAya kiyA / putra, pazcAttApase merA hRdaya jala rahA hai, use apane kSamArUpa jalase bujhAo ! duHkhake samudra meM maiM gote khA rahA hU~, mujhe sahArA dekara nikAlo ! apane pUjya pitAkI yaha hAlata dekhakara vAriSeNako bar3A kaSTa huA / vaha bolA- pitAjI, Apa yaha kyA kahate haiM ? Apa aparAdhI kaise ?
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAriSeNa muniko kathA Apane to apane kartavyakA pAlana kiyA hai aura kartavya pAlana karanA koI aparAdha nahIM hai| mAna lIjiye ki yadi Apa putra-premake vaza hokara mere lie aise daNDakI AjJA na dete, to usase prajA kyA samajhatI ? cAhe maiM aparAdhI nahIM bhI thA taba bhI kyA prajA isa bAtako dekhatI? vaha to yahI samajhatI ki Apane mujhe apanA pUtra jAnakara chor3a diyA / pitAjI, Apane bahuta hI buddhimAnI aura dUradarzitAkA kAma kiyA hai| ApakI nItiparAyaNatA dekhakara merA hRdaya Anandake samudra meM lahareM le rahA hai| Apane pavitra vaMzakI Aja lAja rakha lo| yadi Apa aise samayameM apane kartavyase jarA bhI khisaka jAte, to sadAke lie apane kulameM kalaMkakA TIkA laga jAtA / isake lie to Apako prasanna honA cAhie na ki dukhI / hA~ itanA jarUra huA ki mere isa samaya pApakarmakA udaya thA; isalie maiM niraparAdhI pokara bhI aparAdhI banA / para isakA mujhe kucha kheda nhiiN| kyoMkiavazya hyanubhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham / -vAdIbhasiMha arthAt-jo jaisA karma karatA hai usakA zubha yA azubha phala use avazya hI bhoganA par3atA hai| phira mere lie karmokA phala bhoganA koI naI bAta nahIM hai| putrake aise unnata aura udAra vicAra sunakara zreNika bahuta Anandita hue| ve saba duHkha bhUla gye| unhoMne kahA, putra, satpuruSoMne bahuta ThIka likhA hai caMdanaM ghRSyamANaM ca dahyamAno ythaa'guruH| na yAti vikriyAM sAdhuH poDito pi tathAparaiH / / -brahma nemikta arthAt-candanako kitanA bhI ghisiye, aguruko khUba jalAiye, usase unakA kucha na bigar3akara ulaTA unameMse adhika-adhika sugandha niklegii| usI taraha satpuruSoMko duSTa loga kitanA hI satAveM, kitanA hI kaSTa deM, para ve usase kucha bhI vikArako prApta nahIM hote, sadA zAnta rahate haiM aura apanI burAI karanevAlekA bhI upakAra hI karate haiN| ___ vAriSeNake puNyakA prabhAva dekhakara vidyut corako bar3A bhaya humA / usane socA ki rAjAko merA hAla mAlUma ho jAnese ve mujhe bahuta kar3I sajA deNge| isase yahI acchA hai ki meM svayaM hI jAkara unase saba saccA.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkozaH saccA hAla kaha dUM / aisA karanese ve mujhe kSamA bhI kara skeNge| yaha vicAra kara vidyut cora mahArAja ke sAmane jA khar3A hA aura hAtha jor3akara unase bolA -- prabho, yaha sabaka merA hai / patrAtmA vAriSeNa svaMthA nirdoSa hai / pApinI ve thA; para Ajase maiM kabhI ke jAmeM pha~sa + maiM yaha nIca kAma yA T mujhe dayA karake namA aisA kAma nahIM kIjiye / 70 vidyut corako apakRtakarmake paza abhaya dekara apane priya etra vAriSeNase bo tumhArI mAtA tumhAre viyogase bahuta dukhI dukhI dekha zreNika use mu. aba rAjadhAnI meM calo, 3 hoNgii| P uttarameM vAriSeNane kahA - pitAjI, mujhe kSamA kiijiye| maiMne saMsArakI lIlA dekha lI / merA AtmA usameM aura praveza karaneke liye mujhe rokatA hai / isaliye meM aba gharapara na jAkara jinabhagavAnke caraNoMkA Azraya grahaNa karU~gA / suniye, abase merA kartavya hogA ki maiM hAtha hImeM bhojana karU~gA, sadA vanameM rahU~gA aura muni mArgapara calakara apanA Atmahita karU~gA mujhe aba saMsAra meM paiThanekI icchA nahIM, viSayavAsanAse prema nhiiN| mujhe saMsAra duHkhamaya jAna par3atA hai, isaliye maiM jAna-bUjhakara apaneko duHkhoMmeM pha~sAnA nahIM cAhatA / kyoMki -- nije pANI dIpe lasati bhuvi kUpe nipatatAM phalaM kiM tena syAditi- jIvaMdharacampU arthAt - hAthameM pradIpa lekara bhI yadi koI ku~emeM giranA cAhe, to batalAiye usa dIpakase kyA lAbha ? jaba mujhe do akSaroMkA jJAna hai aura saMsArakI lIlAse maiM aparicita nahIM hU~; itanA hokara bhI phira meM yadi usameM pha~sUM, to mujhasA mUrkha aura kauna hogA ? isaliye Apa mujhe kSamA kIjiye ki maiM ApakI pAlanIya AjJAkA bhI bAdhya hokara virodha kara rahA huuN| yaha kahakara vAriSeNa phira eka minaTa ke lie bhI na Thahara kara vanakI ora cala diyA aura zrIsUradeva munike pAsa jAkara usane jinadIkSA grahaNa kara lI / tapasvI banakara vAriSeNa muni bar3I dRr3hatAke sAtha cAritrakA pAlana karane lage / ve aneka dezoM-videzoM meM ghUma-ghUma kara dharmopadeza karate hue ekabAra palAzakUTa nAmaka zahara meM pahu~ce / vahA~ zreNikakA mantrI agnibhUti rahatA thA / usakA eka puSpaDAla nAmakA putra thA / vaha bahuta dharmAtmA thA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAriSeNa muniko kathA aura dAna, vrata, pUjA Adi satkarmoke karanemeM sadA tatpara rahA karatA thaa| vaha vAriSeNa muniko bhikSArtha Aye hue dekhakara bar3I prasannatAke sAtha unake sAmane gayA aura bhaktipUrvaka unakA AhvAna kara usane navadhA bhakti sahita unheM prAsuka AhAra diyaa| AhAra karake jaba vAriSeNa muni vanameM jAne lage taba puSpaDAla bhI kucha to bhaktise, kucha bAlapanekI mitratAke nAtese aura kucha rAjaputra honeke lihAjase unheM thor3I dUra pahu~cA Aneke lie apanI strIse pUchakara unake pIche-pIche cala diyaa| vaha dUrataka jAnekI icchA na rahate hue bhI munike sAtha-sAtha calatA gyaa| kyoMki use vizvAsa thA ki thor3I dUra gaye bAda ye mujhe lauTa jAneke lie kaheMge ho| para munine use kucha nahIM kahA, taba usakI cintA bar3ha gii| usane muniko yaha samajhAneke liye, ki maiM zaharase bahuta dUra nikala AyA hU~, mujhe gharapara jaldI lauTa jAnA hai, kahA-kumAra, dekhate haiM yaha vahI sarovara hai, jahA~ hama Apa khelA karate the, yaha vahI chAyAdAra aura unnata AmakA vRkSa hai, jisake nIce Apa hama bAlalIlAkA sukha lete the; aura dekho, yaha vahI vizAla bhUbhAga hai, jahA~ maiMne aura Apane bAlapanameM aneka khela khele the| ityAdi apane pUrva paricita cihnoMko bAra-bAra dikhalAkara puSpaDAlane manikA dhyAna apane dUra nikala AnekI ora AkarSita karanA cAhA, para muni usake hRdayakI bAta jAnakara bhI use lauTa jAneko na kaha sake / kAraNa vaisA karanA unakA mArga nahIM thaa| isake viparIta unhoMne puSpaDAlake kalyANakI icchAse use khUba vairAgyakA upadeza dekara munidIkSA de dii| puSpaDAla muni ho gayA, saMyamakA pAlana karane lagA aura khUba zAstroMkA abhyAsa karane lagA; para taba bhI usakI viSayavAsanA na miTI, use apanI strIko bAra-bAra yAda Ane lagI / AcArya kahate haiM ki dhikkAmaM dhiGmahAmohaM dhiGbhogAnyaistu vNcitH| sanmArgepi sthito janturna jAnAti nijaM hitam // brahma nemidatta arthAt-usa kAmako, usa mohako, una bhogoMko dhikkAra hai, jinake vaza hokara uttama mArgameM calanevAle bhI apanA hita nahIM kara pAte / yahI hAla puSpaDAlakA huA, jo muni hokara bhI vaha apanI strIko hRdayase na bhulA skaa| isI taraha puSpaDAlako bAraha varSa bIta gaye / usakI tapazcaryA sArthaka honeke lie gurune use tIrthayAtrA karanekI AjJA dI aura usake sAtha ve
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ rako aura rati adhA ArAdhanA kathAkoza bhI cle| yAtrA karate-karate eka dina ve bhagavAn vardhamAnake samavazaraNameM pahu~ca gaye / bhagavAnko unhoMne bhaktipUrvaka praNAma kiyaa| usa samaya vahA~ gaMdharvadeva bhagavAnkI bhakti kara rahe the| unhoMne kAmakI nindAmeM eka padya par3hA / vaha padya yaha thA mailakucelI daraNI NAhe pavasiyaeNa / ___ kaha jIvesai / padhara ubbhate viraheNa || -koI kavi arthAt-stro cAhe mailI hA. dI, hRdayakI malina ho, para vaha 'bhI apane patike pravAsI honepara, zi . rahanepara, nahIM jokara pativiyogase vana-vana, parvatoM-parvatoMmeM mAna karatI hai| arthAt kAmake vaza hokara nahIM karaneke kAma bhI kara DAlA / ukta padyako sunate hI puSpaDa , nAbhI kAmase pIdita hokara apanI strIkI prAptike liya adhIra ho utthe| vratase udAsIna hokara apane zaharakI ora ravAnA hue| unake hAya kI bAta jAnakara pariSeNa muni bhI unheM dharmameM dRr3ha karaneke liye unakA sAtha-mAtha cala diye| guru aura ziSya apane zahara meM phuNce| unheM dekhakara satI celanAne socA-ki jAna par3atA hai, putra cAritrase calAyamAna huA hai| nahIM to aise samaya isake yahA~ AnekI kyA AvazyakatA thI? yaha vicAra kara usane usakI parIkSAke lie usake baiThaneko do Asana diye| unameM eka kASThakA thA aura dUsarA ratnajar3ita / vAriSeNa muni ratnajar3ita Asanapara na baiThakara kASThake Asanapara baitthe| saca hai-jo sacce muni hote haiM ve kabhI aisA tapa nahIM karate jisase unake AcaraNameM kisIko sandeha ho / isake bAda vAriSeNa munine apanI mAtAke sandehako dUra karake usase kahA-mAtA, kucha samayake liye merI saba striyoMko yahA~ bulavA to lIjiye / mahArAnIne vaisA hI kiyaa| vAriSeNako saba striyA~ khUba vastrAbhUSaNoMse sajakara unake sAmane A upasthita huii| ve bar3I sundarI thiiN| devakanyAyeM bhI unake rUpako dekhakara lajjita hotI thiiN| muniko namaskAra kara ve saba unako AjJAkI pratIkSAke liye khar3I rhiiN|| ___ vAriSeNane taba apane ziSya puSpaDAlase kahA-kyoM dekhate ho na ? ye merI striyA~ haiM, yaha rAjya hai, yaha sampatti hai, yadi tumheM ye acchI jAna par3atI haiM, tumhArA saMsArase prema hai, to inheM tuma svIkAra karo / vAriSeNa munirAjakA yaha AzcaryameM DAlanevAlA karttavya dekhakara puSpaDAla bar3A
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAriSeNa muniko kathA 73 lajjita huA / use apanI mUrkhatApara bahuta kheda huaa| vaha munike caraNoMko namaskAra kara bolA-prabho, Apa dhanya haiM, Apane lobharUpI pizAcako naSTa kara diyA hai, Apa hIne jinadharmakA saccA sAra samajhA hai / saMsArameM ve hI bar3e puruSa haiM, mahAtmA haiM, jo Apake samAna saMsArakI saba sampattiko lAta mArakara vairAgI banate haiN| una mahAtmAoMke lie phira kauna vastu saMsArameM durlabha raha jAtI hai ? dayAsAgara, maiM to sacamuca janmAndha hU~, isIliye to maulika taparatnako prApta kara bhI apanI strIko cittase alaga nahIM kara skaa| prabho, jahA~ Apane bAraha varSa paryanta khUba tapazcaryA kI vahA~ mujha pApIne itane dina vyartha ga~vA diye-sivA AtmAko kaSTa pahu~cAneke kucha nahIM kiyaa| svAmI, maiM bahuta aparAdhI hU~, isaliye dayA karake mujhe apane pApakA prAyazcitta dekara pavitra kIjiye / puSpaDAlake bhAvoMkA parivartana aura kRtakarmake pazcAttApase unake pariNAmoMkI komalatA tathA pavitratA dekhakara vAriSeNa munirAja bole-dhIra, itane dukhI na bniye| pApakarmoMke udayase kabhI-kabhI acche-acche vidvAn bhI hatabuddhi ho jAte haiN| isameM koI AzcaryakI bAta nahIM / yahI acchA huA jo tuma pIche apane mArgapara A gye| isake bAda unhoMne puSpaDAla muniko ucita prAyazcitta dekara pIchA dharmameM sthira kiyA, ajJAnake kAraNa samyagdarzanase vicalita dekhakara unakA dharmameM sthitikaraNa kiyaa| puSpaDAla muni guru mahArAjakI kRpAse apane hRdayako zuddha banAkara bar3e vairAgyabhAvoMse kaThina-kaThina tapazcaryA karane lage, bhUkha pyAsako kucha paravA na kara parISaha sahane lge| isI prakAra ajJAna vA mohase koI dharmAtmA puruSa dharmarUpI parvatase giratA ho, to use sahArA dekara na girane denA caahiye| jo dharmajJa puruSa isa pavitra sthitikaraNa aMgakA pAlana karate haiM, samajho ki ve svarga aura . mokSa sukhake denevAle dharmarUpI vRkSako soMcate haiN| zarIra, sampatti, kuTumba Adi asthira haiM, vinAzIka haiM, inako rakSA bhI jaba kabhI-kabhI sukha denevAlI ho jAtI hai taba anantasukha denevAle dharmakI rakSAkA kitanA mahattva hogA, yaha sahajameM jAnA jA sakatA hai| isaliye dharmAtmAoMko ucita hai ki ve duHkha denevAle pramAdako chor3akara saMsAra-samudrase pAra karanevAle pavitra dharmakA sevana kreN| zrIvAriSeNa muni, jo ki sadA jinabhagavAnkI bhaktimeM lIna rahate haiM, tapa parvatase girate hue puSpaDAla muniko hAthakA sahArA dekara tapazcaryA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ArAdhanA kathAkoza aura dhyAnAdhyayana karaneke liye vanameM cale gaye, ve prasiddha mahAtmA Atmasukha pradAna kara mujhe bhI saMsAra-samudrase pAra kreN| 12. viSNukumAra munikI kathA ananta sUkha pradAna karanevAle jinabhagavAna jinavANI aura jaina sAdhuoMko namaskAra kara maiM vAtsalya aMgake pAlana karanevAle zrI viSNukumAra munirAjako kathA likhatA huuN| ____ avantidezake antargata ujjayinI bahuta sundara aura prasiddha nagarI hai| jisa samayakA yaha upAkhyAna hai, usa samaya usake rAjA zrIvarmA the| ve baDe dharmAtmA the, saba zAstroMke acche vidvAn the, vicArazIla the, aura acche zUravIra the| ve durAcAriyoMko ucita daNDa dete aura prajAkA nItike sAtha pAlana karate / sutarAM prajA unakI bar3I bhakta thii| unakI mahArAnIkA nAma thA shriimtii| vaha bhI viduSI thii| usa samayakI striyoM meM vaha pradhAna sundarI samajhI jAtI thii| usakA hRdaya bar3A dayAlu thaa| vaha jise dukhI dekhatI, phira usakA duHkha dUra karane ke lie jI jAnase prayatna krtii| mahArAnIko sArI prajA devI samajhatI thii| zrIvarmAke rAjamaMtrI cAra the| unake nAma the bali, bRhaspati, prahlAda aura namuci / ye cAroM hI dharmake kaTTara zatru the| ina pApI maMtriyoMse yukta rAjA aise jAna par3ate the mAnoM jaharIle sarpase yukta jaise candanakA vRkSa ho| ___ eka dina jJAnI akampanAcArya deza-videzoMmeM paryaTana kara bhavya puruSoMko dharmarUpI amRtase sukhI karate hue ujjayinImeM aaye| unake sAtha sAtasau muniyoMkA bar3A bhArI saMgha thA / ve zahara bAhara eka pavitra sthAnameM Thahare / akampanAcAryako nimittajJAnase ujjayinIkI sthiti aniSTa kara jAna pdd'ii| isalie unhoMne sAre saMghase kaha diyA ki dekho, rAjA, vagairaha koI Ave para Apa loga unase vAdavivAda na kiijiyegaa| nahIM to sArA saMgha bar3e kaSTameM par3a jAyagA, usapara ghora upasarga aavegaa|
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumAra munikI kathA 75 gurukI hitakara Ako svara kara saba muni maunake sAtha dhyAna karane lage / saca hai - ziSyAstaMtra prazasyante ye kurvanti gurorvacaH / prItito vinayopetA bhavantyanye kuputravat / -brahma nemidatta arthAt - ziSya ve hI prazaMsAke pAtra haiM, jo vinaya aura premake sAtha apane gurukI AjJA kA pAlana karate haiM / isake viparIta calanevAle kuputrake samAna nindA ke pAtra haiM / akampanAcArya ke Aneke samAcAra zaharake logoMko mAlUma hue| ve pUjAdravya lekara bar3I bhaktike sAtha AcAryakI vandanAko jAne lage / Aja ekAeka apane zaharameM AnandakI dhUmadhAma dekhakara mahalapara baiThe hue zrIvarmAne maMtriyoMse pUchA - ye saba loga Aja aise sajadhajakara kahA~ jA rahe haiM ? uttara meM maMtriyoMne kahA - mahArAja, sunA jAtA hai ki apane zaharameM naMge jaina sAdhu Aye hue haiM / ye saba unakI pUjAke lie jA rahe haiM / rAjAne prasannatA ke sAtha kahA- taba to hameM bhI calakara unake darzana karanA caahie| ve mahApuruSa hoMge ! yaha vicAra kara rAjA bhI maMtriyoMke sAtha AcArya ke darzana karaneko gae / unheM AtmadhyAnameM lIna dekhakara ve bahuta prasanna hue / unhoMne kramase eka-eka muniko bhaktipUrvaka namaskAra kiyA / saba muni apane AcAryakI AjJAnusAra mauna rahe / kisIne bhI unheM dharmavRddhi nahIM dI / rAjA unakI vandanA kara vApisa mahala lauTa cale / lauTate samaya maMtriyoMne unase kahA - mahArAja, dekhe sAdhuoMko ? becAre bolanA taka bhI nahIM jAnate, saba nitAnta mUrkha haiN| yahI to kAraNa hai ki saba maunI baiThe hue haiM / unheM dekhakara sarva sAdhAraNa to yaha samajheMge ki ye saba AtmadhyAna kara rahe haiM, bar3e tapasvI haiN| para yaha inakA DhoMga hai / apanI saba pola na khula jAya, isalie unhoMne logoMko dhokhA dene ko yaha kapaTajAla racA hai| mahArAja, ye dAmbhika haiN| isa prakAra trailokyapUjya aura parama zAnta munirAjoMkI nindA karate hue ye malinahRdayI maMtrI rAjAke sAtha lauTe A rahe the ki rAste meM inheM eka muni mila gae, jo ki zahara se AhAra karake vanakI ora A rahe the / muniko dekhakara ina pApiyoMne unakI haMsI kI, mahArAja, dekhie vaha eka baila aura peTa bharakara calA A rahA hai / munine maMtriyoMke nindAvacanoMko suna liyA / sunakara bhI unakA karttavya thA ki ve zAnta raha jAte, para ve "
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 ArAdhanA kathAkoza nindA na saha ske| kAraNa ve AhArake lie zahara meM cale gaye the, isalie unheM apane AcArya mahArAjako AjJA mAlUma na thii| munine yaha samajha kara, ki inheM apanI vidyAkA bar3A abhimAna hai, use maiM cUrNa karU~gA, kahA-tuma vyartha kyoM kisIkI burAI karate ho? yadi tumameM kucha vidyA ho, Atmabala ho, to mujhase zAstrArtha karo! phira tumheM jAna par3egA ki baila kauna hai ? bhalA ve bhI to rAjamaMtrI the, usapara bhI duSTatA unake hRdayameM kUTa-kUTakara bharI huI thI; phira ve kaise eka akiMcanya sAdhuke vacanoMko saha sakate the ? unhoMne manike sAtha zAstrArtha karanA svIkAra kara liyaa| abhimAnameM Akara unhoMne kaha to diyA ki hama zAstrArtha kareMge, para jaba zAstrArtha huA taba unheM jAna par3A ki zAstrArtha karanA baccoMkAsA khela nahIM hai / eka hI munine apane syAdvAdake balase bAtakI bAtameM cAroM maMtriyoM ko parAjita kara diyaa| saca hai-eka hI sUrya sAre saMsArake andhakArako naSTa karaneke lie samartha hai| vijaya lAbhakara zratasAgaramani apane AcAryake pAsa aaye| unhoMne rAstekI saba ghaTanA AcAryase jyoMkI tyoM kaha sunAI / sunakara AcArya khedake sAtha bole-hAya ! tumane bahuta hI burA kiyA, jo unase zAstrArtha kiyA / tumane apane hAthoMse sAre saMghakA ghAta kriyA, saMghakI aba kuzala nahIM hai / astu, jo huA, aba yadi tuma sAre saMghakI jIvana rakSA cAhate ho, to pIche jAo aura jahA~ maMtriyoM ke sAtha zAstrArtha huA hai, vahIM jAkara kAyotsarga dhyAna karo / AcAryakI AjJAko sunakara zrutasAgara munirAja jarA bhI vicalita nahIM hue| ve saMghakI rakSAke lie usI samaya vahA~se cala diye aura zAstrArthakI jagahapara Akara merukI taraha nizcala ho bar3e dhairyake sAtha kAyotsarga dhyAna karane lge| zAstrArthameM munise parAjita hokara maMtrI bar3e lajjita hue| apane mAnabhaMgakA badalA cukAnekA vicAra kara munivadhake liye rAtrike samaya ve cAroM zaharase bAhara hue| rAstemeM unheM zrutasAgara muni dhyAna karate hue mile| pahale unhoMne apane mAnabhaMga karanevAlehIko paraloka paha~cA denA caahaa| unhoMne muniko gardana kATane ko apanI talavArako myAnase khIMcA aura eka hI sAtha unakA kAma tamAma karaneke vicAra karaneke vicArase unapara vAra karanA cAhA ki, itanemeM munike puNya prabhAvase puradevIne Akara unheM talavAra uThAye hue hI kola diye| prAtaHkAla hote hI bijalIkI taraha sAre zahara meM maMtriyoMko duSTatAkA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ oo viSNukumAra muniko kathA hAla phaila gayA / saba zahara unake dekhaneko AyA / rAjA bhI Aye / sabane eka svarase unheM dhikkArA / hai bhI to ThIka, jo pApI loga nirAparAdhoMko kaSTa pahuMcAte haiM ve isa lokameM bhI ghora duHkha uThAte haiM aura paralokameM narakoMke asahya duHkha sahate haiM / rAjA ne unheM bahuta dhikkAra kara kahApApiyoM, jaba tumane mere sAmane ina nirdoSa aura saMsAramAtrakA upakAra karanevAle muniyoMkI nindA kI thI, taba maiM tumhAre vizvAsapara nirbhara rahakara yaha samajhA thA ki saMbhava hai muni loga aise hI hoM, para Aja mujhe tumhArI nIcatAkA jJAna huA, tumhAre pApI hRdayakA patA lgaa| tuma inhIM nirdoSa sAdhuoMkI hatyA karaneko Aye the na ? pApiyoM, tumhArA mukha dekhanA bhI mahApApa hai| tumheM tumhAre isa ghora karmakA upayukta daNDa to yahI denA cAhiye thA ki jaisA tuma karanA cAhate the, vahI tumhAre liye kiyA jaataa| para pApiyo, tuma brAhmaNa kulameM utpanna hue ho aura tumhArI kitanI hI pIr3hiyA~ mere yahA~ maMtrIpadapara pratiSThA pA cukI haiM, isaliye usake lihAjase tumheM abhaya dekara apane naukaroMko AjJA karatA hU~ ki ve tumheM gadhoMpara baiThAkara mere dezako sImAse bAhara kara deN| rAjAkI AjJAkA usI samaya pAlana haa| cAroM mantrI dezase nikAla diye gye| saca hai-pApiyoMkI aisI dazA honA ucita hI hai| dharmake aise prabhAvako dekhakara logoMke AnandakA ThikAnA na rahA / ve apane hRdayameM bar3hate hue harSake vegako rokane meM samartha nahIM hue| unhoMne jayadhvanike mAre AkAzapAtAlako eka kara diyaa| munisaMghakA upadrava TalA / sabake citta sthira hue| akampanAcArya bhI ujjayinose vihAra kara gye| hastinApura nAmakA eka zahara hai| usake rAjA haiM mahApadma / unakI rAnIkA nAma lakSmImatI thaa| usake padma aura viSNu nAmake do putra . hue| ____ eka dina rAjA saMsArakI dazApara vicAra kara rahe the| usakI anityatA aura nissAratA dekhakara unheM bahuta vairAgya huA ! unheM saMsAra duHkhamaya dikhane lagA / ve usI samaya apane bar3e putra padmako rAjya dekara apane choTe putra viSNukumArake sAtha vanameM cale gaye aura zrutasAgara munike pAsa pahuMcakara donoM pitA-putrane dIkSA grahaNa kara lI / viSNukumAra bAlapanese ho saMsArame virakta the, isaliye pitAke rokanepara bhI ve dAkSita ho gye| viSNukumAra muni sAdhu banakara khUba tapazcaryA karane lge| kucha dinoM bAda tapazcaryAke prabhAvase unheM vikriyARddhi prApta ho gii|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ArAdhanA kathAkoza pitAke dIkSita ho jAnepara hastinApurakA rAjya padmarAja karane lge| unheM saba kucha honepara bhI eka bAtakA bar3A duHkha thaa| vaha yaha ki, kuMbhapurakA rAjA siMhabala unheM bar3A kaSTa pahu~cAyA karatA thaa| unake dezameM aneka upadrava kiyA karatA thaa| usake adhikArameM eka bar3A bhArI sudRr3ha kilA thA / isaliye vaha padmarAjako prajApara ekAeka dhAvA mArakara apane kilemeM jAkara chupa jAtA hai| taba padmarAja usakA kucha aniSTa nahIM kara pAte the / isa kaSTa kI unheM sadA cintA rahA karatI thii| isI samaya zrIvarmAke cAroM maMtrI ujjayinIse nikalakara kucha dinoM bAda hastinApurakI ora A nikale / unheM kisI taraha rAjAke isa duHkhakA sUtra mAlUma ho gyaa| ve rAjAse mile aura unheM cintAse nirmukta karanekA vacana dekara kucha senAke sAtha siMhabalapara jA car3he aura apanI baddhimAnIse kileko toDakara siMhabalako unhoMne bA~dha liyA aura lAkara padmarAjake sAmane upasthita kara diyaa| padmarAja unakI vIratA aura buddhimAnIse bahuta prasanna huaa| usane unheM apanA maMtrI banAkara kahAki tumane merA upakAra kiyA hai| tumhArA maiM bahuta kRtajJa huuN| yadyapi usakA pratiphala nahIM diyA jA sakatA, taba bhI tuma jo kaho vaha maiM tumheM deneko taiyAra huuN| uttarameM bali nAmake maMtrIne kahA-prabho, ApakI hamapara kRpA hai, to hameM saba kucha mila ckaa| isapara bhI ApakA Agraha hai, to use hama asvIkAra bhI nahIM kara sakate / abhI hameM kucha AvazyakatA nahIM hai / jaba samaya hogA taba Apase prArthanA kareMge hii| ___isI samaya zrI akampanAcArya aneka dezoMmeM vihAra karate hue aura dharmopadeza dvArA saMsArake jIvoMkA hita karate hae hastinApUrake bagIcemeM Akara tthhre| saba loga utsavake sAtha unakI vandanA karaneko gye| akampanAcAryake AnekA samAcAra rAjamaMtriyoMko mAlUma huaa| mAlUma hote hI unheM apane apamAnakI bAta yAda ho aaii| unakA hRdaya pratihiMsAse udvigna ho utthaa| unhoMne parasparameM vicAra kiyA ki samaya bahata upayukta hai, isaliye badalA lenA hI cAhiye / dekho na, inhIM duSToMke dvArA apaneko kitanA du:kha uThAnA par3A thA ? sabake hama dhikkAra pAtra bane aura apamAnake sAtha dezase nikAle gye| para hA~ apane mArgameM eka kA~TA hai| rAjA inakA bar3A bhakta hai| vaha apane rahate hue inakA aniSTa kaise hone degA? isake lie kucha upAya soca nikAlanA Avazyaka hai| nahIM to aisA na ho ki aisA acchA samaya hAthase nikala jAya ? itanemeM bali
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 viSNukumAra munikI kathA maMtrI bola uThA ki, hA~ isakI Apa cintA na kreN| Apa siMhabalake pakar3a lAnekA puraskAra rAjAse pAnA bAkI hai, usakI aivaja meM usase sAta dinakA rAjya le lenA caahiye| phira jaisA hama kareMge vahI hogaa| rAjAko usameM dakhala denekA kucha adhikAra na rhegaa| yaha prayatna sabako sarvottama jAna pdd'aa| bali usI samaya rAjAke pAsa pahu~cA aura bar3I vinItatAse bolA-mahArAja, Apapara hamArA eka puraskAra pAnA hai| Apa kRpAkara aba use diijiye| isa samaya usase hamArA bar3A upakAra hogaa| rAjA usakA kUTa kapaTa na samajha aura yaha vicAra kara, ki ina logoMne merA bar3A upakAra kiyA thA, aba usakA badalA cukAnA merA kartavya hai, bolAbahuta acchA, jo tumheM cAhie vaha mAMga lo, maiM apanI pratijJA pUrI karake tumhAre RNase uRNa honekA yatna kruuNgaa| bali bolA-mahArAja, yadi Apa vAstavameM hI hamArA hita cAhate haiM, to kRpA karake sAta dinake lie apanA rAjya hameM pradAna kIjiye / rAjA sunate hI avAk raha gyaa| use kisI bar3e bhArI anarthako AzaMkA huii| para aba vaza hI kyA thA ? use vacanabaddha hokara rAjya de denA hI par3A / rAjyake prApta hote hI unakI prasannatAkA kucha ThikAnA na rhaa| unhoMne muniyoM ke mAraneke lie yajJakA bahAnA banAkara SaDyaMtra racA, jisase ki sarvasAdhAraNa na samajha skeN| muniyoMke bIca meM rakhakara yajJake lie eka bar3A bhArI maMDapa taiyAra kiyA gyaa| unake cAroM ora kASTha hI kASTha rakhavA diyA gayA / hajAroM pazu ikaTThe kiye gye| yajJa Arambha huA / vedoMke jAnakAra bar3e-bar3e vidvAn yajJa karAne lge| vedadhvanise yajJamaNDapa gaMjane lgaa| becAre niraparAdha paza bar3I nirdayatAse mAre jAne lge| unakI AhutiyA~ dI jAne lgiiN| dekhate-dekhate durgandhita dhue~se AkAza paripUrNa huaa| mAno isa mahApApako na dekha sakaneke kAraNa sUrya asta huA / manuSyoMke hAthase rAjya rAkSasoMke hAthoMmeM gyaa| ____sAre munisaMghapara bhayaMkara upasarga huA / parantu una zAntiko mUttiyoMne ise apane kiye karmokA phala samajhakara bar3I dhIratAke sAtha sahanA Arambha kiyaa| ve meru samAna nizcala rahakara eka cittase paramAtmAkA dhyAna karane lge| saca hai-jinhoMne apane hRdayako khUba unnata aura dRr3ha banA liyA hai, jinake hRdaya meM nirantara yaha bhAvanA banI rahatI hai
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza I ari mitra, mahala masAna, kaMcana kA~ca, nindana thutikarana / arghAvatArana asiprahArana maiM sadA samatA dharana // ve kyA kabhI aise upasargoMse vicalita hote haiM ? nahIM / pANDavoMko zatruoMne loheke garama-garama bhUSaNa pahanA diye / agnikI bhayAnaka jvAlA unake zarIrako bhasma karane lgii| para ve vicalita nahIM hue / dhairyake sAtha unhoMne saba upasarga sahA / jaina sAdhuoMkA yahI mArga hai ki ve Aye hue kaSToM ko zAntise saheM aura ve hI yathArtha sAdhu haiN| jinakA hRdaya durbala hai, jo rAgadveSarUpo zatruoMko jItaneke lie aise kaSTa nahIM saha sakate, duHkhoM ke prApta hone para samabhAva nahIM rakha sakate, ve na to apane Atmahitake mArga meM Age bar3ha pAte haiM aura na ve sAdhupada svIkAra karane yogya ho sakate haiM / 80 !! mithilAmeM zrutasAgara muniko nimittajJAnase isa upasargakA hAla mAlUma huA / unake mu~hase bar3e kaSTake sAtha vacana nikale - hAya ! hAya isa samaya muniyoM para bar3A upasarga ho rahA hai| vahIM eka puSpadanta nAmaka kSullaka bhI upasthita the / unhoMne munirAjase pUchA - prabho, yaha upasarga kahA~ ho rahA hai ? uttara meM zrutasAgara muni bole- hastinApurameM sAta sau muniyoMkA saMgha ThaharA huA hai| usake saMrakSaka akampanAcArya haiM / usa sAre saMghapara pApI balike dvArA yaha upasarga kiyA jA rahA hai / kSullakane phira pUchA - prabho, koI aisA upAya bhI hai, upasarga dUra ho ? muni ne kahA- hA~ usakA eka upAya hai / zrIviSNukumAra muniko vikriyARddhi prApta ho gaI / ve apanI Rddhike balase upasargako roka sakate haiM / jisase yaha puSpadanta phira eka kSaNabhara bhI vahA~ na Thahare aura jahA~ viSNukumAra muni tapazcaryA kara rahe the, vahA~ phuNce| pahu~cakara unhoMne saba hAla viSNukumAra munise kaha sunAyA / viSNukumArako Rddhi prApta hone kI pahale khabara nahIM huI thii| para jaba puSpadantake dvArA unheM mAlUma huA, taba unhoMne parIkSAke liye eka hAtha pasArakara dekhA / pasArate hI unakA hAtha bahuta dUrataka calA gayA / unheM vizvAsa huA / ve usI samaya hastinApura Aye aura apane bhAIse bole - bhAI, Apa kisa nIMdameM sote hue ho ? jAnate ho, zahara meM kitanA bar3A bhArI anartha ho rahA hai ? apane rAjya meM tumane aisA anartha kyoM hone diyA ? kyA pahale kisI ne bhI apane kulameM aisA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSNukumAra munikI kathA ghora anartha Ajataka kiyA hai ? hAya ! dharmake avatAra, parama zAnta aura kisIse kucha lete dete nahIM, una muniyoMpara yaha atyAcAra ? aura vaha bhI tuma sarIkhe dharmAtmAoMke rAjyameM ? kheda ! bhAI, rAjAoMkA dharma to yaha kahA gayA hai ki ve sajjanoMkI, dharmAtmAoMkI rakSA kareM aura duSToMko daNDa deN| para Apa to bilakula isase ulaTA kara rahe haiN| samajhate ho, sAdhuoMkA satAnA ThIka nhiiN| ThaNDA jala bhI garama hokara zarIrako jalA DAlatA hai| isaliye jabataka koI Apatti tumapara na Ave, usake pahale hI upasargakI zAnti karavA diijiye| ___ apane bhAIkA upadeza sunakara padmarAja bole- munirAja, maiM kyA karU~ ? mujhe kyA mAlama thA ki ye pApI loga milakara mujhe aisA dhokhA deMge ? aba to maiM bilakula vivaza huuN| maiM kucha nahIM kara sktaa| sAta dinataka jaisA kucha ye kareMge vaha saba mujhe sahanA hogaa| kyoMki maiM vacanabaddha ho cukA huuN| aba to Apa hI kisI upAya dvArA muniyoMkA upasarga dUra kiijiye| Apa isake liye samartha bhI haiM aura saba jAnate haiN| usameM merA dakhala denA to aisA hai jaisA sUryako dIpaka dikhlaanaa| Apa aba jAiye aura zIghratA kIjiye / vilamba karanA ucita nahIM / viSNukumAramunine vikriyARddhike prabhAvase bAvana brAhmaNakA veSa banAyA aura bar3I madhuratAse vedadhvanikA uccAraNa karate hue ve yajJamaMDapameM pahu~ce / unakA sundara svarUpa aura manohara vedoccAra sunakara saba bar3e prasanna hue / bali to unapara itanA mugdha huA ki usake AnandakA kucha pAra nahIM rhaa| usane bar3I prasannatAse unase kahA-mahArAja, Apane padhArakara mere yajJakI apUrva zobhA kara dii| maiM bahuta khuza huaa| Apako jo icchA ho, mA~giye / isa samaya maiM saba kucha deneko samartha huuN| viSNukumAra bole-maiM eka garIba brAhmaNa huuN| mujhe apanI jaisI kucha . sthiti hai, usameM santoSa hai / mujhe dhana-daulatakI kucha AvazyakatA nhiiN| para ApakA jaba itanA Agraha hai, to Apako asantuSTa karanA bhI maiM nahIM caahtaa| mujhe kevala tIna paiMDa pRthvIko AvazyakatA hai| yadi Apa kRpA karake utanI bhUmi mujhe pradAna kara deMge to maiM usase TUTI-phUTI jhoMpar3I banAkara raha skuuNgaa| sthAnakI nirAkulatAse maiM apanA samaya vedAdhyayanAdimeM bar3I acchI taraha bitA skuuNgaa| basa, isake sivA mujhe aura kucha AzA nahIM hai| viSNukumArakI yaha tuccha yAcanA sunakara aura-aura brAhmaNoMko unakI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 82 ArAdhanA kathAkoza buddhipara bar3A kheda huA / unhoMne kahA bhI kRpAnAtha, Apako thor3a meM hI santoSa thA, taba bhI ApakA yaha karttavya to thA ki Apa bahuta kucha mA~gakara apane jAti bhAiyoMkA hI upakAra karate ? usameM ApakA bigar3a kyA jAtA thA ? baline bhI unheM bahuta samajhAyA aura kahA ki Apane to kucha bhI nahIM mA~gA / maiM to yaha samajhA thA ki Apa apanI icchAse mA~gate haiM, isalie jo kucha mA~geMge vaha acchA hI mA~geMge; parantu Apane to mujhe bahuta hI hatAza kiyaa| yadi Apa mere vaibhava aura merI zaktike anusAra mA~gate to mujhe bahuta santoSa hotA / mahArAja, aba bhI Apa cAheM to aura bhI apanI icchAnusAra mA~ga sakate haiM / maiM deneko prastuta hU~ / 1 viSNukumAra bole- nahIM, maiMne jo kucha mA~gA hai, mere lie vahI bahuta hai | adhika mujhe cAha nahIM / Apako denA hI hai to aura bahuta se brAhmaNa maujUda haiM; unheM dIjie / baline agatyA kahA ki jaisI Apako icchA / Apa apane pA~voM se bhUmi mApa lIjie / yaha kahakara usane hAthameM jala liyA aura saMkalpa kara use viSNukumArake hAthameM chor3a diyA / saMkalpa chor3ate hI unhoMne pRthvI mApanA zurU kii| pahalA pA~va unhoMne sumeru parvatapara rakkhA, dUsarA mAnuSottara parvatapara, aba tIsarA pA~va rakhaneko jagaha nahIM / use ve kahA~ rakkheM ? unake isa prabhAvase sArI pRthvI kA~pa uThI, saba parvata cala gae, samudroMne maryAdA tor3a dI, devoM aura grahoM ke vimAna ekase eka TakarAne lage aura devagaNa Azcarya ke mAre bhauMcakase raha gae / ve saba viSNukumAra ke pAsa Aye aura baliko bA~dhakara bole- prabho, kSamA kIjiye ! kSamA kIjiye !! yaha saba duSkarma isI pApIkA hai / yaha Apake sAmane upasthita hai / baline munirAja ke pA~voM meM girakara unase apanA aparAdha kSamA karAyA aura apane duSkarmapara bahuta pazcAttApa kiyA / viSNukumAra munine saMghakA upadrava dUra kiyA / sabako zAnti huI / rAjA aura cAroM maMtrI tathA prajAke saba loga bar3I bhaktike sAtha akampanAcAryakI vandanA karaneko gaye / unake pA~voM meM par3akara rAjA aura maMtriyoMne apanA aparAdha unase kSamA karAyA aura uso dinase mithyAtvamata chor3akara saba ahiMsAmayI pavitra jinazAsana ke upAsaka bane / devoMne prasanna hokara viSNukumArakI pUjanake liye tIna bahuta hI sundara svargIya vINAyeM pradAna kIM, jinake dvArA unakA guNAnuvAda gA-gAkara loga bahuta puNya utpanna kareMge / jaisA viSNukumArane vAtsalya aMgakA pAlana kara
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSNukumAra muniko kathA apane dharma bandhuoMke sAtha premakA apUrva paricaya diyA, usI prakAra aura aura bhavya puruSoMko bhI apane aura dUsaroMke hitake liye samaya samayapara dUsaroMke duHkhoM meM zAmila hokara vAtsalya, udAraprema kA paricaya denA ucita hai| ___ isa prakAra jinabhagavAnke paramabhakta viSNukumArane dharma premake vaza ho muniyoMkA upasarga dUrakara vAtsalya aMgakA pAlana kiyA aura pazcAt dhyAnAgni dvArA karmokA nAza kara mokSa gye| ve hI viSNukumAra munirAja mujhe bhavasamudrase pAra kara mokSa pradAna kreN| 13. vajrakumArakI kathA saMsArake parama guru zrIjinabhagavAnko namaskAra kara maiM prabhAvanAMgake pAlana karanevAle zrIvajrakumAramunikI kathA likhatA huuN| jisa samayakI yaha kathA hai, usa samaya hastinApurake rAjA the bala / ve rAjanItike acche vidvAn the, bar3e tejasvI the aura dayAlu the| unake maMtrIkA nAma thA garur3a / usakA eka putra thaa| usakA nAma somadatta thaa| vaha saba zAstroMkA vidvAn thA aura sundara bhI bahuta thaa| use dekhakara sabako bar3A Ananda hotA thaa| eka dina somadatta apane mAmAke yahA~ gayA, jo ki ahichatrapUrameM rahatA thaa| usane mAmAse vinayapUrvaka kahAmAmAjI, yahA~ke rAjAse milanekI merI bahuta utkaMThA hai| kRpAkara Apa unase merI mulAkAta karavA dIjiye na ? subhUtine abhimAnameM Akara apane mahArAjase somadattakI mulAkAta nahIM kraaii| somadattako mAmAko yaha bAta bahuta khaTakI / Akhira vaha svayaM hI durmukha mahArAjake pAsa gayA aura mAmAkA abhimAna naSTa karaneke liye rAjAko apane pANDitya aura pratibhAzAlinI buddhikA paricaya karAkara svayaM bhI unakA rAjamaMtrI bana gayA / ThIka bhI hai sabako apanI hI zakti sukha denevAlI hotI hai| subhUtiko apane bhAnajekA pANDitya dekhakara bar3I prasannatA huii| usane usake sAtha apanI yajJadattA nAmakI putrIko byAha diyaa| donoM dampati sukhase rahane lge| kucha dinoM bAda yajJadattAke garbha rahA /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza samaya cAturmAsakA thA / yajJadattAko dohada utpanna huA / use Ama khAnekI prabala utkaNThA huI / striyoMko svabhAvase garbhAvasthA dohada utpanna huA hI karate haiM / so AmakA samaya na honepara bhI somadatta vanameM Ama DhUMr3haneko calA / buddhimAn puruSa asamaya meM bhI aprApta vastu ke liye sAhasa karate ho haiM / somadatta vana meM pahuMcA, to bhAgyase use sAre bagIce meM kevala eka AmakA vRkSa phalA huA milaa| usake nIce eka parama mahAtmA yogirAja baiThe hue the / unase vaha vRkSa aisA jAna par3atA thA, mAno mUrtimAn dharma hai / sAre vanameM eka hI vRkSako phalA huA dekhakara usane samajha liyA ki yaha munirAjakA prabhAva hai / nahIM to asamaya meM Ama kahA~ ? vaha bar3A prasanna huA / usane usaparase bahuta se phala tor3akara apanI priyAke pAsa pahu~cA diye aura Apa munirAjako namaskAra kara bhakti se unake pA~voMke pAsa baiTha gayA / usane hAtha jor3akara munise pUchA - prabho, saMsArameM sAra kyA hai ? isa bAtako Apake zrImukha se sunanekI merI bahuta utkaNThA hai| kRpAkara kahiye / 84 munirAja bole- vatsa, saMsArameM sAra - AtmAko kugatiyoMse bacAkara sukha denevAlA, eka dharma hai / usake do bheda haiM, 1 - munidharma, 2 - zrAvaka dharmaM / muniyoMkA dharma - ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura parigrahakA tyAga aise pA~ca mahAvrata tathA uttama kSamA, uttama mArdava, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa Adi dazalakSaNa dharma aura samyagdarzana, samyagjJAna, samyak - cAritra aise tIna ratnatraya, pA~ca samiti, tona gupti, khar3e hokara AhAra karanA, snAna na karanA, sahanazakti bar3hAneke liye sirake bAloMkA hAthoMse hI lauMca karanA, vastrakA na rakhanA Adi hai / aura zrAvaka dharma - bAraha vratoMkA pAlana karanA, bhagavAn kI pUjA karanA, pAtroMko dAna denA aura jitanA apanese bana sake dUsaroMkA upakAra karanA, kisIkI nindA burAI na karanA, zAntike sAtha apanA jIvana bitAnA Adi hai / munidharmakA pAlana sarvadeza kiyA jAtA hai aura zrAvaka dharmakA ekadeza / jaise ahiMsAvratakA pAlana muni to sarvadeza kareMge / arthAt sthAvara jIvoM ko bhI hiMsA a nahIM kareMge aura zrAvaka isI vratakA pAlana ekadeza arthAt sthUla rUpase karegA / vaha trasa jIvoMkI saMkalpI hiMsAkA tyAga karegA aura sthAvara jova - vanaspati Adiko apane kAma lAyaka upayoga meM lAkara zeSakI rakSA karegA / 1 zrAvakadharma paramparA mokSakA kAraNa hai aura munidharma dvArA usI paryAyase bhI mokSa jA sakatA hai| zrAvakako munidharma dhAraNa karanA hI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vajrakumArako kathA par3atA hai / kyoMki usake binA mokSa hotA hI nahIM / janmajarAmaraNakA duHkha binA munidharmake kabhI nahIM chUTatA / isameM bhI eka vizeSatA hai| vaha yaha ki jitane muni hote haiM, ve saba mokSa meM hI jAte hoMge aisA nahIM samajhanA cAhiye / usameM pariNAmoMpara saba bAta nirbhara hai / jisake jitanejitane pariNAma unnata hote jA~yage aura rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha Adi Atmazatru naSTa hokara apane svabhAvakI prApti hotI jAyagI vaha utanA hI antima sAdhya mokSake pAsa pahu~catA jAyagA / para yaha pUrNa rIti se dhyAna meM rakhanA cAhie ki mokSa hogA to munidharmahIse / isa prakAra zrAvaka aura munidharma tathA unakI vizeSatAyeM sunakara somadattako munidharma hI bahuta pasanda par3A / usane atyanta vairAgyake vaza hokara munidharmakI hI dIkSA grahaNa kI, jo ki saba pApoMkI nAza karanevAlI hai / sAdhu banakara guruke pAsa usane khUba zAstrAbhyAsa kiyA / saba zAstroMmeM usane bahuta yogyatA prApta kara lI / isake bAda somadatta munirAja nAbhigirI nAmaka parvatapara jAkara tapazcaryA karane lage aura parISaha sahana dvArA apanI Atmazaktiko bar3hAne lage / 85 idhara yajJadattAke samaya pAkara putra huA / usakI divya sundaratA aura tejako dekhakara yajJadattA bar3I prasanna huI / eka dina use kisIke dvArA apane svAmIke samAcAra mile| usane vaha hAla apane aura gharake logoMse kahA aura unake pAsa calaneke liye unase Agraha kiyA / unheM sAtha lekara yajJadattA nAbhigirIpara phuNcii| muni isa samaya tApasayogase arthAt sUryake sAmane mu~ha kiye dhyAna kara rahe the / unheM muniveSameM dekhakara yajJadattAke krodhakA kucha ThikAnA nahIM rahA usane garjakara kahA- duSTa ! pApI !! yadi tujhe aisA karanA thA mero jindagI bigAr3anA thI, to pahalehIse mujhe na vyAhatA ? batalA to aba maiM kisake pAsa jAkara rahU~ ? nirdaya ! tujhe dayA bhI na AI jo mujhe nirAzrama chor3akara tapa karaneko yahA~ calA AyA ? aba isa bacce kA pAlana kauna karegA ? jarA kaha to saho ! mujhase isakA pAlana nahIM hotA / tU hI ise lekara pAla / yaha kahakara nirdayI yajJadattA becAre nirdoSa bAlakako munike pA~voM meM paTaka kara ghara calI gaI / usa pApinI ko apane hRdaya ke Tukar3epara itanI bhI dayA nahIM AI ki maiM siMha, vyAghra Adi hiMsra jIvoMse bhare hue aise bhayaMkara parvatapara use kaise chor3a jAtI hU~ ? usako kauna rakSA karegA ? saca to yaha hai- krodhake vaza ho striyA~ kyA nahIM karatIM ?
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza - idhara to yajJadattA putrako munike pAsa chor3akara gharapara gaI aura itane hImeM divAkaradeva nAmakA eka vidyAdhara idhara A niklaa| vaha amarAvatIkA rAjA thaa| para bhAI-bhAImeM lar3AI ho jAnese usake choTe bhAI purasundarane use yuddha meM parAjita kara dezase nikAla diyA thA / so vaha apanI stroko sAtha lekara tIrthayAtrAke liye cala diyA / yAtrA karatA huA vaha nAbhiparvatakI ora A nikalA / parvatapara munirAjako dekhakara unako vandanAke liye nIce utraa| usakI dRSTi usa khelate hae tejasvI bAlakake prasanna mukhakamalapara par3I ! bAlaka ko bhAgyazAlI samajhakara usane apanI godameM uThA liyA aura bar3o prasannatAke sAtha use apanI priyAko sauMpakara kahA-priye, yaha koI bar3A puNyapuruSa hai| Aja apanA jIvana kRtArtha huA jo hameM anayAsa aise putraratnakI prApti huii| usakI strI bhI bacceko pAkara bahuta khuza huI / usane bar3e premake sAtha use apanI chAtIse lagAyA aura apaneko kRtArtha mAnA / bAlaka honahAra thaa| usake hAthoM meM vajrakA cihna thaa| usakA sArA zarI zubha lakSaNoMse vibhUSita thA / vajrakA cihna dekhakara vidyAdharamahilAne usakA nAma bhI vajrakumAra rakha diyaa| isake bAda ve dampatti muniko praNAma kara apane gharapara lauTa aaye| yajJadattA to apane aurasa pUtrako bhI chor3akara calI AI, para jo bhAgyavAn hotA hai usakA koI na koI rakSaka banakara A hI jAtA hai / bahuta Thoka likhA haiprakRSTapUrvapuNyAnAM na hi kaSTaM jagattraye ! -brahma nemidatta arthAt-puNyavAnoMko kahIM kaSTa prApta nahIM hotaa| vidyAdharake gharapara pahuMca kara vajrakumAra dvitIyAke candramAkI taraha bar3hane lagA aura apanI bAlalIlAoMse sabako Ananda dene lagA jo use dekhatA vahI usakI svargIya sundaratApara mugdha ho uThatA thaa| divAkaradevake sambandhase vajrakumArakA mAmA kanakapurIkA rAjA vimalavAhana huaa| apane mAmAke yahA~ rahakara vajrakumArane khUba zAstrAbhyAsa kiyaa| choTI hI umarameM vaha eka prasiddha vidvAn bana gyaa| usakI buddhiko dekhakara vidyAdhara bar3A Azcarya karane lge| eka dina vajrakumAra hrImaMtaparvatapara prakRti kI zobhA dekhane ko gayA huA thA / vahIMpara eka garur3avega vidyAdharakI pavanavegA nAmakI putrI vidyA sAdha rahI thii| so vidyA sAdhate-sAdhate bhAgyase eka kA~TA havAse ur3akara
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vajrakumArako kathA usakI A~khameM gira gyaa| usake duHkhase usakA citta caMcala ho utthaa| usase vidyA siddha hone meM usake lie bar3o kaThinatA A upasthita huii| isI samaya vajrakumAra idhara A niklaa| use dhyAnase vicalita dekhakara usane usakI A~khameMse kA~TA nikAla diyaa| pavanavegA svastha hokara phira maMtra sAdhanameM tatpara huii| maMtrayoga pUrA honepara use vidyA siddha ho gii| vaha saba upakAra vajrakumArakA samajhakara usake pAsa AI aura usase bolI-Apane merA bahuta upakAra kiyA hai / aise samaya yadi Apa udhara nahIM Ate to kabhI saMbhava nahIM thA, ki mujha vidyA siddha hotii| isakA badalA meM eka kSudra bAlikA kyA cukA sakatI haiM, para yaha jIvana Apake samarpaNa kara ApakI caraNadAsI bananA cAhatI haiN| maiMne saMkalpa kara liyA hai ki isa jIvanameM Apake sivA kiso ko maiM apane pavitra hRdayameM sthAna na duuNgii| mujhe svIkAra kara kRtArtha kIjiye / yaha kahakara vaha satRSNa nayanoMse vajrakumArakI ora dekhane lgii| vajrakUmArane muskurAkara usake premopahArako bar3e Adarake sAtha grahaNa kiyaa| donoM vahA~se vidA hokara apane-apane ghara gye| zubha dinameM garur3avegane pavanavegAkA pariNaya saMskAra vajrakumArake sAtha kara diyaa| donoM dampati sukhase rahane lge| eka dina vajrakumArako mAlUma ho gayA ki mere pitA the to rAjA, para unheM unake choTe bhAIne lar3a jhagar3akara apane rAjyase nikAla diyA hai / yaha dekha use apane kAkApara bar3A krodha aayaa| vaha pitAke bahuta kucha manA karanepara bhI kucha senA aura apanI patnIkI vidyAko lekara usI samaya amarAvatIpara jA cddh'aa| purandaradeSako isa car3hAIkA hAla kucha mAlUma nahIM huA thA, isaliye vaha bAtakI bAtameM parAjita kara bA~dha liyA gyaa| rAjyasiMhAsana pIchA divAkaradevake adhikArameM aayaa| saca hai "suputraH kuladIpakaH" arthAt suputrase kulakI unnati hI hotI hai / isa . vIra vRttAntase vajrakumAra bahuta prasiddha ho gyaa| acche-acche zUravIra usakA nAma sunakara kA~pane lge| isI samaya divAkaradevakI priyA jayazrIke bhI eka aurasa putra utpanna ho gayA / aba use vajrakumAse DAha hone lgii| use eka bhrama sA ho gayA ki isake sAmane mere putrako rAjya kaise milegA ? khaira, yaha bhI mAna laM ki mere Agrahase prANanAtha apane hI putrako rAjya de bhI deM to yaha kyoM use dene degA ? aisA kauna buddhimAna hogA joAzrayantIM zriyaM ko vA pAdena bhuvi tADayet / -vAdIbhasiMha
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 ArAdhanA kathAkoza AtI huI lakSmIko pA~vakI Thokarase ThukarAvegA? taba apane putrako rAjya milane meM yaha eka kaMTaka hai / ise kisI taraha ukhAr3a pheMkanA caahie| yaha vicAra kara vaha maukA dekhane lagI / eka dina vajrakumArane apanI mAtAke muMhase yaha suna liyA ki "vajrakumAra bar3A duSTa hai| dekho, to kahA~ to utpanna huA aura kise kaSTa detA hai ?" usakI mAtA kisIke sAmane usakI burAI kara rahI thii| sunate hI vajrakumArake hRdayameM mAnoM Aga barasa gii| usakA hRdaya jalane lgaa| use phira eka kSaNabhara bho usa gharameM rahanA narka barAbara bhayaMkara ho utthaa| vaha usI samaya apane pitAke 'pAsa gayA aura bolA-pitAjI, jaldI batalAie maiM kisakA putra hU~ ? aura kyoM kara yahA~ AyA ? maiM jAnatA hU~ ki Apane merA apane baccese kahIM bar3hakara pAlana kiyA hai, taba bhI mujhe kRpAkara batalA dojie ki mere sacce pitA kauna haiM ? aura kahA~ haiM ? yadi Apa mujhe ThIka-ThIka hAla nahIM kaheMge to maiM Ajale bhojana nahIM karU~gA ! divAkaradevane Aja ekAeka vajrakumArake muMhase acambhe meM DAlanevAlI bAteM sunakara vajakumArase kahA-putra, kyA Aja tumheM kucha ho to nahIM gayA hai, jo bahakI-bahakI bAteM karate ho? tuma samajhadAra ho, tumheM aisI bAteM karanA ucita nahIM, jisase mujhe kaSTa ho| vajrakumAra bolA--pitAjI maiM yaha nahIM kahatA ki maiM ApakA putra nahIM, kyoMki mere sacce pitA to Apa hI haiM, Apa hone mujhe pAlApoSA hai / para jo saccA vRttAnta hai, usake jAnanekI merI bar3I utkaNThA hai| isalie use Apa na chipaaie| use kahakara mere azAnta hRdayako zAnta kiijie| bahuta saca hai bar3e puruSoMke hRdaya meM jo bAta eka bAra samA jAtI hai phira ve use tabataka nahIM chor3ate jabataka usakA unheM Adi anta mAlama na ho jaay| vajrakumArake Agrahase divAkaradevako usakA pUrva hAla saba jyoMkA tyoM kaha denA hI pdd'aa| kyoMki Agrahase koI bAta chapAI nahIM jA sktii| vajrakumAra apanA hAla sunakara bar3A virakta huaa| use saMsArakA mAyAjAla bahuta bhayaMkara jAna pdd'aa| vaha usI samaya vimAnameM car3hakara apane pitAkI vandanA karaneko gyaa| usake sAtha hI usakA pitA tathA aura-aura bandhuloga bhI gaye / somadatta munirAja mathurAke pAsa eka guhAmeM dhyAna kara rahe the| unheM dekhakara saba ho bahuta Anandita hue / saba bar3I bhaktike sAtha muniko praNAma kara jaba baiThe, taba vajrakumArane munirAjase kahA-pUjyapAda, AjJA dIjie, jisase maiM sAdhu banakara
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanakumArako kathA tapazcaryA dvArA apanA AtmakalyANa karU~ / vajrakumArako eka sAtha saMsArase virakta dekhakara divAkaradevako bahata Azcarya haa| usane isa abhiprAyase, ki somadatta munirAja vajra kumArako kahIM muni ho jAnekI AjJA na de deM, unase vajrakumAra unhIMkA putra hai, aura usopara merA rAjyabhAra bhI nirbhara hai Adi saba hAla kaha diyaa| isake bAda vaha vajrakumArase bho bolA-putra, tuma yaha kyA karate ho ? tapa karanekA merA samaya hai yA tumhArA ? tuma aba saba taraha yogya ho gae, rAjadhAnImeM jAo aura apanA kArobAra smhaalo| aba maiM saba taraha nizcinta huA / meM Aja ho dokSA grahaNa kruuNgaa| divAkaradevane use bahuta kucha samajhAyA aura dIkSA lenese rokA, para usane kisIkI eka na sunI aura saba vastrAbhUSaNa pheMkakara munirAjake pAsa dIkSA le lii| kandarpakesarI vajrakumAra muni sAdhu banakara khUba tapazcaryA karane lge| kaThinase kaThina parISaha sahane lge| ve jinazAsanarUpa samudrake bar3hAnevAle candramAke samAna zobhane lge| ___ vajrakumArake sAdhu bana jAneke bAdakI kathA aba likhI jAtI hai| isa samaya mathurAke rAjA the pratagandha / unakI rAnIkA nAma thA uvilA / vaha bar3I dharmAtmA thI, satI thI. viduSI thI aura samyagdarzanase bhUSita thii| use jinabhagavAnko pUjAse bahuta prema thaa| vaha pratyeka nandIzvaraparvameM ATha dinataka khUba pUjA mahotsava karavAto, khUba dAna krto| usase jinadharmakI bahuta prabhAvanA hotii| sarva sAdhAraNapara jainadharmakA acchA prabhAva pdd'taa| mathurA hImeM eka sAgaradatta nAmakA seTha thaa| usako gRhiNIkA nAma thA smudrdttaa| pUrva pApake udayase usake daridrA nAmakI putrI huii| usake janmase mAtA pitAko sukha na hokara duHkha huaa| dhana sampatti saba jAtI rhii| mAtA-pitA mara gye| becArI daridrAke lie aba apanA peTa bharanA bhI muzkila par3a gyaa| aba vaha dUsarokA jhUThA / khA-khAkara dina kATane lgii| saca hai pApake udayase jovoMko duHkha bhoganA ho par3atA hai| eka dina do muni bhikSAke liye mathurA meM Aye / unake nAma the nandana aura abhinandana / unameM nandana bar3e the aura abhinandana choTe / daridrAko eka-eka annakA jhUThA kaNa khAtI huI dekhakara abhinandanane nandanase kahA-munirAja, dekhiye hAya ! yaha becAro bAlikA kitanI dukho hai ? kese kaSTase apanA jIvana bitA raho hai ! taba nandanamunine avadhijJAnase vicAra kara kahA-hA~ yadyapi isa samaya isakI dazA acchI nahIM hai,
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza tathApi isakA puNyakarma bahuta prabala hai usase yaha pUtIgandha rAjAko paTTarAnI bnego| munine daridrAkA jo bhaviSya sunAyA, use bhikSAke lie Aye hue eka bauddha bhikSukane bho suna liyaa| use jaina RSiyoMke viSayameM bahuta vizvAsa thA, isalie vaha daridrAko apane sthAnapara livA lAyA aura usakA pAlana karane lgaa| daridrA jaisI-jaiso bar3o hotI gaI vaise hI vaise yauvana ne usakI zrIko khUba sammAna denA Arambha kiyaa| vaha aba yuvato ho clii| usake sAre zarIrase sundaratAkI sudhAdhArA bahane lgii| A~khoMne caMcala mInako lajAnA zurU kiyaa| mu~hane candramAko apanA dAsa bnaayaa| nitamboMko apanese jaldI bar3hate dekhakara zarmake mAre stanoMkA muMha kAlA par3a gyaa| eka dina yuvatI daridrA zaharake bagIce meM jAkara jhulepara jhUla rahI thI ki karmayogase usI dina rAjA bhI vahIM A gye| unakI najara ekAeka daridrA para pdd'ii| use dekhakara ve acambhemeM A gaye ki yaha svarga sundarI kauna hai ? unhoMne daridrAse usakA paricaya pUchA / usane nissaMkoca hokara apanA sthAna vagairaha saba unheM batA diyaa| yaha becArI bholI thii| use kyA mAlUma ki mujhase khAsa mathurAke rAjA pUchatAcha kara rahe haiN| rAjA to use dekhakara kAmAndha ho gye| ve bar3I muzkilase apane mahalapara aaye| Ate hI unhoMne apane maMtroko zrIvandakake pAsa bhejaa| maMtrIne pahuMcakara zrIvandakase kahA-Aja tumhArA aura tumhArI kanyAkA bar3A hI bhAgya hai, jo mathurAdhIzvara use apanI mahArAnI banAnA cAhate haiM / kaho, tumheM bhI yaha bAta sammata hai na ? zrIvandaka bolA-hA~ mujhe mahArAjakI bAta svIkAra hai, para eka zartake sAtha / vaha zarta yaha hai ki mahArAja bauddhadharma svIkAra kareM to maiM isakA byAha mahArAjake sAtha kara sakatA hai| mantrone mahArAjase zrIvandakakI zarta kaha sunAI / mahArAjane use svIkAra kiyaa| saca hai loga kAmake vaza hokara dharmaparivartana to kyA para bar3e-bar3e anartha bhI kara baiThate haiN| Akhira mahArAjakA daridrAke sAtha byAha ho gyaa| daridA munirAjake bhaviSya kathanAnusAra paTTarAnI huI / daridrA isa samaya buddhadAsIke nAmase prasiddha hai / isaliye Age hama bhI isI nAmase usakA ullekha kareMge / buddhadAsI paTTarAnI banakara buddhadharmakA pracAra bar3hAne meM sadA tatpara rahane lgii| saca hai, jinadharma saMsArameM sukhakA denevAlA aura puNyaprAptikA khajAnA hai, para use prApta kara pAte haiM bhAgyazAlI ho / becArI abhAginI buddhadAsIke
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ vajrakumArako kathA bhAgyameM usakI prApti kahA~ ? aSTakA parva AyA / urvilA mahArAnIne sadAke niyamAnusAra abakI bAra bhI utsava karanA Arambha kiyA / jaba ratha nikAlanekA dina AyA aura ratha, chatra, ca~vara, vastra, bhUSaNa, puSpamAlA Adise khUba sajAyA gayA, usameM bhagavAnkI pratimA virAjamAna kI jAkara vaha nikAlA jAne lagA, taba buddhadAsIne rAjAse yaha kaha kara, ki pahale merA ratha nikalegA, uvilA rAnIkA ratha rukavA diyA / rAjAne bhI usapara kucha bAdhA na dekara usake kahaneko mAna liyA / saca hai mohAndhA naiva jAnaMti gokSIrArkapayontaram / 91 -brahma nemidatta I arthAt mohase andhe hue manuSya gAyake dUdhameM aura Akar3e ke dUdhameM kucha bhI bheda nahIM smjhte| buddhadAsIke premane yahI hAlata putagaMdharAjAkI kara dI / uAko isase bahuta kaSTa pahu~cA / usane dukhI hokara pratijJA kara lI ki jaba pahale merA ratha nikalegA taba hI maiM bhojana karU~gI / yaha pratijJA kara vaha kSatriyA nAmako guhAmeM pahu~cI / vahA~ yogirAja somadatta aura vajrakumAra mahAmuni rahA karate haiM / vaha unheM bhaktipUrvaka namaskAra kara bolI- he jinazAsanarUpa samudra ke bar3hAnevAle candramAoM aura he mithyAtvarUpa andhakArake naSTa karanevAle sUrya ! isa samaya Apa ho mere liye zaraNa haiM / Apa ho merA duHkha dUra kara sakate haiM / jainadharmapara isa samaya bar3A saMkaTa upasthita hai, use naSTa kara usako rakSA kIjiye / merA ratha nikalane vAlA thA, para use buddhadAsone mahArAjase kahakara rukavA diyA hai / Ajakala vaha mahArAjakI bar3o kRpApAtra hai, isaliye jaisA vaha kahatI hai mahArAja bhI binA vicAre vahI kahate haiM / maiMne pratijJA kara lI hai ki sadAkI bhA~ti merA ratha pahale yadi nikalegA taba hI maiM bhojana karU~gI / aba jaisA Apa ucita samajheM vaha kIjiye / urvilA apanI bAta kara rahI thI ki itanemeM vajrakumAra tathA somadatta munikI vandanA karaneko divAkaradeva Adi bahuta se vidyAdhara Aye / vajrakumAra munine unase kahAApa loga samartha haiM aura isa samaya jainadharmapara kaSTa upasthita hai / buddhadAsIne mahArAno urvilAkA ratha rukavA diyA hai / so Apa jAkara jisa taraha bana sake isakA ratha nikalavAiye / vajrakumAra muniko AjJAnusAra saba vidyAdhara loga apane-apane vimAnapara car3hakara mathurA Aye / saca hai jo dharmAtmA hote haiM ve dharma prabhAvanAke lie svayaM prayatna karate haiM, taba unheM.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 ArAdhanA kathAkoza to munirAjane svayaM preraNA kI hai, isaliye rAnI urvilAko sahAyatA denA to unheM Avazyaka hI thA / vidyAdharoMne pahuMcakara buddhadAsIko bahuta samajhAyA aura vahA jo purAnI rIti hai use hI pahale hone denA acchA hai / para buddhadAsIko to abhimAna A rahA thA, isaliye vaha kyoM mAnane calI ? vidyAdharoMne sIdhepanase apanA kArya hotA huA na dekhakara buddhadAsIke niyukta kiye hue sipAhiyoMse lar3anA zurU kiyA aura bAtakI bAtameM unheM bhagAkara bar3e utsava aura Anandake sAtha uvilA rAnIkA ratha nikalavA diyA / rathake nirvighna nikalanese sabako bahuta Ananda huA | jainadharmakI bhI khUba prabhAvanA huI / bahutoMne mithyAtva chor3akara samyagdarzana grahaNa kiyA / buddhadAsI aura rAjApara bhI isa prabhAvanAkA khUba prabhAva par3A / unhoMne bhI zuddhAntaHkaraNase jainadharma svIkAra kiyA / * 1 jisa prakAra zrIvajrakumAra munirAjane dharmapremake vaza hokara jainadharmakI prabhAvanA karavAI usI taraha aura dharmAtmA puruSoM ko bhI saMsArakA upakAra karanevAlI aura svargasukhakI denevAlI dharma prabhAvanA karanA cAhiye / jo bhavya puruSa, pratiSThA, jIrNoddhAra, rathayAtrA, vidyAdAna, AhAradAna, abhayadAna Adi dvArA jinadharmakI prabhAvanA karate haiM, ve samyagdRSTi hokara triloka pUjya hote haiM aura antameM mokSasukha prApta karate haiM / dharmapremI zrIvatrakumAra muni merI buddhiko sadA jainadharma meM dRr3ha rakkheM, jisake dvArA maiM bhI kalyANa pathapara calakara apanA antimasAdhya mokSa prApta kara sakUM / zrImallibhUSaNa guru mujhe maMgala pradAna kareM, ve mUla saMghake pradhAna zAradAgaccha meM hue haiM / ve jJAnake samudra haiM aura samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra rUpI ratnoMse alaMkRta haiM / maiM unakI bhaktipUrvaka ArAdhanA karatA hU~ / 14. nAgadatta munikI kathA mokSarAjyake adhIzvara zrIpaMcaparamaguruko namaskAra kara zrInAgadatta * munikA sundara carita meM likhatA hU~ / magadhadezako prasiddha rAjadhAnI rAjagRhameM prajApAla nAmake rAjA haiM /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgadatta muniko kathA ve vidvAn haiM, udAra haiM, dharmAtmA haiM, jinabhagavAn ke bhakta haiM aura nItipUrvaka prajAkA pAlana karate haiN| unakI rAnIkA nAma hai priyadharmA / vaha bhI bar3I sarala svabhAvako aura suzIlA hai| usake do putra hue| unake nAma the priyadharma aura priyamitra / donoM bhAI bar3e buddhimAn aura suvarita the| kisI kAraNase donoM bhAI saMsArase virakta hokara sAdhu bana gye| aura antasamaya samAdhimaraNa kara acyutasvarga meM jAkara deva hue| unhoMne vahA~ parasparameM pratijJA kI ki, "jo donoMmeMse pahale manuSya paryAya prApta kare usake liye svargastha devakA kartavya hogA ki vaha use jAkara sambodhe aura saMsArase virakta kara mokSasukhakI denevAlI jinadIkSA grahaNa karaneke lie use utsAhita kre|" isa prakAra pratijJA kara ve vahA~ sukhase rahane lge| una donoMmeMse priyadattako Ayu pahale pUrNa ho gii| vaha vahA~se ujjayinIke rAjA nAgadharmakI priyA nAgadattAke, jo ki bahuta hI sundarI thI, nAgadatta nAmaka putra huaa| nAgadatra sarpoka sAtha kror3A karane meM bahata catura thA, sarpake sAtha use vinoda karate dekhakara saba loga bar3A Azcarya pragaTa karate the| eka dina priyadharma; jo ki svarga meM nAgadattakA mitra thA, gAruDikA veSa lekara nAgadattako sambodhaneko ujjayinImeM aayaa| usake pAsa do bhayaMkara sarpa the| vaha zaharameM ghUma-ghUmakara logoMko tamAzA batAtA aura sarva sAdhAraNameM yaha pragaTa karatA ki maiM sarpa-krIr3AkA acchA jAnakAra hai| koI aura bhI isa zahara meM sarpakor3AkA acchA jAnakAra ho, to phira use maiM apanA khela dikhlaauuN| yaha hAla dhore-dhIre nAgadattake pAsa phuNcaa| vaha to sarpakrIr3AkA pahale hIse bahuta zaukona thA, phira aba to eka aura usakA sAthI mila gyaa| usane usI samaya naukaroMko bhejakara use apane pAsa bulA ma~gAyA / gArur3i to isa kozisameM thA hI ki nAgadattako kiso . taraha merI khabara laga jAya aura vaha mujhe bulAve / priyadharma usake pAsa gayA / use pahuMcate hI nAgadattane abhimAnameM Akara usase kahA-maMtravit, tuma apane sarpoko bAhara nikAlo na? maiM unake sAtha kucha khela to dekhU ki ve kaise jaharIle haiN| priyadharma bolA-maiM rAjapUtroMke sAtha aisI ha~sI dillagI yA khela karanA nahIM cAhatA ki jisameM jAnakI jokhama taka ho| batalAo maiM tumhAre sAmane sarpa nikAla kara rakha dUM aura tuma unake sAtha khelo, isa bIca meM kucha tumheM jokhama pahuMca jAya taba rAjA merI kyA burI dazA kareM ?
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 ArAdhanA kathAkoza kyA usa samaya ve mujhe chor3a deMge ? kabhI nahIM / isaliye na to maiM hI aisA kara sakatA hU~ aura na tumheM hI isa viSaya meM kucha vizeSa Agraha karanA ucita hai| hA~ tuma kaho to maiM tumheM kucha khela dikhA sakatA hU~ / nAgadatta bolA- tumheM pitAjIkI orase kucha bhaya nahIM karanA cAhiye / ve svayaM acchI taraha jAnate haiM ki maiM isa viSaya meM kitanA vijJa hU~ aura isapara bhI tumheM santoSa na ho to Ao maiM pitAjIse tumheM kSamA karavAye detA hU~ / yaha kahakara nAgadatta priyadattako pitAke pAsa le gayA aura mAre abhimAnameM Akara bar3e Agrahake sAtha mahArAjase use abhaya dilavA diyA | nAgadharma kucha to nAgadattakA sarpoMke sAtha khelanA dekha cuke the aura isa samaya putrakA bahuta Agraha thA, isaliye unhoMne vizeSa vicAra na kara priyadattako abhaya pradAna kara diyA / nAgadatta bahuta prasanna huA / usane priyadattase sarpoM ko bAhara nikAlaneke liye kahA / priyadattane pahale eka sAdhAraNa sarpa nikAlA / nAgadatta usake sAtha krIr3A karane lagA aura thor3I dera meM use usane parAjita kara diyA, nirviSa kara diyA / aba to nAgadattakA sAhasa khUba bar3ha gayA / usane dUne abhimAnake sAtha kahA ki tuma kyA aise murde sarpako nikAlakara aura mujhe zarmindA karate ho ? koI acchA viSadhara sarpa nikAlo na ? jisase merI zaktikA tuma bhI paricaya pA sako / priyadharma bolA- ApakA hoza pUrA huA / Apane eka sarpako harA bhI diyA hai / aba Apa adhika Agraha na kareM to acchA hai / mere pAsa eka sarpa aura hai, para vaha bahuta jaharIlA hai, daivayogase usane kATa khAyA to samajhiye phira usakA kucha upAya hI nahIM hai / usakI mRtyu avazyaMbhAvI hai / isaliye usake liye mujhe kSamA kIjiye / usane nAgadattase bahuta-bahuta prArthanA kI para nAgadattane usakI eka nahIM mAnI / ulaTA usapara krodhita hokara vaha bolA- tuma abhI nahIM jAnate ki isa viSaya meM merA kitanA praveza hai ? isIliye aisI Darapokapane kI bAteM karate ho / para maiMne aise-aise hajAroM sarpoMko jIta kara parAjita kiyA hai / mere sAmane yaha becArA tuccha jIva kara hI kyA sakatA hai ? aura phira isakA Dara tumheM yA mujha e ? vaha kATegA to mujha e hI na ? tuma mata ghabarAo, usake liye mere pAsa bahuta se aise sAdhana haiM, jisase bhayaMkara se bhayaMkara sarpakA jahara bhI kSaNamAtrameM utara sakatA hai / priyadharmane kahA-acchA yadi tumhArA atyanta hI Agraha hai to usase mujhe kucha hAni nahIM / isake bAda usane rAjA Adiko sAkSIse apane
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgadatta munikI kathA dUsare sarpako piTAremeMse nikAla bAhara kara diyA / sarpa nikalate hI phukAra mAranA zurU kiyaa| vaha itanA jaharIlA thA ki usake sA~sakI havA hIse logoMke sira ghamane lagate the| jaise hI nAgadatta use hAthameM pakar3ateko usakI ora bar3hA ki sarpane use bar3e jorase kATa khAyA / sarpakA kATanA thA ki nAgadatta usI samaya cakkara khAkara dhar3Amase pRthvIpara gira par3A aura aceta ho gyaa| usakI yaha dazA dekhakara hAhAkAra maca gyaa| sabakI A~khoMse A~sUkI dhArA baha clii| rAjAne usI samaya naukaroMko daur3Akara sarpakA viSa utAranevAloMko bulvaayaa| bahutase mAMtrika-tAMtrika ikaTe hue| sabane apanI-apanI karanI meM koI bAta uThA nahIM rkkho| para kisokA kiyA kucha nahIM huaa| sabane rAjAko yahI kahA ki mahArAja, yuvarAjako to kAlasarpane kATA hai, aba ye nahIM jI skeNge| rAjA bar3e nirAza hue| unhoMne sarpavAlese yaha kaha kara, ki yadi tU ise jilA degA to maiM tujha apanA AdhA rAjya de dUMgA, nAgadattako usIke supurda kara diyaa| priyadharma taba bolA-mahArAja, ise kATA to hai kAlasarpane, aura isakA jI jAnA bhI asaMbhava hai, para merA kahA mAnakara mata nikAliye yadi yaha jI jAya to Apa ise muni ho jAneko AjJA deM to, maiM bhI eka bAra isake jilAnekA yatna. kara dekheN| rAjAne kahA-maiM ise bhI svokAra karatA huuN| tuma ise kisI taraha jilA do, yahI mujha iSTa hai / isake bAda priyadharmane kucha mantra par3ha par3hAkara use jindA kara diyaa| jaise mithyAtvarUpo viSase aceta hae manuSyoM ko paropakArI munirAja apanA svarUpa prApta karA dete haiN| jaise hI nAgadatta saceta hokara uThA aura use rAjAne apanI pratijJA kaha sunAI / vaha usase bahuta prasanna huaa| pazcAt eka kSaNabhara ho vaha vahA~ na Thahara kara vanako Ara ravAnA ho gayA aura yamadhara munirAjake pAsa pahu~cakara usane jinadIkSA grahaNa kara lii| use dIkSita ho jAnepara priyadharma, jo gArur3ikA veSa lekara svargase nAgadattake sambodhaneko AyA thA, use saba hAla kahakara aura antameM namaskAra kara pIchA svarga calA gyaa| muni banakara nAgadatta khUba tapazcaryA karane lage aura apane cAritrako dinapara dina nirmala karake antameM jinakalpI muni ho gaye / arthAt jinabhagavAnkI taraha aba ve akele hI vihAra karane lge| eka dina ve tIrthayAtrA karate hue eka bhayAnaka vanImeM nikala aaye| vahAM coroMkA aDDA .
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 ArAdhanA kathAkoza thA, so coroMne munirAjako dekha liyA / unhoMne yaha samajha kara, ki ye hamArA patA logoM ko batA deMge aura phira hama pakar3a liye jAveMge, unheM pakar3a liyA aura apane mukhiyAke pAsa ve livA le gaye / mukhiyAkA nAma thA sUradatta | vaha muniko dekhakara bolA- tumane inheM kyoM pakar3A ? ye to bar3e sIdhe aura sarala svabhAvI haiM / inheM kisIse kucha lenA denA nahIM, kisIpara inakA rAga-dveSa nahIM / aise sAdhuko tumane kaSTa dekara acchA nahIM kiyA / inheM jaldI chor3a do / jisa bhayakI tuma inake dvArA AzaMkA karate ho, vaha tumhArI bhUla hai / ye koI bAta aisI nahIM karate jisase dUsaroM ko kaSTa pahu~ce / apane mukhiyAko AjJAke anusAra coroMne usI samaya munirAjako chor3a diyA / isa samaya nAgadattakI mAtA apanI putrIko sAtha liye hue vatsa dezakI ora jA rahI thI / use usakA byAha kozAmbIke rahanevAle jinadatta seThake putra dhanapAlase karanA thA / apane jamAIko daheja dene ke lie usane apane pAsa upayukta dhana-sampatti bhI rakha lI thI / usake sAtha aura bhI purajana parivArake loga the / so use rAste meM apane putra nAgadattamuni darzana ho gaye / usane unheM praNAma kara pUchA - prabho, Age rAstA to acchA hai na ? munirAja isakA kucha uttara na dekara mauna sahita cale gye| kyoMki unake lie to zatru aura mitra donoM hI samAna haiM / 1 Age calakara nAgadattAko coroMne pakar3akara usakA saba mAla asabAba chIna liyA aura usakI kanyAko bhI una pApiyoMne chur3A lI / taba sUradatta unakA mukhiyA unase bolA- kyoM Apane dekhI na usa munikI udAsInatA aura nispRhatA ? jo isa strIne muniko praNAma kiyA aura unakI bhakti kI taba bhI unhoMne isase kucha nahIM kahA aura hama logoMne unheM bAMdhakara kaSTa pahu~cAyA taba unhoMne hamase kucha dveSa nahIM kiyaa| saca bAta to yaha ki unakI vaha vRtti hI itane U~ce darajekI hai, jo usameM bhakti karanevAlepara to prema nahIM aura zatrutA karanevAlese dveSa nahIM / digambara muni bar3e hI zAnta, dhIra, gambhIra aura tattvadarzI huA karate haiM / nAgadattA yaha sunakara, ki yaha saba kArastAnI mere hI putrakI hai, yadi vaha mujhe isa rAstekA saba hAla kaha detA, to kyoM Aja merI yaha durdazA hotI ? krodhake tIvra Avegase tharathara kA~pane lagI / usane apane putrakI nirdayatA se duHkhI hokara coroMke mukhiyA sUradatta se kahA- bhAI, jarA apanI churI to mujhe de, jisase meM apanI kUMkha ko cIrakara zAnti lAbha
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgadanamuniko kathA 97 kruuN| jisa pApIkA tuma jikara kara rahe ho, vaha merA hI putra hai / jise maiMne nau mahIne kuMkhameM rakkhA aura bar3e-bar3e kaSTa sahe usIne mere sAtha itanI nirdayatA kI ki mere pUchanepara bhI usane mujhe rAstekA hAla nahIM btlaayaa| taba aise kuputrako paidAkara mujhe jIte rahanese hI kyA lAbha ? nAgadattAkA hAla jAnakara sUradattako bar3A vairAgya haA ! vaha usase bolA-jo usa munikI mAtA hai, vaha merI bhI mAtA hai| mAtA, kSamA karo ! yaha kahakara usane usakA saba dhana asabAba usI samaya pIchA lauTA diyA aura Apa munike pAsa phuNcaa| usane bar3I bhaktike sAtha parama guNavAna nAgadatta munikI stuti kI aura pazcAt unhIMke dvArA dIkSA lekara vaha tapasvI bana gyaa| sAdhu banakara sUradattane tapazcaryA aura samyagdarzana, samyagjJAna tathA samyakcAritra dvArA ghAtiyA karmoMkA nAza kara lokAloka kA prakAzaka kevalajJAna prApta kiyA aura saMsAra dvArA pUjya hokara aneka bhavya jIvoMko kalyANakA rAstA batalAyA aura antameM aghAtiyA karmoMkA bhI nAza kara avinAzI, ananta, mokSapada prApta kiyaa| zrInAgadatta aura sUradatta muni saMsArake duHkhoMko naSTa kara mere lie zAnti pradAna kareM, jo ki guNoM ke samudra haiM, jo devoM dvArA sadA namaskAra kiye jAte haiM aura jo saMsArI jIvoMke netrarUpo kumuda puSpoMko praphullita karaneke liye candramA samAna haiM jinheM dekhakara netroMko bar3A Ananda milatA hai, zAnti milatI hai| 15. zivabhUti purohitakI kathA maiM saMsArake hita karanevAle jinabhagavAnko namaskAra kara durjanoMkI saMgatise jo doSa utpanna hote haiM, usase sambandha rakhanevAlI eka kathA likhatA hU~, jisase ki loga durjanoMkI saMgati chor3anekA yatna kreN| yaha kathA usa samayakI hai, jaba ki kozAmbIkA rAjA dhanapAla thaa| dhanapAla acchA buddhimAn aura prajAhitaiSI thaa| zatru to usakA nAma sunakara kA~pate the| rAjAke yahA~ eka purohita thaa| usakA nAma thA zivabhUti / vaha paurANika acchA thaa|
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza vahIM do zUdra rahate the| unake nAma kalpapAla aura pUrNacandra the| unake pAsa kucha dhana bhI thaa| unameM pUrNacandrakI strokA nAma thA maNiprabhA / usake eka sumitrA nAmakI lar3akI thii| pUrNacandrane usake vivAhameM apane jAtIya bhAiyoMko jimAyA aura usakA rAja purohitase kucha paricaya honese usane use bhI nimaMtrita kiyaa| para purohita mahArAjane usameM yaha bAdhA dI ki bhAI, tumhArA bhojana to maiM nahIM kara sktaa| taba kalpapAlane bocameM hI kahA-astu / Apa hamAre yahA~kA bhojana na kreN| hama brAhmaNoMke dvArA Apake liye bhojana taiyAra karavA deMge taba to Apako kucha ujara na hogaa| purohitajo Akhira the to brAhmaga ho na? jinake viSayameM yaha nIti prasiddha hai ki "asantuSTA dvijA naSTAH" arthAt lobhameM phaMsakara brAhmaNa naSTa hue| so ve apane ekabArake bhojanakA lobha nahIM roka ske| unhoMne yaha vicAra kara, ki jaba brAhmaNa bhojana banAnevAle haiM, taba to kucha nukasAna nahIM, usakA bhojana karanA svAkAra kara liyaa| para isa bAtapara unhoMne tanika bhI vicAra nahIM kiyA ki brAhmagoMne ho bhojana banA diyA to huA kyA ? Akhira paisA to usakA hai aura na jAne usane kaise-kaise pApoM dvArA use kamAyA hai| jo ho, niyamita samayapara bhojana taiyAra huaa| eka ora purohita devatA bhojanake liye baiThe aura dUsarI ora pUrNacandrakA parivAravarga / isa jagaha itanA aura dhyAnameM rakhanA cAhie ki donoMkA caukA alaga-alaga thaa| bhojana hone lagA / purohitajone manabhara mAla udd'aayaa| mAnoM unheM kabhI aise bhojanakA maukA hI nasIba nahIM haA thaa| pUrohitajIko vahA~ bhojana karate hue kucha logoMne dekha liyaa| unhoMne purohitajIko zikAyata mahArAjase kara do| mahArAjane eka zUdra ke sAtha bhojana karanevAle, varNavyavasthAko dhUlameM milAnevAle brAhmaNako apane rAjyameM rakhanA ucita na samajha dezase nikalavA diyaa| saca hai-"kusaMgo kaSTado dhruvam" arthAt burI saMgati duHkha denevAlo ho hoto hai| isalie acche puruSoMko ucita hai ki ve buroMko saMgati na kara sajjanoM ko saMgati kareM, jisase ve apane dharma, kula, mAna-maryAdAko rakSA kara skeN|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. pavitra hRdayavAle eka bAlakakI kathA bAlaka jaisA dekhatA hai, vaisA hI kaha bhI detA hai / kyoMki usakA hRdaya pavitra rahatA hai / yahA~ meM jinabhagavAnko namaskAra kara eka aisI hI kathA likhatA hU~, jise par3hakara sarva sAdhAraNakA dhyAna pApakarmoM ke chor3ane kI ora jAya / kauzAmbI meM jayapAla nAmake rAjA ho gaye haiM / unake samaya meM vahIM eka seTha huA hai / usakA nAma samudradatta thA aura usakI strIkA nAma samudradattA / usake eka putra huaa| usakA nAma sAgaradatta thA / vaha bahuta ho sundara thA / use dekhakara sabakA citta use khelane ke liye vyagra ho uThatA thA / samudradattakA eka gopAyana nAmakA par3osI thA / pUrvajanma ke pApakarmake udayase vaha daridrI huA / isaliye dhanakI lAlasAne use vyasanI banA diyA / usakI strIkA nAma somA thA / usake bhI eka somaka nAmakA putra thA / vaha dhIre-dhIre kucha bar3A huA aura apanI mIThI aura totalI bolI se mAtApitAko Anandita karane lagA / eka dina gopAyanake gharapara sAgaradatta aura somaka apanA bAlasulabha khela-khela rahe the / sAgaradatta isa samaya gahanA pahare hue thaa| usI samaya pApI gopAyana A gyaa| sAgaradattako dekhakara usake hRdaya meM pApa vAsanA huI / daravAjA bandakara vaha kucha lobhake bahAne sAgaradattako gharake bhItara livA le gayA / usIke sAtha somaka bhI daur3A gayA / bhItara lejAkara pApI. gopAyanane usa abodha bAlakakA bar3I nirdayatAse churI dvArA galA ghoMTa diyA aura usakA saba gahanA utArakara use gaDDhe meM gAr3a diyA / kaI dinoM taka barAbara koziza karate rahanepara bhI jaba sAgaradattake mAtApitAko apane baccekA kucha hAla nahIM milA, taba unhoMne jAna liyA ki kisI pApIne use dhanake lobhase mAra DAlA hai / unheM apane priya bacce kI mRtyuse jo duHkha huA use ve hI pAThaka anubhava kara sakate haiM jinapara kabhI aisA devI prasaMga AyA ho / Akhira becAre apanA mana masosa kara raha gaye / isake sivA ve aura karate bhI to kyA ? kucha dina bItanepara eka dina somaka samudradattake ghara ke A~gana meM khela rahA thA / taba samudradattA ke manameM na jAne kyA buddhi utpanna huI so usane somakako bar3e pyArase apane pAsa bulAkara usase pUchA- bhaiyA, batalA to terA sAthI samudradatta kahA~ gayA hai ? tUne use dekhA hai ?
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza somaka bAlaka thA aura sAtha hI bAlasvabhAvake anusAra pavitra hRdayI thA / isaliye usane jhaTase kaha diyA ki vaha to mere ghara meM eka khAr3e meM gar3A huA hai| becArI sAgaradattA apane bacce kI durdazA sunate hI dhar3Amase pRthvIpara gira pdd'ii| itane meM sAgaradatta bhI vahIM A pahu~cA / usane use hozameM lAkara usake mUcchita ho jAnekA kAraNa pUchA / sAgaradattAne somakakA kahA hAla use sunA diyA / sAgaradattane usI samaya daur3e jAkara yaha khabara pulisako dii| pulisane Akara mRta baccekI lAza sahita gopAyanako giraphtAra kiyA, mukadamA rAjAke pAsa phuNcaa| unhoMne gopAyanake karmake anusAra use phA~sI kI sajA dI / bahuta Thoka kahA haipApI pApaM karotyatra pracchannamapi pApataH / tatprasiddha bhavatyeva bhavabhramaNadAyakaH / / - brahma nemidatta 100 arthAt pApI loga bahuta chupakara bhI pApa karate haiM, para vaha nahIM chupatA aura pragaTa ho hI jAtA hai / aura pariNAma meM ananta kAlataka saMsAra ke duHkha bhoganA par3atA hai| isaliye sukha cAhanevAle puruSoMko hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla Adi pApa, jo ki duHkhake denevAle haiM, chor3akara sukha denevAlA dayAdharmaM, jinadharma grahaNa karanA ucita hai / bAlapane meM vizeSa jJAna nahIM hotA, isaliye bAlaka apanA hitAhita nahIM jAna pAtA, yuvAvasthAmeM kucha jJAnakA vikAsa hotA hai, para kAma use apane hitakI ora nahIM phaTakane detA aura vRddhAvasthA meM indriyA~ jarjara ho jAtI haiM, kisI kAma karanemeM utsAha nahIM rahatA aura na zakti ho rahato hai / isake sivA aura jo avasthAyeM haiM, unameM kuTumba parivAra ke pAlanapoSaNakA bhAra sirapara rahane ke kAraNa sadA aneka prakArakI cintAyeM ghere rahatI haiM kabhI svasthacitta hone hI nahIM pAtA, isaliye taba bhI AtmahitakA kucha sAdhana prApta nahIM hotA / Akhira hotA yaha hai ki jaise paidA hue, vaise hI cala basate haiM / atyanta kaThinatA se prApta huI manuSya paryAyako samudra meM ratna pheMka dene kI taraha ga~vA baiThate haiM / aura prApta karate haiM vaho eka saMsArabhramaNa | jisameM ananta kAla ThokareM khAte-khAte bIta gaye / para aisA karanA ucita nahIM; kintu pratyeka jIvamAtrako apane Atmahita kI ora dhyAna denA paramAvazyaka hai / unheM sukha pradAna karanevAlA jinadharma grahaNakara zAntilAbha karanA cAhiye /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 dhanadatta rAjAkI kathA devAdike dvArA pUjya aura anantajJAna, darzanAdi AtmIyazrIse vibhUSita jinabhagavAnko namaskAra kara maiM dhanadatta rAjAkI pavitra kathA likhatA huuN| andhradezAntargata kanakapura nAmaka eka prasiddha aura manohara zahara thaa| usake rAjA the dhanadatta / ve samyagdRSTi the, guNavAn the, aura dharmapremI the| rAjamaMtrIkA nAma zrIvandaka thaa| vaha bauddhadharmAnuyAyI thaa| parantu taba bhI rAjA apane maMtrIkI sahAyatAse rAjakArya acchA calAte the| unheM kisI prakArakI bAdhA nahIM pahu~catI thii| eka dina rAjA aura maMtrI rAjamahalake Upara baiThe hue kucha rAjya sambandhI vicAra kara rahe the ki rAjAko AkAzamArgase jAte hue do cAraNa RddhidhArI muniyoMke darzana hae / rAjAne harSake sAtha uThakara munirAjako bar3e vinayase namaskAra kiyA aura apane mahala meM unakA AhvAna kiyaa| ThIka bhI hai-"sAdhusaMgaH satAM priyaH" arthAt-sAdhuoMkI saMgati sajjanoMko bahuta prItikara jAna par3atI hai| ____ isake bAda rAjAke prArthanA karanepara munirAjane use dharmopadeza diyA aura calate samaya ve zrIvandaka maMtrIko apane sAtha livA le gaye / lejAkara unhoMne use samajhAyA aura AtmahitakI icchAse usake prArthanA karanepara use zrAvakake vrata de diye / zrIvandaka apane sthAna lauTa aayaa| isake pahale zrIvandaka apane buddhagurukI vandanAbhakti karaneko pratidina unake pAsa jAyA karatA thaa| so jaba usane zrAvakavrata grahaNa kara liye tabase vaha nahIM jAne lgaa| yaha dekha bauddhagurune use bulAyA, para jaba zrIvandakane Akara bhI use namaskAra nahIM kiyA taba saMghazrIne usase pUchA-kyoM Aja tumane / mujhe namaskAra nahIM kiyA ? uttarameM maMtrIne munike Ane, upadeza karane aura apane vrata grahaNa karanekA saba hAla saMghazrIse kaha sunaayaa| sunakara saMghazrI bar3e duHkhake sAtha bolA-hAya ! tU ThagA gayA, pApiyoMne tujhe bar3A dhokhA diyA / kyA kabhI yaha saMbhava hai ki nirAzraya AkAzameM bhI koI cala sakatA hai ? jAna par3atA hai tumhArA rAjA bar3A kapaTI aura aindrajAlika hai / isIliye usane tumheM aisA Azcarya dikhalA kara apane dharmameM zAmila kara liyA / tuma to bhagavAn buddhake itane vizvAsI the, phira bhI tuma usa pApI rAjAko bahakAvaTameM A gaye ? isa taraha use bahuta kucha U~cA nIcA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ArAdhanA kathAkoza samajhAkara saMghazrIne kahA-aba tuma kabhI rAjasabhAmeM nahIM jAnA aura jAnA bhI par3e to yaha AjakA hAla rAjAse nahIM khnaa| kAraNa vaha jainI hai / so buddhadharmapara svabhAvahIse use prema nahIM hogaa| isalie kyA mAlama kaba vaha buddhadharmakA aniSTa karaneko taiyAra ho jAya ? becArA zrIvandaka phira saMghazrIkI cikanI capar3o bAtoMmeM A gyaa| usane zrAvaka dharmako bhI usI samaya jalAJjali de dI / bahuta ThIka kahA gayA hai svayaM ye pApino loke paraM kurvanti pApinam / yathA saMtaptamAnosau dahatyagnirna saMzayaH / / -brahma nemidatta arthAt-jo svayaM pApI hote haiM ve auroMko bhI pApI banA DAlate haiM / yaha unakA svabhAva hI hotA hai| jaise agni svayaM bhI garama hotI hai aura dUsaroMko bhI jalA detI hai| dUsare dina dhanadattane rAjyasabhAmeM bar3e Ananda aura dharmapremake sAtha cAraNamunikA hAla sunaayaa| unameM prAyaH logoMko, jo ki jaina nahIM the, bahuta Azcarya huaa| unakA vizvAsa rAjAke kathanapara nahIM jmaa| saba Azcarya bharI dRSTise rAjAke muMhakI ora dekhane lage / rAjAko jAna par3A ki mere kahanepara logoMko vizvAsa nahIM huaa| taba unhoMne apanI gaMbhIratAko ha~sIke rUpameM parivartita kara jhaTase kahA, hA~ maiM yaha kahanA to bhUla hI gayA ki usa samaya hamAre maMtro mahAzaya bhI mere pAsa hI the| yaha kahakara hI unhoMne maMtrIpara najara daur3AI para ve unheM nahIM dIkha pdd'e| taba rAjAne usI samaya naukaroMko bhejakara zrovandakako bulvaayaa| usake Ate hI rAjAne apane kathanakI satyatA pramANita karane ke liye usase kahAmaMtrIjI, kala dopaharakA hAla to ina sabako sunAiye ki ve cAraNamuni kaise the ? taba bauddhagurukA bahakAyA huA pApI zrIvandaka bola uThA ki mahArAja, maiMne to unheM nahIM dekhA aura na yaha saMbhava hI hai ki AkAzameM koI cala sake ? pApI zrIvandakake muMhase ukta vAkyoMkA nikalanA thA ki usI samaya usako donoM A~kheM muninindA ke totra pApake udayase phUTa giiN| saca hai prabhAvo jinadharmasya sUryasyeva jagattraye / naiva saMchAdyate kena ghUkaprAyeNa pApinA / / -brahma nemidatta jaise saMsArameM phaile hue sUryake prabhAvako ullU nahIM roka sakatA, Thoka
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanadatta rAjAko kathA 103 usI taraha pApI loga pavitra jinadharmake prabhAvako kabhI nahIM roka sakate / ukta ghaTanAko dekhakara rAjA vagairahane jinadharmakI khUba prazaMsA ko aura zrAvaka dharma svIkAra kara ve upAsaka bana gaye / isa prakAra nirmala aura devAdike dvArA pUjya jinazAsana kA prabhAva dekhakara bhavya puruSoMko ucita hai ki ve nirbhrAnti hokara sukhake khajAne aura svarga - mokSake denevAle pavitra jinadharmakI ora apanI nirmala aura manovAMchitakI denevAlI buddhiko lagAveM / 18. brahmadattakI kathA parama bhakti se saMsAra pUjya jina bhagavAnko namaskAra kara maiM brahmadattakI kathA likhatA huuN| vaha isaliye ki satpuruSoMko isake dvArA kucha zikSA mile / kAMpilya nAmaka nagara meM eka brahmaratha nAmakA rAjA rahatA thA / usakI rAnIkA nAma thA rAmilI / vaha sundarI thI, viduSI thI aura rAjAko prANoMse bhI kahIM pyArI thI, bArahaveM cakravartI brahmadatta isIke putra the 1 ve chaha khaNDa pRthvIko apane vaza karake sukhapUrvaka apanA rAjya zAsanakA kAma karate the / eka dina rAjA bhojana karaneko baiThe usa samaya unake vijayasena nAmake rasoiyene unheM khIra parausI / para vaha bahuta garama thI, isaliye rAjA use khAna sake / use itanI garama dekhakara rAjA rasoiyepara bahuta gussA hue| gusse meM Akara unhoMne khIrake usI bartanako rasoiyeke sirapara de maaraa| usakA sira saba jala gyaa| sAtha hI vaha mara gayA / hAya ! aise krodhako dhikkAra hai, jisase manuSya apanA hitAhita na dekhakara bar3ebar3e anartha kara baiThatA hai aura phira ananta kAlataka kugatiyoMmeM duHkha bhogatA rahatA hai / rasoiyA bar3e duHkhase marA sahI, para usake pariNAma usa samaya bho zAnta rahe / vaha marakara lavaNa samudrAntargata vizAlaratna nAmaka dvIpameM vyantara deva huA / vibhaMgAvadhijJAnase vaha apane pUrvabhavakI kaSTa kathA
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 ArAdhanA kathAkoza jAnakara krodhake mAre kA~pane lgaa| vaha eka saMnyAsoke veSameM rAjAke pAsa AyA aura rAjAko usane kelA, Ama, seva, santarA Adi bahutase phala bheMTa kiye / rAjA jIbhako lolupatAse unheM khAkara saMnyAsIse bolAsAdhujI, kahiye Apa ye phala kahA~se lAye ? aura kahA~ mileMge? ye to bar3e hI mIThe haiM / maiMne to Ajataka aise phala kabhI nahIM khAye / maiM ApakI isa bheMTase bahuta khuza huaa| ___ saMnyAsIne kahA, mahArAja, merA ghara eka TApUmeM hai| vahIM eka bahuta sundara bagIcA hai| usIke ye phala haiN| aura ananta phala usameM lage hue * haiN| saMnyAsIkI rasabharI bAta sunakara rAjAke muMhameM pAnI bhara AyA / usane saMnyAsIke sAtha jAnekI taiyArI kii| saca hai__ zubhA'zubhaM na jAnAti hA kaSTaM laMpaTa: pumAna / -brahma nemidatta arthAt-jihvAlolupI puruSa bhalA burA nahIM jAna pAte, yaha bar3e duHkha kI bAta hai| yahI hAla rAjAkA huA / jaba vaha lolupatAke vaza ho usa saMnyAsIke sAtha samudrake bIca meM pahuMcA, taba usane rAjAko mAraneke liye bar3A kaSTa denA zurU kiyA / cakravartI apaneko kaSToMse ghirA dekhakara paMcanamaskAra maMtrakI ArAdhanA karane lgaa| usake prabhAvase kapaTI saMnyAsIkI saba zakti ruddha ho gii| vaha rAjAko kucha kaSTa na de skaa| Akhira pragaTa hokara usane rAjAse kahA-duSTa, yAda hai ? maiM jaba terA rasoiyA thA, taba tUne mujhe jAnase mAra DAlA thA ? vahI Aga Aja mere hRdayako jalA rahI hai, aura usIko bujhAneke liye, apane pUrva bhavakA baira nikAlaneke liye maiM tujhe yahA~ chalakara lAyA hU~ aura bahuta kaSTake sAtha tujhe jAnase mArU~gA, jisase phira kabhI ta aisA anartha na kre| para yadi tU eka kAma kare to baca bhI sakatA hai| vaha yaha ki tU apane muMhase pahale to yaha kaha de ki saMsArameM jinadharma hI nahIM hai aura jo kucha hai vaha anya dharma hai| isake sivA paMcanamaskAra maMtrako jalameM likhakara use apane pA~voMse miTA de, taba maiM tujhe chor3a sakatA huuN| mithyAdRSTi brahmadattane usake bahakAnemeM Akara vahI kiyA jaisA use devane kahA thA / usakA vyantarake kahe anusAra karanA thA ki usane cakravartIko usI samaya mArakara samudra meM pheMka diyaa| apanA vaira usane nikAla liyaa| cakravartI marakara mithyAtvake udayase sAtaveM naraka gyaa| saca hai mithyAtva ananta duHkhoM kA denevAlA hai| jisakA jinadharmapara vizvAsa nahIM kyA use isa ananta duHkhamaya saMsAra meM
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmadattako kathA 105 kabhI sukha huA hai ? nhiiN| mithyAtvake samAna saMsArameM aura koI itanA nindya nahIM hai| usIse to cakravartI brahmadatta sAtaveM naraka gayA / isaliye Atmahitake cAhanevAle puruSoMko dUrase hI mithyAtva chor3akara svarga-mokSakI prAptikA kAraNa samyaktva grahaNa karanA ucita hai| ___ saMsArameM sacce deva arahanta bhagavAn haiM, jo kSudhA, tRSA, janma, maraNa, roga, zoka, cintA, bhaya Adi doSoMse aura dhana-dhAnya, dAso-dAsa, sonA, cA~dI Adi dasa prakArake parigrahase rahita haiM, jo indra cakravartI, deva, vidyAdharoM dvArA vandya haiM, jinake vacana jIva mAtrako sukha denevAle aura bhavasamudrase tiraneke liye jahAja samAna haiM, una arhanta bhagavAnkA Apa pavitra bhAvoMse sadA dhyAna kiyA kojiye ki jisase ve Apake liye kalyANa pathake pradarzaka hoN| 16. zreNikarAjAkI kathA kevalajJAnarUpI netrake dvArA samasta saMsArake padArthoke dekhane jAnanevAle aura jagatpUjya zrIjinabhagavAnko namaskAra kara maiM rAjA zreNikakI kathA likhatA hU~, jisake par3hanese sarvasAdhAraNakA hita ho| zreNika magadha dezake adhIzvara the| magadhakI pradhAna rAjadhAnI rAjagaha thii| zreNika kaI viSayoMke sivA rAjanItike bahata acche vidvAn the / unakI mahArAnI celanI bar3I dharmAtmA, jinabhagavAnkI bhakta aura samyagdarzanase vibhUSita thii| eka dina zreNikane usase kahA-dekho, saMsArameM vaiSNava dharmako bahata pratiSThA hai aura vaha jaisA sukha denevAlA hai vaisA aura dharma nahIM / isaliye tumheM bhI usI dharmakA Azraya svIkAra karanA ucita hai| ___ sunakara celanI devo, jise ki jinadharmapara agAdha vizvAsa thA, bar3e vinayase bolI-nAtha, acchI bAta hai, samaya pAkara maiM isa viSayakI parIkSA kruuNgii| isake kucha dinoM bAda celanIne kucha bhAgavata sAdhuoMkA apane yahAM
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza nimaMtraNa kiyA aura bar3e goravake sAtha apane yahA~ unheM bulaayaa| vahA~ Akara apanA DhoMga dikhalAne ke liye ve kapaTa mAyAcArase IzvarArAdhana karaneko baitthe| usa samaya celanIne unase pUchA, Apa loga kyA karate haiM ? uttarameM unhoMne kahA-devI, hama loga malamUtrAdi apavitra vastuoMse bhare hue zarIrako chor3akara apane AtmAko viSNu avasthA meM prApta kara svAnubhavajanya sukha bhogate haiN| sunakara devI celanIne usa maMDapameM, jisameM saba sAdhu dhyAna karaneko baiThe the, Aga lagavA dii| Aga lagate ho ve saba kavveko taraha bhAga khar3e hue / yaha dekhakara zreNikane bar3e krodhake sAtha celanIse kahA-Aja tumane sAdhuoMke sAtha bar3A anartha kiyaa| yadi tumhArI unapara bhakti nahIM thI, to kyA usakA yaha artha hai ki unheM jAnase hI mAra DAlanA? batalAo to unhoMne tumhArA kyA aparAdha kiyA jisase tuma unake jIvanakI ho pyAsI ho uThI ? rAnI bolI-nAtha, maiMne to koI burA kAma nahIM kiyA aura jo kiyA vaha unhIMke kahe anusAra unake liye sukhakA kAraNa thaa| maiMne to kevala paropakAra buddhise aisA kiyA thaa| jaba ve loga dhyAna karaneko baiThe taba maiMne unase pUchA ki Apa loga kyA karate haiM ? taba unhoMne mujhe kahA thA ki hama apavitra zarIra chor3akara uttama sukhamaya viSNupada prApta karate haiM / taba maiMne socA ki oho, ye jaba zarIra chor3akara viSNupada prApta karate haiM taba to bahuta hI acchA hai aura isase uttama yaha hogA ki yadi ye nirantara viSNu bane rheN| saMsArameM bAra-bAra AnA aura jAnA yaha inake pIche pacar3A kyoM ? yaha vicAra kara ve nirantara viSNupadameM rahakara sukhabhoga kareM, isa paropakAra buddhise maiMne maMDapa meM Aga lagavA dI thii| Apa hI aba vicAra kara batalAiye ki isameM maiMne sivA paropakArake kauna burA kAma kiyA ? aura suniye mere vacanoMpara Apako vizvAsa ho, isaliye eka kathA bhI Apako sunAye detI huuN| __ "jisa samayako yaha kathA hai, usa samaya vatsadezako rAjadhAnI kozAmbIke rAjA prajApAla the| ve apanA rAjya zAsana nItike sAtha karate hue sukhase samaya bitAte the| kozAmbI meM do seTha rahate the| unake nAma the sAgaradatta aura smudrdtt| donoM seThoMmeM paraspara bahuta prema thaa| unakA prema unhoMne sadA dRr3ha banA rahe, isaliye parasparameM eka zarta ko| vaha yaha ki, "mere yadi putro huI to maiM usakA byAha tumhAre lar3akeke sAtha
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreNikarAjAkI kathA 107 kara dUMgA aura isI taraha mere putra huA to tumheM apanI lar3akIkA byAha usake sAtha kara denA pdd'egaa|" __donoMne ukta zarta svIkAra kii| isake kucha dinoM bAda sAgaradattake ghara putrajanma huaa| usakA nAma vasumitra huaa| para usameM eka bar3e bhAro Azcaryako bAta thii| vaha yaha ki vasumitra na jAne kisa karmake udayase rAtake samaya to eka dina divya manuSya hokara rahatA aura dina meM eka bhayAnaka srp| udhara samadradattake ghara kanyA huI / usakA nAma rakkhA gayA / naagdttaa| vaha bar3I khUbasUrata sundarI thii| usake pitAne apanI pratijJAke anusAra usakA byAha vasumitrake sAtha kara diyA / saca hainaiva vAcA calatvaM syAtsatAM kaSTazatairapi / -brahma nemidatta arthAt-satpuruSa saikar3oM kaSTa saha lete haiM, para apanI pratijJAse kabhI vicalita nahIM hote / vasumitrakA byAha ho gyaa| vaha aba pratidina dinameM to sarpa banakara eka piTAremeM rahatA aura rAtameM eka divya puruSa hokara apanI priyAke sAtha sukhopabhoga krtaa| sacamuca saMsArako vicitra ho sthiti hotI hai| isI taraha use kaI dina bIta gye| eka dina nAgadattAko mAtA apanI pUtrIko eka ora to yauvana avasthA meM padArpaNa karatI huI aura dUsarI ora usake viparIta bhAgyako dekhakara dukho hokara bolIhAya ! daivako kaisI viDambanA hai, jo kahA~ to devabAlA sarokho sundaro mero putro aura kaisA usakA abhAgya jo use pati milA eka bhayaMkara sarpa ? usakI du:kha bharI Ahako nAgadattAne suna liyaa| vaha daur3o Akara apanI mAtAse bolI-mAtA, isake liye Apa kyoM duHkha karatI haiM ? merA jaba bhAgya hI aisA thA, taba usake liye duHkha karanA vyartha hai / aura abhI mujhe vizvAsa hai ki mere svAmIkA isa dazAse uddhAra ho sakatA hai| isake bAda nAgadattAne apanI mAtAko svAmIke uddhAra sambandhako bAta samajhA dii| ___ sadAke niyamAnusAra Aja bhI rAtake samaya vasumitra apanA sarpakA zarIra chor3akara manuSyarUpameM AyA aura apane zayyA-bhavanameM phNcaa| idhara samudradattA chupI huI Akara vasudattake piTAreko vahA~se uThA le AI aura use usI samaya usane jalA ddaalaa| tabase vasumitra manuSyarUpameM hI apanI
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ArAdhanA kathAkoza priyAke sAtha sukha bhogatA huA apanA samaya Anandase bitAne lagA' / ' nAtha ! usI taraha ye sAdhu bhI nirantara viSNuloka meM rahakara sukha bhogeM yaha merI icchA thI; isaliye maiMne vaise kiyA thA / mahArAnI celanIkI kathA sunakara zreNika uttara to kucha nahIM de sake, para ve usapara bahuta gussA hue aura upayukta samaya na dekhakara ve apane krodhako usa samaya dabA bhI gaye / eka dina zreNika zikAra ke liye gaye hue the / unhoMne vanameM yazodhara munirAjako dekhA / ve usa samaya Atapa yoga dhAraNa kiye hue the / zreNika unheM zikAra ke liye vighnarUpa samajhakara mArane kA vicAra kiyA aura bar3e gusse meM Akara apane krUra zikArI kuttoM ko unapara chor3a diyA / kutte bar3I nirdayatA ke sAtha munike mAraneko jhptte| para munirAjakI tapazcaryAke prabhAvase ve unheM kucha kaSTa na pahu~cA sake / balki unakI pradakSiNA dekara unake pA~voM ke pAsa khar3e raha gaye / yaha dekha zreNikako aura bhI krodha AyA / unhoMne krodhAndha hokara munipara zara calAnA Arambha kiyA / para yaha kaisA Azcarya jo zaroMke dvArA unheM kucha kSati na pahu~ca kara ve aise jAna par3e mAno kisIne unapara phUloMkI varSA kI hai| saca bAta yaha hai ki tapasviyoMkA prabhAva kaha kauna sakatA hai ? zreNikane muni hiMsArUpa tIvra pariNAmoM dvArA usa samaya sAtaveM narakakI AyukA bandha kiyA, jisakI sthiti tetIsa sAgara kI hai / ina saba alaukika ghaTanAoMko dekhakara zreNikakA patthara ke samAna kaThora hRdaya phUlasA komala ho gyaa| unake hRdayakI saba duSTatA nikalakara usameM munike prati pUjyabhAva paidA ho gayA / ve munirAjake pAsa gaye aura bhakti se unhoMne munike caraNoMko namaskAra kiyA / yazodhara munirAjane zreNikake hitake liye upayukta samajhakara unheM ahiMsAmayI pavitra jinazAsanakA upadeza diyA / usakA zreNikake hRdayapara bahuta hI asara par3A / unake pariNAmoM meM vilakSaNa parivartana huA / unheM apane kRtakarmapara atyanta pazcAttApa huA / munirAjake upadezAnusAra unhoMne samyaktva grahaNa kiyA / usake prabhAvase, unhoMne jo sAtaveM narkakI AyukA bandha kiyA thA, vaha usI samaya ghaTakara pahale narakakA raha gayA, jahA~ko sthiti caurAsI hajAra 1. yaha kathA jaina dharmase viruddha hai / jAna par3atA hai celinIrAnIne apanI bAtako puSTa karaneke liye anyamatake granthoMkA pramANa dekara ise uddhRta kiyA hai /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreNikarAjAko kathA 109 varSoM kI hai / ThIka hai samyagdarzanake prabhAvase bhavyapuruSoMko kyA prApta nahIM hotA ? isake bAda zreNikane zrIcitragupta manirAjake pAsa kSayopazamasamyaktva prApta kiyA aura anta meM bhagavAn vardhamAna svAmI ke dvArA zaddha kSAyikasamyaktva, jo ki mokSakA kAraNa hai, prApta kara pUjya tIthaMkara nAma prakRtikA bandha kiyaa| zreNika mahArAja aba tIrthakara hokara nirvANa lAbha kreNge| ve kevalajJAnarUpI pradIpa zrIjinabhagavAn saMsArameM sadAkAla vidyamAna raheM, jo indra, deva, vidyAdhara, cakravartI dvArA pUjya haiM aura jinake pavitra upadezake hRdayameM manana aura grahaNa dvArA manuSya nirmala lakSmIko prApta karanekA pAtra hotA hai, mokSalAbha karatA hai / 20. padamaratha rAjAkI kathA indra, dharaNendra, vidyAdhara, rAjA, mahArAjAoM dvArA pUjya jinabhagavAnke caraNoMko namaskAra kara maiM padmaratha rAjAko kathA likhatA hU~, jo prasiddha jinabhakta huA hai| magadha dezake antargata eka mithilA nAmakI sundara nagarI thii| usake rAjA the padmaratha / ve bar3e buddhimAn aura rAjanItike acche jAnanevAle the, udAra aura paropakArI the / sutarA ve khUba prasiddha the| eka dina padmaratha zikArake liye vanameM gaye hue the| unheM eka kharagoza dIkha pdd'aa| unhoMne usake pIche apanA ghor3A daudd'aayaa| kharagoza unakI najara bAhara hokara na jAne kahA~ adRzya ho gyaa| padmaratha bhAgyase kAlaguphA nAmako eka guhAmeM jA pahuMce / vahA~ eka munirAja rahA karate the| ve bar3e tapasvI the / unakA divya deha tapake prabhAvase apUrva teja dhAraNa kara rahA thA / unakA nAma thA sudharma / padmaratha ratnatraya vibhUSita aura parama zAnta munirAjake pavitra darzanase bahuta zAnta hue / jaise tapA huA lohapiMDa jalase zAnta ho jAtA hai / ve usI samaya ghor3eparase utara par3e aura munirAjako
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 ArAdhanA kathAkoza bhaktipUrvaka namaskAra kara unhoMne unake dvArA dharmakA pavitra upadeza sunaa| upadeza unheM bahuta rucaa| unhoMne samyaktva pUrvaka aNuvrata grahaNa kiye / isake bAda unhoMne munirAjase pUchA-he prabho! he saMsArake AdhAra! kahiye to isa samaya jinadharmarUpa samudrako bar3hAnevAle Apa sarIkhe guNajJa candramA aura bhI koI hai yA nahIM ? aura hai to kahA~ haiM ? he karuNAsAgara ! mere isa sandehako mittaaiye| uttarameM munirAjane kahA-rAjan ! campAnagarImeM isa samaya bArahaveM tIrthaMkara bhagavAna vAsupUjya virAjamAna haiN| unake bhautika zarIrake tejakI samAnatA to aneka sUrya milakara bhI nahIM kara sakate aura unake ananta jJAnAdi guNoMko dekhate hue mujhameM aura unameM rAI aura sumerukA antara antara hai / bhagavAn vAsupajyakA samAcAra sunakara padmarathako unake darzanoMkI atyanta utkaNThA huii| ve usI samaya phira vahA~se bar3e vaibhavake sAtha bhagavAnke darzanoMke liye cale / yaha hAla dhanvantarI aura vizvAnuloma nAmake do devoM ko jAna par3A / so ve padmarathakI parIkSAke liye madhyalokameM aaye| unhoMne padmarathakI bhaktikI dRr3hatA dekhaneke lie rAstemeM unapara upadrava karanA zurU kiyaa| pahale unhoMne unheM eka bhayaMkara kAlasarpa dikhalAyA, isake bAda rAjyachatrakA bhaMga, agnikA laganA, pracaNDa vAyu dvArA parvata aura pattharoMkA giranA, asamayameM bhayaMkara jalavarSA aura khaba kIcar3a maya mArga aura usameM pha~sA hAthI Adi dikhlaayaa| yaha upadrava dekhakara sAthake saba loga bhayake bhAre adhamare ho gye| maMtriyoMne yAtrA amaMgalamaya batalAkara padmarathase poche lauTa calaneke liye Agraha kiyA / parantu padmarathane kisIko bAta nahIM sunI aura bar3I prasannatAke sAtha "namaH zrIvAsupUjyAya" kahakara apanA hAthI Age bddh'aayaa| padmarathako isa prakAra acala bhakti dekhakara donoM devoMne unakI bahuta-bahuta prazaMsA kii| isake bAda ve padmarathako saba rogoMko naSTa karanevAlA eka divya hAra aura eka bahuta sundara vINA, jisakI AvAja eka yojana paryanta sunAI par3atI hai, dekara apane sthAna cale gye| ThIka kahA hai-jinake hRdayameM jinabhagavAnako bhakti sadA vidyamAna rahatI hai, unake saba kAma siddha hoM, isameM koI sandeha nhiiN| __padmarathane campAnagaromeM pahuMca kara samavazaraNameM virAje hue, ATha prAtihAryose vibhUSita, deva, vidyAdhara, rAjA, mahArAjAoM dvArA pUjya, kevalajJAna dvArA saMsArake saba padArthoMko jAnakara dharmakA upadeza karate
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ padmaratha rAjAkI kathA 111 hue aura ananta janmoMmeM bA~dhe hue mithyAtvako naSTa karanevAle bhagavAn vAsupUjya ke pavitra darzana kiye, unakI pUjA kI, stuti kI aura upadeza -sunA / bhagavAn ke upadezakA unake hRdayapara bahuta prabhAva par3A / ve usI samaya jinadIkSA lekara tapasvI ho gaye / pravrajita hote hI unake pariNAma itane vizuddha hue ki unheM avadhi aura mana:paryayajJAna ho gayA / bhagavAn vAsupUjya ke ve gaNadhara hue / isalie bhavya puruSoMko ucita hai ki ve mithyAtva chor3akara svarga-mokSa kI denevAlI jinabhagavAnkI bhakti nirantara pavitra bhAvoMke sAtha ka>= aura jisa prakAra padmaratha saccA jinabhakta huA usI prakAra ve bhI hoM / jinabhakti saba prakArakA sAMsArika sukha detI hai aura paramparA mokSako prAptikA kAraNa hai, jo kevalajJAna dvArA saMsArake prakAzaka haiM aura satpuruSoM dvArA pUjya haiM, ve bhagavAn vAsupUjya sAre saMsArako mokSa sukha pradAna kareM karmoM ke udayase ghora duHkha sahate hue jIvoMkA uddhAra kareM / 21. paMca namaskAramaMtra - mAhAtmya kathA mokSasukha pradAna karanevAle zrIarhanta, siddha, AcArya upAdhyAya aura sAdhuoM ko namaskAra kara paMca namaskAramaMtrakI ArAdhanA dvArA phala prApta karanevAle sudarzanakI kathA likhI jAtI hai / aMgadezako rAjadhAnI campAnagarImeM gajavAhana nAmake eka rAjA ho cuke haiN| ve bahuta khUbasUrata aura sAtha hI bar3e bhArI zUravIra the| apane tejase zatruoM para vijaya prAptakara sAre rAjyako unhoMne niSkaNTaka banA liyA thA / vahIM vRSabhadatta nAmake eka seTha rahA karate the / unakI gRhiNIkA nAma thA arhaddAsI / apanI priyApara seThakA bahuta prema thA / vaha bhI saccI patibhaktiparAyaNA thI, suzIlA thI, satI thI, vaha sadA jinabhakti meM tatpara rahA karatI thI / vRSabhadattake yahA~ eka guvAla naukara thA / eka dina vaha vana se apane gharapara A rahA thA / samaya zItakAlakA thaa| jAr3A khUba par3a rahA thA / usa samaya rAste meM use eka RddhidhArI munirAjake darzana hue, jo ki eka
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ArAdhanA kathAkoza zilApara dhyAna lagAye baiThe hue the| unheM dekhakara guvAleko bar3I dayA AI / vaha yaha vicAra kara, ki ahA ! inake pAsa kucha vastra nahIM hai aura jAr3A itane jorakA par3a rahA hai, taba bhI ye isI zilApara baiThe hue hI rAta bitA DAleMge, apane ghara gayA aura AdhI rAtake samaya apanI strIko sAtha lie pIchA munirAjake pAsa aayaa| munirAjako jisa avasthA meM baiThe hue vaha dekha gayA thA, ve aba bhI usI taraha dhyAnastha baiThe hue the| unakA sArA zarIra osase bhIMga rahA thaa| unakI yaha hAlata dekhakara dayAbuddhise usane munirAjake zarIraparase osako sApha kiyA aura sArI rAta vaha unake pA~va dAbatA rahA, saba taraha unakA vaiyAvRtya karatA rahA / saberA hote hI munirAjakA dhyAna pUrA huaa| unhoMne A~kha uThAkara dekhA to guvAleko pAsa hI baiThA paayaa| munirAjane guvAleko nikaTabhavya samajhakara paMca namaskAramaMtrakA upadeza kiyA, jo ki svargamokSakI prAptikA kAraNa hai| isake bAda munirAja bhI paMcanamaskAramaMtrakA uccAraNa kara AkAzameM vihAra kara gaye / guvAlekI dhIre-dhIre maMtrapara bahuta zraddhA ho gii| vaha kisI bhI kAmako jaba karane lagatA to pahale hI namaskAramaMtrakA smaraNa kara liyA karatA thA / eka dina jaba guvAlA maMtra par3ha rahA thA, taba use usake seThane suna liyA / ve muskurAkara bole-kyoM re, tUne yaha maMtra kahAse ur3AyA ? guvAlene pahalekI saba bAta apane svAmIse kaha do / seThane prasanna hokara guvAlese kahA-bhAI, kyA huA yadi tU choTe bhI kulameM utpanna huA ? para Aja tU kRtArtha huA, jo tujhe trilokapUjya munirAjake darzana hue| saca bAta hai satpuruSa dharmake bar3e premI haA karate haiN| eka dina guvAlA bhaiMseM carAneke lie jaMgalameM gayA / samaya varSAkA thA / nadI nAle saba pUra the| usako bhaiMseM caraneke lie nado pAra jAne lgiiN| so inheM lauTA lAnekI icchAse guvAlA bhI unake poche hI nadImeM kUda pdd'aa| jahA~ vaha kUdA vahIM eka nukIlA lakar3A gar3A huA thaa| so usake kUdate hI lakar3ekI noMka usake peTa meM jA ghusii| usase usakA peTa phaTa gyaa| vaha usI samaya mara gyaa| vaha jisa samaya nadImeM kUdA thA, usa samaya sadAke niyamAnusAra paMcanamaskAramaMtrakA uccAraNa kara kUdA thA / vaha marakara maMtrake prabhAvase vRSabhadattake yahA~ putra huA / vaha jAtA to kahIM svargameM, para usane vRSabhadattake yahIM utpanna hone kA nidAna kara liyA thA, isalie nidAna usakI U~cI gatikA bAdhaka bana gyaa| usakA nAma rakkhA gayA sudarzana / sudarzana bar3A sundara thaa| usakA janma mAtApitAke M
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcanamaskAra maMtra - mAhAtmya kathA 113 lie khUba utkarSakA kAraNa huaa| pahalese kaI guNI sampatti unake pAsa bar3ha gaI | saca hai puNyavAnoMke lie kahIM bhI kucha kamI nahIM rahatI / vahIM eka sAgaradatta seTha rahatA thA / usakI strIkA nAma thA sAgarasenA | usake eka eka thI / usakA nAma manoramA thA / vaha bahuta sundarI thI / devakanyAyeM bhI usakI rUpamAdhurI ko dekhakara zarmA jAtI thI / usakA byAha sudarzanaka sAtha huaa| donoM dampatti sukha se rahane lage / eka dina vRSabhadatta samAdhigupta munirAja ke darzana karaneke lie gae / vahA~ unhoMne munirAja dvArA dharmopadeza sunA / upadeza unheM bahuta rucA aura usakA prabhAva bhI unapara khUba par3A / saMsAra kI dazA dekhakara unheM bahuta vairAgya huA ye gharakA kArobAra sudarzanake supurda kara samAdhigupta munirAja ke pAsa dIkSA lekara tapasvI bana gae / pitAke pravrajita ho jAnepara sudarzanane bhI khUba pratiSThA sampAdana ko / rAjadarabAra meM bhI usakI pitAke jaisI hI pUchatAcha hone lagI / vaha sarva sAdhAraNa meM khUba prasiddha ho gayA / sudarzana na kevala laukika kAmoMmeM hI prema karatA thA; kintu vaha usa samaya eka bahuta dhArmika puruSa ginA jAtA thaa| vaha sadA jinabhagavAn kI bhakti meM tatpara rahatA, zrAvakako vratoM kA zraddhAke sAtha pAlana karatA, dAna detA, pUjana svAdhyAya karatA / yaha saba honepara bhI brahmacarya meM vaha bahuta dRr3ha thA / eka dina magadhAdhIzvara gajavAhanake sAtha sudarzana vanavihArake liye gayA / rAjAke sAtha rAjamahiSI bhI thI / sudarzana sundara to thA hI, so use dekhakara rAjarAnI kAmake pAzameM burI taraha pha~sI / usane apanI eka paricArikAko bulAkara pUchA- kyoM tU jAnatI hai ki mahArAjake sAtha Agantuka kauna haiM ? aura ye kahA~ rahate haiM ? paricArikAne kahA -- devI, Apa nahIM jAnatIM, ye to apane prasiddha rAjazreSThI sudarzana haiN| rAjamahiSIne kahA- hA~ ! taba to ye apanI rAjadhAnI ke bhUSaNa haiM / arI, dekha to inakA rUpa kitanA sundara, kitanA manako apanI ora khIMcanevAlA hai? maiMne to Ajataka aisA sundara nararatna nahIM dekhA / maiM to kahatI hU~, inakA rUpa svargake devoMse bhI kahIM bar3hakara hai| tUne bhI kabhI aisA sundara puruSa dekhA hai / ic vaha bolI - mahArAnIjI, isameM koI sandeha nahIM ki inake samAna sundara puruSaratna tona lokameM bhI nahIM milegA /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza rAjamahiSIne use apane anukUla dekhakara kahA - hA~ to tujhase mujhe eka bAta kahanA hai / vaha bolI- vaha kyA, mahArAnIjI ? 114 mahArAnI bolI- para tu use kara de to maiM kahU~ / - vaha bolI - devI, bhalA, maiM to ApakI dAsI hU~, phira mujhe Apako AjJA pAlana karanemeM kyoM inkAra hogA / Apa niHsaMkoca hokara kahiye / jahA~taka merA basa calegA, maiM use pUrA karUMgI / 1 mahArAnI ne kahA - dekha merA terepara pUrNa vizvAsa hai, isalie maiM apane mana kI bAta tujhe kahatI huuN| dekhanA kahIM mujhe dhokhA na denA ? to suna, maiM jisa sudarzanakI bAbata Upara tujhase kaha AI hU~, vaha mere hRdaya meM sthAna pA gayA hai / usake binA mujhe saMsAra niHsAra aura sUnA jAna par3atA hai / tU yadi kisI prayatnase mujhe usase milA de taba hI merA jovana baca sakatA hai / anyathA samajha saMsAra meM merA jIvana kucha hI dinoM ke liye hai / vaha mahArAnIkI bAta sunakara pahale to kucha vismita sI huI, para tho to Akhira paise kI gulAma ho na ? usane mahArAnIko AzA pUrI kara dene ke badale meM apaneko AzAtIta dhanakI prApti hogI, isa vicArase kahAmahArAnIjI, basa yahI bAta hai ? isIke liye Apa itanI nirAza huI jAtI haiM ? jabataka mere damameM dama hai tabataka Apako nirAza honekA koI kAraNa nahIM dikhAI par3atA / maiM ApakI AzA avazya pUrI karU~gI / Apa ghabarAveM nahIM / bahuta Thoka likhA hai w asabhya duSTanArobhirninditaM kriyate na kim / -brahma nemidatta arthAt - asabhya aura duSTa striyA~ kona burA kAma nahIM karatIM ? abhayAkI dhAya bhI aisI hI striyoMmeMse thI / phira vaha kyoM isa kAma meM apanA hAtha na DAlatI ? vaha aba sudarzanako rAjamahala me le Aneke prayatnameM lagI / sudarzana eka dharmAtmA zrAvaka thA / vaha vairAgI thA / saMsAra meM rahatA taba bhI sadA usase chuTakArA pAneke upAyameM lagA rahatA thA / isalie vaha dhyAnakA bhI abhyAsa kiyA karatA thA / aSTamI aura catudarzIko rAtri meM vaha bhayaMkara zmazAna meM jAkara dhyAna karatA / dhAyako sudarzanake dhyAnako
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcanamaskAra maMtra - mAhAtmya kathA 115 bAta mAlUma thI / usane sudarzanako rAjamahalameM livA lejAneko eka SaDyaMtra racA / eka dina vaha eka kumhAra ke pAsa gaI aura usase manuSyake AkArakA eka miTTIkA putalA banavAyA aura use vastra paharAkara vaha rAjamahala 'livA le calo / mahala meM praveza karate samaya paharedAroMne use rokA aura pUchA ki yaha kyA hai ? vaha usakA kucha uttara na dekara Age bddh'ii| paharedAroMne use nahIM jAne diyA / usane gussekA DhauMga banAkara putaleko jamInapara de mArA ! vaha cUra-cUra ho gayA / isake sAtha hI usane kar3akakara kahA - pApiyo, duSTo, tumane Aja bar3A anartha kiyA hai| tuma nahIM jAnate ki mahArAnIke navrata thA, so ve isa putalekI pUjA karake bhojana karatIM / so tumane ise phor3a DAlA hai / aba ve kabhI bhojana nahIM kareMgI / dekho, maiM aba mahArAnIse jAkara tumhArI duSTatAkA hAla kahatI huuN| phira ve sabere hI tumhArI kyA gati karatI haiM ? tumhArI duSTatA sunakara hI ve tumheM jAnase maravA DAleMgI / dhAyakI dhUrtatA se becAre paharedAroMke prANa sUkha gaye / unheM kATo to khUna nahIM / mAre Darake ve thara-thara kA~pane lage / ve usake pA~voM meM par3akara apane prANa bacAnekI usase bhIkha mA~gane lage / bar3I ArajU minnata karanepara usane unase kahA- tumhArI yaha dazA dekhakara mujhe dayA AtI hai / khaira, maiM tumhAre bacAnekA upAya karU~gI / para yAda rakhanA aba tuma mujhe koI kAma karate samaya mata cher3anA / tumane isa putaleko to phor3a DAlA, - batalAo aba mahArAnI Aja apanA vrata kaise pUrA kareMgI ? aura na isI - samaya aura dUsarA putalA hI bana sakatA hai / astu / phira bhI maiM kucha upAya karatI hU~ / jahA~taka bana par3A vahA~ taka to dUsarA putalA hI banavA- kara lAtI hU~ aura yadi nahIM bana sakA to kisI jindA ho puruSako mujheM thor3I dera ke liye lAnA par3egA / tumheM saceta karatI hU~ ki usa samaya maiM kisIse nahIM bolUMgI, isaliye tuma mujhase kucha kahanA sunanA nahIM / becAre paharedAroMko to apanI jAnakI par3I huI thI, isalie unhoMne hAtha jor3akara kaha diyA ki - acchA, hama loga Apase aba kucha nahIM kaheMge / Apa apanA kAma niDara hokara kIjiye / 1 isa prakAra vaha dhUrttA saba paharedAroMko apane vaza kara usI samaya zmazAna meM pahu~cI / zmazAna jalatI citAoMse bar3A bhayaMkara bana rahA thA usI bhayaMkara zmazAna meM sudarzana kAyotsarga dhyAna kara rahA thaa| mahArAnI abhayAkI paricArikAne use uThA lAkara mahArAnIke supurda kara diyA / abhayA apanI paricArikApara bahuta prasanna huI / sudarzanako prApta kara usake AnandakA kucha ThikAnA na rahA, mAno use apanI manamAnI nidhi mila
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ArAdhanA kathAkoza gii| vaha kAmase to atyanta pIr3ita thI hI, usane sudarzanase bahuta anunaya vinaya kiyA, isaliye ki vaha usakI icchA pUrI karake use sukhI kare, kAmAgni se jalate hue zarIrako AliMganasudhA pradAna kara zItala kareM / para sudarzanane usakI eka bhI bAtakA uttara nahIM diyaa| yaha dekha rAnI ne usake sAtha aneka prakArakI kuceSTAyeM karanI AraMbha kI, jisase vaha vicalita ho jAya / para taba bhI rAnIkI icchA pUrI nahIM huI / sudarzana merusA nizcala aura samudrasA gaMbhIra banA rahakara jinabhagavAnke caraNoMkA dhyAna karane lgaa| usane pratijJA kI ki yadi maiM isa upasargase baca gayA to aba saMsArameM na rahakara sAdhu ho jaauuNgaa| pratijJA kara vaha kASThakI taraha nizcala hokara dhyAna karane lgaa| bahuta Thoka likhA hai santaH kaSTazataizcApi cAritrAnna calatya ho| -brahma nemidatta arthAt-satpuruSa saikar3oM kaSTa saha lete haiM, para apane vratase kabhI nahIM calate / aneka tarahakA yatna, aneka kuceSTAyeM karanepara bhI jaba rAnI sudarzanako zIlazailase na girA sakI, use tilabhara bhI vicalita nahIM kara sakI, taba zarmindA hokara usane sudarzanako kaSTa deneke liye eka nayA ho DhoMga rcaa| usane apane zarIrako nakhoMse khUba khujA DAlA, apane kapar3e phAr3a DAle, bhUSaNa tor3a-phor3a DAle aura yaha kahatI huI vaha jAra-jorase hicakiyA~ le lekara rone lagI ki hAya ! isa pApI durAcArIne merI yaha hAlata kara dI / maiMne to ise bhAI samajhakara apane mahala bulAyA thaa| mujhe kyA mAlama thA ki yaha itanA duSTa hogA? hAya ! daur3o !! mujhe bacAo ! merI rakSA karo! yaha pApI merA sarvanAza karanA cAhatA hai| rAnIke cillAte hI bahutase naukara-cAkara daur3e Aye aura sudarzanako bA~dhakara ve mahArAjake pAsa livA le gye| saca hai. kiM na kurvanti pApinyo nidyaM duSTastriyo bhuvi / -brahma nemidatta arthAt-pApinI aura duSTa striyA~ saMsArameM kauna burA kAma nahIM karatI? abhayA bhI aisI ho striyoM meM eka thii| isaliye usane apanA carita kara batalAyA / mahArAjako jaba yaha hAla mAlama huA, to unhoMne krodhameM Akara sudarzanako mAra DAlanekA hukuma de diyA / mahArAjakI AjJA hote hI jallAda loga use zmazAnameM livA le gye| unameM se ekane apanI teja talavAra sudarzanake gale para de maarii| para yaha huA kyA ? jo sudarzanako usase kucha kaSTa nahIM pahuMcA aura ulaTA use vaha talavArakA mAranA aisA jAna par3A, mAno kisIne usapara phUlako mAlA phaikI ho / jAna par3A
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcanamaskAra maMtra - mAhAtmya kathA 117 yaha saba usake akhaNDa zIlavratakA prabhAva thA / aise kaSTake samaya devoMne Akara usakI rakSA kI aura stuti kI ki sudarzana, tuma dhanya ho, tuma sacce jinvata ho, sacce zrAvaka ho, tumhArA brahmacarya akhaNDa hai, tumhArA hRdaya me bhI kahIM adhika nizcala hai / isa prakAra prazaMsA kara devoMne usapara sugandhita phUloMkI varSA kI aura dharmapremake vaza hokara usakI pUjA kI / saca hai - aho puNyavatAM puMsAM kaSTaM cApi sukhAyate / tasmAdbhavyaiH prayatnena kAryaM puNyaM jinoditam / brahma nemidatta arthAt - puNyavAnoMke liye duHkha bhI sukhake rUpameM pariNata ho jAtA hai / isaliye bhavya puruSoMko jinabhagavAn ke kahe mArgase puNyakarma karanA cAhiye | bhaktipUrvaka jinabhagavAn kI pUjA karanA, pAtroMko dAna denA, brahmacarya kA pAlanA, aNuvratoM kA pAlana karanA, anAtha, apAhija dukhiyoM ko sahAyatA denA, vidyAlaya, pAThazAlA khulavAnA, unameM sahAyatA denA, vidyArthiyoMko chAtravRttiyA~ denA Adi puNyakarma haiM / sudarzanake vratamAhAtmyakA hAla mahArAjako mAlUma huA / ve usI samaya sudarzanake pAsa Aye aura unhoMne usase apane avicAra ke liye kSamA mA~gI / sudarzanako saMsArakI isa lIlAse bar3A vairAgya huA / vaha apanA kArobAra saba sukAnta putrako sauMpakara vanameM gayA aura trilokapUjya vimalavAhana munirAjako namaskAra kara unake pAsa pravrajita ho gayA / muni hokara sudarzanane darzana, jJAna, cAritra aura tapazcaryA dvArA ghAtiyA karmoMkA nAza kara kevalajJAna prApta kiyA aura aneka bhavya puruSoM ko kalyANakA mArga dikhalAkara tathA devAdi dvArA pUjya hokara antameM vaha nirAvAdha, ananta sukhamaya mokSadhAma meM pahu~ca gayA / isa prakAra namaskAra maMtrakA mAhAtmya jAnakara bhavyoMko ucita hai ki ve prasannatA ke sAtha usapara vizvAsa kareM aura pratidina usakI ArAdhanA kreN| dharmAtmAoMke netrarUpI kumuda- puSpoM ke praphullita karanevAle, Ananda denevAle aura zrutajJAnake samudra tathA muni, deva, vidyAdhara, cakravartI Adi dvArA pUjya, kevalajJAnarUpI kAntise zobhAyamAna bhagavAn jinacandra saMsAra meM sadA kAla raheM /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza 29. yama munikI kathA maiM deva, guru aura jinavANIko namaskAra kara yama munikI kathA likhatA hU~, jinhoMne bahuta hI thor3A jJAna honepara bhI apaneko muktikA pAtra banA liyA aura anta meM ve mokSa gaye / yaha kathA saba sukhakI denevAlI hai / 118 uDradezake antargata eka dharma nAmakA prasiddha aura sundara zahara hai / usake rAjA the yama / ve buddhimAna aura zAstrajJa the / unako rAnIkA nAma dhanavatI thA / dhanavatIke eka putra aura eka putrI thii| unake nAma the gardabha aura kaNikA / koNikA bahuta sundarI thI / dhanavatIke atirikta rAjaka aura bhI kaI rAniyA~ thIM / unake putroMkI saMkhyA pA~casau thI / ye pA~casau hI bhAI dharmAtmA the aura saMsArase udAsIna rahA karate the / rAjamaMtrI kA nAma thA dIrgha / vaha bahuta buddhimAn aura rAjanItikA acchA jAnakAra thA / rAjA ina saba sAdhanoMse bahuta sukho the aura apanA rAjya bhI bar3I zAnti se karate the / I eka dina eka rAja jyotiSIne koNikAke lakSaNa vagairaha dekhakara rAjAse kahA - mahArAja, rAjakumArI bar3I bhAgyavatI hai| jo isakA pati hogA vaha sArI pRthvIkA svAmI hogA / yaha sunakara rAjA bahuta khuza hue aura usa dina se ve usakI bar3I sAvadhAnIse rakSA karane lage, unhoMne usake liye eka bahuta sundara aura bhavya talagraha banavA diyA / vaha isaliye ki use aura choTA-moTA balavAn rAjA na dekha pAye / eka dina usako rAjadhAnI meM pA~casau muniyoMkA saMgha AyA / saMghake AcArya the mahAmuni sudharmAcArya / saMsArakA hita karanA unakA eka mAtra vrata thaa| bar3e Ananda utsAhake sAtha zahara ke saba loga aneka prakArake pUjana dravya hAthoMmeM liye hue AcAryakI pUjA ke liye gye| unheM jAte hue dekha rAjA bhA apane pANDitya ke abhimAna meM Akara muniyoMkI nindA karate hue unake pAsa gye| muni nindA aura jJAnakA abhimAna karanese usI samaya unake koI aisA karmoMkA tIvra udaya AyA ki unakI saba buddhi naSTa ho gaI / ve mahAmUrkha bana gye| isaliye jo uttama puruSa haiM aura jJAnI bananA cAhate haiM, unheM ucita hai ki ve kabhI jJAnakA garva na kareM aura jJAnahIkA kyoM ? kintu kula, jAti, bala, Rddhi, aizvarya, zarIra, tapa, pUjA, pratiSThA Adi kisokA bho garva, abhimAna na kreN| inakA abhimAna karanA bar3A duHkhadAyo hai |
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ yama muniko kathA 119 apanI yaha hAlata dekhakara rAjAkA hoza ThikAne aayaa| ve eka sAtha hI dA~ta rahita hAthokI taraha garva rahita ho gaye / unhoMne apane kRta karmoMkA bahuta pazcAttApa kiyA aura munirAjako bhaktipUrvaka namaskAra kara unase dharmopadeza sunA, jo ki jIva mAtrako sukhakA denevAlA hai / dharmopadezase unheM bahuta zAnti milI / usakA asara bhI unapara bahuta par3A / ve saMsArase virakta ho gaye / ve usI samaya apane gardabhanAmake putrako rAjya sauMpakara apane anya pA~casau putroMke sAtha, jo ki bAlapana hIse vairAgI rahA karate the, muni ho gye| muni hue bAda una sabane khUba zAstroMkA abhyAsa kiyA / Azcarya hai ki ve pA~ca sau ho bhAI to khUba vidvAn ho gaye, para rAjAko ( yama muniko ) paMcanamaskAra maMtra kA uccAraNa karanA taka bhI nahIM AyA / apanI yaha dazA dekhakara yama muni bar3e zarmindA aura duHkhI hue / unhoMne vahA~ rahanA ucita na samajha apane guruse tIrthayAtrA karanekI AjJA lI aura akele hI vahA~se ve nikala par3e / yama muni akele hI yAtrA karate hue eka dina svacchanda hokara rAstemeM jA rahe the / jAte hue unhoMne eka ratha dekhA / ratha meM gadhe jute hue the aura usapara eka AdamI baiThA huA thA / gadhe use eka hare dhAnake kheta kI ora liye jA rahe the / rAstemeM muniko jAte hue dekhakara rathapara baiThe hue manuSyane unheM pakar3a liyA aura lagA vaha unheM kaSTa pahu~cAne / munine kucha jJAnakA kSayopazama ho jAnese eka khaNDa gAthA banAkara par3hI | vaha gAthA yaha thI 1 kaTTasi puNaNikkhevasi re gaddahA javaM pecchasi / - khAdidumiti arthAt - re gadho, kaSTa uThAoge, to tuma jaba bhI khA sakoge / isI taraha eka dina kucha bAlaka khela rahe the / vahIM koNikA bhI na jAne kisI taraha pahu~ca gaI / use dekhakara saba bAlaka Dare / usa samaya koNikAko dekhakara yama munine eka aura khaNDa gAthA banAkara AtmAke prati kahA / vaha gAthA yaha thI -- * aNNattha kiM palovaha tumhe patthaNibuddhi / yA chidde acchaI koNiA iti / arthAt -- dUsarI ora kyA dekhate ho ? tumhArI patthara sarIkhI kaThora buddhiko chedanevAlI koNikA to hai / eka dina yama munine eka meMDhakako eka kamala patrako Ar3ameM chupe hue sarpakI ora Ate hue dekhA / dekhakara ve meMDhakase bole
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ArAdhanA kathAkaza amhAdo Natthi bhayaM dohAdo dIsade bhayaM tumhe ti / arthAt-mujhe mere AtmAko to kisIse bhaya nahIM hai| bhaya hai, to tumheM / basa, yama munine jo jJAna sampAdana kara pAyA, vaha itanA thA / ve inhIM tIna khaNDa gAthAoMkA svAdhyAya karate, pATha karate aura kucha unheM AtA nahIM thaa| isI taraha pavitrAtmA aura dharmAnuyAyI yama munine aneka tIrthoM kI yAtrA karate hue dharmapurakI ora A nikle| ve zahara bAhara eka bagIcemeM kAyotsarga dhyAna karane lge| unake poche lauTa AnekA hAla unake putra gardabha aura rAjamaMtrI dIrghako jJAta huaa| unhoMne samajhA ki ye hamase pIchA rAjya leneko Aye haiN| so ve donoM munike mAranekA vicAra kara AdhIrAtake samaya vanameM gaye / aura talavAra khIMcakara unake pIche khar3e ho gaye / AcArya kahate haiM ki dhikAjyaM dhimUrkhatvaM kAtaratvaM ca dhiktarAm / nispRhAcca muneryena zaMkA rAjye'bhavattayoH / / arthAt-aise rAjyako, aisI mUrkhatA aura aise Darapokapane ko dhikkAra hai, jisase eka nispRha aura saMsAratyAgI munike dvArA rAjyake china jAnekA unheM bhaya haa| gardabha aura dIrgha, muniko hatyA karaneko to Aye para unakI himmata unheM mAraneko nahIM pdd'o| ve bAra-bAra apanI talavAroMko myAnameM rakhane lage aura bAhara nikAlane lge| usI samaya yama munine apanI svAdhyAyakI pahalI gAthA par3ho, jo ki Upara likhI jA cukI hai| use sunakara gardabhane apane maMtrose kahA-jAna par3atA hai munine hama donoMko dekha liyaa| para sAtha hI jaba munine Adho gAthA phira par3hI taba usane kahA-nahIM jI, munirAja rAjya leneko nahIM Aye haiN| maiMne jo vaisA samajhA vaha merA bhrama thaa| merI bahina koNikAko premake vaza kucha kahaneko ye Aye hue jAna par3ate haiN| isake bAda jaba munirAjane tIsarI AdhI gAthA bhI par3hI taba use sunakara gardabhane apane mana meM usakA yaha artha samajhA ki "maMtrI dIrgha bar3A kUTa hai, aura mujhe mAranA cAhatA hai," yahI bAta pitAjI, premake vaza ho tujhe kahakara sAvadhAna karaneko Aye haiN| parantu thor3I dera bAda hI usakA yaha sandeha bhI dUra ho gyaa| unhoMne apane hRdayakI saba duSTatA chor3akara bar3I bhaktike sAtha pavitra cAritrake dhAraka munirAjako praNAma kiyA aura unase dharmakA upadeza sunA, jo ki svarga-mokSakA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 521 yama muniko kathA denevAlA hai| upadeza sunakara ve donoM bahuta prasanna hue| isake bAda ve zrAvakadharma grahaNa kara apane sthAna lauTa gye| ___ idhara yamadhara muni bho apane cAritrako dina dUnA nirmala karane lage, pariNAmoMko vairAgyakI ora khUba lagAne lge| usake prabhAvase thor3e ho dinoMmeM unheM sAtoM RddhiyA~ prApta ho gii| ahA ! nAmamAtra jJAna dvArA bhI yama munirAja bar3e jJAnI hue, unhoMne apanI unnatiko antima sIr3ho taka paha~cA diyaa| isaliye bhavya puruSoMko saMsArakA hita karanevAle jina bhagavAnke dvArA upadiSTa samyagjJAnako sadA ArAdhanA karanA caahiye| dekho, yama munirAjako bahata thor3A jJAna thA, para usakI unhoMne bar3I bhakti aura zraddhAke sAtha ArAdhanA kii| usake prabhAvase ve saMsArameM prasiddha hue, muniyoM meM pradhAna aura mAnya hue aura sAtoM RddhiyA~ unheM prApta huiiN| isaliye sajjana dharmAtmA puruSoMko ucita hai ki ve trilokapUjya jinabhagavAn dvArA upadiSTa, saba sukhoMkA denevAlA aura mokSa-prAptikA kAraNa atyanta pavitra samyagjJAna prApta karanekA yatna kreN| 23. dRr3hasUryakI kathA lokAlokake prakAza karanevAle, kevalajJAna dvArA saMsArake saba padArthoMko jAnakara unakA svarUpa kahanevAle aura devendrAdi dvArA pUjya zrIjinabhagavAnko namaskAra kara meM dRr3hasUryako kathA likhatA hU~, jo ki jIvoMko vizvAsakI denevAlI hai| ujjayinIke rAjA jisa samaya dhanapAla the, usa samayakI yaha kathA hai / dhanapAla usa samayake rAjAoMmeM eka prasiddha rAjA the| unakI mahArAnIkA nAma dhanavatI thaa| eka dina dhanavato apanI sakhiyoMke sAtha vasantazrI dekhaneko upavana meM gii| usake gale meM eka bahuta kImatI ratnoMkA hAra par3A huA thaa| use vahIM AI huI eka vasantasenA nAmakI vezyAne dekhA / use dekhakara usakA mana usako prAptike lie Akulita ho uThA / usake binA use apanA jovana niSphala jAna par3ane lagA / vaha duHkhI hokara apane ghara lauttii| sAre dina vaha udAsa raho / jaba rAtake samaya usakA
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ArAdhanA kathAkoza premI dRr3hasarya AyA taba usane use udAsa dekhakara pUchA-priye, kaho! kaho ! jaldI kaho !! tuma Aja aprasanna kaisI? vasantasenAne use apane lie isa prakAra khedita dekhakara kahA-Aja maiM upavanameM gaI huI thii| vahA~ maiMne rAjarAnIke gale meM eka hAra dekhA hai| vaha bahuta ho sundara hai| use Apa lAkara deM taba hI merA jIvana raha sakatA hai aura taba hI Apa mere sacce premI ho sakate haiN| dRr3hasUrya hArake liye claa| vaha sIdhA rAjamahala phNcaa| bhAgyase hAra usake hAtha par3a gyaa| vaha use liye hue rAjamahalase nikalA / saca hai lobhI, lapaTI kauna kAma nahIM karate ? use nikalate hI paharedAroMne pakar3a liyA / saberA honepara vaha rAjasabhA meM pahu~cAyA gyaa| rAjAne use zUlIkI AjJA dii| vaha zUlIpara car3hAyA gayA / isI samaya dhanadatta nAmake eka seTha darzana karaneko jinamandira jA rahe the / dRr3hasUryane unake cehare aura cAla-DhAlase unheM dayAlu samajha kara unase kahA-seThajI, Apa bar3e jinabhakta aura dayAvAna haiM, isalie Apase prArthanA hai ki maiM isa samaya bar3A pyAsA hU~, so Apa kahIMse thor3AsA jala lAkara mujhe pilA deM, to ApakA bar3A upakAra ho / dhanadattane usakI bhalAIkI icchAse kahA-'bhAI, maiM jala to lAtA hU~, para isa bIcameM tumheM eka bAta karanI hogii| vaha yaha kimaiMne koI bAraha varSake kaThina parizrama dvArA apane gurumahArAjako kRpAse eka vidyA sIkha pAI hai, so maiM tumhAre lie jala leneko jAte samaya kadAcit use bhUla jAU~ to usase merA saba zrama vyartha jAyagA aura mujhe bahuta hAni bhI uThAnI par3ego, isalie use maiM tumheM sauMpa jAtA huuN| maiM jaba jala lekara AU~ taba tuma mujhe vaha pIchI lauTA denaa| yaha kahakara paropakArI dhanadatta svarga-mokSakA sukha denevAlA paMca namaskAramaMtra use sikhAkara Apa jala leneko calA gyaa| vaha jala lekara vApisa lauTA, itanemeM dRr3hasUryakI jAna nikala gaI, vaha mara gyaa| para vaha marA namaskAra maMtrakA dhyAna karatA haa| use seThake isa kahanepara pUrNa vizvAsa ho gayA thA ki vaha vidyA mahAphalake denevAlI hai| namaskAramaMtrake prabhAvase vaha saudharmasvargameM jAkara deva huaa| saca hai-paMca namaskAramaMtrake prabhAvase manuSyako kyA prApta nahIM hotA? isI samaya kisI eka duSTane rAjAse dhanadattakI zikAyata kara dI ki, mahArAja, dhanadattane corake sAtha kucha gupta maMtraNA kI hai, isaliye usake gharameM corIkA dhana honA caahiye| nahIM to eka corase bAtacIta karanekA use matalaba ? aise duSToMko aura unake durAcAroMko dhikkAra hai jo vyartha
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 dRr3hasUryako kathA ho dUsaroMke prANa leneke yatnameM rahate haiM aura paropakAra karanevAle sajjanoMko bhI jo durvacana kahate rahate haiN| rAjA sunate hI krodhake mAre Aga babUlA ho ge| unhoMne binA kucha soce vicAre dhanadattako bA~dha le Aneke liye apane naukaroM ko bhejaa| isI samaya avadhijJAna dvArA yaha hAla saudharmendrako, jo ki dRr3hasaryakA jIva thA, mAlUma ho gayA / apane upakArIko, kaSTameM pha~sA dekhakara vaha usI samaya ujjayinomeM AyA aura svayaM hI dvArapAla banakara usase gharake daravAjepara paharA dene lgaa| jaba rAjanaukara dhanadattako pakar3aneke liye gharameM ghusane lage taba devane unheM rokA / para jaba ve haTha karane lage aura jabarana gharameM ghusane hI lage taba devane bhI apanI mAyAse una sabako eka kSaNabharameM dharAzAyI banA diyA / rAjAne yaha hAla sunakara aura bhI bahutase apane acche-acche zUravIroMko bhejA, devane unheM bhI dekhate-dekhate pRthvIpara loTA diyaa| isase rAjAkA krodha atyanta bar3ha gayA / taba ve svayaM apanI senAko lekara dhanadattapara A cddh'e| para usa eka hI devane unakI sArI senAko tIna teraha kara diyaa| yaha dekhakara rAjA bhayake mAre bhAgane lge| unheM bhAgate hue dekhakara devane unakA pIchA kiyA aura vaha unase bolA-Apa kahIM nahIM bhAga skte| Apake jInekA eka mAtra upAya hai, vaha yaha ki Apa dhanadattake Azraya jA~ya aura usase apane prANoMkI bhIkha maaNgeN| binA aisA kiye ApakI kuzala nahIM / sunakara ho rAjA dhanadattake pAsa jinamandira gaye aura unhoMne seThase prArthanA kI ki-dhanadatta, mero rakSA karo! mujhe bacAo ! maiM tumhAre zaraNameM prApta hai| seThane devako pIche hI AyA huA dekhakara kahAtuma kauna ho? aura kyoM hamAre maha rAjako kaSTa de rahe ho ? devane apanI mAyA sameTI aura seThako praNAma karake kahA-he jinabhakta seTha, maiM vahI pApI corakA jIva hU~, jise tumane namaskAramaMtrakA upadeza diyA thaa| usIke prabhAvase maiM saudharmasvargameM mahaddhika deva haA huuN| maiMne avadhijJAna dvArA jaba apanA pUrvabhavakA hAla jAnA taba mujhe jJAta huA ki isa samaya mere upakAropara bar3o Apatti A rahI hai, isaliye aise samayameM apanA kartavya pUrA karaneke liye aura Apako rakSAke liye maiM AyA huuN| yaha saba mAyA mujha sevakako ho kI huI hai| isa prakAra saba hAla seThase kahakara aura ratnamaya bhUSaNAdise usakA yathocita satkAra kara deva svarga meM calA gyaa| jinabhakta dhanadattako paropakArabuddhi aura dUsaroMke duHkha dUra karaneko kartavyaparatA dekhakara rAjA bagairahane usakA khUba Adara sammAna kiyaa| saca hai-"dhArmikaH kairna pUjyate" arthAt dharmAtmAkA kauna satkAra nahIM karatA?
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ArAdhanA kathAkoza rAjA aura prajAke loga isa prakAra namaskAramaMtrakA prabhAva dekhakara bahuta khuza hue aura pavitra jinakAsana ke zraddhAnI he| isI taraha dharmAtmAoMko bhI ucita hai ki ve apane Atmahitake liye bhaktipUrvaka jinabhagavAn dvArA upadiSTa dharmameM apanI buddhiko sthira kreN| 24. yamapAla cAMDAlakI kathA mokSa sukhake denevAle zrIjinabhagavAnko dharmaprAptike liye namaskAra kara maiM eka aise cANDAlakI kathA likhatA hU~, jisakI ki devoM takane pUjA kI hai| kAzIke rAjA pAkazAsanane eka samaya apanI prajAko mahAmArIse pIr3ita dekhakara DhiMDhorA piTavA diyA ki "nandozvaraparvameM ATha dina paryanta kisI jIvakA vadha na ho| isa rAjAjJAkA ullaMghana karanevAlA prANadaMDakA bhAgI hogaa|" vahIM eka seTha putra rahatA thaa| usakA nAma to thA dharma, para asalameM vaha mahA adharmI thaa| vaha sAta vyasanoMkA sevana karanevAlA thA / use mA~sa khAnekI burI Adata par3I haI thii| eka dina bhI binA mAMsa khAye usase nahIM rahA jAtA thaa| eka dina vaha guptarItise rAjAke bagIce meM gayA / vahA~ eka rAjAkA khAsa meMDhA baMdhA karatA thaa| usane use mAra DAlA aura usake kacce hI mAMsako khAkara vaha usako haDDiyoMko eka gaDDe meM gAr3a gayA / saca hai___ vyasanena yuto jIvaH satsaM pApaparo bhavet / -brahma nemidatta arthAt-vyasanI manuSya niyamase pApameM sadA tatpara rahA karate haiN| dUsare dina jaba rAjAne bagIce meM meMDhA nahIM dekhA aura usake liye bahuta khoja karanepara bhI jaba usakA patA nahIM calA, taba unhoMne usakA zodha lagAneko apane bahutase guptacara niyukta kiye| eka guptacara rAjAke bAgameM bhI calA gyaa| vahA~ kA bAgamAlI rAtako sote samaya seTha putrake dvArA meMDheke mAre jAnekA hAla apanI strIse kaha rahA thA, use guptacarane suna liyaa| sunakara usane mahArAjase jAkara saba hAla kaha diyaa| rAjAko isase seTha putrapara bar3A gussA aayaa| unhoMne kotavAlako vulAkara AjJA kI ki, pApI dharmane eka to jIvahiMsA kI hai dUsare rA. jJA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ yamapAla cAMDAlakI kathA 125 kA ullaMghana kiyA hai, isaliye use le jAkara zUlI car3hA do / kotavAla rAjAjJA ke anusAra dharmako zUlIke sthAnapara livA le gayA aura naukaroMko bhejakara usane yamapAla cANDAlako isaliye bulAyA ki vaha dharmako zUlI para car3hA de / kyoMki yaha kana ke sUpUrda thA / para yamapAlane eka dina sarvoSadhiRddhidhArI munirAjaka dvArA jinadharmakA pavitra upadeza sunakara, jo ki donoM bhavoM meM sukhakA denevAlA hai, pratijJA ki thI ki "maiM caturdazI ke dina kabhI jIva hiMsA nahIM kruuNgaa|" isaliye usane rAja naukaroMko A hue dekhakara apane vratako rakSAva liye apanI strIse kahA -priye, kisIko mAraneke liye mujhe bulAneko rAja-naukara A rahe haiM, so tuma unase kaha denA ki gharameM ve nahIM haiM, dUsare grAma gaye hue haiN| isa prakAra vaha cAMDAla apanI priyAko samajhAkara gharake eka konemeM chupa rhaa| jaba rAja- naukara usake gharapara Aye aura unase cANDAlapriyAne apane svAmI ke bAhara cale jAnekA samAcAra kahA, taba naukaroMne bar3e khedake sAtha kahA - hAya ! vaha bar3A abhAgA hai / devane use dhokA diyaa| Aja hI to eka seTha putrake mAranekA maukA AyA thA aura Aja hI vaha cala diyA ! yadi vaha Aja seTha putrako mAratA to use usake saba vastrAbhUSaNa prApta hote / vastrAbhUSaNakA nAma sunate hI cANDAlinIke mu~ha meM pAnI bhara AyA / vaha apane lobhake sAmane apane svAmIkA hAni-lAbha kucha nahIM soca skii| usane ronekA DhoMga banAkara aura yaha kahate hue, ki hAya ve Aja ho gA~vako cale gaye, AtI haI lakSmIko unhoMne pA~vase ThukarA dI, hAtha ke izArese ghara ke bhItara chupe hue apane svAmIko batA diyA / saca hai - strINAM svabhAvato mAyA ki punarlobhakAraNe / prajvalannapi durvahniH kiM vAte vAti dAruNe // - brahma nemidatta arthAt -- striyA~ eka to vaise hI mAyAvinI hotI haiM, aura phira lobhAdikA kAraNa mila jAya taba to unakI mAyAkA kahanA hI kyA ? jalatI huI agni vaise hI bhayAnaka hotI hai aura yadi Uparase khUba havA cala rahI ho taba phira usakI bhayAnakatAkA kyA pUchanA ? yaha dekha rAja - naukaroMne use ghara se bAhara nikAlA / nikalate hI nirbhaya hokara usane kahA- Aja caturdazI hai aura mujhe Aja ahiMsAvrata hai, isalie maiM kisI taraha, cAhe mere prANa hI kyoM na jAyeM kabhI hiMsA nahIM karU~gA / yaha suna naukara loga use rAjAke pAsa livA le gaye / vahA~ bhI usane vaisA hI kahA / ThIka hai
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ArAdhanA kathAkoza yasya dharme suvizvAsaH kvApi bhotiM na yAti sa / -brahma nemidatta arthAt-jisakA dharmapara dRr3ha vizvAsa hai, use kahIM bhI bhaya nahIM hotA / rAjA seTha putrake aparAdhake kAraNa usapara atyanta gussA ho hI rahe the ki eka cANDAlakI nirbhayapaneko bAtoMne unheM aura bhI adhika krodhI banA diyaa| eka cANDAlako rAjAjJAkA ullaMghana karanevAlA aura itanA abhimAnI dekhakara unake krodhakA kucha ThikAnA na rhaa| unhoMne usI samaya kotavAlakI AjJA kI ki jAo, ina donoMko le jAkara apane magaramacchAdi krUra jIvoMse bhare hue tAlAbameM DAla Ao / vahI huaa| donoMko kotavAlane tAlAbameM DalavA diyA / tAlAbameM DAlate hI pApI dharmako to jalajIvoMne khA liyaa| rahA yamapAla, so vaha apane jIvanakI kucha paravA na kara apane vratapAlana meM nizcala banA rhaa| usake ucca bhAvoM aura vratake prabhAvase devoMne Akara usako rakSA kii| unhoMne dharmAnurAgase tAlAba hImeM eka siMhAsanapara yamapAla cANDAlako baiThAyA, usakA abhiSeka kiyA aura use khUba svargIya vastrAbhUSaNa pradAna kiye, khUba usakA Adara sammAna kiyaa| jaba rAjA prajAko yaha hAla suna par3A, to unhoMne bhI usa cANDAlakA bar3e Ananda aura harSake sAtha sammAna kiyaa| use khUba dhana daulata dii| jinadharmakA aisA acintya prabhAva dekhakara aura-aura bhavya puruSoMko ucita hai ki ve svarga-mokSakA sukha denevAle jinadharma meM apanI buddhiko lgaaveN| svargake devoMne bhI eka atyanta nIca cANDAlakA Adara kiyA, yaha dekhakara brAhmaNa, kSatriya aura vaizyoMko apanI-apanI jAtikA kabhI abhimAna nahIM karanA cAhiye / kyoMki pUjA jAtikI nahIM hotI, kintu guNoMkI hotI hai| yamapAla jAtikA cANDAla thA, para usake hRdayameM jinadharmako pavitra vAsanA thI, isalie devoMne usakA sammAna kiyA, use ratnAdikoMke alaMkAra pradAna kiye; acche-acche vastra diye, usapara phUloMkI varSA kii| yaha jinabhagavAnke upadiSTa dharmakA prabhAva hai, ve hI jinendradeva, jinheM ki svargake deva bhI pUjate haiM, mujhe mokSazrI pradAna kreN| yaha merI unase prArthanA hai| iti ArAdhanA kathAkoza prathama bhAga
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza [ dUsarA bhAga ] 25. mRgasena dhIvarakI kathA kevalajJAnarUpI netrake dhAraka zrI jinendra bhagavAnko bhaktipUrvaka praNAma kara maiM ahiMsAvatakA phala pAne vAle eka dhIvarakI kathA likhatA huuN| saba sandehoMko miTAnevAlo, prItipUrvaka ArAdhanA karane vAle prANiyoM ke liye saba prakArake sukhoMko pradAna karanevAlo, jinendra bhagavAnko vAgI saMsArameM sadaiva banI rhe| ___ saMsArarUpI athAha samudrase bhavya puruSoMko pAra karAneke lie pulake samAna jJAnake sindhu muni rAja nirantara mere hRdayameM virAjamAna rheN| isa prakAra paMcaparameSThIkA smaraNa aura maMgala karake karmarUpI zatruoMko naSTa karaneke lie maiM ahiMsAvatakI pavitra kathA likhatA hai / jisa ahiMsAkA nAma hI jIvoMko abhaya pradAna karane vAlA hai, usakA pAlana karanA to nissandeha sukhakA kAraNa hai| ataH dayAlu puruSoMko mana, vacana aura kAyase saMkalpI hiMsAkA parityAga karanA ucita hai| bahutase loga apane pitaroM AdikI zAntike lie zrAddha vagairahameM hiMsA karate haiM, bahutase devatAoMko santuSTa karaneke lie unheM jIvoMkI bali dete haiM aura kitane ho mahAmArI, roga Adike miTa jAneke uddezyase jIvoMkI hiMsA karate haiM; parantu yaha hiMsA sukhake lie na hokara duHkhake lie hI hotI hai / hiMsA dvArA jo sukhakI kalpanA karate haiM, yaha unakA ajJAna hI hai| pApa karma kabhI sukhakA kAraNa ho ho nahIM sktaa| sukha hai ahiMsAvratake pAlana karane meM / bhavya jana ! maiM Apako bhava bhramaNakA nAza karanevAlA tathA ahiMsAvatakA mAhAtmya prakaTa karanevAlo eka kathA sunAtA hU~; Apa dhyAnase suneN| apanI uttama sampattise svargako nIcA dikhAnevAle suramya avantidezake antargata zirISa nAmake eka choTese sundara gA~vameM mRgasena nAmakA
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ArAdhanA kathAkoza eka dhIvara rahA karatA thA / apane kandhoM para eka bar3A bhArI jAla laTakAe hue eka dina vaha machaliyA~ pakar3ane ke lie ziprA nadIkI ora jA rahA thA / rAste meM use yazodhara nAmaka munirAja ke darzana hue| usa samaya aneka rAjAmahArAjA Adi unake pavitra caraNoMkI paryupAsanA kara rahe the, munirAja jaina siddhAnta ke mUla rahasya syAdvAda ke bahuta acche vidvAn the, jIvamAtrakA uddhAra karane hetu ve sadA kamara kase taiyAra rahate the, jIvamAtrakA upakAra karanA hI eka mAtra unakA vrata thA, dharmopadeza rUpI amRtase sAre saMsArako unhoMne santuSTa kara diyA thA, apane vacanarUpI prakhara kiraNoMke tejase ' unhoMne mithyAtvarUpI gADhAndhakArako naSTa kara diyA thA, unake pAsa vastra vagairaha kucha nahIM the, kintu samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak - cAritrarUpI ina tIna maulika ratnoMse ve avazya alaMkRta the / munirAjako dekhate hI usake koI aisA puNyakA udaya AyA, jisase usake hRdaya meM komalatAne adhikAra kara liyA / apane kandhe parase jAla haTAkara vaha munirAjake samIpa pahu~cA, bahuta bhaktipUrvaka unake caraNoMmeM praNAma kara usane unase prArthanA kI ki he svAmI ! kAmarUpI hAthIko naSTa karanevAle he kesarI !! mujhe bhI koI aisA vrata dIjie, jisase merA jIvana saphala ho| aisI prArthanA kara vinaya vinIta mastakase vaha munirAjake caraNoM meM baiTha gyaa| munirAjane usakI ora dekhakara vicAra kiyA ki dekho ! kaise Aja isa mahA hiMsaka pariNAma komala ho gaye haiM aura isakI manovRtti vrata lene kI huI hai / satya hai I ----- yuktaM syAtprANinAM bhAvi zubhAzubhanibhaM manaH / -brahma nemidatta arthAt-Age jaisA acchA yA burA honA hotA hai, jIvoMkA mana bhI usI anusAra pavitra yA apavitra bana jAtA hai, arthAt jisakA bhaviSyat acchA hotA hai, usakA mana pavitra ho jAtA hai aura jisakA burA hona hAra hotA hai usakA mana bhI burA ho jAtA hai / isake bAda munirAjane avadhijJAna dvArA mRgasena ke bhAvI jIvana para jaba vicAra kiyA to unheM jJAta huA ki isakI Ayu aba bahuta kama raha gaI hai / yaha dekha unhoMne karuNAbuddhise use samajhAyA ki he bhavya ! maiM tujhe eka bAta kahatA hU~, tUM jaba taka jIe taba taka usakA pAlana karanA / vaha yaha ki tere jAlameM pahalI bAra jo machalI Aye use tU chor3a denA aura isa taraha jaba taka tere hAthase mare hue jIvakA mAMsa tujhe prApta na ho, taba taka tU pApase mukta hI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgasena dhIvarakI kathA 129 rhegaa| isake atirikta maiM tujhe paMcanamaskAra maMtra sikhAtA hU~ jo prANI mAtrakA hita karanevAlA hai, usakA tU sukhameM, duHkhameM, saroga yA noroga avasthAmeM sadaiva dhyAna karate rahanA : munirAjake svarga-mokSake denevAle isa prakArake vacanoMko sunakara mRgasena bahuta prasanna huA aura usane yaha vrata svIkAra kara liyaa| jo bhaktipUrvaka apane guruoMke vacanoMko mAnate haiM, unapara vizvAsa lAte haiM, unheM saba sukha milatA hai aura ve paramparAse mokSa bhI prApta karate haiN| vrata lekara magasena nadI para gyaa| usane nadImeM jAla DAlA / bhAgyase eka bar3A bhArI matsya usake jAlameM pha~sa gyaa| use dekhakara dhIvarane vicArA-hAya ! maiM nirantara ho to mahApApa karatA hU~ aura Aja guru mahArAjane mujhe vrata diyA hai, bhAgyase Aja hI itanA bar3A maccha jAlameM A pha~sA / para jo kucha ho, maiM to ise kabhI nahIM maaruuNgaa| yaha socakara vratI magasenane apane kapar3ekI eka cindI phAr3akara usa matsyake kAnameM isalie bA~dha dI ki yadi vahI maccha dUsarI bAra jAlameM AjAya to mAlUma ho jAye / isake bAda vaha use bahata dUra jAkara nadImeM chor3a aayaa| saca hai, mRtyu paryanta nirvighna pAlana kiyA huA vrata saba prakArakI uttama sampattiko denevAlA hotA hai| vaha phira dUsarI ora jAkara machaliyA~ pakar3ane lgaa| para bhAgya se isa bAra bhI vahI maccha usake jAla meM aayaa| usane use phira chor3a diyA / isa taraha usane jitanI bAra jAla DAlA, usameM vahI-vahI matsya AyA para usase vaha kSubdha nahIM huA apitu apane vrata kI rakSAke lie khUba dar3ha ho gyaa| use vahA~ itanA samaya ho gayA ki sUrya bhI asta ho calA, para usake jAla meM usa matsya ko chor3akara aura koI matsya nahIM AyA / antameM mRgasena nirupAya hokara ghara kI ora lauTa pdd'aa| use apane vrata para khUba zraddhA ho gii| vaha rAste bhara guru mahArAja dvArA sikhAe paMcanamaskAra maMtra kA smaraNa karatA huA calA AyA / jaba vaha apane ghara ke daravAje para pahuMcA to usakI strI use khAlI hAtha dekhakara Aga babUlA ho uThI usane gusse se pUchA-re murkha ! ghara para khAlI hAtha to calA AyA, para batalA to saho ki khAyagA kyA patthara ? itanA kahakara vaha ghara ke bhItara calI gaI aura gusse meM usane bhItara se kivAr3a banda kara lie / saca hai-choTe kula zIla kI khiyoM kA apane pati para prema, lAbha hote rahane para hI adhika hotA hai / apanI khIkA isa prakAra durvyavahAra / dekhakara becArA mRgasena kiMkartavyavimUr3ha ho gyaa| usakI kucha nahIM clii|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ArAdhanA kathAkoza use ghara ke bAhara hI raha jAnA pdd'aa| bAhara eka purAnA bar3A bhArI lakar3A par3A huA thA / mRgasena nirupAya hokara paMcanamaskAra maMtra kA dhyAna karatA huA usI para so gayA / dinabhara ke zrama ke kAraNa rAta meM vaha to bhara nIMda meM soyA huA thA ki usa lakar3e meM se eka bhayaGkara aura jaharIle sarpane nikala kara use kATa khAyA / vaha tatkAla mRtyu ko prApta huA / * prAtaH kAla hone para jaba usakI patnI ne mRgasena kI yaha durdazA dekho to usake duHkha kA koI ThikAnA nahIM rahA / vaha rone lagI, chAtI kUTane lagI aura apane nIca karmakA bAra-bAra pazcAttApa karane lagI / usakA duHkha bar3hatA hI gayA / usane bho yaha pratijJA lo ki jo vrata mere svAmI ne grahaNa kiyA thA vahI maiM bhI grahaNa karatI hU~ aura nidAna kiyA ki "ye hI mere anya janma meM bhI svAmI hoN|" anantara sAhasa karake vaha bhI apane svAmI ke sAtha agni praveza kara gaI / isa prakAra apaghAtase usane apanI jAna ga~vA dii| vizAlA nAmakI nagarI meM vizvambhara rAjA rAjya karate the / unakI priyAkA nAma vizvaguNA thaa| vahIM eka seTha rahate the / guNapAla unakA nAma thA / unakI strIkA nAma dhanazrI thA / dhanazrI ke subandhu nAmakI eka atizaya sundarI aura guNavatI kanyA thI / puNyodaya se mRgasena dhIvara kA jIva dhanazrI ke garbha meM AyA / apane narmadharma nAmaka maMtrI ke atyanta Agraha aura prArthanA se rAjA ne seTha guNapAla se Agraha kiyA ki vaha maMtrIputra narmadharma ke sAtha apanI putrI subandhu kA byAha kara de / yaha jAnakara guNapAla ko bahuta duHkha huA / usake sAmane eka atyanta kaThina samasyA utpanna huii| usane vicArA ki pApI rAjA, merI pyArI sundaro subandhukA, jo ki mere kularUpI bagIcepara prakAza DAlanevAlI hai, nIca karma karanevAle narmadharmake sAtha byAha kara dene ko kahatA hai / usane isa samaya mujhe bar3A saMkaTa meM DAla diyA / yadi subandhukA narmadharma ke sAtha byAha kara detA hU~, to mere kulakA kSaya hotA hai aura sAtha hI apayaza hotA hai aura yadi nahIM karatA hU~, to sarvanAza hotA hai / rAjA na jAne kyA karegA ? prANa bhI bace yA nahIM bace ? Akhira usane nizcaya kiyA jo kucha ho, para maiM aise nIcoMke hAtha to kabhI apanI pyArI putrIkA jIvana nahIM sauMdUMgA - usakI jindagI barabAda nahIM karU~gA / isake bAda vaha apane zrIdatta mitrake pAsa gayA aura usase saba hAla kaha kara
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgasena dhIvarakI kathA 131 tathA usakI sammati se apanI garbhiNI strIko usIke gharapara chor3akara Apa rAta ke samaya apanA kucha dhana aura putrIko sAtha lie vahA~ gupacupase nikala khar3A huA / vaha dhIre-dhIre kauzAmbI A phuNcaa| saca hai, durjanoMke sambandhase deza bhI chor3a denA par3atA hai / zrIdatta ke ghara ke pAsa hI eka zrAvaka rahatA thaa| eka dina usake yahA~ pavitra cAritrake dhAraka zivagupta aura munigupta nAmake do munirAja AhArake liye Aye / unheM zrAvaka mahAzayane apane kalyANakI icchAse vidhipUrvaka AhAra diyA, jo ki sarvottama sampattikI prAptikA kAraNa hai / munirAjako AhAra dekara usane bahuta puNya utpanna kiyA, jo ki duHkha daridratA AdikA nAza karanevAlA hai / munirAja AhArake bAda jaba vanameM jAne lage taba unameM se muniguptakI najara dhanazrIpara par3I, jo ki zrIdattake A~gana meM khar3I huI thii| usa samaya usakI dazA acchI nahIM thI / becArI pati aura putra viyogase duHkhI thI, parAye gharapara raha kara aneka duHkhoMko sahatI thI, AbhUSaNa vagairaha saba usane utAra DAlakara zarIrako zobhAhIna banA DAlA thA, kukavi kI racanAke samAna usakA sArA zarIra rUkSa aura zrIhIna ho rahA thA aura ina saba duHkhoMke honepara bhI vaha garbhiNI thI, isase aura adhika durvyavasthA meM vaha pha~sI thI / use isa hAlatameM dekhakara munigupta ne zivagupta munirAja se kahA - prabho, dekhiye to isa becArIkI kaisI durdazA ho rahI hai, kaise bhayaMkara kaSTakA ise sAmanA karanA par3A hai ? jAna par3atA hai isake garbha meM kisI abhAge jIvane janma liyA hai, isIse isakI yaha dIna-hIna dazA ho rahI hai| sunakara jainasiddhAnta ke vidvAn aura avadhijJAnI zrIzivagupta muni bole- munigupta, tuma yaha na samajho ki isake garbha meM koI abhAgA AyA hai; kintu itanA avazya hai ki isa samaya usakI avasthA ThIka nahIM hai aura yaha duHkhI hai; parantu thor3e hI dinoM ke bAda isake dina phireMge aura puNyakA udaya AvegA / isake yahA~ jisakA janma hogA, vaha bar3A mahAtmA, jinadharmakA pUrNa bhakta aura rAjasammAnakA pAtra hogA / hogA to vaha vaizyavaMza meM para usakA byAha inhIM vizvaMbhara rAjAkI putrI ke sAtha hogA, rAjavaMza bhI usakI sevA karegA / munirAjakI bhaviSya vANI pApI zrIdattane bhI sunii| vaha thA to dhanazrI ke pati guNapAlakA mitra, para apane eka jAtIya bandhukA utkarSa honA use sahya nahIM huA / usakA pApI hRdaya matsaratA ke dveSase adhIra ho uThA / usane bAlakako janmate hI mAra DAlanekA nizcaya kiyA / abase
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ArAdhanA kathAkoza vaha bAhara kahIM na jAkara bagulekI taraha sodhA sAdhA banakara ghara hImeM rahane lagA / saca hai - kAraNena vinA vairI durjanaH sujano bhavet / - brahma nemidatta arthAt - durjana- zatru binA kAraNake bhI sujana - mitra bana jAyA karate haiM / so pahale to zrIdatta becArI dhanazrIko kaSTa diyA karatA thA aura aba usake sAtha bar3I sajjanatA kA bartAva karane lagA / dhanazrI seThAnIne samaya pAkara putrako prasava kiyA / vAstavameM bAlaka bar3A bhAgyazAlo huA / vaha utpanna hote hI aisA tejasvI jAna par3atA thA, mAno puNyasamUha ho / dhanazrI putrakI prasava vedanAse mUrchita ho gaI / use aceta dekhakara pApI zrIdattane apane manameM socA - bAlaka prajvalita agnikI taraha tejasvI hai, apaneko Azraya denevAlekA hI kSaya karanevAlA hogA, isaliye isakA jItA rahanA ThIka nahIM / yaha vicAra kara usane apane gharako bar3I bUr3hI striyoM dvArA yaha pragaTa karavA kara, ki bAlaka marA huA paidA huA thA, bAlakako eka bhaMgIke hAtha sauMpa diyA aura usase kaha diyA ki ise le jAkara hI mAra DAlanA / ucita to yaha thA ki zatrujopi na hantavyo bAlaka ki punarvRthA / hA kaSTaM kiM na kurvanti durjanAH phaNino yathA // brahma nemidatta arthAt - zatrukA bhI yadi baccA ho, to use nahIM mAranA cAhiye, taba dUsaroMke baccoMke sambandhameM to kyA kaheM ? parantu kheda hai ki sarpake samAna duSTa puruSa koI bhI burA kAma karate nahIM hicakate / cANDAla bacce ko ekAnta meM mAraneko le gayA, para jaba usane ujele meM use dekhA to usakI sundaratAko dekhakara use bhI dayA A gaI, karuNAse usakA hRdaya bhara AyA / so vaha use na mArakara vahIM eka acche sthAnapara rakhakara apane ghara calA gayA / zrIdattakI eka bahina thI / usakA byAha indradatta seThake sAtha huA thA / bhAgya se usake santAna nahIM huI thI / bAlakake pUrva puNyake udayase indradatta mAla becatA huA isI ora A nikalA / jaba vaha guvAla logoMke mohalle meM AyA to usane guvAloMko paraspara bAteM karate hue sunA ki "eka bahuta sundara bAlakako na jAne koI amuka sthAnakI silApara leTA gayA hai, vaha bahuta tejasvI hai, usake cAroM ora apanI gAyoMke bacce khela
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgasena dhovarakI kathA 133 rahe haiM aura vaha unake bIcameM bar3e sukhase khela rahA hai|" unakI bAteM sunakara hI indradatta bAlakake pAsa aayaa| vaha eka dUsare bAla sUryako dekhakara bahuta hI prasanna huaa| usake koI santAna to thI hI nahIM, isalie bacce ko uThAkara vaha apane ghara le AyA aura apanI priyAse bolApyArI rAdhA ? tumheM isakI khabara bhI nahIM ki tumhAre gar3hagarbhase apane kulakA prakAzaka putra huA hai ? aura dekho vaha yaha hai| ise le lo aura pA lo / Aja apanA jIvana kRtArtha huaa| yaha kahakara usane bAlakako apanI priyAkI godameM rakha diyA / bAlakako khuzIke upalakSameM indradattane khaba utsava kiyaa| khaba dAna diyaa| saca haiprANinAM pUrvapuNpAnAmApadA smpdaayte|| -brahma nemidatta ___arthAt-puNyavAnoMke liye vipatti bhI sampattike rUpameM pariNata ho jAtI hai| pApI zrIdattako yaha hAla mAlUma ho gyaa| so vaha indradattake ghara AyA aura mAyAcArase usane apane bahanoI se kahA-dekhojI, hamArA bhAnajA bar3A tejasvI hai, bar3A bhAgyavAn hai, isalie use hama apane gharapara hI rkkheNge| Apa hamArI bahina ko bheja diijiye| becArA indradatta usake pApI hRdayakI bAta nahIM jAna paayaa| isalie usane apane sIdhe svabhAva se apanI priyAko putra sahita usake sAtha kara diyaa| bahuta ThIka likhA hai aho duSTAzayaH prANI citte'nydvcne'nythaa| kAyenAnyatkarotyeva pareSAM vacana mahat / / -brahma nemidatta arthAt-jina logoMkA hRdaya duSTa hotA hai, unake citta meM kucha aura rahatA hai, vacanoMse ve kucha aura hI kahate aura zarIrase kucha aura hI karate haiN| dUsaroMko ThaganA, unheM dhokhA denA hI eka mAtra aise puruSoMkA uddezya rahatA hai / pApI zrIdatta bhI eka aisA hI duSTa manuSya thA / isIlie to vaha niraparAdha bAlakake khUna kA pyAsA ho utthaa| usane pahale kI taraha phira bhI use mAra DAlane kI icchA se eka cANDAla ko bahuta kucha lobha dekara usake hAtha sauMpa diyaa| cANDAlane bhI bAlakako le to liyA para jaba usane usakI svargIya sundaratA dekhI to usake hRdaya meM bhI dayA devI A viraajii| usane mana hI mana nizcaya kara liyA ki kucha ho, maiM kabhI isa bacceko na mArU~gA aura ise bacAU~gA / vaha apanA vicAra zrIdattase
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ArAdhanA kathAkoza nahIM kahakara bacceko livA le gyaa| kAraNa zrIdattakI pApavAsanA use kabhI jindA rahane na degI, yaha use usakI bAtacItase mAlUma ho gayA thaa| cANDAla bacceko eka nadIke kinArepara livA le gyaa| vahIM eka sundara guhA thI, jisake cAroM ora vRkSa the / vaha bAlakako usa guhAmeM rakhakara apane gharapara lauTa aayaa| saMdhyAkA samaya thA / guvAla loga apanI-apanI gAyoMko gharapara lauTAye lA rahe the / unameMse kucha gAyeM isa guhAkI ora A gaI thIM, jahA~ guNapAlakA putra apane pUrvapuNyake udayase rakSA pA rahA thaa| dhAyake samAna una gAyoMne Akara usa bacceko ghera liyaa| mAnoM baccA premase apanI mA~kI hI godameM baiThA ho| bacceko dekhakara gAyoMke thanoMmeMse dUdha jharane laga gyaa| guvAla loga prasannamukha bacceko gAyoMse ghirA huA aura nirbhaya khelatA huA dekhakara bahuta Azcarya karane lge| unhoMne jAkara apanI jAtike mukhiyA govindase yaha saba hAla kaha sunaayaa| govindake koI santAna nahIM thI, isaliye vaha daur3A gayA aura bAlakako uThA lAkara usane apanI sunandA nAmako priyAko sauMpa diyaa| usakA nAma usane dhanakIti rkhaa| vahIMpara bar3e yatna aura premase usakA pAlana va saMrakSaNa hone lgaa| dhanakIti bhI dinoMdina bar3hane lgaa| vaha gvAlamahilAoMke netrarUpI kumuda puSpoMko praphullita karane vAlA candramA thaa| use dekhakara unake netroMko bar3I zAnti milatI thii| vaha saba sAmudrika lakSaNoMse yukta thaa| use dekhakara sabako bar3A prema hotA thaa| vaha apanI rUpa madhurimAse kAmadeva jAna par3atA thA, kAntise candramA aura tejase eka dUsarA sUrya / jaise-jaise usakI sundaratA bar3hatI jAtI thI, vaise-vaise hI usameM aneka uttama-uttama guNa bhI sthAna pAte cale jAte the| eka dina pApI zrIdatta ghokI kharIda karatA huA idhara A gayA / usane dhanakIrtiko dekhakara pahicAna liyaa| apanA sandeha miTAneko aura bhI dUsare logoMse usane usakA hAla daryAphta kiyaa| use nizcaya ho gayA ki yaha guNapAla hokA putra hai| taba usane phira usake mAranekA SaDyaMtra rcaa| usane govindase kahA-bhAI, merA eka bahuta jarUrI kAma hai, yadi tuma apane putra dvArA use karA do to bar3I kRpA ho / maiM apane gharapara bhejaneke liye eka patra likhe detA hU~, use yaha pahu~cA Ave / becAre govindane kaha diyA ki mujhe Apake kAmase koI inkAra nahIM hai| Apa likha dIjiye, yaha use de AyagA / saca bAta hai
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 mRgasena dhovarako kathA 135 aho duSTasya duSTatvaM lakSyate kena vegtH| -brahma nemidatta arthAt-duSToMkI duSTatAkA patA jaldIse koI nahIM pA sktaa| pApI zrIdattane patrameM likhA"putra mahAbala, jo tumhAre pAsa patra lekara A rahA hai, vaha apane kulakA nAza karaneke lie bhayaMkaratAse jalatA huA mAnoM pralaya kAlakI agni hai, samartha hote hI yaha apanA sarvanAza kara degaa| isalie tumheM ucita hai ki ise guptarItise talavAra dvArA vA mUsale se mAra DAlakara apanA kAMTA sApha kara do| kAma bar3I sAvadhAnIse ho, jise koI jAna na pAve / " patrako acchI taraha banda karake usane kumAra dhanakIttiko sauMpa diyaa| dhanakIttine use apane galemeM par3e hue hArase bA~dha liyA aura seThakI AjJA lekara usI samaya vaha vahA~se niDara hokara cala diyA / vaha dhore-dhIre ujjayinIke upavanameM A pahu~cA / rAste meM calate-calate vaha thaka gayA thaa| isalie thakAvaTa miTAneke lie vaha vahIM eka vRkSakI ThaMDI chAyAmeM soM gyaa| use vahA~ nIMda A gii| ___ itane hImeM vahA~ eka anaMgasenA nAmakI vezyA phUla tor3aneke lie aaii| vaha bahuta sundarI thii| aneka tarahake maulika bhUSaNa aura vastra vaha pahare thii| usase usako sundaratA bhI behada bar3ha gaI thii| vaha aneka vidyA, kalAoMkI jAnanevAlI aura bar3I vinodinI thii| usane dhanakIttiko eka vRkSake nIce sotA dekhaa| pUrvajanmameM apanA upakAra karaneke kAraNase usapara usakA bahuta prema huaa| usake vaza hokara hI use na jAne kyA buddhi utpanna huI jo usane usake gale meM ba~dhe hue zrIdattake kAgajako khola liyaa| para jaba usane use bA~cA to usake AzcaryakA kucha ThikAnA na rahA / eka nirdoSa kumArake lie zrIdattakA aisA ghora paizAcika atyAcArakA hAla par3hakara usakA hRdaya kAMpa utthaa| vaha usakI rakSAke lie ghabarA uThI / vaha bhI thI bar3I buddhimatI so use jhaTa eka yukti sajha gii| usane usa likhAvaTa ko bar3I sAvadhAnIse miTAkara usakI jagaha apanI A~khoMmeM aMje hae kAjalako pattoMke rasase gIlI kI huI salAIse nikAla-nikAla kara usake dvArA likha diyA ki "priye ! yadi tuma mujhe saccA apanA svAmI samajhatI ho, aura putra
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ArAdhanA kathAkoza mahAbala ! tuma yadi vAstavameM mujhe apanA pitA samajhate ho to isa patra lAne vAleke sAtha zrImatokA byAha zIghra kara denaa| apaneko bar3e bhAgyase aise varakI prApti huI hai / maiMne isakI sAkheM vagairaha saba acchI taraha dekha lI haiN| kahIM koI bAdhA nahIM AtI hai| isa kAmake lie tuma mero bhI apekSA nahIM karanA / kAraNa, sambhava hai mujhe AnemeM kucha vilamba ho jAya / phira aisA yoga milanA kaThina hai| varake mAna-sammAnameM tumaloga kiso prakArako kamI mata rkhnaa|" __ isa prakAra patra likhakara anaMgasenAne pahaleko taraha use dhanakotike galemeM bA~dha diyA athavA yoM kaha lIjie ki usane dhanakIrtiko mAnoM jIvana pradAna kiyaa| isake bAda vaha apane gharapara lauTa aaii| ___ anaMgasenAke cale jAneke bAda dhanakotiko bhI nIMda khulii| vaha uThA aura zrIdattake ghara phuNcaa| usane patra nikAla kara zrIdattako stroke hAthameM sauNpaa| patrako usake putra mahAbalane bhI par3hA / patra par3hakara unheM bahuta khuzo huI / dhanakIrtikA unhoMne bahuta Adara-sammAna kiyA tathA zubha muhUrtameM zrImatIkA byAha usake sAtha kara diyA / saca kahA hai---- sambhavetkRtapuNyAnAM mahApAyepi satsukham / -bra nemidatta arthAt-puNyavAn jIvoMko mahAsaMkaTake samaya bhI jIvanake naSTa honeke kAraNoMke milane para bhI sukha prApta hotA hai / yaha hAla jaba zrIdattako jJAta huA, to vaha ghabarAkara usI samaya daur3A huA AyA / usane rAstemeM hI dhanakotiko mAra DAlanekI yukti socakara apano nagarIke bAhara pArvatIke mandira meM eka manuSyako isalie niyukta kara diyA ki maiM kisI bahAnese dhanakItiko rAtake samaya yahA~ bhejaMgA, so use tuma mAra ddaalnaa| isake bAda vaha apane ghara para AyA aura ekAntameM apane jamAIko bulAkara usane kahA-dekhojI, merI kula paramparAmeM eka rIti calI A rahI hai, usakA pAlana tumheM bhI karanA hogaa| vaha yaha hai ki navavivAhita vara rAtrike ArambhameM ur3adake ATeke banAe hue totA, kAka, murgA Adi jAnavaroMko lAla vastrase Dhakakara aura kaMkaNa pahane hae hAthameM rakhakara bar3e Adarake sAtha zaharake bAhara pArvatIke mandirameM le jAya aura zAntike lie unakI bali de| yaha sunakara dhanakoti bolA-jaise ApakI AjJA / mujhe zirodhArya hai / isake bAda vaha bali lekara gharase niklaa| zaharake bAhara pahuMcate hI use usakA sAlA mahAbala milaa| mahAbalane usase pUchA-kyoMjI !
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgasena dhIvarakI kathA 137 aise andhakAra meM akele kahA~ jA rahe ho ? uttara meM dhanakIrtine kahAApake pitAjIko AjJAse meM pArvatojIke mandirameM bali deneke lie jA rahA hU~ / yaha sunakara mahAbala bolA- Apa bali mujhe de dIjie, maiM calA jAtA hU~ / Apake vahA~ jAnekI koI AvazyakatA nahIM hai| Apa ghara padhArie / dhanakIrti ne kahA- dekhie, isase Apake pitAjI burA mAneMge / isalie Apa mujhe ho jAne diijie| mahAbalane kahA- nahIM, mujhe bali denekI saba vidhi vagairaha mAlUma hai, isalie meM hI jAtA hU~ - yaha kahakara usane dhanakIttiko to ghara lauTA diyA aura Apa durgAke mandira jAkara kAla gharakA pAhunA banA / saca hai - puNyavAnoM ke lie kAlarUpI agni jala ho jAtI hU~, samudra sthala ho jAtA hai, zatru mitra bana jAtA hai, viSa amRtake rUpameM pariNata ho jAtA hai, vipatti sampatti ho jAtI hai aura vighna Darake mAre naSTa ho jAte haiM / isalie buddhimAnoMko sadA puNyakarma karate rahanA cAhie | puNya utpanna - karane ke kAraNa ye haiM-- bhakti se bhagavAn kI pUjA karanA, pAtroMko dAna denA, vrata pAlanA, upavAsAdike dvArA iMdriyoM ko jItanA, brahmacarya rakhanA, dukhiyoMkI sahAyatA karanA, vidyA par3hAnA, pAThazAlA kholanA, arthAt apane se jahA~taka bana par3e tanase, manase aura dhanase dUsaroMkI bhalAI karanA / apane putrake mAre jAnekI jaba zrIdattako khabara huI, taba vaha bahuta dukhI huA / para phira bhI use santoSa nahIM huA / usakA hRdaya aba pratihiMsAse aura adhika jala uThA / usane apanI khoko ekAnta meM bulAkara kahA - priye, batalAo to hamAre kularUpIvRkSako jar3amUlase ukhAr3a pheMkanevAle isa duSTakI hatyA kaise ho ? kaise yaha mArA jA sake ? maiMne isake mAraneko jitane upAya kiye, bhAgyase ve saba vyartha gaye aura ulaTA unase mujhe ho atyanta hAni uThAnI pdd'ii| so merI buddhi to bar3e asamaMjasa meM pha~sa gaI hai / dekho kaise acaMbheko bAta hai jo isake mAraneke lie jitane upAya kiye, una sabase rakSA pAkara aura apanA hI bairI banA huA yaha 2 apane gharameM baiThA hai / zrIdattakI strIne kahA -- bAta yaha hai ki aba Apa bUr3he ho gaye / ApakI buddhi aba kAma nahIM detI / aba jarA Apa cupa hokara baiThe raheM / maiM ApakI icchA bahuta jaldI pUrI kruuNgii| yaha kahakara usa pApinIne dUsare dina viSa mile hue kucha laDDU banAye aura apanI putrose kahA -- beTo zrImatI, dekha maiM to aba snAna karaneko jAtI hU~ aura tUM itanA dhyAna
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ArAdhanA kathAkoza I rakhanA ki ye jo ujale laDDU haiM, unheM to apane svAmIko parosanA aura jo maile haiM, unheM apane pitAko parosanA / yaha kahakara zrImatIkI mA~ nahAneko calI gaI / zrImatI apane pitA aura patiko bhojana karAneko baiThI / becArI zrImatI bholIbhAlI lar3akI thI aura na use apanI mAtAkA kUTa-kapaTa hI mAlUma thA; isalie usane acche laDDU apane pitAke lie hI parosanA ucita samajhA, jisase ki usake pitAko apane sAmane zrImatIkA baratAva burA na jAna par3e aura yahI eka kulIna kanyAke lie ucita bhI thA / kyoMki apane mAtApitA yA bar3oMke sAmane aisA behayA kA kAma acchI striyA~ nahIM karatIM / isIliye jo laDDU usake pati ke lie usakI mA~ne banAye the, unheM usane pitAkI thAlI meM parosa diyA / saca hai - " vicitrA karmaNAM gatiH " arthAt karmokI gati vicitra huA karatI hai / viSa mile hue laDDuoM ke khAte hI zrIdattane apane kie karmakA upayukta prAyazcita pA liyA, vaha tatkAla mRtyuko prApta huaa| ThIka hI kahA hai ki pApa karma karanevAloMkA kabhI kalyANa nahIM hotA / zrImatIkI mA~ jaba nahAkara lauTI aura usane apane svAmIko isa prakAra marA pAyA to usake duHkhakA koI pAra nahIM rahA / vaha bahuta vilApa karane lagI - parantu aba kyA ho sakatA thA ! jo dUsaroMke lie kuA~ khodate haiM, usameM pahale ve svayaM hI girate haiM, yaha saMsArakA niyama hai / zrImatIkI mA~ aura pitA isake udAharaNa haiM / isalie jo apanA burA nahIM cAhate unheM dUsaroMkA burA karanekA kabhI svapna meM bhI vicAra nahIM karanA cAhie / antameM zrImatIkI mAtAne apanI putrIse kahA- he putrI ! tere pitAne aura maiMne nirdaya hokara apane hAthoM hI apane kulakA sarvanAza kiyA / hamane dUsarekA aniSTa karaneke jitane prayatna kie ve saba vyartha gae aura apane nIca karmoMkA phala bhI hameM hAthoM hAtha mila gayA / aba jo tere pitAjIkI gati huI, vahI mere lie bhI iSTa hai / antameM maiM tujhe AzIrvAda detI hU~ ki tU aura tere pati isa gharameM sukhazAnti se raheM jaise indra apanI priyA ke sAtha rahatA hai / itanA kahakara usane bhI jaharake laDDuoMko khA liyA / dekhate-dekhate usako AtmA bhI zarIrako chor3akara calI gaI / ThIka hai - durbuddhiyoMkI aisI hI gati huA karatI hai / jo loga duSTa hRdaya banakara dUsaroMkA burA socate haiM, unakA burA apanA burA kara antameM krugatiyoMmeM jAkara ananta duHkha 1 karate haiM, ve svayaM uThAte haiM / isa
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgasena dhovarako kathA 139 prakAra dhanakoti puNyake prabhAvase aneka bar3I-bar3I ApattiyoMse bhI surakSita rahakara sukhapUrvaka jIvanayApana karane lgaa| jaba mahArAja vizvambharako dhanakotike puNya, usako pratiSThA tathA guNazAlInatAkA paricaya milA to ve usase bahata khuza hue aura unhoMne apanI rAjakumArIkA vivAha bhI zama dina dekhakara bar3e ThATabATa sahita usake sAtha kara diyA / dhanakItiko unhoMne dahejameM bahuta dhana sampatti dI, usakA khUba sammAna kiyA tathA 'rAjya seTha' ke pada para bhI use pratiSThita kiyaa| isa para kisIko Azcarya nahIM karanA cAhie kyoMki saMsArameM aisI koI zubha vastu nahIM jo jinadharmake prabhAvase prApta na hotI ho| guNapAlako jaba apane putrakA hAla jJAta huA to use bar3o prasannatA huI / vaha usI samaya kauzAmbIse ujjayinoke lie calA aura bahuta zIghra apane putrase A milA / sabakA phira puNyamilApa huaa| dhanakorti puNyodayase prApta hue bhogoMko bhogatA haA apanA samaya sukhase bitAne lgaa| isase koI yaha na samajha le ki vaha aba dinarAta viSayabhogoMmeM hI phaMsA rahatA hai, nahIM; usakA apane AtmakalyANako ora bhI pUrA dhyAna hai| vaha bar3I sAvadhAnoke sAtha sukha dene vAle jinadharmako sevA karatA hai, bhagavAn kI pratidina pUjA karatA hai, pAtroM ko dAna detA hai, duHkhI-anAthoMkI sahAyatA karatA hai aura sadA svAdhyAyAdhyayana karatA hai| matalaba yaha ki dharma-sevA aura paropakAra karanA ho usake joyanakA eka mAtra lakSya ho gayA hai / puNyake udayase jo prApta honA cAhie vaha saba dhanakotiko isa samaya prApta hai / isa prakAra dhanakotine bahuta dinoM taka khUba sukha bhogA aura sabako prasanna rakhanekI vaha sadA ceSTA karatA rhaa| eka dina dhanakItikA pitA guNapAla seTha apanI stro, putra, mitra, bandhu bAndhavako sAtha lie yazodhvaja manirAjako vandanA karaneko gayA / bhAgyase anaMgasenA bhI isa samaya pahu~ca gaI / saMsArakA upakAra karanevAle una munirAjakI sabhI ne bar3I bhaktike sAtha vandanA ko| isake bAda guNapAlane munirAjase pUchA-prabho, kRpAkara batalAie ki mere isa dhanakoti putrane aisA kauna mahApuNya pUrva janmameM kiyA hai, jisase isane isa bAlapanameM hI bhayaMkarase bhayaMkara kaSToM para vijaya prApta kara bahuta katti kamAI, khaba dhana kamAyA, aura acche-acche pavitra kAma kiye, sukha bhogA, aura yaha
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ArAdhanA kathAkoza bar3A jJAnI huA, dAnI huA tathA dayAlu huA / bhagavan, ina saba bAtoMko maiM sunanA cAhatA huuN| karuNAke samudra aura cAra jJAnake dhArI yazodhvaja munirAjane, mRgasena dhIvarake ahiMsAvata grahaNa karane, jAlameM eka hI eka macchake bAra-bAra Ane, gharapara sUne hAtha lauTa Ane, strIke nArAja hokara gharameM na Ane dene, AdikI saba kathA guNapAlase kahakara kahA-vaha mRgasena to ahiMsAvratake prabhAvase yaha dhanakotti haA, jo ki sarvazreSTha sampattikA mAlika aura mahAbhavya hai; aura magasenakI jo ghaNTA nAmakI strI thI, vaha nidAna karake isa janmameM bhI dhanakItikI zrImatI nAmakI guNavatI strI huI hai aura jo maccha pA~ca bAra pakar3akara chor3a diyA gayA thA, vaha yaha anaMgasenA huI hai, jisane ki dhanakIttiko jIvadAna dekara atyanta upakAra kiyA hai, seTha mahAzaya, yaha saba eka ahiMsAvatake dhAraNa karanekA phala hai| aura parama ahisAmayI jinadharmake prasAdase sajjanoMko kyA prApta nahIM hotA! munirAjake dvArA isa sukhadAI kathAko sunakara saba hI bahuta prasanna hue| jinadharma para unakI gAr3ha zraddhA ho gii| apane pUrva bhavakA hAla sunakara dhanakotti, zrImatI aura anaMgasenAko jAtismaraNa ho gyaa| usase unheM saMsArakI kSaNasthAyI dazApara bar3A vairAgya haa| dharmAdharmakA phala bhI unheM jAna par3A / unameM dhanakIttine to, jisakA ki suyaza sAre saMsArameM vistRta hai, yazodhvaja munirAjake pAsa ho eka dUsare mohapAzakI taraha jAna par3anevAle apane kezakalApako hAthoMse ukhAr3a kara jinadIkSA grahaNa kara lI, jo ki saMsArake jIvoMkA uddhAra karanevAlI hai| sAdhu ho jAneke bAda dhanakottine khUba nirdoSa tapasyA kI, aneka jIvoMko kalyANake mArgapara lagAyA, jinadharmakI prabhAvanA kI, pavitra ratnatraya prApta kiyA aura antameM samAdhisahita marakara sarvArthasiddhikA zreSTha sukha lAbha kiyaa| dhanakItti Age kevalI hokara mukti prApta kregaa| aura RSiyoMne bhI ahiMsAvatakA phala likhate samaya dhanakIttikI prazaMsAmeM likhA hai-'dhanakottine pUrva bhavameM eka macchako pA~ca bAra chor3A thA, usake phalase vaha svargIyazrIkA svAmI huaa|" isalie Atmahitako icchA karanevAloMko yaha vrata mana, vacana, kAyakI pavitratApUrvaka nirantara pAlate rahanA caahie| dhanakIrtiko dIkSita huA dekhakara zrImatI aura anaMgasenAne bhI hRdayase viSayavAsanoMko dUrakara apane yogya jinadIkSA grahaNa kara lI, jo ki saba du:khoMkI nAza karanevAlI hai / isake bAda apanI zaktike anusAra tapasyA kara una donoMne bhI mRtyuke antameM svarga prApta kiyaa| saca hai
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 vasurAjAkI kathA jinazAsanakI ArAdhanA kara kisa kisane sukha prApta na kiyA ! arthAt jisane jinadharma grahaNa kiyA use niyamase sakha milA hai| isa prakAra mujha alpabuddhine dharma-premake vaza ho yaha ahiMsAvratakI pavitra kathA jainazAstrake anusAra likhI hai| yaha saba sukhoMkI denevAlI mAtA hai aura vighnoMko nAza karanevAlI hai| ise Apa loga hRdaya meM dhAraNa kreN| vaha isalie ki isake dvArA Apako zAnti prApta hogii| mUlasaMghake pradhAna pravartaka zrIkundakundAcAryakI paramparAmeM mallibhUSaNa guru hue| ve jJAnake samudra the| unake ziSya zrIsiMhanandI muni hue| ve bar3e AdhyAtmika vidvAn the / unheM acche-acche paramArthavit-adhyAtmazAstrake jAnakAra vidvAn namaskAra karate the| ve siMhanandI muni Apake lie saMsAra-samudrase pAra karanevAle hokara saMsArameM cirakAla taka bar3heM / unakA yazaHzarIra bahuta samaya taka prakAzita rahe / 26. vasurAjAkI kathA saMsArake bandhu aura devoM dvArA pUjya zrIjinendrako namaskAra kara jhUTha bolanese naSTa honevAle vasurAjAkA caritra maiM likhatA huuN| svastikAvatI nAmakI eka sundara nagarI thii| usake rAjAkA nAma vizvAvasu thaa| vizvAvasukI rAnI zrImatI thii| usake eka vasu nAmakA putra thaa| vahIM eka kSIrakadamba upAdhyAya rahatA thaa| vaha bar3A sucaritra aura sarala svabhAvI thaa| jinabhagavAnkA vaha bhakta thA aura homa, zAntividhAna Adi jaina kriyAoM dvArA gRhasthoMke lie zAnti-sukhArtha anuSThAna karanA usakA kAma thA / usakI strIkA nAma svastimatI thaa| usake parvata nAmakA eka putra thaa| bhAgyase vaha pApI aura durvyasanI huaa| karmoMkI kaisI vicitra sthiti hai jo pitA to kitanA dharmAtmA aura sarala aura usakA putra duraacaarii| isI samaya eka videzI brAhmaNa nArada, jo ki nirabhimAnI aura saccA jinabhakta thA, kSIrakadambake pAsa par3haneke lie AyA / rAjakumAra vasu, parvata aura nArada ye tInoM eka sAtha par3hane lge|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ArAdhanA kathAkoza vasu aura nAradako buddhi acchI thI, so ve to thor3e hI samayameM acche vidvAn ho gye| rahA parvata so eka to usakI buddhi hI kharAba, usapara pApake udayase use kucha nahIM AtA jAtA thaa| apane putrakI yaha hAlata dekhakara usakI mAtAne eka dina apane patise gussA hokara kahA-jAna par3atA hai, Apa bAharake lar3akoMko to acchI taraha par3hAte haiM aura khAsa apane putra para ApakA dhyAna nahIM hai, use Apa acchI taraha nahIM pddh'aate| isIlie use itane dina taka par3hate rahane para bhI kucha nahIM aayaa| kSIrakadambane kahAisameM merA kucha doSa nahIM hai / maiM to sabake sAtha eka hIsA zrama karatA huuN| tumhArA putra hI mUrkha hai, pApo hai, vaha kucha samajhatA ho nahIM / bolo, aba isake lie maiM kyA karU~ ? svastimatIko isa bAta para vizvAsa ho, isalie usane tInoM ziSyoMko bulAkara kahA-putroM, dekho tumheM yaha eka-eka pAI dI jAtI hai, ise lekara tuma bAjAra jAo; aura apane buddhibalase isake dvArA cane lekara khA Ao aura pAI pIchI vApisa bhI lauTA laao| tInoM gye| unameM parvata eka jagahase cane mola lekara aura vahIM khA pIkara sUne hAtha ghara lauTa AyA / aba rahe vasu aura nArada, so inhoMne pahale to cane mola liye aura phira unheM idhara-udhara ghUmakara becA, jaba unakI pAI vasUla ho gaI taba bAkI bace canoMko khAkara ve lauTa Aye / Akara unhoMne gurujIkI amAnata unheM vApisa sauMpa dii| isake bAda kSIrakadambane eka dina tInoMko ATeke bane hue tIna bakare dekara unase kahA-dekho, inheM le jAkara aura jahA~ koI na dekha pAye aise ekAnta sthAnameM inake kAnoMko cheda laao| guruko AjJAnusAra tInoM phira isa naye kAmake lie gye| parvatane to eka jaMgala meM jAkara bakarekA kAna cheda DAlA / vasu aura nArada bahuta jagaha gaye, sarvatra unhoMne ekAnta sthAna DhUMDha DAlA, para unheM kahIM unake manalAyaka sthAna nahIM milA / athavA yoM kahie ki unake vicArAnusAra ekAnta sthAna koI thA hI nhiiN| ve jahA~ pahuMcate aura manameM vicAra karate vahIM unheM candra, sUrya, tArA, deva, vyantara, pazu, pakSI aura avadhijJAnI muni Adi jAna pdd'te| ve usa samaya yaha vicAra kara, ki aisA ke I sthAna hI nahIM hai jahA~ koI na dekhatA ho, vApisa ghara lauTa aaye| unhoMne una bakaroMke kAnoMko nahIM chedA / Akara unhoMne gurujIko namaskAra kiyA aura apanA saba hAla unase kaha sunaayaa| saca hai-buddhi karmake anusAra hI huA karatI hai| unakI buddhikI isa prakAra caturatA dekhakara upAdhyAyajIne apanI priyAse kahA-kyoM dekhI sabakI buddhi aura caturatA ? aba kaho, doSa merA yA parvatake bhAgyakA ?
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasurAjAkI kathA 143 eka dinakI bAta hai ki vasuse koI aisA aparAdha bana gayA, jisase upAdhyAya ne use bahuta maaraa| usa samaya svastimatIne bIcameM par3akara vasuko bacA liyA / vasune apanI bacAnevAlI guru mAtA se kahA - mAtA, tumane mujhe bacAyA isase maiM bar3A upakRta huA / kaho tumheM kyA cAhie ? vahI lAkara maiM tumheM pradAna karU~ / svastimatone uttara meM rAjakumArase kahA-- putra, isa samaya to mujhe kucha AvazyakatA nahIM hai, para jaba hogI taba mA~gU~gI / tU mere isa varako abhI apane hI pAsa rakha / eka dina kSIrakadambake mana meM prakRtikI zobhA dekhaneke lie utkaMThA huii| vaha apane sAtha tonoM ziSyoM ko bhI isalie livA le gayA ki unheM vahIM pATha bhI par3hA dUMgA / vaha eka sundara bagIce meM pahu~cA / vahA~ koI acchA pavitra sthAna dekhakara vaha apane ziSyoMko bRhadAraNyakA pATha par3hAne lagA / vahIM aura do RddhidhArI mahAmuni svAdhyAya kara rahe the / unameMse choTe munine kSIrakadambako pATha par3hAte dekhakara bar3e munirAja se kahA - prabho, dekhie kaise pavitra sthAnameM upAdhyAya apane ziSyoMko par3hA rahA hai ! gurune kahA - acchA hai, para dekho, inameM se do to puNyAtmA haiM aura ve svargameM jAyeMge aura do pApake udayase narkoMke duHkha sheNge| saca hai - karmoM ke udayase jIvoM ko sukha yA duHkha bhoganA hI par3atA hai| munike vacana kSorakadambane suna liye / vaha apane vidyArthiyoMko ghara bhejakara munirAja ke pAsa gayA / unheM namaskAra kara usane pUchA -he bhagavan, he jaina siddhAnta ke uttama vidvAn, kRpAkara mujhe kahie ki hamameMse kauna do to svarga jAkara sukhI hoMge aura kauna do narka jAyeMge ? kAmake zatru munirAjane kSIrakadamba se kahA - bhavya, svarga jAnevAloM meM eka to tU jinabhakta aura dUsarA dharmAtmA nArada hai aura vasu tathA parvata pApake udayase narka jAyeMge / kSIrakadamba munirAjako namaskAra kara apane ghara AyA / use isa bAtakA bar3A duHkha huA ki usakA putra narakameM jAyagA / kyoMki muniyoM kA kahA - anantakAla meM bhI jhUThA nahIM hotA / eka dina koI aisA kAraNa dekha par3A, jisase vasuke pitA vizvAvasu apanA rAja-kAja vasuko sauMpakara Apa sAdhu ho gaye / rAjya aba vasu - karane lagA / eka dina vasu vana-vihAra ke lie upavana meM gayA huA thA / vahA~ usane AkAzase lur3haka kara girate hue eka pakSoko dekhA / dekhakara use Azcarya huA / usane socA pakSo ke lur3hakate hue giranekA koI kAraNa yahA~ avazya honA cAhie / usako zodha lagAneko jidharase pakSI girA thA udhara st lakSya bA~dhakara usane bANa chor3A / usakA lakSya vyartha na gayA / yadyapi
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza use yaha nahIM jAna par3A ki kyA girA, para itanA use vizvAsa ho gayA ki usake bANake sAtha hI koI bhArI vastu girI jarUra hai / jidharase kisI vastuke giranekI AvAja use suna par3I thI vaha udhara ho gayA para taba bhI use kucha nahIM dekha pdd'aa| yaha dekha usane usa bhAgako hAthoMse TaTolanA zurU kiyaa| hastasparzase use eka bahata nirmala khambhA, jo ki sphaTikamaNikA banA thA, jAna pdd'aa| vasurAjA use guptarItise apane mahala para le aayaa| vasune usa khambheke cAra pAye banavAye aura unheM apane nyAyasiMhAsanake lagavA diye| una pAyoMke laganese siMhAsana aisA jAna par3ane lagA mAnoM vaha AkAzameM ThaharA huA ho| dhUrta vasu aba usI para baiThakara rAjyazAsana karane lgaa| usane saba jagaha yaha pragaTa kara diyA ki "rAjA vasu bar3A ho satyavAdI hai, usakI satyatAke prabhAvase usakA nyAyasiMhAsana AkAzameM ThaharA haA hai|" isa prakAra kapaTakI Ar3ameM vaha sarvasAdhAraNake bahuta hI AdarakA pAtra ho gyaa| saca hai mAyAvI puruSa saMsArameM kyA ThagAI nahIM karate ! idhara samyagdaSTi, jinabhakta kSIrakadamba saMsArase virakta hokara tapasvI ho gayA aura apanI zaktike anusAra tapasyA kara antameM samAdhimaraNa dvArA usane svarga lAbha kiyaa| pitAkA upAdhyAya pada aba parvatako milA / parvatako jitanI buddhi thI, jitanA jJAna thA, usake anukUla vaha pitAke vidyArthiyoMko par3hAne lgaa| usI vRttike dvArA usakA nirvAha hotA thaa| kSIrakadambake sAdhu hue bAda hI nArada bhI vahA~se kahIM anyatra cala diyaa| varSoM taka nArada videzoMmeM ghUmA / ghUmate phirate vaha phira bhI ekabAra svastipurIkI ora A nikalA / vaha apane sahAdhyAyI aura guruputra parvatase milaneko gyaa| parvata usa samaya apane ziSyoMko par3hA rahA thaa| sAdhAraNa kuzala praznake bAda nArada vahIM baiTha gayA aura parvatakA adhyApana kArya dekhane lgaa| prakaraNa karmakANDakA thaa| vahA~ eka zruti thI-"ajjairyaSTavyamiti / " durAgrahI pApI parvatane usakA artha kiyA ki "ajaizchAgeH prayaSTavyamiti' arthAtbakaroMkI bali dekara homa karanA caahie| usameM bAdhA dekara nAradane kahA-nahIM, isa zrutikA yaha artha nahIM hai| gurujIne to hameM isakA artha batalAyA thA ki "ajaistrivArSikairdhAnyaiH prayaSTavyam" arthAt-tIna varSake purAne dhAnase, jisameM utpanna honekI zakti na ho, homa karanA cAhie / pApI, tU yaha kyA anartha karatA hai jo ulaTA hI artha kara diyA ? usa para pApI parvatane durAgrahake vaza ho yahI kahA ki nahIM, tumhArA kahanA sarvathA mithyA hai| asalameM 'aja' zabdakA artha bakarA hI hotA hai aura usIse homa karanA cAhie / ThIka kahA hai
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 vasurAjAkI kathA jise durgatimeM jAnA hotA hai, vahI puruSa jAnakara bhI aisA jhUTha bolatA hai| ___ taba donoMmeM saccA kauna hai, isake nirNayake lie unhoMne rAjA vasuko madhyastha cunaa| unhoMne parasparameM pratijJA kI ki jisakA kahanA jhUTha ho usakI jabAna kATa dI jAya / parvatakI mA~ko jaba isa vivAdakA aura parasparakI pratijJAkA hAla mAlUma huA taba usane parvatako bulAkara bahuta DA~TA aura gusse meM Akara kahA-pApI, tUne yaha kyA anartha kiyA ? kyoM usa zrutikA ulaTA artha kiyA? tujhe nahIM mAlUma ki terA pitA jainadharmakA pUrNa zraddhAnI thA aura vaha 'ajairyaSTavyam' isakA artha tIna varSa ke purAne dhAnase homa karaneko kahatA thaa| aura svayaM bhI vaha purAne dhAna hIse sadA homAdika kiyA karatA thaa| svastimatIne use aura bhI bahuta phaTakArA, para usakA phala kucha nahIM niklaa| parvata apanI pratijJApara dRr3ha banA rahA / putrakA isa prakAra durAgraha dekhakara vaha adhIra ho utthii| eka ora putrake anyAya pakSakA samarthana hokara satyakI hatyA hotI hai aura dUsarI ora putra-prema use apane kartavyase vicalita karatA hai| aba vaha kyA kare ? putra-premameM phaMsakara satyako hatyA kare yA usakI rakSAkara apanA kartavya pAlana kare ? vaha bar3e saMkaTameM par3I / Akhira donoM zaktiyoMkA yuddha hokara putra-premane vijaya prAptakara use apane kartavya pathase girA diyA, satyakI hatyA karaneko use sannaddha kiyaa| vaha usI samaya vasuke pAsa pahuMcI aura usase bolI-putra, tumheM yAda hogA ki merA eka vara tumase pAnA bAkI hai| Aja usakI mujhe jarUrata par3I hai| isalie apanI pratijJAkA nirvAhakara mujhe kRtArtha kro| bAta yaha hai parvata aura nAradakA kisI viSaya para jhagar3A ho gayA hai| usake nirNayake lie unhoMne tumheM madhyastha cunA hai| isaliye maiM tumheM kahaneko AI hU~ ki tuma parvatake pakSa- / kA samarthana karanA / saca hai__ jo svayaM pApI hote haiM ve dUsaroMko bhI pApI banA DAlate haiN| jaise sarpa svayaM jaharIlA hotA hai aura jise kATatA hai use bhI viSayukta kara detA hai / pApiyoMkA yaha svabhAva hI hotA hai| rAjasabhA lagI huI thii| bar3e-bar3e karmacArI yathAsthAna baiThe hue the| rAjA vasu bhI eka bahuta sundara ratna-jar3e siMhAsana para baiThA huA thaa| itanemeM parvata aura nArada apanA nyAya karAneke lie rAjasabhAmeM aaye| donoMne apanA-apanA kathana sunAkara antameM kisakA kahanA satya hai aura
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 ArAdhanA kathAkoza 1 gurujI ne apaneko "ajairyaSTavyam" isakA kyA artha samajhAyA thA, isakA khulAsA karanekA bhAra vasu para chor3a diyA / vasu ukta vAkyakA ThIka artha jAnatA thA aura yadi vaha cAhatA to satyakI rakSA kara sakatA thA, para use apanI gurANojIke mA~ge hue varane satyamArgase Dhakela kara AgrahI aura pakSapAtI banA diyA / mithyA Agrahake vaza ho usane apanI mAnamaryAdA aura pratiSThA kI kucha paravA na kara nAradake viruddha phepalA diyA / usane kahA ki jo parvata kahatA hai vahI satya hai aura gurujIne hameM aisA hI samajhAyA thA ki "ajairyaSTavyam" isakA artha bakaroMko mArakara unase homa karanA cAhiye / prakRtiko usakA yaha mahA anyAya sahana nahIM huA / usakA pariNAma yaha huA ki rAjA vasu jisa sphaTikake siMhAsanapara baiThakara pratidina rAjakArya karatA thA aura logoMko yaha kahA karatA thA ki mere satya ke prabhAva se merA siMhAsana AkAzameM ThaharA huA hai, vahI siMhAsana vasukI asatyatA se TUTa par3A aura pRthvI meM ghusa gayA / usake sAtha hI vasu bhI pRthvImeM jA dhNsaa| yaha dekha nAradane use samajhAyA - mahArAja, aba bhI satya satya kaha dIjie, gurujIne jaisA arthaM kahA thA vaha pragaTakara dojie / abhI kucha nahIM gayA / satyavrata ApakI isa saMkaTase avazya rakSA kregaa| kugatimeM vyartha apane AtmAko na le jaaie| apanI isa durdazApara bhI vasuko dayA nahIM AI / vaha aura joza meM Akara bolA- nahIM, jo parvata kahatA hai vahI satya hai / usakA itanA kahanA thA ki usake pApake udayane use pRthivItalameM pahu~cA diyA / vasu kAlake supurda huA / marakara vaha sAtaveM naraka meM gayA / saca hai jinakA hRdaya duSTa aura pApI hotA hai unakI buddhi naSTa ho jAtI hai / aura anta meM unheM kugatimeM jAnA par3atA hai| isalie jo acche puruSa haiM aura pApase bacanA cAhate haiM unheM prANoMpara kaSTa Anepara bhI kabhI na jhUTha bolanA cAhie / parvatakI yaha duSTatA dekhakara prajAke logoMne use gadhepara baiThA kara zahara se nikAla bAhara kiyA aura nAradakA bahuta Adara-satkAra kiyA / nArada aba vahIM rahane lagA / vaha bar3A buddhimAn aura dharmAtmA thA / saba zAstroM meM usakI gati thii| vaha vahA~ rahakara logoM ko dharmakA upadeza diyA karatA, bhagavAnkI pUjA karatA, pAtroM ko dAna detaa| usakI yaha dharmaparAyaNatA dekhakara vasuke bAda rAjya siMhAsanapara baiThanevAlA rAjA usapara bahuta khuza huaa| usa khuzImeM usane nAradako giritaTa nAmaka nagarIkA rAjya bheMTameM de diyA / nAradane bahuta samaya taka usa rAjyakA sukha bhogA / anta meM saMsArase udAsona hokara upane jina dIkSA grahaNa kara
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasurAjAkI kathA 147 lo| muni hokara usane aneka jIvoMko kalyANake mArga meM lagAyA aura tapasyA dvArA pavitra ratnatrayakI ArAdhanAkara Ayuke anta meM vaha sarvArthasiddhi gayA, jo ki sarvottama sukhakA sthAna hai| saca hai, jainadharmakI kRpAse bhavya puruSoMko kyA prApta nahIM hotA ? nirabhimAnI nArada apane dharmapara bar3A dRr3ha thaa| usane samaya-samaya para aura-aura dharmavAloMke sAtha zAstrArtha meM vijaya prAptakara jainadharmako khaba prabhAvanA kii| vaha jinazAsanarUpa mahAn samudrake bar3hAnevAlA candramA thaa| brAhmaNavaMzakA eka camakatA huA ratna thA / apanI satyatAke prabhAvase usane bahuta prasiddhi prApta kara lI thii| antameM vaha tapasyAkara sarvArthasiddhi gyaa| vaha mahAtmA nArada sabakA kalyANa kre| 27. zrIbhUti-purohitakI kathA jinheM svargake devatA bar3I bhaktike sAtha pUjate haiM, una sukhake denevAle jinabhagavAnko namaskArakara meM zrIbhUti-purohitakA upAkhyAna kahatA hU~, jo coro karake durgatimeM gayA hai| siMhapura nAmakA eka sundara nagara thaa| usakA rAjA siMhasena thaa| siMhasenako rAnIkA nAma rAmadattA thaa| rAjA buddhimAn aura dharmaparAyaNa thaa| rAnI bhI bar3I catura thii| saba kAmoMko vaha uttamatAke sAtha karatI thii| rAjapurohita zrIbhUti thaa| usane mAyAcArIse apane sambandhameM yaha bAta prasiddha kara rakkhI thI ki maiM bar3A satya bolanevAlA hai| becAre bhole loga usa kapaTIke vizvAsa meM Akara aneka bAra Thage jAte the| para usake kapaTakA patA kisIko nahIM par3a pAtA thaa| aise hI eka dina eka videzI usake caMgulameM A phaisaa| isakA nAma samudradatta thaa| yaha pAkhaNDapurakA rahanevAlA thaa| isake pitA sumitra aura mAtA sumitrA thii| samudradattakI icchA eka dina vyApArArtha videza jAneko huii| isake pAsa pAMca bahuta kImatI ratna the| pAkhaNDapurameM koI aisA vizvasta puruSa isake dhyAnameM nahIM AyA, jisake pAsa yaha apane ratnoMko rakhakara nizcita ho sakatA thaa| isane zrobhUtiko prasiddhi suna rakkhI thii| isalie usake pAsa ratna
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ArAdhanA kathAkoza rakhanekA vicArakara yaha siMhapura aayaa| yahA~ zrIbhUtise milakara isane apanA vicAra use kaha sunAyA / zrIbhUtine isake ratnoMkA rakhanA svIkAra kara liyA / samudradattako isase bar3I khuzI huI aura sAtha hI vaha una ratnoMko zrIbhUtiko sauMpakara Apa ratnadvIpake lie ravAnA ho gyaa| vahA~ kaI dinoM taka Thaharakara isane bahuta dhana kmaayaa| jaba yaha vApisa lauTakara jahAja dvArA apane dezakI ora A rahA thA taba pApakarmake udayase isakA jahAja TakarAkara phaTa gayA / bahutase Adamo DUba mre| bahuta Thoka likhA hai, ki binA puNyake kabhI koI kArya siddha nahIM hotA / samudradatta isa samaya bhAgyase marate-marate baca gyaa| isake hAtha jahAjakA eka choTA-sA Tukar3A laga gyaa| yaha usapara baiThakara bar3I kaThinatAke sAtha kisI taraha rAmarAma karatA kinAre A lgaa| yahA~se yaha sIdhA zrIbhUti purohitake pAsa phuNcaa| zrobhUti ise dUrase dekhakara ho pahicAna gyaa| vaha dhUtaM to thA hI, so usane apane AsapAsake baiThe hue logoMse kahA-dekhiye, vaha koI daridra bhikhamaMgA A rahA hai| aba yahA~ Akara vyartha sira khAne lagegA / jinake pAsa thor3A bahuta paisA hotA hai yA jinako mAna maryAdA logoMmeM adhika hotI hai to unheM ina bhikhAriyoMke mAre caina nahIM / eka na eka hara samaya sirapara khar3A hI rahatA hai| hama logoMne jo sunA thA ki kala eka jahAja phaTakara DUba gayA hai, mAlUma hotA hai yaha usI parakA koI yAtrI hai aura isakA saba dhana naSTa ho jAnese yaha pAgala ho gayA jAna par3atA hai| isakI durdazAse jJAta hotA hai ki yaha isa samaya bar3A dukhI hai aura isIse saMbhava hai ki yaha mujhase koI bar3I bhArI yAcanA kre| zrIbhUti to isa taraha logoMko kaha hI rahA thA ki samudradatta usake sAmane jA khar3A huA / vaha zrIbhUtiko namaskAra kara apanI hAlata sunAnA Arambha karatA hai ki itane meM zrIbhUti bola uThA ki mujhe itanA samaya nahIM ki maiM tumhArI sArI duHkha kathA sunaM / hA~ tumhArI isa hAlatase jAna par3atA hai ki tumapara koI bar3I bhArI Aphata AI hai| astu, mujhe tumhAre duHkhameM samavedanA hai| acchA jAie, meM naukaroMse kahe detA hU~ ki ve tumheM kucha dinoMke lie khAnekA sAmAna dilavA deN| yaha kahakara hI usane naukaroMkI ora muMha pherA aura ATha dina takakA khAnekA sAmAna samudradattako dilavA deneke lie unase kaha diyaa| becArA samudradatta to zrIbhUtikI bAteM sunakara hata-buddhi ho gyaa| use kATo to khuna nhiiN| usane ghabarAte-ghabarAte kahA-mahArAja, Apa yaha kyA karate haiM ? mere jo Apake pAsa pA~ca ratna / ravakhe haiM, mujhe to ve hI diijie| meM ApakA sAmAna-vAmAna nahIM letaa|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhUti-purohitako kathA 149 zrIbhUtine ratnakA nAma sunate ho apane cehareparakA bhAva badalA aura tyaurI car3hAkara jorake sAtha kahA-ratna ! are daridra ! tere ratna aura mere pAsa ? yaha tU kyA baka rahA hai ? kaha to sahI vAstava meM terI maMzA kyA hai ? kyA mujhe tU badanAma karanA cAhatA hai ? tU kauna, aura kahA~kA rahanevAlA hai ? maiM tujhe jAnatA taka nahIM, phira tere ratna mere pAsa Aye kahA~se ? jA-jA, pAgala to nahIM ho gayA hai ? ThIka dhyAnase vicAra kara / kisI aurake yahA~ rakhakara usake bhramase mere pAsa A gayA jAna par3atA hai| isake bAda ho usane logoMko ora najara pherakara kahA-dekhiye sAhaba, maiMne kahA thA na ? ki yaha merese koI bar3I bhArI yAcanA na kare to acchaa| ThIka vahI huaa| batalAie, isa daridrake pAsa ratna A kahA~se sakate haiM ? dhana naSTa ho jAnese jAna par3atA hai yaha bahaka gayA hai| yaha kahakara zrIbhUtine naukaroM dvArA samudradattako ghara se bAhara nikalavA diyaa| nItikArane ThIka likhA hai-jo loga pApI hote haiM aura jinheM dUsaroMke dhanakI cAha hotI hai, ve duSTa puruSa aisA kauna burA kAma hai jise lobhake vaza ho na karate hoM ? zrImati aise hI pApiyoMmeMse eka thA, taba vaha kaise aise niMdya karmase bacA raha sakatA thA ? pApo zrIbhUtise ThagA jAkara becArA samudradatta sacamuca pAgala ho gyaa| vaha zrIbhUtike makAnase nikalate ho yaha cillAtA huA, ki pApI zrobhUti mere ratna nahIM detA hai, sAre zahara meM ghUmane lgaa| para use eka bhikhArIke vezameM dekhakara kisIne usakI bAtapara vizvAsa nahIM kiyaa| ulaTA use hI saba pAgala batAne lage / samudradatta dinabhara to isa taraha cillAtA huA sAre zahara meM ghUmatAphiratA aura jaba rAta hotI taba rAjamahalake pIche eka vRkSapara car3ha jAtA aura sArI rAta usI taraha cillAyA krtaa| aisA karate-karate use koI chaha mahinA bIta gaye / samudradattakA isa taraha roja-roja cillAnA sunakara eka dina mahArAnI rAmadattAne socA ki bAta vAstavameM kyA hai, isakA patA jarUra lagAnA cAhie / taba eka dina usane apane svAmIse kahAprAganAtha, maiM roja eka garIbako pukAra sunatI huuN| maiM Aja taka to yaha samajhato rahI, ki vaha pAgala ho gayA hai aura isIse dina-rAta cillAyA karatA hai, ki zrIbhUti mere ratna nahIM detA / para pratidina usake muMhase eka hI vAkya sunakara mere manameM kucha khaTakA paidA hotA hai / isalie Apa use bulAkara pUchiye to ki vAstavameM rahasya kyA hai ? rAnIke kahe anusAra rAjAne samudradattako bulAkara saba bAteM puuchiiN| samudradattane jo yathArtha ghaTanA thI, vaha rAjAse kaha sunaaii| sunakara rAjAne rAnIse kahA ki
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 ArAdhanA kathAkoza isake cehareparase to isakI bAta ThIka jaMcatI hai| para isakA bheda khulaneke lie kyA upAya hai ? rAnIne thor3I dera taka vicArakara kahA-hA~, isakI Apa cintA na kreN| maiM saba bAteM jAna luuNgii| dUsare dina rAnIne purohitajIko apane antaHpurameM bulaayaa| AdarasatkAra honeke bAda rAnIne unase kahA-merI icchA bahuta dinoMse Apase milanekI thI, para koI Thoka samaya hI nahIM mila pAtA thaa| Aja bar3I khuzI huI ki Apane yahA~ Aneko kRpA kii| isake bAda rAnIne purohitajIse kucha idhara-udharako bAteM karake unase bhojanakA hAla pUchA / unake bhojanakA saba hAla jAnakara usane apanI eka vizvasta dAsoko bulAyA aura use kucha bAteM samajhA-bujhAkara pIchI calI jAneko kaha diyA / dAsIke jAneke bAda rAnIne purohitajIse eka naI hI bAtakA jikara utthaayaa| vaha bolI purohitajo, sunatI hU~ ki Apa pAse khelane meM bar3e catura aura buddhimAna haiM / merI bahuta dinoMse icchA hoto thI ki Apake sAtha khelakara meM bhI eka bAra dekhU ki Apa kisa caturAIse khelate haiM / yaha kahakara rAnIne eka dAsIko bulAkara caupar3ake le AnekI AjJA kii| purohitajI rAnIkI bAta sunakara daMga raha gaye / ve ghabarAkara bolehaiM ! haiM ! mahArAnIjI, yaha Apa kyA karatI haiM ? maiM eka bhikSuka brAhmaNa aura Apake sAtha merI yaha dhRsstttaa| yadi mahArAja suna pAveM to ve merI kyA gati banAveMge? rAnIne kahA-purohitajI, Apa itane ghabarAie mt| mere sAtha khelane meM Apako kisI prakArake gahare vicArameM par3anekI koI AvazyakatA nahoM / mahArAja isa viSayameM Apase kucha nahIM kaheMge / Apa Dariye mata / becAre purohitajI bar3e pazopezameM pdd'e| rAnIko AjJA bhI ve nahIM TAla sakate aura idhara mahArAjakA unheM bhy| ve to isa udher3a-bunameM lage hue the ki dAsone caupar3a lAkara rAnIke sAmane rakha dii| Akhira unheM khelanA ho pdd'aa| rAnone pahalI hI bAjomeM purohitajokI aMgUThI, jisapara ki usakA nAma khudA huA thA, jIta lii| donoM phira khelane lge| itanemeM pahalI dAsIne Akara rAnIse kucha khaa| rAnIne abakI bAra purohitajI jItI huI a~gUThI cupakese use dekara calo jAneko kaha diyaa| dAsI ghaNTe bhara bAda phira aaii| use kucha nirAzasI dekhakara rAnIne izArese apane kamareke bAhara hI rahaneko kaha diyA aura Apa apane
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhUti-purohitakI kathA 151 khela meM laga gaI / abakI bAra usane purohitajIkA janeU jota liyA ora kisI bahAnese usa dAsIko bulAkara cupakese janeU dekara bheja diyaa| dAsIke vApisa Ane taka rAnI aura bho purohitajIko khela meM lagAye raho / itanemeM dAsI bhI A gii| use prasanna dekhakara, rAnIne apanA manoratha pUrNa huA smjhaa| usane usI samaya khela banda kiyA aura purohitajIkI aMgUThI aura janeU unheM vApisa dekara vaha boloApa sacamuca khelanemeM bar3e catura haiN| ApakI caturatA dekhakara maiM bahuta prasanna huI / Aja maiMne sirpha isa caturatAko dekhaneke lie ho Apako yaha kaSTa diyA thA / Apa isake lie mujhe kSamA kareM / aba Apa khuzoke sAtha jA sakate haiN| becAre purohitajI rAnIke mahalase bidA hue| unheM isakA kucha bhI patA nahIM par3A ki rAnIne merI A~khoMmeM dina dahAr3e dhUla jhoMkakara mujhe kaisA ullU banAyA hai / bAta asala meM yaha thI ki rAnIne pahale purohitajIkI jItI huI a~gUThI dekara dAsIko unakI strIke pAsa samudradattake ratna leneko bhejA, para jaba purohitajIkI strIne a~gUThI dekhakara bhI use ratna nahIM diye taba yajJopavIta jItA aura use dAsIke hAtha dekara phira bhejaa| abakI bAra rAnIkA manoratha siddha huaa| purohitajoko strIne dAsIko bAtoMse Darakara jhaTapaTa ratnoMko nikAla dAsIke havAle kara diyaa| dAsIne lAkara ratnoMko rAnIko de diye| rAnI prasanna huii| purohitajI to khelate rahe aura udhara unakA bhAgya phUTa gayA, isakI unheM rattIbhara bhI khabara nahI pdd'ii| rAnIne ratnoMko le jAkara mahArAjake sAmane rakha diye aura sAtha hI purohitajIke mahalase ravAnA honekI khabara dii| mahArAjane usI samaya unake giraphtAra karanekI sipAhiyoMko AjJA kii| becAre pUrohitajo abhI mahalake bAhara bhI nahIM hue the ki sipAhiyoMne jAkara unake hAthoMmeM hathakar3I DAla dI aura unheM darabArameM lAkara upasthita kara diyaa| purohitajI yaha dekhakara bhauMcakase raha gaye / unako samajhameM nahI AyA ki yaha ekAeka kyA ho gayA aura kauna maiMne aisA bhArI aparAdha kiyA jisase mujhe eka zabda taka na bolane dekara merI yaha dazAkI gaI / ve hatabuddhi ho gye| unheM isa bAtakA aura adhika duHkha huA ki maiM eka rAjapurohita, aisA vaisA gaira AdamI nahIM aura mero yaha dazA? aura vaha binA
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ArAdhanA kathAkoza kisI aparAdha ke ? kredha, lajjA aura AtmaglAnise unakI eka vilakSaNa hI dazA ho gaI / rAnIne jaise hI ratnoMko mahArAjake sAmane rakkhA, mahArAjane usI samaya unheM apane aura bahutase ratnoM meM milAkara samudradattako bulAyA aura usase kahA- acchA, dekho to ina ratnoMmeM tumhAre ratna haiM kyA ? aura hoM to unheM nikAla lo| mahArAjakI AjJA pAkara samudradattane una saba ratnoM meM se apane ratnoMko pahicAnakara nikAla liyaa| saca hai, sajjana puruSa apanI hI vastuko lete haiM / dUsaroMkI vastu unheM viSa samAna jAna par3atI haiM / samudradattane apane ratna pahicAna lie, yaha dekha mahArAja usapara itane prasanna hue ki use unhoMne apanA rAjaseTha banA liyA / mahArAja tvarita hI darabAra meM aaye| jaise hI unako dRSTi purohitajo para par3I, unhoMne bar3I glAniko dRSTise unakI ora dekhakara gusse ke sAtha kahA- pApI, ThagI ! maiM nahIM jAnatA thA ki tU hRdayakA itanA kAlA hogA aura Uparase aisA DhoMgokA veSa lekara merI garIba aura bholI prajAko isa taraha dhokhe meM pha~sAyagA ? na mAlUma terI isa kapaTavRttine mere kitane bandhuoMko ghara-gharakA bhikhArI banAyA hogA ? ai pApake putale, lobhake jaharIle sarpa, tujhe dekhakara hRdaya cAhatA to yaha hai ki tujhe isakI koI aisI bhayaMkara sajA dI jAe, jisase tujhe bhI isakA ThIka prAyazcita mila jAya aura sarva sAdhAraNako durAcAriyoMke sAtha mere kaThina zAsanakA jJAna ho jAya; usase phira koI aisA aparAdha karanekA sAhasa na kare / parantu tU brAhmaNa hai, isalie tere kulake lihAjase terI sajAke vicArakA bhAra meM apane maMtrI maNDala para chor3atA hU~ / yaha kahakara hI rAjAne apane dharmAdhikAriyoM kI ora dekhakara kahA - " isa pApIne eka videzI yAtrIke, jisakA ki nAma samudradatta hai aura vaha yahIM baiThA huA bhI hai, kImatI pA~ca ratnoM ko har3apa kara liyA hai, jinako ki yAtrIne samudra yAtrA karaneke pahale zrIbhUtiko eka vizvasta aura rAjapratiSThita samajhakara dharohara ke rUpa meM rakkhe the / daivakI vicitra gati se yAtrA se lauTate samaya yAtrIkA jahAja ekAeka phaTa gayA aura sAtha hI usakA saba mAla asabAba bhI DUba gayA / yAtrI kisI taraha baca gyaa| usane jAkara purohita zrIbhUtise apanI dharohara vApisa lauTA deneke lie prArthanA kI / purohita ke manameM pApakA bhUta savAra huA / becAre garIba yAtroko usane dhakke dekara gharase bAhara nikalavA diyA / yAtrI apanI isa hAlatase pAgala-sA hokara sAre zahara meM
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhUti-purohitako kathA 153 yaha pukAra macAtA huA mahinoM phirA kiyA ki zrIbhUtine mere ratna curA liye, para usapara kisIkA dhyAna na jAkara ulaTA sabane use hI pAgala karAra diyaa| usakI yaha dazA dekhakara mahArAnIko bar3I dayA AI / yAtro bulAyA jAkara usase saba bAteM daryAphta kI gii| bAdameM mahArAnIne upAya dvArA ve ratna apane hastagata kara liye| ve ratna samudradattake haiM yA nahIM isakI parIkSA karaneke Azayase una pA~coM ratnoMko maiMne bahutase aura ratnoMmeM milA diyaa| para Azcarya hai ki yAtrone apane ratnoMko pahicAna kara nikAla liye / zrIbhUtike jimmeM dharohara har3apakara jAnekA gurutara aparAdha hai| isake sivA dhokhebAjI, ThagAI Adi aura bhI bahutase aparAdha haiN| isakI ise kyA sajA dI jAya, isakA Apa vicAra kreN|" dharmAdhikAriyoMne ApasameM salAhakara kahA-mahArAja, zrIbhUti purohitakA aparAdha bar3A bhArI hai / isake lie hama tIna prakArako sajAyeM 'niyata karate haiN| unameMse phira jise yaha pasanda kare, svIkAra kre| yA to isakA sarvasva haraNa kara liyA jAkara ise deza bAhara kara diyA jAya, yA pahalavAnoMkI battosa mukkiyA~ isa para par3eM, yA tona thAlI meM bhare hue gobarako yaha khA jAya / zrIbhUtise sajA pasanda karaneko kahA gyaa| pahale usane gobara khAnA cAhA, para khAyA nahIM gayA, taba mukkiyA~ khAneko kahA / mukkiyA~ par3anA zurU huIM / koI daza pandraha mukkiyA~ par3I hoMgI ki purohitajIkI akala ThikAne A gii| Apa ekadama cakkara khAkara jamIna para aise gire ki pIche uThe hI nhiiN| mahA ArtadhyAnase unakI mRtyu huii| ve durgatimeM gye| dhanameM atyanta lampaTatAkA unheM upayukta prAyazcitta 'milA / isaliye jo bhavya puruSa haiM, unheM ucita hai ki ve coroko atyanta duHkhakA kAraNa samajhakara usakA parityAga kareM aura apanI buddhiko pavitra jainadharmako ora lagAveM, jo aise mahApApoMse bacAnevAlA hai| ve jinabhagavAn, jo saba sandehoMke nAza karanevAle aura svargake devoM aura vidyAdharoM dvArA pUjya haiM, vaha jinavANI jo saba sukhoMko khAna hai aura mere guru zroprabhAcandra, ye saba mujhe maMgala pradAna kareM, mujhe kalyANakA mArga btlaaveN|
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza 28. nIlIkI kathA jinabhagavAn ke caraNoMko, jo ki kalyANake karanevAle haiM, namaskAra kara zrImatI nIlI sundarIkI meM kathA kahatA hU~ / nIlIne cauthe aNuvratabrahmacaryakI rakSA kara prasiddhi prApta kI hai / 154 pavitra bhAratavarSa meM lATadeza eka sundara aura prasiddha deza thA | jinadharmakA vahA~ khUba pracAra thA / vahA~kI prajA apane dharmakarma para bar3I dRr3ha thI / isase isa dezakI zobhAko usa samaya koI deza nahIM pA sakatA thA / jisa 'samayakI yaha kathA hai, taba usakI pradhAna rAjadhAnI bhRgukaccha nagara thA ! yaha nagara bahuta sundara aura saba prakArakI yogya aura kImatI vastuoM se pUrNa thA / isakA rAjA taba vasupAla thA aura vaha jisase apanI prajA sukhI ho, dhanI ho, sadAcArI ho, dayAlu ho, isake lie koI bAta uThA na rakhakara sadA prayatnazIla rahatA thA / yahIM eka seTha rahatA thA / usakA nAma thA jinadatta / jinadattakI zaharake seTha sAhUkAroM meM bar3I ijjata thI / vaha dharmazIla aura jinabhagavAnkA bhakta thA / dAna, pUjA, svAdhyAya Adi puNyakarmoMko vaha sadA niyamAnusAra kiyA karatA thA / usakI dharmapriyAkA nAma jinadattA thA / jaisA jinadatta dharmAtmA aura sadAcArI thA, usakI guNavatI sAdhvI strI bhI usIke anurUpa thI aura isIse inake dina bar3e hI sukhake sAtha bItate the / apane gArhasthya sukhako svarga sukhase bhI kahIM bar3hakara inhoMne banA liyA thA / jinadattA bar3I udAra prakRtikI strI thI / vaha jise dukhI dekhatI usakI saba taraha sahAyatA karatI, aura unake sAtha prema karatI / isake santAnameM kevala eka putrI thI / usakA nAma nIlI thA / apane mAtApitA ke anurUpa hI isameM guNa aura sadAcArakI sRSTi huI thI / jaise santoMkA svabhAva pavitra hotA hai, nIlI bhI usI prakAra bar3e pavitra svabhAva kI thI / isa nagara meM eka aura vaizya rahatA thA / usakA nAma samudradatta thA / yaha jainI nahIM thA / isakI buddhi bure upadezoM ko suna-sunakara bar3I maThThI ho gaI thii| apane hitakI ora kabhI isakI dRSTi nahIM jAtI thI / isakI strI kA nAma sAgaradattA thA / isake eka putra thA usakA nAma thA sAgaradatta | sAgaradatta eka dina acAnaka jinamandira meM pahu~ca gayA / isa samaya nIlI bhagavAn kI pUjA kara rahI thI / vaha eka to svabhAvase hI bar3I
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ noloko kathA 155 sundarI tho| isapara usane acche-acche ratna, jar3e gahane aura bahumUlya vastra pahara rakkhe the| isase usakI sundaratA aura bhI bar3ha gaI thii| vaha dekhanevAloMko aisI jAna par3atI thI, mAnoM koI svargakI deva-bAlA bhagavAnkI khar3I-khar3I pUjA kara rahI hai| sAgaradatta usakI bhuvanamohinI sundaratAko dekhakara mugdha ho gayA / kAmane usake manako becaina kara diyA / usane pAsa hI khar3e hue apane mitrase kahA-yaha hai kauna ? mujhe to nahIM jAna par3atA ki yaha madhyalokakI bAlikA ho / yA to yaha koI svarga-bAlA hai yA nAgakumArI athavA vidyAdhara kanyA; kyoMki manuSyoMmeM itanA sundara rUpa honA asambhava hai| sAgaradattake mitra priyadattane nolIkA paricaya dete hue kahA ki yaha tumhArA bhrama hai, jo tuma aisA kahate ho ki aisI sundaratA manuSyoMmeM nahIM ho sktii| tuma jise svarga-bAlA samajha rahe ho vaha na svarga-bAlA hai, na nAgakumArI aura na kisI vidyAdhara vagairahakI ho putrI hai| kintu manuSyanI hai aura apane isI zaharameM rahanevAle jinadatta seThake kulakI ekamAtra prakAza karanevAlI usakI nIlo nAmakI kanyA hai / ___ apane mitra dvArA nIlIkA hAla jAnakara sAgaradata Azcaryake mAre daMga raha gyaa| sAtha hI kAmane usake hRdayapara apanA pUrA adhikAra kiyaa| vaha gharapara AyA sahI, para apane manako vaha noloke pAsa hI chor3a aayaa| aba vaha dina-rAta nIloko cintAmeM ghula-ghulakara dubalA hone lgaa| khAnA-pInA usake lie koI Avazyaka kAma nahIM rahA / saca hai, jisa kAmake vaza hokara zrIkRSNa lakSmo dvArA, mahAdeva gaMgA dvArA aura brahmA urvazI dvArA apanA prabhutva, IzvarapanA kho cuke taba becAre sAdhAraNa logoMkI to kathA ho kyA kaho jAya ? sAgaradattako hAlata usake pitAko jAna pdd'ii| usane eka dina sAgaradattase kahA-dekho, jinadatta jainI hai, vaha kabhI apanI kanyAko ajainoke sAtha nahIM byaahegaa| isalie tumheM yaha ucita nahIM ki tuma aprApya vastuke lie isa prakAra tar3apha-tar3aphakara apanI jAnako jokhimameM DAlo / tumheM yaha anucita vicAra chor3a denA caahie| yaha kahakara samudradattane putrake uttara pAneko AzAse usako ora dekhaa| para jaba sAgaradata usako bAtakA kucha bho javAba na dekara noco najara kiye ho baiThA rahA taba samudradattako nirAza ho jAnA pdd'aa| usane samajha liyA ki isake do ho upAya haiM / yA to putrake jIvanako AzAse hAtha dho baiThanA yA kisI taraha
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ArAdhanA kathAkoza sekI lar3akIke sAtha isako byAha denA / putrake jIne kI AzAko chor3a baiThakI apekSA usane kisI taraha nIlI ke sAtha usakA byAha kara denA hI acchA samajhA / saca hai, santAnakA moha manuSyase saba kucha karA sakatA hai / isa sambandha ke lie samudradatta ke dhyAnameM eka yukti aaii| vaha yaha ki isa dazAmeM usane apanA aura putrakA jainI bana jAnA bahuta hI acchA samajhA aura ve bana bhI gaye / abase ve mandira jAne lage, bhagavAnkI pUjA karane lage, svAdhyAya, vrata, upavAsa bhI karane lage / matalaba yaha ki thor3e hI dinoM meM pitA-putra ne apane jainI ho jAnekA logoMko vizvAsa karA diyA aura dhIre-dhIre jinadatta se bhI inhoMne adhika paricaya bar3hA liyA / becArA jinadatta sarala svabhAvakA thA aura isIlie vaha saba hIko apanA-sA hI sarala svabhAvI samajhatA thA / yahI kAraNa huA ki samudradattakA cakra usa para cala gayA / usane sAgaradattako acchA par3hA likhA, khUbasUrata aura apanI putrIke yogya vara samajhakara nIlIko usake sAtha byAha diyA / sAgaradattakA manoratha siddha huA / use nayA jIvana milaa| isake bAda thor3e dinoM taka to pitA-putrane aura apaneko DhoMgI veSameM rakkhA, para phira koI prasaMga lAkara ve pIche buddhadharma ke mAnanevAle ho gaye / saca hai, mAyAcAriyoM- pApiyoMkI buddhi acche dharmapara sthira nahIM rahatI / yaha bAta prasiddha hai ki kutte ke peTa meM ghI nahIM ThaharatA / jaba ina pitA-putra ne jainadharma chor3A taba ina duSToMne yahA~ taka anyAya kiyA ki becArI nIlIkA usake pitAke gharapara jAnA-AnA bhI banda kara diyA / saca hai, pApI loga kyA nahIM karate ! jaba jinadatta ko inake mAyAcArakA yaha hAla jAna par3A taba use bahuta pazcAttApa huA, behada duHkha huA / vaha socane lagA- kyoM maiMne apanI pyArI putroko apane hAthoMse kue meM Dhakela diyA ? kyoM maiMne use kAlake hAtha sauMpa diyA ? saca hai, durjanoM kI saMgati se duHkhake sivA kucha hAtha nahIM par3atA / noce jalatI huI agni bhI Upara kI chatako kAlI kara detI hai / jinadattane jaisA kucha kiyA usakA pazcAttApa use huA / para isase kyA nIlI dukhI ho ? usakA yaha dharma thA kyA ? nahIM ! use apane bhAgya ke anusAra jo pati milA, use hI vaha apanA devatA samajhatI thI aura usakI sevA meM kabhI rattIbhara bhI kamI nahIM hone detI thI / usakA prema pavitra aura Adarza thA / yahI kAraNa thA ki vaha apane prANanAthako atyanta premapAtra thI / vizeSa itanA thA ki nIlIne buddhadharmake mAnanevAloMke yahA~
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ nolIkI kathA 157 Akara bhI jinadharmako na chor3A thaa| vaha barAbara bhagavAnkI pUjA, zAstrasvAdhyAya, vrata, upavAsa Adi pUNyakarma karatI tho, dharmAtmAoMse niSkapaTa prema karatI thI aura pAtroMko dAna detI thii| matalaba yaha ki apane dharmakarmameM use khuba zraddhA thI aura bhaktipUrvaka vaha use pAlatI thii| para kheda hai ki samudradattakI A~khoMmeM nIlokA yaha kArya bhI khaTakA karatA thaa| usako icchA thI ki nIlI bhI hamArA hI dharma pAlane lge| aura isake lie usane yaha socakara, ki buddha sAdhuoMkI saMgatise yA darzanase yA unake upadezase yaha avazya buddhadharmako mAnane lagegI / eka dina nIlIse kahAputrI, tU pAtroMko to sadA dAna diyA hI karatI hai, taba eka dina apane dharmake hI anusAra buddhasAdhuoMko bhI to dAna de / nIlIne zvasurakI bAta mAna lI / para use jinadharmake sAtha unakI yaha IrSA ThIka nahIM lagI aura isIlie usane koI aisA upAya bhI apane manameM soca liyA, jisase phira kabhI usase aisA mithyA Agraha kiyA jAkara usake dharmapAlana meM kisI prakArakI bAdhA na dI jaay| phira kucha dinoM bAda usane maukA dekhakara kucha buddha sAdhuoMko bhojanake lie bulaayaa| ve Aye / unakA Adara-satkAra bhI huaa| ve eka acche sundara kamaremeM baiThAye gye| idhara nIlIne unake jUtoMko eka dAsI dvArA maMgavA liyA aura unakA khUba bArIka bUrA banavAkara usake dvArA eka kismakI bahata hI bar3hiyA miThAI taiyAra krvaaii| isake bAda jaba ve sAdhu bhojana karaneko baiThe taba aura-aura vyaMjana-miThAIyoMke sAtha vaha miThAI bhI unheM parosI gaI / sabane use bahuta pasanda kiyaa| bhojana samApta hue bAda jaba jAnekI taiyArI huI, taba ve dekhate haiM to jor3e nahIM haiN| unhoMne pUchA-jor3e kahA~ gaye? bhItarase nolIne Akara kahA-mahArAja, sunatI hU~, sAdhu loga bar3e jJAnI hote haiM ? taba kyA Apa apane hI jUtoMkA hAla nahIM jAnate haiM ? aura yadi Apako itanA jJAna nahIM to maiM batalA detI haiM ki jate Apake' peTameM haiN| vizvAsake lie Apa ulTI kara dekheM / nIlIkI bAta sunakara unheM bar3A Azcarya huA / unhoMne ulTI karake dekhA to unheM jUtoMke choTechoTe bahutase Tukar3e dekha pdd'e| isase unheM bahuta lajjita hokara apane sthAna para AnA pdd'aa| nolIkI isa kArravAIse, apane guruoMke apamAnase samudradatta, nIlIko sAsu, nanada Adiko bahuta hI gussA aayaa| para bhUla unakI jo nIlI dvArA usake dharmaviruddha kArya unhoMne karavAnA caahaa| isalie ve apanA mana masosakara raha gaye, nIlIse ve kucha nahIM kaha sake / para nIloko nanadako
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ArAdhanA kathAkoza isase saMtoSa nahIM huA / usane koI aisA hI chala-kapaTakara nIlIke mAthe vyabhicAra kA doSa mar3ha diyA / saca hai, satpuruSoM para kisI prakArakA aiba lagA dene meM pApiyoMko tanika bhI bhaya nahIM rahatA / becArI nIlI apane para jhUTha-mUTha mahAn kalaMka lagA sunakara bar3I dukhI huI / use kalaMkita hokara jIte rahane se mara jAnA hI uttama jAna par3A / vaha usI samaya jinamandira meM gaI aura bhagavAn ke sAmane khar3I hokara usane pratijJA kI, ki meM isa kalaMka se mukta hokara hI bhojana karU~gI, isake atirikta mujhe isa jIvana meM annapAnIkA tyAga hai / isa prakAra vaha saMnyAsa lekara bhagavAn ke sAmane khar3I huI unakA dhyAna karane lagI / isa samaya usakI dhyAna mudrA dekhane ke yogya thI / vaha aisI jAna par3atI thI mAnoM sumeru parvatakI sthira aura sundara jaisI cUlikA ho / saca hai, uttama puruSoMko sukha yA duHkhameM jinendra bhagavAn hI zaraNa hote haiM, jo aneka prakArako ApattiyoMke naSTa karanevAle aura indrAdi devoM dvArA pUjya haiM / nIlakI isa prakAra dRr3ha pratijJA aura usake nirdoSa zIlake prabhAvase puradevatAkA Asana hila gayA / vaha rAtake samaya nIlIke pAsa AI aura bolI- satiyoMkI ziromaNi, tujhe isa prakAra nirAhAra rahakara prANoMko kaSTameM DAlanA ucita nahIM / suna, meM Aja zaharake bar3e-bar3e pratiSThita puruSoMko tathA rAjAko eka svapna dekara zahara ke saba daravAje banda kara dU~gI / ve taba khuleMge jaba ki unheM koI zaharako mahAsatI apane pA~voMse chuuegii| so jaba tujhe rAjakarmacArI yahA~se uThAkara le jAya~ taba tU unakA sparza karanA | tere pA~vake lagate hI daravAje khula jAya~ge aura tU kalaMka mukta hogI / yaha kahakara puradevatA calo gaI aura saba daravAjoMko bandakara usane rAjA vagairahako svapna diyA / saberA huA / koI ghUmane ke lie, koI snAna ke lie aura koI kisI aura kAmake lie zahara bAhara jAne lage / jAkara dekhate haiM to zahara bAhara honeke saba daravAje banda haiM / sabako bar3A Azcarya huA / bahuta kucha kozizeM kI gaIM; para eka bhI daravAjA nahIM khulaa| sAre zahara meM zora maca gayA / bAtakI bAtameM rAjAke pAsa khabara pahu~co / isa khabara ke pahuMcate hI rAjAko rAtameM Aye hue svapna kI yAda ho utthii| usI samaya eka bar3o bhArI sabhA bulAI gaI / rAjAne sabako apane svapnakA hAla kaha sunAyA / zaharake kucha pratiSThita puruSoMne bhI apaneko aisA hI svapna AyA batalAyA / Akhira sabakI sammatise svapna ke anusAra daravAjoMkA kholanA nizcita
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 kaDArapiMgakI kathA kiyA gayA / zaharakI striyA~ daravAjoMkA sparza karaneko bhejI gaI / sabane unheM pA~voMse chuA, para daravAjoMko koI nahIM khola skii| taba kisIne, jo ki noloke saMnyAsakA hAla jAnatA thA, nIlIko uThA le jAkara usake pAvoMkA sparza krvaayaa| daravAje khula gye| jaise vaidya salAIke dvArA A~khoMko khola detA hai usI taraha nolone apane caraNasparzase daravAjoMko khola diyA / nIlIke zIlakI bahuta prazaMsA huI / nIlI kalaMka mukta huI / usake akhaNDa zolaprabhAvako dekhakara logoMko bar3I prasannatA huii| rAjA tathA zahara ke aura-aura pratiSThita puruSoMne bahumUlya vastrAbhUSaNoM dvArA nIlokA khUba satkAra kiyA aura ina zabdoMmeM usakI prazaMsA kI "he jinabhagavAnke caraNakamaloMko bhauMrI, tuma khUba phUlo phalo / mAtA, tumhAre zIlakA mAhAtmya kauna kaha sakatA hai|" satI nIlI apane dharmapara dRr3ha rahI, usase usakI bar3e-bar3e pratiSThita puruSoMne prazaMsA kI / isalie sarva sAdhAraNako bhI satI nIlIkA patha grahaNa karanA caahie| jinake vacana sAre saMsArakA upakAra karanevAle haiM, jo svargake devoM aura bar3e-bar3e rAjA mahArAjAoMse pUjya haiM aura jinakA upadeza kiyA huA pavitra zIla-brahmacarya svarga tathA paramparA mokSa kA denevAlA hai, ve jinabhagavAn saMsArameM sadA kAla raheM aura unake dvArA karma-paravaza jIvoMko karma para vijaya prApta karanekA pavitra upadeza sadA milatA rhe| 26. kaDArapiMgakI kathA arhanta, jinavANI aura guruoMko namaskAra kara, kaDArapiMgakI, jo ki svadArasantoSavrata-brahmacaryase bhraSTa huA hai, kathA likhI jAtI hai / kAMpilya nAmakA eka prasiddha zahara thaa| usake rAjAkA nAma narasiMha thA / narasiMha buddhimAn aura dharmAtmA the| apane rAjyakA pAlana ve nItike sAtha karate the| isalie prajA unheM bahuta cAhatI thii| rAjamaMtrIkA nAma sumati thaa| inake dhanazrI strI aura kaDArapiMga nAmaka eka putra thaa| kaDArapiMgakA cAla-calana acchA nahIM thaa| vaha bar3A kAmI thaa| isI nagarameM eka kuberadatta seTha rahatA thaa| yaha bar3A
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ArAdhanA kathAkoza dharmAtmA aura pUjA, prabhAvanA karanevAlA thaa| isakI kho priyaMgasundarI sarala svabhAvakI, puNyavatI aura bahuta sundarI thii| eka dina kaDArapiMgane priyaMgusundarIko kahIM jAte dekha liyaa| usakI rUpa-madhurimAko dekhakara isakA mana becaina ho uThA / yaha jidhara dekhatA udhara hI ise priyaMgasundarI dikhane lgii| priyaMgusundarIke sivA ise aura koI vastU acchI na lagane lgii| kAmane ise Apese bhulA diyaa| bar3I kaThinatAse usa dina yaha gharapara pahu~ca pAyA / ise isa taraha becaina aura bhrama-buddhi dekhakara isakI mA~ko bar3I cintA huii| usane isase pUchAkaDAra, kyoM Aja ekAeka terI yaha dazA ho gaI ? abhI to ta gharase acchI taraha gayA thA aura thor3I hI derameM terI yaha hAlata kaise huI ? batalA to, huA kyA ? kyoM terA mana Aja itanA khedita ho rahA hai ? kaDArapiMgane kucha na socA-vicArA, athavA yoM kaha lIjie ki soca vicAra karaneko buddhi hI usameM na thii| yahI kAraNa thA ki usane, kauna pUchanevAlI hai, isakA bhI kucha khayAla na kara kaha diyA ki kuberadatta seThako stroko meM yadi kisI taraha prApta kara sakU, to merA jInA ho sakatA hai| sivA isake merI mRtyu avazyaMbhAvI hai / nItikAra kahate haiM ki kAmase andhe hue logoMko dhikkAra hai jo lajjA aura bhaya rahita hokara phira acche aura bure kAryako bhI nahIM socte| becArI dhanazrI putrakI yaha nirlajjatA dekhakara daMga raha gaI / vaha isakA kucha uttara na dekara sIdhI apane svAmIke pAsa gaI aura putrakI saba hAlata usane unase kaha sunaaii| sumati eka rAjamaMtrI thA aura buddhimAn thaa| use ucita thA ki vaha apane putrako pApakI orase haTAnekA yatna karatA, para usane isa Darase, ki kahIM putra mara na jAya, ulaTA pApakAryakA sahAyaka banane meM apanA hAtha baTAyA / saca hai, vinAzakAla jaba AtA hai taba buddhi bhI viparIta ho jAyA karatI hai| ThIka yahI hAla sumatikA huA / vaha putrakI AzA pUrI karaneke lie eka kapaTa-jAla racakara rAjAke pAsa gayA aura bolA-mahArAja, ratnadvIpameM eka kiMjalka jAtike pakSI hote haiM, ve jisa zahara meM rahate haiM vahA~ mahAmArI, durbhikSa, roga, apamRtyu Adi nahIM hote tathA usa zahara para zatruoMkA cakra nahIM cala pAtA, aura na cora vagairaha use kisI prakArakI hAni pahuMcA sakate haiM / aura mahArAja, unakI prAptikA bhI upAya sahaja hai / apane zaharameM jo kuberadatta seTha haiN| unakA jAnA AnA prAyaH vahA~ huA karatA hai aura ve haiM bho kAryacatura, isalie una pakSiyoMke lAneko Apa unheM AjJAH
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaDArapiMgakI kathA 161 kIjiye / apane rAjamaMtrIkI eka abhUtapUrva bAta sunakara rAjA to pakSiyoMko ma~gAneko akulA uThe / bhalA, aisI Azcarya upajAnevAlI bAta sunakara kise aisI apUrva vastuko cAha na hogI ? aura isIlie mahArAjane maMtrIkI bAtoMpara kucha vicAra na kiyaa| unhoMne usI samaya kuberadattako bulavAyA aura saba bAta samajhAkara use ratnadvIpa jAne ko khaa| becArA kuberadatta isa kapaTa-jAlako kucha na samajha sakA / vaha rAjAjJA pAkara ghara para AyA aura ratnadvopa jAnekA hAla usane apanI viduSI priyAse kahA / sunate hI priyaMgusundarIke manameM kucha khaTakA paidA huaa| usane kahA-nAtha, jarUra kucha dAlameM kAlA hai| Apa Thage gaye ho / kiMjalka pakSIkI bAta bilkUla asaMbhava hai| bhalA, kahIM pakSiyoMkA bhI aisA prabhAva huA hai ? taba kyA ratnadvIpameM koI maratA hI na hogA? bilkula jhUTha ! apane rAjA saralasvabhAvake haiM so jAna par3atA hai ve bhI kisIke cakrameM A gaye haiN| mujhe jAna par3atA hai, yaha kArastAnI rAjamaMtrIkI kI huI hai| usakA putra kaDArapiMga mahA vyabhicArI hai| usane mujhe eka dina mandira jAte samaya dekha liyA thA / maiM usakI pApabharI dRSTiko usI samaya pahacAna gaI thii| maiM jitanA hI dhyAnase isa bAta para vicAra karatI hai to adhika adhika vizvAsa hotA jAtA hai ki isa SaDyaMtrake racanese maMtrI mahAzayakI maMzA bahuta burI hai / unhoMne apane putrakI AzA pUrI karanekA aura koI upAya na khoja pAkara Apako videza bhejanA cAhA hai| isalie aba Apa yaha kareM ki yahA~se to Apa ravAnA ho jAyeM, jisase ki kisIko sandeha na ho aura rAta hote hI jahAjako Age jAne dekara Apa vApisa lauTa aaiye| phira dekhiye ki kyA gula khilatA hai / yadi merA anumAna ThIka nikale taba to phira Apake jAne kI koI AvazyakatA nahIM aura nahIM to daza-pandraha dina bAda cale jaaiyegaa| priyaMgusundarIkI buddhimAnI dekhakara kuberadatta bahuta khuza huaa| usane usake kahe anusAra hI kiyaa| jahAja ravAnA ho gyaa| jaba rAta huI tana kuberadatta cupacApa ghara para Akara chupa rahA / saca hai, kabhI-kabhI durjanoMkI saMgatise satpuruSoMko bhI vaisA hI ho jAnA par3atA hai| jaba yaha khabara kaDArapiMgake kAnoMmeM pahuMcI ki kuberadatta ratnadvIpake lie ravAnA ho gayA to usakI prasannatAkA kucha ThikAnA na rahA / vaha jisa dinake lie tarasa rahA thA, becaina ho rahA thA vahI dina usake lie jaba upasthita ho gayA taba vaha kyoM na prasanna hogA ? priyaMgusundarIke rUpa kA bhUkhA aura kAmase unmatta vaha pApI kaDArapiya bar3I AyA aura
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ArAdhanA kathAkoza utsukatAse kuberadattake ghara para aayaa| priyaMgusundarIne isake pahale hI usake svAgatako taiyAroke lie pAkhAnA jAneke kamareko sApha-sutharA karavAkara aura usameM binA nivArakA eka palaMga bichavAkara usa para eka cAdara DalavA dI thii| jaise hI manda-manda musakAte hue kuMvara kaDArapiMga Aye, unheM priyaMgusundarI usa kamare meM livA le gaI aura palaMgapara baiThanekA unase usane izArA kiyA / kaDArapiMga priyaMgusundarIko apanA isa prakAra svAgata karate dekhakara, jisakA ki use svapnameM bhI khayAla nahIM thA, phUlakara kuppA ho gayA / vaha samajhane lagA, svarga aba thor3A ho U~cA raha gayA hai / para use yaha vicAra bhI na huA ki pApakA phala bahuta burA hotA hai| khuzImeM Akara priyaMgusundarIke izAreke sAtha hI jaise hI vaha palaMgapara baiThA ki dhar3Amase nIce jA girA / jaba vahA~kI bhISaNa durgandhane usakI nAkameM praveza kiyA taba use bhAna huA ki maiM kaise acche sthAna para AyA huuN| vaha apanI karanI para bahuta pachatAyA, usane bahuta AjU-minnata apane chuTakArA pAneke lie kI, para usakI isa AjijI para dhyAna denA priyaMgu. sundarIko nahIM bhaayaa| usane use pApakarmakA upayukta prAyazcita diye binA chor3anA ucita nahIM smjhaa| nArakI jaise narakoMmeM par3akara duHkha uThAte haiM, ThIka vaise hI eka rAjamaMtrIkA putra apano saba mAna-maryAdA para pAnI pherakara apane kiye karmokA phala Aja pAkhAnemeM par3A-par3A bhoga rahA hai / isa taraha kaSTa uThAte-uThAte pUre chaha mahIne bIta gye| itanemeM kuberadattakA jahAja bhI ratnadvIpase lauTa aayaa| jahAjakA AnA sunakara sAre zaharameM isa bAtakA zora maca gayA ki seTha kuberadatta kiMjalka pakSI le aaye| idhara kuberadattane kaDArapiMgako bAhara nikAla kara use aneka prakArake pakSiyoMke pA~khoMse khUba sajAyA aura kAlA muMha karake use eka vicitra hI jIva banA diyaa| isake bAda usane kaDArapiMgake hAtha-pA~va bA~dha kara aura use eka loheke piMjare meM bandakara rAjAke sAmane lA upasthita kiyaa| pazcAt kuberadattane musakurAte hue yaha kahakara, ki deva, yaha ApakA ma~gAyA kiMjalka pakSI upasthita hai, yathArtha hAla rAjAse kaha diyaa| saccA hAla jAnakara rAjAko maMtro putra para bar3A gussA aayaa| unhoMne usI samaya use gadhe para baiThAkara aura sAre zaharameM ghumA-phirAkara usake mAra DAlanekI AjJA de dI / vahI kiyA bhI gyaa| kaDArapiMgako apanI karanIkA phala mila gyaa| vaha bar3e khoTe pariNAmoMse mara kara naraka gyaa| saca hai, parastroAsakta puruSako niyamase durgati hotI hai| isake viparIta jo bhavya-puruSa jinabhagavAnake upadeza kiye aura sukhoMke denevAle zIlavata.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ devaratirAjAkI kathA ke pAlanekA sadA yatna karate haiM, ve pada-pada para Adara-satkArake pAtra hote haiM / isalie uttama puruSoMko sadA parastrI-tyAgavata grahaNa kiye rahanA caahiye| bhagavAnke upadeza kiye hue, devoM dvArA prazaMsita aura svargamokSakA sukha denevAle pavitra zolavatakA jo mana, vacana, kAyakI pavitratAke sAtha pAlana karate haiM, ve svargokA sukha bhogakara antameM mokSake anupama sukhako prApta karate haiN| 30. devaratirAjAkI kathA kevalajJAna jinakA netra hai, una jaga pavitra jinabhagavAnako namaskAra kara devarati nAmaka rAjAkA upAkhyAna likhA jAtA hai, jo ayodhyAke svAmI the| ayodhyA nagarIke rAjA devarati the| unakI rAnIkA nAma raktA thaa| vaha bahuta sundarI thii| rAjA sadA usIke nAdameM lage rahate the| ve bar3e viSayI the| zatru bAharase Akara rAjyapara AkramaNa karate, usako bhI unheM kucha paravA nahIM thii| rAjyako kyA dazA hai, isakI unhoMne kabhI cintA nahIM kii| jo dharma aura artha puruSArthako chor3akara anItise kevala kAmakA sevana karate haiM, sadA viSayavAsanAke hI pAsa bane rahate haiM, ve niyamase kaSToMko uThAte haiM / devaratiko bhI yahI dazA huI / rAjyakI ora. se unakI yaha udAsInatA maMtriyoMko bahuta buro lagI / unhoMne rAjakAjake samhAlaneko rAjAse prArthanA kI, para usakA phala kucha nahIM huaa| yaha dekha maMtriyoMne vicArakara devaratike putra jayasenako to apanA rAjA niyukta kiyA aura devaratiko unako rAnIke sAtha deza bAhara kara diyaa| aise kAmako dhikkAra hai, jisase mAna-maryAdA dhUlameM mila jAya aura apaneko kaSTa sahanA pdd'e| devarati ayodhyAse nikala kara eka bhayAnaka vanImeM aaye| rAnIko bhUkhane satAyA, pAsa khAneko eka annakA kaNa taka nahIM / aba ve kyA
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ArAdhanA kathAkoza kareM ? idhara jaise-jaise samaya bItane lagA, rAnI bhUkhase becaina hone lgii| rAnIko dazA devaratise nahIM dekhI gii| aura dekha bhI ve kaise sakate the ? usIke lie to apanA rAjapATa taka unhoMne chor3a diyA thA / Akhira unheM eka upAya sUjhA / unhoMne usI samaya apanI jA~gha kATakara usakA mAMsa pakAyA aura rAnIko khilAkara usakI bhUkha zAnta kii| aura pyAsa miTAneke lie unhoMne apanI bhujAoM kA khUna nikAlA aura use eka auSadhi batA kara pilaayaa| isake bAda ve dhIre-dhIre yamanAke kinAre para A paha~ce / devaratine rAnIko to eka jhAr3ake nIce baiThAyA aura Apa bhojana* sAmagrI leneko pAsake eka gAMvameM gaye / __yahA~para eka choTA-sA para bahuta hI sundara bagIcA thaa| usameM eka koI apaMga manuSya car3asa khIMcatA huA aura gA rahA thaa| usakI AvAja bar3I madhura thii| isalie usakA gAnA bahuta manohArI aura sunanevAloMko priya lagatA thaa| usake gAnekI madhura AvAja raktArAnIke bhI kAnoMse ttkraaii| na jAne usameM aisI kauna-sI mohaka-zakti thI, jo rAnIko usane usI samaya moha liyA aura aisA mohA ki use apane nijatvase bhI bhalA diyaa| rAnI saba lAja-zarama chor3akara usa apaMgake pAsa gaI aura usase apanI pApa-vAsanA usane pragaTa ko| vaha apaMga koI aisA sundara na thA, para rAnI to usa para jI jAnase nyauchAvara ho gii| saca hai, "kAma na dekhe jAta kujAta" | rAjarAnIkI pApa-vAsanA sunakara vaha ghabarAkara rAnIse bolA-maiM eka bhikhArI aura Apa rAjarAnI, taba merI ApakI joDI kahA~ ? aura mujhe Apake sAtha dekhakara kyA rAjA sAhaba jItA chor3a deMge ? mujhe Apake zUravIra aura tejasvI priyatamakI sUrata dekhakara kaiMpanI chUTatI hai / Apa mujhe kSamA kIjiye / uttarameM rAnI mahAzayAne kahAisako tuma cintA na karo / maiM unheM to abhI hI paraloka pahu~cAye detI huuN| saca hai, durAcAriNI striyA~ kyA-kyA anartha nahIM kara ddaaltiiN| ye to idhara bAteM kara rahe the ki rAjA bhI itane meM bhojana lekara A gye| unheM dUrase dekhate hI kulaTA rAnIne mAyAcArase ronA Arambha kiyaa| rAjA usakI yaha dazA dekhakara AzcaryameM A gye| hAthake bhojanako eka ora paTakakara ve rAnIke pAsa daur3e Akara bole-priye, priye, kaho ! jaldI kaho!! kyA huA ? kyA kisIne tumheM kucha kaSTa pahuMcAyA ? tuma kyoM ro rahI ho? tumhArA Aja akasmAt ronA dekhakara merA saba dhairya chUTA jAtA hai / batalAo, apane ronekA kAraNa, jaldI batalAo ? rAnI eka lambI Aha bharakara bolI-prANanAtha, Apake rahate mujhe kauna kaSTa pahuMcA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 devaratirAjAko kathA sakatA hai ? parantu mujhe kisIke kaSTa pahu~cAnese bhI jitanA duHkha nahIM hotA usase kahIM bar3hakara Aja apanI isa dazAkA duHkha hai| nAtha, Apa jAnate haiM Aja Apako janmagA~ThakA dina hai / para atyanta duHkha hai ki pApI devane Aja mujhe isa bhikhAriNIkI dazAmeM pahu~cA diyaa| mere pAsa eka phUTI kaur3o bhI nahIM / batalAie, maiM Aja aise utsavake dina Apako janmagA~ThakA kyA utsava manAU~ ? saca hai nAtha, binA puNyake jIvoMko athAha zoka-pAgarameM DUba jAnA par3atA hai / rAnIko prema-bharI bAteM sunakara rAjAkA galA bhara AyA, A~khoMse A~sU Tapaka pdd'e| unhoMne bar3e premase rAnIke muMhako cUmakara kahA-priye, isake liye koI cintAko bAta nahIM / kabhI vaha dina bhI AyagA jisa dina tuma apanI kAmanAoMko pUrI kara skogii| aura na bhI Aye to kyA ? jabaki tuma jaisI bhAgyazAlinI jisakI priyA hai use isa bAtakI kucha paravA bhI nahIM hai| jisane apanI priyAkI sevAke lie apanA rAjapATa taka tuccha samajhA use aiso-aisI choTI bAtoMkA duHkha nahIM hotaa| use yadi duHkha hotA hai to apanI pyArIko duHkhI dekhakara ! priye, isa zokako chodd'o| mere lie to tuma hI saba kucha ho / hAya ! aise niSkapaTa premakA badalA jAna lekara diyA jAyagA, isa bAtakI khabara yA sambhAvanA becAre ratidevako svapna meM bhI nahIM thii| devakI vicitra gati hai| rAjAke isa hArdika aura sacce premakA pApinI rAnIke pattharake hRdayapara jarA bhI asara na huaa| vaha Uparase prema batAkara bolI-astu, nAtha, jo bAta ho hI nahIM sakatI usake lie pachatAnA to vyartha hI hai| para taba bhI maiM apane cittako santoSita karaneko isa pavitra phUlakI mAlA dvArA nAmamAtrake hI lie kucha karatI huuN| yaha kahakara rAnIne apane hAthameM jo phUla gUMthanekI rassI thI, usase rAjAko bA~dha diyaa| becArA vaha taba bhI yahI samajhA ki rAnI koI janmagA~ThakI vidhi karatI hogI aura yahI samajha usane khUba majabUta bA~dha jAne para bhI cUM taka nahIM kiyaa| jaba rAjA bA~dha diyA gayA aura usake nikalanekA koI bhaya nahIM rahA taba rAnIne izArese usa apaMgako bulAyA aura usakI sahAyatAse pAsa hI bahanevAlI yamunA nadIke kinArepara le jAkara bar3e U~cese rAjAko nadI meM Dhakela diyA aura Apa aba apane dUsare priyatamake pAsa rahakara apanI nIca manovRttiyoMko santuSTa karane lgii| nIcatA aura kulaTApanakI hada ho gii| puNyakA jaba udaya hotA hai taba koI kitanA hI kaSTa kyoM na de yA kaisI ho bhayaMkara ApattikA kyoM na sAmanA karanA pdd'e| para taba bhI vaha
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza rakSA pA jAtA hai / devaratike bhI koI aisA puNyayoga thA, jisase rAnIke nadImeM DAla denepara bhI vaha baca gayA / koI gaharo coTa usake nahIM aaii| vaha nadIse nikalakara Age bddh'aa| dhIre-dhIre vaha maMgalapura nAmaka zaharake nikaTa A pahu~cA / devarati kaI dinoM taka barAbara calate rahanase bahuta thaka gayA thA, use bocameM koI accho jagaha vizrAma karaneko nahIM milI thI, isalie apanI thakAvaTa miTAne ke lie vaha eka chAyAdAra vRkSaka nIce so gyaa| mAnoM jaise vaha sukha denevAle jainadharmakI chatrachAyAmeM hI soyA ho| maMgalapurakA rAjA zrIvardhana thaa| usake koI santAna na thii| isI samaya usako mRtyu ho gii| maMtriyoMne yaha vicAra kara, ki paTTahAthIko. eka jalabharA ghar3A diyA jAkara vaha chor3A jAya aura vaha jisakA abhiSeka kare vahI apanA rAjA ho, eka hAthIko chor3A / daivakI vicitra lIlA hai, jo rAjA hai, use vaha raMka banA detA hai aura jo raMka hai, use saMsArakA cakavartI samrATa banA detA hai| devaratikA daiva jaba usake viparIta huA taba to use usane patha-pathakA bhikhArI banAyA, aura anukUla honepara pIchA saba rAja-yoga milA diyaa| devarati bharanIMdameM jhAr3ake nIce so rahA thaa| hAthI udhara hI pahuMcA aura devaratikA usane abhiSeka kara diyaa| devarati bar3e Ananda-utsAhake sAtha zaharameM lAyA jAkara rAjya. siMhAsanapara baiThAyA gyaa| saca hai, puNya jaba pallemeM hotA hai taba ApattiyA~ bhI sukhake rUpameM pariNata ho jAtI haiN| isalie sUkhakI cAha karanevAloMko bhagavAnke upadeza kiye hae mArga dvArA puNya-karma karanA caahie| bhagavAnkI pUjA, pAtroMko dAna, vrata, upavAsa ye saba puNya-karma haiM / inheM sadA karate rahanA cAhie / devarati phira rAjA ho gye| para pahale aura abake rAjApanameM bahuta pharka hai / aba ve svayaM saba rAja-kAja dekhA karate haiN| pahalese aba unakI pariNatimeM bhI bahuta bheda par3a gayA hai| jo bAteM pahale unheM bahuta pyArI thoM aura jinake lie unhoMne rAjya-bhraSTa honA taka svIkAra kara liyA thA, aba ve ho bAteM unheM atyanta apriya ho utthiiN| aba ve strI nAmase ghRNA karate haiN| ve eka kulakalaMkinIkA badalA sAre saMsArakI striyoMko kulakalaMkinI kahakara lete haiN| ve aba guNavatI striyoMkA bhI muMha dekhanA pasanda nahIM karate / saca hai, jo ekabAra durjanoM dvArA ThagA jAtA hai vaha phira acche puruSoMke sAtha bhI vaisA hI vyavahAra karane lagatA hai / garama
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ devaratirAjAko kathA 167 dUdhakA jalA huA chAchako bhI phaMka-phUMkakara potA hai| devaratiko bhI aba viparIta gati hai| aba ve striyoMko nahIM caahte| ve sabako dAna karate haiM, para jo apaMga, lUlA, la~gar3A hotA hai, use ve eka annakA kaNa taka denA pApa samajhate haiN| ___ idhara raktArAnIne bahuta dinoM taka to vahIM rahakara majAmauja mArI aura bAda vaha usa apaMgako eka Tokare meM rakhakara deza-videza ghamane lgii| usa Tokareko zirapara rakhe hue vaha jahA~ pahu~catI apaneko mahAsatI jAhira karatI aura kahatI ki mAtA-pitAne jisake hAtha mujhe sauMpA vahI merA prANanAtha hai, devatA hai| usakI isa ThagAIse becAre loga Thage jAkara use khuba rupayA paisA dete| isI taraha bhikSA-vRtti karatI karatI raktArAnI maMgalapurameM A niklii| vahA~ bhI logoMkI usake satotva para bar3I zraddhA ho gaI / hA~ saca hai, jina striyoMne brahmA, viSNu, mahAdeva sarIkhe devatAoMko bhI Thaga liyA, taba sAdhAraNa loga unake jAlameM pha~sa jAyeM isakA Azcarya kyA ? eka dina ye donoM gAte hue rAjamahalake sAmane Aye / inake sundara gAneko sunakara Dyor3hIvAnane rAjAse prArthanA kI-mahArAja, siMhadvAra para eka satI apane apaMga patiko TokaremeM rakhakara aura use sirapara uThAye khar3o hai / ve donoM bar3A hI sundara gAnA jAnate haiN| mahArAjakA ve darzana karanA cAhate haiN| AjJA ho to maiM unheM bhItara Ane duuN| isake sAtha hI sabhAmeM baiThe hue aura-aura pratiSThita karmacAriyoMne bhI unake dekhanekI icchA jAhira kii| rAjAne eka par3adA DalavA kara unheM bulavAnekI AjJA kii| satI sirapara TokarA lie bhItara aaii| usane kucha gaayaa| usake gAneko sunakara saba mugdha ho gaye aura usakI bhUri-bhUri prazaMsA karane lge| rAjAne usakI AvAja sunakara use pahicAna liyaa| usane par3adA haTavAkara kahA-ahA, sacamuca meM yaha mahAsato hai ! isakA satItva maiM bahuta acchI taraha jAnatA huuN| isake bAda hI unhoMne apanI sAro kathA sabhAmeM pragaTa kara do / loga sunakara dA~toMtale aMgulI dabA gye| usI samaya mahAsatI raktAko zahara bAhara karanekAhukma huaa| devaratiko triyoMkA carita dekhakara bar3A vairAgya huaa| unhoMne apane pahale putra jayasenako ayodhyAse bulavAyA aura use hI isa rAjyakA bhI mAlika banAkara Apa zrIyamadharAcAryake pAsa jinadIkSA le gaye, jo ki aneka sukhoMkI denevAlo
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ArAdhanA kathAkoza hai / sAdhu hokara devara tine khUba tapazcaryA kI, bahutoMko kalyANakA mArga batalAyA aura anta meM samAdhise zarIra tyAga kara ve svarga meM aneka RddhiyoMke dhAraka hue / raktArAnI sarIkhI kulaTA striyoM kA ghRNita carita dekhakara aura saMsAra, zarIra, bhogAdikoMko indra-dhanuSakI taraha kSaNika samajhakara jina devarati rAjAne jinadIkSA grahaNa kara munipada svIkAra kiyA, ve guNoMke khajAne munirAja mujhe mokSa lakSmIkA svAmI banAveM / 31. gopavatIko kathA saMsAra dvArA vandanA, stuti kiye gaye aura saba sukhoMko denevAle jinabhagavAnko namaskArakara govatIkI kathA likhI jAtI hai, jise sunakara hRdayameM vairAgya bhAvanA jagatI hai / palAsagA~va meM siMhabala nAmakA eka sAdhAraNa gRhastha rahatA thA / usakI strIkA nAma gopavatI thA / gopavato bar3e duSTa svabhAva kI strI thI / usakI dina-rAtakI khaTapaTase becArA siMhabala tabAha ho gayA / use eka palabharake lie bhI gopavatIke dvArA kabhI sukha nahIM milA / gopavatI se taMga Akara eka dina siMhabala pAsa hIke eka padminIkheTa nAmake gA~vameM gayA / vahA~ usane apanI pahalI strIko binA kucha pUcha-tAche gupta rItise siMhasena caudharIkI subhadrA nAmakI lar3akIse, jo ki bahuta hI khUbasUrata thI, byAha kara liyaa| kisI taraha yaha bAta gopavatI ko mAlUma ho gaI / sunate hI krodha ke mAre vaha Aga-babUlA ho gaI / usase sibalakA yaha aparAdha nahIM sahA gayA / vaha use usake aparAdhakI yogya sajA dene kI phirAkameM lagI / eka dina zAma koI sAta baje hoMge ki gopavatI apane gharase nikalakara padminIkheTa gaI / usa samaya koI gyAraha baja gaye hoNge| gopavatI sIdhI siMhasenake ghara pahu~cI / gharake logoMne samajhA ki koI Avazyaka kAmake lie yaha AI hogI, saberA hone para vizeSa pUcha-tAcha kareMge / yaha vicArakara ve saba so gaye / gopavatI bho taba logoMko dikhAneke lie so 1
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIravatoko kathA 169 gii| para jaba sabako nIMda A gaI, taba Apa cupakese uThI aura jahA~ apanI mauke pAsa becArI subhadrA soI huI thI, vahA~ pahuMcakara usa pApinIne subhadrAkA mastaka kATa liyA aura use lekara Apa rAtahI meM apane ghara para A gii| saberA hote hI yaha hAla siMhabalako mAlUma huaa| subhadrAke murde ko dekhakara use behada duHkha huaa| vaha khinna mana hokara apane ghara A gyaa| use AyA dekhakara gopavatI aba usakA bar3A Adara-satkAra karane lgii| bar3A sneha pragaTa kara use bhojana karAne lgii| para siMhabala ke hRdaya para to subhadrAke maraNakI bar3I gaharo coTa lagI thI, isalie use kucha bhI acchA nahIM lagatA thA aura vaha sadA udAsa rahA karatA thA / aura saca bhI hai, eka mahA duHkhIko bhojana vagairahameM kyA prIti hotI hogI? siMhabalakI subhadrAke lie yaha dazA dekha gopavatIkA krodha aura bhI bar3ha gayA / eka dina becArA siMhabala udAsa manase bhojana kara rahA thA / yaha dekha gopavatIne krodhase subhadrAkA mastaka lAkara usakI thAlI meM DAla diyA aura bolIhA~, binA isake dekhe tujhe bhojana acchA nahIM lagatA thA; aba to acchA lagegA na ? subhadrAke sirako dekhakara siMhabala kA~pa gyaa| vaha 'hAya ! yaha to mahArAkSasI hai' isa prakAra jorase cillAkara Darake mAre bhAgane lgaa| itanemeM rAkSaso gopavatI ne pAsa hI par3e hue bhAleko uThAkara siMhabalakI pIThameM isa jorase mArA ki vaha usI samaya tar3aphar3A kara vahIM para Dhera ho gayA / gopavatIke aise ghRNita caritako dekhakara buddhimAnoMko ucita hai ki ve duSTa striyoM para kabhI vizvAsa na lAveM / ve karmoMke jItanevAle jinendra bhagavAn saMsArameM sarva zreSTha kahalAveM jo kAmarUpI hAthIke mAraneko siMha haiM, saMsArakA bhaya miTAnevAle haiM, zAnti, svarga aura mokSake denevAle haiM aura mokSarUpo ramaNI-ratnake svAmI haiM / ve mujhe bho zAnti pradAna kreN| 32. vIravatIkI kathA saMsArake bandhu, pavitratA kI mUrti aura muktikA svataMtratAkA sukha denevAle jinendra bhagavAnko namaskAra kara vIravatIkA upAkhyAna likhA jAtA hai, jo satpuruSoMke lie vairAgyakA bar3hAnevAlA hai /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 ArAdhanA kathAkoza rAjagRhameM dhanamitra nAmakA eka seTha rahatA thaa| usakI strIkA nAma dhAriNI aura putrakA datta thaa| bhUmigRha nAmaka eka aura nagara thaa| usameM Ananda nAmakA eka sAdhAraNa gRhastha rahatA thaa| isakI strI mitravatI thii| isake eka vIravatI nAmakI kanyA huii| vIravatIkA vyAha dattake sAtha haa| so ThIka hI hai, jo sambandha devako maMjUra hotA hai use kauna roka sakatA hai| yahIM eka cora rahatA thaa| isakA nAma thA gAraka / kiso samaya vIravatIne ise dekhaa| vaha isakI sundaratApara mugdha ho gii| eka bAra ' datta ratnadvIpase dhana kamAkara gharakI ora ravAnA huaa| rAste meM isakI susarAla pdd'ii| ise apano priyatamAse mile bahuta dina ho gaye the, aura yaha usase bahuta prema bhI karatA thA, isalie isane susarAla hokara ghara jAnA ucita smjhaa| yaha rAste meM eka jaMgalameM ThaharA / yahIM eka sahasrabhaTa nAmake corane ise dekhA / yahA~se calate samaya dattake pIche yaha cora bhI. vinodase ho liyA aura sAtha-sAtha bhUmigRhameM A phuNcaa| susagala meM dattakA bahuta kucha Adara-satkAra huA / voravatI bhI bar3e premake sAtha isase milii| para usakA citta svabhAva-prasanna na hokara kucha banAvaTako lie thaa| usakA mana kisI gaharI coTase jarjarita hai, isa bAtako catura puruSa usake cehareke raMgaDhaMgase bahuta jaldI tAr3a sakatA thaa| para sarala-svabhAvI datta isakA rattIbhara bhI patA nahIM pA skaa| kAraNa apanI strIke sambandhameM use svapnameM bhI kisI tarahakA sandeha na thA / bAta yaha thI ki jisa corake sAtha vIravatIkI AzanAI thI, vaha Aja kisI bar3e bhArI aparAdhake kAraNa sUlIpara car3hAyA jAnevAlA thaa| vIravatIko usIkA bar3A raMja thA aura isIse usakA citta cala-vicala ho rahA thaa| rAtake samaya jaba saba gharake loga so gaye taba vIravatI akelI uThI aura hAthameM eka taladAra lie vahIM pahuMcI jahA~ aparAdhI sUlI para car3hAye jAte the| ise gharase nikalate samaya sahasrabhaTa corane dekha liyaa| vaha yaha dekhaneke lie ki itanI rAtameM yaha akelA kahA~ jAtI hai, usake pIche-pIche ho liyaa| vIravatoko usake pA~voMkI AvAjase jAna par3A ki usake pIche. pIche koI A rahA hai, para rAta andherI honese vaha use dekha na skii| taba usa duSTAne apane hAthakI talavArakA eka vAra pIcheko ora kiyaa| usase becAre sahasrabhaTakI aMguliyA~ kaTa gii| talavArako jhaTakA laganese use aura dRr3ha vizvAsa ho gayA ki pIche koI avazya A rahA hai / vaha
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIravatIkI kathA 171 dekhaneke lie khar3I ho gaI, para use kucha saphalatA prApta na huii| sahasrabhaTa kucha ora pIche haTa gyaa| vaha phira Age bddh'ii| pAsa hI sUlIkA sthAna use dekha par3A / vaha pIche AnevAlekI bAta bhUlakara daur3o huI apane jArake pAsa phuNcii| use sUlI para car3hAye bahuta samaya nahIM huA thA, isalie usakI abhI kucha sA~seMbAkI thiiN| vIravatIko dekhate ho usane kahA-priye, yahI mero aura tumhArI antima bheMTa hai / maiM tumhArI hI AzA lagAye aba taka jI rahA hU~, nahIM to kabhIkA maramiTA hotaa| aba dera na kara mujha dukhIko antima premAliMgana de, sUkho karo aura Ao, apane mukhakA pAna mere mukhameM deo; jisase merA jIvana jisake lie aba taka TikA hai usa tumasI sundarIkA AliMgana kara zAntise paramadhAma sidhaare| hAya ! isa kAmako dhikkAra hai, jo mRtyuke mukha meM par3A huA bhI use cAhatA hai / vIravatIne apane jArako sUlIparase utAranekA koI upAya tatkAla na dekhakara pAsameM par3e hue kucha murdoko ikaTThA kiyA aura unheM Upara tale rakhakara vaha unapara car3hI aura apanA muMha usake muMhake pAsa le jAkara bolI-priyatama, lo apanI icchA pUrI karo / gArakane vIravatIke muMhakA pAna leneke lie usake oThoMko apane muMhameM liyA thA ki koI aisA dhakkA lagA jisase vIravatIke pA~va nocekA murdokA Dhera khisaka jAnese vIravatI nIce A girI aura usake oTha kaTakara gArakake hI muMhameM raha gye| vIravatI vastrase apanA muMha chipAkara daur3I-daur3I ghara para AI aura apane patike sirahAne paha~cakara usane ekadama cillAyA ki daur3o! daur3o!! isa pApIne merA oTha kATa liyA aura sAtha hI bar3e jorase vaha rone lgii| usI samaya ar3osa-par3osa aura gharake logoMne Akara dattako bA~dha liyaa| saca hai, pApinI, kulaTA aura apane vaMzakA nAza karanevAlI striyA~ kyA nIca karma nahIM kara sakatI ? saberA huaa| datta rAjAke sAmane upasthita kiyA gyaa| usakA kyA aparAdha hai aura vaha saca hai yA jhUTha, isakI kucha vizeSa talAza na kI jAkara ekadama usake mAranekA hukma diyA gyaa| para yaha sabako dhyAnameM rakhanA cAhie ki jaba puNyakA udaya hotA hai taba mRtyuke samaya bhI rakSA ho jAtI hai| pAThakoMko vinodI sahasrabhaTakI yAda hogii| vaha vIravatoke antima kukarma taka usake Age pIche upasthita ho rahA hai| usane saccI ghaTanA apanI A~khoMse dekho hai| vaha isa samaya yahIM upasthita thaa| rAjAkA dattake lie mAranekA hukma sunakara usase na rahA gyaa| usane apanI kucha paravA na kara saba saccI ghaTanA rAjAse kaha sunaaii|
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ArAdhanA kathAkoza rAjA sunakara daMga raha gayA / usane usI samaya apane pahale hukmako raddakara niraparAdha dattako rihAI dI aura vIravatIko usake aparAdhakI upayukta sajA dI / saca hai puNyavAnoMkI sabhI rakSA karate haiN| duSTa striyoMkA aisA ghRNita aura kalaMkita carita dekhakara sabako ucita hai ki ve duHkha denevAle viSayoMse apanI sadA rakSA kreN| __ve mahAtmA dhanya haiM, jo bhagavAnke upadeza kiye hue pavitra zIlavratase vibhUSita haiM, kAmarUpI krUra hAthIko mAraneke lie siMha haiM, viSayoMko jinhoMne jIta liyA hai, jJAna, dhyAna, AtmAnubhavameM jo sadA magna haiM, viSayabhogoMse nirantara udAsa haiM, bhavyarUpI kamaloMko praphullita karanemeM jo sUrya haiM aura saMsAra samudrase pAra karane meM jo bar3e karmavIra khevaTiyA haiM, ve sabakA kalyANa kreN| 33. surata rAjAkI kathA devoM dvArA pUjA kiye gaye jinabhagavAnke caraNoMko bhakti sahita namaskAra kara surata nAmake rAjAkA hAla likhA jAtA hai / surata ayodhyAke rAjA the| inake pAMcasau striyAM thiiN| unameM paTTarAnIkA pada mahAdevI satIko prApta thaa| rAjAkA satI para bahata prema thaa| ve rAtadina bhogoMmeM hI Asakta rahA karate the, unheM rAja-kAjakI kucha cintA na thii| antaHpurake pahare para rahanevAle sipAhIse unhoMne kaha rakkhA thA ki jaba koI khAsa merA kArya ho yA kabhI koI sAdhu-mahAtmA yahA~ AveM to mujhe unakI sUcanA denA / vaise kabhI kucha kahaneko na aanaa| ____eka dina puNyodayase eka mahinAke upavAse damadatta aura dharmaruci muni AhArake lie rAjamahalameM aaye| unheM dekhakara dvArapAla rAjAke pAsa gayA aura namaskAra kara usane muniyoMke AnekA hAla unase khaa| rAjA isa samaya apanI prANapriyA satIke mukha-kamala para tilaka racanA kara rahe the| ve satIse bole-priye, jaba taka ki tumhArA tilaka na sUkhe, maiM abhI munirAjoMko AhAra dekara bahuta jaldo AyA jAtA huuN| yaha
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ surata rAjAko kathA 173 kahakara rAjA cale aaye| unhoMne munirAjoMko bhaktipUrvaka U~ce Asanapara baiThAkara navadhA bhakti-sahita pavitra AhAra karAyA, jo ki uttama sukhoMkA denevAlA hai| saca hai, dAna, pUjA, vrata, upavAsAdise hI zrAvakoMkI zobhA hai aura jo inase rahita haiM ve phalarahita vRkSakI taraha nirarthaka samajhe jAte haiM / isalie buddhimAnoMko ucita hai ki ve pAtradAna, jinapUjA, vrata, upavAsAdika sadA apanI zaktike anusAra karate rheN| idhara to rAjAne muniyoMko dAna dekara puNya utpanna kiyA aura udhara unakI prANapriyA apane viSaya sukhake antarAya karanevAle muniyoMkA AnA sunakara bar3I dukho huii| usane apanA bhalA-burA kucha na socakara muniyoMkI nindA karanA zurU kiyA aura khUba hI manamAnI unheM gAliyAM diiN| santoMkA yaha kahanA vyartha nahIM hai ki-"isa hAtha de, usa hAtha le"| satoke lie yaha nIti caritArtha huii| apane bA~dhe tIvra pApakarmokA phala use usI samaya mila gyaa| rAnIke kor3ha nikala aayaa| sArA zarIra kAlA par3a gayA / usase durgandha nikalane lagI / AcArya kahate haiM-halAhala viSa khA lenA acchA hai, jo eka hI janmameM kaSTa detA hai, para janma-janmameM duHkha denevAlI muni-nindA karanA kabhI acchA nahIM / kyoMki santa-mahAtmA to vrata, upavAsa, zIla Adise bhUSita hote haiM aura sacce AtmahitakA mArga batAnevAle haiM, ve nindA karane yogya kaise hoM? aura ye hI guru ajJAnAndhakArako naSTa karate haiM isalie dIpaka haiM, sabakA hita karate haiM, isalie bandhu haiM, aura saMsArarUpI samudrase pAra karate haiM, isalie karmazIla khevaTiyA haiN| ataH hara prayatna dvArA inakI ArAdhanA, sevA-zuzruSA karate rahanA caahiye| jaba rAjA munirAjoMko AhAra dekara nivRtta hue taba pIche ve apanI priyAke pAsa A gaye / Ate hI jaise unhoMne rAnIkA kAlA aura durgandhamaya, zarIra dekhA ve bar3e aMcabhemeM par3a gaye / pUchane para unheM usakA kAraNa mAlUma huA / sunakara ve bahuta khinna hue| saMsAra, zarIra, bhoga unheM aba apriya jAna par3ane lge| unheM apanI rAnIkA muni-nindArUma ghRNita karma dekhakara bar3A vairAgya huaa| ve usI samaya saba rAja-pATa chor3akara yogI bana gaye aura apanA tathA saMsArakA hita karanemeM udyamI bane / samaya pAkara satokI mRtyu huii| apane pApake phalase vaha saMsArarUpI vanameM ghUmane lgii| so Thoka hI hai, apane kiye puNya yA pApakA phala jIvoMko bhoganA hI par3atA hai| isa prakAra saMsArakI vicitra sthiti
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 ArAdhanA kathAkoza jAnakara Atmahitake cAhanevAle satpuruSoMko bhagavAnke upadeza kiye pavitra dharmapara sadA vizvAsa rakhanA cAhie, jo ki svarga aura mokSake sukhakA pradhAna kAraNa hai| * 34. viSayoM meM phaMse hue saMsArI jIvakI kathA ___saMsAra-samudrase pAra karanevAle sarvajJa bhagavAnko namaskArakara saMkSepase saMsArI jIvakI dazA dikhalAI jAtI hai, jo bahuta hI bhayAvanI hai| kabhI koI manuSya eka bhayaMkara vanImeM jA phuNcaa| vahA~ vaha eka vikarAla siMhako dekhakara Darake mAre bhaagaa| bhAgate-bhAgate acAnaka vaha eka gahare kUemeM giraa| girate hue usake hAthoMmeM eka vRkSakI jar3eM par3a gii| unheM pakar3a kara vaha laTaka gyaa| vRkSa para zahadakA eka chattA jamA thaa| so isa manuSyake pIche bhAge Ate hue siMhake dhakkese vRkSa hila gyaa| vRkSake hilajAnese madhumakkhiyA~ ur3a gaI aura chattese zahadakI bUMdeM Tapa-Tapa Tapakakara usa manuSyake mu~hameM girane lgiiN| idhara kuemeM cAra bhayAnaka sarpa the, so ve use Dasaneke lie muMha bAye hue phukAra karane lage aura jina jar3oMko yaha abhAgA manuSya pakar3e hue thA, unheM eka kAlA aura eka dholA aise do cUhe kATa rahe the| isa prakArake bhayAnaka kaSTameM vaha phaMsA thA, phira bhI usase chuTakArA pAnekA kucha yatna na kara vaha mUrkha svAdakI lolupatAse una zahadakI badoMke lobhako nahIM roka sakA, aura ulaTA adhika-adhika unakI icchA karane lgaa| isI samaya jAtA huA koI vidyAdhara usa ora A nikalA / usa manuSya kI aisI kaSTamaya dazA dekhakara use bar3I dayA aaii| vidyAdharane usase kahA-bhAI, Ao aura isa vAyuyAnameM baittho| maiM tumheM nikAle letA hai| isake uttara meM usa abhAgene kahA-hA~, jarA Apa ThahareM, yaha zahadakI bUMda gira rahI hai, maiM ise lekara hI nikalatA huuN| vaha bUMda gira gii| vidyAdharane phira usase Aneko khaa| taba bhI isane vahI uttara diyA ki hA~ yaha bUMda AI jAtI hai, maiM abhI AyA / garja yaha ki vidyAdharane use bahuta samajhAyA, para vaha "hAM isa giratI huI bUMdako lekara AtA hU~," isI AzAmeM phaMsA rhaa| lAcAra hokara becAre vidyAdharako loTa
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArudatta seThako kathA 175 jAnA pdd'aa| saca hai, viSayoM dvArA Thage gaye jIvoMkI apane hitakI ora kabhI prIti nahIM hotii| jaise usa manuSyako upakArI vidyAdharane kuese nikAlanA cAhA, para vaha zahadakI lolupatAse apane hitako nahIM jAna sakA, Thoka isI taraha viSayoMmeM phaMsA huA jIva saMsArarUpo kuemeM kAlarUpI siMha dvArA aneka prakArake kaSTa pA rahA hai, usakI AyurUpI DAloko dinarAta rUpI do dhole aura kAle cUhe kATa rahe haiM, kueke cAra sarparUpI cAra gatiyA~ ise Dasane ke lie muMha bAye khar3I haiM aura guru ise hitakA upadeza de rahe haiN| taba bhI yaha apanA hita na kara zahadakI bUMdarUpI viSayoMmeM lubdha ho rahA hai aura unakI hI adhika-adhika icchA karatA jAtA hai| saca to yaha hai ki abhI ise durgatiyoMkA duHkha bahuta bhoganA hai| isIlie sacce mArgakI ora isakI dRSTi nahIM jaatii| isa prakAra yaha saMsArarUpI bhayaMkara samudra atyanta duHkhoMkA denevAlA hai aura viSayabhoga viSa mile bhojana yA durjanoMke samAna kaSTa denevAle haiN| isa prakAra saMsArako sthiti dekhakara buddhimAnoMko jinendra bhagavAnke upadeza kiye hue pavitra dharmako, jo ki avinAzI, anantasukhakA denevAlA hai, sthira bhAvoMke sAtha hRdayameM dhAraNa karanA ucita hai| 35. cArudatta seThakI kathA devoM dvArA pUjA kiye gaye jinendra bhagavAnke caraNakamaloMko namaskAra kara cArudatta seThakI kathA likhI jAtI hai| jisa samayakI yaha kathA hai, taba campApurIkA rAjA zUrasena thaa| rAjA bar3A buddhivAn aura prajAhiteSI thaa| usake nItimaya zAsanako sArI prajA eka svarase prazaMsA karato thii| yahIM eka ijjatadAra bhAnudatta seTha rahatA thA / isako strokA nAma subhadrA thaa| subhadrAke koI santAna nahIM huI, isalie vaha santAna prAptiko icchAse nAnA prakArake devI-devatAoMkI pUjA kiyA karatI thI, aneka prakArako mAnyatAe~ liyA karato
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ArAdhanA kathAkoza thI; parantu taba bhI usakA manoratha nahIM phalA / saca to hai, kahIM kudevoMkI pUjA-stutise kabhI kArya siddha huA hai kyA ? eka dina jaba vaha bhagavAnke darzana karaneko mandira gaI taba vahAM usane eka cAraNa muni dekhe| unheM namaskAra kara usane pUchA-prabho, kyA merA manoratha bhI kabhI pUrNa hogA? munirAja usake hRdayake bhAvoMko jAnakara bole-putrI, isa samaya tU jisa icchAse dinarAta kUdevoMkI pUjA-mAnatA kiyA karatI hai, vaha ThIka nahIM hai| usase lAbhakI jagaha ulaTI hAni ho rahI hai / tU isa prakArakI pUjAmAnatA dvArA apane samyaktvako naSTa mata kara / tU vizvAsa kara ki saMsArameM apane puNya-pApake sivA aura koI devI-devatA kisIko kucha dene lene meM samartha nahIM / aba taka tere pApakA udaya thA, isalie terI icchA pUrI na ho sakI / para aba tere mahAn puNyakarmakA udaya AvegA, jisase tujhe eka putraratnakI prApti hogii| tU isake lie puNyake kAraNa pavitra dharmapara vizvAsa kr| ____ munirAja dvArA apanA bhaviSya sunakara subhadrAko bahuta khuzI huI / vaha unheM namaskArakara ghara calI gii| abase usane saba kUdevoMkI pUjA-mAnatA karanA chor3a diyA / vaha aba jina bhagavAnke pavitra dharmapara vizvAsa kara dAna, pUjA, vrata vageraha karane lgii| isa dazAmeM dina bar3e sukhake sAtha kaTane lge| isI taraha kucha dina bItane para munirAjake kahe anusAra usake putra huaa| usakA nAma cArudatta rakkhA gyaa| vaha jaisA-jaisA bar3A hotA gayA, sAthameM uttama-uttama guNa bho use apanA sthAna banAte gye| saca hai, puNyavAnoMko acchI-acchI saba, bAteM apane Apa prApta hotI calI AtI haiN| cArudatta bacapanahIse par3hane-likhanemeM adhika yoga diyA karatA thaa| yahI kAraNa thA ki use caubIsa-paccIsa varSakA hone para bhI kisI prakAra. kI viSaya-vAsanA chu taka na gaI thii| use to dina-rAta apanI pustakoMse prema thaa| unhIMke abhyAsa, vicAra, manana, cintanameM vaha sadA magna rahA karatA thA aura isIse bAlapanase hI vaha bahudhA karake virakta rahatA thaa| usakI icchA nahIM thI ki vaha byAha kara saMsArake mAyA-jAlameM apaneko phaMsAve, para usake mAtA-pitAne usase byAha karanekA bahuta Agraha kiyaa| unakI AjJAke anurodhase use apane mAmAkI guNavatI putrI mitravatIke sAtha byAha karanA pdd'aa| byAha ho gayA sahI, para taba bhI cArudatta usakA rahasya nahIM samajha pAyA / aura isIlie usane kabhI apanI priyAkA muMha taka nahIM dekhaa|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArudatta seThakI kathA 177 putrakI yuvAvasthA meM yaha dazA dekhakara usakI mA~ko bar3I cintA huI / cArudattakI viSayoM kI ora pravRtti ho, isake lie usane cArudattako aise logoMkI saMgati meM DAla diyA, jo vyabhicArI the / isase usakI mA~kA abhiprAya saphala avazya huA / cArudatta viSayoM meM pha~sa gayA aura khUba pha~sa gayA / para aba vaha vezyAkA hI premI bana gyaa| usane tabase gharakA mu~ha taka nahIM dekhA / use koI lagabhaga bAraha varSa vezyAke yahA~ rahate hue bIta gaye / isa arase meM usane apane gharakA saba dhana bhI gavA diyA / campA meM cArudattakA ghara acche dhanikoM kI ginatI meM thA, para aba vaha eka sAdhAraNa sthitikA AdamI raha gayA / abhItaka cArudattake kharca ke lie usake gharase nagada rupayA AyA karatA thA / para aba rupayA khuTa jAnese usakI strIkA gahanA Ane lgaa| jisa vezyAke sAtha cArudattakA prema thA usako kuTTino mA~ne cArudattako aba daridra huA samajhakara eka dina apanI lar3akI se kahAbeTI, aba isake pAsa dhana nahIM rahA, yaha bhikhArI ho cukA, isalie aba tujhe isakA sAtha jaldI chor3a denA caahie| apane lie daridra manuSya kisa kAmakA | vahI huA bhI / vasantasenAne use apane gharase nikAla bAhara kiyA / saca hai, vezyAoMkI proti dhanake sAtha hI rahatI hai| jisake pAsa jaba taka paisA rahatA hai usase tabhI taka prema karatI hai / jahA~ dhana nahIM vahA~ vezyAkA prema bhI nahIM / yaha dekha cArudattako bahuta duHkha huA / aba use jAna par3A ki viSaya-bhogoM meM atyanta AsaktikA kaisA bhayaMkara pariNAma hotA hai / vaha aba eka palabharake lie bhI vahA~ para na ThaharA aura apanI priyAke bhUSaNa le-livAkara videza calatA bnaa| use isa hAlata meM mAtAko apanA kalaMkita mu~ha dikhalAnA ucita nahIM jAna par3A / yahA~se calakara cArudatta dhIre-dhIre ulUkha dezake uzirAvarta nAmake zahara meM pahu~cA / campAse jaba yaha ravAnA huA taba sAtha meM isakA mAmA bhI ho gayA thA / uzirAvarta meM inhoMne kapAsakI kharIda kI / yahA~se kapAsa lekara ye donoM tAmaliptA nAmaka purIkI ora ravAnA hue| rAste meM ye eka bhayaMkara vanomeM jA pahu~ce / kucha vizrAma ke lie inhoMne yahIM DerA DAla diyA / itanemeM eka mahA AMdhI aaii| usase parasparakI ragar3ate bA~soMmeM Aga laga uThI / havA cala hI rahI thI, so AgakI cinagAriyA~ ur3akara inake kapAsa para jA pdd'iiN| dekhate-dekhate vaha saba kapAsa bhasmIbhUta ho gayA / saca hai, binA puNyake koI kAma siddha nahIM ho pAtA hai / isalie puNya kamAneke lie bhagavAn ke upadeza kiye mArgapara sabako calanA kartavya hai / isa hAnise cArudatta bahuta hI duHkhI ho gyaa| vaha yahA~se kisI dUsare deza 12
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 ArAdhanA kathAkoza kI ora jAneke lie apane mAmAse salAhakara samudradatta seThake jahAja dvArA pavanadvIpameM phuNcaa| yahA~ isake bhAgyakA sitArA cmkaa| kucha varSa yahA~ rahakara isane bahuta dhana kmaayaa| isakI icchA aba deza lauTa AnekI huI / apanI mAtAke darzanoMke lie isakA mana bar3A adhIra ho uThA / isane calane kI taiyArI kara jahAja meM apanA saba dhana asabAba lAda diyA / jahAja anukUla samaya dekha ravAnA huaa| jaise-jaise vaha apano 'svargAdapi garIyasI' janmabhUmiko ora zIghra gati se bar3hA huA jA rahA thA, cArudattako utanI hI utanI adhika prasannatA hotI jAtI thI / para yaha koI nahIM jAnatA ki manuSyakA cAhA kucha nahIM hotA / hotA vahI hai jo daivako maMjUra hotA hai / yahI kAraNa huA ki cArudattakI icchA pUrI na ho pAI aura acAnaka jahAja kisIse TakarAkara phaTa pdd'aa| cArudattakA saba mAla asabAba samudrake vizAla udarakI bheMTa car3hA / vaha pIchA pahalesA hI daridra ho gayA / para cArudattako duHkha uThAte - uThAte bar3I sahana-zakti prApta ho gaI thI / eka para eka AnevAle duHkhoMne use nirAzAke gahare gar3hese nikAla kara pUrNa AzAvAdI aura karttavyazIla banA diyA thA / isalie abakI bAra use apanI hAnikA kucha vizeSa duHkha nahIM huaa| vaha phira dhana kamAneke lie videza cala par3A / usane abakI bAra bhI bahuta dhana kamAyA / ghara lauTate samaya phira bhI usakI pahalesI dazA huii| itanemeM ho usake bure karmoMkA anta na ho gayA; kintu aisI-aisI bhayaMkara ghaTanAoMkA koI sAta bAra use sAmanA karanA par3A / isane kaSTa para kaSTa sahA, para apane karttavya se yaha kabhI vimukha nahIM huA / abakI bAra jahAjake phaTa jAnese yaha samudra meM gira pdd'aa| ise apane jIvanakA bhI sandeha ho gayA thA / itanemeM bhAgyase bahakara AtA huA eka lakar3ekA takhtA isake hAtha par3a gyaa| use pAkara isake jImeM jI aayaa| kisI taraha yaha usakI sahAyatA se samudra ke kinAre A lagA / yahA~se calakara yaha rAjagRhameM pahu~cA / yahA~ ise eka viSNumitra nAmakA saMnyAsI milA / saMnyAsIne isake dvArA koI apanA kAma nikalatA dekhakara pahale bar3I sajjanatAkA isake sAtha baratAva kiyA / cArudattane yaha samajhakara ki yaha koI bhalA AdamI hai, apanI saba hAlata usase kaha dI / cArudattako dhanArthI samajhakara viSNumitra usase bolA- maiM samajhA, tuma dhana kamAneko ghara bAhara hue ho / acchA huA tumane mujhase apanA hAla sunA diyA / para sirpha dhanake lie aba tumheM itanA kaSTa na uThAnA par3egA / Ao, mere sAtha Ao, yahA~se kucha dUrapara jaMgala meM eka parvata hai / usakI talahaTImeM eka ku~A
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArudatta seThako kathA 179 hai / vaha rasAyanase bharA huA hai| usase sonA banAyA jAtA hai / so tuma usameMse kucha thor3a-sA rasa le aao| usase tumhArI saba daridratA naSTa ho jaaygii| cArudatta saMnyAsoke pIche-pIche ho liyaa| saca hai, durjanoM dvArA dhanake lobhI kauna-kauna nahIM Thage gye|| saMnyAso aura usake pIche-pIche cArudatta ye donoM eka parvatake pAsa pahuMce / saMnyAsIne rasa lAnekI saba bAteM samajhAkara cArudattake hAthameM eka tuMbI dI aura eka sIke para use baiThAkara kuemeM utAra diyaa| cArudatta tUM bImeM rasa bharane lgaa| itane meM vahA~ baiThe hue eka manuSyane use rasa bharanese rokaa| cArudatta pahale to DarA, para jaba usa manuSyane kahA tuma Daro mata, taba kucha samhalakara vaha bolA-tuma kauna ho, aura isa kuemeM kese Aye ? kuemeM baiThA huA manuSya bolA, sunie, maiM ujjayinImeM rahatA haiN| merA nAma dhanadatta hai| maiM kisI kAraNase siMhaladvIpa gayA thaa| vahA~se lauTate samaya tUphAnameM par3akara merA jahAja phaTa gyaa| dhana-janakI bahuta hAni huii| mere hAtha eka lakkar3akA paTiyA laga jAnese athavA yoM kahie ki devakI dayAse maiM baca gyaa| samudrase nikalakara maiM apane zaharakI ora jA rahA thA ki rAste meM mujhe yahI saMnyAsI milaa| yaha duSTa mujhe dhokhA dekara yahA~ laayaa| maiMne kUemeMse ise rasa bharakara lA diyaa| isa pApIne pahale tUMbo mere hAthase le lI aura phira Apa rassI kATakara bhAga gyaa| maiM Akara kuemeM giraa| bhAgyase coTa to adhika na AI, para do-tIna dina isameM par3e rahanese merI tabiyata bahuta bigar3a gaI aura aba mere prANa ghuTa rahe haiN| usakI hAlata sunakara cArudattako bar3I dayA aaii| para vaha aisI jagahameM phaMsa cukA thA, jisase usake jilAnekA kucha yatna nahIM kara sakatA thaa| cArudattane usase pUchA to maiM isa saMnyAsIko rasa bharakara na hU~ ? dhanadattane kahA-nahIM, aisA mata karo; rasa to bharakara de hI do, anyathA yaha Uparase patthara vagairaha mArakara bar3A kaSTa phuNcaayegaa| taba cArudattane eka bAra to tU bIko rasase bharakara sIkemeM rakha diyA / saMnyAsI ne use nikAla liyaa| aba cArudattako nikAlaneke lie usane phira sIkA kueM meM ddaalaa| abakI bAra cArudattane svayaM soMke para na baiThakara bar3e-bar3e vajanadAra pattharoMko usameM rakha diyaa| saMnyAsI usa patthara bhare sIke para cArudattako baiThA samajhakara, jaba sIMkA AdhI dUra AyA taba use kATakara Apa calatA bnaa| cArudattakI jAna baca gii| usane dhanadattakA bar3A upakAra mAnakara kahA-mitra, isameM koI sandeha nahIM ki Aja tumane mujhe jIvanadAna diyA aura isake lie maiM tumhArA janmajanma meM RNI
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 ArAdhanA kathAkoza rahU~gA / hA~ aura yaha to kahie ki isase nikalanekA bhI koI upAya hai kyA ? dhanadatta bolA- yahA~ rasa poneko pratidina eka go AyA karatI hai / taba Aja to vaha calI gaI / kala sabere vaha phira AvegI so tuma usako pUMcha pakar3akara nikala jaanaa| itanA kahakara vaha bolA- aba mujhase bolA nahIM jaataa| mere prANa bar3e saMkaTameM haiM / cArudattako yaha dekha bar3A duHkha huA ki vaha apane upakArIkI kucha sevA nahIM kara pAyA / usase aura to kucha nahIM banA, para itanA to usane taba bhI kiyA ki dhanadattako pavitra jinadharmakA upadeza dekara, jo ki uttama gatikA sAdhana hai, paMca namaskAra mantra sunAyA aura sAtha hI saMnyAsa bhI livA diyA / saberA huA / sadAko bhA~ti Aja bhI go rasa pIneke lie AI / rasa pIkara jaise ho vaha jAne lagI, cArudattane usakI pUMcha pakar3a lii| usake sahAre vaha bAhara nikala AyA / yahA~se isa jaMgalako lA~ghakara yaha eka ora jAne lagA / rAstemeM isakI apane mAmA rudradatta se bheMTa ho gaI / rudradattane cArudattakA saba hAla jAnakara kahA- to calie aba hama ratnadvIpameM caleM / vahA~ apanA manoratha avazya pUrA hogA / dhanakI AzAse ye donoM aba ratnadvIpa jAneko taiyAra hue| ratnadvIpa jAneke lie pahale eka parvatapara jAnA par3atA thA aura parvatapara jAnekA jo rAstA thA, vaha bahuta sa~karA thA / isalie parvatapara jAneke lie inhoMne do bakare kharIda kiye aura unapara savAra hokara ye ravAnA ho gye| jaba ye parvatapara kuzalapUrvaka pahu~ca gaye taba pApI rudradattane cArudatta se kahA- dekho, aba apaneko yahA~para ina donoM bakaroMko mArakara do camar3ekI thailiyA~ banAnI cAhie aura unheM ulaTakara unake bhItara ghusa donoMkA mu~ha sI lenA cAhie / mAMsa ke lobhase yahA~ sadA hI bheruNDa-pakSI AyA karate haiM / so ke apaneko uThA le jAkara usa pAra ratnadvIpa meM le jAyeMge / vahA~ jaba ve hameM khAne lageM taba ina thailiyoMko cIrakara hama bAhara ho jaayeNge| manuSya ko dekhakara pajhI ur3a jAyeMge aura aisA karanese bahuta sodhI taraha apanA kAma bana jAyagA / cArudattane rudradattakI pApamayI bAta sunakara use bahuta phaTakArA aura vaha sApha inkAra kara gayA ki mujhe aise pApa dvArA prApta kiye dhanako jarUrata nahIM / saca hai, dayAvAn kabhI aisA anartha nahIM karate / rAtako ye donoM so gaye / cArudattako svapna meM bhI khayAla na thA ki rudradatta sacamuca itanA nIca hogA aura isIlie vaha niHzaMka hokara so gayA thA / jaba cArudattako khUba gAr3hI nIMda A gaI taba pApo rudradatta cupakese uThA aura
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArudatta seThako kathA 181 jahA~ bakare ba~dhe the vahA~ gyaa| usane pahale apane bakareko mAra DAlA aura cArudattake bakarekA bhI usane AdhA galA kATa diyA hogA ki acAnaka cArudattakI nIMda khula gaI / rudradattako apane pAsa soyA na pAkara usakA sira ThanakA / vaha uThakara daur3A aura bakaroMke pAsa phuNcaa| jAkara dekhatA hai to pApo rudradatta bakarekA galA kATa rahA hai| cArudattako kATo to khUna nhiiN| vaha krodhake mAre bhara gyaa| usane rudradattake hAthase churI to chur3Akara pheMkI aura use khUba hI sunaaii| saca hai, kauna aisA pApa hai, jise nirdayI puruSa nahIM karate? usa adhamare bakareko Tagara-Tagara dekhate dekhakara dayAse cArudattakA hRdaya bhara AyA / usako A~khoMse A~suoMkI bUMdeM Tapakane lgiiN| para vaha usake bacAnekA prayatna karane ke lie lAcAra thaa| isalie ki vaha prAyaH kATA jA cukA thaa| usako zAntike sAtha mRtyu hokara vaha sugati lAbha kare, isake lie cArudattane itanA avazya kiyA ki use paMca namaskAramaMtra sunAkara saMnyAsa de diyaa| jo dharmAtmA jinendra bhagavAnke upadezakA rahasya samajhanevAle haiM, unakA jIvana saca pUcho to kevala paropakArake lie hI hotA hai| __cArudattane bahuterA cAhA ki maiM pochA lauTa jAU~, para vApisa lauTanekA usake pAsa koI upAya na thaa| isalie atyanta lAcArIkI dazAmeM use bhI rudradattakI taraha usa thailIkI zaraNa lenI pdd'ii| ur3ate hue bheruNDapakSI parvata para do mAMsa-piNDa par3e dekhakara Aye aura una donoMko coMcoMse uThA calate bne| rAste meM unameM paraspara lar3AI hone lgii| pariNAma yaha nikalA ki jisa thailImeM rudradatta thA, vaha pakSokI coMcase chUTa pdd'ii| rudradatta samudra meM girakara mara gyaa| marakara vaha pApake phalase kugatimeM gyaa| ThIka bhI hai, pApiyoMkI kabhI acchI gati nahIM hotii| cArudattakI thailIko jo . 'pakSI lie thA, usane use rattadvIpake eka sundara parvatapara le jAkara rakha diyaa| isake bAda pakSIne use coMcase coranA zurU kiyaa| usakA kucha bhAga cIrate hI use cArudatta dekha pdd'aa| pakSI usI samaya Darakara ur3a bhaagaa| saca hai, puNyavAnoMkA kabhI-kabhI to duSTa bhI hita karanevAle ho jAte haiN| jaise hI cArudana thelIke bAhara nikalA ki dhUpameM dhyAna lagAye eka mahAtmA use dekha pdd'e| unheM aisI kar3I dhUpameM merukI taraha nizcala khar3e dekhakara cArudattakI unapara bahuta zraddhA ho gii| cArudatta unake pAsa gayA aura bar3I bhaktise usane unake caraNoM meM apanA sira nvaayaa| munirAjakA dhyAna pUrA hote hI unhoMne cArudattase kahA-cArudatta, kyoM
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 ArAdhanA kathAkoza tuma acchI taraha to ho na ? muni dvArA apanA nAma sunakara cArudattako kucha santoSa to isalie avazya huA ki eka atyanta aparicita deza meM use koI pahacAnatA bhI hai, para isake sAtha hI usake AzcaryakA bhI kucha ThikAnA na rahA / vaha bar3e vicAra meM par3a gayA ki maiMne to kabhI inheM kahIM dekhA nahIM, phira inhoMne hI mujhe kahA~ dekhA thA ! astu, jo ho, inhIMse pUchatA hU~ ki ye mujhe kahA~se jAnate haiM / vaha munirAja se bolA- prabho, mAlUma hotA hai Apane mujhe kahIM dekhA hai, batalAie to Apako maiM kahA~ milA thA ? muni bole - "suno, meM eka vidyAdhara hU~ ! merA nAma amitagati hai / eka dina maiM campApuroke bagIce meM apanI priyAke sAtha saira karaneko gayA huA thA / isI samaya eka dhUmasiMha nAmakA vidyAdhara vahA~ A gayA / merI sundara stroko dekhakara usa pApIkI niyata DagamagI | kAmase andhe hue usa pApIne apanI vidyAke balase mujhe eka vRkSa meM kIla diyA aura merI pyArIko vimAnameM baiThAkara mere dekhate-dekhate AkAza mArga cala diyA / usa samaya mere koI aisA puNyakarmakA udaya AyA so tuma udhara A nikale / tumheM dayAvAna samajhakara maiMne tumase izArA karake kahAve auSadhiyA~ rakkhI haiM, unheM pIsakara mere zarIra para lepa diijie| Apane merI prArthanA svIkAra kara vaisA hI kiyA / usase duSTa vidyAoMkA prabhAva naSTa A aura maiM una vidyAoMke paMjese chUTa gayA / jaise guruke upadezase jIva, mAyA, mithyAkI kolase chUTa jAtA hai / maiM usI samaya daur3A huA kailAsa parvatapara pahu~cA aura dhUmasiMhako usake karmakA ucita prAyazcitta dekara usase apanI priyAko chur3A laayaa| phira maiMne Apase kucha prArthanA kI ki Apa jo icchA ho vaha mujhase mA~geM, para Apa mujhase kucha bhI leneke lie taiyAra nahIM hue / saca to yaha hai ki mahAtmA loga dUsaroMkA bhalA kisI prakAra kI AzAse karate hI nahIM / isake bAda maiM Apase vidA hokara apane nagara meM A gyaa| maiMne isake pazcAt kucha varSoMtaka aura rAjya kiyA, rAjyazrIkA khUba Ananda lUTA | bAda AtmakalyANako icchA se putroMko rAjya sauMpakara maiM dIkSA le gayA, jo ki saMsArakA bhramaNa miTAnevAlI hai / cAraNaRddhike prabhAvase maiM yahA~ Akara tapasyA kara rahA hU~ / merA tumhAre sAtha purAnA paricaya hai, isIlie maiM tumheM pahacAnatA hU~ / " sunakara cArudatta bahuta khuza huaa| vaha jaba taka vahA~ baiThA rahA, iso bIcameM ina munirAjake do putra inakI pUjA karaneko vahA~ Aye / munirAja - ne cArudattakA kucha hAla unheM sunAkara usakA unase paricaya karAyA / parasparameM milakara ina sabako bar3I prasannatA huii| thor3e ho samayake paricaya - se inameM atyanta prema bar3ha gayA /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArudatta seTha kI kathA isI samaya eka bahuta khUbasUrata yuvA yahA~ aayaa| sabako dRSTi usake divya tejakI ora jA lgii| usa yavAne sabase pahale cArudattako praNAma kiyaa| yaha dekha cArudattane use aisA karanese rokakara kahA- tumheM pahale guru mahArAjako namaskAra karanA ucita hai| Agata yuvAne apanA paricaya dete hue kahA-maiM bakarA thaa| pApI rudradatta jaba merA AdhA galA kATa cukA hogA ki usI samaya mere bhAgyase Apako nIMda khula gii| Apane Akara mujhe namaskAra maMtra sunAyA aura sAtha ho saMnyAsa de diyaa| maiM zAnta bhAvose marakara maMtrake prabhAvase saudharma svarga meM deva haA / isalie mere guru to Apa hI haiM-Apa hIne majhe sanmArga batalAyA hai| isake bAda saudharma-deva dharma-premase bahata sundara-sundara aura mUlyavAn divya vastrAbharaNa cArudattako bheMTakara aura use namaskArakara svarga calA gayA / saca hai, jo paropakArI haiM unakA saba ho bar3I bhakti ke sAtha AdarasatkAra karate haiN| idhara ve vidyAdhara siMhayaza aura varAhagrIva munirAjako namaskAra kara cArudattase bole-calie hama Apako ApakI janmabhUmi campApurImeM pahuMcA aaveN| isase cArudattako bar3o prasannatA huI aura vaha jAneko sahamata ho gyaa| cArudattane isake lie unase bar3I kRtajJatA pragaTa ko| unhoMne cArudattako usake mara mAla-asabAba sahita bahuta jaldI vimAna dvArA campApurImeM, laarkhaa| isake bAda ve use namaskArakara aura AjJA lekara apane sthAna lauTa gye| saca hai, puNyase saMsArameM kyA nahIM hotA! aura puNyaprAptike lie jinabhagavAnke dvArA upadeza kiye dAna, pUjA, vrata, zolarUpa cAra prakAra pavitra dharmakA sadA pAlana karate rahanA cAhiye / - acAnaka apane priya putrake AjAnese cArudattake mAtA-pitAko bar3I khuzI huii| unhoMne bArabAra use chAtIse lagAkara varSoMse viyogAgnise . jalate hue apane hRdayako ThaMDA kiyaa| cArudattakI priyA mitravatoke netroMse dinarAta bahatI huI viyoga-duHkhAzruoMkI dhArA aura Aja priyako dekhakara bahanevAlI AnandAzruoMko dhArAkA apUrva samAgama huaa| use jo sukha Aja milA, usakI samAnatAmeM svargakA divya sukha tuccha hai / bAtakI bAtameM cArudattake Aneke samAcAra sArI purImeM pahu~ca gye| aura usase sabhoko Ananda huA cArudatta eka samaya bar3A dhanI thaa| apane kukarmose vaha patha-pathakA bhikhArI bnaa| para jabase use apanI dazAkA jJAna huA tabase usane
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ArAdhanA kathAkoza kevala karttavyako hI apanA lakSya banAyA aura phira karmazIla banakara usane kaThinase kaThina kAma kiyaa| usameM kaI bAra use asaphalatA bhI prApta huI, para vaha nirAza nahIM huA aura kAma karatA hI calA gayA / apane udyogase usake bhAgyakA sitArA phira camaka uThA aura vaha Aja pUrNa teja prakAza kara rahA hai / isake bAda cArudattane bahuta varSoM taka khUba sukha bhogA aura jinadharmakI bhI bhakti ke sAtha upAsanA ko| antameM udAsIna hokara vaha apanI jagaha para apane sundara nAmake putrako niyukta kara Apa dIkSA le gyaa| muni hokara usane khUba tapa kiyA aura Ayuke antameM saMnyAsa ' sahita mRtyu prApta kara svarga lAbha kiyaa| svargameM vaha sukhake sAtha rahatA hai, aneka prakArake uttamase uttama bhogoMko bhogatA hai, sumeru aura kailAzaparvata Adi sthAnoMke jinamandiroMkI yAtrA karatA hai, videhakSetrameM jAkara sAkSAt tIrthaMkara kevalo bhagavAnko stuti-pUjA karatA hai aura unakA sukha denevAlA pavitra dharmopadeza sunatA hai| matalaba yaha ki usakA prAyaH samaya dharmasAdhana homeM bItatA hai| aura isI jinabhagavAnke upadeza kiye nirmala dharmakI indra, nAgendra, vidyAdhara, cakravartI Adi sabhI sadA bhaktipUrvaka upAsanA karate haiM, yahI dharma svarga aura mokSakA denevAlA hai| isalie yadi tumheM zreSTha sukhako cAha hai to tuma bhI isI dharmakA Azraya lo| 36. pArAzara munikI kathA jinendra bhagavAnako namaskAra kara anyamatoMkI asatkalpanAoMkA satpuruSoMko jJAna ho, isalie unhIMke zAstroMmeM likhI huI pArAzara nAmaka eka tapasvIko kathA yahA~ likhI jAtI hai| hastinAgapurameM gaMgabhaTa nAmakA eka dhIvara rahA karatA thA / eka dina vaha pApa-buddhi eka bar3I bhArI machalIko nadIse pakar3akara laayaa| ghara lAkara usa machalIko jaba usane cIrA to usameMse eka sundara kanyA niklii| usake zarIrase bar3I durgandha nikala rahI thii| usa dhIvarane usakA nAma satyavatI rakkhA / vahI usakA pAlana poSaNa bhI karane lgaa| para saca
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArAzara muniko kathA 185 pUcho to yaha bAta sarvathA asaMbhava hai / kahIM machalI se bhI kanyA paidA huI hai ? kheda hai ki loga A~kha banda kiye aisI-aisI bAtoM para bhI andhazraddhA kiye cale Ate haiM / jaba satyavatI bar3I ho gaI to eka dinakI bAta hai ki gaMgabhaTa satyavatIko nadI kinAre nAva para baiThAkara Apa kisI kAmake lie gharapara A gayA / itanemeM rAstekA thakA huA eka pArAzara nAmakA muni, jahA~ satyavatI nAva lie baiThI huI thI, vahA~ AyA / vaha satyavatIse bolAlar3akI, mujhe nadI pAra jAnA hai, tU apanI nAva para baiThAkara pAra utAra de to bahuta acchA ho / bholI satyavatIne usakA kahA mAna liyA aura nAva meM use acchI taraha baiThAkara vaha nAva khene lagI / satyavatI khUbasUrata to thI hI aura isa para vaha aba teraha caudaha varSakI ho cukI thI; isalie usakI khilatI huI naI javAnI tho| usakI manomadhura sundaratAne tapasvIke tapako DagamagA diyA / vaha kAmavAsanAkA gulAma huA / usane apanI pApamayI manovRttiko satyavatI para pragaTa kiyA / satyavatI sunakara lajA gaI, aura DarI bhI / vaha bolI - mahArAja, Apa sAdhu-santa, sadA gaMgAsnAna karanevAle aura zApa dene tathA dayA karane meM samartha aura maiM noca jAtikI lar3akI, isa para bhI merA zarIra durgandhamaya, phira maiM Apa sarIkhoMke yogya kaise ho sakatI hU~? pArAzarako isa bholI lar3akIke niSkapaTa hRdayakI bAta para bhI kucha zarma nahIM AI aura kAmiyoMko zarma hotI bhI kahA~ ? usane satyavatIse kahA- tUM isakI kucha cintA na kara / maiM terA zarIra abhI sugandhamaya banAye detA huuN| yaha kahakara pArAzarane apane vidyAbalase usake zarIrako dekhate-dekhate sugandhamaya kara diyaa| usake prabhAvako dekhakara satyavatIko rAjI ho jAnA par3A / kAmI pArAzarane apanI vAsanA nAva meM ho miTAnA cAho, taba satyavatI bolI- Apako isakA khayAla nahIM ki saba loga dekhakara kyA kaheMge ? taba pArAzarane AkAzako dhuMdhalA kara, jisase koI dekha na sake, aura apanI icchA.. ....isake bAda usane nadIke bIca meM hI eka choTA-sA gA~va basAyA aura satyavatI ke sAtha byAha kara Apa vahIM rahane lagA / eka dina pArAzara apanI vAsanAoMkI tRpti kara rahA thA ki usa samaya satyavatI ke eka vyAsa nAmakA putra huA / usake sirapara jaTAe~ thIM, vaha yajJopavIta pahare huA thA aura usane utpanna hote hI apane pitAko - namaskAra kiyA / para logoM kA yaha kahanA unnatta puruSake sarokhA hai ora
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 ArAdhanA kathAkoza na kisI jJAna-netravAlekI samajhameM ye bAteM AveMgI ho| kyoMki ve samajhate haiM ki samajhadAra kabhI aisI asaMbhava bAteM jo kahate; kintu bhaktike AvezameM Akara asatattva para vizvAsa lAnevAloMne aisA likha diyA hai / isalie buddhivAnoMko ucita hai ki ve una vidvAnoMkI saMgati kareM jo jainadharmakA rahasya samajhane vAle haiM, aura jainadharmase ho prema kareM aura usIke zAstroMkA bhakti aura zraddhAke sAtha adhyayana kareM, unameM apanI pavitra buddhiko lagAveM, isIpte unheM saccA sukha prApta hogaa| 37. sAtyaki aura rudrakI kathA kevalajJAna hI jinakA netra hai, aise jinabhagavAnko namaskAra kara zAstroMke anusAra sAtyaki aura rudrakI kathA likhI jAtI hai| gandhAra dezameM mahezvarapura eka sundara zahara thaa| usake rAjA satyandhara the| satyandharako priyAkA nAma satyavatI thA / inake eka putra huA usakA nAma sAtyaki thaa| sAtyakine rAjavidyAmeM acchI kuzalatA prApta kI tho aura ThIka bhI hai, rAjA binA rAjavidyAke zobhA bhI nahIM paataa| __ isa samaya sindhudezako vizAlA nagarIkA rAjA ceTaka thaa| ceTaka jainadharmakA pAlaka aura jinendra bhagavAnkA saccA bhakta thA / isako rAnIkA nAma subhadrA thaa| subhadrA bar3I pativratA aura dharmAtmA thii| isake sAta kanyAe~ thiiN| unake nAma the-pavitrA, mRgAvatI, suprabhA, prabhAvatI celinI, jyeSThA aura candanA / samrATa zreNikane ceTakase celinIke lie ma~ganI kI thI, para ceTakane unakI Ayu adhika dekhakara lar3akI denese inkAra kara diyaa| isase zreNikako bahuta burA lgaa| apane pitAke duHkhakA kAraNa jAnakara abhayakumAra unakA eka bahuta hI bar3hiyA citra banavA kara vizAlAmeM pahuMcA / usane vaha citra celinoko batalAkara use zreNika para mugdha kara liyaa| para celinIke pitAko usakA byAha zreNikase karanA sammata nahIM thaa| isalie abhayakumArane gupta mArgase celinIko le jAnekA vicAra kiyaa| jaba celinI usake sAtha jAneko taiyAra huI taba jyeSThAne usase apaneko bhI le
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtyaki aura rudrakI kathA 187 calaneke lie kahA / celinI sahamata to ho gaI, para use usakA le calanA iSTa nahIM thA; isalie jaba ye donoM bahineM thor3I dUra gaI hoMgI ki dhUrtI celinote jyeSThAse kahA-bahina, maiM apane AbhUSaNa to saba mahala hI meM bhala AI haiN| tU jAkara unheM le A na? maiM taba taka yahIM khar3I huuN| becArI bholI jyeSThA usake jhAMse meM Akara calI gii| vaha thor3I dUra hI pahuMcI hogI ki isane idhara AgekA rAstA pakar3A aura jaba taka jyeSThA saMketa sthAnapara AtI hai taba taka yaha bahuta dUra Age bar3ha aaii| apanI bahinakI isa kuTilatA yA dhokhebAjose jyeSThAko behada duHkha huaa| aura isI duHkhake mAre vaha yazasvatI AryikAke pAsa dIkSA le gii| jyeSThAkI sagAI satyandharake putra sAtyakise ho cukI thii| para jaba sAtyakine usakA dokSA le lenA sunA to vaha bhI virakta hokara samAdhigupta muni dvArA dIkSA lekara muni bana gyaa| - eka dina yazasvatI, jyeSThA Adi AyikAe~ zrovarddhamAna bhagavAnkI vandanA karaneko cliiN| ve saba eka vanImeM pahuMcIM hoMgI ki pAnI barasane lagA, aura khUba brsaa| isase isa AryikA saMghako bar3A kaSTa huaa| koI kidhara aura koI kidhara, isa taraha unakA saba saMgha titira-bitara ho gyaa| jyeSThA eka kAlaguhA nAmakI guhAmeM phuNcii| vaha use ekAnta samajhakara zarorase bhIge vastroMko utAra kara unheM nicor3ane lgii| bhAgyase sAtyaki muni bho iso guhA meM dhyAna kara rahe the| so unhoMne jyeSThA AryikAkA khulA zarIra dekha liyaa| dekhate hI vikArabhAvoMse unakA mana bhraSTa huA aura unhoMne apane zolarUpI maulika ratnako AryikAke zarIrarUpI agnimeM jhoMka diyaa| saca hai, kAmase andhA banA manuSya kyA nahIM kara ddaaltaa| ___gurANo yazasvatI jyeSThAkI ceSTA vagairahase usakI dazA jAna gii| aura isa bhayase ki dharmakA apavAda na ho, vaha jyeSThAko celinoke pAsa rakha aaii| celinIne use apane yahA~ gupta rItise rakha liyA / so Thoka hI hai, samyagdRSTi nindA Adise zAsanako sadA rakSA karate haiM / nau mahine honepara jyeSThAke putra huA / para zreNikane isa rUpa meM pragaTa kiyA ki celinIke putra haa| jyeSThA use vahIM rakhakara Apa pocho AryikAke saMghameM calI AI aura prAyazcitta lekara tapasvinI ho gii| isakA lar3akA zreNikake yahIM palane lgaa| bar3A hone para vaha aura aura lar3akoMke sAtha khelaneko jAne lgaa| para saMgati isako acche lar3akoMke
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 ArAdhanA kathAkoza sAtha nahIM thI, isase isake svabhAvameM kaThoratA adhika A gaI / yaha apane sAthake khelanevAle lar3akoMko rudratAke sAtha mArane-pITane lgaa| isakI zikAyata mahArAnIke pAsa Ane lgii| mahArAnIko isa para bar3A gussA AyA / usane isakA aisA raudra svabhAva dekhakara nAma bhI isakA rudra rakha diyA / so ThIka hI hai jo vRkSa jar3ase hI kharAba hotA hai taba usake phalomeM mIThApana A bhI kahA~se sakatA hai| isI taraha rudrase eka dina aura koI aparAdha bana par3A / so celinIne adhika gusse meM Akara yaha kaha DAlA ki kisane to isa duSTako janA aura kise yaha kaSTa detA hai / celinIke muMhase, 'jise ki yaha apanI mAtA samajhatA thA, aisI acambhA pedA karanevAlI bAta sunakara bar3e gahare vicArameM par3a gayA / isane socA ki isameM koI kAraNa jarUra honA caahie| yaha socakara yaha zreNikake pAsa pahu~nA aura unase isane Agrahake sAtha pUchA-pitAjI, saca batalAie, mere vAstava meM pitA kauna haiM aura kahA~ haiM ? zreNikane isa bAtake batAneko bahuta AnAkAnI kii| para jaba rudrane bahuta hI unakA pIchA kiyA aura kisI taraha vaha nahIM mAnane lagA taba lAcAra ho unheM saba saccI bAta batA denI pdd'ii| rudrako isase bar3A vairAgya huA aura vaha apane pitAke pAsa jAkara muni ho gyaa| ___ eka dina rudra gyAraha aMga aura daza pUrvakA bar3e U~cese pATha kara rahA thaa| usa samaya zrutajJAnake mAhAtmyase pA~casau to koI bar3I-bar3o vidyAe~ aura sAta sau choTI-choTo vidyAeM siddha hokara aaiiN| unhoMne apaneko svIkAra karanekI rudrase prArthanA kii| rudrane lobhake vaza ho unheM svIkAra to kara liyA, para lobha Age honevAle sukha aura kalyANake nAzakA kAraNa hotA hai, isakA usane kucha vicAra na kiyaa| ___ isa samaya sAtyaki muni gokarNa nAmake parvatako UMcI coTI para prAyaH dhyAna kiyA karate the| samaya garmIkA thaa| unakI vandanAko aneka dharmAtmA bhavya-puruSa AyA jAyA karate the| para jabase rudrako vidyAe~ siddha huI, tabase vaha muni-vandanAke lie AnevAle dharmAtmA bhavya-puruSoMko apane vidyAbalase siMha, vyAghra, geMDA, cItA Adi hiMsra aura bhayaMkara pazuoM dvArA DarAkara parvata para na jAne detA thaa| sAtyaki muniko jaba yaha hAla jJAta huA taba unhoMne ise samajhAyA aura aise duSTa kArya karanese rokaa| para isane unakA kahA nahIM mAnA aura adhika-adhika yaha logoMko kaSTa dene lagA / sAtyakine taba kahA-tere isa pApakA phala bahuta burA hogaa| tero tapasyA naSTa hogI / tU striyoM dvArA tapabhraSTa hokara Akhira mRtyu kA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtyaki aura rudrako kathA 189 grAsa banegA / isalie abhI tujhe samhala jAnA caahie| jisase kugatiyoMke duHkha na bhoganA pdd'eN| rudra para unake isa kahanekA bhI kucha asara na huaa| vaha aura apanI duSTatA karatA hI calA gayA / saca hai, pApiyoM ke hRdaya meM guruoM kA acchA upadeza kabhI nahIM ThaharatA / eka dina rudramuni prakRtike dRzyoMse apUrva manoharatA dhAraNa kiye hue kailAsa parvata para gayA aura vahA~ tApana yoga dvArA tapa karane lagA / isake bIca meM eka aura kathA hai, jisakA isIse sambandha hai / vijayArddha parvatakI dakSiNa zreNI meM meghanibaddha, meghanicaya aura meghanidAna aise tIna sundara zahara haiN| unakA rAjA thA kanakaratha / kanakarathakI rAnIkA nAma manoharA thA / isake do putra hue| eka devadAru aura dUsarA vidyujjihva / ye donoM bhAI khUbasUrata bhI the aura vidvAn bhI the / inheM yogya dekhakara inakA pitA kanakaratha rAjyazAsanakA bhAra bar3e putra devadAruko sauMpa Apa gaNadhara munirAjake pAsa dIkSA lekara yogI bana gayA / sabako kalyANake mArga para lagAnA hI eka mAtra aba isakA karttavya ho gayA / donoM bhAiyoMkI kucha dinoMtaka to paTI, para bAdameM kisI kAraNako lekara bigar3a pdd'ii| usakA phala yaha nikalA ki choTe bhAIne rAjyake lobha meM pha~sakara aura apane bar3e bhAIke viruddha SaDyaMtra raca use rAjyase nikAla diyA / devadAruko apane mAnabhaMgakA bar3A duHkha huaa| vaha vahA~se calakara kailAsa para AyA yahIM para rahane bhI lagA / saca hai, gharelU jhagar3oMse kauna naSTa nahIM ho jAtA / devadAruke ATha kanyAe~ thIM aura saba hI bar3I sundara thIM / so eka dina ye saba bahineM milakara tAlAba para snAna karaneko aaiiN| apane saba kapar3e utArakara ye nahAneko jalameM ghusIM / rudra munine inheM khule zarIra dekhA / dekhate hI vaha kAmase pIr3A jAkara ina para mohita ho gayA / usane apanI vidyA dvArA unake saba kapar3e curA ma~gAye / kanyAe~ jaba nahAkara jala bAhara huI taba unhoMne dekhA kapar3e vahA~ nahIM; unheM bar3A hI Azcarya huA / ve khar3I khar3I becArI lajjAke mAre sikur3ane lagIM aura vyAkula bhI ve atyanta huI / itane meM unakI najara rudramuni para pdd'ii| unhoMne munike pAsa jAkara bar3e saMkocake sAtha pUchA-prabho, hamAre vastroMko yahA~se kauna le gayA ? kRpAkara hameM batalAie / saca hai, pApake udayase Apatti A par3ane para lajjA saMkoca saba jAtA rahatA hai / pApI rudra munine nirlajja hokara una kanyAoMse kahA -- hA~ maiM tumhAre vastra vagairaha saba batA sakatA hU~, para isa zarta para ki yadi tuma mujhe cAhane lago / kanyAoMne taba kahA - hama abho abodha ThaharIM, isaliye hameM isa bAta
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 ArAdhanA kathAkoza para vicAra karanekA koI adhikAra nahIM / hamAre pitAjI yadi isa bAtako svIkAra kara leM to phira hameM koI uz2ara nahIM rhegaa| kulabAlikAoM kA yaha uttara denA ucita hI thA / unakA uttara sunakara munine unheM unake vastra vagairaha de diye| una bAlikAoMne ghara para Akara yaha saba ghaTanA apane pitA se kaha sunAI / devadArune taba apane eka vizvasta karmacArIko munike pAsa kucha bAteM samajhAkara bhejA / usane jAkara devadArukI orase kahA- ApakI icchA devadAru mahArAjako jAna pdd'ii| usake uttara meM unhoMne yaha kahA hai ki hA~ maiM apanI lar3akiyoMko Apako arpaNa kara sakatA hU~, para isa zarta para ki "Apa vidyujjihvako mArakara merA rAjya pIchA mujhe dilavA deN|" rudrane yaha svIkAra kiyA / saca hai, kAmI puruSa kauna pApa nahIM karatA / rudrako apanI icchAke anukUla dekha devadAru use apane ghara para livA lAyA / aura bahuta ThIka hai, rAjya bhraSTa rAjA rAjyaprApti ke liye kyA kAma nahIM karatA / isake bAda rudra vijayArddha parvata para gayA aura vidyAoMkI sahAyatA se usane vidyujjiko mArakara usI samaya devadAruko rAjya siMhAsana para baiThA diyaa| rAjyaprApti ke bAda hI devadArune bhI apanI pratijJA pUrI kii| apanI saba lar3akiyoM kA byAha Ananda utsava ke sAtha usane rudrase kara diyA / isake sivA usane aura bhI bahutasI kanyAoMko usake sAtha byAha diyA / rudra taba bahuta hI kAmI ho gayA / usake isa prakAra tIvra kAmasevanakA natIjA yaha huA ki saikar3oM becArI rAjabAlikAe~ akAla hImeM mara giiN| para yaha pApI taba bhI santuSTa nahIM huA / isane abakI bAra pArvatI ke sAtha byAha kiyaa| usake dvArA isakI kucha tRpti jarUra huI | kAmI hone ke sivA ise apanI vidyAoMkA bhI bar3A ghamaMDa ho gayA thA / isane saba rAjAoMko vidyAbalase bar3A kaSTa de rakkhA thA, binA ho kAraNa yaha sabako taMga kiyA karatA thA / aura saca bhI hai duSTa se kise zAnti mila sakatI hai / isake dvArA bahuta taMga Akara pArvatI ke pitA tathA aura bhI bahuta se rAjAoMne milakara ise mAra DAlanekA vicAra kiyA / para isake pAsa thA vidyAoMkA bala, so usake sAmane honeko kisIkI himmata na par3atI aura par3atI bhI to ve kucha kara nahIM sakate the| taba unhoMne isa bAtakA zodha lagAyA ki vidyAe~ isase kisa samaya alaga rahatI haiN| isa upAya se unheM saphalatA prApta huii| unheM yaha jJAta ho gayA ki kAmasevana ke samaya saba vidyAe~ rudrase pRthak ho jAtI haiM / so mIkA
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 laukika brahmAkI kathA dekhakara pArvatIke pitA vagairahane khaDga dvArA rudrako sastrIka mAra ddaalaa| saca hai, pApiyoM ke mitra bhI zatru ho jAyA karate haiN| vidyAe~ apane svAmIko mRtyu dekhakara bar3I dukhI huI aura sAtha hI unheM krodha bhI atyanta aayaa| unhoMne taba prajAko duHkha denA zurU kiyA aura aneka prakArakI bImAriyA~ prajAmeM phailA diiN| usase becArI garIba prajA trAha-vAha kara utthii| isI samaya eka jJAnI muni isa ora A nikle| prajAke kucha logoMne jAkara munise isa upadravakA kAraNa aura upAya pUchA / munine saba kathA kahakara kahA-jisa avasthAmeM rudra mArA gayA hai, usakI ekabAra sthApanA karake usase kSamA kraao| vaisA hI kiyA gyaa| prajAkA upadrava zAnta huA, para taba bhI logoMkI mUrkhatA dekho jo eka bAra koI kAma kisI kAraNako lekara kiyA gayA so use aba taka bhI gaDariyA pravAhakI taraha karate cale Ate haiM aura devatAke rUpameM usakI sevA-pUjA karate haiN| para yaha ThIka nhiiN| saccA deva vahI ho sakatA hai jisameM rAga, dveSa nahIM, jo sabakA jAnane aura dekhanegalA hai aura jise svargake deva, cakravartI, vidyAdhara, rAjA, mahArAjA Adi sabhI bar3e-bar3e loga mastaka jhakAte haiM aura aise deva eka arhanta bhagavAn hI haiN| ve jina bhagavAn mujhe zAnti deM, jo ananta uttama-uttama guNoMke dhAraka haiM, saba sukhoMke denevAle haiM, duHkha, zoka, santApake nAza karanevAle haiM, kevalajJAnake rUpameM jo saMsArakA AtApa hara kara use zItalatA denevAle candramA haiM aura tInoM lokoMke svAmiyoM dvArA jo bhaktipUrvaka pUje jAte haiN| 38. laukika brahmAkI kathA saMsArake dvArA pUje gaye bhagavAn Adi brahmA (AdinAtha svAmI) ko namaskAra kara, devaputra brahmAkI kathA likho jAto hai| ___ kucha asamajha loga aisA kahate haiM ki eka dina brahmAjIke manameM AyA ki maiM indrAdikoMkA pada chInakara sarvazreSTha ho jAU~, aura isake liye unhoMne eka bhayaMkara banImeM hAtha U~cA kiye bar3o ghora tapasyA kI / ve koI sAr3he cAra hajAra varSa paryanta (yaha varSa saMkhyA devoMke varSake hisAbase hai, jo ki manuSyoMke varSoM se kaI guNI hotI hai / ) eka ho pAvase khar3e rahakara
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ArAdhanA kathAkoza tapa karate rahe aura kevala vAyu kA AhAra karate rahe / brahmAjIkI yaha kaThina tapasyA niSphala na gaI / indrAdikoMkA Asana hila gayA / unheM apane rAjya naSTa honekA bar3A bhaya huaa| taba unhoMne brahmAjIko tapa bhraSTa karaneke liye svargakI eka tilottamA nAmakI vezyAko, jo ki gandharva devoMke samAna gAne aura bar3o sundara nAcanevAlI thI, bhejaa| tilottamA unake pAsa AI aura aneka prakArake hAva-bhAva-vilAsa batalA-batalAkara nAcane lgii| tilottamAkA nRtya, tilottamAko bhuvana manohAriNI rUparAzi aura usakA hAva-bhAva-vilAsa dekhakara brahmAjI tapase ddgmge| unhoMne hajAroM varSoMko ' tapasyAko eka kSaNabharameM naSTa kara apaneko kAmake hAtha sauMpa diyaa| ve A~kheM phAr3a-phAr3akara tilottamAkI rUparAziko bar3e cAvase dekhane lge| tilottamAne jaba dekhA ki hA~ yogirAja aba apane ApameM nahIM haiM aura A~kheM phADa-phAr3akara merI hI ora dekha rahe haiM, taba unakI icchAko aura jAgRta karaneke liye vaha unakI bAyIM ora Akara nAcane lago / brahmAjIne taba apanI hajAroM varSoM kI tapasyAke prabhAvase apanA dUsarA muMha bAyIM ora banA liyaa| tilottamA jaba unakI pITha pIche Akara nAcane lgii| brahmAjIne taba tIsarA muMha pIchekI ora banA liyaa| tilottamA phira unakI dAhinI ora jAkara nAcane lagI, brahmAjIne usa ora bhI maha banA liyA / antameM tilottamA AkAzameM jAkara nAcane lgii| taba brahmAjIne apanA pAMcavA~ mu~ha gadheke mukhake AkArakA bnaayaa| kAraNa aba unakI tapasyAkA phala bahuta thor3A baca rahA thaa| matalaba yaha ki tilottamAne jisa prakAra brahmAjIko nacAyA ve usI prakAra naace| isa prakAra unheM tapase bhraSTa kara aura unake hRdayameM kAmakI Aga dhadhakAkara cAlAka tilottamA achutIkI achutI svargako calI gaI aura becAre brahmAjI kAmake tIvra vega se mUrchA khAkara pRthvI para A gire| tilottamAne saba hAla indrase kahakara kahA-prabho, aba Apa ananta kAla taka sukhase raheM / maiM brahmAjIkI khUba hI gati banA AI huuN| taba indrane bahuta khuza hokara usase pUchAhA~ tilottamA, tu brahmAjIke pAsa ThaharI nahIM ? tilottamA bolI-vAha ! prabho, bhalI usa bUr3hekI aura mero Apane jor3I milAI ! maiM to kabhI usake pAsa khar3I taka nahIM raha sktii| yaha suna indrako brahmAjIkI hAlata para bar3I dayA aaii| usane phira dayAke vaza hokara brahmAjIkI zAntike liye urvazI nAmakI eka dUsarI sundara vezyAko unake pAsa bhejaa| indrako mAjJA sira para car3hAkara urvazI brahmAjIke pAsa aaii| unake pA~voMko chUkara unheM usane saceta kiyaa| brahmAjo pAMva tale eka svargIya sundarIko
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigrahase Dare hue do bhAiyoMkI kathA 193 baiThI dekhakara bahuta prasanna hue| unheM mAnoM Aja unakI kar3I tapasyAkA phala mila gayA / brahmAjI aba ghara banAkara urvazIke sAtha rahane lage aura manamAne bhoga bhogane lage, tabase ve laukika brahmA kahalAne lge| bar3e duHkhakI bAta hai ki asamajha loga deva yA devake sacce svarUpako jAnate nahIM aura jaisA apano icchAmeM AtA hai unmattakI taraha jhUThA hI kaha diyA karate haiN| kyA koI haTha karake indrAdikoMkA pada chIna sakatA hai ? aura kyA svargakI devAMganAe~ vyabhicAra kara sakatI haiM ? aura jo brahmA tIna lokakA svAmo deva kahA jAtA hai vaha kyA aisA nIca karma karegA? samajhadAroM ko ye bAteM jhUThI samajhanA cAhie / aura jisameM aisI bAteM haiM vaha kabhI brahmA nahIM ho sakatA / jainazAstroMmeM brahmA use kahA hai| jo mokSamArgakA batAnevAlA, sacce jJAna aura sacce cAritrakI prApti karAnevAlA aura AtmAko nijasvarUpameM sthira karanevAlA hai| vaha arhanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ina avasthAoMse pA~ca prakArakA hai| inake sivA saMsArameM aura koI brahmA nahIM hai| kyoMki rAga, dvaSa, krodha, mAna, mAyA, lobha Adi doSoMse yukta kabhI brahmA-deva ho hI nahIM sktaa| kintu jo ina rAgAdi doSoMse rahita haiM, loka aura alokake jAnane vAle haiM aura kevalajJAnarUpI netrase yukta haiM ve hI RSabha bhagavAn mere sacce brahmA haiN| ve parama pavitra AdinAtha jinendra majhe saMsArake duHkhoMse chuTAkara zAMti pradAna kareM, jo bhavyajanarUpo kamaloMko praphullita karaneke lie sUrajake samAna haiM, saMsAra-samudrase pAra karanevAle haiM, guNoMke samudra haiM, svarga aura mokSakA pavitra sukha denevAle haiM, iMdrAdi devoM dvArA pUjya haiM aura kevalajJAna dvArA sAre saMsArake jAnane aura dekhane vAle haiN| 36. parigrahase Dare hue do bhAiyoMkI kathA dhana, dhAnya, dAsa, dAsI, sonA, cA~dI Adi jo saMsArake jIvoMko tRSNAke jAlameM phaMsAkara kaSTa para kaSTa denevAle haiM, aise parigrahase mAyA, 13
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 ArAdhanA kathAkoza mamatA chor3ane vAle jo sAdhu-santa haiM, unase bhI jo U~ce haiM, jinake tyAgase Age tyAgakI koI sImA nahIM, aise sarvazreSTha jinendra bhagavAnko namaskAra kara parigrahase Dare hue do bhAiyoMkI kathA likhI jAtI hai / dazArNa dezameM bahuta sundara ekaratha nAmakA eka zahara thA / usameM dhanadatta nAmakA seTha rahatA thA / isakI strIkA nAma dhanadattA thA / isake dhanadeva aura dhanamitra aise do putra aura dhanamitrA nAmakI eka sundara lar3akI thI / dhanadattakI mRtyu ke bAda ina donoM bhAiyoMke koI aisA pApakarmakA udaya AyA, jisase inakA saba dhana, vana naSTa ho gayA, ye mahA daridra bana gaye / 'kucha sahAyatA milegI' isa AzAse ye donoM bhAI apane mAmAke yahA~ kauzAmbI gaye aura inhoMne bar3e duHkhake sAtha pitAkI mRtyukA hAla mAmAko sunAyA / mAmA bhI inakI hAlata dekhakara bar3A duHkhI huA / usane aneka prakAra samajhA-bujhAkara inheM dhIraja diyA aura sAtha hI ATha kImatI ratna diye, jisase ki ye apanA saMsAra calA skeN| saca hai, yahI bandhupanA hai, yahI dayAlupanA hai aura yahI gambhIratA hai jo apane dhana dvArA yAcakoMkI AzA pUrI kI jAya / / donoM bhAI una ratnoM ko lekara pIche apane rAste meM Ate-Ate ina donoMkI niyata una ratnoMke hoke manameM parasparake mAra DAlanekI icchA huI jAnese inheM subuddhi sUjha gii| donoMne apane-apane hI pazcAttApa kiyA aura paraspara meM apanA vicAra pragaTa kara manakA mela nikAla DAlA / aise pApa vicAroMke mUla kAraNa inheM ve ratna hI jAna par3e / isIlie una ratnoMko vetravatI nadImeM pheMkakara ye apane ghara para cale aaye| una ratnoMko mAMsa samajhakara eka machalI nigala gaI / yahI machalI eka dhIvara ke jAlameM A pha~sI / dhIvarane machalIko mArA / usameM se ve ratna nikale / dhIvarane unheM bAjAra meM beca diyA / dhIre-dhIre karmayogase ve hI ratna ina donoM bhAiyoMkI mA~ke hAtha par3e / mAtAne unake lobhase apane lar3ake-lar3akI ko hI mAra DAlanA cAhA / parantu tatkAla subuddhi upaja jAnese usane bahuta pazcAttApa kiyA aura ratnoMko apanI lar3akI ko de diye / dhanamitrAkI bhI yahI dazA huI / usakI bhI lobhake mAre niyata bigar3a gaI / usane mAtA, bhAI AdikI jAna lenI cAhI / saca hai, saMsArameM sabase bar3A bhArI pApakA mUla lobha hai / anta meM dhanamitrAko bhI apane 1 gharakI ora ravAnA hue / lobhase bigar3I / donoM itane meM gA~va pAsa A nIca vicAroM para bar3A
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanase Dare hue sAgaradattakI kathA 195 vicAra para bar3I ghRNA huI aura usane phira una ratnoMko apane bhAiyoMke hAtha de diyA / ve unheM pahicAna gaye / unheM ratnoMke prApta honekA hAla jAnakara bar3A hI vairAgya huA / usI samaya ve saMsArakI saba mAyA-mamatA chor3akara, jo ki mahA duHkhakA kAraNa hai, damadhara munike pAsa dIkSA le gaye / inheM sAdhu hue dekhakara inakI mAtA aura bahina bhI AryikA ho giiN| Age calakara ye donoM bhAI bar3e tapasvI mahAtmA hue| apanA aura dUsaroM kA saMsArake duHkhoMse uddhAra karanA hI eka mAtra inakA karttavya ho gyaa| svarga ke devatA aura prAyaH saba hI bar3e-bar3e rAjA-mahArAjA inakI sevA pUjA karaneko Ane lage / yaha lobha saMsAra ke duHkhoMkA mUla kAraNa aura aneka kaSToMkA denevAlA hai, mAtA, pitA, bhAI, bahina, bandhu, bAndhava Adike parasparameM Thagane aura bure vicAroM ke utpanna karanekA ghara hai / samajhadAroMko, jo ki apanA hita karane kI icchA karate haiM, cAhie ki ve isa pApake bApa lobhako manasA, vAcA, karmaNA chor3akara saMsArakA hita karanevAle aura svarga tathA mokSakA sukha denevAle jinendra bhagavAn ke upadeza kiye parama pavitra dharma meM apane manako dRr3ha karane kA yatna kareM / 40. dhanase Dare hue sAgaradattakI kathA kevalajJAnarUpI ujjvala netra dvArA tInoMko dekhane aura jAnanevAle aise 'jinendra bhagavAnko namaskAra kara dhanake lobhase Darakara muni ho jAnevAle sAgaradattakI kathA likhI jAtI hai / kisI samaya dhanamitra, dhanadatta Adi bahutase seThoMke putra vyApAra ke lie kauzAmbIse calakara rAjagRhakI ora ravAnA hue| rAste meM eka gahana vanI meM coroMne inheM lUTa liyA / inakA saba mAla asabAba chIna-chAnakara ve calate hue / saca hai, jinake palle meM kucha puNya nahIM hotA ve koI bhI kAma kareM, unheM nukasAna hI uThAnA par3atA hai / udhara dhana pAkara coroMkI niyata bigdd'ii| saba paraspara meM yaha cAhane lage ki dhana mere hI hAtha par3e aura kisIko kucha na mile| aura isI
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 ArAdhanA kathAkoza lAlasA se eka-eka ke viruddha jAna lenekI koziza karane lage / rAtako jaba ve saba khAneko baiThe to kisIne bhojanameM viSa milA diyA aura use khAkara sabake saba paraloka sidhAra gaye / yahA~ taka ki jisane viSa milAyA thA, vaha bhI bhramase use khAkara mara gayA / unameM eka sAgaradatta nAmaka vaizyaputra baca gayA / vaha isaliye ki use rAtrimeM khAne-pInekI pratijJA thI / dhanake lobhameM pha~sanese eka sAtha sabako marA dekhakara sAgaradattako var3A vairAgya huA / vaha usa saba dhanako vahIM chor3a-chAr3akara cala diyA aura eka sAdhuke pAsa jAkara Apa muni bana gayA / rAtribhuktatyAgavatI sAgaradattane saMsArakI saba lIlAoMko duHkhakI kAraNa aura jIvanako bijalIkI taraha palabhara meM nAza honevAlA samajha saba dhana vahIM para par3A chor3akara Apa eka U~ce AcaraNakA dhAraka sAdhu ho gayA / vaha sAgaradatta muni Apa sajjanoM kA kalyANa kareM / 41. dhanake lobha se bhrama meM par3e kuberadatta kI kathA jinendra bhagavAnko, jo ki sAre saMsAra dvArA pUjya haiM, aura sabase uttama ginI jAnevAlI jinavANIko tathA guruoMko bhaktipUrvaka namaskAra kara parigrahake sambandhakI kathA likhI jAtI hai / maNivata dezameM maNivata ho nAmakA eka zahara thA / usake rAjAkA nAma bhI maNivata thA | maNivatakI rAnI pRthivImati thI / isake maNicandra nAmakA eka putra thA / maNivata vidvAn buddhivAn aura acchA zUravIra thA / rAjakAjameM usakI bahuta acchI gati thI / rAjA puNyodayase rAjakAja yogyatAke sAtha calAte hue sukhase apanA samaya bitAte the / dharma para unakI pUrI zraddhA thI / ve supAtroMko pratidina dAna dete, bhagavAnkI pUjA karate aura dUsaroMkI bhalAI karane meM bharasaka yatna karate / eka dina rAnI pRthivImati mahArAjake bAloMko sa~vAra raho thIM ki unakI najara eka sapheda bAla para pdd'ii| rAnIne use nikAlakara rAjAke hAthameM rakha diyaa| rAjA usa sapheda bAlako kAlakA bhejA dUta
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanake lobhase bhramameM par3e kuberadattakI kathA 197 samajha kara saMsAra aura viSayabhogoMse bar3e virakta ho gye| unhoMne apane maNicandra putrako rAjyakA saba kAravAra sauMpa diyA aura Apa bhagavAnkI pUjA, abhiSeka kara tathA yAcakoMko dAna de jaMgalakI ora ravAnA ho gaye aura dIkSA lekara tapasyA karane lge| ve aba dinoMdina AtmAko pavitra banAte hue paramAtma-smaraNameM lIna rahane lge| ___ maNivata muni nAnA dezoM meM dharmopadeza karate hue eka dina ujjainake bAhara masAnameM aaye| rAtake samaya ve mataka zayyA dvArA dhyAna karate hue zAntike lie paramAtmAkA smaraNa-cintana kara rahe the| itanemeM vahA~ eka kApAlika vaitAlIvidyA sAdhanake lie aayaa| use calA banAneke lie tIna maukI jarUrata pdd'ii| so eka to usane muniko samajha liyA aura do murdoko vaha aura ghIsa lAyA / una tInoMke sirakA cUlhA banAkara usa para usane eka nara-kapAla rakkhA aura Aga sulagAkara kucha naivedya pakAne lgaa| thor3I dera bAda jaba Aga jorase cetI aura munikI naseM jalane lagIM taba ekadama munikA hAtha Uparako ora uTha jAnese siraparakA kapAla gira par3A / kApAlika usase Darakara bhAga khar3A huaa| munirAja meru samAna vaiseke vaise hI acala bane rhe| saberA hone para kisI AtejAte manuSyane manikI yaha dazA dekha jinadattako yaha saba hAla kaha sunaayaa| jinadatta uso samaya daur3A-daur3A masAnameM gyaa| munikI dazA dekhakara use behada duHkha huaa| muniko apane ghara para lAkara usane eka prasiddha vaidyase unake ilAjake lie puuchaa| vaidya mahAzayane kahA-somazarmA bhaTTake yahA~ lakSapAka nAmakA bahuta hI umdA taila hai, use lAkara lgaao| usase bahuta jaldI ArAma hogA, AgakA jalA usase phaurana ArAma hotA hai / seTha somazarmAke ghara daur3A huA gyaa| ghara para bhaTTa mahAzaya nahIM the, isalie usane unakI tukArI nAmakI strIse tailake lie prArthanA kii| . tailake kaI ghar3e usake yahA~ bhare rakkhe the| tukArIne unameMse eka ghar3A le jAneko jinadattase khaa| jinadatta Upara jAkara eka ghar3A uThAkara lAne lgaa| bhAgyase sIr3hiyA~ utarate samaya pA~va phisala jAnese ghar3A usake hAthAse chaTa pdd'aa| ghar3A phaTa gayA aura tela saba relama-Thela ho gyaa| jinadatako isame bahata bhaya haa| usane Darate-Darate ghaDe ke phaTa jAnekA hAla tukArose khaa| taba tukArIne dUsarA ghar3A le Aneko kahA / use pahale ghar3eke phUTa jAnekA kucha bhI khayAla nahIM huaa| saca hai, sajjanoMkA hRdaya samudrase bho kahIM adhika gambhIra huA karatA hai| jinadatta dUsarA ghar3A lekara A rahA thaa| abakI bAra tailase cikanI jagaha para pA~va par3a
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 ArAdhanA kathAkoza jAnese phira bhI vaha phisala gayA aura ghar3A phUTakara usakA saba taila baha gyaa| isI taraha tIsarA ghar3A bhI phaTa gyaa| aba to jinadattake devatA kaMca kara gye| bhayake mAre vaha thara-thara kA~pane lgaa| usakI yaha dazA dekhakara tukArIne usase kahA ki ghabarAne aura DaranekI koI bAta nhiiN| tumane koI jAnakara thor3e hI phor3e haiN| tuma kisI tarahakI cintA-phikara mata karo / jaba taka tumheM jarUrata par3e tuma prasannatAke sAtha taila le jAyA kro| denese mujhe koI ujara na hogaa| koI kaisA hI sahanazIla kyoM na ho, para aise mauke para use bhI gussA Aye binA nahIM rhtaa| phira isa strImeM itanI kSamA kahA~se AI ? isakA jinadattako bar3A Azcarya huaa| jinadattane tukArIse pUchA bhI, ki mA~, maiMne tumhArA itanA bhArI aparAdha kiyA, usa para bhI tumako rattIbhara krodha nahIM AyA, isakA kAraNa kyA hai ? tukArIne kahA-bhAI, krodha karanekA phala jaisA cAhie vaisA maiM bhugata cukI huuN| isalie krodhake nAmase hI merA jI kA~pa uThatA hai| yaha sunakara jinadattakA kautuka aura bar3hA, taba usane pUchA yaha kaise ? tukArI kahane lagI___"candanapurameM zivazarmA brAhmaNa rahatA hai / vaha dhanavAn aura rAjAkA AdarapAtra hai| usakI strIkA nAma kamalazrI hai| usake koI ATha to putra aura eka lar3akI hai| lar3akIkA nAma bhaTTA hai aura vaha maiM ho huuN| maiM thI bar3I sundarI, para mujhameM eka bar3A duguNa thaa| vaha yaha ki meM atyanta mAninI thii| maiM bolanemeM bar3I hI teja thI aura isIlie mere bhayakA sikkA logoMke mana para aisA jamA huA thA ki kisIkI himmata mujhe "tU" kahakara pukAranekI nahIM hotI thii| mujhe aisI abhimAninI dekhakara mere pitAne ekabAra zaharameM DauMDI piTavA do ki merI beToko koI "tU" kahakara na pukAre / kyoMki jahA~ mujhase kisIne 'tU' kahA ki maiM usase lar3ane-jhagar3aneko taiyAra ho rahA karatI thI aura phira jahA~taka mujhameM zakti jora hotA maiM usakI hajAroM por3hiyoMko eka palabharameM apane sAmane lA khar3A karatI aura pitAjo isa lar3AI-jhagar3ese sau hAtha dUra bhAganekI koziza krte| jo hA, pitAjIne to acchA hI kAma kiyA thA, para mere khoTe bhAgyase unakA DauMDI piTavAnA mere lie bahuta hI burA huaa| usa dinase merA nAma hI 'tukArI' par3a gayA aura saba hI mujhe isa nAmase pukAra-pukAra kara cir3hAne lge| saca hai, adhika mAna bhI kabhI acchA nahIM hotA / aura isI cir3ake mAre mujhase koI byAha karane takake lie taiyAra na hotA thaa| mere bhAgyase ina somazarmAjIne isa bAtakI pratijJA kI ki
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanake lobhase bhramameM par3e kuberadattakI kathA maiM kabhI ise 'tU' kahakara na pukaaruuNgaa| taba inake sAtha merA byAha ho gyaa| maiM bar3e utsAhake sAtha ujjainameM lAI gii| saca kahU~go ki isa gharameM Akara maiM bar3e sukhase rhii| bhagavAn kI kRpAse ghara saba taraha harA bharA hai| dhana sampatti bhI manamAnI hai| para 'par3A svabhAva jAya jIvase' isa kahAvatake anusAra merA svabhAva bhI sahajameM thor3e hI miTa jAnevAlA thA / so eka dinakI bAta hai ki mere svAmI nATaka dekhane gaye / nATaka dekhakara Ate hue unheM bahuta dera laga gii| unakI isa derI para mujhe atyanta gussA aayaa| maiMne nizcaya kara liyA ki Aja jo kucha ho, maiM kabhI daravAjA nahIM kholaMgI aura maiM so gii| thor3I dera bAda ve Aye aura daravAje para khar3e rahakara ve bAra-bAra mujhe pukArane lge| maiM cuppI sAdhe par3o rahI, para maiMne kivAr3a na khole| bAharase cillAte-cillAte ve thaka gaye, para usakA mujha para kucha asara na huaa| Akhira unheM bhI bar3A krodha ho AyA / krodha meM Akara ve apanI pratijJA taka bhUla baitthe| so unhoMne mujhe 'tU' kahakara pukAra liyaa| basa, unakA 'ta' kahanA thA ki maiM sirase pA~vataka jala uThI aura krodhase andhI banakara kivAr3a kholatI huI gharase nikala bhaagii| mujhe usa samaya kucha na. sUjhA ki maiM kahA~ jA rahI haiN| maiM zahara bAhara hokara jaMgalakI ora cala dhrii| rAstemeM coroMne mujhe dekha liyaa| unhoMne mere saba gahane-dAgIne aura vastra chIna-chAnakara vijayasena nAmake eka bhIlako sauMpa diyaa| mujhe khabasUrata dekhakara isa pApIne merA dharma bigAr3anA cAhA, para usa samaya mere bhAgyase kisI divya strIne Akara mujhe bacAyA, mere dharmakI usane rakSA kii| bhIlane usa divya strose Darakara mujhe eka seThake hAtha sauMpa diyaa| usakI niyata bhI mujha para bigdd'ii| maiMne use khUba hI Ar3e hAthoM liyaa| isase vaha merA kara to kucha na sakA, para gusse meM Akara usa nIcane mujhe , eka aise manuSyake hAtha sauMpa diyA jo jIvoMke khUnase ra~gakara kambala banAyA karatA thaa| vaha mere zarIra para jauMke lagA-lagAkara merA roja-roja bahatasA khUna nikAla letA thA aura usameM phira kambalako ra~gA karatA thaa| saca hai, eka to vaise hI pApa karmakA udaya aura usa para aisA krodha, taba usase mujha sarIkhI hata-bhAginiyoMko yadi pada-pada para kaSTa uThAnA par3e to usameM Azcarya hI kyA ? ___isI samaya ujjainake rAjAne mere bhAIko yahA~ke rAjA pArasake pAsa kisI kAryake liye bhejaa| merA bhAI apanA kAma pUrAkara pIchA ujjaina
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ArAdhanA kathAkoza kI ora jA rahA thA ki acAnaka merI usakI bheMTa ho gaI / maiMne apane karmoM para bar3A pazcAttApa kiyaa| jaba maiMne apanA saba hAla usase kahA to use bhI bahuta duHkha huA / usane mujhe dhIraja diyaa| isake bAda vaha usI samaya rAjA ke pAsa gayA aura saba hAla unase kahakara usa kambala banAnevAle pApIse usane merA paMjA chur3AyA / vahA~ se lAkara bar3I ArjUbhinnata ke sAtha usane phira mujhe apane svAmIke ghara lA rakkhA / saca hai, sacce bandhu ve hI haiM jo kaSTake samaya kAma AveM / yaha to tumheM mAlUma hI hai ki mere zarIrakA prAyaH khUna nikala cukA thA / isI kAraNa ghara para Ate hI mujhe lakavA mAra gyaa| taba vaidyane yaha lakSapAka taila banAkara mujhe jilAyA / isake bAda maiMne eka vItarAgI sAdhu dvArA dharmopadeza sunakara sarvazreSTha aura sukha denevAlA samyaktva vrata grahaNa kiyA aura sAtha hI yaha pratijJA kI ki Ajase maiM kisI para krodha nahIM karUMgI / yahI kAraNa hai ki maiM aba kisI para krodha nahIM karatI / " aba Apa jAie aura isa taila dvArA munirAja kI sevA kIjie / adhika derI karanA ucita nahIM hai / jinadatta bhaTTAko namaskAra kara ghara gayA aura telakA mAliza vagairaha se bar3I sAvadhAnIke sAtha munikI sevA karane lagA / kucha dina taka barAbara mAliza karate rahane se muniko ArAma ho gayA / seThane bhI apano isa sevA bhakti dvArA bahuta puNyabandha kiyA / caumAsA AgayA thA isalie munirAjane kahIM anyatra jAnA ThIka na samajha yahIM jinadatta seThake jina mandira meM varSAyoga le liyA aura yahIM ve rahane lage / jinadattakA eka lar3akA thA, nAma isakA kuberadatta thA / isakA cAla-calana acchA na dekhakara jinadattane isake Darase kImatI ratnoMkA bharA apanA eka ghar3A jahA~ muni soyA karate the vahA~ khoda kara gAr3a diyA / jinadattane yaha kArya kiyA to thA bar3I dupakA corI se, para kuberadattako isakA patA par3a gyaa| usane apane pitAkA saba karma dekha liyA aura maukA pAkara vahA~se ghar3eko nikAla mandira ke A~gana meM dUsarI jagaha gAr3a diyA / kuberadattako aisA karate munine dekha liyA thA, parantu taba bhI ve cupacApa rahe aura unhoMne kisIse kucha nahIM khaa| aura kahate bhI kahA~se jaba ki unakA yaha mArga hI nahIM hai / jaba yoga pUrA huA taba munirAja jinadattako sukha sAtA pUchakara vahA~ se bihAra kara gye| zahara bAhara jAkara ve dhyAna karane baiThe / idhara munirAja ke cale jAne ke bAda seThane vaha ratnoMkA ghar3A ghara lejAneke lie
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanake lobhase bhramameM par3e kuberadattakI kathA 201 jamIna khoda kara dekhA to vahA~ ghar3A nhiiN| ghar3eko ekAeka gAyaba ho jAnekA use bar3A acaMbhA huA aura sAtha hI usakA mana vyAkula bhI huaa| usane socA ki ghar3ekA hAla kevala muni hI jAnate the, phira bar3e acaMbhekI bAta hai ki unake rahate yahA~se ghar3A gAyaba ho jAya ? use ghar3A gAyaba karanekA munipara kucha sandeha huaa| taba vaha munike pAsa gayA aura unase usane prArthanA kI ki prabho, Apa para merA bar3A hI prema hai, Apa jabase cale Aye haiM. tabase mujhe suhAtA hI nahIM, isalie calakara Apa kucha dinoM taka aura vahIM ThahareM to bar3I kRpA ho| isa prakAra mAyAcArose jinadatta munirAjako pIchA apane mandira para lauTA laayaa| isake bAda usane kahA, svAmI, koI aisI dharma-kathA sunAie, jisase manoraMjana ho / taba muni bole-hama to roja hI sunAyA karate haiM, Aja tuma hI koI aisI kathA kho| tumheM itane dina zAstra par3hate ho gaye, dekheM tumheM unakA sAra kaisA yAda rahatA hai ? taba jinadatta apane bhItarI kapaTa-bhAvoM ko prakaTa karaneke liye eka aisI hI kathA sunAne lagA / vaha bolA___ "eka dina padmarathapurake rAjA vasupAlane ayodhyAke mahArAja jitazatruke pAsa kisI kAmake lie apanA eka dUta bhejaa| eka to garmIkA samaya aura Uparase calanekI thakAvaTa so ise bar3e jorakI pyAsa laga aaii| pAnI ise kahIM nahIM milA / Ate-Ate yaha eka ghanI banImeM Akara vRkSake nIce gira pdd'aa| isake prANa kaNThagata ho gaye / isako yaha dazA dekhakara eka bandara daur3A-daur3A tAlAba para gayA aura usameM DUbakara yaha usa vRkSake nIce par3e pathikake pAsa AyA / Ate hI isane apane zarIrako usa para jhir3akA diyaa| jaba jala usa para girA aura usakI A~kheM khulI taba bandara Age hokara use izArese tAlAbake pAsa le gayA / jala pIkara ise bahuta zAnti milii| aba ise Ageke lie jalakI cintA huii| para isake pAsa koI baratana vagairaha na honese yaha jala le jA nahIM sakatA thaa| taba ise eka yukti suujhii| isane usa becAre jIvadAna denevAle bandarako bandUkase mArakara usake camar3ekI thelI banAI aura usameM pAnI bhara kara cala diyaa|" acchA prabho, aba Apa batalAie ki usa nIca, nirdayI, adharmIko apane upakArI bandarako mAra DAlanA kyA ucita thA ? muni bole tuma ThIka kahate ho| usa dUtakA yaha atyanta kRtaghnatA bharA nIca kAma thaa| isake bAda apaneko nirdoSa siddha karaneke lie munirAjane bhI eka kathA kahanA Arambha ko| ve kahane lage "kauzAmbI meM kisI samaya eka zivazarmA brAhmaNa rahatA thaa| usakI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 ArAdhanA kathAkoza strIkA nAma kapilA thaa| isake koI lar3akA bAlA nahIM thaa| eka dina zivazarmA kiso dUsare gA~vase apane zaharakI ora lauTa rahA thaa| rAstemeM eka jaMgalameM usane eka nevalAke bacceko dekhaa| zivazarmAne use ghara uThA lAkara apanI priyAse kahA-brAhmagIjo Aja maiM tumhAre lie eka lar3akA lAyA huuN| yaha kahakara usane nevaleko kapilAkI goda meM rakha diyaa| saca hai, mohase andhe hae manuSya kyA nahIM karate ? brAhmaNone use le liyA aura pAla-posa kara use kucha sikhA-vikhA bhI diyA / nevalemeM jitanA jJAna aura jitanI zakti thI vaha usake anusAra brAhmaNokA batAyA kucha kAma bhI kara diyA karatA thaa| bhAgyase aba brAhmaNoke bhI eka putra ho gyaa| so eka dina brAhmaNI bacceko pAlane meM sulAkara Apa dhAna khA~Daneko calI gaI aura jAte samaya putrarakSAkA bhAra vaha nevaleko sauMpatI gii| itanemeM eka sarpane Akara usa bacceko kATa liyaa| baccA mara gyaa| krodhameM Akara nevalene sarpake Tukar3e-Tukar3e kara ddaale| isake bAda vaha khUnabhare mahase hI kapilAke pAsa gayA / kapilA use khUnase latha-patha bharA dekhakara kAMpa gii| usane samajhA ki isane mere bacceko khA liyaa| use atyanta krodha AyA / krodhake vegameM usane na kucha socA-vicArA aura na jAkara dekhA hI ki asala meM bAta kyA hai, kintu eka sAtha hI pAsameM par3e hue mUsaleko uThA kara nevale para de mArA / nevalA tar3aphar3A kara mara gyaa| aba vaha daur3I huI bacceke pAsa gii| dekhatI hai to vahAM eka kAlA bhujaMga sarpa marA huA par3A hai| phira use bahuta pachatAvA huaa| aise mUlko dhikkAra hai jo binA vicAre jaldImeM Akara hara eka kAma kara baiThate haiN|" acchA seTha mahAzaya, kahie to sarpake aparAdha para becAre nevaleko isa prakAra nirdayatAse mAra denA brAhmaNIko yogya thA kyA ? jinadattane khaa-nhiiN| yaha usako bar3I galatI huI / yaha kahakara usane phira eka kathA kahanA Arambha kI "banArasake rAjA jitazatruke yahA~ dhanadatta rAjyavaidya thaa| isakI strIkA nAma dhanadattA thaa| vaidya mahAzayake dhanamitra aura dhanacandra nAmake do lar3ake the| lAr3a-pyArameM rahakara inhoMne apanI kUlavidyA bhI na par3ha paaii| kucha dinoM bAda vaidyarAja kAla kara gye| rAjAne ina donoM bhAiyoMko murkha dekha inake pitAkI jIvikA para kisI dUsareko niyukta kara diyaa| taba inakI buddhi ThikAne aaii| ye donoM bhAI aba vaidyazAstra par3haneko icchAse campApurImeM zivabhUti vaidyake pAsa gye| inhoMne vaidyase apanI saba
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanake lobhase bhramameM par3e kuberadatta kI kathA 203 hAlata kahakara unase vaidyaka par3hane kI icchA jAhira kI / zivabhUti bar3A dayAvAn aura paropakArI thA, isalie usane ina donoM bhAiyoM ko apane hI pAsa rakhakara pddh'aayaa| aura kucha hI varSoM meM inheM acchA hoziyAra kara diyaa| donoM bhAI guru mahAzaya ke atyanta kRtajJa hokara poche banArasako ora ravAnA hue / rAste meM Ate huye inhoMne jaMgala meM A~kha kI pIr3Ase dukhI eka siMhako dekhA / dhanacandrako usa para dayA aaii| apane bar3e bhAI ke bahuta kucha manA karane para bhI dhanacandrane siMhakI A~khoMkA ilAja kiyA / usase siMhako ArAma ho gayA / A~kha kholate hI usane dhanacandrako apane pAsa khar3A pAyA / vaha apane janma svabhAvako na chor3akara krUratAke sAtha use khA gayA / " munirAja usa duSTa siMhakA becAre vaidyako khA jAnA kyA acchA kAma huA ? munine 'nahIM' kahakara eka aura kathA kahanA zurU kI / I " campApurI meM somazarmA brAhmaNakI do striyA~ thIM / ekakA nAma somiyA aura dUsarIkA somazarmA thA / somilyA bA~jha thI aura somazarmAke eka lar3akA thA / yahIM eka bailaM rahatA thA / loga use 'bhadra' nAmase bulAyA karate the / becArA bar3A sIdhA thA / kabhI kisIko mAratA nahIM thA / vaha sabake ghara para ghUmA-phirA karatA thA / use isa taraha jahA~ thor3o bahuta ghAsa khAneko milatI vaha use hI khAkara raha jAtA thA / eka dina usa bA~jha pApinIne DAhake mAre apanI sautake bacceko nirdayatAse mAra kara usakA aparAdha becAre baila para lagA diyaa| use brAhmaNa bAlakakA mAranevAlA samajha kara saba logoMne ghAsa khilAnA chor3a diyA aura zahara se nikAla bAhara kara diyA / becArA bhUkha-pyAsa ke mAre bar3A duHkha pAne lagA / bahuta hI dubalA patalA ho gayA / para taba bhI kisIne use zahara bhItara nahIM ghusane diyA / eka dina jinadatta seThakI strI para vyabhicArakA aparAdha lagA / vaha apanI nirdoSatA batalAneke lie caurAhe para jAkara khar3I huI, jahA~ bahutase manuSya ikaTThe ho rahe the / usane koI bhayaMkara divya lene ke irAde eka lohe ke Tukar3e ko agnimeM khUba tapAkara lAla sukhaM kiyA / isa mauke ko apane lie bahuta acchA samajha usa bailane jhaTa vahA~ pahu~ca kara jalate hue usa lohe ke Tukar3ekI mu~hase uThA liyaa| usako yaha bhayaMkara divya dekhakara saba logoMne use nirdoSa samajha liyA / " acchA seTha mahAzaya, batalAie to kyA una mUrkha logoMko binA samajhe bUjhe eka niraparAdha pazu para doSa lagAnA ThIka thA kyA ? jinadattane 'nahIM' kahakara phira eka kathA cher3I / vaha bolA
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 ArAdhanA kathAkoza "gaMgAke kinAre kIcar3a meM ekabAra eka hAthIkA baccA pha~sa gyaa| vizvabhUti tApasane use tar3aphate hue dekhaa| va kIcar3ase usa hAthoke bacce. ko nikAlakara apane AzramameM livA le aayaa| usane use bar3I sAvadhAnIke sAtha pAlA-posA bhii| dhIre-dhIre vaha bar3A hokara eka mahAn hAthoke rUpameM A gyaa| zreNikane isakI prazaMsA sunakara ise apane yahA~ rakha liyaa| hAthI jaba taka tApasake yahA~ rahA taba taka bar3I svataMtratAse rhaa| vahA~ ise kabhI aMkuza vagairahakA kaSTa nahIM sahanA pdd'aa| para jaba yaha zreNika ke yahA~ paha~cA tabase ise bandhana, aMkUza AdikA bahata kaSTa sahanA 'par3atA thaa| isa duHkhake mAre eka dina yaha sAMkala tor3a-tAr3a kara tApasake AzramameM bhAga aayaa| isake pIche-pIche rAjAke naukara bhI ise pakar3aneko Aye / tApasI moThe-moThe zabdoMse hAthIko samajhA kara use naukaroMke supurda karane lgaa| hAthIko isase atyanta gussA aayaa| so isane usa becAre tApasakI ho jAna le lii|" to kyA munirAja, hAthIko yaha ucita thA, ki vaha apaneko bacAnevAleko hI mAra DAle? isake uttarameM muni 'nA' kahakara aura eka kathA kahane lge| unhoMne kahA "hastinAgapurakI pUraba dizAmeM vizvasena rAjAkA banAyA AmoMkA eka bagocA thaa| usameM Ama khUba laga rahe the| eka dina eka cIla mare sA~pako coMcameM lie Amake jhAr3apara baiTha gii| usa samaya sA~pake jaharase eka Ama paka gayA, pIlA-sA par3a gyaa| mAlone usa pake phalako le jAkara rAjAko bheMTa kiyaa| rAjAne use "premopahAra" ke rUpameM apanI priya rAnI dharmasenAko diyaa| rAnI use khAte hI mara gaI / rAjAko bar3A gussA AyA aura usane eka phalake badale sAre bagIceko hI kaTavA DAlA / munirAjane kahA, to kyA seTha mahAzaya, rAjAkA yaha kAma ThIka huA ? seThane bhI 'nA' kahakara aura eka kathA kahanA zurU kii| vaha bolA "eka manuSya jaMgalase calA jA rahA thaa| rAstemeM vaha siMhako dekhakara Darake mAre eka vRkSa para car3ha gyaa| jaba siMha calA gayA, taba yaha nIce utarA aura jAne lgaa| rAstemeM ise rAjAke bahutase AdamI mile, jo ki bherIke lie acche aura bar3e jhAr3ako talAza meM Aye the| so isa duSTa manuSyane vaha vRkSa ina logoMko batA diyA, jisa para car3hakara ki isane apanI jAna bacAI thI / / rAjAke AdamI usa ghanI chAyAvAle sundara vRkSako kATakara le gye|" munirAja, jisane bandhukI taraha apanI rakSA kI, maranese bacAyA, usa vRkSake lie isa duSTako aisA karanA yogya thA kyA ? munirAjane 'nahIM' kahakara aura eka kathA khii| ve bole
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanake lobhase bhramameM par3e kuberadattakI kathA 205 "gandharvasena rAjAkI kauzAmbI nagarI meM eka aMgAradeva sunAra rahatA thA / jAtikA yaha U~ca thA / yaha ratnoMkI jar3AIkA kAma bahuta hI bar3hiyA karatA thA / eka dina aMgAradeva rAjamukuTake eka bahumUlya maNiko ujAla rahA thA / isI samaya usake ghara para medaja nAmake eka muni AhAra ke lie Aye / vaha muniko eka U~cI jagaha baiThAkara aura unake sAmane usa maNiko rakhakara Apa bhItara strIke pAsa calA gyaa| idhara maNiko mA~sake bhramase kUMja pakSI nigala gayA / jaba sunAra saba vidhi ThIka-ThAkakara pochA AyA to dekhatA hai vahA~ maNi nahIM / maNi na dekhakara usake to hoza ur3a gaye / usane munirAja se pUchA - munirAja, maNiko maiM Apake pAsa abho rakha kara gayA hU~, itanemeM vaha kahA~ calA gayA ? kRpA karake btlaaiye| muni cupa rahe / unheM cuppI sAdhe dekhakara aMgAradevakA unhIM para kucha zaka gayA / usane phira pUchA- svAmI, maNikA kyA huA ? jaldo kahiye / rAjAko mAlUma ho jAne se vaha merA aura mere bAla-baccoM takakA burA hAla kara ddaalegaa| muni taba bhI cupa hI rahe / aba to aMgAradevase na rahA gayA / krodhase usakA ceharA lAla surkha par3a gayA / usane jAna liyA ki maNiko isone curAyA hai / so muniko bA~dhakara usane una para lakar3eko mAra mAranA zurU kI / unheM khUba mArA-pITA sahI, para taba bhI muni usI taraha sthira bane rahe / aise dhanako, aisI mUrkhatAko dhikkAra hai jisase manuSya kucha bhI soca-samajha nahIM pAtA aura hara eka kAmako joza meM Akara kara DAlatA hai / aMgAradeva muniko lakar3ese pITa rahA thA taba eka coTa usa kUMja pakSIke gale para bhI jAkara lgii| usase vaha maNi bAhara A girA / maNiko dekhate hI aMgAradeva AtmaglAni, lajjA aura pazcAttApake mAre adhamarA-sA ho gayA / use kATo to khUna nahIM / vaha munike pA~voM meM gira par3A aura ro-ro kara unase kSamA karAne lagA / " itanA kaha kara munirAja bole- kyoM seTha mahAzaya, aba samajhe ? medaja muniko usa maNikA hAla mAlUma thA, para taba bho dayAke vaza ho unhoMne pakSokA maNi nigala jAnA na batalAyA / isalie ki pakSIkI jAna na jAya aura na muniyoM kA aisA mArga hI hai / isI taraha maiM bhI yadyapi tumhAre ghar3ekA hAla jAnatA hU~, tathApi kaha nahIM sakatA / isaliye ki saMyamIkA yaha mArga nahIM hai ki ve kisIko kaSTa pahu~cAveM / aba jaisA tuma jAnate ho aura jo tumhAre manameM ho use karo / mujhe usakI paravA nahIM / ghar3ekA chupAnevAlA kuberadatta apane pitA aura munikA yaha parasparakA kathopakathana chupA huA suna rahA thA / munikA antima nizcaya suna usako
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ArAdhanA kathAkoza una para bar3I bhakti ho gii| vaha daur3A jAkara jhaTase ghar3eko nikAla lAyA aura apane pitA ke sAmane use rakhakara jarA gusse se bolA- hA~ dekhatA hU~ Apa munirAja para aba kitanA upasarga karate haiM ? yaha dekhakara jinadatta bar3A zaramindA huA / usane apane bhrama bhare vicAroM para bar3A hI pachatAvA kiyA / anta meM donoM pitA-putroMne una meruke samAna sthira aura tapake khajAne munirAja ke pA~voM meM par3akara apane aparAdhakI kSamA karAI aura saMsArase udAsIna hokara unhIMke pAsa unhoMne dIkSA bhI le lI, jo ki mokSa sukhakI denevAlI hai| donoM pitA-putra muni hokara apanA kalyANa karane lage aura dUsaroMko bho AtmakalyANakA mArga batalAne lage / ve sAdhuratna mujhe sukha-zAnti deM, jo bhagavAn ke upadeza kiye samyagjJAnake umar3e hue samudra haiM, samyaktvarUpI ratnoMko dhAraNa kiye haiM, aura pavitra zIla jisakI lahareM haiN| aise munirAjoMko meM bhaktipUrvaka namaskAra karatA hU~ / 1 mUlasaMghake mukhya calAnevAle zrI kundakundAcAryakI paramparAmeM bhaTTAraka mallabhUSaNa huye haiM / ve mere guru haiM, ratnatraya - samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrako dhAraNa kiye haiM aura guNoMkI khAna haiM / ve Apa logoMkA kalyANa kareM / 42. piNyAkagandhakI kathA sukha denevAle aura sAre saMsArake prabhu zrIjinendra bhagavAnko namaskAra kara dhanalobhI piNyAkagandhakI kathA likhI jAtI hai / ratnaprabha kAMpilya nagara ke rAjA the| unakI rAnI vidyutprabhA thI / vaha sundara aura guNavatI thI / yahIM eka jinadatta seTha rahatA thA / jinadharma para isakI gAr3ha zraddhA thI / apane yogya AcAra-vicAra isake bahuta acche the / rAjadarabAra meM bhI isakI acchI pUcha thI, mAna-maryAdA thI / yahIM eka aura seTha thaa| isakA nAma piNyAkagandha thA / isake pAsa kaI karor3akA dhana thA, para taba bhI yaha mUrkha bar3A hI lobhI thA, kRpaNa thA /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ piNyAkagandhakI kathA 207 yaha na kisoko kabhI eka kaur3I detA aura na svayaM Apa hI apane dhanako khAne-pIne paharane meM kharca karatA; aura khAyA karatA thA khl| isake pAsa saba sukhakI sAmagrI thI, para apane pApake udayase yA yoM kaho ki apanI hI kaMjUsose yaha sadA hI duHkha bhogA karatA thaa| isakI strIkA nAma sundarI thA / isake eka viSNudatta nAmakA lar3akA thaa| ___ eka dina rAjAke tAlAbako khodate vakta uDu nAmake eka majUrako soneke salAiyoMkI bharI huI lohekI sanduka mila gii| yaha sandUka yahA~ koI hajAroM varSoMse gar3I huI hogii| yahI kAraNa thA ki use khUba hI kITa khA gayA thaa| usake bhItarako salAiyoMkI bhI yahI dazA thii| una para bhI bahuta maila jamA ho gayA thaa| mailase yaha nahIM jAna par3atA thA ki ve sonekI haiN| uDune usameM se eka salAI lAkara jinadatta seThako loheke bhAva becaa| seThane usa samaya to use le liyA, para jaba vaha dhyAnase dho-dhAkara dekho gaI to jAna par3A ki vaha eka sonekI salAI hai| seThane use corIkA mAla samajha apane gharameM usakA rakhanA ucita nahIM smjhaa| usane usakI eka jinapratimA banavA lI aura pratiSThA karAkara use maMdira meM virAjamAna kara diyaa| saca hai, dharmAtmA puruSa pApase bar3e Darate haiN| kucha dinoM bAda uDu phira eka salAI lie jinadattake pAsa aayaa| para abakI bAra seThane use nahIM khriidaa| isalie ki vaha dhana dUsarekA hai| taba uDune use piNyAkagandhako beca diyaa| piNyAkagandhako bhI mAlUma ho gayA ki vaha salAI sonekI hai, para taba bhI lobhameM Akara usane ur3ase kahA ki yadi tere pAsa aisI salAiyA~ aura hoM to unheM yahA~ de jAyA karanA / mujhe ina dinoM lohekI kucha adhika jarUrata hai| matalaba yaha ki piNyAkagandhane uDuse koI aTTAnave salAiyA~ kharIda kara liiN| becAre uDuko usakI saccI kImata hI mAlUma na thI, isalie usane sabakI saba , salAiyA~ loheke bhAva beca dii| ___eka dina piNyAkagandha apanI bahinake vizeSa kahane-sunanese apane bhAnajeke jyAhameM dUsare gA~va jAne lgaa| jAte samaya dhanake lobhase putrako vaha salAI batAkara kaha gayA ki isI AkAra-prakArakA lohA koI becane apane yahA~ Ave to tU use mola le liyA karanA / piNyAkagandhake pApakA ghar3A aba bahuta bhara cukA thaa| aba usake phUTanekI taiyArI thii| isIlie to vaha pApakarmakI jabaradastIse dUsare gA~va bhejA gayA / uDuke pAsa aba kevala eka hI salAI bacI thii| vaha use bhI becaneko
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ArAdhanA kathAkoza piNyAkagandhake pAsa aayaa| para piNyAkagandha to vahA~ thA nahIM, taba vaha usake laDake viSNadattake hAtha salAI dekara bolA-Apake pitAjIne aisI bahuterI salAiyA~ mujhase mola lI haiN| aba yaha kevala eka hI bacI hai| ise Apa lekara mujhe isakI komata de diijiye| viSNudattane use yaha kahakara TAla diyA, ki maiM ise lekara kyA karU~gA ? mujhe jarUrata nahIM / tuma pIchI ise le jAo / isa samaya eka sipAhIne uDuko dekha liyaa| usane khodane ke lie vaha salAI usase chur3A lii| eka dina vaha sipAhI jamIna khoda rahA thaa| usase salAI para jamA huA koTa sApha ho jAnese kucha likhA huA use dekha pdd'aa| likhA yaha thA ki "sonekI sau salAiyA~ sandUkameM haiN| yaha likhA dekhakara sipAhIne uDuko pakar3a lAkara usase sandUkakI bAbata pUchA / uDune saba bAteM ThIka-ThIka batalA diiN| sipAhI uDuko rAjA ke pAsa le gyaa| rAjAke pUchane para usane kahA ki maiMne aisI aTThAnave salAiyA~ to piNyAkagandha seThako becI haiM aura eka jinadatta seThako / rAjAne pahale jinadattako bulAkara salAI mola lenekI bAbata puuchaa| jinadattane kahA-mahArAja, maiMne eka salAI kharIdI to jarUra hai, para jaba mujhe yaha mAlUma par3A ki vaha sone kI hai to maiMne usakI jinapratimA banavA lo| pratimA mandirameM maujUda hai| rAjA pratimAko dekhakara bahuta khuza huaa| usane jinadattako isa saccAI para usakA bahuta mAna kiyA, use bahumUlya vastrAbhUSaNa diye| saca hai, guNoMkI pUjA saba jagaha huA karatI hai| isake bAda rAjAne piNyAkagandhako bulvaayaa| para vaha ghara para na hokara gA~va gayA huA thaa| rAjAko usake na milanese aura nizcaya ho gayA ki usane avazya rAjadhana dhokhA dekara Thaga liyA hai| rAjAne usI samaya usakA ghara jabta karavA kara usake kuTumbako kaidakhAne meM DAla diyaa| isalie ki usane pUcha-tAcha karane para bhI salAiyoMkA hAla nahIM batAyA thaa| saca hai, jo AzAke cakkara meM par3akara dUsaroMkA dhana mArate haiM, ve apane hAthoM ho apanA sarvanAza karate haiN| udhara byAha ho jAneke bAda piNyAkagaMdha gharakI ora vApisa A rahA thaa| rAstemeM hI use apane kuTumbakI durdazAkA samAcAra suna pdd'aa| use usakA bar3A duHkha huaa| usane apane isa dhana-janako durdazAkA mUla kAraNa apane pAMvoMko ThaharAyA / isalie ki vaha unhIMke dvArA dUsare gA~va gayA thaa| pA~voM para use bar3A gussA AyA aura isIlie usane eka bar3A bhArI
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ lubdhaka seThakI kathA 209 patthara lekara usase apane donoM pA~voMko tor3a liyA / mRtyu usake sira para khar3I hI thI / vaha lobho ArttadhyAna, bure bhAvoMse marakara naraka gayA / yaha kathA zikSA detI hai jo samajhadAra haiM unheM cAhiye ki ve anotike kAraNa aura pApako bar3hAnevAle isa lobhakA dUra hIse chor3ane kA yatna kareM / ve karmoM ko jItanevAle jina bhagavAn saMsArameM sadA kAla raheM jo saMsAra ke padArthoM ko dikhalAneke liye dopakake samAna haiM, saba doSoMse rahita haiM, bhavya-janoM ko svargamokSakA sukha denevAle haiM, jinake vacana atyanta hI nirmala yA nirdoSa haiM, jo guNoMke samudra haiM, devoM dvArA pUjya haiM aura satpuruSoM ke lie jJAnake samudra haiM / 43. lubdhaka seThakI kathA kevalajJAnakI zobhAko prApta hue aura tInoM jagat ke guru aise jina bhagavAnko namaskAra kara lubdhaka seThakI kathA likhI jAtI hai / rAjA abhayavAhana campApurIke rAjA haiM / inakI rAnI puNDarIkA hai / netra isake ThIka puNDarIka kamala jaise haiM / campApurImeM lubdhaka nAmakA eka seTha rahatA hai / isakI strIkA nAma nAgavasu hai| lubdhakake do putra haiM / inake nAma garur3adatta aura nAgadatta haiN| donoM bhAI sadA ha~sa-mukha rahate haiM / lubdhake pAsa bahuta dhana thA / usane bahuta kucha kharca karake yakSa, pakSo, hAthI, U~Ta, ghor3A, siMha, hariNa Adi pazuoMkI eka-eka jor3I sone kI banavAI thI / inake sIMga, pU~cha, khura AdimeM acche-acche bahumUlya horA, motI, mANika Adi ratnoMko jar3Akara lubdhakane dekhanevAloMke lie eka nayA hI AviSkAra kara diyA thaa| jo ina jor3iyoMko dekhatA vaha bahuta khuza hotA aura lubdhakakI tArIpha kiye binA nahIM rahatA / svayaM lubdhaka bhI apanI isa jagamagAtI pradarzanIko dekhakara apaneko bar3A dhanya mAnatA thA / isake sivA lubdhakako thor3A-sA duHkha isa bAtakA thA ki usane eka belakI jor3I banavAnA zurU kI thI aura eka baila bana bhI cukA thA, para phira sonA na rahaneke kAraNa vaha dUsarA baila nahIM banavA sakA / basa, 14
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 ArAdhanA kathAkoza isIkI use eka cintA thiiN| para yaha prasannatAkI bAta hai ki vaha sadA cintAse ghirA na rahakara isI kamIko pUrI karaneke yatnameM lagA rahatA thaa| ekabAra sAta dina barAbara pAnokI jhar3I lagI rhii| nadI-nAle saba pUra A gye| para karmavIra lubdhaka aise samaya bhI apane dUsare bailake lie lakar3I leneko svayaM nadI para gayA aura bahatI nadImeMse bahuta-sI lakar3I nikAlakara usane usakI gaTharI bA~dhI aura use Apa hI apane sira para lAde lAne lgaa| saca hai, aise lobhiyoMkI tRSNA kahIM kabhI kisIse miTI hai ? nhiiN| ' isa samaya rAnI puNDarIkA apane mahala para baiThI huI prakRtikI zobhAko dekha rahI thii| mahArAja abhayavAhana bhI isa samaya yahIM para the| lubdhakako sira para eka bar3A bhArI kAThakA bhArA lAdakara lAte dekha rAnIne abhayavAhanase kahA-prANanAtha, jAna par3atA hai Apake rAjameM yaha koI bar3A hI daridrI hai| dekhie, becArA sira para lakar3iyoMkA kitanA bhArI gaTThA lAde hue A rahA hai| dayA karake ise kucha Apa sahAyatA dIjie, jisase isakA kaSTa dUra ho jAya / yaha ucita hI hai ki dayAvAnoM kI buddhi dUsaroM para dayA karaneko hotI hai / rAjAne usI samaya naukaroMko bhejakara lubdhakako apane pAsa bulavA mNgaayaa| lubdhakake Ane para rAjAne usase kahA-jAna par3atA hai tumhAre gharakI hAlata acchI nahIM hai / isakA mujhe kheda hai ki itane dinoMse merA tumhArI ora dhyAna na gyaa| astu, tumheM jitane rupaye peseko jarUrata ho, tuma khajAnese le jaao| maiM tumheM apanI sahIkA eka patra likha detA huuN| yaha kahakara rAjA patra likhaneko taiyAra hue ki lubdhakane unase kahA-mahArAja, mujhe aura kucha na cAhie; kintu eka bailakI jarUrata hai| kAraNa mere pAsa eka baila to hai, para usakI jor3I mujhe milAnA hai| rAjAne kahA-acchI bAta hai to, jAo hamAre bahatase baila haiM, unameM tumheM jo baila pasanda Ave use apane ghara le jaao| rAjAke jitane baila the una sabako dekha Akara lubdhakane rAjAse kahA-mahArAja, una bailoMmeM mere baila sarIkhA to eka bho baila mujhe nahIM dekha par3A / sunakara rAjAko bar3A acambhA huaa| unhoMne lubdhakase kahA-bhAI, tumhArA baila kaisA hai, yaha maiM nahIM smjhaa| kyA tuma mujhe apanA baila dikhAoge? lubdhaka bar3I khuzIke sAtha apanA baila dikhAnA svIkAra kara mahArAjako apane ghara para livA le gyaa| rAjAkA usa soneke bane belako dekhakara bar3A acambhA huaa| jise unhoMne eka mahA daridro samajhA thA, vahI itanA bar3A dhanI hai, yaha dekhakara kise acambhA na hogaa|
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ lubdhaka seTha kI kathA 211 morant strI nAgavasu apane ghara para mahArAjako Aye dekhakara bahuta hI prasanna huI / usane mahArAjakI bheMTake lie sonekA thAla bahumUlya sundara-sundara ratnoMse sajAyA aura use apane svAmIke hAthameM dekara kahAisa thAlako mahArAjako bheMTa kIjie / ratnoMke thAlako dekhakara lubdhakakI to chAtI baiTha gaI, para pAsa hI mahArAjake honese use vaha thAla hAthoM meM lenA pdd'aa| jaise hI thAlako usane hAthoMmeM liyA usake donoM hAtha thara-thara dhUjane lage aura jyoM hI usane thAla deneko mahArAjake pAsa hAtha bar3hAyA to lobhake mAre isakI aMguliyA~ mahArAjako sA~pake phaNakI taraha dekha pdd'iiN| saca hai, jisa pApIne kabhI kisIko eka kaur3I taka nahIM dI, usakA mana kyA dUsare kI preraNAse bhI kabhI dAnakI ora jhuka sakatA hai ? nahIM / rAjAko usake aise bure baratAva para bar3I napharata huii| phira eka pala bhara bhI unheM vahA~ ThaharanA acchA na lagA / ve usakA nAma 'phaNahasta' rakhakara apane mahala para A gaye / lubdhakako dUsarA baila banAnekI uccAkAMkSA abhI pUrI nahIM huI / vaha vaha usake lie dhana kamAneko siMhaladvIpa gayA / lagabhaga cAra karor3akA dhana usane vahA~ rahakara kamAyA bhii| jaba vaha apanA dhana, mAla asabAba jahAja para lAda kara lauTA to rAstemeM Ate-Ate karmayogase havA ulaTI baha calI / samudra meM tUphAna para tUphAna Ane lage eka jorakI A~vo AI | usane jahAja ko eka aisA jorakA dhakkA mArA ki jahAja ulaTa kara dekhate-dekhate samudra ke vizAla garbha meM samA gayA / lubdhaka, usakA dhanaasabAba, isake sivA aura bhI bahuta-se loga jahAjake saMgI hue / lubdhaka ArttadhyAnase marakara apane dhanakA rakSaka sA~pa huA / taba bhI usameMse eka bhI kisI ko nahIM uThAne detA thA / 1 eka sarpako apane dhana para baiThA dekhakara lubdhakake bar3e lar3ake garur3adattako bahuta krodha AyA aura isIlie usane use uThAkara mAra DAlA | yahA~ se vaha bar3e bure bhAvoMse marakara cauthe naraka gayA, jahA~ ki pApakarmoM kA bar3A hI dussaha phala bhoganA par3atA hai| isa prakAra dharmarahita jIva krodha, mAna, mAyA, lobha Adike vaza hokara pApake udayase isa duHkhoMke samudra saMsAra meM ananta kAlataka duHkha kaSTa uThAyA karatA hai / isalie jo sukha cAhate haiM, jinheM sukha pyArA hai, unheM cAhie ki ve ina krodha, lobha, mAna, mAyAdikoM ko saMsAra meM duHkha denevAle mUla kAraNa samajha kara inakA - mana, vacana aura zarorase tyAga kareM aura sAtha hI jinendra bhagavAn ke upa
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 ArAdhanA kathAkoza deza kiye dharmako bhakti aura zaktike anusAra grahaNa kareM, jo parama zAnti-mokSakA prApta karAnevAlA hai| 44. vaziSTha tApasIkI kathA bhUkha, pyAsa, roga, zoka, janama, maraNa, bhaya, mAyA, cintA, moha, rAga, dveSa Adi aThAraha doSoMse jo rahita haiM, aise jinendra bhagavAnko namaskAra kara vaziSTha tApasIkI kathA likhI jAtI hai| ugrasena mathurAke rAjA the| unakI rAnIkA nAma revatI thaa| revatI apane svAmIkI bar3I pyArI thii| yahIM eka jinadatta seTha rahatA thaa| jinadattake yahA~ priyaMgulatA nAmakI eka naukarAnI thii| ___mathurAmeM yamunA kinAre para vaziSTha nAmakA eka tApasI rahatA thaa| vaha roja nahA-dhokara paJcAgni tapa kiyA karatA thaa| loga use bar3A bhArI tapasvI samajha kara usakI khUba sevA-bhakti karate the / so ThIka hI hai, asamajha loga prAyaH dekhA-dekhI hara eka kAma karane laga jAte haiN| yahA~ taka ki zaharakI dAsiyA~ pAnI bharaneko kue para jaba AtI to ve bhI tApasa mahArAjakI bar3I bhaktise pradakSiNA karatIM, unake pA~voM par3atIM aura unakI sevA-suzraSA kara phira ve ghara jaatiiN| prAyaH sabhIkA yahI hAla thaa| para hA~ priyaMgalatA. isase barI thii| use ye bAteM bilakUla nahIM rucatI thiiN| isalie ki vaha bacapanase hI jainIke yahA~ kAma karatI rhii| usake sAthakI aura-aura striyoMko priyaMgulatAkA yaha haTha acchA nahIM jAna par3A aura isIlie maukA pAkara ve eka dina priyaMgulatAko usa tApasIke pAsa jabaradasto livA le gaIM aura icchA na rahate bhI unhoMne usakA sira tApasIke pA~voM para rakha diyaa| aba to priyaMgulatAse na rahA gyaa| usane gassA hokara sApha-sApha kaha diyA ki yadi isa DhauMgIke hI maiM hAtha jor3a, taba phira mujhe eka dhIvara (bhoI) ke hI kyoM na hAtha jor3anA cAhie? isase to vaha bahata acchA hai| eka dAsIke dvArA apanI nindA sunakara tApasajIko bar3A gussA aayaa| ve una dAsiyoM para bhI bahuta bigar3e,
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTha tApasIko kathA 213 'jinhoMne jabaradastI priyaMgulatAko unake pA~voM para paTakA thA / dAsiyA~ to tApasIjIkI lAla-pIlI A~kheM dekhakara usI samaya vahA~se nau-do gyAraha ho giiN| para tApasa mahArAjakI krodhAgni taba bhI na bujhI / usane ugrasena mahArAja ke pAsa pahu~cakara zikAyata ko ki prabho, 'jinadatta seThane mujhe dhIvara batalAkara merA bar3A apamAna kiyaa| use eka sAdhukI isa taraha burAI karanekA kyA adhikAra thA ? ugrasenako bhI eka dUsare dharma sAdhukI burAI karanA acchA nahIM jAna pdd'aa| unhoMne jinadattako bulAkara pUchA, jinadattane kahA - mahArAja yadi yaha tapasyA karatA hai to yaha tApasI hai hI, isameM vivAda kisako hai / para maiMne to ise dhIvara nahIM batalAyA | aura sacamuca jinadattane usase kucha kahA bhI nahIM thA / jinadattako inkAra karate dekha tApasI ghabarAyA / taba usane apanI sacAI batalAne ke lie kahA -nA prabho, jinadattakI dAsIne aisA kahA thA / tApasIkI bAta para mahArAjako kucha ha~sI-sI A gii| unhoMne taba priyaMgulatAko bulavAyA / vaha AI / use dekhate hI tApasIke krodhakA kucha ThikAnA na rahA / vaha kucha na socakara eka sAtha hI priyaMgulatA para bigar3a khar3A huA / aura gAlo dete hue usane kahA - raoNDa tUne mujhe dhovara batalAyA hai, tere isa aparAdhako sajA to tujhe mahArAja deMge hii| para dekha, maiM dhovara nahIM hU~, kintu kevala havAke AdhAra para jIvana rakhanevAlA eka parama tapasvI hU~ / batalA to, tUne mujhe kyA samajha kara dhIvara kahA ? priyaMgulatAne taba nirbhaya hokara kahA - hA~, batalAU~ ki maiMne tujhe kyoM mallAha batalAyA thA ? le suna, jabaki tU roja-roja macchiyA~ mArA karatA hai taba tU mallAha to hai ho ! tujhe aisI dazAse kauna samajhadAra tApasI kahegA ? tU yaha kahe ki isake lie subUta kyA ? tU jainIke yahA~ rahatI hai, isalie dUsare dharmo ko yA unake sAdhu-santoMkI burAI karanA to terA svabhAva honA hI cAhiye / para suna, maiM tujhe Aja yaha batalA denA cAhatI hU~ ki jainadharma satyakA pakSapAtI hai / usameM sacce sAdhu-santa hI pujate haiM / terese DhoMgI, becAre bhole logoMko dhokhA denaeNvAloMkI usake sAmane dAla nahIM gala pAto / aisA hI DhauMgI dekhakara tujhe maiMne mallAha batalAyA aura na maiM tujhameM machalI mAranevAle mallAhoMse koI adhika bAta hI pAtI hU~ | taba batalA maiMne isameM kauna terI burAI kI ? acchA, yadi tU mallAha nahIM hai to jarA apanI ina jaTAoMko to jhAr3a de ! aba to tApasa mahArAja bar3e ghabarAye aura unhoMne bAteM banAkara isa bAtako hI ur3A denA
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 ArAdhanA kathAkoza cAhA / para priyaMgulatA aise kaise rAste para A jAnevAlI thii| usane tApasIse jaTA jhar3avA kara hI chor3A / jaTA jhAr3ane para sacamaca choTI-choTI machaliyA~ usameMse girii| saba dekhakara daMga raha gaye / ugrasenane taba jainadharmakI khUba tArIpha kara tApasIse kahA-mahArAja, jAie-jAie Apake isa bheSase pUrA pdd'e| merI prajAko Apase hRdayake maile sAdhuoMkI jarUrata nhoN| tApasoko bharI sabhAmeM apamAnita honese bahuta hI nIcA dekhanA pdd'aa| vaha apanA-sA maha liye vahA~se apane AzramameM AyA para lajjA, apamAna, AtmaglAnise vaha marA jAtA thaa| jo use dekha pAtA vahI usakI ora a~gulI uThAkara batalAne lgtaa| taba isane yahA~kA rahanA chor3a denA hI acchA samajha kUca kara diyA / yahA~se yaha gaMgA aura gaMdhavatoke milApa honekI jagaha AyA aura vahIM Azrama banAkara rahane lagA / eka dina jainatattvake parama jAnakAra vIrabhadrAcArya apane saMghako lie isa ora A gaye / vaziSTha-tApasako paMcAgni tapa karate dekha eka munine apane guruse kahA-mahArAja, yaha tApasI to bar3A hI kaThina aura asahya tapa karatA hai| AcArya bole-hA~ yaha ThIka hai ki aise tapameM bhI zarIrako behada kaSTa binA diye kAma nahIM calatA, para ajJAniyoMkA tapa koI prazaMsAke lAyaka nahIM / bhalA, jinake manameM dayA nahIM, jo saMsArakI saba mAyA, mamatA aura Arambha-sArambha chor3a-chor3akara yogI hue aura phira ve aisA dayAhIna, jisameM hajAroM lAkhoM jIva roja-roja jalate haiM, tapa kareM to isase aura adhika duHkhako bAta kauna hogii| vaziSThake kAnoM meM bhI yaha AvAja gii| vaha gussA hokara AcAryake pAsa AyA aura bolA-Apane mujhe ajJAnI kahA, yaha kyoM ? mujhameM Apane kyA ajJAnatA dekhI, batalAie ? AcAryane kahA-bhAI, gussA mata ho| tumheM lakSakara to maiMne koI bAta nahIM kahI hai / phira kyoM itanA gussA karate ho ? mero dhAraNA to aise tapa karanevAle sabhI tApasoMke sambandhameM hai ki ve becAre ajJAnase Thage jAkara ho aise hiMsAmaya tapako tapa samajhate haiM / yaha tapa nahIM hai, kintu jIvoMkA homa karanA hai| aura jo tuma yaha kahate ho, ki mujhe Apane ajJAnI kyoM batalAyA, to acchA eka bAta tuma hI batalAo ki tumhAre guru, jo sadA aisA tapa kiyA karate the, marakara tapake phalase kahA~ paidA hue haiM ? tApasa bolA-hA~, kyoM nahIM kahU~gA ? mere gurujI svargameM gaye haiN| vorabhadrAcAryane kahA-nahIM tumheM isakI mAlUma ho nahIM ho sakatI / suno, maiM batalAtA hU~ ki tumhAre gurukI mare bAda kyA dazA huI, AcAryane avadhijJAna jor3akara kahA-tumhAre guru svargameM nahIM gaye, kintu sA~pa huye haiM aura isa lakar3e
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTha tApasIkI kathA 215 ke sAtha-sAtha jala rahe haiN| tApasako vizvAsa nahIM huA; balki use gussA bhI AyA ki inhoMne kyoM mere guruko sA~pa huA batalAkara unakI burAI kii| para AcAryakI bAta saca hai yA jhUTha isako parIkSA kara dekhaneke liye yahI upAya thA ki vaha usa lakar3eko cIrakara dekhe / tApasIne vaisA hI kiyA / lakar3eko ciiraa| vIrabhadrAcAryakA vahA satya huA / sarpa usameM se niklaa| dekhate hI tApasako bar3A acambhA huA / usakA saba abhimAna cUra-cUra ho gayA / usakI AcArya para bahuta hI zraddhA ho gaI / usane jainadharmakA upadeza sunA / sunakara usake hiyekI A~kheM, jo itane dinoMse banda thIM, ekadama khula gaIM / hRdayameM pavitratAkA sotA 'phUTa nikalA / bahuta dinoMkA kUTa-kapaTa, mAyAcAra rUpI mailApana dekhate-dekhane na jAne kahA~ bahakara calA gyaa| vaha usI samaya vIrabhadrAcAryase muni dIkSA lekara abase saccA tApasI bana gayA / yahA~ ghUmate-phirate aura dharmopadeza karate vaziSTha muni ekabAra mathurAkI ora phira Aye / tapasyA ke lie inhoMne govarddhana parvata bahuta pasanda kiyaa| vahIM ye tapasyA kiyA karate the / ekabAra inhoMne mahInA bharake upavAsa kiye / tapake prabhAva se inheM kaI vidyAe~ siddha ho gaIM / vidyAoMne Akara inase kahA - prabho, hama ApakI dAsiyA~ haiM / Apa hameM koI kAma batalAie / vaziSThane kahA- acchA, isa samaya to mujhe koI kAma nahIM, para jaba hogA taba maiM tumheM yAda karU~gA / usa samaya tuma upasthita honA / isalie isa samaya tuma jAo / jinhoMne saMsArakI saba mAyA, mamatA chor3a rakkhI hai, saca pUcho to unake lie aisI Rddhi-siddhikI koI jarUrata nahIM / para vaziSTha munine lobhameM par3akara vidyAoMko apanI AjJAmeM rahaneko kaha diyA / para yaha unake padastha yogya na thA / mahInA bharake upavAse vaziSTha muni pAraNAko zahara meM Aye / ugrasenako unake upavAsa karanekI pahale hIse mAlUma thI / isalie tabhI se unhoMne bhaktike vaza ho sAre zahara meM DauMDI piTavA dI thI ki tapasvI vaziSTha muniko maiM hI pAraNA karAU~gA, unheM AhAra dU~gA, aura koI na de / saca hai, kabhI-kabhI mUrkhatA se kI huI bhakti bhI duHkhakI kAraNa bana jAyA karatI hai / vaziSTha munike prati ugrasena rAjAkI thI to bhakti, para usameM svArthakA bhAga honese usakA ulaTA pariNAma ho gayA / bAta yaha huI ki jaba vaziSTha muni pAraNA ke lie Aye, taba acAnaka rAjAkA khAsa hAthI unmatta ho gayA / vaha sAMkala tur3Akara bhAga khar3A huA aura
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 ArAdhanA kathAkoza logoM ko kaSTa dene lagA / rAjA usake pakar3avAnekA prabandha karanemeM laga gaye / unheM munike pAraNekI bAta yAda na rahI / so muni zaharameM idhara-udhara ghUma-ghAmakara vApisa vana meM lauTa gaye / zaharake aura kisI gRhasthane unheM isalie AhAra na diyA ki rAjAne unheM sakhta manA kara diyA thA / dUsare dina karmasaMyogase zahara ke kisI muhalle meM bhayaMkara Aga laga gaI, so rAjA isake mAre vyAkula ho uThe / muni Aja bho saba zahara meM tathA rAjamahala meM bhikSA ke lie cakkara lagAkara lauTa gaye / unheM kahIM AhAra na milaa| tIsare dina jarAsandha rAjAkA kisI viSayako lie AjJApatra A gayA, so Aja isakI cintAke mAre unheM smaraNa na AyA / saca hai, ajJAnase kiyA kAma kabhI siddha nahIM ho paataa| muni Aja bhI antarAya kara lauTa gaye / zahara bAhara pahu~cate na pahu~cate ve gaza khAkara jamIna para gira pdd'e| munikI yaha dazA dekhakara eka bur3hiyAne gussA hokara kahAyahA~kA rAjA bar3A hI duSTa hai| na to muniko Apa hI AhAra detA hai aura na dUsaroM ko dene detA hai / hAya ! eka niraparAdha tapasvIkI usane vyartha ho jAna le lI / bur3hiyA kI bAteM munine suna lIM / rAjAkI isa nIcatA para unheM atyanta krodha aayaa| ve uThakara sIdhe parvata para gaye / unhoMne vidyAoMko bulAkara kahA - mathurAkA rAjA bar3A pApI hai, tuma jAkara phaurana hI mAra DAlo ! muniko isa prakAra krodhakI Aga ugalate dekha vidyAoMne kahA -- prabho, Apako kahanekA hameM koI adhikAra nahIM, para taba bhI Apake accheke lihAja se aura dharma para koI kalaMka na lage ki eka jainamunine aisA anyAya kiyA, hama niHsaMkoca hokara kaheMgI ki isa vepake lie ApakI yaha AjJA sarvathA anucita hai aura isIlie hama usakA sAtha deneke lie bhI hicakatI haiM / Apa kSamAke sAgara haiM, Apake lie zatru aura mitra eka hIse haiN| muni para deviyoMkI isa zikSAkA kucha asara nahIM huaa| unhoMne yaha kahate hue prANa chor3a diye ki acchA, tuma merI AjJA dUsare janmameM to pAlana karanA hI / meM dAnameM vighna karanevAle isa ugrasena rAjAko mArakara apanA badalA avazya cukAU~gA / munine tapasyA nAza karanevAle nidAnako - tapakA phala parajanmameM mujhe isa prakAra mile, aise saMkalpako karake revatIke garbha meM janma liyA / saca hai, krodha saba kAmoMko naSTa karanevAlA aura pApakA mUla kAraNa hai / eka dina revatIko durbala dekhakara ugrasenane usase pUchA - priye, dinoMdinoM tuma aisI dubalI kyoM hotI jAtI ho ? mujhe tumheM cintAtura dekha bar3A kheda hotA hai / revatIne kahA -- nAtha, kyA kahU~, kahate hRdaya kA~patA hai / nahIM
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSThatApasIkI kathA 217 jAna par3atA ki honahAra kaisA hai ? svAmI, mujhe bar3A hI bhayaMkara dohalA huA hai| maiM nahIM kaha sakatI ki apane yahA~ abakI bAra kisa abhAgene janma liyA hai| nAtha, kahate hue AtmaglAnise merA hRdaya phaTA par3atA hai / maiM use kahakara Apako aura adhika cintAmeM DAlanA nahIM caahtii| ugrasenako adhikAdhika Azcarya aura utkaNThA bddh'ii| unhoMne bar3e haThake sAtha pUchA-Akhira rAnIko kahanA hI pdd'ii| vaha bolo-acchA nAtha, yadi ApakA Agraha ho hai to sunie, jo kar3A karake kahatI huuN| merI atyanta icchA hotI hai ki "maiM ApakA peTa cIrakara khUna pAna kruuN|" mujhe nahIM jAna par3atA ki aisA duSTa dohalA kyoM hotA hai ? bhagavAn jaane| yaha prasiddha hai ki jaisA garbha meM bAlaka AtA hai, dohalA bhI vaisA hI hotA hai| sunakara ugrasenako bhI cintA huI, para usake lie ilAja kyA thA, unhoMne socA, dauhalA burA yA bhalA, isakA nizcaya honA to abhI asaMbhava hai| para usake anusAra rAnIkI icchA to pUrI honI hI caahie| taba isake lie unhoMne yaha yukti ko ki apane AkArakA eka putalA banavAkara usameM kRtrima khUna bharavAyA aura rAnIko usako icchA pUrI karaneke lie unhoMne kahA / rAnone apanI icchA pUrI karaneke lie usa pApakarmako kiyA / vaha santuSTa huI / / ___thor3e dinoM bAda revatIne eka putra jnaa| vaha dekhane meM bar3A bhayaMkara thaa| usakI A~khoMse krUratA TapakI par3atI thii| ugrasenane usake muMhakI ora dekhA to vaha muTrI bA~dhe bar3I krUra dRSTise unakI ora dekhane lgaa| unheM vizvAsa ho gayA ki jaise bA~soMko ragar3ase utpanna huI Aga sAre vanako jalAkara khAka kara detI hai ThIka isI tarahase kulameM utpanna huA duSTa putra bhI sAre kUlako jar3amalase ukhAr3a pheMka detA hai| mujhe isa lar3akekI krUratAko dekhakara bhI yahI nizcaya hotA hai ki aba isa kUlake bhI dina acche nahIM haiN| yadyapi acchA-burA honA daivAdhIna hai, tathApi mujhe apane kulakI rakSAke nimitta kucha na kucha yatna karanA hI cAhie / hAtha para hAtha rakhe baiThe rahanese kAma nahIM clegaa| yaha socakara ugrasenane eka choTA-sA sundara sandUka ma~gavAyA aura usa bAlakako apane nAmako eka aMgUThI paharAkara hiphAjatake sAtha usa sandUkameM rakha diyaa| isake bAda sandUkako unhoMne yamunA nadomeM chur3avA diyaa| satra hai, duSTa kisIko bhI priya nahIM lgtaa| kauzAmbo meM gaMgAbhadra nAmakA eka mAlI rahatA thaa| usako strokA nAma rAjodarI thaa| eka dina vaha jala bharaneko nado para AI huI thii|
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 ArAdhanA kathAkoza taba nadImeM bahato huI eka sandUka usakI najara pdd'ii| vaha use bAhara nikAla apane ghara le aaii| sandukako rAjodarIne kholaa| usameMse eka bAlaka niklaa| rAjodarI usa bAlakako pAkara bar3I khuza huii| kAraNa ki usake koI lar3akA bAlA nahIM thaa| usane bar3e premase ise paalaa-posaa| yaha bAlaka kA~sekI sanduka meM nikalA thA, isalie rAjodarone isakA nAma bhI 'kaMsa' rakha diyaa| kaMsakA svabhAva acchA na hokara krUratA lie hue thaa| yaha apane / sAthake bAlakoMko bar3A mArA-pITA karatA aura bAta-bAta para unheM taMga kiyA karatA thA / isake ar3osa-par3osake loga bar3e ho dukho rahA karate the / rAjodarIke pAsa dinabharameM kaMsako koI pacAsoM zikAyateM AyA karatI thii| usa becArIne bahuta dina taka to usakA utpAta-upadrava sahA, para phira usase bhI yaha dina rAtakA jhagar3A-TaMTA na sahA gayA / so usane kaMsa. ko gharase nikAla diyaa| saMca hai, pApo puruSoMse kise bhI kabhI sukha nahIM miltaa| kaMsa aba saurIpura phuNcaa| yahA~ yaha vasudevakA ziSya banakara zAstrAbhyAsa karane lgaa| thor3e dinoM meM yaha sAdhAraNa acchA likha-par3ha gayA / vasudevakI isa para accho kRpA ho gaI / isa kathAke sAtha eka aura kathAkA sambandha hai, isalie vaha kathA yahA~ likho jAto hai siMharatha nAmakA eka rAjA jarAsandhakA zatru thaa| jarAsandhane ise pakar3a lAnekA bar3A yatna kiyA, para kisI taraha yaha isake kAbUmeM nahIM AtA thaa| taba jarAsandhane sAre zaharameM DauMDI piTavAI ki vIra-ziromagi siMharathako pakar3akara mere sAmane lA upasthita karegA, use maiM apanI jIvaMjasA lar3akIko byAha dUMgA aura apane dezakA kucha hissA bhI maiM use duugaa| isake lie vasudeva taiyAra huaa| vaha apane bar3e bhAIkI AjJAse saba senAko sAtha lie siMharathake Upara jA cddh'aa| usane jAte hI siMharathakI rAjadhAnI podanapurake cAroM ora gherA DAla diyaa| aura Apa eka vyApArIke veSameM rAjadhAnIke bhItara ghusaa| kucha khAsa-khAsa logoMko dhanakA khUba lobha dekara usane unheM phor3a liyaa| hAthoke mahAvata, rathake sAratho Adiko usane paisekA gulAma banAkara apanI madrImeM kara liyaa| siMharathako isakA samAcAra lagate hI usane bhI usI samaya raNabherI bajavAI aura bar3I vIratAke sAtha vaha lar3aneke lie apane zaharase bAhara huaa| donoM orase yuddhake jhujhAru bAje bajane lge| unakI gambhIra AvAja ananta AkAzako bhedatI huI svargoM ke dvAroMse jAkara TakarAI / sukhI devoMkA AsanA
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTha tApasoko kathA 219 hila gyaa| amarAMganAoMne samajhA ki hamAre yahA~ mehamAna Ate haiM, so ve unake satkArake lie hAthoM meM kalpavRkSoMke phUloMkI manohara mAlAeM le-lekara svargoke dvAra para unakI agavAnIke lie A ddttiiN| svargoMke daravAje unase aise khila uThe mAnoM candramAoMkI pradarzanI ko gaI hai| thor3I hI dera meM donoM orase yuddha chir3a gyaa| khaba mArakATa huii| khUnakI nado bahane lgo| mRtakoMke sira aura dhar3a usameM tairane lge| donoM orakI vIra senAne apaneapane svAmoke namakakA jo kholakara paricaya kraayaa| jise nyAyakI jIta kahate haiM, vaha kisIko prApta na hii| para vasUdevane jo podanapurake kucha logoMko apane momeM kara liyA thA, una svAthiyoM, vizvAsaghAtiyoMne anta meM apane mAlikako dagA de diyA / siMharathako unhoMne vasudevake hAtha pakar3avA diyaa| siMharathakA ratha maukeke samaya bekAra ho gyaa| usI samaya vasudevane use gherakara kaMsase kahA-jo ki usake rathakA sArathI thA, kaMsa, dekhate kyA ho? utara kara dAtrako bA~dha lo| kaMsane gusseke sAtha rathase utara kara siMharathako bA~dha liyA aura rathameM rakhakara usI samaya ve vahA~se cala diye| saca hai, agni eka to vaise ho tapI huI hotI hai aura Uparase yadi vAyu bahane lage taba to usake tapanekA pUchanA ho kyA ? siMharathako bA~dha lAkara vasudevane jarAsandhake sAmane use rakha diyA / dekhakara jarAsandha bahuta hI prasanna huaa| apano pratijJA pUrI karaneke lie usane vasudevase kahA-meM ApakA bahata hI kRtajJa hai| aba Apa kRpAkara mero kumArIkA pANigrahaNa kara merI icchA pUrI kiijiye| aura mere dezake jisa pradezako Apa pasanda kareM maiM use bhI deneko taiyAra huuN| vasudevane kahA-prabho, ApakI isa kRpAkA maiM pAtra nhiiN| kAraNa maiMne siMharathako nahIM bA~dhA hai / ise bA~dhA hai mere priya ziSya isa kaMsane, so Apa jo kucha denA cAheM ise dekara apanI pratijJA pUrI kojie| jarAsandhane kaMsakI ora dekhakara usase pUchA-bhAI, tumhArI jAti-kula kyA hai ? kaMsako apane viSayameM jo bAta jJAta thI, usane vahI spaSTa batalA dI ki prabho, maiM to eka mAlinakA lar3akA huuN| jarAsandhako kaMsakI sundaratA aura tejasvitA dekhakara yaha vizvAsa nahIM huA ki vaha sacamuca ho eka mAlinakA lar3akA hogaa| isakA nizcaya karaneke lie jarAsandhane usakI mA~ko bulvaayaa| yaha ThIka hai ki rAjA loga prAyaH buddhimAn aura catura huA karate haiM / kaMsako mA~ko jaba yaha khabara milI ki use rAjadarabArameM bulAyA hai, taba to usako chAtI dhar3akane laga gii| vaha kaMsako zaitAnIkA hAla to jAnatI ho tho, so usane socA ki jarUra kaMsane koI bar3A bhArI gunAha kiyA hai aura
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 ArAdhanA kathAkoza isIse vaha pakar3A gayA hai| aba usake sAtha merI bhI Aphata AI / vaha ghabarAI aura pachatAne lagI ki hAya ? maiMne kyoM isa duSTako apane ghara lAkara rakkhA ? aba na jAne rAjA merA kyA hAla karegA ? jo ho, becArI rotI-jhIMkatI rAjAke pAsa gaI aura apane sAtha usa sandukako bhI livA le gaI, jisameM ki kaMsa nikalA thaa| isane rAjAke sAmane hote hI kA~patekA~pate kahA-duhAI hai mahArAjakI ! mahArAja, yaha pApI merA lar3akA nahIM hai, maiM saca kahatI haiN| isa sandUka meMse yaha nikalA hai| sandUkako Apa lIjie aura mujhe chor3a diijiye| merA isameM koI aparAdha nhiiN| mAlina. ko itanI ghabarAI dekhakara rAjAko kucha ha~sI-sI A gii| usane kahAnahIM, itane Darane-ghabarAnekI koI bAta nhiiN| maiMne tumheM koI kaSTa deneko nahIM bulAyA hai| bulAyA hai sirpha kaMsakI kharI-kharI hakIkata jAnaneke liye| isake bAda rAjAne sandUka uThAkara kholA to usameM eka kambala aura eka aMgaThI niklii| aMgaThI para khudA haA nAma bA~cakara rAjAko kasake sambandhameM aba koI zaMkA na raha gii| usane use eka acche rAjakulameM janmA samajha usake sAtha apanI jIvaMjasA kumArIkA byAha bar3e ThATabATase kara diyaa| jarAsandhane use apanA rAjakA kucha hissA bhI diyaa| kaMsa aba rAjA ho gyaa| ___ rAjA honeke sAtha hI aba use apanI rAjyasImA ora prabhutva bar3hAnekI mahattvAkAMkSA huii| mathurAke rAjA ugrasenake sAtha usakI pUrva janmakI zatrutA hai| kaMsa jAnatA thA ki ugrasena mere pitA haiM, para taba bhI una para vaha jalA karatA hai aura usake manameM sadA yaha bhAvanA uThatI hai ki maiM ugrasenase lar3a aura unakA rAjya chonakara apano AzA pUrI karU~ / yahI kAraNa thA ki usane pahalI car3hAI apane pitA para hI kii| yuddhameM kaMsakI vijaya huii| usane apane pitAko eka loheke pIMjare meM banda kara aura zaharake daravAjeke pAsa usa pIjareko rakhavA diyaa| aura Apa mathurAkA rAjA banakara rAjya karane lgaa| kaMsako itane para bhI santoSa na huA so apanA baira cukAnekA acchA maukA samajha vaha ugrasenako bahuta kaSTa dene lgaa| unheM khAneke liye vaha kevala kodUko roTiyA~ aura chAcha detA / pAnIke lie gandA pAnI aura paharaneke lie bar3e ho maile-kucele aura phaTe-purAne cithar3e detA / matalaba yaha ki usane eka bar3ese bar3e aparAdhIkI taraha unakI dazA kara rakkhI thii| ugrasenako isa hAlatako dekhakara unake vaTTara duzmanakI bhI chAtI phaTakara usakI A~khoMse sahAnubhUtike A~sU gira sakate the, para pApI kaMsako unake lie rattIbhara bhI dayA yA sahAnubhUti nahIM thI / saca
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTha tApasIkI kathA __ 221 hai, kuputra kulakA kAla hotA hai| apane bhAIkI yaha nIcatA dekhakara kaMsake choTe bhAI atimuktakako saMsArase bar3I ghRgA huii| unhoMne saba moha-mAyA chor3akara dIkSA grahaNa kara lii| vasudeva kaMsake guru the / isake sivA unhoMne usakA bahuta kucha upakAra kiyA thA; isalie kaMsakI una para bar3I zraddhA thii| usane unheM apane hI pAsa bulAkara rakha liyA / mRtakAvatI purIke rAjA devakoke eka kanyA thii| vaha bar3I sundara thii| rAjAkA usa para bahuta pyAra thaa| isaliye usakA nAma unhoMne apane ho nAma para devakI rakha diyA thaa| kaMsane use apanI bahina karake mAnI thI, so vasudevake sAtha usane usakA byAha kara diyaa| eka dinakI bAta hai ki kaMsako strI jIvaMjasA devakIke aura apane devara atimuktakI strI puSpavatIke vastroMko Apa paharakara nAca rahI thI-ha~sI-majAka kara rahI thii| isI samaya kaMsake bhAI atimuktaka muni AhArake liye Aye / jIvaMjasAne ha~sate-ha~sate munise kahA-ajI o devarajI, Aie ! Aie !! mere sAtha-sAtha Apa bhI nAciye / dekhie, phira bar3A hI Ananda aavegaa| munine gaMbhIratAse uttara diyA-bahina, merA yaha mArga nahIM hai| isalie alaga ho jA aura mujhe jAne de| pApinI jIvaMjasAne muniko jAne na dekara ulaTA haTha pakar3a liyA aura bolI-nahIM, maiM taba taka Apako kabhI na jAne daMgI jaba taka ki Apa mere sAtha na naaceNge| muniko isase kucha kaSTa huA aura isIse unhoMne AvegameM A usase kaha diyA ki murkhe, nAcatI kyoM hai ! jAkara apane svAmIse kaha ki ApakI mauta devakIke lar3ake dvArA hogI aura vaha samaya bahuta najadIka A rahA hai| sunakara jIvaMjasAko bar3A gussA aayaa| usane gusse meM Akara devakIke vastrako, jise ki vaha pahare hue thI, phAr3akara do Tukar3e kara diye| munine kahAmUrkha strI, kapar3eko phAr3a denese kyA hogA? dekha aura sUna, jisa taraha tane isa kapar3eke do Tukar3e kara diye haiM uso taraha devakoke honevAlA vIra putra tere bApake do Tukar3e karegA / jIvaMjasAko bar3A hI duHkha huA / vaha nAcanA gAnA saba bhUla gii| apane patike pAsa daur3I jAkara vaha rone lgii| saca hai yaha jIva ajJAnadazAmeM ha~satA-ha~satA jo pApa kamAtA hai usakA phala bhI ise bar3A ho burA bhoganA par3atA hai| kaMsa jIvaMjasAko rotI dekhakara bar3A ghbraayaa| usane pUchA-priye, kyoM roto ho ? batalAo, kyA huA ? saMsArameM aisA kauna dhRSTa hogA jo kaMsako prANapyAroko rulA sake ! priye, jaldI batalAo, tumheM rotI dekhakara maiM bar3A duHkhI ho rahA huuN| jIvaMjasAne muni dvArA jo-jo bAteM sunI thIM, unheM kaMsase kaha diyA / sunakara kaMsako
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 ArAdhanA kathAkoza bhI bar3I cintA huI / vaha jIvaMjasAse bolA- priye, ghabarAne kI koI bAta nahIM, mere pAsa isa rogakI bhI davA hai / isake bAda hI vaha vasudevake pAsa pahu~cA aura unheM namaskAra kara bolA - guru mahArAja, Apane mujhe pahale eka 'vara' diyA thaa| usakI mujhe aba jarUrata par3I hai / kRpA kara merI AzA pUrI kiijie| itanA kahakara kaMsane kahA- merI icchA devakIke honevAle putrake mAra DAlaneko hai / isalie ki munine use merA zatru batalAza hai / so kRpAkara devakIkI prasUti mere mahala meM ho, isake lie apanI anumati dIjie / kaMsakI apane eka ziSyakI isa prakAra nIcatA, 'gurudroha dekhakara vasudevakI chAtI dhar3aka uThI / unakI A~khoM meM A~sU bhara Aye / para karate kyA ? ve kSatriya the aura kSatriya loga isa vrata ke vratI hote haiM ki "prANa jA~hi para vacana na jA~hi / " taba unheM lAcAra hokara kaMsakA kahanA binA kucha kahe sune mAna lenA pdd'aa| kyoMki satpuruSa apane vacanoM kA pAlana karanemeM kabhI kapaTa nahIM karate / devakI ye saba bAteM khar3I khar3I suna rahI thI / use atyanta duHkha huA / vaha vasudevase bolIprANanAtha, mujhase yaha duHsaha putra duHkha nahIM sahA jAyagA / maiM to jAkara jinadIkSA le letI hU~ / vasudevane kahA- priye, ghabarAne kI koI bAta nahIM hai, calo, hama calakara munirAjase pUcheM ki bAta kyA hai ? phira jaisA kucha hogA vicAra kareMge / vasudeva apanI priyA ke sAtha vanameM gaye / vahA~ atimuktaka muni eka phale hue Amake jhAr3ake nIce svAdhyAya kara rahe the / unheM bhaktipUrvaka namaskAra kara vasudevane pUchA - he jinendra bhagavAn ke sacce bhakta yogirAja, kRpA kara mujhe batalAie ki mere kisa putra dvArA kaMsa aura jarAsaMghakI mauta hogI ? isa samaya devakI Amako eka DAlI pakar3e hue thI / usa para ATha Ama lage the / unameM chaha Ama to do-dokI jor3Ise lage the aura unake Upara do Ama judA-judA lage the / ina do AmoMmeMse eka Ama isI samaya pRthivI para gira par3A aura dUsarA Ama thor3I hI dera bAda paka gayA / isa nimitta jJAna para vicAra kara avadhijJAnI muni bole - bhavya vasudeva, suno, maiM tumheM saba khulAsA samajhAye detA hU~ / dekho, devakI ke ATha putra hoNge| unameM chaha to niyamase mokSa jA~yage / rahe do, so inameM sAtavA~ to jarAsaMdha aura kaMsakA mAranevAlA hogA aura AThavA~ karmoMkA nAza kara mukti mahilAkA pati hogA / munirAjase isa sukhasamAcArako sunakara vasudeva aura devakoko bahuta Ananda huA / vasudevako vizvAsa thA ki munikA kahA kabhI jhUTha nahIM ho sakatA / mere putra dvArA kaMsa aura jarAsaMdhakI honevAlI mautako koI nahIM TAla sakatA / isake I - 47
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTha tApasIkI kathA 223 bAda ve donoM bhaktise muniko namaskAra kara apane ghara lauTa Aye / saca hai, jinabhagavAnke dharma para vizvAsa karanA hI sukhakA kAraNa hai / devakoke jabase santAna hone kI sambhAvanA huii| tabase usake rahanekA prabandha kaMsake hI mahala para huaa| kucha dinoM bAda pavitramanA devakIne do pUtroMko eka sAtha jnaa| isI samaya koI aisA puNya-yoga milA ki bhadrilApurameM zrutadRSTi seThako strI alakAke bhI putra-yugala huaa| para yaha yugala marA huA thA / so devakoke pUtroMke puNyase prerita hokara eka devatA isa mata-yugalako uThA kara to devakIke pAsa rakha AyA aura usake jIte putroMko alakAke pAsa lA rakkhA / saca hai, puNyavAnoMkI deva bhI rakSA karate haiN| isalie kahanA par3egA ki jina bhagavAnne jo puNyamArgameM calanekA upadeza diyA hai vaha vAstava meM sukhakA kAraNa hai| aura pUNya bhagavAnakI pUjA karanese hotA hai, dAna denese hotA hai aura vrata, upavAsAdi karanese hotA hai| isalie ina pavitra karmoM dvArA nirantara puNya kamAte rahanA cAhie / kaMsako devakIkI prasUtikA hAla mAlUma hote hI usane usa mare hue putra-yugalako uThA lAkara bar3e jorase zilApara de mArA / aise pApiyoMke jIvanako dhikkAra hai| isI taraha devakIke jo do aura putra-yugala hue, unheM devatA vahIM alakA seThAnIke yahA~ rakha AI aura usake mare pUtrayugaloMko usane devakIke pAsa lA rkkhaa| kaMsane ina donoM yugaloMkI bhI pahale yugalakI sI dazA ko / devakIke ye chahoM putra isI bhavase mokSa jAya~ge, isalie inakA koI bAla bho bA~kA nahIM kara sktaa| ye sukhapUrvaka yahIM rahakara bar3hane lge| aba sAtaveM putrakI prasUtikA samaya najadIka Ane lgaa| abakI bAra devakIke sAtaveM mahIne meM hI putra ho gyaa| yahI zatruoMkA nAza karanevAlA thA, isalie vasudevako isako rakSAko adhika cintA thii| samaya koI do tIna baje rAtakA thaa| pAnI barasa rahA thaa| vasudeva use godameM lekara cupakese kaMsake mahalase nikala gye| balabhadrane isa honahAra bacce ke Upara chatrI lgaaii| cAroM ora gAr3hAndhakArake mAre hAthase hAtha taka bhI na dekha par3atA thaa| para isa tejasvo bAlakake puNyase vahI devatA, jisane ki isake chaha bhAiyoMkI rakSA kI hai, bailake rUpameM sIMgoM para dIyA rakkhe Age-Age ho calA / Age calakara inheM zahara bAhara honeke daravAje banda mile, para bhAgyakI lIlA aparampAra hai| usase asambhava bhI sambhava ho jAtA hai| vaho huaa| bacceke pA~voMkA sparza hote hI daravAjA bhI khula gyaa| Age
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 ArAdhanA kathAkoza cale to nadI athAha baha rahI thii| use pAra karanekA koI upAya na thaa| bar3I kaThina samasyA upasthita huii| unhoMne honA-karanA saba bhAgyake bharose para chor3akara nadImeM pA~va diyA / puNyakI kaisI mahimA jo yamunAkA athAha jala ghuTanoM pramANa ho gyaa| pAra hokara ye eka devoke mandirameM gaye / itane meM inheM kisIke AnekI AhaTa sunAI do| ye devIke pIche chupa gye| ___ isIse saMbandha rakhanevAlI eka aura ghaTanAkA hAla suniye| eka nanda nAmakA guvAla yahIM pAsake gA~va meM rahatA hai| usakI strokA nAma yazodA hai| yazodAke prasUti honevAlI thI, so vaha putrakI icchAse devIkI pUjA vagairaha kara gaI tho / Aja hI rAtako usake prasUti huii| putra na hokara putrI hii| use bar3A duHkha haA ki maiMne pUtrakI icchAse devIkI itano to ArAdhanA-pUjA ko aura phira bhI lar3akI huii| mujhe devIke isa prasAdakI jarUrata nahIM / yaha vicAra kara vaha uThI aura gussAmeM Akara usa lar3akIko lie devoke mandira phuNcii| lar3akoko devIke sAmane rakhakara vaha bolo-devIjI, lIjie ApakI putrIko ? mujhe isakI jarUrata nahIM hai / yaha kahakara yazodA mandirase calI gii| vasudevane isa maukeko bahuta hI acchA samajha putrako devoke sAmane rakha diyA aura lar3akIko Apa uThAkara cala diye / jAte hue ve yazodAse kahate gaye ki arI, jise tU devatAke pAsa rakha AI hai vaha lar3akI nahIM hai| kintu eka bahuta ho sundara lar3akA hai| jA use jaldI le A; nahIM to aura koI uThA le jAyagA / yazodA. ko pahale to Azcarya-sA huA / para phira vaha apane para devIkI kRpA samajha jhaTapaTa daur3I gaI aura jAkara dekhatI hai to sacamuca hI vaha eka sundara bAlaka hai / yazodAke AnandakA aba kucha ThikAnA na rhaa| vaha putrako godameM lie use cUmato huI ghara para A gii| saca hai, puNyakA kitanA vaibhava hai isakA kucha pAra nhiiN| jisako svapnameM bhI AzA na ho vahI puNyase sahaja mila jAtA hai / ___idhara vasudeva aura balabhadrane ghara pahu~cakara usa lar3akIko devakIko sauMpa diyaa| saberA hote hI jaba lar3akIke honekA hAla kaMsako mAlama huA to usa pApone Akara becArI usa lar3akIkI nAka kATa lii| ____ yazodAke yahAM vaha putra sukhase rahakara dinoM-dina bar3hane lgaa| jaisejaise vaha udhara bar3hatA hai kaMsake yahA~ vaise hI aneka prakArake apazakuna hone lge| kabhI AkAzase tArA TUTakara par3atA, kabhI bijalI giratI, kabhI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTha tApasIko kathA 225 ulkA giratI aura kabhI aura koI bhayAnaka upadrava hotA / yaha dekha kaMsako bar3I cintA huI / vaha bahuta ghbraayaa| usakI samajha meM kucha na AyA ki yaha saba kyA hotA hai ? eka dina vicAra kara usane eka jyotiSoko bulAyA aura use saba hAla kahakara pUchA ki paMDitajI, yaha saba upadrava kyoM hote haiM ? isakA kAraNa kyA Apa mujhe kaheMge? jyotiSIne nimitta vicAra kara kahA-mahArAja, ina upadravakA honA Apake lie bahuta hI burA hai / ApakA zatru dinoM-dina bar3ha rahA hai| usake lie kucha prayatna kIjie / aura vaha koI bar3I dUra na hokara yahIM gokula meM hai| kaMsa bar3I cintAmeM pdd'aa| vaha apane zatruke mAranekA kyA yatna kare, yaha usako samajha meM na aayaa| use cintA karate hue apanI pUrva siddha haI vidyAoMko yAda ho uThI / ekadama cintA miTakara usake muMha para prasannatAkI jhalaka dekha pdd'ii| usane una vidyAoMko bulAkara kahA-isa samaya tumane bar3A kAma diyA / Ao, aba palabharako bhI derI na kara jahA~ merA zatru ho use ThAra mArakara mujhe bahata jaldI usakI mautake zubha samAcAra do / vidyAe~ vAsudevako mAraneko taiyAra ho gii| unameM pahalI pUtanA vidyAne dhAyake veSameM jAkara vAsudevako dUdhakI jagaha viSa pilAnA cAhA / usane jaise hI usake muMhameM stana diyA, vAsudevane use itane jorase kATA ki pUtanAke hoza guma ho gaye / vaha cillAkara bhAga khar3I huI / usakI yahA~taka durdazA huI ki use apane jInemeM bhI sandeha hone lgaa| dUsarI vidyA kaueke vezameM vAsudevakI A~kheM nikAla leneke yatnameM lagI, so usane usakI coMca, pIkha vagairahako noMca nAcakara use bhI ThIka kara diyaa| isI prakAra tIsarI, cauthI, pA~cavIM, chaThI aura sAtavIM devI judA-judA veSameM vAsudevako mAranekA yatna karane lagIM, para saphalatA kisIko bhI na hii| isake viparIta deviyoMko hI bahuta kaSTa sahanA par3A / yaha dekha AThavIM devIko bar3A gussA AyA / vaha taba kAlikAkA veSa lekara vAsudevako mAraneke lie taiyAra hii| vAsUdevane use bhI govarddhana parvata uThAkara usake nIce dAba diyaa| matalaba yaha hai vidyAoMne jitanI bhI kucha vAsudevake mAranekI ceSTA kI vaha saba vyartha gaIM / ve saba apanA-sA muMha lekara kaMsake pAsa pahuMcI aura usase bolI-deva, ApakA zatru koI aisA vaisA sAdhAraNa manuSya nhiiN| vaha bar3A balavAna hai| hama use kisI taraha nahIM mAra sktiiN| deviyAM itanA kahakara cala dii| unakI ina vibhISikAko sunakara kaMsa hatabuddhi ho gayA / vaha isa bAtase bar3A ghabarAyA ki jise deviyA~ taka jaba na mAra sakI taba to usakA mAranA kaThina ho nahIM kintu 15 /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 ArAdhanA kathAkoza asaMbhava hai / taba kyA meM usIke hAthoM mArA jAU~gA ? nahIM, jaba taka mujhameM dama hai, maiM use binA mAre kabhI nahIM chor3a gA / deviyA~ Akhira yI to strI jAti hI na ? jo svabhAvase ho kAyara-Darapoka hotI haiM, ve becArI eka vIra puruSako kyA mAra sakeMgI! astu, aba maiM svayaM usake mArane kA yatna karatA hU~ / phira dekhatA hU~ ki vaha kahA~ taka mujhase bacatA hai / Akhira vaha hai eka guvAlakA chokarA aura maiM vora rAjapUta ! taba kyA maiM use na mAra sakU~gA ? yaha asambhava hai / udyamase saba kAma siddha ho jAte haiM, isameM koI sandeha nahIM / kaMsane apane manakI khUba samajhautI kara vAsudevake mArane kI eka naI yojanA kI / usake yahA~ do bar3e prasiddha pahalavAna the / unake sAtha kuztI lar3akara jItanevAleko eka bar3A bhArI pAritoSika denA usane prasiddha kiyA / kaMsane socA thA ki pahale to mere ye pahalavAna hI use maccharako taraha pIsa DAleMge aura koI daivayogase inake hAthase vaha baca bhI gayA to maiM to usakI chAtI para hI talavAra liye khar3A rahU~gA, so usa samaya usakA sira dhar3ase judA karane meM mujhe dera hI kyA lagegI ? isase bar3hakara aura koI upAya zatruke mAranekA nahIM hai kaMsako isa vicArase bar3A dhIraja / ba~dhA / kuztIkA jo dina niyata thA, usa dina niyata kiye sthAna para hajAroM Alama ThasAThasa bhara gaye / sArI mathurA usa vorake dekhaneko umar3a par3I ki dekheM ina pahalavAnoMke sAtha kauna vIra lar3egA / sabake mana bar3e utsuka ho uThe / A~kheM usa vIra puruSakI bATa johane lagIM / para unheM aba taka koI lar3ane ko taiyAra nahIM dekha par3A / kaMsakA mana kucha nirAza hone lagA / kuztI kA samaya bhI bahuta najadIka A gayA / para abhI taka usane kisa ko akhAr3e meM utarate nahIM dekhaa| yaha dekha usakI chAtI dhar3akI / loga jAnekI taiyArIhImeM hoMge ki itane meM eka cIbosa paccIsa varSakA javAna bhIr3ako cIratA huA AyA aura gajaMkara bolA- hA~ jise kuztI lar3anA ho vaha akhAr3e meM utara kara apanA bala batAve ! upasthita maMDalI isa Aye hue puruSakI deva durlabha sundaratA aura vIratAko dekhakara daMga raha gaI / bahutoM - ko usakI choTo umara aura sundaratA tathA una pahalavAnoMko bhIma kAya dekhakara nAnA taraha kI kuzaMkA bhI hone lagI / aura sAtha hI unakA hRdaya sahAnubhUti se bhara AyA / para use roka denekA unake pAsa koI upAya na thA / isalie unheM duHkha bhI huaa| jo ho, Agantuka yuvAkI usa hRdaya 1
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTha tApasIkI kathA 227 hilAnevAlI garjanAko sunakara eka bhImakAya pahalavAnane akhAr3emeM utarakara khama ThokA / aura sAmanevAle vIrako akhAr3e meM utaraneke lie lalakArA / yuvA bhI bijalI kI taraha capalatAse jhaTase akhAr3emeM dAkhila ho gyaa| izArA hote ho donoMkI muThabher3a hii| yuvAko vIrazrI aura caMcalatA isa samaya dekhaneke ho yogya thii| usa mUrtimAna vIrazrIne kucha dera taka to usa pahalavAnako khela khilAyA aura antameM uThAkara aisA pachADA ki use AsamAnake tAre dIkha par3ane lge| itanemeM hI usakA sAthI dUsarA pahilavAna akhAr3emeM utarA / vAsudevane usakI bhI yahI dazA kI / upasthita maMDalIke Anandako sImA na rhii| tAliyoMse usakA khUba jayajayakAra manAyA gyaa| aba to kaMsase kisI taraha na rahA gyaa| usake hRdayameM IrSA, dveSa, pratihiMsA aura matsaratAkI Aga bhar3aka uThI / vaha talavAra hAthameM liye lalakAra kara bolA, hA~ Thaharo ! abhI lar3AI bAkI hai / yaha kahakara vaha svayaM hAthameM zamazera liye akhAr3emeM utraa| use dekhakara saba bhauMcakase raha gaye / kisIkI samajhameM na AyA ki yaha rahasya kyA hai ? kyoM aisA kiyA jA rahA hai ? kisIko kucha kahane vicAranekA adhikAra na thA / isalie ve saba lAcAra hokara usa bhayaMkara samayakI pratIkSA karane lage ki anta meM dekheM U~Ta kisa karavaTa baiThatA hai| jo ho, para itanA avazya hai ki prakRtiko adhika anyAya, atyAcAra sahana nahIM hotA, aura isalie vaha phira eka aiso zakti paidA karatI hai jo una atyAcAroMke aMkurako jar3amUlase ho ukhAr3a pheMka detI hai| kaMsake bhayAnaka atyAcAroMse sArI prajA trAha-vAha kara uTho thI / zAnti, sukhakA kahIM nAma nizAna bhI na raha gayA thaa| isIlie prakRtine vAsudeva sarIkhI eka mahAzaktiko utpanna kiyA / kaMsako akhAr3emeM utarA dekhakara vAsudeva bhI talavAra uThA usake sAmane huaa| donoMne apanI-apanI talavArako samhAlA / kaMsakA hRdaya krodhako Agase jala hI rahA thA, so, usane jhapaTa kara vAsudeva para pahalA vAra kiyaa| zrIkRSNane usake vArako bar3I buddhimAnIse bacAkara usa para eka aisA jorakA vAra kiyA ki pahalA hI vAra kaMsase samhAlate na banA aura dekhate-dekhate vaha dhar3Amase girakara sadAke lie pRthivAko godameM so gyaa| prakRtiko santoSa huaa| usane apanA kartavya pUrA kara logoM ko bhI yaha zikSA de do ki dekho, nirbaloM para atyAcAra karanekA tumheM koI adhikAra nahIM / maiM aise pApiyoMkA pRthivI para nAma nizAna bhI nahIM rahane detA / yadi tuma sukho rahanA pasanda karate ho to dUsaroMko sukho karanekA yatna kro| yaha merA Adeza hai|
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 ArAdhanA kathAkoza __ kaMsako nirIha prajA para atyAcAra karanekA upayukta prAyazcitta mila gyaa| azAntikA chatra bhaMga hokara phirase zAntike pavitra zAsanako sthApanA huii| vAsudevane usI samaya kaMsake pitA ugrasenako lAkara pIchA rAjyasiMhAsana para adhiSThita kiyaa| isake bAda hI zrIkRSNane jarAsandha para car3hAI karake use bhI kaMsakA rAstA batalAyA aura Apa phira ardha. cakravartI hokara prajAkA notike sAtha zAsana karane lgaa| yaha kathA prasaMgavaza yahA~ saMkSepameM likha dI gaI hai, jinheM vistArake sAtha par3hanA ho unheM harivaMzapurANakA svAdhyAya karanA cAhiye / jo krodhI, mAyAcArI, IrSA karanevAle, dveSa karanevAle aura mAno the, dharmake nAmase jinheM cir3ha thI, jo dharmase ulaTA calate the, atyAcAro the, jar3abuddhi the aura khoTe karmoMkI jAlameM sadA phaMse rahakara koI pApa karanese nahIM Darate the, aise kitane manuSya apane hI karmose kAlake mu~hameM nahIM par3e ? arthAt koI burA kama kare yA acchA, kAlake hAtha to sabhoko par3anA ho par3atA hai| para donoMmeM vizeSatA yaha hotI hai ki eka mare bAda bhI jana sAdhAraNako zraddhAkA pAtra hotA hai aura sugati lAbha karatA hai aura dUsarA jItejI hI aneka tarahakI nindA, burAI, tiraskAra Adi durguNoMkA pAtra banakara antameM kugatimeM jAtA hai| isalie jo vicArazIla haiM, sukha prApta karanA jinakA dhyeya hai, unheM to yahI ucita hai ki ve saMsArake duHkhAMkA nAza kara svarga yA mokSakA sukha denevAle jinabhagavAnkA upadeza kiyA pavitra jinadharmakA sevana kreN| 45. lakSmImatIkI kathA jina jagadbandhakA jJAna loka aura alokakA prakAzita karanevAlA hai jinake jJAna dvArA saba padArtha jAne jA sakate haiM, apane hitake lie una jinendra bhagavAnko namaskAra kara mAna karane ke sambandhako kathA likhI jAtI hai| magadhadezake lakSmI nAmake sundara gA~vameM eka somazarmA brAhmaNa rahatA rahatA thaa| isakI strIkA nAma lakSmImatI thaa| lakSmImatI sundarI thii|
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSmImatIkI kathA 229 avasthA isakI javAna thii| isameM saba guNa the, para eka doSa bhI thA / vaha yaha ki ise apanI jAtikA bar3A abhimAna thA aura yaha sadA apaneko siMgArane - sajAne meM masta rahatI thI / eka dina pandraha dina ke upavAsa kiye hue zrIsamAdhigupta munirAja AhAra ke lie isake yahA~ Aye / somazarmA unheM AhAra karAneke lie bhakti se U~ce Asana para virAjamAna kara aura apanI strIko unheM AhAra karA dene ke lie kahakara Apa kahIM bAhara calA gyaa| use kisI kAmakI jaldI thI / idhara brAhmaNI baiThI-baiThI kAcameM apanA mukha dekha rahI thI / usane abhimAnameM Akara muniko bahutamI gAliyA~ dIM, unako nindA kI aura kivAr3a banda kara lie| hAya ! isase adhika aura kyA pApa hogA ? munirAja zAnta svabhAvI the, tapake samudra the, sabakA hita karanevAle the, aneka guNoMse yukta the aura ucca cAritrake dhAraka the; isalie brAhmaNokI usa duSTatA para kucha dhyAna na dekara ve lauTa gye| saca hai, pApiyoMke yahA~ AI huI nidhi bhI calI jAtI hai| muni nindAke pApase lakSmImatI ke sAtaveM dina kor3ha nikala AyA / usakI dazA bigar3a gii| saca hai, sAdhu-santoM kI nindA-burAIse kabhI zAnti nahIM milatI / lakSmomatIkI burI hAlata dekhakara gharake logoMne use ghara se bAhara kara diyaa| yaha kaSTa para kaSTa usase na sahA gayA, so vaha AgameM baiThakara jala marI / usakI mauta bar3e bure bhAvoMse huI / usa pApase vaha isI gA~va meM eka dhobIke yahA~ gadhI huI | isa dazA meM ise dUdha pIneko nahIM milA / yaha marakara sUarI huii| phira do bAra kuttIko paryAya isane grahaNa kii| isI dazA meM yaha vanameM dAvAgnise jala marI / aba vaha narmadA nadI ke kinAre para base hue bhRgukaccha gA~va meM eka mallAha ke yahA~ kANA nAmakI lar3akI huI / zarIra isakA janmase hI bar3A durgandhita thA / kisIkI icchA isake pAsa taka baiThanekI nahIM hotI thI / dekhiye abhimAnakA phala, ki lakSmImatI brAhmaNI thI, para usane apanI jAtikA abhimAna kara aba mallAhake yahA~ janma liyA / isalie buddhimAnoM ko kabhI jAtikA garva na karanA cAhie / eka dina kANA logoMko nAva dvArA nadI pAra karA rahI thI / isane nadI kinAre para tapasyA karate hue unhIM muniko dekhA, jinakI ki lakSmImatIkI paryAya meM isane nindA kI thii| una jJAnI muniko namaskAra kara isane pUchA- prabho, mujhe yAda AtA hai ki maiMne kahIM Apako dekhA hai ? munine
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 ArAdhanA kathAkoza kahA baccI, tU pUrvajanmameM brAhmaNI tho, terA nAma lakSmImatI thA aura somazarmA terA bhartA thaa| tUne apane jAtike abhimAnameM Akara muninindA kii| usake pApase tere kor3ha nikala AyA / tu usa duHkhako na sahakara AgameM jala mrii| isa AtmahatyAke pApase tujhe gadho, sUarI aura do bAra kuttI honA pdd'aa| kUttIke bhavase marakara tU isa mallAhake yahA~ paidA huI hai| apanA pUrva bhavakA hAla sunakara kAgAko jAtismaraNa jJAna ho gayA, pUrvajanmakI saba bAteM use yAda ho utthii| vaha muniko namaskAra kara bar3e duHkhake sAtha bolo-prabho, maiM bar3o pApinI huuN| maiMne mAdhu mahAtmAoMkI burAI kara bar3A ho noca kAma kiyA hai| munirAja, merI pApase aba rakSA karo, mujhe kugatiyoMmeM jAnese bcaao| taba munine use dharmakA upadeza diyA / kANA sunakara bar3o santuSTa huii| use bahuta vairAgya huaa| vaha vahIM munike pAsa dIkSA lekara kSullikA ho gii| usane phira apanI zakti ke anumAra khUba tapasyA kI, antameM zubha bhAvoMse marakara vaha svarga gaI / yahI kANA phira svargase Akara kuNDa nagarake rAjA bhISmakI mahArAnI yazasvatIke rUpiNI nAmakI bahuta sundara kanyA huI / rUpiNokA byAha vAsudevake sAtha huaa| saca hai, puNyake udayase jIvoMko saba dhanadaulata milatI hai| jainadharma sabakA hita karanevAlA sarvocca dharma hai / jo ise pAlate haiM ve acche kulameM janma lete haiM, unheM yaza-sampatti prApta hotI hai, ve kugatimeM na jAkara ucca gatimeM jAte haiM aura antameM mokSakA sarvocca sukha lAbha karate haiN| 46. puSpadattAkI kathA ananta sukhake denevAle aura tInoM jagatke svAmI zrIjineMdra bhagavAnako namaskAra kara mAyAko nAza karaneke lie mAyAvinI puSpadattAkI kathA likhI jAtI hai| prAcIna samayase prasiddha ajitAvarta nagarake rAjA puSpacUla kI rAnIkA nAma puSpadattA thaa| rAjasukha bhogate hue puSpacUlane eka dina amaraguru munike pAsa jinadharmakA svarUpa sunA, jo dharma svarga aura mokSake sukhako prAptikA kAraNa hai| dharmopadeza sunakara puSpacUlako saMsAra, zarIra, bhogA
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ marIciko kathA 23 dikoMse bar3A vairAgya huaa| ve dIkSA lekara muni ho gye| unakI rAnI puSpadattAne bhI unakI dekhA-dekhI brahmilA nAmakI AryikAke pAsa AryikAko dokSA le lo / dIkSA le-lene para bho ise apane bar3appana, rAjakulakA abhimAna jaisAkA taisA hI banA rahA / dhArmika AcAra-vyavahArase yaha viparIta calane lagI / aura-aura AryikAoMko namaskAra, vinaya karanA ise apane apamAnakA kAraNa jAna par3ane lgaa| isalie yaha kisIko namaskArAdi nahIM karatI thii| isake sivA isa yoga avasthA meM bhI yaha aneka prakArakI sugandhita vastuoM dvArA apane zarIrako siMgArA karatI thii| isakA isa prakAra burA, dharmaviruddha AcAra-vicAra dekhakara eka dina dharmAtmA brahmilAne ise samajhAyA ki isa yogadazAmeM tujhe aisA zarIrakA siMgAra Adi karanA ucita nahIM hai / ye bAteM dharmaviruddha aura pApako kAraNa haiN| isalie ki inase viSayoMkI icchA bar3hatI hai| puSpadattAne kahA-nahIM jI, maiM kahA~ siMgAra-viMgAra karatI huuN| merA to zarIra ho janmase aiso sugandha liyo hai / saca hai, jinake manama svabhAvase dharma-vAsanA na ho unheM kitanA bhI samajhAyA jAya, una para usa samajhAnekA kucha asara nahIM hAtA / unako pravRtti aura adhika bure kAmoMkI ora jAtI hai / puSpadattAne yaha mAyAcAra kara ThIka na kiyaa| isakA phala isake lie burA huaa| vaha marakara isa mAyAcArake pApase campApurImeM sAgaradatta seThake yahA~ dAsI huii| isakA nAma jaisA pUtimukhI thA, isake muMhase bhI sadA vaiso durgandha nikalato rahato thii| isalie buddhimAnoMko cAhie ki ve mAyAko pApakI kAraNa jAnakara use dUrase hI chor3a deM / yaho mAyA pazugatike duHkhoMko kAraNa hai aura kula, sundaratA, yaza, mAhAtmya, sugati, dhana-daulata tathA sukha AdikA nAza karanevAlI hai aura saMsArake bar3hAnevAlI latA hai| yaha jAnakara mAyAko chor3e hue jainadharmake anubhavI vidvAnoMko ucita hai ki ve dharmako ora apanI buddhikA lgaaveN| 47. marIcikI kathA sukharUpI dhAnako harA-bharA karaneke lie jo megha samAna haiM, aise jinabhagavAnke caraNoMko namaskAra kara bharata-putra marocikI kathA likho jAtI hai, jaisI ki vaha aura zAstroMmeM likhI hai|
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza ayodhyA meM rahanevAle samrAT bhAratezvara bharata ke marIci nAmakA putra huA / marIci bhavya thA aura saralamanA thA / jaba AdinAtha bhagavAn, jo ki indra, dharaNendra, vidyAdhara cakravarttI Adi sabhI mahApuruSoM dvArA sadA pUjA kiye jAte the, sasAra chor3akara yogI hue taba unake sAtha koI cAra hajAra rAjA aura bhI sAdhu ho gye| isa kathAkA nAyaka marIci bhI ina sAdhuoMmeM thA / 232 bharatarAja eka dina bhagavAn AdinAtha tIrthaMkarakA upadeza sunaneko samavazaraNa meM gaye / bhagavAnko namaskAra kara unhoMne pUchA - bhagavan, Apake bAda teIsa tIrthaMkara aura hoMge, aisA mujhe Apake upadeza se jAna par3A / para isa sabhA meM bhI koI aisA mahApuruSa hai jo tIrthaMkara honevAlA ho ? bhagavAn bole- hA~, hai / vaha yahI terA putra marIci, jo antima tIrthaMkara mahAvIrake nAmase prakhyAta hogaa| isameM koI sandeha nahIM / sunakara bharatakI prasannatA kA to kucha ThikAnA na rahA aura isI bAta se marIcikI matigati ulaTo hI ho gaI / use abhimAna A gayA ki aba to meM tIrtha kara hoU~gA hI, phira mujhe naMge rahanA, duHkha sahanA pUrA khAnA-pInA nahIM, yaha saba kaSTa kyoM ? kisI dUsare veSameM rahakara maiM kyoM na sukha ArAmapUrvaka rahU~ ! basa, phira kyA thA, jaise hI vicAroMkA hRdayameM udaya huA, usI samaya vaha saba vrata, saMyama, AcAra-vicAra, samyaktva Adiko chor3a-chAr3a kara tApasI bana gayA aura sAMkhya, parivrAjaka Adi kaI matoMko apanI kalpanAse calAkara saMsArake ghora duHkhoMkA bhoganevAlA huaa| isake bAda vaha aneka kugatiyoM meM ghUmA kiyaa| saca hai, pramAda, asAvadhAnI yA kaSAya jIvoM ke kalyANa mArga meM bar3A ho vighna karanevAlI hai aura ajJAnase bhavyajana bhI pramAdI banakara duHkha bhogate haiM / isalie jJAniyoMko dharmakAryoM meM to kabhI bhUlakara bhI pramAda karanA ThIka nahIM hai / mohakI lIlAse marIciko cirakAla taka saMsArameM ghUmanA pdd'aa| isake bAda pApakarmakI kucha zAnti honese use jainadharmakA phira yoga mila gayA / usake prasAdase vaha nanda nAmakA rAjA huaa| phira kisI kAraNa se ise saMsArase vairAgya ho gayA / muni hokara isane solaha kAraNabhAvanA dvArA tIrthaMkara nAma prakRtikA bandha kiyA / yahA~se yaha svarga gayA / svargAyu pUrI hone para isane kuNDalapurameM siddhArtha rAjAkI priyakAriNI priyAke yahA~ janma liyA / ye hI saMsArapUjya mahAvIra bhagavAn ke nAmase prakhyAta hue / inhoMne kumArapanameM hI dIkSA lekara tapasyA dvArA ghAtiyA karmoMkA nAza kara kevalajJAna prApta kiyA / deva, vidyAdhara cakratrattiyoM dvArA ye pUjya hue| aneka jIvoMko
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ gandhamitrakI kathA 233 inhoMne kalyANake mArga para lgaayaa| apane samayameM dharmake nAma para honevAlI be-zumAra pazu hiMsAkA inhoMne ghora virodha kara use jar3amUlase ukhAr3a pheMka diyaa| inake samaya meM ahiMsA dharmako punaH sthApanA huii| antameM ye aghAtiyA karmoMkA bhI nAza kara paramadhAma-mokSa cale gye| isaliye he Atmasukhake cAhanevAloM, tumheM sacce mokSa sukhakI yadi cAha hai to tuma sadA hRdayameM jinabhagavAnke pavitra upadezako sthAna do| yahI tumhArA kalyANa kregaa| viSayoMkI ora le jAnevAle upadeza, kalyANa-mArgako ora nahIM jhukA skte| ve varddhamAna-mahAvIra bhagavAn saMsArameM sadA jaya lAbha kareM, usakA pavitra zAsana nirantara mithyAndhakArakA nAza kara camakatA rahe, jo bhagavAn jIvamAtrakA hita karanevAle haiM, jJAnake samudra haiM, rAjoM, mahArAjoM dvArA pUjA kiye jAte haiM aura jinako bhakti svargAdikA uttama sukha dekara antameM ananta, avinAzI mokSa-lakSmose milA detI hai| 48. gandhamitrakI kathA ananta guNa-virAjamAna aura saMsArakA hita karanevAle jineMdra bhagavAnko namaskAra kara gandhamitra rAjAkI kathA likho jAtI hai, jo ghrANendriyake viSayameM pha~sakara apanI jAna ga~vA baiThA hai|| ayodhyAke rAjA vijayasena aura rAnI vijayavatIke do putra the / inake nAma the jayasena aura gndhmitr| inameM gandhamitra bar3A lampaTo thA / bhauMrekI taraha nAnA prakArake phUloMke sUMghane meM vaha sadA masta rahatA thaa| / inake pitA vijayasena eka dina koI kAraNa dekhakara saMsArase virakta ho gaye / inhoMne apane bar3e lar3ake jayasenako rAjya dekara aura gandhamitrako yuvarAja banAkara sAgarasena munirAjase yoga le liyaa| saca hai, jo acche puruSa hote haiM unako dharmakI ora svabhAva hose ruci hotI hai / jayasenake choTe bhAI gandhamitrako yuvarAja pada acchA nahIM lgaa| isaliye ki usakI mahattvAkAMkSA rAjA honekI thI taba usane rAjyake lobhameM par3akara apane bar3e bhAIke viruddha SaDyaMtra rcaa| kitane hI bar3e-bar3e
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ArAdhanA kathAkoza karmacAriyoM ko usane dhanakA lobha dekara ubhArA, prajAmeMse bhI bahutoM ko ulTI-sIdhI sujhAkara bahakAyA / gandhamitrako isameM saphalatA prApta huI / usane maukA pAkara bar3e bhAI jayasenako siMhAsanase utAra rAjya bAhara kara diyA aura Apa rAjA bana baiThA / rAjavaibhava sacamuca hI mahApApakA kAraNa hai / dekhie na, isa rAjavaibhava ke lobhameM par3akara mUrkhajana apane sage bhAIkI jAna taka lene kI koziza meM rahate haiM / rAjya-bhraSTa jayasenako apane bhAIke isa anyAyase bar3A duHkha huA / . isakA use ThIka badalA mile, isa upAyameM aba vaha bhI lagA / pratihiMsA se apane karttavyako vaha bhUla baiThA / usa dinakA rAstA vaha bar3I utsukatA se dekhane lagA jisa dina gandhamitrako vaha ThAra mArakara apane hRdayako santuSTa kare / gandhamitra lampaTI to thA hI, so vaha roja-roja apanI striyoMko sAtha lie jAkara sarayU nadI meM unake sAtha jalakrIr3A ha~sI, dillagI kiyA karatA thA / jayasenane isa maukeko apanA badalA cukAne ke lie bahuta ho acchA samajhA / eka dina usane jaharake puTa diye aneka prakArake acche-acche manohara phaloMko UparakI orase nadImeM bahA diyA / phUla gandhamitrake pAsa hokara bahe jA rahe the / gandhamitra unheM dekhate hI unake leneke lie jhapaTA | kucha phUloM ko hAtha meM le vaha sUMghane lagA / phUloMke viSakA usa para bahuta jaldI asara huA aura dekhate-dekhate vaha cala bsaa| marakara gandhamitra ghrANendriya viSayakI atyanta lAlasAse naraka gyaa| so Thoka hai, iMdriyoMke adhIna hue logoM kA nAza hotA hI hai / dekhiye, gandhamitra kevala eka viSayakA sevana kara narakameM gayA, jo ki ananta duHkhoM kA sthAna hai / taba jo loga pA~coM indriyoMke viSayoMkA sevana karanevAle haiM, ve kyA narakoMmeM na jAyeMge ? avazya jAyage / isalie jina buddhimAnoM ko duHkha sahanA acchA nahIM lagatA yA ve duHkhoMko cAhate hI nahIM, to unheM viSayoMkI orase apane manako khIMcakara jinadharmakI ora lagAnA cAhiye /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ gandharvasenAkI kathA 46. gandharvasenAkI kathA saba sukhoM ke denevAle jinabhagavAn ke caraNoMko namaskAra kara mUrkhiNI gandharvasenAkA carita likhA jAtA hai / gandharvasenA bhI eka hI viSayako atyAzakti se mauta ke paMje meM pha~sI thI / pATaliputra (paTanA) ke rAjA gandhavadattako rAnI gandharvadattA ke gandharvasenA nAmakI eka kanyA thI / gandharvasenA gAna vidyAkI bar3I acchI jAnakAra thI / aura isIlie usane pratijJA kara rakkhI thI ki jo mujhe gAne meM jIta legA 'vahI merA svAmI hogA, usIkI maiM aMkazAyinI banUMgI / gandharvasenAkI khUbasUratI kI manohArI sugandhako lAlasAse aneka kSatriyakumAra bhauMre kI taraha khiMce hue Ate the, para yahA~ Akara una sabako nirAza - mu~ha lauTa jAnA par3atA thA / gandharvasenA ke sAmane gAne meM koI nahIM Thaharane pAtA thA / 235 eka pAMcAla nAmakA upAdhyAya gAnazAstrakA bahuta acchA abhyAsI thA / usakI icchA bhI gandharvasenA ko dekhanekI huI / vaha apane pA~casau ziSyoM ko sAtha liye paTanA Akara eka bagIce meM ThaharA / samaya garmIkA thA aura bahuta dUrako maMjila karanese pAMcAla thaka bhI gayA thaa| isalie vaha apane ziSyoM se yaha kahakara, ki koI yahA~ Aye to mujhe jagA denA, eka vRkSako ThaMDI chAyA meM so gayA / idhara to yaha soyA aura udhara isake bahutase vidyArthI zahara dekhane ko cala diye / gandharvasenAko jaba pAMcAlake Ane aura usake pANDityakI khabara lagI / vaha ise dekhane ko AI / usane ise bahutasI vINAoMko Asa-pAsa rakhe soyA dekha kara samajhA to sahI ki yaha vidvAn to bahuta bhArI hai, para jaba usake lAra bahate hue mu~ha para usakI najara gaI, to use pAMcAlase r3I napharata huI / usane phira usakI ora A~kha uThAkara bhI na dekhA aura jisa jhAr3ake nIce pAMcAla soyA huA thA / usakI candana, phUla vagairaha se pUjA kara vaha usI samaya apane mahala lauTa AI / gandharvasenA ke . jAne bAda jaba pAMcAlakI nIMda khulI aura usane vRkSakA gadha-puSpAdise pUjA huA pAyA to kucha saMdeha huA / eka vidyArthIse isakA kAraNa pUchA to usane eka khoke Ane aura isa vRkSako pUjA kara usake cale jAnekA hAla pAMcAlase kahA / pAMcAlane samajha liyA ki gandharvasenA Akara calI gaI / taba usane socA yaha to ThIka nahIM huA / sone ne saba banA-banAyA khela 1
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 ArAdhanA kathAkoza bigAr3a diyA / khaira, jo huA, aba pIche lauTa jAnA bhI ThIka nahIM / calakara prayatna jarUra karanA caahie| isake bAda yaha rAjAke pAsa gayA aura prArthanA kara apane rahaneko eka sthAna usane mA~gA / sthAna usakI prArthanAke anusAra gandharvasenA ke mahalake pAsa hI milaa| kAraNa rAjAse pAMcAla ne kaha diyA thA ki ApakI rAjakumArI gAne meM bar3I hoziyAra hai, aisA maiM sunatA huuN| aura maiM bhI ApakI kRpAse thor3A bahuta gAnA jAnatA hU~, isalie merI icchA rAjakumArIkA gAnA sunakara yaha bAta dekhanekI hai ki isa viSaya meM usakI kaisI gati hai / yahI kAraNa thA ki rAjAne kumArI mahalake samIpa hI use rahanekI AjJA de do / astu 1 eka dina pAMcAla koI rAtake tIna cAra baje ke samaya vINAko hAthameM lie bar3I madhuratAse gAne lagA / usake madhura manohara gAnekI AvAja zAnta rAtrimeM AkAzako bhedatI huI gandharvasenAke kAnoMse jAkara TakarAI / gandharvasenA isa samaya bhara nIMda meM thI / para isa manomugdha karanevAlI AvAjako sunakara vaha sahasA cauMka kara uTha baiThI / na kevala uTha baiThane hIse use santoSa huA / vaha uThakara udhara daur3I bhI gaI jidharase AvAja gUMjatI huI A rahI thI / isa bebhAna avasthA meM daur3ate hue usakA pA~va khisaka gayA aura vaha dhar3Amase Akara jamIna para gira par3I / dekhate-dekhate usakA AtmArAma use chor3a kara calA gyaa| isa viSayAsakti se use phira saMsArameM cira samaya taka rulanA par3A / gandharvasenA eka karNendriyake viSayako lampaTatAse jaba athAha saMsArasAgara meM DUbI, taba jo pA~coM indriyoMke viSayoMmeM sadA kAla masta rahate haiM, ve yadi DUbeM to isameM naI bAta kyA ? isalie buddhimAnoM kA kartavya hai ki ina duHkhoMke kAraNa viSayabhogoM ko chor3akara sukhake sacce sthAna jinadharmakA Azraya leN| 50. bhImarAjakI kathA kevalajJAnarUpI netroMkI apUrva zobhAko dhAraNa kiye hue zrIjinendra bhagavAnko namaskAra kara bhImarAjakI kathA likhI jAtI hai, jise sunakara satpuruSoM ko isa duHkhamaya saMsArase vairAgya hogA /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhImarAjako kathA 237 kAMpilya nagarameM bhIma nAmakA eka rAjA ho gayA hai / vaha dubuddhi bar3A pApI thaa| usakI rAnokA nAma somazrI thaa| isake bhImadAsa nAmakA eka lar3akA thaa| bhImane kula-kramake anusAra nandIzvara parvameM munAdI piTavAI ki koI isa parva meM jovahiMsA na kare / rAjAne munAdI to piTavA dI, para vaha svayaM mahA lampaTo thaa| mAMsa khAye binA use eka dina bhI caina nahIM par3atA thaa| usane isa parvameM bhI apane rasoiyese mAMsa pakAne. ko kahA / para dukAneM saba banda thIM, ataH use bar3I cintA huii| vaha mAMsa lAye kahA~se? taba usane eka yukti kii| vaha masAnase eka baccekI lAza uThA lAyA aura use pakAkara rAjAko khilaayaa| rAjAko vaha mAMsa bar3A ho acchA lgaa| taba usane rasoiyese kahA-kyoM re, Aja yaha mAMsa aura-aura dinoMkI apekSA itanA svAdiSTa kyoM hai? rasoiyene Darakara saccI bAta rAjAse kaha dii| rAjAne taba usase kahA-Ajase tU bAlakoMkA ho mAMsa pakAyA krnaa| rAjAne to jhaTase kaha diyA ki abase bAlakoMkA ho mAMsa khAneke lie pakAyA karanA / para rasoiyeko isakI bar3I cintA huI ki vaha rojaroja bAlakoMko lAye kahA~se ? aura rAjAjJAkA pAlana hAnA ho caahiye| taba usane yaha prayatna kiyA ki roja zAmake vakta zaharake muhalloMmeM jAnA jahA~ bacce khela rahe hoM unheM miThAIkA lobha dekara jhaTase kisI ekako pakar3a kara uThA laanaa| isI taraha vaha roja-roja eka bacce kI jAna lene lgaa| saca hai, pApI logoMkI saMgati dUsaroMko bhI pApo banA detI hai| jaise bhomarAjakI saMgatise usakA rasoiyA bho usIke sarIkhA pApI ho gyaa| bAlakoMko pratidina isa prakAra ekAeka gAyaba honese zaharameM bar3I halacala maca gii| saba isakA patA lagAnekI koziza meM lage / eka dina idhara to rasoiyA cupakese eka gRhasthake bAlakako uThAkara calA ki pIche- . se use kisIne dekha liyaa| rasoiyA jhaTa-paTa pakar3a liyA gyaa| usase jaba pUchA gayA to usane saba bAteM saccI-saccI batalA dii| yaha bAta maMtriyoMke pAsa phuNcii| unhoMne salAha kara bhImadAsako apanA rAjA banAyA aura bhImako rasoiyeke sAtha zaharase nikAla bAhara kiyaa| saca hai, pApiyoMkA koI sAtha nahIM detaa| mAtA, putra, bhAI, bahina, mitra, maMtrI, prajA Adi saba ho viruddha hokara usake zatru bana jAte haiM / bhIma yahA~se calakara apane rasoiyeke sAtha eka jaMgalameM pahuMcA / yahA~ ise bahuta hI bhUkha lagI / isake pAsa khAneko kucha nahIM thaa| taba yaha apane
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ArAdhanA kathAkoza rasoiyeko hI mArakara khA gyaa| yahA~se ghUmatA-phiratA yaha mekhalapura pahu~cA aura vahA~ vAsudevake hAtha mArA jAkara naraka gayA / ___ adharmI puruSa apane hI pApakarmose saMsAra-samudra meM rulate haiN| isalie sukhakI cAha karanevAle buddhimAnoMko cAhie ki ve sukhake sthAna jainadharmakA pAlana kreN| 51. nAgadattAkI kathA devoM, vidyAdharoM, cakravattiyoM aura rAjoM, mahArAjoM dvArA pUjA kiye gaye jinabhagavAnke caraNoMko namaskAra kara nAgadattAkI kathA likhI jAtI hai| __ AbhIra dezake nAsakya nagarameM sAgaradatta nAmakA eka seTha rahatA thaa| usakI strIkA nAma nAgadattA thaa| isake eka lar3akA aura eka lar3akI thii| donoMke nAma the zrIkumAra aura zrISeNA / nAgadattAkA cAla-calana acchA na thA / apanI gaue~ko carAnevAle nanda nAmake guvAlake sAtha usakI AzanAI thii| nAgadattAne use eka dina kucha sikhA-sujhA diyA / so vaha bImArIkA bahAnA banAkara gaue~ carAneko nahIM aayaa| taba becAre sAgaradattako svayaM gaue~ carAneko jAnA pdd'aa| jaMgalameM gauoMko carate chor3akara vaha eka jhAr3ake nIce so gyaa| pIchese nandaguvAlane Akara use mAra ddaalaa| bAta yaha thI ki nAgadattAne hI apane patiko mAra DAlaneke lie use ukasAyA thaa| aura phira parastrI-lampaTI puruSa apane sukha meM AnevAle vighnako naSTa karaneke lie kauna burA kAma nahIM karatA / nAgadattA aura pApI nanda isa prakAra anartha dvArA apane sira para eka bar3A bhArI pApakA bojha lAdakara apanI nIca manovRttiyoMko prasanna karane lge| zrIkumAra apanI mAtAkI isa nIcatAse behada kaSTa pAne lgaa| use logoMko maha dikhAnA taka kaThina ho gyaa| use bar3I lajjA Ane lagI aura isake lie usane apanI mAtAko bahuta kucha kahA sunA bhii| para nAgadattAke mana para usakA kucha asara nahIM huaa| vaha picalI huI nAgina
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgadattAko kathA 239 kI taraha usI para dAva khAne lgii| usane nArAja hokara zrIkumArako bho mAra DAlaneke lie nandako ubhArA / nanda phira bImArIkA bahAnA banAkara gaue~ carAneko nahIM aayaa| taba zrIkumAra svayaM hI jAneko taiyAra huaa| use jAtA dekhakara usakI bahina zrISegAne use rokakara kahA-bhaiyA, tuma mata jaao| mujhe mAtAkA isameM kucha kapaTa dikhatA hai / usane jaise nanda dvArA apane pitAjIko maravA DAlA hai, vaha tumheM bhI maravA DAlaneke lie dA~ta pIsa rahI hai| mujhe jAna par3atA hai nanda isIlie bahAnA banAkara Aja gaue~ carAneko nahIM aayaa| zrIkumAra bolA-bahina, tumane mujhe Aja sAvadhAna kara diyA yaha bar3A hI acchA kiyaa| tuma mata ghabarAo / maiM apanI rakSA acchI taraha kara skNgaa| aba majhe raMcamAtra bhI Dara nahIM rahA / aura maiM tumhAre kahanese nahIM bhI jAtA, para isase mAtAko adhika sandeha hotA aura vaha phira koI dUsarA hI yatna mujhe maravAnekA krtii| kyoMki vaha cupa to kabhI baiThI hI na rahatI / Aja bahuta hI acchA maukA hAtha lagA hai| isalie mujhe jAnA ho ucita hai| aura jahA~ taka merA basa calegA maiM jar3amUlase usa aMkurako hI ukhAr3akara phaiMka dUMgA, jo hamArI mAtAke anarthakA mUla kAraNa hai / bahina, tuma kisI tarahako cintA manameM na laao| anAthoMkA nAtha apanA bhI mAlika hai| zrIkumAra bahinako samajhA kara jaMgalameM gaue~ carAneko gyaa| usane vahA~ eka bar3e lakar3eko vastroMse Dhakakara isa taraha rakha diyA ki vaha dUsaroMko soyA huA manuSya jAna par3ane lage aura Apa eka ora chipa gyaa| zroSaNAkI bAta saca niklii| nanda naMgo talavAra lie dabe pA~va usa lakar3eke pAsa AyA aura talavAra uThAkara usane usa para de mArI / itane meM pIchese Akara zrIkumArane usakI pIThameM isa jorako eka bhAleko jamAI ki bhAlA Ara-pAra ho gyaa| aura nanda dekhate-dekhate tar3aphar3Akara mara gyaa| idhara zrIkumAra gauoMko lekara ghara lauTa aayaa| Aja goe~ dohaneke lie bho zrIkumAra ho gyaa| use dekhakara nAgadattAne usase pUchA-kyoM kumAra, nanda nahIM AyA? maiMne to tere DhaMr3hane ke lie use jaMgalameM bhejA thaa| kyA tune use dekhA hai ki vaha kahA~ para hai ? zrIkumAra se taba na rahA gayA aura gusse meM Akara usane kaha DAlA-mAtA, mujhe to mAlUma nahIM ki nanda kahA~ hai| para merA yaha bhAlA avazya jAnatA hai| nAgadattAko A~kheM jaise ho usa khUnase bhare hue bhAle para par3I to usakI chAtI dhar3aka utthii| usane samajha liyA ki isane use mAra DAlA hai / aba
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 ArAdhanA kathAkoza to krodhase vaha bhI bharrA gii| usake sAmane eka mUsalA rakkhA thaa| usa pApinIne use hI uThAkara zrIkumArake sira para isa jorase mArA ki sira phaTakara tatkAla vaha bhI dharAzAyI ho gyaa| apane bhAIkI isa prakAra hatyA huI dekhakara zroSaNA daur3I huI aura nAgadattAke hAthase jhaTase mUsalA chur3Akara usane usake sira para eka jorakI mAra jamAI, jisase vaha bhI apane kiyekI yogya sajA pA gii| nAgadattA marakara pApake phalase naraka gaI / saca hai, pApIko apanA jIvana pApameM ho bitAnA par3atA hai| nAgadattA isakA udAharaNa hai| usa durAcArako dhikkAra, usa kAmako dhikkAra, jisake vaza manuSya mahA pApakarma kara aura phira usake phalase durgatimeM jAtA hai / isalie satpuruSoMko ucita hai ki ve jinendra bhagavAnke upadeza kiye, sabako prasanna karanevAle aura sukha prAptike sAdhana brahmacarya vratakA sadA pAlana kreN| 52. dvIpAyana munikI kathA saMsArake svAmI aura ananta sukhoMke denevAle zrIjinendra bhagavAnko namaskAra kara dvIpAyana munikA carita likhA jAtA hai, jaisA pUrvAcAryoMne use likhA hai| soraThadezameM dvArakA prasiddha nagaro hai| neminAtha bhagavAnkA janma yahIM huA hai / isase yaha bar3o pavitra samajhI jAtI hai| jisa samayakI yaha kathA likhI jAtI hai usa samaya dvArakAkA rAjya navameM nArAyaNa balabhadra aura vAsudeva karate the| eka dina ye donoM rAja-rAjezvara giranAra parvata para neminAtha bhagavAnko pUjA-vandanA karaneko gaye / bhagavAnkI inhoMne bhaktipUrvaka pUjA kI aura unakA upadeza sunA / upadeza sunakara inheM bahuta prasannatA huI / isake bAda balabhadrane bhagavAnse pUchA-he saMsArake akAraNa bandho, he kevalajJAnarUpI netrake dhAraka, he! tIna jagatake svAmI he karuNAke samudra aura he lokAlokake prakAzaka, kRpAkara kahie, ki vAsudevako puNyase jo sampatti prApta hai vaha kitane samaya taka ThaharegI? bhagavAn bole-bAraha varSa paryanta vAsudevake pAsa rahakara phira naSTa ho
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ dopAyana muniko kathA 241 jaaygii| isake sivA madya-pAnase yaduvaMzakA samUla nAza hogA, dvArakA dvopAyana munike sambandhase jalakara khAka ho jAyagI, aura balabhadra, tumhArI isa churI dvArA jaratkumArake hAthoMse zrIkRSNakI mRtyu hogii| bhagavAnke dvArA yaduvaMza, dvArakA aura vAsudevakA bhaviSya sunakara balabhadra dvArakA aaye| usa samaya dvArakAmeM jitanI zarAba thI, use unhoMne giranAra parvatake jaMgaloM meM DalavA diyaa| udhara dvIpAyana apane sambandhase dvArakAkA bhasma honA suna muni ho gaye aura dvArakAko chor3akara kahIM anyatra cala diye| mUrkha loga na samajhakara kucha yatna kareM, para bhagavAnkA kahA kabhI jhUThA nahIM hotaa| balabhadrane zarAbako to phikaga hI diyA thA / aba eka charI aura unake pAsa raha gaI thI, jisake dvArA bhagavAnne zrIkRSNa kI mauta honA batalAI thI / balabhadrane use bhI khUba ghisa-ghisAkara samudra meM phikavA diyaa| karmayogase usa churIko eka maccha nigala gayA aura vahI maccha phira eka mallAhakI jAlameM A phNsaa| use mArane para usake peTase vaha churI nikalI aura dhIre-dhIre vaha jaratkumArake hAtha taka bhI pahuMca gaI / jaratkumArane usakA bANake lie phalA banAkara use apane bANa para lagA liyaa| bAraha varSa hue nahIM, para dvIpAyanako adhika mahInoMkA khayAla na rahanese bAraha varSa pUre hue samajha ve dvArakAkI ora lauTa Akara giranAra parvatake pAsa hI kahIM Thahare aura tapasyA karane lge| para tapasyA dvArA karmoMkA aisA yoga kabhI naSTa nahIM kiyA jA sktaa| eka dinakI bAta hai ki dvIpAyana muni AtApana yoga dvArA tapasyA kara rahe the| isI samaya mAnoM pApakarmoM dvArA ubhAre hue yAdavoMke kucha lar3ake giranAra parvatase khelakada kara lauTa rahe the| rAstemeM inheM bahuta jorakI pyAsa lgii| yahA~ taka ki ye becaina ho gaye / inake lie ghara AnA muzkila par3a gyaa| Ate-Ate inheM pAnIse bharA eka gar3hA dekha pdd'aa| para vaha pAnI nahIM thA; kintu balabhadrane jo zarAba DhulavA dI thI vahI bahakara isa gar3hemeM ikaTrI ho gaI thii| isa zarAbako hI una lar3akoMne pAnI samajha pI liyaa| zarAba pIkara thor3I dera huI hogo ki usane ina para apanA raMga jamAnA zurU kiyaa| nazese ye sudha-budha bhUlakara unmattakI taraha kUdate-phA~date Ane lge| rAste meM inhoMne dvIpAyana muniko dhyAna karate dekhA / munikI rakSAke lie balabhadrane unake cAroM ora eka pattharoMkA koTasA banavA diyA thaa| eka ora usake Ane-jAnekA daravAjA thaa| ina zaitAna lar3akoMne majAkameM A usa jagahako pattharoMse pUra diyaa| saca hai, zarAba pInese saba sudha-budha bhUlakara bar3I burI
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 ArAdhanA kathAkoza 1 hAlata ho jAtI hai / yahA~ taka ki unmatta puruSa apanI mAtA bahinoM ke sAtha bhI burI vAsanAoM ko pragaTa karanemeM nahIM lajAtA hai / zarAba pInebAle pApI logoMko hita-ahitakA kucha jJAna nahIM rahatA / ina lar3akoM kI zaitAnIkA hAla jaba balabhadrako mAlUma huA to ve vAsudeva ko liye daur3edaur3e munike pAsa Aye aura una pattharoMko nikAla kara unase unhoMne kSamAkI prArthanA kii| isa kSamA karAnekA muni para kucha asara nahIM huA / unake prANa nikalane kI taiyArI kara rahe the / munine sirpha do uMguliyA~ unheM batalAI / aura thor3I hI dera bAda ve mara gaye / krodhase mara kara 'tapasyA ke phalase ye vyantara hue / inhoMne kuvadhi dvArA apane vyantara honekA kAraNa jAnA to inheM una lar3akoM ke upadravakI saba bAteM jJAta ho gaIM / yaha dekha vyantarako bar3A krodha aayaa| usane usI samaya dvArakAmeM Akara Aga lagA dI / sAro dvArakA dhana-jana sahita dekhate-dekhate khAka ho gaI / sirpha balabhadra aura vAsudeva hI baca pAye, jinake liye ki dvopAyanane do uMgaliyA~ batalAI thiiN| saca hai, krodhake vaza ho mUkhaM puruSa saba kucha kara baiThate haiM / isaliye bhavyajanoMko zAnti-lAbhake lie krodhako kabhI pAsa bhI na phaTakane denA caahiye| usa bhayaMkara agni lIlAko dekhakara balabhadra aura vAsudevakA bhI jI ThikAne na rahA / ye apanA zarIra mAtra lekara bhAga nikale / yahA~ se nikala kara ye eka ghora jaMgalameM pahu~ce / saca hai, pApakA udaya Ane para saba dhana-daulata naSTa hokara jI bacAnA taka muzkila par3a jAtA hai / jo palabhara pahale sukhI rahA ho vaha dUsare hI pala meM pApake udaya se atyanta duHkhI ho jAtA hai isalie jina logoMke pAsa buddhirUpI dhana hai, unheM cAhiye ki ve pApake kAraNoMko chor3akara puNyake kAmoMmeM apane hAthoM ko baTAveM / pAtra - dAna, jina-pUjA, paropakAra, vidyA pracAra, zIla, vrata, saMyama Adi ye saba puNyake kAraNa haiM / balabhadra aura vAsudeva jaise hI usa jaMgala meM Aye, vAsudevako yahA~ atyanta pyAsa lagI / pyAsake mAre ve gaza khAkara gira par3e / balabhadra unheM aise hI chor3a kara jala lAne cale gaye / idhara jaratkumAra na jAne kahA~se idhara hI A nikalA / usane zrIkRSNako hariNake bhramase bANa dvArA bedha diyaa| para jaba usane Akara dekhA ki vaha hariNa nahIM, kintu zrIkRSNa haiM taba to usake duHkhakA koI pAra na rahA / para aba vaha kucha karane dharaneko lAcAra thA / vaha balabhadra ke bhayase phira usI samaya vahA~ se bhAga liyaa| idhara balabhadra jaba pAnI lekara lauTe aura unhoMne zrIkRSNakI yaha dazA dekhI taba unheM jo duHkha huA vaha likhakara nahIM batAyA jA sakatA / yahA~ taka ki ve bhrAtRprema se sir3Ise ho gaye aura
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 zarAba pInevAloMkI kathA zrIkRSNako kandhoM para uThAye mahInoM parvatoM aura jaMgaloMmeM ghUmate phire / balabhadrakI yaha hAlata dekha unake pUrva janma ke mitra eka deva ko bahata kheda huaa| usane Akara inheM samajhA-bujhA kara zAnta kiyA aura inase bhAIkA dahana-saMskAra karavAyA / saMskAra kara jaise ho ye nivRtta hue, inheM saMsArako dazA para var3A vairAgya huaa| ye uso samaya saba duHkha, zoka, mAyAmamatA chor3akara yogI ho gaye / inhoMne phira parvatoM para khUba dussaha tapa kiyaa| antameM dharmadhyAna sahita maraNa kara ye mAhendra svargameM deva hae / vahA~ ye pratidina nita naye aura mUlyavAn sundara-sundara vastrAbhUSaNa paharate haiM, aneka deva-devI inakI AjJAmeM sadA hAjira rahate haiM, nAnA prakArake uttamase uttama svargIya bhogoMko ye bhogate haiM, vimAna dvArA kailAsa, sammeda. zikhara, himAlaya, giranAra Adi parvatoMkI yAtrA karate haiM, aura videha kSetrameM jAkara sAkSAjjinabhagavAnkI pUjA-bhakti karate haiM / matalaba yaha hai ki puNyake udayase unheM saba kucha sukha prApta haiM aura ve Ananda-utsavake sAtha apanA samaya bitAte haiM / jo samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra rUpa ina tIna mahAn ratnoMse bhaSita haiM, jo jina bhagavAnake caraNoMke sacce bhakta haiM, cAritra dhAraNa karanevAloMmeM jo sabase U~ce haiM, jinakI parama pavitra buddhi guNarUpI ratnoMse zobhAko dhAraNa kiye haiM, aura jo jJAnake samudra haiM, aise balabhadra munirAja mujhe vaha sukha, zAMti aura vaha maMgala deM, jisase mana sadA prasanna rhe| 53. zarAba pInevAloMkI kathA saba sukhoMke denevAle sarvajJa bhagavAnko namaskAra kara zarAba pIkara nukasAna uThAnevAle eka brAhmaNakI kathA likhI jAtI hai / vaha isalie ki ise par3hakara sarva sAdhAraNa lAbha utthaaveN| veda aura vedAMgoMkA acchA vidvAn ekapAta nAmakA eka saMnyAsI 'ekacakrapUrase calakara gaMgAnadokI yAtrArtha jA rahA thaa| rAste meM jAtA huA yaha devayogase vindhyATavImeM pahuMca gyaa| yahA~ javAnIse masta hue
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza kucha cANDAla loga dAru pI-pokara eka apanI jAtikI strIke sAtha ha~so majAka karate hue nAca-kUda rahe the, gA rahe the aura aneka prakArakI kuceSTAoMmeM masta ho rahe the| abhAgA saMnyAsI isa TolIke hAtha par3a gyaa| ina logoMne use Age na jAne dekara kahA-ahA ! Apa bhale Aye! Apa hokI hama logoMmeM kasara thii| Aie, mAMsa khAie, dAru pIjie aura jindagIkA sukha denevAlI isa khUbasUrata auratakA majA luTie / mahArAjajo, Aja hamAre lie bar3I khuzIkA dina hai aura aise samayameM jaba Apa svayaM yahA~ A gae taba to hamArA yaha saba karanA-dharanA saphala ho gyaa| Apa sarIkhe mahAtmAoMkA AnA, sahaja meM thor3e ho hotA hai ? aura phira aise khuzIke samayameM / lIjie, aba dera na kara hamArI prArthanAko pUrI kIjie inakI bAteM sunakara becAre saMnyAsoke to hoza ur3a ge| vaha ina zarAbiyoMko kaise samajhAe, kyA kahe, aura yaha kucha kahe sune bhI to ve mAnane vAle kaba ? yaha bar3e saMkaTa meM phaMsa gyaa| taba bhI usane ina logoMse kahA-bhAiyoM ! suno ! eka to maiM brAhmaNa usa para saMnyAso, phira batalAo maiM mAMsa, madirA kaise khA po sakatA hU~ ? isaliye tuma mujhe jAne do| una cANDAloMne kahA-mahArAja kucha bhI ho, hama to Apako binA kucha prasAda liye to jAne nahIM deMge / Apase hama yahA~ taka kaha dete haiM ki yadi Apa apanI khuzIse khAyeMge to bahuta acchA hogA, nahIM to phira jisa taraha banegA hama Apako khilAkara hI chodd'eNge| binA hamArA kahanA kiye Apa jotejI gaMgAjI nahIM dekha sakate / aba to saMnyAsIjI ghabarAye / ve kucha vicAra karane lage, tabhI unheM smRtiyoMke kucha pramANa vAkya yAda A gae "jo manuSya tila yA sarasoM ke barAbara mAMsa khAtA hai vaha narakoMmeM taba taka duHkha bhogA karegA, jaba taka ki pRthvI para sUrya aura candra rheNge| arthAt adhika mAMsa khAne vAlA nahIM / brAhmaNa loga yadi cANDAlI ke sAtha viSaya sevana kareM to unakI 'kASTabhakSaNa' nAmake prAyazcita dvArA zuddhi ho sakatI hai / jo A~vale, gur3a Adise banI huI zarAba pIte haiM, vaha zarAba pInA nahIM kahA jA sktaa-aadi|" - isalie jaisA ye kahate haiM, usake karanemeM zAstroM, smRtiyoMse to koI doSa nahIM AtA / aisA vicAra kara usa mUrkhane zarAba pI lo| thor3I hI dera bAda use nazA car3hane lgaa| becAreko pahale kabhI zarAba pInekA kAma par3A nahIM thA isIliye usakA raMga isa para aura adhikatAse cddh'aa| zarAba
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagaracakravartI kI kathA 245 ke naze meM cUra hokara yaha saba sudha-budha bhUla gayA, apanepanakA ise kucha jJAna na rahA / laMgoTI Adi phaiMka kara yaha bhI una logoM kI taraha nAcane-kUdane lagA jaise koI bhUta-pizAcake paMje meM par3A huA unmattakI bhA~ti nAcanekUdane lagatA hai / saca hai, kusaMgati kula, dharma, pavitratA Adi sabhIkA nAza kara detI hai / saMnyAsI bar3I dera taka to isI taraha nAcatA-kUdatA rahA para jaba vaha thor3A thaka gayA to use jorakI bhUkha lagI / vahA~ khAneke lie mAMsa ke sivA kucha bhI nahIM thA / saMnyAsone taba mAMsa ho khA liyA / peTa bharane ke bAda use kAmane satAyA / taba usane yauvanakI mastI matta usa stroke sAtha apanI nIca vAsanA pUrI kii| matalaba yaha ki eka zarAba pInese use ye saba nIcakarma karane par3e / dUsare granthoMmeM bhI isa ekapAta saMnyAsIke sambandhameM likhA hai ki "mUrkha ekapAta saMnyAsIne smRtiyoM ke vacanoMko pramANa mAnakara zarAba pI, mAMsa khAyA aura cANDAlinI ke sAtha viSaya sevana kiyA / '' isaliye buddhimAnoMko ucita hai ki ve sahasA kisI pramANa para vizvAsa na kara buddhise kAma leN| kyoMki mIThe pAnI meM milA huA viSa bhI jAna lie binA nahIM chor3atA / dekhiye, ekapAta saMnyAsI gaMgA- godAvarIkA nahAnevAlA thA, viSNukA saccA bhakta thA, vedoM aura smRtiyoMkA acchA vidvAn thA, para ajJAnase smRtiyoM ke vacanoMko hetu zuddha mAnakara arthAt aisI zarAba pInemeM pApa nahIM, cANDAlinIkA sevana karane para bhI prAyazcitta dvArA brAhmaNoMkI zuddhi ho sakatI hai, thor3A mAMsa khAnemeM doSa hai, na ki jyAdA khaanemeN| isa prakAra manakI samajhautI karake usane mAMsa khAyA, zarAba pI aura apane varSoMke brahmacaryako naSTa kara vaha kAmI huA / isaliye buddhimAnoMko una sacce zAstroMkA abhyAsa karanA cAhiye jo pApase bacAkara kalyANakA rAstA batalAnevAle haiM aura aise zAstra jinabhagavAnne ho upadeza kiye haiM / 54. sagara cakravartIkI kathA devoM dvArA pUjA kiye gaye jinendra bhagavAnko namaskAra kara dUsare cakravartI sagarakA carita likhA jAtA hai |
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza jambUdvIpake prasiddha aura sundara videha kSetrakI pUraba dizAmeM sotA nadIke pazcimakI ora vatsakAvatI nAmakA eka deza hai| vatsakAvatokI bahuta purAnI rAjadhAnI pRthivInagarake rAjAkA nAma jayasena thaa| jayasenakI rAnI jayasenA thii| isake do lar3ake he| inake nAma the ratirpaNa aura dhRtiSeNa / donoM bhAI bar3e sundara aura gaNavAn the| kAlako karAla gatise ratiSeNa acAnaka mara gyaa| jayasenako isake maranekA bar3A duHkha huaa| aura isI duHkhake mAre ve dhatiSaNako rAjya dekara mAruta aura mithuna nAmake rAjoMke sAtha yazodhara manike pAsa dIkSA le sAdha ho gye| bahuta dinA taka inhoMne tapasyA kii| phira saMnyAsa sahita zarIra chor3a svargama ye mahAbala nAmake deva hae / inake sAtha dIkSA lenevAlA mAruta bhI isI svargama maNiketu nAmaka deva huA jo ki bhagavAnke caraNakamaloMkA bhauMrA thA, atyanta bhakta thaa| ye donoM deva svargakI sampatti prApta kara bahata prasanna hae / eka dina ina donoMne vinoda karate-karate dharma-premase eka pratijJA kI ki jo hama donoMmeM pahale manuSya-janma dhAraNa kare taba svargameM rahanevAle devakA kartavya honA cAhie ki vaha manuSya-lokameM jAkara use samajhAye aura saMsArase udAsInatA utpanna karA kara jinadIkSAke sammukha kare / mahAbalakI Ayu bAIsa sAgarako thI / taba taka usane khUba manamAnA svargakA sukha bhogaa| antameM Ayu pUrI kara bace hue puNyaprabhAvase vaha ayodhyAke rAjA samudravijayakI rAnI subalAke sagara nAmakA putra huaa| isako umara sattaralAkha pUrva varSoMkI thii| isake soneke samAna camakate hue zarIrakI U~cAI sAr3he cArasau dhanuSa arthAt 1575 hAthoMkI thii| saMsArakI sundaratAne isImeM Akara apanA DerA diyA thA, yaha bar3A ho sUndara thaa| jo ise dekhatA usake netra bar3e Anandita hote / sagarane rAjya bhI prApta kara chahoM khaNDa pRthvI vijaya kaa| apano bhujAAke bala isane dUsare cakravatIkA mAna prApta kiyA / sagara cakravartI huA, para isake sAtha vaha apanA dharma-karma bhUla na gayA thaa| isake sATha hajAra putra hue / ise kuTumba, dhana-daulata, zarIra sampatti Adi sabhI sukha prApta the| samaya isakA khaba ho sukhake sAtha botatA thaa| saca hai, puNyase jIvoMko sabhI uttama-uttama sampadAyeM prApta hotI haiM / isaliye buddhimAnoMko ucita hai ki ve jinabhagavAnke upadeza kiye puNyamArgakA pAlana kreN| isI avasarameM siddhavanameM caturmukha mahAmuniko kevalajJAna huA / svargake deva, vidyAdhara rAje-mahArAje unakI pUjAke lie aaye| sagara bhI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagara cakravartIkI kathA 247 bhagavAnke darzana karaneko AyA thaa| sagarako AyA dekha maNiketune usase kahA-kyoM rAjarAjezvara, kyA acyuta svargakI bAta yAda hai ? jahA~ ki tumane aura maiMne premake vaza ho pratijJA kI thI ki jo hama donoMmeMse pahale manuSya janma le use svargakA deva jAkara samajhAve aura saMsArase udAsIna kara tapasyAke sammukha kre| aba to Apane bahuta samaya taka rAjya-sukha bhoga liyA / aba to isake chor3anekA yatna kiijiye| kyA Apa nahIM jAnate ki ye viSaya-bhoga duHkhake kAraNa aura saMsArameM ghumAnevAle haiM ? rAjan, Apa to svayaM buddhimAn haiN| Apako maiM kyA adhika samajhA sakatA hai| maiMne to sirpha apanI pratijJA-pAlanake lie Apase itanA nivedana kiyA hai / mujhe pUrNa vizvAsa hai ki Apa ina kSaga-bhaMgura viSayoMse apanI lAlasAko kama karake jina bhagavAnkA parama pavitra tapomArga grahaNa kareMge aura bar3I sAvadhAnIke sAtha mukti kAminIke sAtha byAhakI taiyArI kreNge| maNiketane use bahuta kucha samajhAyA para putramohI sagarako saMsArase nAmamAtrake liye bhI udAsInatA na huii| maNiketune jaba dekhA ki abhI yaha putra, strI, dhana-daulatake mohameM khUba pha~sa rahA hai| abhI ise saMsArase viSayabhogoMse udAsona banA denA kaThina hI nahIM kintu eka prakAra asaMbhavako saMbhava karanekA yatna hai| astu, phira dekhA jaaygaa| yaha vicAra kara maNiketu apane sthAna calA gyaa| saca hai, kAlalabdhike binA kalyANa ho bhI to nahIM sktaa| kucha samaya ke bAda maNiketuke manameM phira eka bAra taraMga uTho ki aba kisI dUsare prayatna dvArA sagarako tapasyAke sammukha karanA cAhie taba vaha cAraNa munikA veSa lekara, jo ki svarga-mokSake sukhakA denevAla hai, sagarake jina mandira meM AyA aura bhagavAnakA darzana kara vahIM Thaha gyaa| usako naI umara aura sundaratAko dekhakara sagarako bar3A acambha huaa| usane munirUpa dhAraNa karanevAle devase pUchA, munirAja, Apa isa naI umarane, jisane ki saMsArakA abhI kucha sukha nahIM dekhA, aise kaThi yogako kisalie dhAraNa kiyA ? mujhe to Apako yogI hue dekhakara bara hI Azcarya ho rahA hai| taba devane kahA-rAjan, tuma kahate ho, vaha Tho hai| para merA vizvAsa hai ki saMsArameM sukha hai hI nhiiN| jidhara maiM A kholakara dekhatA hU~ mujhe duHkha yA azAnti hI dekha par3atI hai| yaha javA bijalIkI taraha camakakara palabharameM nAza honevAlI hai| yaha zarIra, Gi ki tuma bhogoMmeM lagAneko kahate ho, mahA apavitra hai| ye viSaya-bhe jinheM tuma sukharUpa samajhate ho, sarpake samAna bhayaMkara haiM aura yaha saMsa
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 ArAdhanA kathAkoza rUpo samudra athAha hai, nAnA tarahake duHkharUpI bhayaMkara jalajIvoMse bharA huA hai aura moha jAla meM pha~se hue jIvoMke lie atyanta dustara hai / taba jo puNyase yaha manuSya deha milA hai, ise isa athAha samudra meM bahane denA yA jinendra bhagavAn ke dvArA batalAye isa athAha samudrake pAra honeke sAdhana taparUpI jahAja dvArA usake pAra pahu~cA denA / maiM to isake liye yaho ucita samajhatA hU~ ki, jaba saMsAra asAra hai aura usameM sukha nahIM hai, taba saMsArase pAra hone kA upAya karanA hI kartavya aura durlabha manuSya dehake prApta karanekA phala hai / maiM to tumheM bhI yahI salAha dUMgA ki tuma isa nAzavAn mAyA-mamatAko chor3a-chor3akara kabhI nAza na honevAlI lakSmIkI prApti ke liye yatna kro| maNiketune isake sivA aura bhI bahuta kahane sunane yA samajhAne meM koI kasara na ko / para sagara saba kucha jAnatA huA bho putra premake vaza ho saMsArako na chor3a sakA / maNiketuko isase bar3A duHkha huA ki sagarakI dRSTimeM abhI saMsArakI tucchatA najara na AI aura vaha ulaTA usImeM pha~satA jAtA hai| lAcAra ho vaha svarga calA gayA / eka dina sagara rAja sabhA meM siMhAsana para baiThe hue the / itane meM unake putroMne Akara unase savinaya prArthanA kI-- pUjyapAda pitAjI, una vIra kSatriya putroMkA janma kiso kAmakA nahIM, vyartha hai, jo kucha kAma na kara par3e par3e khAte-pIte aura aizoArAma ur3AyA karate haiM / isaliye Apa kRpAkara hameM koI kAma batalAiye / phira vaha kitanA hI kaThina yA eka bAra vaha asAdhya hI kyoM na ho, use hama kareMge / sagarane unheM javAba diyAputroM, tumane kahA vaha ThIka hai aura tumase vIroM ko yahI ucita bhI hai / para abhI mujhe koI kaThina yA sIdhA aisA kAma nahIM dekha par3atA jisake lie maiM tumheM kaSTa dUM / ora na chahoM khaNDa pRthvI meM mere liye kucha asAdhya hI hai / isaliye merI to tumase yahI AjJA hai ki puNyase jo yaha dhana-sampatti prApta hai, ise tuma bhogo| isa dina to ye saba lar3ake pitAkI bAtakA kucha javAba na dekara cupacApa isaliye cale gaye ki pitAko AjJA tor3anA ThIka nahIM / parantu inakA mana isase rahA aprasanna ho / kucha dina bItane para eka dina ye saba phira sagara ke pAsa gaye aura unheM namaskAra kara bole- pitAjo, Apane jo AjJA kI thI, use hamane itane dinoM uThAI, para aba hama atyanta lAcAra haiN| hamArA mana yahA~ bilakula nahIM lagatA / isaliye Apa avazya kucha kAmameM hameM lagAiye / nahIM to
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagara cakravartIko kathA 249 hameM bhojana na karaneko bhI bAdhya honA pdd'egaa| sagarane jaba inakA atyanta hI Agraha dekhA to usane inase kahA-mero icchA nahIM ki tuma kisI kaSTake uThAneko taiyAra ho / para jaba tuma kisI taraha mAnaneke liye taiyAra hI nahIM ho, to astu, maiM tumheM yaha kAma batAtA hU~ ki zrImAn bharata samrATne kailAsa parvata para cauvIsa tIrthaMkaroMke caubIsa mandira banavAye haiN| ve saba soneke haiN| unameM be-zumAra dhana kharca kiyA hai| unameM jo arhanta bhagavAnkI pavitra pratimAe~ haiM ve ratnamayI haiN| unakI rakSA karanA bahata jarUrI hai| isalie tuma jAo aura kailAsake cAroM ora eka gaharI khAI khodakara use gaMgAkA pravAha lAkara bhara do| jisase ki phira duSTa loga mandiroMko kucha hAni na pahu~cA skeN| sagarake saba hI putra pitAjoko isa AjJAse bahuta khuza hue| ve unheM namaskAra kara Ananda ora utsAhake sAtha apane kAmake lie cala par3e / kailAsa para pahu~ca kara kaI varSoM ke kaThina parizrama dvArA unhoMne cakravartIke daNDaratnakI sahAyatAse apane kArya meM saphalatA prApta kara lii| acchA, aba usa maNiketukI bAta sunie-usane sagarako saMsArase udAsIna kara yogI banAneke lie dobAra yatna kiyA, para donoM ho bAra use nirAza ho jAnA par3A / abakI bAra usane eka bar3A hI bhayaMkara kAMDa rcaa| jisa samaya sagarake ye sATha hajAra lar3ake khAI khodakara gaMgAkA pravAha lAneko himavAna parvata para gaye aura inhoMne daNDa-ratna dvArA parvata phor3aneke lie usa para eka coTa mArI usa samaya maNiketune eka bar3e bhAro aura mahAviSadhara sarpakA rUpa dhara, jisakI ki phUkAra mAtrase kosoM ke jIva-jantu bhasma ho sakate the, apanI viSailI havA chodd'ii| usase dekhatedekhate ve maba hI jalakara khAka ho gye| saca hai, acche puruSa dUsarekA hita karaneke lie kabhI-kabhI to usakA ahita kara use hitakI ora lagAte haiM / mantriyoMko inake maranekI bAta mAlUma ho gii| para unhoMne rAjAse isalie nahIM kahA ki ve aise mahAn duHkhako na saha skeNge| taba maNiketU brAhmaNakA rUpa lekara sagarake pAsa pahuMcA aura bar3e duHkhake sAtha rotArotA bolA-rAjAdhirAja, Apa sarokhe nyAyI aura prajApriya rAjAke rahate mujhe anAtha ho jAnA par3e, merI A~khoMke eka mAtra tAreko pApo loga jabaradasto mujhase chur3A le jAya~, merI satra AzAoM para pAnI phera kara mujhe dvAra-dvArakA bhikhArI banA jAya~ aura mujha rotA chor3a jAya~ to isase bar3hakara duHkhako aura kyA bAta hogI ! prabho, mujhe Aja pApiyoMne be-mauta mAra DAlA hai| merI Apa rakSA kIjiye-azaraNa-zaraNa, mujhe
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 ArAdhanA kathAkoza bacAiye ! sagarane use isa prakAra duHkho dekhakara dhIraja diyA aura kahAbrAhmaNa deva, ghabarAiye mata vAstavameM bAta kyA hai use khie| maiM tumhAre duHkha dUra karanekA yatna kruuNgaa| brAhmaNa kahA-mahArAja kyA kahU~ ? kahate cha.tI phaTI jAto hai, muhase zabda nahIM nikalatA / yaha kahakara vaha phira rone lgaa| cakravartIko isase bar3A duHkha huA / usake atyanta Agraha karane para maNiketu bolA-acchA to mahArAja, mero duHkha kathA suniemere eka mAtra lar3akA thA / mero sava AzA usI para thaa| vahIM mujhe khilAtA-pilAtA thaa| para mere bhAgya Aja phaTa gye| use eka kAla nAmakA eka luTerA mere hAthoMna jabaradastI chona bhaagaa| maiM bahuta royA va kalapA, dayAko maiMne usase bhIkha mA~go, bahuta AjU-minnata kI, para usa pApI cANDAlane merI Ara A~kha uThAkara bhA na dekhA / rAjarAjezvara, Apase, merI hAtha jor3akara prArthanA hai ki Apa mere putrako usa pApIse chur3A lA dojie / nahIM to merI jAna na bcego| sagarako kAla-luTerekA nAma sunakara kucha haMsI A gii| usane kahA-mahArAja, Apa bar3e bhole haiM / bhalA, jise kAla le jAtA hai, jo mara jAtA hai vaha phira kabhI jotA haA hai kyA ? brAhmaNa deva, kAla kisIse nahIM ruka sakatA / vaha to apanA kAma kiye hI calA jAtA hai| phira cAhe koI bUr3hA ho, yA javAna ho, yA bAlaka, sabake prati usake samAna bhAva haiM / Apa to abhI apane lar3akeke lie rote haiM, para maiM kahatA hU~ ki vaha tuma para bhI bahuta jaldI savArI karane vAlA hai| isalie yadi Apa yaha cAhate hoM ki maiM usase rakSA pA sa, to isake lie yaha upAya kojie ki Apa dIkSA lekara muni ho jAya~ aura apanA Atmahita kreN| isake sivA kAla para vijaya pAnekA aura koI dUsarA upAya nahIM hai| saba kucha suna-sunAkara brAhmaNane kucha lAcArI batalAte hue kahA ki yadi yaha bAta saca hai aura vAstavameM kAlase koI manuSya vijaya nahIM pA sakatA to lAcAro hai| astu, hA~ eka bAta to rAjAdhirAja, maiM Apase kahanA hI bhUla gayA aura vaha bar3o ho jarUrI bAta thii| mahArAja, isa bhUlakI mujha garIba para kSamA kiijie| bAta yaha hai ki maiM rAste meM AtA-AtA sunatA A rahA hU~, loga parasparameM bAteM karate haiM ki hAya ! bar3A burA huA jo apane mahArAjake lar3ake kailAsa parvatakI rakSAke lie khAI khodaneko gaye the, ve sabake saba ho eka sAtha mara gaye / brAhmaNakA kahanA pUrA bhI na huA ki sagara ekadama gaza khAkara gira pdd'e| saca hai, aise bhayaMkara duHkha-samAcArase kise gaza na A AyagA, kauna mUcchita na hogaa| usI samaya upacAroM dvArA sagara hozameM lAye
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 sagara cakravartIkI kathA gaye / isake bAda maukA pAkara maNiketune unheM saMsArako dazA batalAkara khUba upadeza kiyaa| abakI bAra vaha saphala prayatna ho gyaa| sagarako saMsArako isa kSaNa-bhaMgura dazA para bar3A ho vairAgya huA / unhoMne bhagorathako rAja dekara aura saba mAyA-mamatA chur3Akara dRr3hadharma kevalo dvArA dokSA grahaNa kara lI, jo ki saMsArakA bhaTakanA miTAne vAlI hai|| sagarako dokSA lie bAda ho maNiketu kailAsa parvata para pahu~cA aura una lar3akoMko mAyA-mautase saceta kara bolA-sagara sutoM, jaba Apako mRtyukA hAla Apake pitAne sunA to unheM atyanta duHkha huaa| aura isI duHkhake mAre ve saMsArako vinAzoka lakSmoko cha'Da-chAr3akara sAdhu ho gaye / meM Apake kulakA brAhmaNa huuN| mahArAjako dIkSA le jAnekI khabara pa kara Apako DhUMDhane ko nikalA thaa| acchA haA jo Apa mujhe mila gye| aba Apa rAjadhAnI meM jaldo cleN| brAhmaNarUpadhAro maNiketu dvArA pitAkA apane lie dIkSita ho jAnA sunakara sagarasUtoMne kahA mahArAja, Apa jAyeM / hama loga aba ghara nahIM jaayeNge| jisa lie pitAjI saba rAjyapAza chor3akara sAdhu ho gaye taba hama kisa mahase usa rAjako bhoga sakate haiM ? hamase itanI kRtaghnatA na hogI, jo pitAjIke premakA badalA hama aisA ArAma bhoga kara deN| jisa mArgako hamAre pUjya pitAjIne uttama samajhakara grahaNa kiyA hai vahI hamAre lie bho zaraNa hai| isalie kRpA kara Apa hamAre isa samAcArako bhaiyA bhagIrathase jAkara kaha dojie ki vaha hamAre lie koI cintA na kreN| brAhmaNase isa prakAra kahakara ve saba bhAI dRr3hadharma bhagavAnke samavazaraNameM Aye aura pitAkI taraha dokSA lekara sAdhu bana gaye / bhagorathako bhAiyoMkA hAla sunakara bar3A vairAgya huaa| usako icchA bhI yoga le lene kI haI, para rAjya-prabandha usI para nirbhara rahanese vaha . dIkSA na le skaa| parantu usane una muniyoM dvArA jinadharmakA upadeza sunakara zrAvakoMke vrata grahaNa kiye| maNiketukA saba kAma jaba accho taraha saphala ho gayA taba vaha pragaTa huA aura una saba muniyoM ko namaskAra kara bolA-bhagavan ApakA maiMne bar3A bhArI aparAdha jarUra kiyA hai| para Apa jainadharma ke tatvako yathArtha jAnanevAle haiN| isalie sevaka para kSamA kreN| isake bAda maNiketune Adise iti paryanta sabako saba ghaTanA kaha sunAI / maNiketuke dvArA saba hAla sunakara unheM bar3o prasannatA huii| ve usase bole-devarAja, isameM tumhArA aparAdha kyA huA, jisake lie kSamA ko jAya ? tumase to ulaTA hamArA upakAra
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 ArAdhanA kathAkoza kiyA hai| isalie hameM tumhArA kRtajJa honA caahie| mitrapaneke nAtese tumane jo kArya kiyA hai vaisA karaneke lie tumhAre binA aura samartha hI kauna thA ? isalie devarAja, tuma ho sacce dharma-premo ho, jina bhagavAnke bhakta ho, aura mokSa-lakSmIkI prAptike kAraNa ho / sagara-sutoMkA isa prakAra santoSa-janaka uttara pA maNiketu bahuta prasanna huaa| vaha phira unheM bhaktipUrvaka namaskAra kara svarga calA gyaa| yaha munisaMgha vihAra karatA haA sammedazikhara para AyA aura yahIM kaThina tapasyA kara zukla. dhyAnake prabhAvase isane nirvANa lAbha kiyaa| udhara bhagIrathane jaba apane bhAiyoMkA mokSa prApta karanA sunA to use bhI saMsArase bar3A vairAgya huaa| vaha phira apane varadatta putrako rAjya sauMpa Apa kailAsa para zivagupta munirAjake pAsa dIkSA grahaNa kara muni ho gyaa| bhagIrathane muni hokara gaMgAke sundara kinAroM para kabhI pratimAyogase, kabhI AtApana yogase aura kabhI aura kisI Asanase khUba tapasyA kii| devatA loga usakI tapasyAse bahuta khuza hue| aura isIlie unhoMne bhaktike vaza ho bhagIrathake caraNoMkA kSora-samudra ke jalase abhiSeka kiyA, jo ki aneka prakArake sukhoMkA denevAlA hai| usa abhiSekake jalakA pravAha bahatA huA gaMgAmeM gyaa| tabhIse gaMgA tIrthake rUpameM prasiddha huI aura loga usake snAnako puNyakA kAraNa samajhane lge| bhagIrathane phira kahIM anyatra vihAra na kiyaa| vaha vahIM tapasyA karatA rahA aura antameM karmoMkA nAzakara usane janma, jarA, maraNAdi rahita mokSakA sukha bhI yahIMse prApta kiyaa| ___ kevalajJAnarUpI netra dvArA saMsArake padArthoM ko jAnane aura dekhanevAle, devoM dvArA pUjA kiye gaye aura muktirUpa ramaNIratnake svAmI zrIsagara muni tathA jainatattvake parama vidvAn ve sagarasuta munirAja mujhe vaha lakSmI deM, jo kabhI nAza honevAlI nahIM hai aura sarvocca sukhako denevAlI hai| 55. mRgadhvajakI kathA sAre saMsAra dvArA bhakti sahita pUjA kiye gaye jina bhagavAnko namaskAra kara prAcInAcAryoMke kahe anusAra mRgadhvaja rAjakumArakI kathA likhI jAtI hai|
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgadhvajako kathA 253 somandhara ayodhyAke rAjA the| unako rAnIkA nAma jinasenA thaa| inake eka mRgadhvaja nAmakA putra thaa| yaha mA~sakA bar3A lolupI thA / ise binA mAMsa khAye eka dina bho caina na par3atA thaa| yahA~ eka rAjakIya bhaiMsA thaa| vaha bulAnese pAsa calA AtA, lauTa jAneko kahanese calA jAtA aura logoMke pA~voMmeM loTane lgtaa| eka dina yaha bhaiMsA eka tAlAba meM kor3A kara rahA thaa| itane meM rAjakumAra magadhvaja, maMtrI aura seThake lar3akoMko sAtha lie yahA~ aayaa| isa bhaiMseke pAMvoMko dekhakara magadhvajake mana meM na jAne kyA dhana samAI so isane apane naukarase kahAdekho, Aja isa bhaiMsekA pichalA pA~va kATa kara isakA mAMsa khAneko pakAnA / itanA kahakara mRgadhvaja cala diyaa| naukara usake kahe anusAra bhaiMsekA pA~va kATa kara le gyaa| usakA mAMsa pakA / use khAkara rAjakumAra aura usake sAthI bar3e prasanna hue| idhara becArA bhaiMsA bar3e duHkhake sAtha la~gar3AtA huA rAjAke sAmane jAkara gira pdd'aa| rAjAne dekhA ki usakI mauta A lagI hai| isalie usa samaya usane vizeSa pUcha-pAcha na kara, ki kisane usako aisI dazA kI hai, dayAbuddhise use saMnyAsa dekara namaskAra mantra sunaayaa| saca hai, saMsArameM bahutase aise bhI guNavAn paropakArI haiM, jo candramA, sUrya, kalpavRkSa, pAnI Adi upakAraka vastuoMse bho kahIM bar3hakara haiN| bhaiMsA marakara namaskAra mantrake prabhAvase saudharma svargameM jAkara deva huA / saca hai, jinendra bhagavAnkA upadeza kiyA pavitra dharma jIvoMkA vAstavameM hita karanevAlA hai| isake bAda rAjAne isa bAtakA patA lagAyA ki bhaiMsekI yaha dazA kisane kI ! unheM jaba yaha nIca kAma apane aura maMtrI tathA seThake putroMkA jAna par3A taba to unake gussekA kucha ThikAnA na rhaa| unhoMne usI samaya tonoMko maravA DAlaneke liye maMtroko AjJA kii| isa rAjAjJAkI khabara una tInoMko bhI laga gaI / taba unhoMne jhaTapaTa munidatta munike pAsa jAkara unase jina dIkSA le lii| inameM mRgadhvaja mahAmuni bar3e tapasvI hue| unhoMne kaThina tapasyA kara dhyAnAgni dvArA ghAtiyA karmoM kA nAza kiyA aura kevalajJAna prApta kara saMsAra dvArA ve pUjya hue| saca hai, jinadharmakA prabhAva hI kucha aisA acintya hai jo mahApApose pApI bhI use dhAraNa kara triloka-pUjya ho jAtA hai aura ThIka bhI hai, dharmase aura uttama hai ho kyA ? ve mRgadhvaja muni mujhe aura Apa bhavya-janoMko mahA maMgalamaya mokSa
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 ArAdhanA kathAkoza lakSmI deM, jo bhavya-janoMkA uddhAra karanevAle haiM, kevalajJAnarUpI apUrva netrake dhAraka haiM, devoM, vidyAdharoM aura bar3e-bar3e rAjoM-mahArAjoMse pUjya haiM, saMsArakA hita karanevAle haiM, bar3e dhIra haiM, aura aneka prakArakA uttamase uttama sukha denevAle haiN| 56. parazurAmakI kathA saMsAra-samudrase pAra karanevAle jinendra bhagavAnko namaskAra kara parazurAmakA caritra likhA jAtA hai jise sunakara Azcarya hotA hai / ayodhyAkA rAjA kArtavIrya atyanta mUrkha thaa| usako rAnokA nAma padmAvatI thA / ayodhyAke jaMgala meM yamadagni nAmake eka tapasvIkA Azrama thA / isa tapasvIkI strIkA nAma reNukA thaa| isake do lar3ake the / isameM ekakA nAma zvetarAma thA aura dUsarekA mahendrarAma / eka dinakI bAta hai ki reNukAke bhAI varadatta muni usa ora A nikle| ve eka vRkSake nIce tthhre| unheM dekhakara reNukA bar3e premase unase milaneko AI aura unake hAtha jor3akara vahIM baiTha gaI / buddhimAn varadatta munine usase kahA-bahina, maiM tujhe kucha dharmakA upadeza sunAtA huuN| tU use jarA sAvadhAnose suna / dekha, saba jIva sukhako cAhate haiM, para sacce sukhake prApta karanekI koI biralA hI khoja karatA hai aura isIliye prAyaH loga dukhI dekhe jAte haiN| sacce sukhakA kAraNa pavitra samyagdarzanakA grahaNa karanA hai| jo puruSa samyaktva prApta kara lete haiM, ve durgatiyoMmeM phira nahIM bhttkte| saMsArakA bhramaNa bhI unakA kama ho jAtA hai| unameM kitane to usI bhavase mokSa cale jAte haiM / samyaktvakA sAdhAraNa svarUpa yaha hai ki sacce deva, sacce guru aura sacce zAstra para vizvAsa laanaa| sacce deva ve haiM, jo bhUkha aura pyAsa, rAga aura dveSa, krodha aura lobha, mAna aura mAyA Adi aThAraha doSoMse rahita hoM, jinakA jJAna itanA bar3hA-car3hA ho ki usase saMsArakA koI padArtha ajAnA na raha gayA ho, jinheM svargake deva, vidyAdhara, cakravartI aura bar3e-bar3e rAje-mahArAje bhI pUjate hoM, aura jinakA upadeza kiyA pavitra dharma isa lokameM aura paralokameM bhI sukhakA denevAlA ho tathA jisa pavitra
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ parazurAmakI kathA 255 dharma indrAdi deva bhI pUjA bhakti kara apanA jIvana kRtArtha samajhate hoM / dharmakA svarUpa uttama kSamA, uttama mArdava, uttama Arjava Adi daza lakSaNoM dvArA prAya: prasiddha hai aura sacce guru ve kahate haiM, jo zIla aura saMyamake pAlanevAle hoM, jJAna aura dhyAnakA sAdhana hI jinake jIvanakA khAsa uddezya ho aura jinake pAsa parigraha rattIbhara bhI na ho| ina bAtoM para vizvAsa karaneko samyaktva kahate haiM / isake sivA gRhasthoMke lie pAtra - dAna karanA, bhagavAnko pUjA karanA, aNuvrata, guNavrata aura zikSAvrata dhAraNa karanA, parvoM meM upavAsa vagairaha karanA Adi bAteM bhI Avazyaka haiN| yaha gRhastha-dharma kahalAtA hai| tU ise dhAraNa kara / isase tujhe sukha prApta hogA / bhAIke dvArA dharmakA upadeza suna reNukA bahuta prasanna huI / usane bar3I zraddhA-bhakti ke sAtha samyaktva - ratna dvArA apane AtmAko vibhUSita kiyA / aura saca bhI hai, yahI samyaktva to bhavyajanoMkA bhUSaNa hai| reNukAkA dharma-prema dekhakara varadatta munine use eka 'parazu' aura dUsarI 'kAmadhenu' aisI do mahAvidyAe~ dIM, jo ki nAnA prakArakA sukha denevAlI haiN| reNukAko vidyA dekara jainatattva ke parama vidvAn varadattamuni vihAra kara gaye / idhara samyaktvazAlinI reNukA ghara Akara sukhase rahane lagI / reNukAko dharma para aba khUba prema ho gayA / vaha bhagavAnko bar3o bhakta ho gaI / eka dina rAjA kArttavIrya hAthI pakar3ane ko isI vanakI ora A nikalA / ghUmatA huA vaha reNukAke Azrama meM A gyaa| yamadagni tApasane usakA acchA Adara-satkAra kiyA aura use apane yahIM jimAyA bhI / bhojana kAmadhenu nAmakI vidyAkI sahAyatA se bahuta uttama taiyAra kiyA gayA thA / rAjA bhojana kara bahuta hI prasanna huA / aura kyoM na hotA ? kyoMki sArI jindagI meM use kabhI aisA bhojana khAneko hI na milA thA / usa kAmadhenuko dekhakara isa pApI rAjAke manameM pApa AyA / yaha kRtaghna taba usa becAre tApasIko jAnase mArakara gauko le gayA / saca hai, durjanoMkA svabhAva ho aisA hotA hai ki jo unakA upakAra karate haiM, ve dUdha pilAye sarpa kI taraha apane una upakArakakI hI jAnake lenevAle ho uThate haiM / rAjAke jAneke thor3I dera bAda hI reNukA ke donoM lar3ake jaMgala se lakar3iyA~ vagairaha lekara A gaye / mAtAko roto huI dekhakara unhoMne usakA kAraNa puuchaa| reNukAne saba hAla unase kaha diyA / mAtAkI duHkhabharI bAteM sunakara zvetarAma ke krodhakA kucha ThikAnA na rahA / vaha kArttavIryase apane pitA kA badalA leneke lie usI samaya mAtAse 'parazu' nAmakI vidyAko lekara apane choTe bhAI ko sAtha lie cala par3A / rAjAke nagara meM
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 ArAdhanA kathAkoza pahu~ca kara usane kArttavIrya ko yuddha ke lie llkaaraa| yadyapi eka ora kArttavIrya kI pracaNDasenA tho aura dUsarI ora sirpha ye do ho bhAI the; para taba bhI parazu vidyA prabhAvase ina donoM bhAiyoMne hI kArttavIryakI sAra senAko chinna-bhinna kara diyA aura anta meM kArttavIryako mArakara apane pitAkA badalA liyA / marakara pApake phalase kArttavIrya naraka gayA / so ThIka hI hai, pApiyoMkI aisI gati hotI hI hai / usa tRSNAko dhikkAra hai jisake vaza ho loga nyAya-anyAyako kucha nahIM dekhate aura phira aneka kaSToM ko sahate haiM / aise hI anyAyoM dvArA to pahale bhI aneka rAjoMmahArAjoMko nAza huA / aura ThIka bhI hai jisa vAyuse bar3e-bar3e hAthI taka jAte haiM taba usake sAmane becAre kITa-pataMgAdi choTe-choTe jIva to Thahara hI kaise sakate haiM / zvetarAma ne kArttavIryako parazu vidyAse mArA thA, isalie phira ayodhyA meM vaha 'parazurAma' isa nAmase prasiddha huA / saMsAra meM jo zUravIra, vidvAn, sukhI, dhanI hue dekhe jAte haiM vaha puNyakI mahimA hai / isalie jo sukho, vidvAn, dhanavAn, vIra Adi bananA cAhate haiM, unheM jina bhagavAnkA upadeza kiyA puNya-mArga grahaNa karanA cAhie / 57. sukumAla munikI kathA jinake nAma mAtra hIkA dhyAna karanese hara prakArakI dhana-sampatti prApta ho sakatI hai, una parama pavitra jina bhagavAnko namaskAra kara sukumAla muniko kathA likhI jAtI hai / atibala kauzAmbIke jaba rAjA the, tabahIkA yaha AkhyAna hai / yahA~ eka somazarmA purohita rahatA thA / isakI strIkA nAma kAzyapI thA / isake agnibhUta aura vAyubhUti nAmaka do lar3ake hue| mA~- bApake adhika lAr3ale hone se ye kucha par3ha-likha na sake / aura saca hai puNyake binA kisIko vidyA AtI bhI to nahIM / kAlakI vicitra gatise somazarmAkI asamaya meM hI mauta ho gaI / ye donoM bhAI taba nire mUrkha the / inheM mUrkha dekara atibalane inake pitAkA purohita pada, jo inheM milatA, kisI aura ko de
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukumAla muniko kathA 257 diyaa| yaha ThIka hai ki mUlkA kahIM Adara-satkAra nahIM hotA / apanA apamAna huA dekhakara ina donoM bhAiyoMko bar3A duHkha huaa| taba inakI kucha akala ThikAne aaii| aba inheM kucha likhane-par3hanekI suujhii| ye rAjagRhameM apane kAkA sUryamitrake pAsa gaye aura apanA saba hAla inhoMne unase kahA / inakI par3hanekI icchA dekhakara sUryamitrane svayaM inheM par3hAnA zurU kiyA aura kucha hI varSoM meM inheM acchA vidvAn banA diyaa| donoM bhAI jaba acche vidvAn ho gaye taba ye pIche apane zahara lauTa Aye / Akara inhoMne atibalako apanI vidyAkA paricaya karAyA / atibala inheM vidvAn dekhakara bahuta khuza huA aura inake pitAkA purohita-pada usane pochA inheM hI de diyA / saca hai sarasvatI kI kRpAse saMsArameM kyA nahIM hotaa| eka dina sandhyAke samaya sUryamitra sUryako argha car3hA rahA thaa| usakI aMgulImeM rAjakIya eka ratnajar3I bahumUlya aMgUThI thii| argha car3hAte samaya vaha aMgUThI aMgulImeMse nikalakara mahalake nIce tAlAba meM jA girI / bhAgyase vaha eka khile hue kamala meM par3I / sUrya asta hone para kamala muMda gyaa| aMgaThI kamalake andara banda ho gaI jaba vaha pUjA pATha karake uThA aura usakI najara u~galI para par3I taba use mAlUma huA ki aMgUThI kahIM para gira par3I / aba to usake DarakA kucha ThikAnA na rahA / rAjA jaba aMgUThI mAMgegA taba use kyA javAba dUMgA, isakI use bar3I cintA hone lgii| aMgaTheko zodhake liye isane bahuta kucha yatna kiyA, para ise usakA kucha patA na claa| taba kisIke kahanese yaha avadhijJAnI sUdharma manike pAsa gayA aura hAtha jor3akara isane unase aMgaThIke bAbata pUchA ki prabho, kyA kRpA kara majhe Apa yaha batalAveMge ki merI aMgaThI kahA~ calI gaI aura he karuNAke samudra, vaha kaise prApta hogI ? munine uttarameM yaha kahA ki saryako argha dete samaya tAlAbameM eka khile hue kamalameM aMgaThI gira par3I hai| vaha sabere mila jaayegii| vahI huaa| sUryodaya hote hI jaise kamala khilA sUryamitrako usameM a~gUThI milii| saryamitra bar3A khuza huaa| use isa bAtakA bar3A acambhA hone lagA ki munine yaha bAta kaise batalAI ? ho na ho, unase apane ko bhI yaha vidyA sokhanI cAhiye / yaha vicAra kara sUryamitra, munirAjake pAsa gyaa| unheM namaskAra kara usane prArthanA kI ki he yogirAja, majhe bhI Apa apanI vidyA sikhA dIjiye, jisase maiM bhI dasareke aise praznoMkA uttara de skeN| Apako mujha para bar3I kRpA hogI, yadi Apa mujhe apanI yaha vidyA par3hA deNge| taba munirAjane kahA-bhAI, mujhe isa vidyAke sikhAnemeM koI iMkAra nahIM hai| para bAta yaha hai ki binA
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 ArAdhanA kathAkoza jinadIkSA liye yaha vidyA A nahIM sktii| sUryamitra taba kevala vidyAke lobhase dokSA lekara muni ho gayA / muni hokara isane guruse vidyA sikhAne ko khaa| sudharma munirAjane taba sUrya mitrako muniyoMke AcAra-vicAra ke zAstra tathA siddhAnta-zAstra par3hAye / aba to ekadama sarya mitrako A~kheM khula gii| yaha guruke upadeza rUpI diyeke dvArA apane hRdayake ajJAnAndhakArako naSTa kara jainadhamakA acchA vidvAn ho gyaa| saca hai, jina bhavya puruSoMne sacce mArgako batalAnevAle aura saMsArake akAraNa bandhu guruoMkI bhakti sahita sevA-pUjA ko hai, unake saba kAma niyamase siddha hue haiN| jaba sUryamitra muni apane munidharmameM khUba kuzala ho gaye taba ve gurukI AjJA lekara akele hI vihAra karane lge| eka bAra ve vihAra karate hue kauzAmbImeM Aye / agnibhUtane inheM bhaktipUrvaka dAna diyaa| usane apane choTe bhAI vAyubhUtise bahuta preraNA aura Agraha isaliye kiyA ki vaha sUryamitra munikI vandanA kareM, use jainadharmase kucha prema ho| kAraNa vaha jainadharmase sadA viruddha rahatA thA / para agnibhUtike isa AgrahakA pariNAma ulaTA huA / vAyubhUtine aura khisiyAkara munikI adhika nindA kI aura unheM burA-bhalA khaa| saca hai, jinheM durgatiyoMmeM jAnA hotA hai preraNA karane para bhI aise puruSoMkA zreSTha dharmakI ora jhukAva nahIM hotA, kintu vaha ulaTA pApa kIcar3a meM adhika-adhika pha~satA hai| agnibhUtako apane bhAIkI aisI durbuddhi para bar3A duHkha huaa| aura yahI kAraNa thA ki jaba munirAja AhAra kara vanameM gaye taba agnibhUti bhI unake sAtha-sAtha calA gyaa| aura vahA~ dharmopadeza sunakara vairAgya ho jAnese dIkSA lekara vaha bho tapasvI ho gyaa| apanA aura dUsaroMkA hita karanA abase agnibhUtike jIvanakA uddezya huA / ___ agnibhUtike muni ho jAneko bAta jaba isako strI sato somadattAko jJAta huI to use atyanta duHkha huaa| usane vAyubhUtise jAkara kahAdekho, tumane muniko vandanA na kara unakI burAI kI, sunatI hU~ usase dukho hokara tumhAre bhAI bhI muni ho gye| yadi ve aba taka muni na hue hoM to calo unheM tuma hama samajhA lAveM / vAyubhUtine gussA hokara kahAhA~ tumheM garja ho to tuma bhI usa badamAza naMgeke pAsa jAo ! mujhe to kucha garja nahIM hai / yaha kahakara vAyubhUti apanI bhaujoke eka lAta mArakara calatA bnaa| somadattAko usake marmabhedo vacanoMko sunakara bar3A duHkha huA / use krodha bhI atyanta aayaa| para abalA honese vaha usa samaya
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukumAla munikI kathA 259 kara kucha nahIM skii| taba usane nidAna kiyA ki pApI, tUne jo isa samaya merA marma bhedA hai aura mujhe lAtoMse ThukarAyA hai, aura isakA badalA strI honese maiM isa samaya na bhI le sakI to kucha cintA nahIM, para yAda rakha isa janmameM nahIM to dUsare janmameM sahI, para badalA laMgI avazya / aura tere isI pA~vako, jisase ki tUne mujhe lAta mArI hai aura mere hRdaya bhedanevAle tere isI hRdayako maiM khAU~gI tabhI mujhe santoSa hogaa| granthakAra kahate haiM ki aisI mUrkhatAko dhikkAra hai jisake vaza hue prANI apane puNya-karmako aise nIca nidAnoM dvArA bhasma kara DAlate haiN| 'isa hAtha de usa hAtha le' isa kahAvatake anusAra tIvra pApakA phala prAyaH turanta mila jAtA hai| vAyubhUtine muninindA dvArA jo tIvra pApakarma bA~dhA, usakA phala use bahuta jaldI mila gyaa| pUre sAta dina bhI na hue hoMge ki vAyubhUtike sAre zarIrameM kor3ha nikala aayaa| saca hai, jinakI sArA saMsAra pUjA karatA hai aura jo dharmake sacce mArgako dikhAnevAle haiM aise mahAtmAoMko nindA karane vAlA pApI puruSa kina mahAkaSToMko nahIM shtaa| vAyubhUti kor3hake duHkhase marakara kauzAmbImeM hI eka naTake yahA~ gadhA huA / gadhA marakara vaha jaMgalI sUara huaa| isa paryAyase marakara isane campApurameM eka cANDAlake yahA~ kuttI kA janma dhAraNa kiyA, kuttI marakara campApurImeM hI eka dUsare cANDAlake yahA~ lar3akI huii| yaha janma hose andhI thii| isakA sArA zarIra badabU kara rahA thaa| isaliye isake mAtA-pitAne ise chor3a diyA / para bhAgya sabhIkA balavAna hotA hai| isalie isakI bhI kisI taraha rakSA ho gii| yaha eka jAMbUke jhAr3a noce par3I-par3I jAMbU khAyA karatI thii| sUryamitra muni agnibhUtiko sAtha liye hue bhAgyase isa ora A nikale / usa janmakI duHkhinI lar3akIko dekhakara agnibhUtike hRdayameM kucha moha, kucha duHkha huaa| unhoMne guruse pUchA-prabho, isakI dazA bar3I kaSTameM hai / yaha kaise jI rahI hai ? jJAnI sUryamitra munine kahA-tumhAre bhAI vAyubhUtine dharmase parAGmukha hokara jo mero nindA kI thI, usI pApake phalase use kaI bhava pazuparyAyameM lenA par3e / antameM vaha kuttIkI paryAyase marakara yaha cANDAla kanyA huI hai / para aba isakI umara bahuta thor3I raha gaI hai / isaliye jAkara tuma ise vrata livAkara saMnyAsa de Ao / agnibhUtine vaisA hI kiyA / usa cANDAla kanyAko pA~ca aNuvrata dekara unhoMne saMnyAsa livA diyaa|
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 ArAdhanA kathAkoza cANDAla kanyA marakara vratake prabhAvase campApurImeM nAgazarmA brAhmaNake yahA~ nAgazrI nAmakI kanyA huii| eka dina nAgazro vanameM nAgapUjA karane. ko gaI thii| puNyase sUryamitra aura agnibhUti muni bhI vihAra karate hue isa ora A gaye / unheM dekhakara nAgazrIke manameM unake prati atyanta bhakti ho gaI / vaha unake pAsa gaI aura hAtha jor3akara unake pA~voMke pAsa baiTha gaI / nAgazrIko dekhakara agnibhUti munike mana meM kucha premakA udaya huaa| aura honA ucita ho thaa| kyoMki thI to vaha unake pUrvajanmako bhAI na ? agnibhUti munine isakA kAraNa apane guruse puuchaa| unhoMne prema honekA kAraNa jo pUrva janmakA bhAta-bhAva thA, vaha batA diyA / taba agnibhUtine use dharmakA upadeza kiyA aura samyaktva tathA pA~ca aNuvrata use grahaNa krvaaye| nAgazrI vrata grahaNa kara jaba jAne lago taba unhoMne usase kaha diyA ki hA~, dekha baccI, tujhase yadi tere pitAjo ina vratoMko leneke lie nArAja hoM, to tU hamAre vrata hameM ho Akara sauMpa jaanaa| saca hai, muni loga vAstava meM sacce mArgake dikhAnevAle hote haiN| isake bAda nAgazrI una munirAjoMke bhaktise hAtha jor3akara aura prasanna hotI huI apane ghara para A gii| nAgazrIke sAthakI aura-aura lar3akiyoMne usake vrata lenekI bAtako nAgazarmAse jAkara kaha diyA / nAgazarmA taba kucha krodhakAsA bhAva dikhAkara nAgazrose bolA-baccI, tU bar3I bholI hai, jo jhaTase haraekake bahakAnemeM A jAtI hai / bhalA, tU nahIM jAnatI ki apane pavitra brAhmaNa-kulameM una naMge muniyoMke diye vrata nahIM liye jaate| ve acche loga nahIM hote| isalie unake vrata tU chor3a de| taba nAgazrI bolI-to pitAjI, una muniyoMne mujhe Ate samaya yaha kaha diyA thA ki yadi tujhase tere pitAjI ina vratoMko chor3a deneke lie Agraha kareM to tU poche hamAre vrata hameM ho de jAnA / taba Apa calie maiM unheM unake vrata de AtI huuN| somazarmA nAgazrokA hAtha pakar3e krodhase gurrAtA huA muniyoM ke pAsa claa| rAstemeM nAgazrIne eka jagaha kucha gulagapAr3A hotA sunaa| usa jagaha bahutase loga ikaTThe ho rahe the aura eka manuSya unake bIca meM ba~dhA huA par3A thaa| use kucha nirdayI loga bar3I krUratAse mAra rahe the| nAgazrIne usako yaha dazA dekhakara somazarmAse pUchApitAjI, becArA yaha puruSa isa prakAra nirdayatAse kyoM mArA jA rahA hai? somazarmA bolA-bacco, isa para eka baniye ke lar3ake varasenakA kucha rupayA lenA thaa| usane isase apane rupayoMkA takAdA kiyaa| isa
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukumAla muniko kathA I 261 pApIne use rupayA na dekara jAnase mAra DAlA / isalie usa aparAdha ke badale apane rAjA sAhabane ise prANadaMDakI sajA dI hai, aura vaha yogya hai / kyoMki ekako aiso sajA milanese aba dUsarA koI aisA aparAdha na karegA / taba nAgazrIne jarA jora dekara kahA- to pitAjI, yahI vrata to una muniyoMne mujhe diyA hai, phira Apa use kyoM chur3Aneko kahate haiM ? somazarmA lAjabAba hokara bolA - astu putrI, ta isa vratako na chor3a, cala bAkIke vrata to unake unheM de AveM / Age calakara nAgazrIne eka aura puruSako ba~dhA dekhakara pUchA- aura pitAjI, yaha puruSa kyoM bA~dhA gayA hai ? somazarmA ne kahA - putrI, yaha jhUTha bolakara logoMko ThagA karatA thA / isake phandemeM pha~sakara bahutoM ko dara-darakA bhikhArI banA par3A hai| isalie jhUTha bolane ke aparAdha meM isako yaha dazA kI jA rahI hai| taba phira nAgazrIne kahA- to pitAjI, yahI vrata to maiMne bhI liyA hai| aba to maiM use kabhI nahIM chor3eMgI / isa prakAra corI, parastrI, lobha Adise duHkha pAte hue manuSyoM ko dekhakara nAgazrIne apane pitA ko lAjabAva kara diyA aura vratoM ko nahIM chor3A | taba somazarmAne hAra khAkara kahA - acchA, yadi terI icchA ina vratoMko chor3anekI nahIM hai to na chor3a, para tU mere sAtha una muniyoM ke pAsa to cala / meM unheM do bAteM kahU~gA ki tumheM kyA adhikAra thA jo tumane merI lar3akIko binA mere pUche vrata de diye ? phira ve Agese kisI ko isa prakAra vrata na de skeNge| saca hai, durjanoM ko kabhI satpuruSoMse prIti nahIM hotI / taba brAhmaNa devatA apanI hoMza nikAlaneko muniyoMke pAsa cale / usane unheM dUrase hI dekhakara gusse meM A kahA- kyoMre naMgeoM ! tumane merI lar3akoko vrata dekara kyoM Thaga liyA ? batalAo, tumheM isakA kyA adhikAra thA ? kavi kahatA hai ki aise pApiyoMke vicAroMko sunakara bar3A hI kheda hotA hai / bhalA, jo vrata, zIla, puNyake kAraNa haiM, unase kyA koI ThagAyA jA sakatA hai ? nahIM / somazarmAko isa prakAra gussA huA dekhakara sUryamitra muni bar3I dhIratA aura zAntike sAtha bole- bhAI, jarA dhIraja dhara, kyoM itanI jaldI kara rahA hai / maiMne ise vrata diye haiM, para apanI lar3akI samajhakara aura saca pUcho to yaha hai bhI merI hI lar3akI / terA to isa para kucha bhI adhikAra nahIM hai / tU bhale hI yaha kaha ki yaha merI lar3akI hai, para vAstava meM yaha terI lar3akI nahIM hai / yaha kahakara sUryamitra munine nAgazroko pukArA / nAgazrI jhaTase Akara unake pAsa baiTha gii| aba to brAhmaNa devatA bar3e ghabarAye / ve 'anyAya' 'anyAya' cillAte hue rAjAke pAsa pahu~ce aura hAtha jor3akara bole- deva, naMge sAdhuoMne merI I
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ArAdhanA kathAkoza nAgazrI lar3akIko jabaradastI chur3A liyA / ve kahate haiM ki yaha terI lar3akI nahIM, kintu hamArI lar3akI hai / rAjAdhirAja, sArA zahara jAnatA hai ki nAgazrI merI lar3akI hai| mahArAja, una pApiyoMse merI lar3akI dilavA diijie| somazarmAkI bAtase sArI rAja-sabhA bar3e vicArameM par3a gii| rAjAkI bhI akalameM kucha na aayaa| taba ve sabako sAtha lie munike pAsa Aye aura unheM namaskAra kara baiTha gye| phira yahI jhagar3A upasthita huaa| somazarmA to nAgazrIko apanI lar3akI batAne lagA aura sUyamitra muni apnii| muni bole-acchA, yadi yaha terI lar3akI hai to batalA tane ise kyA par3hAyA ? aura suna, maiMne ise saba zAstra par3hAyA hai, isalie maiM abhimAnase kahatA hai ki yaha merI hI lar3akI hai / taba rAjA bole-acchA prabho, yaha Apa hokI lar3akI sahI, para Apane ise jo par3hAyA hai usakI parIkSA isake dvArA dilvaaie| jisase ki hameM vizvAsa ho / taba sUryamitra muni apane vacanarUpI kiraNoM dvArA logoMke cittameM Thase hue mUrkhatArUpa gAr3he andhakArako nAza karate hue vole-he nAgazrI, he pUrvajanmameM vAyabhUtikA bhava dhAraNa karanevAlI, putrI, tujhe maiMne jo pUrvajanmameM kaI zAstra par3hAye haiM, unakI isa upasthita maMDalIke sAmane tU parIkSA de / sUryamitra munikA itanA kahanA huA ki nAgazrIne janmAntarakA par3hA-par3hAyA saba viSaya sunA diyaa| rAjA tathA aura saba maMDalIko isase bar3A acambhA huaa| unhoMne munirAjase hAtha jor3akara kahA-prabho, nAgazrIkI parIkSAse utpanna haA vinoda hRdayabhUmi meM aThakheliyA~ kara rahA hai| isalie kRpAkara Apa apane aura nAgazrIke sambandhako saba bAteM khulAsA khie| taba avadhijJAnI sUryamitra munine vAyubhUtike bhavase lagAkara nAgazrIke janma takakI saba ghaTanA unase kaha sunAI / sunakara rAjAko bar3A Azcarya huaa| unheM yaha saba mohakI lIlA jAna par3I / mohako hI saba duHkhakA mUla kAraNa samajha kara unheM bar3A vairAgya huaa| ve usI samaya aura bhI vahutase rAjAoMke sAtha jinadIkSA grahaNa kara gye| somazarmA bhI jainadharmakA upadeza sunakara muni ho gayA aura tapasyA kara acyuta svargameM deva huaa| idhara nAgazrIko bhI apanA pUrvakA hAla sunakara bar3A vairAgya huaa| vaha dokSA lekara AryikA ho gaI aura antameM zarIra chor3akara tapasyAke phalase acyuta svargameM mahaddhika deva huI / ahA ! saMsArameM guru cintAmagike samAna haiM, sabase zreSTha haiN| yahI kAraNa hai ki jinakI kRpAse jIvoMko saba sampadAe~ prApta ho sakatI haiN| yahA~se vihAra kara sUryamitra aura agnibhUti munirAja agnimandira
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukumAla muniko kathA 263 nAmake parvata para phuNce| vahA~ tapasyA dvArA ghAtiyA karmoM kA nAza kara unhoMne kevalajJAna prApta kiyA, aura trilokapUjya ho antameM bAkoke karmoM kA bhI nAza kara parama sukhamaya, akSayAnanta mokSa lAbha kiyaa| ve donoM kevalajJAnI munirAja mujhe aura Apa logoMko uttama sukhakI bhIkha deN| avanti dezake prasiddha ujjaina zaharameM eka indradatta nAmakA seTha hai| vaha bar3A dharmAtmA aura jina bhagavAnkA saccA bhakta hai| usakI strIkA nAma guNavatI hai| vaha nAmake anusAra sacamuca guNavatI aura bar3I sundarI hai| somazarmAkA jIva, jo acyuta svargameM deva haA thA vaha, vahA~ apanI Ayu pUrI kara puNyake udayase isa guNavatI seThAnIke surendradatta nAmakA suzIla aura guNo putra huA / surendra dattakA byAha ujjaina hImeM rahanevAle subhadra seThakI lar3akI yazobhadrAke sAtha huaa| inake gharameM kisI bAtakI kamI nahIM thii| pUNyake udayase inheM saba kucha prApta thaa| isalie bar3e sukhake sAtha inake dina bItate the| ye apanI isa sukha avasthAmeM bhI dharmako na bhUlakara sadA usameM sAvadhAna rahA karate the| eka dina yazobhadrAne eka avadhijJAnI munirAjase pUchA-kyoM yogirAja, kyA merI AzA isa janmameM saphala hogI ? munirAja yazobhadrAkA abhiprAya jAnakara kahA-hA~ hogI, aura avazya hogo / tere honevAlA putra bhavya mokSameM jAnevAlA, buddhimAn aura aneka acche-acche guNoMkA dhAraka hogaa| para sAtha hI eka cintAkI bAta yaha hogI ki tere svAmI putrakA mukha dekhakara hI jinadIkSA grahaNa kara jAyeMge, jo dokSA svarga-mokSakA sukha denevAlI hai| acchA, aura eka bAta yaha hai ki terA putra bhI jaba kabhI kisI jaina muniko dekha pAyegA to vaha bhI usI samaya saba viSayabhogoMko chor3a-chAr3akara yogI bana jAyagA / isake kucha mahInoM bAda yazobhadrA seThAnIke putra huaa| nAgazrIke jIvane, jo svargameM mahaddhika deva huA thA, apanI svargako Ayu pUrI hue bAda yazobhadrAke yahA~ janma liyaa| bhAI-bandhuoMne isake janmakA bahuta kucha utsava mnaayaa| isakA nAma sukumAla rakkhA gyaa| udhara surendra putrake pavitra darzana kara aura use apane seTha-padakA tilaka kara Apa muni ho gyaa| jaba sukumAla bar3A huA taba usakI mA~ko yaha cintA huI ki kahIM yaha bhI kabhI kisI muniko dekhakara muni na ho jAya, isake lie yazobhadrA
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 . ArAdhanA kathAkoza ne acche gharAneko koI battIsa sundara kanyAoMke sAtha usakA byAha kara una sabake rahaneko eka judA ho bar3A bhArI mahala banavA diyA aura usameM saba prakArako viSaya-bhogoMko ekase eka uttama vastu ikaTrI karavA dI, jisase ki sukumAlakA nAma sadA viSayoM meM phaMsA rahe / isake sivA putrake mohase usane itanA aura kiyA ki apane gharameM jaina muniyoMkA AnA-jAnA bhI banda karavA diyaa| eka dina kisI bAharake saudAgarane Akara rAjA pradyotanako eka bahumUlya ratna-kambala dikhalAyA, isalie ki vaha use kharIda le| para usakI kImata bahuta hI adhika honese rAjAne use nahIM liyaa| ratna-kambalakI bAta yazobhadrA seThAnIko mAlUma hii| usane usa saudAgarako bulavAkara usase vaha kambala sukumAlake lie mola le liyA / para vaha ratnoMkI jar3AIke kAraNa atyanta ho kaThora thA, isalie sukunAlane use pasanda na kiyaa| taba yazobhadrAne usake Tukar3e karavA kara apanI bahaoMke lie usakI jUtiyA~ banavA diiN| eka dina sukumAlakI priyA jUtiyA~ kholakara pA~va dho raho thii| itane meM eka cIla mAMsake lobhase eka jatoko uThA le ur3I / usakI coMcase chUTakara vaha jUtI eka vezyAke makAnako chata para girii| usa jUtIko dekhakara vezyAko bar3A Azcarya huaa| vaha use rAjagharAneko samajhakara rAjAke pAsa le gii| rAjA bhI use dekhakara daMga raha gaye ki itanI komato jisake yahA~ jatiyA~ paharI jAtI haiM taba usake dhanakA kyA ThikAnA hogaa| mere zahara meM itanA bhArI dhanI kauna hai ? isakA avazya patA lagAnA caahie| rAjAne jaba isa viSayako khoja kI to unheM sukumAla seThakA samAcAra milA ki inake pAsa bahuta dhana hai aura vaha jUtI unakI strIkI hai| rAjAko sukUnAlake dekhane kI bar3I utkaMThA huii| ve eka dina sukumAlase milaneko aaye| rAjAko apane ghara Aye dekha sukumAlakI mAM yazobhadrAko bar3I khuzI hii| usane rAjAkA khUba acchA Adara-satkAra kiyA / rAjAne premavaza ho sukumAlako bhI apane pAsa siMhAsana para baiThA liyaa| yazobhadrAne una donoMkI eka hI sAtha Arato utaarii| diyekI tathA hArakI jyotise milakara bar3he hue tejako sukumAlakI A~kheM na saha sakI, unameM pAnI A gyaa| isakA kAraNa pUchane para yazobhadrAne rAjAse kahA-mahArAja, Aja isako itanI umara ho gaI, kabhI isane ratnamayo dIyeko chor3akara aise dIyeko nahIM dekhA / isalie isakI A~khoMmeM pAnI A gayA hai| yazobhadrA jaba donoMko bhojana karAne baiThI taba sukumAla apanI zAlImeM parose TA cAnaloMmeM meM eka-eka cAvalako bIna-bInakara khAne
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 sukumAla muniko kathA lagA / dekhakara rAjAko bar3A acambhA haa| usane yazobhadrAse isakA bhI kAraNa puuchaa| yazobhadAne kahA-rAjarAjezvara, ise jo cAvala khAneko diye jAte haiM ve khile hue kamaloMmeM rakhe jAkara sugandhita kiye hote haiM / para Aja ve cAvala thor3e honese maiMne unheM dUsare cAvaloMke sAtha milAkara banA liyaa| isase yaha eka-eka cAvala cuna-cunakara khAtA hai| rAjA sunakara bar3e hI khuza hue| unhoMne puNyAtmA sukumAlakI bahuta prazaMsA kara kahAseThAnIjo, aba taka to Apake ku~vara sAhaba kevala Apake hI ghara ke sukumAla the, para aba maiM inakA avanti-sUkUmAla nAma rakhakara inheM sAre dezakA sukumAla banAtA huuN| merA vizvAsa hai ki mere dezabharameM isa sundaratAkA isa sukUmAratAkA yahI Adarza hai / isake bAda rAjA sukumAlako saMga lie mahalake pIche jalakrIr3A karane bAvar3I para gaye / sukumAlake sAtha unhoMne bahuta derataka jalakrIr3A ko / khelate samaya rAjAkI u~galomeMse a~gUTho nikalakara kor3A sarovarameM gira gii| rAjA use DhaMr3hane lage / ve jalake bhItara dekhate haiM to unheM usameM hajAroM bar3e-bar3e sundara aura kImatI bhUSaNa dekha pdd'e| unheM dekhakara rAjAko akala cakarA gii| ve sukumAlake ananta vebhavako dekhakara bar3e cakita he| ve yaha socate hue, ki yaha saba puNyako lIlA hai, kucha zaramindAse hokara mahala lauTa Aye / ___ sajjano, suno-dhana-dhAnyAdi sampadAkA milanA, putra, mitra aura sundara strokA prApta honA, bandhu-bAndhavoMkA sukho honA, acche-acche vastra aura AbhUSaNoMkA honA, dumajale, timaMjale Adi manohara mahaloM meM rahaneko milanA, khAne-pIneko acchIse-acchI vastue~ prApta honA, vidvAn honA, nIroga honA Adi jitanI sukha-sAmagrI haiM, vaha saba jinendra bhagavAnke upadeza kiye mArga para calanese jIvoMko mila sakatI haiN| isalie duHkha dene vAle khoTe mArgako chor3akara buddhimAnoMko sukhakA mArga aura svagamokSake sukhakA bIja puNyakarma karanA cAhie / puNya jina bhagavAn kI pUjA karanese, pAtroMko dAna denese tathA vrata, upavAsa, brahmacaryake dhAraNa karanese hotA hai| eka dina jainatattvake parama vidvAn sukumAlake mAmA gaNadharAcArya sukumAlakI Ayu bahuta thor3o raho jAnakara usake mahalake pocheke bagIcemeM Akara Thahare aura cAturmAsa laga jAnese unhoMne vahIM yoga dhAraNa kara liyaa| yazobhadrAko unake AnekI khabara huI / vaha jAkara unase kaha AI ki prabho, jaba taka ApakA yoga pUrA na ho taba taka Apa kabhI U~cese
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ArAdhanA kathA kaza svAdhyAya yA paThana-pAThana na kojiegaa| jaba unakA yoga pUrA huA taba unhoMne apane yoga-sambandhI saba kriyAoMke anta meM lokaprajJaptikA pATha karanA zurU kiyA / usameM unhoMne acyutasvarga ke devoMko 'Ayu, unake zarIrakI U~cAI AdikA khUba acchI taraha varNana kiyaa| use sunakara sukumAla ko jAtismaraNa ho gayA / pUrva janma meM pAye duHkhoMko yAda kara vaha kA~pa uThA / vaha usI samaya cupake se mahalase nikala kara munirAja ke pAsa A gayA aura unheM bhakti se namaskAra kara unake pAsa baiTha gayA / aura munine usase kahA- beTA, aba tumhArI Ayu sirpha tIna dinakI raha gaI hai, 'isaliye aba tumheM ina viSaya-bhogoMko chor3akara apanA Atmahita karanA ucita hai| ye viSaya bhoga pahale kucha acchese mAlUma hote haiM, para inakA anta bar3A hI duHkhadAyI hai / jo viSaya-bhogoMkI dhuna meM hI masta rahakara apane hita kI ora dhyAna nahIM dete, unheM kugatiyoMke ananta duHkha uThAnA par3ate haiM / tuma samajho siyAlemeM Aga bahuta pyArI lagatI hai, para jo use chUegA vaha to jalegA ho / yahI hAla ina Upara ke svarUpase manako lubhAnevAle viSayoMkA hai / isaliye RSiyoMne inheM 'bhogA bhujaMgabhogAbhA:' arthAt sarpake samAna bhayaMkara kahakara ullekha kiyA hai / viSayoMko bhogakara Aja taka koI sukhI nahIM huA, taba phira aisI AzA karanA ki inase sukha milegA, nitAnta bhUla hai / munirAjakA upadeza sunakara sukumAlako bar3A vairAgya huA / vaha usI samaya sukha denevAlI jinadIkSA lekara muni ho gayA / muni hokara sukumAla vanakI ora cala diyA / usakA yaha antima jIvana bar3A hI karuNAse bharA huA hai / kaThora se kaThora cittavAle manuSyoM taka hRdayoMko hilA denevAlA hai / sArI jindagI meM kabhI jinakI A~khoM se A~sU na jhare hoM, una A~khoM meM bhI sukumAlakA yaha jIvana A~sU lA denevAlA hai / pAThakoMko sukumAlakI sukumAratAkA hAla mAlUma hai ki yazobhadrAne jaba usakI AratI utArI thI, taba jo maMgala dravya sarasoM usa para DAlI gaI thI, una sarasoMke cubhaneko bho sukumAla na saha sakA thA / yazobhadrAne usake liye ratnoMkA bahumUlya kambala kharIdA thA, para usane use kaThora hone se hI nApAsa kara diyA thA / usakI mA~kA usa para itanA prema thA, usane use isa prakAra lAr3a-pyArase pAlA thA ki sukumAlako kabhI jamIna para taka pA~va denekA maukA nahIM AyA thA / usI sukumAra sukumAlane apane jIvana bharake eka rUpase bahe pravAhako kucha hI minaToMke upadeza se bilakula hI ulTA bahA diyA / jisane kabhI yaha nahIM jAnA ki ghara bAhara kyA hai, vaha aba akelA bhayaMkara jaMgalameM jA basA / jisane
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukumAla munikI kathA 267 svapna meM bhI kabhI duHkha nahIM dekhA, vahI aba duHkhoM kA pahAr3a apane sira para uThA lene ko taiyAra ho gayA / sukumAla dokSA lekara vanakI ora calA / kaMkarIlI jamona para calanese usake phUloMse komala pA~voMmeM kaMkara pattharoM ke gar3ane se ghAva ho gye| unase khUnakI dhArA baha calI / para dhanya sukumAlakI sahanazIlatA jo usane usakI ora A~kha uThAkara bhI nahIM jhA~kA / apane kartavya meM vaha itanA ekaniSTha ho gayA, itanA tanmaya ho gayA ki use isa bAtakA bhAna ho na rahA ki mere zarIrakI kyA dazA ho rahI hai / sukumAlakI sahanazIlatAkI itanemeM hI samApti nahIM ho gii| abhI aura Age bar3hiye aura dekhiye ki vaha apaneko isa parIkSA meM kahA~taka uttIrNa karatA hai / pA~voMse khUna bahatA jAtA hai aura sukumAla muni cale jA rahe haiM / calakara ve eka pahAr3akI guphA meM pahu~ce / vahA~ ve dhyAna lagAkara bAraha bhAvanAoMkA vicAra karane lage / unhoMne prAyopagamana saMnyAsa eka pA~va se khar3e rahanekA le liyA, jisameM ki kisIse apanI sevA-zuzrUSA bhI karAnA manA kiyA hai / sukumAla muni to idhara Atma dhyAna meM lIna hue / atra jarA inake vAyubhUtike janmako yAda kIjiye / jisa samaya vAyubhUtike bar3e bhAI agnibhUti muni ho gaye the, taba inakI strIne vAyubhUti se kahA thA ki dekho, tumhAre kAraNase hI tumhAre bhAI muni ho gaye sunatI hU~ / tumane anyAya kara mujhe duHkha ke sAgarameM Dhakela diyA / calo, jaba taka ve dIkSA na le jA~ya usake pahale unheM hama tuma samajhA-bujhAkara ghara lauTA lAveM / isa para gussA hokara vAyubhUtine apanI bhIko burI bhI sunA DAlI thI, aura phira Uparase usa para lAta bhI mAdI thI / taba usane nidAna kiyA thA ki pApI, tUne mujhe nirbala samajha merA jo apamAna kiyA hai, mujhe kaSTa pahu~cAyA hai, yaha Thoka hai ki maiM isa samaya isakA badalA nahIM cukA sakatI / para yAda rakha ki isa janma meM nahIM to parajanmameM sahI, para badalA lUMgI ora ghora badalA lUMgI / isake bAda vaha marakara aneka kuthoniyoM meM bhaTakI / antaneM vAyubhUti to yaha sukumAla hue aura usakI bhaujI siyArano huI / jaba sukumAla muni vanako ora ravAnA hue aura unake pAvoM meM kaMkara, patthara, kA~Te vagairaha lagakara khUna bahane lagA, taba yahI siyAranI apane pilloM ko sAtha lie usa khUnako cATatI cATatI vahIM A gaI jahA~ sukumAla muni dhyAna meM magna ho rahe the / sukumAlako dekhate hI pUrvajanma ke saMskArase siyAranIko
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 ArAdhanA kathAkoza atyanta krodha AyA / vaha unakI ora ghUratI huI unake bilakula najadIka A gii| usakA krodha bhAva umdd'aa| usane sukumAlako khAnA zurU kara diyA / use khAte dekhakara usake pille bhI khAne laga gaye / jo kabhI eka tinakekA cubha jAnA bhI nahIM saha sakatA thA, vaha Aja aise ghora kaSTako sahakara bhI sumerusA nizcala banA huA thaa| jisake zarIra ko eka sAtha cAra hiMsaka jIva bar3I nirdayatAse khA rahe haiM, taba bhI jo raMcamAtra hilatADulatA taka nahIM / usa mahAtmAkI isa alaukika sahana-zaktikA kina zabdoM meM ullekha kiyA jAya, yaha buddhi meM nahIM AtA / taba bhI jo loga eka nA- kucha cIja kA~Teke laga jAnese talamalA uThate haiM, ve apane hRdaya meM jarA gaMbhIratA ke sAtha vicAra kara dekheM ki sukumAla munikI Adarza sahanazakti kahA~ taka bar3hI car3hI thI aura unakA hRdaya kitanA ucca thA ! sukumAla munikI yaha sahanazakti una karttavyazIla manuSyoM ko apratyakSa rUpa zikSA kara rahI hai ki apane ucca aura pavitra kAmoM meM AnevAle vighnoMkI paravA mata karo / vighnoMko Ane do aura khUba Ane do / AtmAkI ananta zaktiyoM ke sAmane ye vighna kucha cIja nahIM, kisI ginatI meM nahIM / tuma apane para vizvAsa karo / bharosA karo / hara eka kAmoMmeM AtmadRr3hatA, AtmavizvAsa, unake siddha hone kA mUlamaMtra hai / jahA~ ye bAteM nahIM vahA~ manuSyatA bhI nhiiN| taba karttavyazIlatA to phira yojanoMkI dUrI para hai / sukumAla yadyapi sukhiyA jIva the, para karttavyazIlatA unake pAsa thI / isIlie dekhanevAloMke bhI hRdayako hilA denevAle kaSTa meM bhI ve acala rahe / sukumAla muniko usa siyAranIne pUrva bairake sambandhase tIna dina taka khAyA / para ve meruke samAna dhIra rahe / duHkhakI unhoMne kucha paravA na kI / yahA~ taka ki apaneko khAnevAlI siyAranI para bhI unake bure bhAva na hue| zatru aura mitrako samabhAvoMse dekhakara unhoMne apanA karttavya pAlana kiyA / tIsare dina sukumAla zarIra chor3akara acyutasvarga meM mahaddhika deva hue / vAyubhUtikI bhaujIne nidAnake vaza siyAranI hokara apane barakA badalA cukA liyA / saca hai, nidAna karanA atyanta duHkhoM kA kAraNa hai / isalie bhavyajanoMko yaha pApakA kAraNa nidAna kabhI nahIM karanA cAhie / isa pApake phalase siyArano marakara kugatimeM gaI / kahA~ ve manako acche laganevAle bhoga aura kahA~ yaha dAruNA tapasyA ! saca to yaha hai ki mahApuruSoM kA carita kucha vilakSaNa huA karatA hai /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukumAla muniko kathA 269 sukumAla muni acyutasvarga meM deva hokara aneka prakArake divya sukhoMko bhogate haiM aura jinabhagavAnkI bhaktimeM sadA lona rahate haiN| sukumAla muniko isa vIra mRtyuke upalakSameM svargake devoMne Akara unakA bar3A utsava manAyA / 'jaya jaya' zabda dvArA mahAkolAhala huaa| iso dinase ujjainameM mahAkAla nAmake kutorthako sthApanA huI, jisake ki nAmase agaNita jova roja vahA~ mAre jAne lge| aura devoMne jo sugandha jalakI varSA kI thI, usase vahA~kI nado gandhavatI nAmase prasiddha huI / jisane dinarAta viSaya-bhogoMmeM ho pha~se rahakara apanI sArI jindagI bitAI, jisane kabhI duHkhakA nAma bhI na sunA thA, usa mahApuruSa sUkumAla ne munirAja dvArA apanI tIna dinako Ayu sunakara usI samaya mAtA, strI, putra Adi svajanoMko, dhana-daulatako aura viSaya-bhogoMko chor3a-chAr3akara jinadIkSA le lo aura anta meM pazuoM dvArA duHsaha kaSTa sahakara bhI jisane bar3o dhIraja aura zAntike sAtha mRtyuko apnaayaa| ve sukumAla muni mujhe kartavyake lie kaSTa sahaneko zakti pradAna kreN| 58. sukauzala munikI kathA jagapavitra jinendra bhagavAn, jinavANI aura guruoMko namaskAra kara sukauzala munikI kathA likho jAtI hai| ___ayodhyAmeM prajApAla rAjAke samayameM eka siddhArtha nAmake nAmI seTha / ho gaye haiN| unake koI battIsa acchI-accho sundara striyA~ thoN| para khoTe bhAgyase inameM kisIke koI santAna na thii| stro kitanI bho sundara ho, guNavatI ho, para binA santAnake usako zobhA nahIM hotii| jaise binA phala-phUlake latAoMkI zobhA nahIM hotii| ina striyoMmeM jo seThakI khAsa prANapriyA thI, jisa para ki seTha mahAzayakA atyanta prema thA, vaha putra prAptike lie sadA kudevoMkI pUjA-mAnatA kiyA karatI thii| eka dina use kudevoMkI pUjA karate eka munirAjane dekha liyaa| unhoMne taba usase kahA-bahina, jisa AzAse tU ina kudevoMkI pUjA karatI hai vaha AzA
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 ArAdhanA kathAkoza aisA karanese saphala na hogii| kAraNa sukha-sampatti, santAna prApti, nIrogatA, mAna-maryAdA, sadbuddhi Adi jitanI acchI bAteM haiM, una sabakA kAraNa puNya hai| isalie yadi tu puNya-prAptike lie koI upAya kare to acchA ho / maiM tujhe tere hitakI bAta kahatA hU~ ki ina yakSAdika kudevoMko pUjA-mAnatA chor3akara, jo ki puNya-bandhakA kAraNa nahIM hai, jinadharmakA vizvAsa kr| isase ta satpatha para A jAyagI aura phira terI AzA bhI pUrI hone lgegii| jayAvatoko munikA upadeza rucA aura vaha abase jinadharma para zraddhA karane lgii| calate samaya use jJAnI munine yaha bhI kaha diyA thA ki jisakI tujhe cAha hai vaha cIja tujhe sAta varSake bhItara-bhItara avazya prApta hogii| tU cintA chor3akara dharmakA pAlana kara / munikA yaha antima vAkya sunakara jayAvatoko bar3o bhArI khazI hii| aura kyoM na ho? jisakI ki varSoMse usake hRdayameM bhAvanA thI vahI bhAvanA to aba saphala honeko hai na ! astu / munikA kathana satya huaa| jayAvatIne dharmake prasAdase putra-ratnakA muMha dekha pAyA / usakA nAma rakkhA gayA sukozala / sukozala khUbasUrata aura sAtha hI tejasvI thaa| siddhArtha seTha viSaya-bhogoMko bhogate-bhogate kaMTAla gaye the| unake hRdayakI jJAnamayo A~khoMne unheM aba saMsArakA saccA svarUpa batalA kara bahata DarA diyA thaa| ve cAhate to nahIM the ki eka minaTa bhI saMsArameM raheM, para apanI sampattiko samhAla lenevAlA koI na honese putra-darzana taka, unheM lAcArIse gharameM rahanA pdd'aa| aba sUkozala ho gayA, isakA unheM bar3A Ananda huaa| ve putrakA mukha candra dekhakara aura apane seTha padakA usake lalATa para tilaka kara Apa zrI nayaMdhara munirAjake pAsa dIkSA le gye| abhI bAlakako janmate hI to dera na huI ki siddhArtha seTha ghara-bAra chor3akara yogI ho gye| unakI isa kaThoratA para jayAvatIko bar3A gussA aayaa| na kevala siddhArtha para hI use gussA AyA, kintu nayaMdhara muni para bhI / isalie ki unheM isa samaya siddhArthako dIkSA denA ucita na thA; aura isI kAraNa muni mAtra para usako azraddhA ho gii| usane apane ghara meM muniyoMkA AnA-jAnA taka banda kara diyaa| bar3e duHkhakI bAta hai ki yaha jIva mohake vaza ho dharmako bhI chor3a baiThatA hai| jaise janmakA andhA hAthameM Aye cintAmaNiko kho baiThatA hai|
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukauzala munikI kathA 271 vayaHprApta hone para sukozalakA acche-acche gharAneko koI battosa kanyA-ratnoMse byAha huaa| sukozalake dina aba bar3e aizo ArAmake sAtha bItane lage / mAtAkA usa para atyanta pyAra honese nita naI vastue~ use prApta hotI thiiN| saikar3oM dAsa-dAsiyA~ usakI sevAmeM sadA upasthita rahA karatI thiiN| vaha jo kucha cAhatA vaha kArya usakI A~khoMke izAre mAtrase hotA thaa| sUkozalako kabhI koI bAtake lie cintA na karanI paDato thii| saca hai, jinake puNyakA udaya hotA hai unheM saba sukha-sampatti sahajameM prApta ho jAtI haiN| eka dina sukozala, usakI mA~, usako strI aura usako dhAyake sAtha mahala para A baiThA ayodhyAko zobhA tathA manako lubhAnevAlI prakRti devIko naI-naI sundara chaTAoMko dekha-dekhakara bar3A khuza ho rahA thaa| usakI dRSTi kucha dUra taka gii| usane eka munirAjako dekhA / ye muni isake pitA siddhArtha hI the| isa samaya kaI anya nagaroM aura gAMvoMmeM vihAra karate hue ye A rahe the| inake vadana para nAmamAtrake lie bhI vastra na dekhakara sukozala bar3A cakita huaa| isalie ki pahale kabhI usane muniko dekhA nahIM thaa| unakA ajaba veSa dekhakara sukozalane mA~se pUchA-mA~, yaha kauna hai ? siddhArthako dekhate hI jayAvatIko A~khoMmeM khUna barasa gyaa| vaha kucha ghRNA aura kucha upekSAko lie bolI-beTA, hogA koI bhikhArI, tujhe isase kyA matalaba ! parantu apanI mA~ke isa uttarase sUkozalako santoSa nahIM huaa| usane phira pUchA-mA~, yaha to bar3A khUbasUrata aura tejasvI dekha par3atA hai| tuma ise bhikhArI kaise batAtI ho ? jayAvatIko apane svAmI para aisI ghRNA karate dekha sukozalakI dhAya sunandAse na rahA gayA / vaha bola uTho-arI o, tU inheM jAnato hai ki ye hamAre mAlika haiN| phira bho ta inake sambandhameM aisA ulaTA sujhA rahI hai ? tujhe yaha yogya nahIM / kyA ho gayA yadi ye muni ho gaye to ? isake lie kyA tujhe inakI nindA karanI cAhie ? isakI bAta pUrI bhI na ho pAI thI ki sukozalakI mA~ne use A~kha ke izArese rAkakara kaha diyA ki cuna kyoM nahIM raha jaatii| tujhase kauna pUchatA hai, jo bIca meM hI bola uTho ! saca hai, duSTa striyoMke mana meM dharma-prema kabhI nahIM hotaa| jaise jalatI huI AgakA bIcakA bhAga ThaMDA nahIM hotaa| sukozala ThIka to na samajha pAyA, para use itanA jJAna ho gayA ki mA~ne mujhe saccI bAta nahIM batalAI / itanemeM rasoiyA sukozalako bhojana
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 ArAdhanA kathAkoza kara Aneke lie bulAne aayaa| usane kahA-prabho, clie| bahuta samaya ho gayA / saba bhojana ThaMDA huA jAtA hai| sukozalane taba bhojanake lie iMkAra kara diyaa| mAtA aura striyoMne bhI bahuta Agraha kiyA, para vaha bhojana karaneko nahIM gyaa| usane sApha-sApha kaha diyA ki jaba taka meM usa mahApuruSakA saccA-saccA hAla na sUna lUgA taba taka bhojana nahIM kruuNgaa| jayAvatIko sukozalake isa Agrahase kucha gussA A gayA, so vaha to vahA~se cala dI / poche sunandAne siddhArtha munikI saba bAteM sukozala se kaha dI / sunakara sukozalako kucha duHkha bhI huA, para sAtha ho vairAgyane / use sAvadhAna kara diyaa| vaha uso samaya siddhArtha munirAjake pAsa gayA aura unheM namaskAra kara dharmakA svarUpa sunanekI usane icchA prakaTa kii| siddhArthane use munidharma aura gArhasthya-dharmakA khulAsA svarUpa samajhA diyA / sukozalako munidharma bahuta pasanda pdd'aa| vaha munidharmako bhAvanA bhAtA huA ghara AyA aura subhadrAkI garbhasya santAnako apane seTha padakA tilaka kara tathA saba mAyA-mamatA, dhana-daulata aura svajana-parijanako chor3a-chAr3akara zrI siddhArtha munike pAsa ho dIkSA lekara yogI bana gyaa| saca hai, jise puNyodayase dharma para prema hai aura jo apanA hita karaneke lie sadA taiyAra rahatA hai, usa mahApuruSako kauna jhUThI-saccI sujhAkara apane kaidameM rakha sakatA hai, use dhokhA de Thaga sakatA hai ? eka mAtra putra aura vaha bhI yogI bana gyaa| isa duHkhakI jayAvatIke hRdaya para bar3I gaharI coTa lgii| vaha putra duHkhase pagalI-sI bana gii| khAnA-pInA usake lie jahara ho gyaa| usakI sArI jindagI hI dhaladhAnI ho gii| vaha duHkha aura cintAke mAre dinoMdina sUkhane lgii| jaba dekho taba hI usakI A~kheM A~suoMse bharI rhtii| marate dama taka vaha putrazokako na bhUla sakI / isI cintA, duHkha, ArtadhyAnase. usake prANa nikale / isa prakAra bure bhAvoMse marakara magadha dezake modiMgalanAmake parvata para usane vyAghrIkA janma liyaa| isake tIna bacce hue / yaha apane baccoMke sAtha parvata para hI rahatI thii| saca hai, jo jinendra bhagavAnke pavitra dharmako chor3a baiThate haiM, unakI aisI hI durgati hotI hai| vihAra karate hue siddhArtha aura sukozala munine bhAgyase isI parvata para Akara yoga dhAraNa kara liyaa| yoga pUrA hue bAda jaba ye bhikSAke lie zahara meM jAneke lie parvata parase nIce utara rahe the usI samaya vaha vyAghrI, jo ki pUrvajanmameM siddhArthakI strI aura sukozalakI mAtA thI, inheM khAne
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukozala munikI kathA 273 daur3I aura jaba taka ki ye saMnyAsa lekara baiThate haiM, usane inheM khA liyA / ye pitA-putra samAdhise zarIra chor3akara sarvArthasiddhi meM jAkara deva hue / vahA~se Akara aba ve nirvANa lAbha kreNge| ye donoM munirAja Apa bhavyajanoMko aura mujhe zAnti pradAna kareM / jisa samaya vyAghrIne sukozalako khAte-khAte unakA hAtha khAnA zurU kiyA, usa samaya usakI dRSTi sukozalake hAthoM ke lAJchanoM (cihnoM) para jA pdd'ii| unheM dekhate hI ise apane pUrvajanmakA jJAna ho gayA / jise vaha khA rahI hai, vaha usIkA putra hai, jisa para usakA behada pyAra thA, use hI vaha khA rahI hai yaha jJAna hote hI use jo duHkha, jo AtmaglAni huI / vaha likhI nahIM jA sakatI / vaha socatI hai, hAya ! mujhasI pApinI kauna hogI jo apane hI pyAre putrako meM Apa ho khA rahI hU~ ! dhikkAra hai mujhasI mUrkhinIko jo pavitra dharmako chor3akara ananta saMsArako apanA vAsa banAtI hai / usa mohako, usa saMsArako dhikkAra hai jisake vaza ho yaha jIva apane hita-ahita ko bhUla jAtA hai aura phira kumArga meM pha~sakara durgatiyoMmeM duHkha uThAtA hai / isa prakAra apane kiye karmoMko bahuta kucha AlocanA kara usa vyAghrIne saMnyAsa grahaNa kara liyA aura anta meM zuddha bhAvoMse marakara vaha saudharma svarga meM deva huii| saca hai, jIvoMko zakti adbhuta ho huA karatI hai aura jainadharmakA prabhAva bhI saMsArameM bar3A hI uttama hai / nahIM to kahA~ to pApinI vyAghrI aura kahA~ use svargakI prApti ! isalie jo Atmasiddhike cAhanevAle haiM, una bhavya janoMko svarga-mokSako denevAle pavitra jainadharmakA pAlana karanA cAhie / zrI mUla saMgharUpI atyanta U~ce udayAcala se udaya honevAle mere guru zrImallibhUSaNarUpI sUrya saMsAra meM sadA prakAza karate raheM / ve prabhAcandrAcArya vijayalAbha kareM jo jJAnake samudra haiN| dekhie, samudrameM ratna hote haiM, AcArya mahArAja samyagdarzana rUpI zreSTha ratnako dhAraNa kiye haiN| samudra meM taraMgeM hotI haiM, ye bhI saptabhaMgI rUpI taraMgoMse yukta haiM, syAdvAda vidyA bar3e hI vidvAn haiM / samudrakI taraMgeM jaise kUr3A-karakaTa nikAla bAhara pheMka detI haiM, isI taraha ye apanI saptabhaMgavANI dvArA ekAnta mithyAtvarUpI kUr3e-karakaTako haTA dUra karate the, anya matoMke bar3e-bar3e vidvAnoM ko zAstrArtha meM parAjita kara vijayalAbha karate the / samudra meM magaramaccha ghar3iyAla Adi aneka bhayAnaka jIva hote haiM, para prabhAcandrarUpI samudra meM usase yaha vizeSatA thI, apUrvatA thI ki usameM krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa Adi bhayA
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 ArAdhanA kathAkoza naka magaramaccha na the / samudra meM amRta rahatA hai aura inameM jinendra bhagavAnkA vacanamayI nirmala amRta samAyA huA thA / aura samudrameM aneka tarahakI bikane yogya vastue~ rahatI haiM, ye bhI vratoM dvArA utpanna honevAlI puNyarUpI vikreya vastuko dhAraNa kiye the / 56. gajakumAra munikI kathA jinhoMne apane guNoMse saMsAra meM prasiddha hue aura saba kAmoM ko karake siddhi, kRtyakRtyatA lAbha kI hai, una jina bhagavAnko namaskAra kara gajakumAra munikI kathA likhI jAtI hai / neminAtha bhagavAn ke janmase pavitra huI prasiddha dvArakAke ardhacakrI bAsudevakI rAnI gandharvasenAse gajakumArakA janma huA thA / gajakumAra bar3A vIra thA / usake pratApako sunakara hI zatruoMkI vistRta mAnarUpI bela bhasma ho jAtI thI / podanapura ke rAjA aparAjitane taba bar3A sira uThA rakkhA thA / vAsudevane use apane kAbU meM lAneke liye aneka yatna kiye, para vaha kisI taraha inake hAtha na par3A / taba inhoMne zaharameM yaha DoMDI piTavAI ki jo mere zatru aparAjitako pakar3a lAkara mere sAmane upasthita karegA, use usakA, mana cAhA vara milegA / gajakumAra DauMDo sunakara pitAne pAsa gayA aura hAtha jor3akara usane svayaM aparAjita para car3hAI karanekI prArthanA kii| usakI prArthanA maMjUra huI / vaha senA lekara aparAjita para jA cddh'aa| donoM orase ghamAsAna yuddha huA / antameM vijayalakSmIne gajakumArakA sAtha diyA / aparAjitako pakar3a lAkara usane pitAke sAmane upasthita kara diyA | gajakumArakI isa vIratAko dekhakara vAsudeva bahuta khuza hue / unhoMne usakI icchAnusAra vara dekara use santuSTa kiyA / aise bahuta kama acche puruSa nikalate haiM jo manacAhA vara lAbhakara sadAcArI aura santoSI bane raheM / gajakumArakI bhI yahI dazA huI / usane manacAhA vaha pitAjIse lAbha kara anyAyakI ora kadama bddh'aayaa| vaha pApI
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 gajakumAra munikI kathA jabaradastI acche-acche gharoMkI satI striyoMkI ijjata lene lgaa| vaha ThaharA rAjakUmAra, use kauna roka sakatA thA ! aura jo rokanekI kucha himmata karatA to vaha usakI A~khoMkA kA~TA khaTakane lagatA aura phira gajakumAra use jar3amUlase ukhAr3akara pheMkanekA yatna krtaa| usa kAmako, usa durAcArako dhikkAra hai, jisake vaza ho mUrkha-janoMko lajjA aura bhaya bhI nahIM rahatA hai| ___isI taraha gajakumArane aneka acchI-acchI kulIna striyoMkI ijjata le DAlI / para isake dabadabase kisIne cUM taka na kiyaa| eka dina pAMsula seThakI surati nAmakI strI para isakI najara par3I aura isane use kharAba bhI kara diyaa| yaha dekha pAMsulakA hRdaya krodhAgnise jalane lgaa| para vaha becArA isakA kucha kara nahIM sakatA thaa| isaliye use bhI cupacApa gharameM baiTha raha jAnA pdd'aa| eka dina bhagavAn neminAtha bhavya-janoMke puNyodayase dvArakAmeM Aye / balabhadra, vAsudeva tathA aura bhI bahatase rAje-mahArAje bar3e Anandake sAtha bhagavAnkI pUjA karaneko gye| khUba bhaktibhAvoMse unhoMne svarga-mokSakA sukha denevAle bhagavAnkI pUjA-stuti kI, unakA dhyAna-smaraNa kiyaa| bAda gRhastha aura muni dharmakA bhagavAnke dvArA unhoMne upadeza sunA, jo ki aneka sukhoMkA denevAlA hai| upadeza sunakara sabhI bahata prasanna hue| unhoMne bAra-bAra bhagavAnkI stuti kii| saca hai, sAkSAt sarvajJA bhagavAn kA diyA sarvopadeza sunakara kise Ananda yA khuzI na hogii| bhagavAnke upadezakA gajakumArake hRdaya para atyanta prabhAva par3A / vaha apane kiye pApakarmoM para bahuta pachatAyA / saMsArase use bar3I ghRNA huii| vaha usI samaya bhagavAnke pAsa hI dIkSA le gayA, jo saMsArake bhaTakaneko miTAnevAlI hai / dIkSA lekara gajakumAra muni vihAra kara gye| aneka dezoM aura nagaroMmeM vihAra karate, aura bhavya-janoMko dharmopadeza dvArA zAntilAbha karAte antameM ve giranAra parvatake jaMgalameM aaye| unheM apanI Ayu bahuta thor3I jAna pdd'ii| isalie ve prAyopagamana saMnyAsa lekara Atma-cintavana karane lge| taba inakI dhyAna-mudrA bar3I nizcala aura dekhane yogya thii| inake saMnyAsakA hAla pAMsula seThako jAna par3A, jisakIkI strIko gajakumArane apane durAcArIpanekI dazAmeM kharAba kiyA thaa| seThako apanA badalA cukAnekA bar3A acchA maukA hAtha laga gyaa| vaha krodhase bharrAtA huA gajakumAra munike pAsa pahuMcA aura unake saba sandhisthAnoMmeM loheke
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 ArAdhanA kathAkoza bar3e-bar3e kIle Thokakara calatA banA / gajakumAra muni para upadrava to bar3A hI duHsaha huA, para ve jainatattvake acche abhyAsI the, anubhavI the, isaliye unhoMne isa ghora kaSTako eka tinake ke cubhanekI barAbara bhI na gina bar3I zAnti aura dhIratAke sAtha zarIra chodd'aa| yahA~se ye svargameM gaye / vahA~ aba cirakAla taka ve sukha bhogeMge / ahA ! mahApuruSoMkA carita bar3A hI acaMbhA paidA karanevAlA hotA hai| dekhiye, kahA~ to gajakumAra muniko aisA duHsaha kaSTa aura kahA~ sukha denevAlI puNya-samAdhi ! isakA kAraNa saccA tatvajJAna hai / isaliye isa mahattAko prApta karaneke lie tatvajJAnakA abhyAsa karanA sabake lie Avazyaka hai / sAre saMsAraka prabhu kahalAnevAle jinendra bhagavAnke dvArA sukhake kAraNa dharmakA upadeza sunakara jo gajakumAra apano durbuddhiko chor3akara pavitra buddhike dhAraka aura bar3e bhArI sahanazIla yogI ho gaye, ve hameM bhI subuddhi aura zAnti pradAna kareM, jisase hama bhI karttavyake liye kaSTa sahane meM samartha ho skeN| 60. paNika munikI kathA sukhake denevAle aura satpuruSoMse pUjA kiye gaye jinendra bhagavAnko namaskAra kara zrI paNika nAmake muniko kathA likhI jAtI hai, jo sabakA hita karanevAlI hai ! paNIzvara nAmaka zaharake rAjA prajApAlake samaya vahAM sAgaradatta nAmakA eka seTha ho cukA hai| usakI strIkA nAma paNikA thaa| isake eka lar3akA thaa| usakA nAma bhI paNika thaa| paNika sarala, zAnta aura pavitra hRdayakA thaa| pApa kabhI use chU bhI na gayA thaa| sadA acche rAste para calanA usakA kartavya thaa| eka dina vaha bhagavAnke samavazaraNameM gayA, jo ki ratnoMke toraNoMse bar3I hI sundaratA dhAraNa kiye hue thA aura apanI mAnastaMbhAdi zobhAse sabake cittako Anandita karanevAlA thaa| vahAM usane varddhamAna bhagavAnko gaMdhakuTI para virAje hue dekhA / bhagavAnkI isa samayakI zobhA apUrva aura darzanIya thii| ve ratna-jar3e soneke siMhAsana para
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 paNika munikI kathA birAje hue the, pUnamake candramAko zaramindA karanevAle tIna chatra una para zobhA de rahe the, motiyoMke hArake samAna ujjvala aura divya caMvara una para dura rahe the, eka sAtha udaya hue aneka sUryoMke tejako jinake zarIrako kAnti dabAtI thI, nAnA prakArakI zaMkAoMkoM miTAnevAlI divyadhvani dvArA jo upadeza kara rahe the, devoMke bajAye dundubhi nAmake bAjoMse AkAza aura pRthvI maNDala zabdamaya bana gayA thA, indra, nAgendra, cakravartI, vidyAdhara aura bar3e-bar3e rAje-mahArAje Adi A-Akara jinakI pUjA karate the, aneka nirgrantha munirAja unakI stuti kara apaneko kRtArtha kara rahe the. cauMtIsa prakArake atizayoMse jo zobhita the, anantadarzana, anantajJAna, anantasukha aura anantavIrya aise cAra ananta catuSTaya Atma-sampattiko dhAraNa kiye the, jinheM saMsArake sarvocca mahApuruSakA sammAna prApta thA, tInoM lokoMko spaSTa dekha-jAnakara usakA svarUpa bhavya-janoMko jo upadeza kara rahe the aura jinake liye mukti-ramaNI varamAlA hAthameM lie utsuka ho rahI thii| paNikane bhagavAnkA aisA divya svarUpa dekhakara unheM apanA sira navAyA, unakI stuti-pUjA ko, pradakSiNA dI aura baiThakara dharmopadeza sunaa| antameM usane apanI Ayuke sambandhameM bhagavAnase prazna kiyaa| bhagavAnake uttarase use apanI Ayu bahuta thor3o jAna pdd'ii| aisI dazAmeM Atmahita karanA bahuta Avazyaka samajha paNika vahIM dIkSA le sAdhu ho gyaa| yahA~se vihAra kara aneka dezoM aura nagaroMmeM dharmopadeza karate hue paNika muni eka dina gaMgA kinAre Aye / nadI pAra honeke liye ye eka nAvameM baiThe / mallAha nAva kheye jA rahA thA ki acAnaka eka pralayakI-sI A~dhIne Akara nAvako khUba DagamagA diyA, usameM pAnI bhara AyA, nAva DUbane lagI / jaba taka nAva DUbatI hai paNika munine apane bhAvoMko khUba unnata kiyaa| yahA~ taka ki unheM usI samaya kevalajJAna ho gayA aura turanta hI ve aghAtiyA / karmoMkA nAza kara mokSa cale gye| ve seTha putra paNika muni mujhe bhI avinAzI mokSa-lakSmI deM, jinhoMne meru samAna sthira rahakara karma zatruoMkA nAza kiyaa| sAgaradatta seThakI strI paNikA seThAnIke putra pavitrAtmA paNika muni, varddhamAna bhagavAnke darzana kara, jo ki mokSake denevAle haiM, aura unase apanI Ayu bahuta hI thor3I jAnakara saMsArako saba mAyA-mamatA chor3a muni ho gaye aura antameM karmokA nAza kara mokSa gaye, ve mujhe bhI sukhI kareM /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 ArAdhanA kathAkoza 61. bhadrabAhu munirAjakI kathA saMsArakA kalyANa karanevAle aura devoM dvArA namaskAra kiye gaye zrojinendra bhagavAnko namaskAra kara paMcama zrutakevalI zrIbhadrabAhu munirAjakI kathA likhI jAtI hai, jo kathA sabakA hita karanevAlI hai|| puNDravarddhana dezake koTopura nAmaka nagarake rAjA padmarathake samayameM vahA~ somazarmA nAmakA eka purohita brAhmaNa ho gayA hai| isako strIkA nAma zrIdevI thaa| kathA-nAyaka bhadrabAha isIke lar3ake the| bhadrabAha bacapanase hI zAnta aura gambhIra prakRtike the| unake bhavya cehareko dekhanese yaha jhaTase kalpanA hone lagato thI ki ye Age calakara koI bar3e bhArI prasiddha mahApuruSa hoNge| kyoMki yaha kahAvata bilakUla saccI hai ki "pUtake paga pAlane. meM ho najara A jAte haiN|" astu / jaba bhadrabAhu ATha varSake hue aura inakA yajJopavIta aura maujIbandhana ho cukA thA taba eka dinako bAta hai ki ye apane sAthI bAlakoM ke sAtha khela rahe the| khela thA goliyoNkaa| saba apanI-apanI huziyAro aura hAthoMkI saphAI goliyoMko eka para eka rakha kara dikhalA rahe the| kisIne do, kisIne cAra, kisIne chaha aura kisI-kisIne apanI huziyArIse ATha goliyAM taka Upara tale car3hA diiN| para hamAre kathAnAyaka bhadrabAhu ina sabase bar3hakara nikle| inhoMne eka sAtha koI caudaha goliyA~ tale Upara car3hA diiN| saba bAlaka dekhakara daMga raha gye| isI samaya eka ghaTanA hii| vaha yaha ki-zrI varddhamAna bhagavAnako nirvANa lAbha kiye bAda honevAle pA~ca zrutakevaliyoMmeM caudaha mahApUrvake jAnanevAle cauthe zratakevalI zrI govarddhanAcArya giranArako yAtrAko jAte hue isa ora A gye| unhoMne bhadrabAhuke khelakI isa cakita karanevAlo caturatAko dekhakara nimittajJAnase samajha liyA ki pA~caveM honevAle zrutakevalI bhadrabAhu ye hI hone caahie| bhadrabAhuse unakA nAma bagairaha jAnane para unheM aura bhI dRr3ha nizcaya ho gyaa| ve bhadrabAhuko sAtha lie usake ghara para gaye / somazarmAsa unhoMne bhadrabAhuko par3hAne ke lie maaNgaa| somazarmAne kucha AnAkAnI na kara apane lar3akeko AcArya mahArAjake supurda kara diyA / AcAryane bhadrabAhako apane sthAna para lAkara khUba par3hAyA aura saba viSayoMmeM use Adarza vidvAn banA diyaa| jaba AcAryane dekhA ki bhadrabAhu acchA vidvAn ho gayA taba unhoMne use vApisa ghara lauTA diyA / isalie kI kahIM somazarmA yaha na samajha le ki mere lar3akeko bahakA kara inhoMne
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadrabAhu munirAjakI kathA 279 sAdhu banA liyA / bhadrabAhu ghara gaye sahI, para aba unakA mana gharameM na lagane lagA / unhoMne mAtA-pitAse apane sAdhu honekI prArthanA kI / mAtA-pitAko unakI isa icchAse bar3A duHkha huA / bhadrabAhune unheM samajhA bujhAkara zAnta kiyA aura Apa saba mAyA-moha chor3akara govarddhanAcArya dvArA dIkSA le yogI ho gaye / saca hai, jisane tattvoMkA svarUpa samajha liyA vaha phira gRhajaMjAlako kyoM apane sira para uThAyegA ? jisane amRta cakha liyA hai vaha phira kyoM khArA jala pIyegA ? muni hue bAda bhadrabAhu apane gurumahArAja govarddhanAcAryakI kRpAse caudaha mahApUrvake bhI vidvAn ho gaye / jaba saMghAdhIza govarddhanAcAryakA svargavAsa ho gayA taba unake bAda unake paTTa para bhadrabAhu zrutakevalI hI baiThe / aba bhadrabAhu AcArya apane saMghako sAtha lie aneka dezoM aura nagaroMmeM apane upadezAmRta dvArA bhavyajanarUpI dhAnako bar3hAte hue ujjainakI ora Aye aura sAre saMghako eka pavitra sthAnameM ThaharA kara Apa AhAra ke lie zahara meM gaye / jisa ghara meM inhoMne pahale hI pA~va diyA vahA~ eka bAlaka palanemeM jhUla rahA thA, aura jo abho spaSTa bolanA taka na jAnatA thA; inheM gharameM pA~va dete dekha vaha sahasA bola uThA ki "mahArAja, jAie ! jAie !! eka abodha bAlakako bolatA dekhakara bhadrabAhu AcArya bar3e cakita hue / unhoMne usapara nimittajJAnase vicAra kiyA to unheM jAna par3A ki yahA~ bAraha varSakA bhayAnaka durbhikSa par3egA aura vaha itanA bhISaNarUpa dhAraNa karegA ki dharma-karmakI rakSA to dUra rahe, para manuSyoM ko apanI jAna bacAnA bhI kaThina ho jAyagA / bhadrabAhu AcArya usI samaya antarAya kara lauTa aaye| zAmake samaya unhoMne apane sAre saMghako ikaTThA kara unase kahA - sAdhuo, yahA~ bAraha varSakA bar3A bhArI akAla par3anevAlA hai, aura taba dharma-karmakA nirvAha honA kaThina hI nahIM, asambhava ho jAyagA isalie Apa loga dakSiNa dizAkI ora jAyeM aura merI Ayu bahuta hI thor3I raha gaI hai, isalie maiM idhara hI rahU~gA / yaha kahakara unhoMne dazapUrvake jAnanevAle apane pradhAna ziSya zrIvizAkhAcAryako cAritrakI rakSAke lie sAre saMghasahita dakSiNakI ora ravAnA kara diyA / dakSiNakI ora jAnevAle muni udhara sukhazAntise rahe / unakA cAritra nirvighna palA / aura saca hai, guruke vacanoM ko mAnanevAle ziSya sadA sukhI rahate haiM / / sAre saMghako calA gayA dekha ujjaina ke rAjA candraguptako usake viyogakA bahuta raMja huA / usase phira ve bhI dIkSA le muni bana gaye aura bhadrabAhu AcArya kI sevAmeM rahe / AcAryakI Ayu thor3I raha gaI thI, 7
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 ArAdhanA kathAkoza isalie unhoMne ujjainameM hI kisI eka bar3ake jhAr3aka noce samAdhi le lI aura bhUkha-pyAsa AdikI parISaha jItakara anta meM svargalAbha kiyA / ve jainadharmake sAra tattvako jAnanevAle mahAn tapasvI zrIbhadrabAhu AcArya hameM sukhamayI sanmArga meM lagAveM / somazarmA brAhmaNake vaMzake eka camakate hue ratna, jinadharmarUpa samudrake bar3hAneko pUrNa candramA aura muniyoMke, yogiyoMke ziromaNi zrIbhadrabAhu paMcama zrutakevalI hameM vaha lakSmI deM jo sarvocca sukhakI denevAlI hai, saba dhana-daulata, vibhava - sampatti meM zreSTha hai / 62. battIsa seTha putroMkI kathA loka aura alokake prakAza karanevAle -- unheM dekha jAnakara unake svarUpako samajhAnevAle zrIsarvajJa bhagavAnko namaskAra kara battIsa seTha putroM kI kathA likhI jAtI hai / kauzAmbI battIsa seTha the / unake nAma the indradatta, jinadatta, sAgaradatta aadi| inake putra bhI battIsa hI the / unake nAma samudradatta, vasumitra, nAgadatta, jinadAsa Adi the / ye saba hI dharmAtmA the, jinabhagavAnke sacce bhakta the, vidvAn the, guNavAn the aura samyaktvarUpI ratnase bhUSita the / ina sabakI paraspara meM bar3I mitratA thI / yaha eka inake puNyakA udaya kahanA cAhie jo saba hI dhanavAn, saba hI guNavAn, saba hI dharmAtmA aura sabakI parasparameM gAr3hI mitratA / binA puNyake aisA yoga kabhI mila hI nahIM sakatA / eka dina ye saba hI mitra milakara eka kevalajJAnI yogirAja kI pUjA karane gaye / bhakti inhoMne bhagavAn kI pUjA kI aura phira unase dharmakA pavitra upadeza sunA / bhagavAn se pUchane para inheM jAna par3A ki inakI umara aba bahuta thor3I raha gaI hai taba isa antasamaya ke Atmahita sAdhaneke yogako jAne denA ucita na samajha ina saba hIne saMsArakA bhaTakanA miTAnevAlI jinadIkSA le lI / dIkSA lekara tapasyA karate hue ye yamunA yahIM inhoMne prAyopagamana saMnyAsa le liyA / / nadIke kinAre para Aye /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ battIsa seTha putroMkI kathA 281 bhAgyase inhIM dinoMmeM khUba jorako varSA huI / nadI, nAle saba pUra A gye| yamunA bhI khUba cddh'ii| eka jorakA aisA pravAha AyA ki ye sabhI muni usameM baha gye| antama samAdhipUrvaka zarIra chor3akara svarga gye| saca hai mahApuruSoMkA caritra sumeruse kahIM sthirazAlI hotA hai| svargameM divyasukhoMko bhogate hue ve saba jinendra bhagavAnkI bhaktimeM sadA lIna rahate haiN| karmoko jItanevAle jinendra bhagavAn sadA jayalAbha kreN| unakA pavitra zAsana saMsArameM sadA rahakara jIvoMkA hita sAdhana kre| unakA sarvocca cAritra aneka prakArake du:saha kaSToMko sahakara bhI meru sadRza sthira rahatA hai, usakI tulanA kisIke sAtha nahIM kI jA sakatI, vaha saMsArameM sarvottama Adarza hai, bhava-bhramaNa miTAnevAlA hai, parama sukhakA sthAna hai aura moha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa Adi AtmazatruoMkA nAza karanevAlA hai, unheM jar3a mUlase ukhAr3a pheMka denevAlA hai| he bhavyajana ! Apa bhI isa ucca Adarzako prApta karanekA prayatna kariye, tAki Apa bhI paramasukha-mokSake pAtra bana skeN| jinendra bhagavAn isake lie Apa sabako zakti pradAna kareM, yahI bhAvanA hai| pradhvastaghAtikarmANaH kevalajJAna bhaaskraaH| kurvantu jagataH zAntiM, vRSabhAdyA jinezvarAH / / iti ArAdhanA kathAkoza dvitIya bhAga
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza [ tIsarA bhAga] 63. dharmaghoSa munikI kathA - satya dharmakA upadeza karanevAle ataeva sAre saMsArake svAmI jinendra bhagavAnko namaskAra kara zrIdharmaghoSa munikI kathA likhI jAtI hai / eka mahInAke upavAse dharmamUrti zrIdharmaghoSa muni eka dina campApurIke kisI muhallemeM pAraNA kara tapovanako ora lauTa rahe the| rAstA bhUla jAnese unheM bar3I dUra taka harI-harI ghAsa para calanA pdd'aa| calane meM adhika parizrama honese thakAvaTake mAre unheM pyAsa laga aaii| ve Akara gaMgAke kinAre eka chAyAdAra vRkSake nIce baiTha gye| unheM pyAsase kucha vyAkulase dekhakara gaMgA devI pavitra jalakA bharA eka loTA lekara unake pAsa aaii| vaha unase bolo-yogirAja, maiM Apake lie ThaMDA pAnI lAI hU~, Apa ise pIkara pyAsa zAnta kiijie| munine kahA-devI, tane apanA kartavya bajAyA, yaha tere lie ucita hI thA; para hamAre lie devoM dvArA diyA gayA AhAra-pAnI kAma nahIM aataa| devI sunakara bar3I cakita huii| vaha usI samaya isakA kAraNa jAnaneke lie videhakSetrameM gaI aura vahA~ sarvajJa bhagavAnko namaskAra kara usane pUchA-bhagavan, eka pyAse maniko maiM jala pilAne gaI, para unhoMne mere hAthakA pAnI nahIM piyA; isakA kyA kAraNa hai ? taba bhagavAnne isake uttarameM kahA-devoMkA diyA AhAra mani loga nahIM kara skte| bhagavAnkA uttara suna devI nirupAya huii| taba usane muniko zAnti prApta ho, isake lie unake cAroM ora sugandhita aura ThaNDe jalakI varSA karanA zurU kii| usase muniko zAnti prApta huii| isake bAda zukladhyAna dvArA ghAtiyA karmokA nAza kara unhoMne kevalajJAna prApta kiyaa| svargake deva unakI pUjA karaneko aaye| aneka bhavya-janoMko Atma-hitake rAste para lagA kara antameM unhoMne nirvANa lAbha kiyaa| ve dharmaghoSa munirAja Apako tathA mujhe bhI sukhI kareM, jo padArthokI sUkSmase sUkSma sthiti dekhaneke lie kevalajJAnarUpI netrake dhAraka haiM, bhavya /
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdatta muniko kathA 283 janoMko hitamArgameM lagAnevAle haiM, loka tathA alokake jAnanevAle haiM, devoM dvArA pUjA kiye jAte haiM aura bhavya-janoMke mithyAtva, moharUpI gAr3he andhakArako nAza karaneke lie sUrya haiM / 64. zrIdatta munikI kathA kevalajJAnarUpI sarvocca lakSmIke jo svAmI haiM, aise jinendra bhagavAnko namaskAra kara zrIdatta munikI kathA likhI jAtI hai, jinhoMne devoM dvArA diye hue kaSTako bar3I zAntise sahA / ___zrIdatta ilAvarddhana purIke rAjA jitazatruko rAnI ilA ke putra the| ayodhyAke rAjA aMzumAnakI rAjakumAro aMzumatIse inakA byAha huA thaa| aMzumatIne eka toteko pAla rakkhA thaa| jaba ye pati-patnI vinodake lie caupar3a vagairaha khelate taba totA kauna kitanI bAra jItA, isake lie apane pairake nakhase rekhA khIMca diyA karatA thaa| para isameM yaha duSTatA thI ki jaba zrIdatta jItatA taba to yaha eka hI rekhA khIMcatA aura jaba apanI mAlakinakI jIta hotI taba do rekhAe~ khIMca diyA karatA thaa| Azcarya hai ki pakSI bhI ThagAI kara sakate haiN| zrIdatta totekI isa cAlAkoko kaI bAra to sahana kara gyaa| para Akhira use tote para bahuta gussA AyA / so usane totekI garadana pakar3a kara maror3a dii| totA uso dama mara gyaa| bar3e kaSTake sAtha marakara vaha vyantaradeva huaa| ____ idhara sA~jhako eka dina zrIdatta apane mahala para baiThA huA prakRti devIkI sundaratAko dekha rahA thaa| itanameM eka bAdalakA bar3A bhAro Tukar3A usakI A~khoMke sAmanese gujarA / vaha thor3o dUra na gayA hogA ki dekhatedekhate chinna-bhinna ho gyaa| usakI isa kSaNa nazvaratAkA zrAdattake citta para bahata asara pdd'aa| saMsArakI saba vastue~ use bijalokI taraha nAzavAn dekha par3ane lagIM / sapake samAna bhayaMkara viSaya bhogoMse use Dara lagane lgaa| zarIra jise ki vaha bahuta pyAra karatA thA sarva apavitratAkA sthAna jAna par3ane lgaa| use jJAna huA ki aise duHkhamaya aura dekhate-dekhate naSTa honevAle saMsArake sAtha jo prema karate haiM, mAyA-mamatA bar3hAte haiM, ve bar3e be
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 ArAdhanA kathAkoza samajha haiN| vaha apane lie bhI bahuta pachatAyA ki hAya ! maiM kitanA murkha hU~ jo aba taka apane hitako na zodha skaa| matalaba yaha ki saMsArako dazAse use bar3A vairAgya hA aura anta meM vaha sukhakI kAraNa jina dIkSA le hI gyaa| isake bAda zrIdatta munine bahutase dezoM aura nagaroMmeM bhramaNa kara aneka bhavya-janoM ko sambodhA, unheM AtmahitakI ora lgaayaa| ghamate-phirate ve eka bAra apane zaharakI ora A gye| samaya jAr3e kA thaa| eka dina zrIdatta muni zahara bAhara kAyotsarga dhyAna kara rahe the, unheM dhyAnameM khar3A dekha usa toteke jIvako, jise zrIdattane garadana maror3a mAra DAlA thA aura jo marakara vyantura haA thA, apane bairI para bar3A krodha aayaa| usa bairakA badalA leneke abhiprAyase usane muni para bar3A upadrava kiyaa| eka to vaise hI jAr3ekA samaya, usa para isane bar3I jorako ThaMDI gAra havA calAI, pAnI barasAyA, ole girAye / matalaba yaha ki usane apanA badalA cukAnemeM koI bAta uThA na rakhakara maniko bahata hI kaSTa diyA / zrIdatta munirAjane ina saba kaSToMko bar3I zAnti aura dhIrajake sAtha sahA / vyantara inakA purA duzmana thA, para taba bhI inhoMne usa para raMca mAtra bhI krodha na kiyaa| ve bairI aura hitako sadA samAna bhAvase dekhate the| antameM zukladhyAna dvArA kevalajJAna prApta kara ve kabhI nAza na honevAle mokSa sthAnako cale gaye / jitazatru rAjAke putra zrodatta muni devakRta kaSToMko bar3I zAntike sAtha sahakara antameM zukladhyAna dvArA saba karmoMkA nAza kara mokSa gye| ve kevalajJAnI bhagavAn majhe apanI bhakti pradAna kareM, jisase mujhe bhI zAnti prApta ho| 65. vRSabhasenakI kathA jinheM sArA saMsAra bar3e Anandake sAtha sira jhukAtA hai, una jina bhagavAnko namaskAra kara vRSabhasenakA carita likhA jAtA hai| ujjainake rAjA pradyota eka dina unmatta hAthI para baiThakara hAthI paka.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRSabhasenako kathA 285 r3aneke lie svayaM kisI eka ghane jaMgalameM gye| hAthI inheM bar3I dUra le bhAgA aura Age-Age bhAgatA hI calA jAtA thaa| inhoMne usake ThaharAnekI bar3I koziza kI, para usameM ye saphala nahIM hue| bhAgyase hAthI eka jhAr3ake nIce hokara jA rahA thA ki inheM subuddhi sUjha gaI / ve usakI TahanI pakar3a kara laTaka gaye aura phira dhIre-dhIre nIce utara Aye / yahA~se calakara ye kheTa nAmake eka choTese para bahuta sundara gA~vake pAsa phNce| eka panaghaTa para jAkara ye baiTha gye| inheM bar3I pyAsa laga rahI thI / inhoMne usI samaya panaghaTa para pAnI bharaneko AI huI jinapAlakI lar3akI jinadattAse jala pilA deneke lie khaa| usane inake cehareke raMga-DhaMgase inheM koI bar3A AdamI samajha jala pilA diyaa| bAda apane ghara para Akara usane pradyotakA hAla apane pitAse kahA / sunakara jinapAla daur3A huA Akara inheM apane ghara livA lAyA aura bar3e Adara satkArake sAtha isane unheM snAna-bhojana kraayaa| pradyota usako ina mehamAnose bar3e prasanna hae / unhoMne jinapAlako apanA saba paricaya diyaa| jinapAlane aise mahAn atithi dvArA apanA ghara pavitra honese apaneko bar3A bhAgyazAlI mAnA / ve kucha dina vahA~ aura tthhre| itanemeM unake saba naukara-cAkara bhI unheM livAneko A gaye / pradyota apane zahara jAneko taiyAra hue| isake pahale eka bAta kaha dene kI haiM ki jinadattAko jabase pradyotane dekhA taba hIse unakA usa para atyanta prema ho gayA thA aura isIse jinapAlakI sammati pA unhoMne usake sAtha byAha bhI kara liyA thaa| donoM nava dampati sukhake sAtha apane rAjyameM A gaye / jinadattAko taba pradyotane apanI paTTarAnIkA sammAna diyaa| saca hai, samaya para diyA huA thor3A bhI dAna bahata hI sukhoMkA denevAlA hotA hai / jaise varSAkAlameM boyA huA boja bahuta phalatA hai| jinadattAke usa jaladAnase, jo usane pradyotako kiyA thA, jinadattAko eka rAjarAnI honekA saubhAgya prApta huaa| ye naye dampati sukhase saMsAra-yAtrA bitAne lage, pratidina naye-naye sukhoMkA svAda lenemeM inake dina kaTane lge| kucha dinoM bAda inake eka putra huaa| jisa dina putra honevAlA thA, usI rAtako rAjA pradyotane sapanemeM eka sapheda balako dekhA thaa| isalie putrakA nAma bhI unhoMne vRSabhasena rakha diyaa| putra-lAbha hue bAda rAjAko pravRtti dharmakAryoMko ora aura adhika jhuka gaI / ve pratidina pUjA, prabhAvanA, abhiSeka, dAna Adi pavitra kAryoMko bar3I bhakti zraddhAke sAtha karane lge| isI taraha sukhake sAtha koI ATha barasa bIta gye| jaba vRSabhasena
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 ArAdhanA kathAkoza kucha hoziyAra huA taba eka dina rAjAne usase kahA-beTA, aba tuma apane isa rAjyake kArabhArako sambhAlo / maiM aba jina bhagavAnke upadeza kiye pavitra tapako grahaNa karatA hai| vahI zAnti prAptakA kAraNa hai| vaSabhasenate taba kahA-pitAjI, Apa tapa kyoM grahaNa karate haiM, kyA paraloka-siddhi, mokSaprApti rAjya karate hae nahIM ho sakatI hai ? rAjAne kahA-beTA hA~, jise saccI siddhi yA mokSa kahate haiM, vaha binA tapa kiye nahIM hotii| jina bhagavAnne mokSakA kAraNa eka mAtra tapa batAyA hai / isalie Atmahita karanevAloMko usakA grahaNa karanA atyanta hI Avazyaka hai / rAjaputra vRSabhasenane taba kahA-pitAjI, yadi yaha bAta hai to phira maiM hI isa duHkhake kAraNa rAjyako lekara kyA karU~gA? kRpAkara yaha bhAra mujha para na rakhie / rAjAne vRSabhasenako bahuta samajhAyA, para usake dhyAnameM tapa chor3akara rAjyagrahaNa karanekI bAta bilakula na AI / lAcAra ho rAjA rAjyabhAra apane bhatIjeko sauMpakara Apa putrake sAtha jinadokSA le gye| yahA~se vRSabhasena muni tapasyA karate hue akele hI deza, videzoMmeM dharmopadezArtha ghUmate-phirate eka dina kauzAmbIke pAsa A eka choTI-sI pahAr3I para tthhre| samaya garmIkA thaa| bar3o teja dhUpa par3atI thii| munirAja eka pavitra zilA para kabhI baiThe aura kabhI khar3e isa kar3I dhUpameM yoga sAdhA karate the| unakI isa kar3I tapasyA aura Atmatejase dipate hue unake zArIrika saundaryako dekha logoMkI una para bar3I zraddhA ho gii| jainadharma para unakA vizvAsa khUba dRr3ha jama gyaa| ___eka dina cAritracUr3AmaNi zrIvRSabhasena muni bhikSArtha zaharameM gaye huye the ki pIchese kisI jainadharmake prabhAvako na sahanevAle buddhadAsa nAmake buddhadharmIne munirAjake dhyAna karanekI zilAko Agase tapAkara lAla surkha kara diyA / saca hai, sAdhu-mahAtmAoMkA prabhAva durjanoMse nahIM sahA jAtA / jaise sUrajake tejako ulla nahIM saha sktaa| jaba munirAja AhAra kara pIche lauTe aura unhoMne zilAko agnikI tapI huI dekhA, yadi ve cAhatebhautika zarIrase unheM moha hotA to bilAzaka ve apanI rakSA kara sakate the| para unameM yaha bAta na thI; ve karttavyazIla the, apanI pratijJAoMkA pAlanA ve sarvocca samajhate the| yahI kAraNa thA ki ve saMnyAsakI zaraNa le usa Agase dhadhakatI zilA para beTha gye| usa samaya unake pariNAma itane U~ce car3he ki unheM zilA para baiThate ho kevalajJAna ho gayA aura usI
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArtikeya muniko kathA 287 samaya aghAtiyA karmoMkA nAza kara unhoMne nirvANa lAbha kiyA / saca hai, mahApuruSoMkA cAritra meruse bhI kahIM adhika sthira hotA hai / jisake cittarUpI atyanta U~ce parvatakI tulanA meM bar3e-bar3e parvata eka nA kucha cIja paramANu kI taraha dIkhane lagate haiM, samudra dUbAkI aNI para Thahare jalakaNasA pratIta hotA hai, ve guNoMke samudra aura karmoMko nAza karanevAle vRSabhasena jina mujhe apane guNa pradAna kareM, jo saba manacAhI siddhiyoMke denevAle haiM / 66. kArttikeya munikI kathA saMsArake sUkSma se sUkSma padArthoMko dekhane jAnaneke lie kevalajJAna jinakA sarvottama netra hai aura jo pavitratAkI pratimA aura saba sukhoMke dAtA haiM, una jina bhagavAnko namaskAra kara kArtikeya munikI kathA likhI jAtI hai / kArtikapurake rAjA agnidattakI rAnI vIravatIke kRttikA nAmakI eka lar3akI thii| eka bAra aThAIke dinoMmeM usane ATha dinake upavAsa kiye / antake dina vaha bhagavAnkI pUjA kara zeSAko bhagavAn ke lie car3hAI phUlamAlAko lAI / use usane apane pitAko diyA / usa samaya usakI divya rUparAziko dekhakara usake pitA agnidattako niyata ThikAne na rahI / kAmake vaza ho usa pApIne bahutase anya dharmo aura kucha jaina, sAdhuoM ko ikaTThA kara unase pUchA - yogI-mahAtmAoM, Apa kRpA kara mujhe batalAveM ki mere gharameM paidA hue ratnakA mAlika maiM hI ho sakatA hU~ yA koI aura ? rAjAkA prazna pUrA hotA hai ki saba orase eka hI AvAja AI ki mahArAja, usa ratnake to Apa ho mAlika ho sakate haiM, na ki dUsarA / para jaina sAdhuoMne rAjA ke prazna para kucha gaharA vicAra kara isa rUpameM rAjAke praznakA uttara diyA- rAjan, yaha bAta utpanna hue ratnake mAlika Apa haiM, para eka usakI mAlika pitAke nAtese hI Apa kara ThIka hai ki apane yahA~ kanyA - ratnako chor3a kara / sakate haiM aura rUpameM nahIM /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 ArAdhanA kathAkoza jaina sAdhuoM kA yaha hitabharA uttara rAjAko bar3A burA lagA aura laganA hI cAhie; kyoMki pApiyoMko hita kI bAta kaba suhAtI hai ? rAjAne gussA hokara una muniyoMko deza bAhara kara diyA aura apanI lar3akIke sAtha svayaM byAha kara liyA / saca hai, jo pApI haiM, kAmI haiM jinheM AgAmI durgatiyoM meM duHkha uThAnA hai, unameM kahA~ dharma, kahA~ lAja, kahA~ nIti- sadAcAra aura kahA~ subuddhi ? kucha dinoM bAda kRttikAke do santAna huI / eka putra aura eka putrI / putrakA nAma rakhA kIrtikeya aura putrIkA nAma vIramatI / vIramatI bar3I khUbasUrata thI / usakA byAha roher3a nagarake rAjA kroMcake sAtha huA vIramatI vahA~ rahakara sukhake sAtha dina bitAne lagI / 1 idhara kArtikeya bhI bar3A huaa| aba usakI umra koI 14 varSa kI ho gaI thii| eka dina vaha apane sAthI rAjakumAroMke sAtha khela rahA thA / ve saba apane nAnAke yahA~ se Ae hue acche-acche kapar3e aura AbhUSaNa pahane hue the| pUchane para kArtikeyako jJAta huA ki ve vastrAbharaNa una saba rAjakumAroMke nAnA mAmA ke yahA~sa Ae haiM / taba usane apanI mA~se jAkara pUchA- kyoM mA~ ! mere sAthI rAjaputroMke lie to unake nAnA mAmA acche-acche vastrAbharaNa bhejate haiM, bhalA phira mere nAnA - mAmA mere lie kyoM nahIM bhejate haiM ? apane pyAre putrakI aisI bholI bAta sunakara kRttikA kA hRdaya bhara AyA / A~khoM se A~sU baha cale | aba vaha use kyA kahakara samajhAye aura kahaneko jagaha hI kauna-sI baca rahI thI / parantu abodha putra ke Agrahase use saccI hAlata kahaneko bAdhya honA par3A / vaha rotI huI bolI- beTA, maiM isa mahApApakI bAta tujhase kyA khuuN| kahate hue chAtI phaTatI hai / jo bAta kabhI nahIM huI, vahI bAta mere tere sambandhameM hai / vaha kevala yahI ki jo mere pitA haiM ve hI tere bhI pitA haiM / mere pitAne mujhase balAt byAha kara merI jindagI kalaMkita kI / usokA tU phala hai | kArtikeyako kATo to khUna nahIM / use apanI mA~kA hAla sunakara behada duHkha huA / lajjA aura AtmaglAnise usakA hRdaya tilamilA uThA / isake lie vaha lAilAja thA / usane phira apanI mA~se pachA- to kyoM mA~ ! usa samaya mere pitAko aisA anartha karate kisI ne rokA nahIM, saba kAnoMmeM tela DAle par3e rahe ? usane kahA- beTA ! rokA kyoM nahIM ? muniyoMne unheM rokA thA, para unakI koI bAta nahIM sunI gaI, ulaTe ve hI dezase nikAla diye gae /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArtikeya munikI kathA 289 kArtikeyane taba pUchA - mA~ ve guNavAn muni kaise hote haiM ? kRttikA bolI- beTA ! ve zAnta rahate haiM, kisIse lar3ate-jhagar3ate nahIM / koI dasa gAliyA~ bhI unheM de jAya to ve usase bhI kucha nahIM kahate aura na krodha hI karate haiN| beTA ! ve bar3e paNDita hote haiM, unake pAsa dhana-daulata to dUra rahA, eka phUTI kaur3I bhI nahIM rahatI / ve kabhI kapar3e nahIM pahanate, unakA vastra kevala yaha AkAza hai / cAhe kaisI hI ThaNDa yA garmI par3e, cAhe kaisI hI barasAta ho unake lie saba samAna hai / beTA ! ve bar3e dayAvAna hote haiM, kabhI kisI jIvako jarA bhI nahIM staate| isI dayAko pUrI taurase pAlane ke lie ve apane pAsa sadA morake atyanta komala paMkhoM kI eka pIchI rakhate haiM aura jahA~ uThate-baiThate haiM, vahA~ko jamInako pahale usa pIchI se jhAr3a-poMchakara sApha kara lete haiM / unake hAthame lakar3okA eka kamaNDalu hotA hai, jisameM ve zauca vagairahake lie prAsuka ( jIvarahita ) pAnI rakhate haiN| beTA, unakI caryA bar3I hI kaThina hai / ve bhikSA ke liye zrAvakoM ke yahA~ jAte haiM jarUra, para kabhI mA~ga kara nahIM khaate| kisIne unheM AhAra nahIM diyA to ve bhUkhe hI pIche tapovanameM lauTa jAte haiM / ve ATha-ATha, pandrahapandraha dina ke upavAsa karate haiN| beTA, maiM tujhe unake AcAra-vicArakI bAteM kahA~ taka batAU~ / tU itane meM hI samajha le ki saMsArake saba sAdhuoM ve ho sacce sAdhu haiN| apanI mAtA dvArA jaina sAdhuoM kI tArIpha sunakara kArtikeya kI una para bar3I zraddhA ho gaI / use apane pitAke kAryase vairAgya to pahale hI ho cukA thA, usa para mAtA ke isa prakAra samajhAnese usakI jar3a aura majabUta ho gaI / vaha usI samaya saba moha mamatA tor3akara gharase nikala gayA aura muniyoMke sthAna tapovanameM jA pahu~cA / muniyoMkA saMgha dekha use bar3I prasannatA huI / usane bar3I bhakti se una saba sAdhuoMko hAtha jor3akara praNAma kiyA aura dIkSAke lie unase prArthanA kii| saMghake AcAryane use honahAra jAna dIkSA dekara muni banA liyA / kucha dinoM meM hI kArtikeya muni, AcArya ke pAsa zAstrAbhyAsa kara bar3e vidvAn ho gae / kArtikeya kI mAtAne putra ke sAmane muniyoMkI bahuta prazaMsA kI thI, para use yaha mAlUma na thA ki usakI kI huI prazaMsAkA kArtikeya para yaha prabhAva par3egA ki vaha dIkSA lekara muni bana jAya / isalie jaba usane jAnA ki kArtikeya yogI bananA cAhatA hai, to use bar3A duHkha huA / vaha kArtikeya ke sAmane bahuta roI, gir3agir3AI ki vaha dIkSA na le, parantu kArtikeya apane dRr3ha nizcayase vicalita nahIM huA aura tapovanameM jAkara sAdhu bana hI gayA / kArtikeyakI judAIkA duHkha sahanA usakI mA~ke liye 19
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 ArAdhanA kathAkoza bar3A kaThina ho gayA / dinoMdina usakA svAsthya bigar3ane lagA aura Akhira vaha putra zokase mRtyuko prApta huI / marate samaya bhI vaha putrake ArttadhyAnase marI, ataH marakara vyantara devI huI / uttara kArtikeya muni ghUmate-phirate eka bAra roher3a nagarIkI ora A gaye, jahA~ inakI bahina byAhI thI / jyeSThakA mahInA thA / khUba garmI thI / amAvasyA ke dina kArtikeya muni zaharameM bhikSA ke lie gye| rAjamahala ke nIce hokara ve jA rahe the ki una para mahala para baiThI huI unakI bahina vIramatIkI najara par3a gaI / vaha usI samaya apanI goda meM sira rakhakara leTe hue pati ke sirako nIce rakhakara daur3I huI bhAIke pAsa AI aura bar3I bhakti se usane bhAIko hAtha jor3akara namaskAra kiyaa| premake vazIbhUta ho vaha usake pA~voM meM gira pdd'ii| aura ThIka hai-bhAI hokara phira muni ho taba kisakA prema una para na ho ? krauMcarAjane jaba eka naMge bhikhArI ke pA~va par3ate apanI rAnIko dekhA taba usake krodhakA kucha ThikAnA na rahA / unhoMne Akara muniko khUba mAra lagAI / yahA~ taka ki muni mUcchita hokara bhUmi para gira pdd'e| saca hai, pApI, mithyAtvI aura jainadharmase dveSa karanevAle loga aisA kauna nIca karma nahIM kara gujarate jo janma-janmameM ananta duHkhoMkA denevAlA na ho / kArtikeyako aceta par3e dekhakara unako pUrvajanmakI mA~, jo isa janmameM vyantara devI ho gaI thIM, moranIkA rUpa le unake pAsa AI aura unheM uThA lAkara bar3e yatnase zItalanAtha bhagavAn ke mandira meM eka nirApada jagaha meM rakha diyA / kArtikeya munikI hAlata bahuta kharAba ho cukI thI / unake acche hone kI koI sUrata na thI / isaliye jyoMhI muniko mUrcchAse ceta huA unhoMne samAdhi le lo| usI dazA meM zarIra chor3akara ve svargadhAma sidhAre / taba devoMne Akara unakI bhakti se bar3I pUjA kI / uso dinase vaha sthAna bhI kArtikeya torthake nAmase prasiddha huA aura ve vIramatIke bhAI the isalie 'bhAI boja' ke nAmase dUsarA laukika parva pracalita huA / Apa loga jina bhagavAn dvArA upadiSTa jJAnakA abhyAsa kareM / vaha saba sandehoM kA nAza karanevAlA aura svarga tathA mokSakA sukha pradAna karanevAlA hai / jinakA aisA ucca jJAna saMsArake padArthoMkA svarUpa dikhAneke liye diye kI taraha sahAyatA karanevAlA hai ve devoM dvArA pUje jAnevAle,
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhayaghoSa muniko kathA 291 jinendra bhagavAn mujhe bhI kabhI nAza na honevAlA sukha dekara avinAzI bnaaveN| 67. abhayaghoSa munikI kathA devoM dvArA pUjA bhakti kiye gaye jinendra bhagavAnko namaskAra kara abhayaghoSa munikA caritra likhA jAtA hai / abhayaghoSa kAkandIke rAjA the unakI rAnIkA nAma abhayamatI thaa| donoMmeM paraspara bahuta pyAra thaa| eka dina abhayaghoSa ghUmaneko jaMgalameM gae huye the| isI samaya eka mallAha eka bar3e aura jIvita kachueke cAroM pA~va bA~dha kara use lakar3ImeM laTakAye hue liye jA rahA thaa| pApI abhayaghoSako usa para najara par3a gii| unhoMne murkhatAke vaza ho apanI talavArase usake cAroM pA~voMko kATa diyaa| bar3e duHkhakI bAta hai ki pApI loga becAre aise nirdoSa jIvoMko nirdayatAke sAtha mAra DAlate haiM aura nyAya-anyAyakA kucha vicAra nahIM karate ! kachuA usI samaya tar3aphar3A kara gata prANa ho gyaa| marakara vaha akAma-nirjarAke phalase inhIM abhayaghoSake yahA~ caMDavega nAmakA putra huaa| eka dina rAjAko candra-grahaNa dekhakara vairAgya huaa| unhoMne vicAra kiyA jo eka mahAn tejasvI graha hai, jisakI tulanA koI nahIM kara sakatA, aura jisakI gaNanA devoM meM hai, vaha bho jaba dUsaroMse hAra khA jAtA hai taba manuSyoMkI to bAta hI kyA ? jinake ki sira para kAla sadA cakkara lagAtA rahatA hai / hAya, maiM bar3A hI murkha haiM jo Aja taka viSayoMmeM phaMsA rahA aura kabhI apane hitakI ora maiMne dhyAna nahIM diyaa| moharUpI gAr3he a~dherene merI donoM A~khoMko aisI andhI banA DAlA, jisase mujhe apane kalyANakA rAstA dekhane yA usa para sAvadhAnoke sAtha calaneko sUjha hI na par3A / isI mohake pApamaya jAlameM phaMsa kara maiMne jainadharmase vimukha hokara aneka pApa kiye / hAya, maiM aba isa saMsArarUpI athAha samudrako pArakara sukhamaya kinAreko kaise prApta kara sakaMgA? prabho, mujhe zakti pradAna kIjiye, jisase maiM Atmika saccA sukha lAbha kara skuu| isa vicArake bAda unhoMne sthira kiyA ki jo huA so huA / aba bhI mujhe
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 ArAdhanA kathAkoza apane karttavya ke lie bahuta samaya hai / jisa prakAra maiMne saMsArameM rahakara viSaya sukha bhogA, zarIra aura indriyoM ko khUba santuSTa kiyA, usI taraha aba mujhe apane Atmahita ke lie kar3Ise kar3I tapasyA kara anAdi kAlase pIchA kiye hue ina Atmazatru karmoMkA nAza karanA ucita hai, yahI mere pahale kiye karmoMkA pUrNa prAyazcitta hai, aura aisA karanese hI maiM zivaramaNIke hAthoMkA sukha-sparza kara sakUMgA / isa prakAra sthira vicAra kara abhayaghoSane saba rAjabhAra apane ku~vara caNDavegako sauMpa jina dIkSA grahaNa kara lI, jo ki indriyoMko viSayoMkI orase haTAkara unheM Atmazaktike bar3hAneko sahAyaka banAtI hai / isake bAda abhayaghoSa muni saMsAra - samudrase pAra karanevAle aura janma- jarA mRtyuko naSTa karanevAle apane guru mahArAjako namaskAra kara aura unakI AjJA le deza videzoM meM dharmopadezArtha akele hI vihAra kara gaye / isake kitane varSoM hI bAda ve ghUmate-phirate phira eka bAra apanI rAjadhAnI kAkandIkI ora A nikale / eka dina ye vIrAsanase tapasyA kara rahe the / isI samaya inakA putra caNDavega isa ora A nikalA / pAThakoM ko yAda hogA ki caNDavegakI aura isake pitA abhayaghoSakI zatrutA hai / kAraNa caNDavega pUrva janmameM kachuA thA aura usake pA~va abhaya ghoSane kATa DAle the / so caNDavegakI jaise hI ina para najara par3I use apane pUrvakI yAda A gaI / usane krodhase andhe hokara unake bhI hAtha pA~ko kATa DAlA / saca hai dharmahIna ajJAnI jana kauna pApa nahIM kara DAlate / 1 abhayaghoSa muni para mahAn upasarga huA, para ve taba bhI meruke samAna apane karttavya meM dRr3ha bane rahe / apane AtmadhyAnase ve rattIbhara bhI na cige / isa dhyAna balase kevalajJAna prApta kara antameM unhoMne akSayAnta mokSa lAbha kiyA / saca hai, Atmazakti bar3I gahana hai, Azcarya paidA karanevAlI hai | dekhie kahA~ to abhayaghoSa muni para duHsaha kaSTakA AnA aura kahA~ mokSa prAptikA kAraNa divya AtmadhyAna ! satpuruSoM dvArA sevA kiye gaye ve abhayaghoSa muni mujhe bhI mokSakA sukha deM, jinhoMne duHsaha parISahako jItA, Atmazatru rAga, dveSa, moha, krodha, mAna, mAyA, lobha Adiko naSTa kiyA aura janma-janma meM dAruNa duHkhoMke denevAle karmoM kA kSaya kara mokSakA sarvocca sukha, jisa sukhakI koI tulanA nahIM kara sakatA, prApta kiyA /
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyuccara munikI kathA 293 68. vidyuccara munikI kathA saba sukhoMke denevAle aura saMsArameM sarvocca gine jAnevAle jinendra bhagavAnko namaskAra kara zAstroMke anusAra vidyuccara muniko kathA likhI jAtI hai| mithilApurake rAjA vAmarathake rAjyameM inake samaya kotavAlake ohade para eka yamadaNDa nAmakA manuSya niyukta thaa| yahIM eka vidyuccara nAmakA cora rahatA thaa| yaha apane corIke phanameM bar3A calatA huA thaa| so yaha kyA karatA ki dinameM to eka kor3hIke veSameM kisI sunasAna mandirameM rahatA aura jyoM hI rAta hotI ki eka sundara manuSyakA veSa dhAraNa kara khUba majA-moja maartaa| yahI DhaMga isakA bahuta dinoMse calA AtA thA / para ise koI pahicAna na sakatA thaa| eka dina vidyuccara rAjAke dekhatedekhate khAsa unhIMke hI hArako curA laayaa| para rAjAse taba kucha bhI na bana pdd'aa| subaha uThakara rAjAne kotavAlako bulAkara kahA-dekho, koI cora apanI sundara veSabhUSAse mujhe mugdha banAkara merA ratna-hAra uThA le gayA hai| isalie tumheM hidAyata kI jAtI hai ki sAta dinake bhItara usa hArako yA usake curA lejAnevAleko mere sAmane upasthita karo, nahIM to tumheM isakI pUrI sajA bhoganI pdd'egii| jAna par3atA hai tuma apane kartavya pAlanameM bahuta truTi karate ho| nahIM to rAjamahalameMse corI ho jAnA koI kama AzcaryakI bAta nahIM hai| 'hukma hujUrakA' kahakara kotavAla corake DhaMDhaneko nikalA / usane sAre zaharakI galI-cI, ghara-bAra Adi eka-eka karake chAna DAlA, para use corakA patA kahIM na calA / aise use chaha dina bIta gye| sAtaveM dina vaha phira ghara bAhara huaa| calate-calate usakI najara eka sunasAna mandira para pdd'ii| vaha usake bhItara ghusa gyaa| ' vahA~ usane eka kor3hIko par3A pAyA / usa koDhokA raMgaDhaMga dekhakara kotavAlako kucha sandeha huaa| usane usase kucha bAteM-cIteM isa DhaMgase kI ki jisase kotavAla usake hRdayakA kucha patA pA sake / yadyapi usa bAtacItase kotavAlako jaisI cAhie thI veso saphalatA na huI, para taba bhI usake pahale zakako sahArA avazya milaa| kotavAla usa kor3hI ko rAjAke pAsa le gayA aura bolA-mahArAja, yahI Apake hArakA cora hai| rAjAke pUchane para usa kor3hIne sApha inkAra kara diyA ki maiM cora nahIM huuN| mujhe ye jabaradastI pakar3a lAye haiN| rAjAne kotavAlakI ora taba najara kii| kotavAlane phira bhI dRr3hatAke sAtha kahA ki mahArAja, yahI cora hai / isameM
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 ArAdhanA kathAkoza koI sandeha nhiiN| kotavAlako binA kucha subUtake isa prakAra jora dekara kahate dekhakara kucha logoMke mana meM yaha vizvAsa jama gayA ki yaha apanI rakSAke lie jabarana isa becAre garIba bhikhArIko cora batAkara sajA dilavAnA cAhatA hai / usakI rakSA ho jAya, isa Azayase una logoMne rAjAse prArthanA kI ki mahArAja, kahIM aisA na ho ki binA hI aparAdhake isa garIba bhikhArIko kotavAla sAhabakI mAra khAkara bemauta mara jAnA par3e aura isameM koI sandeha nahIM ki ye ise mAreMge avshy| taba koI aisA upAya kIjie, jisase apanA hAra bhI mila jAya aura becAre garIbakI jAna bhI na jAya / jo ho, rAjAne una logoMkI prArthanA para dhyAna diyA yA nahIM, para yaha spaSTa hai ki kotavAla sAhaba usa garIba kor3hoko apane ghara livA le gaye aura jahA~ taka unase bana par3A unhoMne usake mAranepITane, sajA dene, bA~dhane AdimeM koI kasara na kii| vaha kor3hI itane duHsaha kaSTa diye jAne para bhI hara bAra yahI kahatA rahA ki maiM hargija cora nahIM haiN| dUsare dina kotavAlane phira use rAjAke sAmane khar3A karake kahAmahArAja, yahI pakkA cora hai| kor3hIne phira bhI yahI kahA ki mahArAja maiM hargija cora nahIM huuN| saca hai, cora bar3e hI kaTTara sAhasI hote haiM / taba rAjAne usase kahA-acchA, maiM terA saba aparAdha kSamA kara tujhe abhaya detA hU~, tU saccA-saccA hAla kaha de ki tU cora hai yA nahIM? rAjAse jIvadAna pAkara usa kor3hI yA vidyuccarane kahA-yadi aisA hai to lIjie kRpAnAtha, maiM saba saccI bAta Apake sAmane pragaTa kare detA huuN| yaha kahakara vaha bolA-rAjAdhirAja, aparAdha kSamA ho / vAstavameM maiM hI cora huuN| Apake kotavAla sAhabakA kahanA satya hai / sunakara rAjA cakita ho gaye / unhoMne taba vidyucca rase pUchA-jaba ki tU cora thA taba phira tUne itanI mArapITa kaise saha lI re ? vidyuccara bolA-mahArAja, isakA to kAraNa yaha hai ki maiMne eka munirAja dvArA narakoMke duHkhoMkA hAla suna rakkhA thaa| taba maiMne vicArA ki narakoMke duHkhoMmeM aura ina duHkhoMme to parvata aura rAIkA sA antara hai| aura jaba maiMne ananta bAra narakoMke bhayaMkara duHkha, jinake ki sunane mAtrase hI chAtI dahala uThatI hai, sahe haiM taba ina tuccha, nA kucha cIja duHkhoMkA saha lenA kauna bar3I bAta hai ! yahI vicAra kara maiMne saba kucha sahakara caM taka bhI nahIM kii| vidyaccarase usakI saccI ghaTanA sunakara rAjAne khuza hokara use vara diyA ki tujhe 'jo kucha mA~ganA ho mA~ga' / mujhe terI bAteM sunanese bar3I prasannatA huii| taba vidhuccarane kahA-mahArAja, ApakI isa kRpAkA maiM atyanta
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyuccaramuniko kathA 295 upakRta hU~ / isa kRpA ke lie Apa jo kucha mujhe denA cAhate haiM vaha mere mitra ina kotavAla sAhabako dIjie / rAjA sunakara aura bhI adhika acambhe meM par3a gaye / unhoMne vidyuccarase kahA- kyoM yaha terA mitra kaise hai ? vidyuccarane taba kahA - sunie mahArAja, maiM saba Apako khulAsA sunAtA hU~ / yahA~se dakSiNakI ora AbhIra prAnta meM bahanevAlI venA nadI ke kinAre para benAtaTa nAmakA eka zahara basA huA hai / usake rAjA jitazatru aura unakI rAnI jayAvatI, ye mere mAtA-pitA haiM / merA nAma vidyuccara hai / mere zahara meM hI eka yamapAza nAmake kotavAla the / unakI strI yamunA thI / ye Apake kotavAla yamadaNDa sAhaba unhIM ke putra haiM / hama donoM eka hI guruke pAsa par3he hue haiM / isalie tabhI se merI inake sAtha mitratA hai / vizeSatA yaha hai ki inhoMne to kotavAlI sambandhI zAstrAbhyAsa kiyA thA aura maiMne cauryazAstrakA / yadyapi maiMne yaha vidyA kevala vinoda ke lie par3hI thI, tathApi eka dina hama donoM apanI-apanI caturatAkI tArIpha kara rahe the; taba maiMne jarA ghamaNDake sAtha kahA- bhAI, maiM apane phana meM kitanA hoziyAra hU~, isakI parIkSA maiM isIse karAU~gA ki jahA~ tuma kotavAlIke ohade para niyukta hoge, vahIM maiM Akara corI karU~gA / taba ina mahAzayane kahA- acchI bAta hai, maiM bhI usI jagaha rahU~gA jahA~ tuma corI karoge aura maiM tumase zaharakI acchI taraha rakSA karU~gA / tumhAre dvArA maiM use koI tarahakI hAni na pahu~cane dU~gA / isake kucha dinoM bAda mere pitA jitazatru mujhe saba rAjabhAra de jinadIkSA le gaye / maiM taba rAjA huA / aura inake pitA yamapAza bhI tabhI jinadIkSA lekara sAdhu bana gaye / inake pitA kI jagaha taba inheM milI / para ye mere Darake mAre mere zaharameM na rahakara yahA~ Akara Apake kotavAla niyukta hue / maiM apanI pratijJAke vaza cora banakara inheM DhUMr3haneko yahA~ AyA / yaha kahakara phira vidyuccarane unake hArake curAnekI saba bAteM kaha sunAI aura phira yamadaNDako sAtha lie vaha apane zahara meM A gayA / vidyuccarako isa ghaTanAse bar3A vairAgya huA / usane rAjamahala meM pahu~cate hI apane putrako bulAyA aura usake sAtha jinendra bhagavAnkA pUjAabhiSeka kiyA / isake bAda vaha saba rAjabhAra putrako sauMpakara Apa bahutase rAjakumAroMke sAtha jinadIkSA le muni bana gayA / yahA~se vihAra kara vidyuccara muni apane sAre saMghako sAtha lie deza videzoM meM bahuta ghUme phire / bahutase be-samajha yA moha-mAyAmeM pha~se hue janoM
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 ArAdhanA kathAkoza ko inhoMne Atmahitake mArga para lagAyA aura svayaM bhI kAma, krodha, lobha, rAga, dveSAdi AtmazatruoMkA prabhutva naSTa kara una para vijaya lAbha kiyaa| Atmonnatike mArgameM dina badina be-roka Toka ye bar3hane lge| eka dina ghUmate-phirate ye tAmaliptapurIkI ora aaye| apane saMghake sAtha ye puromeM praveza karaneko hI the ki itane meM yahA~kI cAmuNDA devIne Akara bhItara ghusanese inheM rokA aura kahA-yogirAja, jarA Thaharie, abhI merI pUjAvidhi ho rahI hai| isalie jaba taka vaha pUrI na ho jAye taba taka Apa yahIM ThahareM, bhItara na jaayeN| devIke isa prakAra manA karane para bhI apane ziSyoMke Agrahase ve na rukakara bhotara cale gaye aura puroke pazcima taraphake parakoTeke pAsa koI pavitra jagaha dekhakara vahIM sAre saMghane dhyAna karanA zarU kara diyaa| aba to devIke krodhakA kucha ThikAnA na rhaa| usane apanI mAyAse koI kabUtarake barAbara DA~sa tathA macchara Adi khana pInevAle jIvoMkI sRSTi racakara muni para ghora upadrava kiyaa| vidhuccara munine isa kaSTako bar3I zAntise saha kara bAraha bhAvanAoMke cintanase apane AtmAko vairAgyakI ora khUba dRr3ha kiyA aura anta meM zukla-dhyAnake balase karmoMkA nAza kara akSaya aura ananta mokSake sukhako apnaayaa| ___una devoM, vidyAdharoM, cakravattiyoM tathA rAjoM-mahArAjoM dvArA, jo apane mukuToMmeM jar3e hue bahumUlya divya ratnoMko kAntise camaka rahe haiM, bar3I bhaktise pUjA kiye gaye aura kevalajJAnase virAjamAna ve vidyaccara muni mujhe aura Apa bhavya-janoMko maMgala-mokSa sukha deM, jisase saMsArakA bhaTakanA chUTakara zAnti mile| 66.gurudatta munikI kathA jinakI kRpAse kevalajJAnarUpI lakSmIko prApti ho sakatI hai, una paJca parameSThI-arahanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhuoMko namaskAra kara gurudatta munikA pavitra carita likhA jAtA hai| gurudatta hastinApurake dharmAtmA rAjA vijayadattakI rAnI vijayAke putra the| bacapanase hI inakI prakRtimeM gambhoratA, dhIratA, saralatA tathA
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudatta muniko kathA 297 saujanyatA thI / saundaryameM bhI ye advitIya the / astu, puNyakI mahimA aparampAra hai / vijayadatta apanA rAjya gurudattako sauMpa kara svayaM muni ho gaye aura Atmahita karane lage / rAjyakI bAgaDora gurudattane apane hAthameM lekara bar3I sAvadhAnI aura nIti ke sAtha zAsana Arambha kiyaa| prajA unase bahuta khuza huii| vaha apane naye rAjAko hajAra-hajAra sAdhuvAda dene lagI / duHkha kise kahate haiM, yaha bAta gurudattakI prajA jAnatI hI na thI / kAraNa kisIko kucha, thor3A bhI kaSTa hotA thA to gurudatta phaurana hI usakI sahAyatA karatA / tanase, manase aura dhanase vaha sabhI ke kAma AtA thA / lATa deza meM droNImAna parvata ke pAsa candrapurI nAmakI eka sundara nagarI basI huI thii| usake rAjA the candrakIrti / inakI rAnIkA nAma candralekhA thA / inake abhayamatI nAmakI eka putrI thI / gurudattane candrakIrtise abhayamatI ke lie prArthanA kI ki ve apanI kumArIkA byAha usake sAtha kara deM / parantu candrakIrtine unakI isa bAtase sApha inkAra kara diyA, ve gurudatta sAtha abhayamatIkA byAha karaneko rAjI na hue| gurudattane isase kucha apanA apamAna huA samajhA / candrakIrti para use gussA AyA / usane usI samaya candrapurI para car3hAI kara dI aura use cAroM orase ghera liyA / kumArI abhayamato gurudatta para pahale hIse mugdha thI aura jaba usane usake dvArA candrapurIkA gherA jAnA sunA to vaha apane pitAke pAsa Akara bolI -- pitAjI ! apane sambandha meM meM Apase kucha kahanA ucita nahIM samajhatI, para mere saMsArako sukhamaya hone meM koI bAdhA yA vighna na Aye, isalie kahanA yA prArthanA karanA ucita jAna par3atA hai / kyoMki mujhe duHkha meM dekhanA to Apa sapane meM bhI pasanda nahIM kreNge| vaha prArthanA yaha hai ki Apa gurudattajI ke sAtha hI merA byAha kara deM, isImeM mujhe sukha hogA / udAra hRdaya candrakIrtine apanI putrIkI bAta mAna lii| isake bAda acchA dina dekha khUba Anandotsava ke sAtha unhoMne abhayamatIkA byAha gurudattake sAtha kara diyA / isa sambandhase kumAra aura kumArI donoM hI sukhI hue / donoMkI manacAhI bAta pUrI huI / 1 Upara jisa droNImAna parvatakA ullekha huA hai, usameM eka bar3A hI bhayaMkara siMha rahatA thA / usane sAre zaharako bahuta hI AtaMkita kara rakhA thA / sabake prANa sadA muTThI meM rahA karate the / kauna jAne kaba Akara siMha khA le, isa cintAse saba hara samaya ghabarAe hue se rahate the / isa samaya
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 ArAdhanA kathAkoza kucha logoMne gurudattase jAkara prArthanA kI ki rAjAdhirAja, isa parvata para eka bar3A bhArI hiMsaka siMha rahatA hai| usase hameM bar3A kaSTa hai / isalie Apa koI aisA upAya kIjie, jisase hama laMkA kaSTa dUra ho / gurudatta una logoMko dhIraja ba~dhAkara Apa apane kucha vIroMko sAtha liye parvata para pahu~cA / siMhako usane saba orase ghera liyA / para maukA pAkara vaha bhAga nikalA aura jAkara eka a~dherI guphA meM ghusakara chipa gayA / gurudattane taba isa mauke ko apane lie aura bhI acchA samajhA / usane usI samaya bahuta se lakar3e guhA meM bharavAkara siMhake nikalanekA rAstA banda kara * diyA / aura bAhara guphA ke mu~ha para bhI eka lakar3oMkA Dhera lagavA kara usameM Aga lagavA dI / lakar3oM kI khAkake sAtha-sAtha usa siMhakI bhI dekhate-dekhate khAka ho gaI / siMha bar3e kaSTa ke sAtha marakara isI candrapurImeM bharata nAmake brAhmaNakI vizvadevI strIke kapila nAmakA lar3akA huA / yaha janmase hI bar3A krUra huA aura yaha ThIka bhI hai ki pahale jaisA saMskAra hotA hai, vaha dUsare janmameM bhI AtA hai / isake bAda gurudatta apanI priyAko lie rAjadhAnImeM lauTa AyA / donoM nava dampatI bar3e sukhase rahane lge| kucha dinoM bAda abhayamatIke eka putrane janma liyA / isakA nAma rakhA gayA suvarNabhadra / yaha sundara thA, saralatA aura pavitratAkI pratimA thA aura buddhimAn thA / isIliye saba hI ise bahuta pyAra karate the| jaba isakI umara yogya ho gaI aura saba kAmoM meM yaha huziyAra ho gayA taba jinendra bhagavAn ke sacce bhakta isake pitA gurudattane apanA rAjyabhAra ise dekara Apa vairAgI bana muni ho gaye / isake kucha varSoM bAda ye aneka dezoM, nagaroM aura gA~voM meM dharmopadeza karate, bhavya janoM ko sulaTAte eka bAra candrapurIkI ora Aye / eka dina gurudatta muni kapila brAhmaNake kheta para kAyotsarga dhyAna kara rahe the / isI samaya kapila ghara para apanI khose yaha kaha kara, ki priye, maiM kheta para jAtA hU~, tuma vahA~ bhojana lekara jaldI AnA, kheta para A gayA / jisa kheta para gurudatta muni dhyAna kara rahe the, use taba jotane yogya na samajha vaha dUsare kheta para jAne lagA / jAte samaya munise vaha yaha kahatA gayA ki merI strI yahA~ bhojana lie huye AvegI so use Apa kaha dIjiyegA ki kapila dUsare kheta para gayA | tU bhojana vahIM le jA / saca hai, mUrkha loga mahAmunike mArga ko na samajha kara kabhI-kabhI bar3A hI anartha kara baiThate haiM / isake bAda jaba kapilako strI bhojana lekara kheta para AI
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudatta muniko kathA aura usane apane svAmIko kheta para na pAyA taba munise pUchA-kyoM sAdhu mahArAja, mere svAmI yahA~se kahA~ gaye haiM ? muni cupa rahe, kucha bole nahIM / unase kucha uttara na pAkara vaha ghara para lauTa aaii| idhara samaya para samaya bItane lagA brAhmaNa devatA bhUkhake mAre chaTa-paTAne lage para brAhmaNIkA abhI taka patA nahIM; yaha dekha unheM bar3A gussA AyA / ve krodhase gurrAte hue ghara Aye aura lage becArI brAhmaNI para gAliyoMkI bochAra karane ! rA~Da, maiM to bhUkhake mAre marA jAtA hU~ aura terA abhI taka AnekA ThikAnA hI nahIM ! usa naMgeko pUchakara kheta para calI aatii| becArI brAhmaNI ghabarAtI huI bolI-ajI to isameM merA kyA aparAdha thA ! maiMne usa sAdhuse tumhArA ThikAnA pUchA / usane kucha na batAyA ! taba maiM vApisa ghara para A gii| brAhmaNane dA~ta pIsakara kahA-hA~ usa naMgene tujhe merA ThikAnA nahIM batAyA ! aura maiM to usase kaha gayA thA / acchA, maiM abhI hI jAkara use isakA majA cakhAtA huuN| pAThakoMko yAda hogA ki kapila pahale janmameM hi thA, aura use inhIM gurudatta munine rAja avasthAmeM jalAkara mAra DAlA thaa| taba isa hisAbameM kapilake ve zatru hue| yadi kapilako kisI taraha yaha jAna par3atA ki ye mere zatru haiM, to usa zatrutAkA badalA usane kabhIkA le liyA hotA / para use isake jAnanekA na to koI jariyA milA aura na thA hii| taba usa zatrutAko jAgrata karaneke lie kapilakI strIko kapilake dUsare kheta para jAnekA hAla jo munine na batAyA, yaha ghaTanA sahAyaka ho gii| kapila gussese lAla hotA huA munike pAsa phuNcaa| vahA~ bahutasI semalakI ruI par3I huI thii| kapilane usa ruIse muniko lapeTa kara usameM Aga lagA dii| muni para bar3A upasarga huaa| para use unhoMne bar3I dhIratAse shaa| usa samaya zakladhyAnake balase ghAtiyA karmoM kA nAza hokara unheM kevalajJAna prApta ho gayA / devoMne Akara una para phaloMkI varSA kI, Ananda mnaayaa| kapila brAhmaNa yaha saba dekhakara cakita ho gyaa| use taba jAna par3A ki jina sAdhuko maiMne atyanta nirdayatAse jalA DAlA unakA kitanA mAhAtmya thA ! use apanI isa nIcatA para bar3A ho pachatAvA haa| usane bar3I bhaktise bhagavAnko hAtha jor3akara apane aparAdhakI unase kSamA mA~gI / bhagavAnke upadezako usane bar3e cAvase sunaa| use vaha bahuta rucA bhii| vairAgya pUrNa bhagavAnke upadezane usake hRdaya para gaharA asara kiyaa| vaha usI samaya saba chor3achAr3a kara apane pApakA prAyazcitta karaneke liye muni ho gyaa| saca hai, satpuruSoM-mahAtmAoMkI saMgati sukha denevAlo hotI hai| yahI to kAraNa
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ArAdhanA kathAkoza thA ki eka mahAkrodhI brAhmaNa pala bharameM saba chor3a-chAr3a kara yogI bana gyaa| isaliye bhavya-janoMko satpuruSoMkI saMgatase apaneko,apanI santAnako aura apane kulako sadA pavitra karanekA yatna karate rahanA cAhie / yaha satsaMga parama sukhakA kAraNa hai| ve karmoke jItanevAle jinendra bhagavAn sadA saMsArameM raheM, unakA zAsana cirakAla taka jaya lAbha kare jo sAre saMsArako sukha denevAle haiM, saba sandehoMke nAza karanevAle haiM aura devoM dvArA jo pUjA stuti kiye jAte haiN| tathA duHsaha upasarga Ane para bhI jo meruko taraha sthira rahe aura 'jinhoMne apanA AtmasvabhAva prApta kiyA aise gurudatta muni tathA mere parama guru zrIprabhAcandrAcArya, ye mujhe Atmoka sukha pradAna kreN| 70. cilAta-putrakI kathA kevalajJAna jinakA prakAzamAna netra hai, una jina bhagavAnko namaskAra kara cilAtaputrakI kathA likhI jAtI hai| rAjagRhake rAjA upazreNika eka bAra havAkhorIke lie zahara bAhara ge| ve jisa ghor3e para savAra the, vaha bar3A duSTa thA / so usane unheM eka bhayAnaka vanameM jA chodd'aa| usa vanakA mAlika eka yamadaMDa nAmakA bhola thaa| isake eka lar3akI thii| usakA nAma tilakavatI thaa| vaha bar3I sundarI thii| upazreNika use dekhakara kAmake bANoMse atyanta bIMdhe gye| unakI yaha dazA dekhakara yamadaNDane unase kahA-rAjAdhirAja, yadi Apa isase utpanna honevAle putrako rAjyakA mAlika banAnA maMjUra kareM to maiM ise Apake sAtha byAha sakatA huuN| upazreNikane yamadaNDakI zarta maMjUra kara lii| yamadaNDane taba tilakavatIkA byAha unake sAtha kara diyaa| ve prasanna hokara use sAtha liye rAjagRha lauTa aaye| bahuta dinoM taka unhoMne tilakavatIke sAtha sukha bhogA, Ananda manAyA / tilakavatIke eka putra huaa| isakA nAma cilAta putra rakkhA gayA / upazreNikake pahalI rAniyoMse utpanna huye aura bhI kaI putra the| yadyapi rAjya ve tilakavatIke putrako denekA saMkalpa kara cuke the, to bhI
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ cilAta-putrakI kathA 301 unake mana meM yaha khaTakA sadA banA rahatA thA ki kahIM isake hAthameM rAjya jAkara dhUladhAnI na ho jAya ! jo ho, para ve apanI pratijJAke tor3aneko lAcAra the / eka dina unhoMne eka acche vidvAn jyotiSIko bulAkara usase pUchA - paMDitajI, apane nimittajJAnako lagAkara mujhe Apa yaha samajhAie ki mere ina putroMmeM rAjyakA mAlika kauna hogA ? jyotiSIjI bahuta kucha soca-vicAra ke bAda rAjA se bole - suniye mahArAja, maiM Apako isakA khulAsA kahatA hU~ / Apake saba putra khIrakA bhojana karaneko eka jagaha baiThAye jAya~ aura usa samaya una para kuttoMkA eka jhuMDa chor3A jAya / taba una sabameM jo niDara hokara vahIM rakhe hue siMhAsana para baiTha nagArA jAtA jAya aura bhojana bhI karatA jAya aura dUrase kuttoMko bhI DAlakara khilAtA jAya, usameM rAjA honekI yogyatA hai / matalaba yaha ki apanI buddhimAnI se kuttoMke sparzase achUtA rahakara Apa bhojana kara le | dUsarA nimitta yaha hogA ki Aga lagane para jo siMhAsana, chatra, caMvara Adi rAjyacinhoM ko nikAla sake, vaha rAjA ho sakegA / ityAdi aura bhI kaI bAteM hai, para unake vizeSa kahane kI jarUrata nahIM / kucha dina bItane para upazreNikane jyotiSIjIke batAye nimittakI jA~ca karanekA udyoga kiyaa| unhoMne siMhAsana ke pAsa hI eka nagArA rakhavAkara vahIM apane saba putroM ko khIra khAneko baiThAyA / ve jImane lage ki dUsarI orase koI pA~ca sau kuttoMkA jhuNDa daur3akara una para lapakA / una kuttoMko dekhakara rAjakumAroMke to hoza gAyaba ho gaye / ve saba cIkha mArakara bhAga khar3e hue| para hA~ eka zreNika jo ina sabase vIra aura buddhimAn thA, una kuttoMse DarA nahIM aura bar3I phuratIse uThakara usane khIra parosI huI bahuta-sI pattaloMko eka U~cI jagaha rakha kara Apa pAsa ho rakhe hue siMhAsana para baiTha gayA aura Anandase khIra khAne lagA / sAtha meM vaha una kuttoM ko bhI thor3I-thor3I dera bAda eka eka pattala uThA-uThA DAlatA gayA aura nagArA bajAtA gayA, jisase ki kutte upadrava na kareM / isake kucha dinoM bAda upazreNikane dUsare nimittakI bhI jA~ca kI / abakI bAra unhoMne kahIM kucha thor3I-sI Aga lagavA logoM dvArA zorogula karavA diyA ki rAjamahala meM Aga laga gaI / zreNikane jaise hI Aga laganekI bAta sunI vaha daur3A gayA aura jhaTapaTa rAjamahala se siMhAsana, ca~vara Adi rAjyacinhoM ko nikAla bAhara ho gayA / yahI zreNika Age torthaMkara hogA /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 ArAdhanA kathAkoza zreNikakI vIratA aura buddhimAnI dekhakara upazreNikako nizcaya ho gayA ki rAjA yahI hogA aura isI ke yaha yogya bhI hai| zreNika ke rAjA honekI bAta taba taka koI na jAna pAye jaba taka ki vaha apanA adhikAra svayaM apanI bhujAoM dvArA prApta na kara le| isake lie unheM usake rakSAko cintA huii| kAraNa upazreNika rAjyakA adhikArI tilakavatIke putra cilAtako banA cuke the aura isa hAlatameM kisI duzmanako yA cilAtake pakSapAtiyoMko yaha patA laga jAtA ki isa rAjyakA rAjA tA zreNika ho hogA, taba yaha asambhava nahIM thA ki ve use rAjA hone deneke pahale ho ' mAra DAlate ? isaliye upazreNikakA yaha cintA karanA vAjiba thA, samayocita aura dUradarzitAkA thA / isake liye unheM eka acchI yukti sUjha gaI aura bahuta jaldI unhoMne use kArya meM bhI pariNita kara diyaa| unhoMne zreNikake sira yaha aparAdha mar3hA ki usane kuttoMkA jhUThA khAyA, isaliye vaha bhraSTa hai| aba vaha na to rAjagharAnemeM hI rahane yogya rahA aura na deza meM ho / isaliye maiM use AjJA detA hU~ ki vaha bahuta jaldo rAjagRhase bAhara ho jaaye| saca hai puNyavAnoMkI sabhI rakSA karate haiN| zreNika apane pitAkI AjJA pAte hI rAjagRhase usI samaya nikala gyaa| vaha phira palabharake lie bhI vahA~ na tthhraa| vahA~se calakara vaha drAvir3a dezako pradhAna nagaro kAJcomeM phuNcaa| isane apanI buddhimAnIse vahA~ koI aisA vasIlA lagA liyA jisase isake dina bar3e sukhase kaTane lge| idhara upazreNika kucha dinoM taka to aura rAjakAja calAte rhe| isake bAda koI aisA kAraNa unheM dekha par3A jisase saMsAra aura viSayabhogoMse ve bahuta udAsIna ho gye| aba unheM saMsArakA vAsa eka bahuta hI peMcolA jAla jAna par3ane lgaa| unhoMne taba apanI pratijJAke anusAra cilAtaputrako rAjA banAkara nava jIvoMkA kalyANa karanevAlA munipada grahaNa kara liyaa| cilAta-putra rAjA ho gayA sahI, para usakA jAti-svabhAva na gayA / aura ThIka bhI hai kaueko morake pAMkha bhale hI lagA diye jAya~, para vaha mora na banakara rahegA kauAkA kauA hii| yahI dazA cilAtaputrako huI / vaha rAjA banA bhI diyA gayA to kyA haA, usameM agatake to kucha guNa nahIM the, taba vaha rAjA hokara bhI kyA bar3A kahalA sakA? nhiiN| apane jAtisvabhAvake anusAra prajAko kaSTa denA, usa para jabarana jora-julma karanA
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ cilAta-putrako kathA 303 usane zurU kiyA / yaha eka sAdhAraNa bAta hai ki anyAyI kA koI sAtha nahIM detA aura yahI kAraNa huA ki magadhakI prajAkI zraddhA usa parase bilakula hI uTha gaI / sArI prajA usase hRdayase napharata karane lgii| prajAkA pAlaka hokara jo rAjA usI para anyAya kare taba isase bar3hakara aura duHkhakI bAta kyA ho sakatI hai ? parantu isake sAtha hI yaha bhI bAta hai ki prakRti anyAyako nahIM sahatI / anyAyIko apane anyAyakA phala turanta milatA hai| cilAtaputrake anyAyakI DugaDugI cAroM ora piTa gaI / zreNikako jaba yaha bAta suna par3I taba usase cilAtapUtrakA prajA para julma karanA na sahA gyaa| vaha usI samaya magadhako ora ravAnA huaa| jaise hI prajAko zreNikake rAjagRha AnekI khabara lagI usane usakA ekamata hokara sAtha diyaa| prajAkI isa sahAyatAse zreNikane cilAtako rAjyase bAhara nikAla Apa magadhakA samrATa banA / saca hai, rAjA honeke yogya vahI puruSa hai jo prajAkA pAlana karanevAlA ho / jisameM yaha yogyatA nahIM vaha rAjA nahIM, kintu isa lokameM tathA paralokameM apanI kIttikA nAza karanevAlA hai| cilAtaputra magadhase bhAgakara eka vanImeM jAkara basA / vahA~ usane eka choTA-moTA kilA banavA liyA aura AsapAsake choTe-choTe gA~voMse jabaradastI kara vasUla kara Apa unakA mAlika bana baitthaa| isakA bhartRmitra nAmakA eka mitra thaa| bhartamitrake mAmA rudradattake eka lar3akI thii| so bhata mitrane apane mAmAse prArthanA kI-vaha apanI lar3akokA byAha cilAtapuke sAtha kara de| usakI bAta para kucha dhyAna na dekara rudradatta cilAtaputrako lar3akI denese sApha mukara gyaa| cilAtaputrase apanA yaha apamAna na sahA gayA / vaha chupA huA rAjagRhameM pahuMcA aura vivAhasnAna karatI huI subhadrAko uThA calatA banA / jaise hI yaha bAta zreNikake kAnoM meM pahu~cI vaha senA lekara usake poche daudd'aa| cilAtaputrane jaba dekhA ki aba zreNikake hAthase bacanA kaThina hai, taba usa duSTa nirdayIne becArI subhadrAko to jAnase mAra DAlA aura Apa jAna lekara bhaagaa| vaha vaibhAraparvata parase jA rahA thA ki use vahA~ eka muniyoMkA saMgha dekha pdd'aa| cilAtaputra daur3A huA saMghAcArya zrI munidatta munirAjake pAsa pahuMcA aura unheM hAtha jor3a sira navA usane prArthanA kI ki prabho, mujhe tapa dIjie, jisase maiM apanA hita kara sakU~ / AcAryane taba usase kahA-priya, tUne bar3A acchA socA jo tU tapa lenA cAhatA hai / terI Ayu aba sirpha ATha
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 ArAdhanA kathAkoza dinako raha gaI hai| aise samaya jinadIkSA lekara tujhe apanA hita karanA ucita hI hai| munirAjase apanI jindagI itanI thor3I suna usane usI samaya tapa le liyA jo saMsAra-samudrase pAra karanevAlA hai| cilAtaputra tapa leneke sAtha hI prAyopagamana saMnyAsa le dhoratAse AtmabhAvanA bhAne lgaa| udhara usake pakar3aneko pIche AnevAle zreNikane vaibhAraparvata para Akara use isa avasthAmeM jaba dekhA taba use cilAtapUtrako isa dhIratA para bar3A cakita honA pdd'aa| zreNikane taba usake isa sAhasakI bar3o tArIpha kii| isake bAda vaha use namaskAra kara rAjagRha lauTa aayaa| cilAtaputrane jisa subhadrAko mAra DAlA thA, vaha marakara vyantara devI huii| use jAna par3A ki maiM cilAtaputra dvArA bar3I nirdayatAse mArI gaI huuN| mujhe bhI taba apane bairakA badalA lenA hI caahie| yaha socakara vaha colakA rUpa le cilAta munike sira para Akara baiTha gii| usane muniko kaSTa denA zurU kiyaa| pahale usane coMcase unakI donoM A~kheM nikAla lI aura bAda madhumakkhI banakara vaha unheM kATane lgii| ATha dinataka unheM usane behada kaSTa phuNcaayaa| cilAtamunine vicalita na ho isa kaSTako bar3I zAntise sahA / antameM samAdhise marakara usane sarvArthasiddhi prApta kii| jisa vIroMke vIra aura guNoMko khAna cilAta munine aisA duHsaha upasarga sahakara bhI apanA dhairya na chor3A aura jinendra bhagavAnke caraNoMkA, jo ki devoM dvArA bhI pUjya haiM, khUba mana lagAkara dhyAna karate rahe aura antameM jinhoMne apane puNyabalase sarvArthasiddhi prApta kI ve mujhe bhI maMgala deN| 71. dhanya munikI kathA sarvocca dharmakA upadeza karane vAle zrIjinendra bhagavAnko namaskAra kara dhanya nAmake munikI kathA likhI jAtI hai, jo par3hane yA sunanese sukha pradAna karanevAlI hai| __ jambUdvIpake pUrvakI ora base hue videha kSetrako prasiddha rAjadhAnI vItazokapUrakA rAjA azoka bar3A hI lobhI rAjA ho cukA hai| jaba phasala kATakara khetoM para khale kie jAte the taba vaha becAre bailoMkA muMha ba~dhavA
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanya muniko kathA 305 diyA karatA aura rasoI gharameM rasoI banAnevAlI striyoMke stana baMdhavA kara unake bacce ko dUdha na pIne detA thaa| saca hai, lobhI manuSya kaunasA pApa nahIM karate ? eka dina azokake muMhameM koI aisI bImArI ho gaI jisase usakA sArA muMha A gyaa| sirameM bhI hajAroM phor3e-phunsI ho ge| usase use bar3A kaSTa hone lgaa| usane usa roga kI auSadhi bnvaaii| vaha use poneko hI thA ki itane meM apane caraNoMse pRthvIko pavitra karate hue eka muni AhArake lie isI ora A nikle| bhAgyase ye muni bhI rAjAkI taraha isI mahArogase pIr3ita ho rahe the| ina tapasvI munikI yaha kaSTamaya dazA dekhakara rAjAne socA ki jisa rogase maiM kaSTa pA rahA hU~, jAna par3atA hai usI rogase ye taponidhi bhI duHkhI haiM / yaha socakara yA dayAse prerita hokara rAjA jisa davAko svayaM pInevAlA thA, use usane munirAjako pilA diyA aura sAtha hI unheM pathya bhI diyaa| davAne bahuta lAbha kiyaa| bAraha varSakA yaha munikA mahAroga thor3e hI samayameM miTa gayA, muni bhale caMge ho ge|| ___ azoka jaba marA to isa puNyake phalase vaha amalakaNThapurake rAjA niSThasenako rAnI nandamatoke dhanya nAmakA sundara guNavAn putra huaa| dhanyako eka dina zrIneminAtha bhagavAnke pAsa dharmakA upadeza sunanekA maukA milA / vaha bhagavAnke dvArA apanI umara bahuta thor3I jAnakara usI samaya saba mAyA mamatA chor3a muni bana gyaa| eka dina vaha zaharameM bhikSAke lie gayA, para pUrvajanmake pApa karmake udayase use bhikSA na milI / vaha vaise hI tapovanameM lauTa AyA / yahA~se vihAra kara vaha tapasyA karatA tathA dharmopadeza detA huA saurIpura Akara yamanAke kinAre AtApana yoga dvArA dhyAna karane lgaa| isI ora yahA~kA rAjA zikArake lie AyA huA thA, para Aja use zikAra na milaa| vaha vApisa apane mahalakI ora A rahA thA ki isI samaya isakI najara muni para pdd'ii| isane samajha liyA ki basa, zikAra na milanekA kAraNa isa naMgekA dIkha par3anA hai, isIne yaha azakuna kiyA hai| yaha dhAraNA kara isa pApI rAjAne muniko bANoMse khUba vedha diyA / munine taba zukladhyAnakI zaktise karmoMkA nAza kara siddha gati prApta kii| saca hai, mahApuruSoMko dhIratA bar3I hI cakita karanevAlI hotI hai / jisase mahAn kaSTake samayameM bhI mokSakI prApti ho jAtI hai / ___ ve dhanya muni roga, zoka, cintA Adi doSoMko naSTa kara mujhe zAzvata, kabhI nAza na honevAlA sukha deM, jo bhavyajanoMkA bhaya miTAnevAle haiM, 20
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 ArAdhanA kathAkAza saMsAra samudrase pAra karanevAle haiM, devoM dvArA pUjA kiye jAte haiM, mokSamahilAke svAmI haiM, jJAnake samudra haiM aura cAritra-cUr3AmaNi haiN| 72. pA~caso muniyoMkI kathA jinendra bhagavAnke caraNoMko namaskAra kara pA~casau muniyoM para eka sAtha bItanevAlI ghaTanAkA hAla likhA jAtA hai, jo ki kalyANakA kAraNa hai| bharatake dakSiNakI ora base hue kumbhakArakaTa nAmake purAne zaharake rAjAkA nAma daNDaka aura unakI rAnIkA nAma suvratA thA / suvratA rUpavatI aura viduSI thii| rAjamaMtrIkA nAma bAlaka thaa| yaha pApI jainadharmase bar3A dveSa rakhA karatA thaa| eka dina isa zaharameM pA~casau maniyoMkA saMgha aayaa| bAlaka maMtrIko apanI paNDitAI para bar3A abhimAna thaa| so vaha zAstrArtha karaneko munisaMghake AcAryake pAsa jA rahA thaa| rAstemeM ise eka khaNDaka nAmake muni mila gye| so unhIMse Apa jhagar3A karaneko baiTha gayA aura lagA anTasanTa bkne| taba munine isakI yuktiyoMkA acchI taraha khaNDana kara syAdvAda-siddhAntakA isa zailIse pratipAdana kiyA ki bAlaka maMtrIkA muMha banda ho gayA, unake sAmane phira usase kucha bolate na bnaa| jhakha mArakara taba use lajjita ho ghara lauTa AnA par3A / isa apamAnakI Aga usake hRdayameM khUba dhdhkii| usane taba isakA badalA cukAnekI tthaanii| isake lie usane yaha yukti kI ki eka bhA~Dako chalase muni banAkara suvratA rAnIke mahalameM bhejaa| yaha bhA~Da rAnIke pAsa jAkara usase bhalA-burA haMsI-majAka karane lgaa| idhara usane yaha saba lIlA rAjAko bhI batalA dI aura kahA-mahArAja, Apa ina logoMkI itanI bhakti karate haiM, sadA inakI sevAmeM lage rahate haiM, to kyA yaha saba isI dinake lie hai ? jarA A~kheM kholakara dekhie ki sAmane kyA ho rahA hai ? usa bhAMDakI lIlA dekhakara mUrkharAja daNDakake krodhakA kucha pAra na rahA / krodhase andhe hokara usane usI samaya hukma diyA ki jitane muni isa samaya mere zahara meM maujUda hoM, una sabako ghAnImeM pela do| pApI maMtrI to
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 cANakyako kathA isI para maha dhoye baiThA thaa| so rAjAjJA hote hI usane eka palabharakA bhI vilamba karanA ucita na samajha muniyoMke pele jAnekI saba vyavasthA phaurana juTA dii| dekhate-dekhane ve saba muni ghAnImeM pele diye gaye / badalA lekara bAlaka maMtrIkI AtmA santuSTa huii| saca hai, jo pApI hote haiM, jinheM durgatiyoMmeM duHkha bhoganA hai, ve mithyAtvI loga bhayaMkarase bhayaMkara pApa karanemeM jarA bhI nahIM hicakate / cAhe phira usa pApake phalase unheM janma-janmameM bhI kyoM na kaSTa sahanA pdd'e| jo ho, munisaMgha para isa samaya bar3A ho ghora aura duHsaha upadrava huaa| para ve sAhasI dhanya haiM, jinhoMne jabAnase cUM taka na nikAla kara saba kucha bar3e sAhasake sAtha saha liyA / jovanakI isa antima kasauTI para ve khUba tejasvI utre| una muniyoMne zukladhyAnarUpI apanI mahAn Atmazaktise karmoMkA, jo ki AtmAke pakke duzmana haiM, nAza kara mokSa lAbha kiyaa| dipate hue sumeruke samAna thira, karmarUpI mailako, jo ki AtmAko malina karanevAlA hai, nAza karanevAle aura devoM, vidyAdharoM, cakravatiyoM, rAjoM aura mahArAjoM dvArA pUjA kiye gaye jina munirAjoMne saMsArakA nAza kara mokSa lAbha kiyA ve merA bhI saMsAra-bhramaNa miTAveM / 73. cANakyakI kathA devoM dvArA pUjA kiye jAnevAle jinendra bhagavAnko namaskAra kara cANakyako kathA likhI jAtI hai|| pATaliputra yA paTanAke rAjA nandake tona maMtrI the| kAvI, subandhu aura zakaTAla ye unake nAma the| yahIM eka kapila nAmakA purohita rahatA thaa| kapilako strokA nAma devilA thaa| cANakya inhIMkA putra thA / yaha bar3A buddhimAn aura vedoMkA jJAtA thA / eka bAra Asa-pAsake choTe-moTe rAjoMne milakara paTanA para car3hAI kara dI / kAvI maMtrIne isa car3hAIkA hAla nandase kahA / nandane ghabarA kara maMtrIse kaha diyA ki jAo jaise bane una abhimAniyoM ko samajhA-bujhAkara
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 ArAdhanA kathAkoza vApisa lauTA do| dhana denA par3e to vaha bhI do / rAjAjJA pA maMtrIne unheM dhana vagairaha dekara lauTA diyaa| saca hai, binA maMtrIke rAjya sthira ho hI nahIM sakatA / eka dina nandako svayaM kucha dhanakI jarUrata pdd'ii| usane khajAMcI se khajAne meM kitanA dhana maujUda hai, isake lie pUchA / khajAMcIne kahA - mahArAja, dhana to saba maMtrI mahAzayane duzmanoMko de DAlA / khajAne meM to aba nAma mAtrake liye thor3A-bahuta dhana bacA hogA / yadyapi duzmanoM ko dhana svayaM rAjAne dilavAyA thA aura isalie galtI usI kI thI, para usa samaya apanI yaha bhUla use na dIkha par3I aura dUsare ke uskAnemeM Akara usane becAre nirdoSa maMtrIko aura sAthameM usake sAre kuTumbako eka andhe kue meM DalavA diyaa| maMtrI tathA usakA kuTumba vahA~ bar3A kaSTa pAne lagA / inake khAne-pIne ke lie bahuta hI thor3A bhojana aura thor3A-sA pAnI diyA jAtA thA / yaha itanA thor3A hotA thA ki eka manuSya bhI usase acchI taraha peTa na bhara sakatA thA / saca hai, rAjA kisIkA mitra nahIM hotA / rAjAke isa anyAyane kAvIke manameM pratihiMsA kI Aga dhadhakA dI / isa Agane bar3A bhayaMkara rUpa dhAraNa kiyA / kAvIne taba apane kuTumbake logoMse kahA- jo bhojana isa samaya hameM milatA hai use yadi hama isI taraha thor3A-thor3A saba milakara khAyA kareMge taba to hama dhIre-dhIre saba hI mara miTeMge aura aisI dazA meM koI rAjAse usake isa anyAyakA badalA lenevAlA na rahegA / para mujhe yaha sahya nahIM / isaliye maiM cAhatA hU~ ki merA koI kuTumbakA manuSya rAjAse badalA le / taba ho mujhe zAnti milegI / isaliye isa bhojanako vahI manuSya apane meMse khAye jo badalA lenekI himmata rakhatA ho / taba usake kuTumbiyoMne kahA - isakA badalA lene meM Apa hI samartha dekha par3ate haiM / isaliye hama khuzIke sAtha kahate haiM ki isa bhArako Apa hI apane sara para leN| usa dinase usakA sArA kuTumba bhUkhA rahane lagA aura dhIre-dhIre sabakA saba mara miTA / idhara kAvI apane rahane yogya eka choTA-sA gar3hA usa kuemeM banAkara dina kATane lagA / aise rahate use koI tIna varSa bIta gaye / jaba yaha hAla Asa-pAsake rAjoMke pAsa pahu~cA taba unhoMne isa samaya rAjyako avyavasthita dekha phira car3hAI kara dI / aba to nandake kucha hoza DhIle par3e, akala ThikAne aaii| aba use na sUjha par3A ki vaha kyA kare ? taba use apane maMtrI kAvIkI yAda aaii| usane naukaroMko AjJA de kue se maMtrIko nikalavAyA aura pIchA maMtrIkI jagaha niyata kiyaa| maMtrIne bhI
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ cANakyako kathA 309 isa samaya to una rAjoMse sulaha kara nandakI rakSA kara lii| para aba use apanA baira nikAlanekI cintA huI / vaha kisI aise manuSyakI khoja karane lagA, jisase use sahAyatA mila sake / eka dina kAvI kisI vanameM havAkhorIke lie gayA huA thaa| isane vahA~ eka manuSyako dekhA ki jo kA~ToMke samAna cubhanevAlI dubAko jar3a-mUlase ukhAr3a-ukhAr3a kara pheMka rahA thA / use eka nikammA kAma karate dekhakara kAvIne cakita hokara pUchA--- brAhmaNadeva, ise khodaneme tumhArA kyA matalaba hai ? kyoM be-phAyadA itanI takalIpha uThA rahe ho? isa manuSya kA nAma cANakya thaa| isakA ullekha Upara A cukA hai ? cANakyane taba kahA-vAha mahAzaya ! ise Apa bephAyadA batalAte haiN| Apa jAnate haiM ki isakA kyA aparAdha hai ? suniye ! isane merA pA~va cheda DAlA aura mujhe mahA kaSTa diyA, taba maiM hI kyoM ise chor3ane calA ? maiM to isakA jar3amUlase nAza kara hI utthegaa| yahI merA saMkalpa hai / taba kAvIne usake hRdayakI thAha leneke lie ki isakI pratihiMsAkI Aga kahA~ jAkara ThaNDI par3atI hai, kahA-to mahAzaya ! aba isa becArIko kSamA kIjie, bahuta ho cukA / uttarameM cANakyane kahA-nahIM, taba taka isake khodane se lAbha hI kyA jaba taka ki isakI jar3eM bAkI raha jAya~ / usa zatruke mAranese kyA lAbha jaba ki usakA sira na kATa liyA jAye ? cANakyakI yaha ojasvitA dekhakara kAvIko bahuta saMtoSa haa| use nizcaya ho gayA ki isake dvArA nandakulakA jar3a-mUla se nAza ho skegaa| isase apaneko bahata sahAyatA milegii| aba sUrya aura rAhukA yoga milA denA apanA kAma hai| kisI taraha nandake sambandhameM isakA manamuTAva karA denA ho apane kAryakA zrIgaNeza ho jAyagA / kAvI maMtrI isa tarahakA vicAra kara hI rahA thA ki pyAseko jalakI AzA honekI taraha eka yoga mila hI gyaa| isI samaya cANakyakI strI yazasvatIne / Akara cANakyase kahA-sunatI hU~, rAjA nanda brAhmaNoMko gau dAna kiyA karate haiN| taba Apa bhI jAkara unase gau lAie na? cANakyane kahAacchI bAta hai, maiM apane mahArAjake pAsa jAkara jarUra gau laauuNgaa| yazasvatIke muMhase yaha sunakara ki nanda gauoMkA dAna kiyA karatA hai, kAvI maMtro khuza hotA huA rAjadarabArameM gayA aura rAjAse bolAmahArAja ! kyA Aja Apa gaueM dAna kareMge? brAhmaNoMko ikaTThA karanekI yojanA kI jAya ? mahArAja, Apako to yaha puNyakArya karanA hI caahie| dhanakA aisI jagaha sadupayoga hotA hai| maMtrIne apanA cakra calAyA aura vaha rAjA para cala bhI gyaa| saca hai, jinake manameM kucha aura hotA hai, jo
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 ArAdhanA kathAkoza 1 vacanoM se kucha aura bolate haiM tathA zarIra jinakA mAyAse sadA lipaTA rahatA hai, una duSToMkI duSTatAkA patA kisIko nahIM laga pAtA / kAvokI satsammati sunakara nandane kahA - acchA brAhmaNoM ko Apa bulavAie, maiM unheM gaueM dAna kruuNgaa| maMtrI jaisA cAhatA thA, vahI ho gayA / vaha jhaTapaTa jAkara cANakyako le AyA aura use sabase Age rakhe Asana para baiThA diyA / lobhI cANakyane taba apane Asa-pAsa rakhe hue bahuta se AsanoMko ghara le jAnekI icchAse ikaTThA kara apane pAsa rakha liyA / use isa prakAra lobhI dekha kAvIne kapaTase kahA- purohita mahArAja ! rAjA sAhaba kahate haiM aura bahutase brAhmaNa vidvAn Ae haiM, Apa unake liye Asana dIjiye | cANakyane taba eka Asana nikAla kara de diyA / isItaraha dhIre-dhIre maMtrIne usase saba Asana rakhavAkara anta meM kahA -mahArAja, kSamA kIjie ! merA koI aparAdha nahIM hai / maiM to parAyA naukara hU~ | isaliye jaisA mAlika kahate haiM unakA hukma bajAtA hU~ / para jAna par3atA hai ki rAjA bar3A avicArI hai jo Apa sarIkhe mahA brAhmaNakA apamAna karanA cAhatA hai / mahArAja, rAjAkA kahanA hai ki Apa jisa agrAsana para baiThe haiM use chor3akara cale jAiye / yaha Asana dUsare vidvAn ke liye pahale hIse diyA jA cukA hai / yaha kahakara hI kAvIne gardana pakar3a cANakyako nikAla bAhara kara diyA / cANakya eka to vaise hI mahAkrodhI aura aba usakA aisA apamAna kiyA gayA aura vaha bhI bharI rAjasabhA meM ! taba to aba cANakyake krodhakA pUchanA hI kyA ? vaha nandavaMzako jar3amUlase ukhAr3a pheMkanekA dRr3ha saMkalpa kara jAtA-jAtA bolA ki jise nandakA rAjya cAhanA ho, vaha mere pIche-pIche calA Ave / yaha kahakara vaha calatA banA | cANakyakI isa pratijJAke sAtha ho koI eka manuSya usake pIche ho gayA / cANakya use lekara una Asa-pAsa ke rAjoMse mila gayA, aura phira koI maukA dekha eka ghAtaka manuSyako sAtha le vaha paTanA AyA aura nanda ko maravA kara Apa usa rAjyakA mAlika bana baiThA / saca hai, maMtrIke krodhase kitane rAjoM kA nAma isa pRthivI parase na uTha gayA hogA / isake bAda cANakyane bahuta dinoMtaka rAjya kiyA / eka dina use zrImahIdhara muni dvArA jainadharmakA upadeza sunanekA maukA milaa| usa upadezakA usake citta para khUba asara par3A / vaha usI samaya saba rAja-kAja chor3akara muni bana gayA / cANakya buddhimAn aura bar3A tejasvI thA / isalie thor3e hI dinoM bAda use AcArya pada mila gayA / vahA~se koI pAMcasI ziSyoM ko sAtha liye usane bihAra kiyA / rAste meM par3anevAle dezoM,
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRSabhasenako kathA 311 nagaroM aura gAMvoMmeM dharmopadeza karatA aura aneka bhavya-janoMko hitamArga meM lagAtA vaha dakSiNa kI ora base hue vanavAsa dezake krauMcapurameM AyA / isa purake pazcima kinAre koI acchI jagaha dekha isane saMghako ThaharA diyA / cANakya ko yahA~ yaha mAlUma ho gayA ki usakI umara bahuta thor3I raha gaI hai / isaliye usane vahIM prAyopagamana saMnyAsa le liyaa| nandakA dUsarA maMtrI subandhu thA / cANakyane jaba nandako maravA DAlA taba usake krodhakA pAra nahIM rahA / pratihiMsAkI Aga usake hRdayameM dinarAta jalane lagI / para usa samaya usake pAsa koI sAdhana badalA lenekA na thaa| isaliye vaha lAcAra cupa rhaa| nandakI mRtyuke bAda vaha isI krauMcapurameM Akara yahA~ke rAjA sumitrakA maMtrI ho gyaa| rAjAne jaba munisaMghake AnekA samAcAra sunA to vaha usakI vandanA pUjAke lie AyA, bar3I bhaktise usane saba muniyoMkI pUjA kara unase dharmopadeza sunA aura bAda unakI stuti kara vaha apane mahalameM lauTa aayaa| mithyAtvI subandhuko cANakyase badalA lenekA aba acchA mokA mila gyaa| usane usa munisaMghake cAroM ora khUba ghAsa ikaTTho karavA kara usameM Aga lagavA dii| muni saMgha para hRdayako hilA denevAlA bar3A hI bhayaMkara duHsaha upasarga huA sahI, para usane use bar3o sahana-zolatAke sAtha saha liyA aura antameM apanI zukladhyAnarUpI Atmazaktise karmoM kA nAza kara siddhagati lAbha kii| jahA~ rAga, dveSa, krodha, mAna, mApa, lobha, duHkha, cintA Adi doSa nahIM haiM aura sArA saMsAra jise sabase zreSTha samajhatA hai| cANakya Adi nirmala cAritrake dhAraka ye saba muni aba siddhagatimeM hI sadA rheNge| jJAnake samudra ye munirAja mujhe bhI siddhagatikA sukha deN| 74. vRSabhasenakI kathA jinendra bhagavAn, jinavANo aura jJAnake samudra sAdhuoMko namaskAra kara vRSabhasenakI uttama kathA likhI jAtI hai| dakSiNa dizAkI ora base hue kuNDala nagarake rAjA vaizravaNa bar3e
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 ArAdhanA kathAkoza dharmAtmA aura samyagdRSTi the| aura riSTAmAtya nAmakA inakA maMtrI inase bilakula ulTA-mithyAtvI aura jainadharmakA bar3A dveSI thaa| so ThIka hI hai, candanake vRkSoMke Asa-pAsa sarpa rahA hI karate haiN| eka dina zrIvRSabhasena muni apane saMghako sAtha liye kuNDala nagarako ora aaye| vaizravaNa unake Aneke samAcAra suna bar3I vibhUtike sAtha bhavyajanoMko saMga liye unakI vandanAko gyaa| bhaktise usane unakI pradakSiNA kI, stuti kI vandanA kI aura pavitra dravyoMse pUjA kI tathA unase jainadharmakA upadeza sunaa| upadeza sunakara vaha bar3A prasanna huaa| saca ' hai, isa sarvocca aura saba sukhoMke denevAle jainadharmakA upadeza sunakara kauna sadgati-kA pAtra sukhI na hogA ? rAjamaMtrI bhI munisaMghake pAsa aayaa| para vaha isalie nahIM ki vaha unakI pUjA-stuti kare; kintu unase vAda-zAstrArtha kara unakA mAnabhaMga karane, logoMkI zraddhA una parase uThA dene| para yaha usakI bhUla thii| kAraNa jo dUsaroMke lie kuA khodate haiM usameM pahale unheM hI giranA par3atA hai| yahI huA bhii| maMtrone muniyoMkA apamAna karanekI garjase unase zAstrArtha kiyA, para apamAna usIkA huaa| muniyoMke sAtha use hAra jAnA pdd'aa| isa apamAnakI usake hRdaya para gaharI coTa lgii| isakA badalA cukAnA nizcita kara vaha zAmako chupA huA munisaMghake pAsa AyA aura jisa sthAnameM vaha ThaharA thA usameM usa pApIne Aga lagA dii| bar3e duHkhakI bAta hai ki durjanoMkA svabhAva eka vilakSaNa hI tarahakA hotA hai / ve svayaM to pahale dUsaroMke sAtha cher3a-chAr3a karate haiM aura jaba unheM apane kiyekA phala milatA hai taba ve yaha samajha kara, ki merA isane burA kiyA, dUsare nirdoSa satpuruSoM para krodha karate haiM aura phira unase badalA leneke lie unheM nAnA prakArake kaSTa dete haiN| ___ jo ho, maMtrIne apanI duSTatAmeM koI kasara na kii| munisaMgha para usane bar3A hI bhayaMkara upasarga kiyA / para una tattvajJAnI-vastu sthitiko jAnanevAle muniyoMne isa kaSTako kucha paravA na kara bar3o sahana-zIlatAke sAtha saba kucha saha liyA aura anta meM apane-apane bhAvoMkI pavitratAke anusAra unameMse kitane hI mokSameM gaye aura kitane hI svargameM / duSTa puruSa satpuruSoMko kitanA hI kaSTa kyoM na pahuMcAveM usase kharAbI unhIM ko hai, unheM hI durgatimeM duHkha bhoganA pdd'eNge| aura satpuruSa to aise kaSTake samayameM bhI apanI pratijJAoM para dRr3ha rahakara apanA dharma
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlisiktha macchake bhAvoMkI kathA 313 arthAt karttavya pAlana kara sarvocca sukha lAbha kreNge| jaisA ki ukta munirAjoMne kiyaa| ve munirAja Apa logoMko bhI sukha deM, jinhoMne dhyAnarUpI parvatakA Azraya le bar3A duHsaha upasarga jItA, apane kartavyase sarvazreSTha kahalAnekA sammAna lAbha kiyA aura anta meM apane ucca bhAvoMse mokSa sukha prApta kara devoM, vidyAdharoM, cakravattiyoM Adi dvArA pUjAko prApta hue aura saMsArameM sabase pavitra gine jAne lge| 75. zAlisiktha macchake bhAvoMkI kathA kevalajJAnarUpI netrake dhAraka aura svayaMbhU zrIAdinAtha bhagavAnako namaskAra kara satpuruSoMko isa bAtakA jJAna ho ki kevala manako bhAvanAse hI manameM vicAra karanese hI kitanA doSa yA karmabandha hotA hai, isakI eka kathA likhI jAtI hai| sabase antake svayaMbhUramaNa samudra meM eka bar3A bhArI dIrghakAya maccha hai / vaha lambAImeM eka hajAra yojana, caur3AI meM pA~ca sau yojana aura UMcAImeM DhAIsau yojanakA hai| (eka yojana cAra yA do hajAra kosakA hotA hai) yahIM eka aura zAlisiktha nAmakA maccha isa bar3e macchake kAnoMke AsarahatA hai| para yaha bahata hI choTA hai aura isa bar3e macchake kAnoMkA maila khAyA karatA hai| jaba yaha bar3A maccha sekar3oM choTe-moTe jala-jIvoMko khAkara aura muMha phAr3e chaha mAsakI gaharI nIMdake khurrATe meM magna ho jAtA usa samaya koI eka-eka do-do yAjanake lambe-caur3e kachue, machaliyAM, ghar3iyAla, magara Adi jalajantu, bar3e nirbhIka hokara isake vikarAla DADhoMvAle muMhameM ghusate aura bAhara nikalate rahate haiN| taba yaha choTA sikthamaccha roja-roja socA karatA hai ki yaha bar3A maccha kitanA mUrkha hai jo apane mukhameM AsAnIse Aye hue jIvoMko vyartha ho jAne detA hai ! yadi kahIM mujhe vaha sAmarthya prApta huI hotI to maiM kabhI eka bhI jIvako na jAne detA / bar3e duHkhakI bAta hai ki pApI loga apane Apa ho aise bure
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 ArAdhanA kathAkoza bhAvoM dvArA mahAn pApakA bandhakara durgatiyoMmeM jAte haiM aura vahA~ aneka kaSTa sahate haiN| siktha-macchakI bhI yahI dazA huii| vaha isa prakAra bure bhAvoMse tIvra karmokA bandha kara sAtaveM naraka gyaa| kyoMki manake bhAva hI to puNya yA pApake kAraNa hote haiM / isalie satpuruSoMko jainazAstroM ke abhyAsa yA par3hane-par3hAnese manako sadA pavitra banAye rakhanA cAhie, jisase usameM bure vicAroMkA praveza hI na ho pAye / aura zAstroMke abhyAsake binA acche burekA jJAna nahIM ho pAtA, isalie zAstrAbhyAsa pavitratAkA pradhAna , kAraNa hai| yaho jinavANI mithyAtvarUpI a~dhereko naSTa karaneke lie dIpaka hai, saMsArake duHkhoMko jar3amUlase ukhAr3a pheMkanevAlI hai, svarga mokSake sukhakI kAraNa hai aura deva, vidyAdhara Adi sabhI mahApuruSoM ke AdarakI pAtra hai sabhI jinavANIko upAsanA bar3I bhaktise karate haiN| Apa loga bhI isa pavitra jinavANIkA zAMti aura sukhake lie, sadA abhyAsa manana-cintana kreN| 76. subhauma cakravartIkI kathA cAroM prakArake devoM dvArA jinake caraNa pUje jAte haiM una jinendra bhagavAnko namaskAra kara AThaveM cakravartI subhaumakI kathA likhI jAtI hai / subhauma IrSyAvAn zaharake rAjA kArtavIryako rAnI revatoke putra the / cakravartIkA eka jayasena nAmakA rasoiyA thaa| eka dina cakravartI jaba bhojana karaneko baiThe taba rasoiyene unheM garama-garama khIra parosa dii| usake khAnese cakravartIkA muMha jala gyaa| isase unheM rasoie para bar3A gussA aayaa| gussese unhoMne khIra rakhe garama baratanako hI usake sirapara de mArA / usase usakA sArA sira jala gyaa| isakI ghora vedanAse marakara vaha lavaNamamudra meM vyantara deva A / kU-avadhijJAnase apane pUrvabhavakI bAta jAnakara cakravartI para usake gussekA pAra na rhaa| pratihiMsAse usakA jI be-caina ho utthaa| taba vaha eka tApasI banakara acche-acche sundara phaloMko apane hAthameM liye cakravartIke pAsa pahuMcA / phaloMko usane cakravartI ko
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 subhauma cakravartIko kathA bheMTa kiyaa| cakravartI una phaloMko khAkara bar3e prasanna hue| unhoMne usa tApasase kahA-mahArAja, ye phala to bar3e hI mIThe haiN| Apa inheM kahA~se lAye ? aura ye mileM to kahA~ mileMge? taba usa vyantarane dhokhA dekara cakravartIse kahA-samudra ke boca meM eka choTA sA TApU hai| vahIM merA ghara hai / Apa mujha garIba para kRpA kara mere gharako pavitra kareM to maiM Apako bahatase aise-aise uttama aura mIThe phala bheMTa kruuNgaa| kAraNa vahA~ aise phaloMke bahata bagIce haiN| cakravartI lobhameM phaMsakara vyantarake jhAMse meM A gaye aura usake sAtha cala diye / jaba vyantara inheM sAtha liye bIca samudra meM paha~cA taba apane sacce svarUpa meM A usase bar3e gumsese cakravartIko kahApApI, jAnatA hai ki maiM tujhe yahA~ kyoM lAyA hU~ ? yadi na jAnatA ho to suna-maiM terA jayasena nAmakA rasoiyA thA, taba tUne mujhe nirdayatAke sAtha jalAkara mAra DAlA thaa| aba usIkA badalA leneko maiM tujhe yahA~ lAyA huuN| batalA aba kahA~ jAyagA ? jaisA kiyA usakA phala bhogane ko taiyAra ho jaa| tujhase pApiyoM kI aisI gati honI hI cAhie / para suna, aba bhI eka upAya hai, jisase tU baca sakatA hai| aura vaha yaha ki yadi tU pAnImeM paMca namaskAra mantra likhakara use apane pA~voMse miTA de to tujhe maiM jItA chor3a sakatA haiN| apanI jAna bacAne ke lie kauna kisa kAmako nahIM kara DAlatA ? vaha bhalA hai yA burA isake vicAra karanekI to use jarUrata hI nahIM rhtii| use taba par3I rahatI hai apanI jAna kii| yahI dazA cakravartI mahAzaya kI huii| unhoMne taba nahIM soca pAyA ki isa anarthase merI kyA durdazA hogI? unhoMne usa vyannarake kahe anusAra jhaTapaTa jalameM maMtra likha kara pA~vase use miTA ddaalaa| unakA mantra miTAnA thA ki vyantarane unheM mArakara samudra meM pheMka diyA / isakA kAraNa yaha ho sakatA hai ki maMtrako pA~vase na miTAneke pahale vyantarakI himmata cakravartIko mAranekI isalie na par3I hogI ki jagatpUjya jinendra bhagavAnke / bhaktako vaha kaise mAre, yA yaha bhI saMbhava thA ki usa samaya koI jinazAsanakA bhakta anya deva use isa anyAyase rokakara cakravartIkI rakSA kara letA aura aba maMtrako pA~voMse miTA denese cakravartI jinadharmakA dveSI samajhA gayA aura isIlie vyantarane use mAra ddaalaa| marakara isa pApake phalase cakravartI sAtaveM naraka gyaa| usa mUrkhatAko, usa lampaTatAko dhikkAra hai jisase cakravartI sArI pRthivokA samrAT durgatimeM gyaa| jisakA jina bhagavAnke dharma para vizvAsa nahIM hotA use cakravartIkI taraha kugatimeM jAnA par3e to isameM Azcarya kyA ? ve puruSa dhanya haiM aura ve ho sabake
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 ArAdhanA kathAkoza Adara pAtra haiM, jinake hRdaya meM sukha denevAle jina vacana rUpa amRtako sadA srotA bahatA rahatA hai / inhIM vacanoMpara vizvAsa karaneko samyagdarzana kahate haiM / yaha samyagdarzana jIvamAtrakA hita karanevAlA hai, saMsAra bhaya miTAnevAlA hai, nAnA prakArake sukhoMkA denevAlA hai, aura mokSa prAptikA mukhya kAraNa hai / deva, vidyAdhara Adi sabhI bar3e- bar3e puruSa samyagdarzanakI yA usake dhAraNa karanevAlekI pUjA karate haiM / yaha guNoM kA khajAnA hai / samyagdRSTiko koI prakArakI bhaya - bAdhA nahIM hotI / vaha bar3o mukha-zAnti me rahatA hai / isalie jo sacce sukhakI AzA rakhate haiM unheM ATha aMga sahita 'isa pavitra samyagdarzanakA vizvAsake sAtha pAlana karanA cAhie / 77. zubha rAjAkI kathA saMsArakA hita karanevAle jinendra bhagavAnko prasannatA pUrvaka namaskAra kara zubha nAmake rAjAkI kathA likhI jAtI hai / mithilA nagarake rAjA zubhakI rAnI manoramAke devarati nAmakA eka putra thA | devarati guNavAna aura buddhimAn thaa| kisI prakArakA doSa yA vyasana use chU taka na gayA thA / eka dina devaguru nAmake avadhijJAnI munirAja apane saMghako sAtha liye mithilA meM Aye / zubha rAjA taba bahutase bhavyajanoMke sAtha muni-pUjAke lie gayA / munisaMghako sevA-pUjA kara usane dharmopadeza sunA / antameM usane apane bhaviSya ke sambandhakA munirAja se prazna kiyA - yogirAja, kRpAkara batalAie ki Age merA janma kahA~ hogA ? uttara meM munine kahA- rAjan, sunie - pApakarmoM ke udayase tumheM Ageke janmameM tumhAre hI pAkhAne meM eka bar3e kIr3ekI deha prApta hogI, zahara meM ghusate samaya tumhAre mu~hameM viSTA praveza karegA, tumhArA chatrabhaMga hogA aura Ajake sAtaveM dina bijalI giranese tumhArI mauta hogii| saca hai, jIvoMke pApake udayase sabhI kucha hotA hai / munirAjane ye saba bAteM rAjAse bar3e niDara hokara kahIM / aura yaha ThIka bhI hai ki yogiyoMke manameM kisI prakArakA bhaya nahIM rahatA /
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubha rAjAko kathA 317 munikA zubhake sambandhakA bhaviSya-kathana saca hone lagA / eka dina bAharase lauTa kara jaba ve zaharameM ghusane lage taba ghor3eke pA~voMko Thokarase ur3e hae thoDese viSTAkA aMza unake muMhameM A girA aura yahA~se ve thor3e hI Age bar3he hoMge ki eka jorako A~dhIne unake chatrako tor3a DAlA / saca hai, pApakarmoMke udayase kyA nahIM hotA / unhoMne taba apane putra devaratiko bulAkara kahA-beTA, mere koI aisA pApakarmakA udaya AvegA usase maiM marakara apane pAkhAne meM pAMca raMgakA kIr3A hoU~gA, so tuma usa samaya mujhe mAra DAlanA / isalie ki phira maiM koI acchI gati prApta kara ske| ukta ghaTanAko dekhakara zubhako yadyapi yaha eka taraha nizcaya-sA ho gayA thA ki munirAjakI kahI bAteM saccI haiM aura ve avazya hoMgI para taba bhI unake mana meM kucha-kucha sandeha banA rahA aura isI kAraNa bijalI giraneke bhayase Darakara unhoMne eka loheko bar3o majabUta sandUka ma~gavAI aura usameM baiThakara gaMgAke gahare jalameM use rakha Aneko naukaroMko AjJA kii| isalie ki jalameM bijalIkA asara nahIM hotaa| unheM AzA thI ki maiM isa upAyase rakSA pA jaauuNgaa| para unakI yaha be-samajhI thii| kAraNa pratyakSajJAniyoMkI koI bAta kabhI jhaThI nahIM hotii| jo ho, sAtavA~ dina aayaa| AkAzameM bijaliyA~ camakane lgiiN| isI samaya bhAgyase eka bar3e macchane rAjAkI usa sandukako eka aisA jorakA uthelA diyA ki sandUka jala bAhara do hAtha U~ce taka.uchala AI / sandukakA bAhara honA thA ki itane. meM bar3e jorase kar3aka kara usa para bijalI A girii| kheda hai ki usa bijalIke giranese rAjA apane yatnameM kAmayAba na hue aura Akhira ve mautaka muMhameM par3a hI gye| marakara vaha munirAjake kahe anusAra pAkhAne meM krIr3A hue / pitAke kahe mAphika jaba devaratine jAkara dekhA to sacamuca eka pA~ca raMgakA kor3A use dekha par3A aura taba usane use mAra DAlanA caahaa| para jaise hI devaratine hAthakA hathiyAra usake mAraneko uThAyA, vaha kIr3A usa viSTAke Dhera meM ghusa gyaa| devaratiko isase bar3A hI acambhA haa| usane jina-jinase isa ghaTanAkA hAla kahA, una sabako saMsArakI isa bhayaMkara lIlAko suna bar3A Dara mAlama huaa| unhoMne taba saMsArakA bandhana kATa deneke lie jainadharmakA Azraya liyA, kitanoMne saba mAyA-mamatA tor3a jinadIkSA grahaNa kI aura kitanoMne abhyAsa bar3hAneko pahale zrAvakoMke vrata hI liye| devaratiko ina ghaTanAse bar3A acambhA ho hI rahA thA, so eka dina usane jJAnI munirAjase isakA kAraNa pUchA-bhagavan, kyoM to mere pitAne
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 ArAdhanA kathAkoza mujhase kahA ki maiM viSTAmeM kIr3A hoU~gA so mujhe tU mAra DAlanA aura jaba maiM usa kor3eko mArane jAtA hU~ taba vaha bhotara ho bhItara ghusane lagatA hai / munine usake uttarameM devaratise kahA-bhAI, jIva gatisukhI hotA hai / phira cAhe ve kitano hI burose burI jagaha bhI kyoM na paidA ho| vaha usImeM apaneko sukhI mAnegA, vahA~se kabhI maranA pasanda na kregaa| yahI kAraNa hai ki jabataka tumhAre pitA jIte the tabataka unheM manuSya jIvanase prema thA, unhoMne na maraneke lie yatna bhI kiyA, para unheM saphalatA na milI / aura aisI ucca manuSya gatise ve marakara kor3A hoMge, so bho viSTAmeM / usakA 'unheM bahuta kheda thA aura isalie unhoMne tumase usa avasthA meM mAra DAlaneko kahA thA / para aba unheM vahI jagaha atyanta pyAro hai, ve maranA pasanda nahIM krte| isalie jaba tuma usa kor3eko mArane jAte ho taba vaha bhItara ghusa jAtA hai| isameM Azcarya aura kheda karanekI koI bAta nhiiN| saMsArakI sthiti ho aisI hai| munirAja dvArA yaha mArmika upadeza sunakara devaratiko bar3A vairAgya huaa| vaha saMsArako chor3akara, isalie ki usameM sAra kucha nahIM hai, munipada svIkAra kara Atmahita sAdhaka yogI ho gyaa| jinake vacana pApoMke nAza karanevAle haiM, sarvottama haiM aura saMsArakA bhramaNa miTAnevAle haiM, ve devoM dvArA pUje jAnevAle jina bhagavAn mujhe taba taka apane caraNoMkI sevAkA adhikAra deM jaba taka ki maiM karmoMkA nAza kara mukti prApta na kara luuN| 78. sudRSTi sunArakI kathA devoM, vidyAdharoM, cakravatiyoM, rAjoM aura mahArAjoM dvArA pUjA kiye jAnevAle jina bhagavAnko namaskAra kara sudRSTi nAmaka sunArakI, jo ratnoMke kAmameM bar3A hoziyAra thA kathA likhI jAtI hai / ujjainake rAjA prajApAla bar3e prajAhitaiSI, dharmAtmA aura bhagavAnke sacce bhakta the| inako rAnIkA nAma suprabhA thaa| suprabhA bar3I sundarI aura sato thii| saca hai saMsArameM vahI rUpa aura vahI saundarya prazaMsAke lAyaka hotA hai jo zIlase bhUSita ho|
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudRSTi sunArakI kathA 319 1 yahA~ eka sudRSTi nAmakA sunAra rahatA thA / javAhirAtake kAma meM yaha bar3A catura thA tathA sadAcArI aura sarala svabhAvo thA / isakI strIkA nAma vipalA thaa| vimalA durAcAriNI thI / apane ghara meM rahanevAle eka vakra nAmake vidyArthIse, jise ki sudRSTi apane kharcase likhAtA- par3hAtA thA, vimalAkA anucita sambandha thA / vimalA apane svAmIse bahuta nA-khuza thI / isalie usane apane premI vakrako uskA kara, use kucha bhalI-burI sujhAkara sudRSTikA khUna karavA diyaa| khUna usa samaya kiyA gayA jaba ki sudRSTi viSaya sevana meM magna thA / so yaha marakara vimalAke hI garbha meM AyA / vimalAne kucha dinoM bAda putra prasava kiyA / AcArya kahate haiM ki saMsArakI sthiti bar3I hI vicitra hai jo pala bhara meM karmoM kI parAdhInatAse jIvoMkA ajaba parivartana ho jAtA hai / ve naTakI taraha kSaNakSaNa meM rUpa badalA hI karate haiM / caitakA mahInA thA vasantakI zobhAne saba ora apanA sAmrAjya sthApita kara rakkhA thA / vana upavanoMkI zobhA manako moha letI thI / isI sundara samaya meM eka dina mahArAnI suprabhA apane khAsa bagIce meM prANanAtha ke sAtha ha~sI vinoda kara rahI thii| isI ha~sI - vinoda meM usakA krIr3A - vilAsa nAmakA sundara bahumUlya hAra TUTa par3A / usake saba ratna bikhara gaye / rAjAne use phira vaisA hI banavAnekA bahuta yatna kiyA, jagaha-jagahase acche sunAra bulavAye para hAra pahale sA kisIse nahIM banA / saca hai, binA puNyake koI uttama kalA yA jJAna nahIM hotA / isI TUTe hue hArako vimalAke lar3akene arthAt pUrvabhavake usake pati sudRSTine dekhA / dekhate hI use jAti smaraNa - pUrva janmakA jJAna ho gayA / usase usane usa hArako diyA / isakA kAraNa yaha thA ki isa hArako pahale bhI thA aura yaha bAta saca hai ki isa jIvako pUrva janmake kalA kauzala, jJAna-vijJAna dAna-pUjA Adi sabhI bAteM prApta huA karatI haiM / prajApAla usakI yaha huziyAra dekhakara bar3e prasanna hue / unhoMne usase pUchA bhI ki bhAI, yaha hAra jaisA sudRSTikA banAyA thA vaisA ho tumane kaise banA diyA ? taba vaha vimalAkA lar3akA mu~ha nIcA kara bolArAjAdhirAja, maiM apano kathA Apase kyA kahU~ / Apa yaha samajheM ki vAstava pahale sA hI banA sudRSTi hone banAyA saMsAra puNyase hI maiM hI dRSTi hU~ / isake bAda usane botI huI saba ghaTanA rAjA se kaha sunAI / ve saMsAra kI isa vicitratAko sunakara viSaya-bhogoMse bar3e virakta hue / unhoMne usI samaya saba mAyA jAla chor3akara AtmahitakA patha jinadIkSA grahaNa kara lI /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza idhara vimalAke lar3ake ko bhI atyanta vairAgya huaa| vaha svarga mokSake sukhoM ko denevAlI jinadIkSA lekara yogI bana gayA / yahA~se phira yaha vizuddhAtmA dharmopadezake liye aneka dezoM aura zaharoMmeM ghUma-phira kara tapasyA karatA huA aura aneka bhavyajanoM ko Atmahitake mArga para lagAtA huA saurIpura ke uttara bhAgameM yamunAke pavitra kinAre para Akara ThaharA yahA~ zukladhyAna dvArA karmoMkA nAza kara isane lokAlokakA jJAna karAnevAlA kevalajJAna prApta kiyA aura saMsAra dvArA pUjya hokara antameM mukti lAbha kiyA / ve vimalA - suta muni mujhe zAnti deM / I 320 jina bhagavAn Apa bhavyajanoMko aura mujhe mokSakA sukha deM, jo saMsAra - sindhu meM DUbate hue asahAya nirAdhara jIvoMko pAra karanevAle haiM, karma-zatruoM kA nAza karanevAle haiM, saMsArake saba padArthoMko dekhanevAle kevalajJAna se yukta haiM, sarvajJa haiM, svarga tathA mokSakA sukha denevAle haiM aura devoM, vidyAdharoM, cakravartiyoM Adi prAyaH sabhI mahApuruSoMse pUjA kiye jAte haiM / 76. dharmasiMha munikI kathA isa prakArake devoM dvArA jo pUjA-stuti kiye jAte haiM aura jJAnake samudra haiM, una jinendra bhagavAnko namaskAra kara dharmasiMha munikI kathA likhI jAtI hai / dakSiNa deza ke kauzalagira nagarake rAjA vIrasenakI rAnI vIramatIke do santAna thiiN| eka putra thA aura eka kanyA thI / putrakA nAma candrabhUti aura kanyAkA candrazrI thA / candrazrI bar3I sundara thI / usakI sundaratA dekhate hI banatI thI / kauzala deza aura kauzala hI zaharake rAjA dharmasiMha ke sAtha candrazrIko zAdI huI thii| donoM dampati sukhase rahate the / nAnA prakAra kI bhogopabhoga vastue~ sadA unake liye maujUda rahatI thiiN| itanA hone para bhI rAjAkA dharma para pUrNa vizvAsa thA, agAdha zraddhA thI / ve sadA dAna, pUjA, vratAdi dharmakArya karate the /
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRSabhasenako kathA 321 eka dina dharmasiMha tapasvI damadhara munike darzanArtha gaye / unakI bhakti se pUjA-stuti kara unhoMne unase dharmakA pavitra upadeza sunA, jo dharma devoM dvArA bhI bar3I bhakti ke sAtha pUjA mAnA jAtA hai / dharmopadezakA dharmasiMha citta para bar3A gaharA asara par3A / usase ve saMsAra aura viSaya - bhogoM se virakta ho gaye / unakI rAnI candazrIko unheM javAnImeM dIkSA le jAnese bar3A kaSTa huA / para becArI lAcAra thI / usake duHkhakI bAta jaba usake bhAI candrabhUtiko mAlUma huI to use bhI atyanta duHkha huA / usase apanI bahina kI yaha hAlata na dekhI gii| usane taba jabaradastI apane bahanoI dharmasiMhako uThA lAkara candrazrIke pAsa lA rakkhA | dharmasiMha phira bhI na Thahare aura jAkara unhoMne punaH dIkSA le lo aura mahA tapa tapane lage / eka dina isI taraha ve tapasyA kara rahe the / taba unhoMne candrabhUtiko apanI ora AtA huA dekhaa| unhoMne samajha liyA ki yaha phira merI tapasyA bigAr3egA / so tapako rakSAke liye pAsa ho par3e hue mRta hAthI ke zarIrameM ghusakara unhoMne samAdhi le lI aura anta meM zarIra chor3akara ve svarga meM gaye / isaliye bhavyajanoMko kaSTake samaya bhI apane vratakI rakSA karanI hI cAhiye ki jisase svarga yA mokSakA sarvocca sukha prApta hotA hai / nirmala jainadharmake premI jina zrIdharmasiMha munine jina bhagavAn ke upadeza kiye aura svarga- mokSake denevAle tapa mArgakA Azraya le usake puNyase svarga-sukha lAbha kiyA ve saMsAra prasiddha mahAtmA aura apane guNoMse sabakI buddhi para prakAza DAlanevAle mujhe bhI maMgala-sukha dAna kareM / 80. vRSabhasenakI kathA svarga aura mokSakA sukha denevAle tathA sAre saMsArake dvArA pUje-mAne jAnevAle zrI jina bhagavAnko namaskAra kara vRSabhasenakI kathA likhI jAtI hai / pATaliputra (paTanA) meM vRSabhadatta nAmakA eka seTha rahatA thA / pUrva 21
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 ArAdhanA kathAkoza puNyake prabhAvase isake pAsa dhana sampatti khUba thii| isako strIkA nAma vRSabhadattA thA / isake vRSabhasena nAmakA sarvaguNa-sampanna eka putra thaa| vRSabhasena bar3A dharmAtmA aura sadA dAna-pUjAdika puNyakarmoMkA karanevAlA thaa| vRSabhasenake mAmA dhanapatikI strI zrIkAntAke eka lar3akI thii| isakA nAma dhanazrI thaa| dhanazrI sundarI thI, catura thI aura likhI-par3hI thI / dhanazrIkA byAha vRSabhasenake sAtha huA thaa| donoM dampati sukhase rahate the / nAnA prakArake viSaya-bhogoMkI vastue~ unake liye sadA hAjira rahatI thiiN| eka dina vRSabhasena damadhara munirAjake darzanoMke liye gyaa| bhakti sahita unakI pUjA-vandanA kara usane unase dharmakA pavitra upadeza sunaa| upadeza use bahuta rucA aura usakA prabhAva bhI usapara bahuta pdd'aa| vaha usI samaya saMsAra aura bhramase sukha jAna par3anevAle viSaya-bhogoMse udAsIna ho munirAjake pAsa Atmahitako sAdhaka jinadokSA le gyaa| use yuvAvasthAmeM hI dIkSA le jAnese dhanazrIko bar3A duHkha huaa| use dina-rAta roneke sivA kucha na sUjhatA thA / dhanazrIkA yaha duHkha usake pitA dhanapatise na sahA gyaa| vaha tapovanameM jAkara vRSabhasena ko uThA lAyA aura jabaradastI usakI dIkSA vagairaha khaNDita kara dI, use gRhastha banA diyA / saca hai, mohI puruSa karane aura na karane yogya kAmoMkA vicAra na kara unmattakI taraha hara eka kAma karane laga jAtA hai, jisase ki pApakarmokA usake tIvra bandha hotA hai| jaise manuSyako kaidameM jabaradastI rahanA par3atA hai usI taraha vRSabhasenako bhI kucha samaya taka aura gharameM rahanA pdd'aa| isake bAda vaha phira muni ho gyaa| isakA phira muni ho jAnA jaba dhanapatiko mAlUma huA to kisI bahAnese ghara para lAkara abakI bAra use usane loheko sA~kalase bA~dha diyaa| munine yaha socakara, ki yaha mujhe abako bAra phira vratarUpI parvatase girA degA, merA vrata bhaMga kara degA, saMnyAsa le liyA aura isI avasthAmeM zarIra chor3akara vaha puNyake udayase svargameM deva huaa| durjanoM dvArA satpuruSoMko kitane hI kaSTa kyoM na pahu~cAye jAya~ para ve kabhI pApabandhake kAraNa kAmoMmeM nahIM pha~sate / durjana puruSa cAhe kitanI hI takalIpha kyoM na deM, para pavitra buddhi ke dhArI sajjana mahAtmA puruSa to jina bhagavAnke caraNoMkI sevA-pUjAse honevAle puNyase sukha hI prApta kreNge| isameM tanika bho sandeha nhiiN|
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayasena rAjAko kathA 323 81. jayasena rAjAkI kathA svargAdi sukhoMke denevAle aura mokSarUpI ramaNIke svAmI zrIjina bhagavAnko namaskAra kara jayasena rAjAkI sundara kathA likho jAtI hai| sAsvatIke rAjA jayasenakI rAnI vIrasenAke eka putra thaa| isakA nAma vIrasena thA / vIrasena buddhimAn aura sacce hRdayakA thA, mAyAcArakapaTa use chU taka na gayA thaa| ___ yahA~ eka zivagupta nAmakA buddha bhikSuka rahatA thaa| yaha mAMsabhakSI aura nirdayI thaa| IrSA aura dveSa isake roma-romameM ThasA thA mAnoM vaha inakA putalA thA / yaha zivagupta rAjaguru thaa| aise mithyAtvako dhikkAra hai jisake vaza ho aise mAyAvI aura dveSI bhI guru ho jAte haiN| eka dina yativRSabha munirAja apane sAre saMghako sAtha liye sAvastImeM aaye| rAjA yadyapi baddhadharmakA mAnanevAlA thA, tathApi vaha aura-aura logoMko munidarzanake liye jAte dekha Apa bhI gayA / usane munirAja dvArA dharmakA pavitra upadeza cita lagAkara sunA / upadeza use bahuta pasanda aayaa| usane munirAjase prArthanA kara zrAvakoMke vrata liye| jainadharma para aba usakI dinoM-dina zraddhA bar3hatI hI gii| usane apane sAre rAjyabharameM koI aisA sthAna na rahane diyA jahA~ jinamandira na ho / pratyeka zahara, pratyeka gAMvameM isane jinamandira banavA diyaa| jinadharmake liye rAjAkA yaha prayatna dekha zivagupta IrSA aura dveSake mAre jala kara khAka ho gyaa| vaha aba rAjAko kisI prakAra mAra DAlaneke prayatnameM lgaa| aura eka dina khAsa isI kAmake liye vaha pRthivIpurI gayA aura vahAMke buddhadharmake anuyAyI rAjA sumatiko usane jayasenake jainadharma dhAraNa karane aura jagahajagaha jinamandiroMke banavAne AdikA saba hAla kaha sunaayaa| yaha suna . sumatine jayasenako eka patra likhA ki "tumane buddhadharma chor3akara jo jainadharma jainadharma grahaNa kiyA, yaha bahuta burA kiyA hai| tumheM ucita hai ki tuma pIchA buddhadharma svIkAra kara lo|" isake uttarameM jayasenane likha bhejA ki-"merA vizvAsa hai, nizcaya hai ki jainadharma hI saMsArameM eka aisA sarvocca dharma hai jo jIvamAtrakA hita karanevAlA hai| jisa dharmameM jIvoMkA mAMsa khAyA jAtA hai yA jinameM dharmake nAma para hiMsA vagairaha mahApApa bar3o khuzIke sAtha kiye jAte haiM ve dharma nahIM ho sakate / dharmakA artha hai jo saMsArake duHkhoMse chur3Akara uttama sukhameM rakkhe, so yaha bAta sivA jainadharmake aura dharmoM meM nahIM hai| isalie ise chor3akara
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 ArAdhanA kathAkoza aura saba azubha bandhake kAraNa haiM / " saca hai, jisane jainadharmakA saccA svarUpa jAna liyA vaha kyA phira kisIse DigAyA jA sakatA hai ? nahIM / pracaNDale pracaNDa havA bhI kyoM na cale para kyA vaha meruko hilA degI ? nahIM / jayasenane isa prakAra vizvAsako dekha sumatiko bar3A gussA AyA / taba usane do AdamiyoM ko isalie sAvastI meM bhejA ki ve jayasenakI hatyA kara AveM / ve donoM Akara kucha samaya taka sAvastomeM Thahare aura jayasenake mAra DAlane kI khoja meM lage rahe, para unheM aisA maukA hI na mila pAyA jo ve jayasenako mAra skeN| taba lAcAra ho ve vApisa pRthvIpurI Aye aura saba hAla unhoMne rAjAse kaha sunaayaa| isase sumatikA krodha aura bhI bar3ha gayA / usane taba apane saba naukaroMko ikaTThA kara kahA -- kyA koI mere AdamiyoMmeM aisA bhI himmata bahAdura hai jo sAvastI jAkara kisI taraha jayasenako mAra Ave ! unameMse eka himAraka nAmake duSTane kahA - ho mahArAja, meM isa kAmako kara sakatA hU~ / Apa mujhe AjJA deM / isake bAda hI vaha rAjAjJA pAkara sAvastI AyA aura yativRSabha munirAjake pAsa mAyAcArase jinadIkSA lekara muni ho gayA / eka dina jayasena munirAja ke darzana karaneko AyA aura apane naukaracAkaroMko mandira bAhara ThaharA kara Apa mandira meM gayA / muniko namaskAra kara vaha kucha samaya ke lie unake pAsa baiThA aura unase kuzala samAcAra pUchakara usane kucha dharma-sambandhI bAtacIta kii| isake bAda jaba vaha calaneke pahale munirAjako Dhoka deneke lie jhukA ki itane meM vaha duSTa himAraka jayasenako mAra kara bhAga gyaa| saca hai buddha loga bar3e ho duSTa huA karate haiN| yaha dekha muni yativRSabhako bar3I cintA huii| unhoMne socA kahIM sAre saMgha para vipatti na Aye, isalie pAsa hI kI bhIMta para unhoMne yaha likhakara, ki "darzana yA dharmakI DAhake vaza hokara aisA kAma kiyA gayA hai," churIse apanA peTa cIra liyA aura sthiratAse saMnyAsa dvArA mRtyu prApta kara ve svarga gaye / vIrasenako jaba apane pitAkI mRtyukA hAla mAlUma huA to vaha usI samaya daur3A huA mandira AyA / use isa prakAra dina-dahAr3e kisI sAdhAraNa AdamIkI nahIM, kintu khAsa rAjA sAhabakI hatyA ho jAne aura hatyA - kArIkA kucha patA na calanekA bar3A hI Azcarya huA / aura jaba usane apane pitAke pAsa muniko bhI marA pAyA taba to usake AzcaryakA kucha ThikAnA hI na rahA / vaha bar3e vicAra meM par3a gyaa| ye hatyAe~ kyoM huI ?
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayasena rAjAkI kathA - 325 aura kaise haIM ? isakA kAraNa kucha bhI usakI samajhameM na AyA / use yaha bhI sandeha huA ki kahIM ina munine to yaha kAma na kiyA ho ? para dUsare hI kSaNameM usane socA ki aisA nahIM ho sktaa| inakA aura pitAjIkA koI baira-virodha nahIM, lenA denA nahIM, phira ve kyoM aisA karane cale ? aura pitAjI to inake itane bar3e bhakta the| aura na kevala yahI bAta thI ki pitAjI hI inake bhakta hoM, ye sAdhujI bhI to unase bar3A prema karate the; ghaNToM taka unake sAtha inakI dharmacarcA huA karatI thii| phira isa sandehako jagaha nahIM rahatI ki eka nispRha aura zAnta yogI dvArA yaha anartha ghar3A jA ske| taba huA kyA ? becArA vIrasena bar3I kaThina samasyAmeM pha~sA / vaha isa prakAra cintAtura ho kucha soca-vicAra kara hI rahA thA ki usakI najara sAmanekI bhIMta para jA pdd'ii| usa para yaha likhA huA, ki "darzana yA dharmakI DAhake vaza hokara aisA huA hai," dekhate hI usakI samajhameM usI samaya saba bAteM barAbara A gii| usake manakA aba rahA-sahA sandeha bhI dUra ho gyaa| usakI aba munirAja para atyanta hI zraddhA ho gii| usane munirAjake dhairya aura sahanapane kI bar3I prazaMsA kii| jainadharmake viSayameM usakA pUrA-pUrA vizvAsa ho gayA / jinakA duSTa svabhAva hai, jinase dUsaroMke dharmakA abhyudaya-unnati nahIM sahI jAtI, aise loga jinadharma sarIkhe pavitra dharma para cAhe kitanA hI doSa kyoM na lagAveM, para jinadharma to bAdaloMse na Dhake hue sUrajakI taraha sadA hI nirdoSa rahatA hai| jisa dharmako cAroM prakArake deva, vidyAdhara, cakravartI, rAje-mahArAje Adi sabhI mahApuruSa bhaktise pUjate-mAnate haiM, jo saMsArake duHkhoMkA nAza kara svarga yA mokSakA denevAlA hai, sukhakA sthAna hai, saMsArake jIva mAtrakA hita karanevAlA hai aura jisakA upadeza sarvajJa bhagavAnne kiyA hai aura , isIlie sabase adhika pramANa yA vizvAsa karane yogya hai, vaha dharma-vaha AtmAko eka khAsa zakti mujhe prApta hokara mokSakA sukha de|
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 ArAdhanA kathAkoza 82. zakaTAla munikI kathA sukhake denevAle aura saMsArakA hita karanevAle jinendra bhagavAnke caraNoMko namaskAra kara zakaTAla munikI kathA likhI jAtI hai / ___ pATaliputra (paTanA) ke rAjA nandake do maMtrI the / eka zakaTAla aura dUsarA vararuci / zakaTAla jainI thA, isalie sutarAM usakI jainadharma para acala zraddhA yA prAti thii| aura vararuci jainI nahIM thA, isalie satarAM use jainadharmase, jainadharmake pAlanevAloMse dveSa thA, IrSA thii| aura isIlie zakaTAla aura vararucikI kabhI na banatI thI, ekase eka atyanta viruddha the| eka dina jainadharmake parama vidvAn mahApadma munirAja apane saMghako sAtha liye paTanAmeM aaye| zakaTAla unake darzana karaneko gayA / bar3I bhaktike sAtha usane unakI pUjA-vandanA kI aura unake pAsa baiThakara muni aura gRhastha dhamakA unase pavitra upadeza sunaa| upadezakA zakaTAlake dhAmika ataeva komala hRdaya para bahuta prabhAva pdd'aa| vaha usI samaya saMsArakA saba mAyAjAla tor3akara dIkSA le muni ho gyaa| isake bAda usane apane guru dvArA siddhAntazAstrakA acchA abhyAsa kiyaa| thor3e hI dinoMmeM zakaTAla munine kaI viSayoM meM bahuta hI acchI yogyatA prApta kara lii| guru inako buddhi, vidvattA, tarkanAzakti aura sarvopari inakI svAbhAvika pratibhA dekhakara bahuta hI khuza hue| unhoMne apanA AcAryapada aba inheM hI de diyaa| yahA~se ye dharmopadeza aura dharma pracArake lie aneka dezoM, zaharoM aura gA~voMmeM ghUme-phire / inhoMne bahatoMko Atmahita sAdhaka pavitra mArga para lagAyA aura durgatike duHkhoMkA nAza karanevAle pavitra jainadharmakA saba ora prakAza phailaayaa| isa prakAra dharma prabhAvanA karate hue ye eka bAra phira paTanAmeM aaye| eka dinakI bAta hai ki zakaTAla muni rAjAke antaHpurameM AhAra kara tapovanakI ora jA rahe the| maMtrI vararucine inheM dekha liyaa| so isa pApIne purAne bairakA badalA lenekA acchA maukA dekhakara nandase kahAmahArAja, Apako kucha khabara hai ki isa samaya apanA purAnA maMtro pApI zakaTAla bhIkhake bahAne Apake antaHpurameM, ranavAsameM ghusakara na jAne kyA anartha kara gayA hai ! mujhe to usake cale jAne bAda ye samAcAra mile, nahIM to maiMne use kabhIkA pakar3avA kara pApakI sajA dilavA dI hotI / astu, Apako aise dhuutoke lie cupa baiThanA ucita nhiiN| saca hai, durgatimeM jAnevAle aise pApI loga burAse burA koI kAma karate nahIM cUkate / nandane apane
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakaTAla muniko kathA 327 maMtrIke bahakAnemeM Akara gussese usI samaya eka naukarako AjJA kI ki vaha jAkara zakaTAlako jAnase mAra Ave / saca hai, murkha puruSa durjanoM dvArA uskere jAkara karane aura na karane yogya bhale-bure kAryakA kucha vicAra na kara anyAya kara hI DAlate haiM / zakaTAla munine jaba usa ghAtaka manuSyako apanI ora Ate dekhA taba unheM vizvAsa ho gayA ki yaha mere hI mAraneko A rahA hai aura yaha saba karma mantrI vararucikA hai| astu, jaba taka vaha ghAtaka zakaTAla munike pAsa pahu~catA hai usake pahale hI unhoMne sAvadhAna hokara saMnyAsa le liyaa| ghAtaka apanA kAma pUrA kara vApisa lauTa gyaa| idhara zakaTAla munine samAdhise zarIra tyAga kara svarga lAbha kiyaa| saca hai, duSTa puruSa apanI orase kitanI hI duSTatA kyoM na kare, para usase satpuruSoMko kucha nukasAna na pahu~ca kara lAbha hI hotA hai| / parantu jaba nandako yaha saba saccA hAla jJAta huA aura usane saba bAtoMkI gaharI chAna-bInakI taba use mAlUma ho gayA ki zakaTAla munikA koI doSa na thA, ve sarvathA niraparAdha the| isake pahale jainamuniyoMke sambandhameM jo usakI mithyA dhAraNa ho gaI thI aura una para jo usakA behada krodha ho rahA thA usa sabako hRdayase dUra kara vaha aba bar3A ho pchtaayaa| apane pApa karmoMkI usane bahuta nindA kii| isake bAda vaha zrImahApadma munike pAsa gayA / bar3I bhaktise usane unakI pUjA-vandanA kI aura sukhake kAraNa pavitra jainadharmakA unake dvArA upadeza sunA / dharmopadezakA usake citta para bahuta prabhAva par3A / usane zrAvakoMke vrata dhAraNa kiye| jainadharma para aba isakI acala zraddhA ho gii| ____ isa jIvako jaba koI burI saMgati mila jAtI hai taba to yaha burese bure pApakarma karane laga jAtA hai aura jaba acche mahAtmA puruSoMkI saMgati milatI hai taba yahI puNya-pavitra karma karane lagatA hai| isalie bhavyajanoMko sadA aise mahApuruSoMkI saMgati karanA cAhie jo saMsArake Adarza haiM aura jinakI satsaMgatise svarga-mokSa prApta ho sakatA hai| ___ ina samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra aura samyaktaparUpI ratnoMkI sundara mAlAko prabhAcandra Adi pUrvAcAryone zAstroMkA sAra lekara banAyA hai, jo jJAnake samudra aura sAre saMsArake jIva mAtrakA hita karanevAle the| unhIMkI kRpAse maiMne isa ArAdhanArUpI mAlAko apanI buddhi aura zaktike anusAra banAyA hai / yaha mAlA bhavyajanoMko aura mujhe sukha de|
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 ArAdhanA kathAkoza 83. zraddhAyukta manuSyakI kathA nirmala kevalajJAna dvArA sAre saMsArake padArthoM ko prakAzita karanevAle jina bhagavAnko namaskAra kara zraddhAguNake dhArI vinayaMdhara rAjAkI kathA likhI jAtI hai jo kathA satpuruSoMko priya hai| kurujAMgala dezako rAjadhAnI hastinApurakA rAjA vinayaMdhara thaa| usakI rAnIkA nAma vinayavatI thaa| yahA~ vRSabhasena nAmakA eka seTha rahatA thaa| isakI strIkA nAma vRSabhasenA thaa| isake jinadAsa nAmakA eka buddhimAna putra thaa| vinayaMdhara bar3A kAmI thaa| so eka bAra isake koI mahAroga ho gyaa| saca hai, jyAdA maryAdAse bAhara viSaya sevana bhI ulaTA duHkhakA hI kAraNa hotA hai| rAjAne bar3e-bar3e vaidyoMkA ilAja karavAyA para usakA roga kisI taraha na miTA / rAjA isa rogase bar3A duHkhI huaa| use dinarAta caina na par3ane lgaa| / rAjAkA eka siddhArtha nAmakA maMtrI thaa| yaha jainI thaa| zuddha samyagdarzanakA dhAraka thaa| so eka dina isane pAdauSadhi Rddhike dhAraka munirAjake pA~va prakSAlanakA jala lAkara, jo ki saba rogoMkA nAza karanevAlA hotA hai, rAjAko diyaa| jina bhagavAna ke sacce bhakta usa rAjAne bar3o zraddhAke sAtha usa jalako pii-liyaa| use pInese usakA saba roga jAtA rahA / jaise sUrajake uganese andhakAra jAtA rahatA hai| saca hai, mahAtmAoMke tapake prabhAvako kauna kaha sakatA hai, jinake ki pA~va dhoneke pAnIse hI saba rogoMko zAnti ho jAtI hai| jisa prakAra siddhArtha mantrIne munike pA~va prakSAlanakA pavitra jala rAjAko diyA, usI prakAra anya bhavyajanoMko bhI ucita hai ki ve dharmarUpI jala sarva-sAdhAraNako dekara unakA saMsAra tApa zAnta kreN| jainatattvake parama vidvAn ve pAdauSadhiRddhike dhAraka munirAja mujhe zAnti-sukha deN| __ jainadharmameM yA jainadharmake anusAra kiye jAnevAle dAna, pUjA, vrata, upavAsa Adi pavitra kAryoM meM kI huI zraddhA, kiyA huA vizvAsa duHkhoMkA nAza karanevAlA hai| isa zraddhAkA AnuSaGgika phala hai-indra, cakravartI, vidyAdhara AdikI sampadAkA lAbha aura vAstavika phala hai mokSakA kAraNa kevalajJAna, jisameM ki anantajJAna, anantadarzana, anantasukha aura anantavIrya ye cAra anantacatuSTaya-AtmAkI khAsa zaktiyA~ pragaTa ho jAtI haiN| vaha zraddhA Apa bhavyajanoMkA kalyANa kare /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 AtmanindA karanevAlIko kathA 84 AtmanindA karanevAlIkI kathA cAroM prakArake devoM dvArA pUje jAnevAle jina bhagavAnko namaskAra kara usa strIkI kathA likhI jAtI hai ki jisane apane kiye pApakarmokI AlocanA kara acchA phala prApta kiyA hai| banArasake rAjA vizAkhadatta the| unakI rAnIkA nAma kanakaprabhA thaa| inake yahA~ eka citerA rahatA thaa| isakA nAma vicitra thaa| yaha citrakalAkA bar3A acchA jAnakAra thaa| citerekI strIkA nAma vicitrapatAkA thaa| isake buddhimatI nAmakI eka lar3akI thii| buddhimatI bar3I sundarI aura catura thii| eka dina vicitra citerA rAjAke khAsa mahalameM, jo ki bar3A sundara thA, citra kara rahA thaa| usakI lar3akI buddhimatI usake lie bhojana lekara aaii| usane vinoda vaza ho bhIMta para morakI pIMchIkA eka citra bnaayaa| vaha citra itanA sundara banA ki sahasA koI na jAna pAtA ki vaha citra hai| jo use dekhatA vaha yahI kahatA ki yaha morako pIchI hai| isI samaya mahArAja vizAkhadatta isa ora A gye| ve usa citrako morako poMchI samajha uThAneko usako ora bddh'e| yaha dekha buddhimatIne samajhA ki mahArAja be samajha haiN| nahIM to inheM itanA bhrama nahIM hotaa| dUsare dina buddhimatIne eka aura adbhuta citra rAjAko batalAte hue apane pitAko pukArA-pitAjI, jaldo Aie, bhojana kI javAnIkA samaya bIta rahA hai / buddhimatIke ina zabdoMko sunakara rAjA bar3e acambhemeM par3a gayA / vaha usake kahanekA kucha bhAva na samajha kara eka TakaTakI lagAye usake muMhakI ora dekhatA raha gyaa| rAjAko apanA bhAva na samajhA dekha buddhimatIko usake mUrkha honekA aura dRr3ha vizvAsa ho gyaa| ___abakI bAra buddhimatIne aura hI cAla clii| eka bhIta para do par3ade lagA diye aura rAjAko citra batalAneke bahAnese usane eka par3adA utthaayaa| usameM citra na thA / taba rAjA usa dUsare par3adeko ora citrakI AzAse A~kheM phAr3akara dekhane lgaa| buddhimatIne dUsarA par3adA bhI uThA diyA / bhItapara citrako na dekhakara rAjA bar3A zarmidA huaa| usakI ina ceSTAoMse use pUrA mUrkha samajha buddhimatIne jarA ha~sa diyA / rAjA aura bhI acambhemeM par3a gyaa| vaha buddhimato kA kucha bhI abhiprAya na samajha skaa| usane taba vyagra ho buddhimatI se aisA karanekA kAraNa puuchaa|
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 ArAdhanA kathAkoza buddhimatIke uttarase use jAna par3A ki vaha use cAhatI hai aura isIlie. pitAko bhojana ke liye pukArate samaya vyaMga se jA para usane apanA bhAva pragaTa kiyA thaa| rAjA usakI sundaratA para pahale hIse mugdha thA, so vaha buddhimatIkI bAtoM se bar3A khuza huA / usane phira buddhimatIke sAtha byAha bhI kara liyA / dhIre-dhIre rAjAkA usa para itanA adhika prema bar3ha gayA ki apanI saba rAniyoMmeM paTTarAnI usane use ho banA diyA / saca bAta yaha hai ki prANiyoMkI unnati ke liye unake guNa hI unakA dUtapanA karate haiM, unheM unnati para pahu~cA dete haiM / rAjAne buddhimatIko sAre ranavAsakI svAminI banA to diyA, para usameM saba rAniyA~ usa becArIkI zatru bana gaIM, usase DAha, IrSA karane lagIM / Ate-jAte ve buddhimatI ke sira para mAratIM aura use buro bhalI sunAkara behada kaSTa pahu~cAtIM / becArI buddhimatI sIdhI-sAdhI thI, so na to vaha unase kucha kahatI aura mahArAjase hI kabhI unako zikAyata karatI / isa kaSTa aura cintAse mana hI mana ghulakara vaha sUkha sI gaI / vaha jaba jina mandira darzana karane jAtI taba saba siddhiyoMke denevAle bhagavAn ke sAmane khar3e ho apane pUrva karmokI nindA karatI aura prArthanA karatI ki he saMsAra pUjya, he svarga- mokSa ke sukha denevAle, he duHkharUpI dAvAnala ke bujhAnevAle megha, aura he dayAsAgara, maiM eka choTe kula meM paidA huI hU~, isIliye mujhe ye saba kaSTa ho rahe haiM / para nAtha, isameM doSa kisIkA nahIM / mere pUrva janamake pApoMkA udaya hai / prabho, jo ho, para mujhe vizvAsa hai ki jIvoMko cAhe kitane ho kaSTa kyoM na satA rahe hoM, jo Apako hRdayase cAhatA hai, ApakA saccA sevaka hai, usake saba kaSTa bahuta jaldI naSTa ho jAte haiM / aura isIliye he nAtha, kAmI, krodhI, mAnI mAyAvI devoMko chor3akara maiMne ApakI zaraNa lI hai / Apa merA kaSTa dUra kareMge hii| buddhimatI na mandira meM hI kintu mahala para bhI apane karmoMkI AlocanA kiyA karatI / vaha sadA ekAntameM rahatI aura na kisIse vizeSa bolato cAlatI / rAjAne usake durbala honekA kAraNa pUchA -- bAra-bAra Agraha kiyA, para buddhimatIne usase kucha bhI na kahA / para 1 buddhimatI kyoM dinoM dina durbala hotI jAtI hai, isakA zodha lagAne ke liye eka dina rAjA usake pahale jinamandira A gayA / buddhimatIne pratidinakI taraha Aja bhI bhagavAn ke sAmane khar3I hokara AlocanA kI / rAjAne vaha saba suna liyA / sunakara hI vaha sIdhA mahala para AyA / apanI saba rAniyoMko usane khUba hI phaTakArA, dhikkArA aura buddhimatIko
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmanindA kI kathA 331 hI unakI mAlakina - paTTarAnI banAkara una sabako usakI sevA karaneke lie bAdhya kiyA / jisa prakAra buddhimatIne apanI Atma-nindA kI, usI taraha anya buddhivAnoM aura kSullaka Adiko bhI jina bhagavAn ke sAmane bhaktipUrvaka AtmanindA - pUrvakarmokI AlocanA karanA ucita hai / uttama kula aura uttama sukhoMkI denevAlI tathA durgatike duHkhoMkI nAza karanevAlI jina bhagavAnkI bhakti mujhe bhI mokSa kA sukha de / 85. AtmanindA kI kathA saba doSoMke nAza karanevAle aura sukhake denevAle aise jina bhagavAnko namaskAra kara apane bure karmoMkI nindA - AlocanA karanevAlI bIrA brAhmaNIkI kathA likhI jAtI hai / duryodhana jaba ayodhyAkA rAjA thA taba kI yaha kathA hai / yaha rAjA bar3A nyAyI aura buddhimAn huA hai / isakI rAnIkA nAma zrIdevo thA / zrIdevI bar3I sundarI aura saccI pativratA thI / yahA~ eka sarvopAdhyAya nAmakA brAhmaNa rahatA thA / isakI strIkA nAma bIrA thA / isakA cAla-calana acchA na thA / javAnIke jorameM yaha masta rahA karatI thI / upAdhyAyake ghara para eka vidyArthI par3hA karatA thA / usakA nAma agnibhUti thA / bIrA brAhmaNI ke sAtha isakI anucita prIti thI / brAhmaNI ise bahuta cAhatI thI / para upAdhyAya ina donoMke sukhakA kA~TA thA / isaliye ye manamAnA aizoArAma na kara pAte the / brAhmaNIko yaha bahuta khaTakA karatA thA / so eka dina maukA pAkara brAhmaNIne apane patiko mAra DAlA / aura use masAnameM pheMka Aneko chatromeM chupAkara andherI rAta meM vaha gharase nikalI / masAnameM jaise ho vaha upAdhyAyake murdeko pheMkaneko taiyAra huI ki eka vyantaradevIne usake aise nIca karma para gussA hokara chatrIko kIla diyA aura kahA - "saberA hone para jaba tU sAre zaharakI striyoMke ghara-ghara para jAkara apanA yaha nIca karma pragaTa
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 ArAdhanA kathAkoza karegI, apane karma para pachatAyegI taba tere sira parase yaha chatrI giregii|" devIke kahe anusAra brAhmaNIne vaisA hI kiyaa| taba kahIM usakA pIchA chUTA, chatrI sirase alaga ho skii| isa AtmA-nindAse brAhmaNIkA pApakarma bahuta halakA ho gayA, vaha zuddha huii| isI taraha anya bhavyajanoMko bhI ucita hai ki ve pratidina honevAle bure karmoMkI guruoMke pAsa AlocanA kiyA kreN| usase unakA pApa naSTa hogA aura apane AtmAko ve zuddha banA skeNge| kisI puruSake zarIrameM kA~TA laga gayA aura vaha usase bahuta kaSTa pA rahA hai / para jaba taka vaha kA~TA usake zarIrase na nikalegA taba taka vaha sukhI nahIM ho sktaa| isa lie usa kA~Teko nikAla pheMkakara vaise vaha puruSa sukhI hotA hai, usI taraha jo Atma-hitaiSI jainadharmake batAye siddhAnta para calanevAle vItarAgI sAdhuoMkI zaraNa le apane AtmAko kaSTa pahu~cAnevAle pApakarmarUpI kA~Teko kRtakarmoMkI AlocanA dvArA nikAla phaikate haiM ve phira kabhI nAza na honevAlI AtmIka lakSmIko prApta karate haiN| 86. somazarma munikI kathA sarvottama dharmakA upadeza karanevAle jinendra bhagavAnko namaskAra kara somazarma munikI kathA likhI jAtI hai / ___ AlocanA, garhA, AtmanindA, vrata, upavAsa, stuti aura kathAe~ inake dvArA pramAdako, asAvadhAnIko nAza karanA caahie| jaise maMtra, auSadhi Adise viSakA vega nAza kiyA jAtA hai| isI sambandhakI yaha kathA hai| ___ bhAratake kisI eka hissemeM base hue puNDraka dezake pradhAna zahara devIkoTapurameM saumazarma nAmakA brAhmaNa ho cukA hai / somazarma veda aura vedAMgakA, vyAkaraNa, nirukta, chanda, jyotiSa, zikSA aura kalA kA acchA vidvAn thaa| isakI strIkA nAma somilyA thaa| isake agnibhUti aura vAyubhUti do lar3ake the|
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ somazarma muniko kathA yahA~ viSNudatta nAmakA eka aura brAhmaNa rahatA thaa| isakI strIkA nAma viSNuzrI thaa| viSNudatta acchA dhanI thaa| para svabhAvakA acchA AdamI na thaa| kisI dina koI khAsa jarUrata par3ane para somazarmane viSNudattase kucha rupayA karja liyA thaa| usakA karja adA na kara pAyA thA ki eka dina somazarmako kisI jainamunike dharmopadezase vairAgya ho jAnese vaha muni ho gayA / vahA~se vihAra kara vaha kahIM anyatra calA gayA aura dUsare nagaroM aura gA~voMmeM dharmakA upadeza karatA huA eka bAra phira vaha koTapurameM AyA / viSNudattane taba ise dekhakara pakar3a liyA aura kahA-sAdhujI, Apake donoM lar3ake to isa samaya mahA daridra dazAmeM haiN| unake pAsa eka phUTI kaur3I taka nahIM hai| ve merA rupayA nahIM de skte| isaliye yA to Apa merA rupayA de dojiye, yA apanA dharma beca dojiye / somazarma munike sAmane bar3I kaThina samasyA upasthita hii| ve kyA kareM, isakI unheM kucha sUjha na pdd'ii| taba unake guru vIra-bhadrAcAryane unase kahA-acchA tuma jAo aura dharma beco ! unakI AjJA pAkara somazarma muni masAnameM jAkara dharma becane lge| isa samaya eka devIne Akara unase pUchA-munirAja, jisa dharmako Apa beca rahe haiM, bhalA, kahiye to vaha kaisA hai ? uttara meM munine kahA-merA dharma aTThAIsa mUlaguNa aura caurAsI lAkha uttaragaNoMse yukta hai tathA uttama-kSamA, mArdava, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcana aura brahmacarya ina daza bheda rUpa hai| dharmakA yaha svarUpa zrIjinendra bhagavAnne kahA hai / muni dvArA apane bece jAnevAle dharmako isa prakAra vyAkhyA sunakara vaha devI bahuta prasanna huii| usane muniko namaskAra kara dharmako prazaMsAmeM kahA-munirAja, Apane jo kahA vaha bahuta Thoka hai / yahI dharma saMsArako vaza karaneke lie eka vazIkaraNa maMtra hai, amUlya cintAmaNi hai, sukharUpa amRtakI dhArA hai, aura manacAhI vastuoMke duhane-deneke liye kAmadhenu hai / adhika kyA, kintu yaha samajhanA cAhiye ki saMsArameM jo-jo manoharatA dekha par3atI hai vaha saba eka dharmahokA phala hai| dharma eka sarvottama amola vastu hai| usakA mola ho hI nahIM sktaa| para munirAja, Apako usa brAhmaNakA karja cukAnA hai| ApakA yaha upasarga dUra ho, isaliye dIkSA samaya loMca kiye Apake bAloMko use karjake badale diye detI haiN| yaha kahakara devI una bAloMko apanI devI-mAyAse camakate hue bahumUlya ratna banAkara Apa apane sthAna para cala dii| saca hai, jainadharmakA prabhAva kauna varNana kara sakatA hai, jo ki sadA hI sukha denevAlA aura devoM dvArA pUjA kiyA jAtA hai|
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 ArAdhanA kathAkoza saberA hone para viSNudatta, somazarma munike tapakA prabhAva dekhakara cakita raha gayA / usako muni para taba bar3I zraddhA ho gii| usane namaskAra kara unako prazaMsAmeM kahA-yogirAja, sacamuca Apa bar3e hI bhAgyazAlI haiN| Apake sarokhA vidvAn aura dhora maiMne kisoko nahIM dekhA / yaha Apahose mahAtmAoMkA kAma hai jo mohapAza tor3a-tur3Akara isa prakAra duHsaha tapasyA kara rahe haiM / mahArAja, ApakI maiM kina zabdoM meM tArIpha karU~, yaha mujhe nahIM jAna pdd'taa| Apane to apane jIvanako saphala banA liyaa| para hAya ! maiM pApI pApakarmake udayase dhanarUpI coroM dvArA ThagA gyaa| maiM aba inake paiMcole jAlase kaise chUTa sakUgA / dayAsAgara, mujhe bcaaiye| nAtha, aba to maiM Apa hoke caraNoM kI sevA kruuNgaa| Apako sevAko ho apanA dhyeya banAU~gA / taba ho kahIM merA bhalA hogaa| isa prakAra bar3I dera taka viSNudattane somazarma munikI stuti kii| antameM prArthanA kara unase dIkSA le vaha muni ho gayA / jo viSNudatta eka hI dina pahale munikI ijjata, pratiSThA bigAr3aneko hAtha dhokara unake pIchA par3A thA aura muniko upasarga kara jisane pApa bA~dhA thA vahI gurubhaktise svarga aura mokSake sukhakA pAtra ho gyaa| saca hai, dharmakI zaraNa grahaNa kara sabhI sukho hote haiN| viSNudattake sivA aura bhI bahutere bhavyajana jainadharmakA aisA prabhAva dekhakara jainadharmake premI ho gae aura usa dhanase, jise devIne munike bAloMko ratnoMke rUpameM banAyA thA, koTitIrtha, nAmakA eka bar3A hI sundara jinamandira banavA diyA, jisameM dharmasAdhana kara bhavyajana sukha-zAnti lAbha karate the| jo buddhirUpI dhanake mAlika, bar3e vicArazIla sAdhu-santa jina bhagavAnke dvArA upadeza kiye, sAre saMsArameM pUje-mAne jAne vAle, svarga-mokSake yA aura saba prakAra sAMsArika sukhake kAraNa, saMsArakA bhaya miTAnevAle aise parama pavitra tapako bhaktise grahaNa karate haiM ve kabhI nAza na honevAle mokSakA sukhakA lAbha karate haiM / aise mahAtmA yogIrAja mujhe bhI AtmIka saccA sukha deN|
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlAdhyayanakI kathA 87. kAlAdhyayanakI kathA jinakA jJAna sabase zreSTha hai aura saMsArasamudrase pAra karanevAlA hai, una jinendra bhagavAnko namaskAra kara ucita kAlameM zAstrAdhyayana kara jisane phala prApta kiyA usakI kathA likhI jAtI hai / jainatattva ke vidvAn vIrabhadra muni eka dina sArI rAta zAstrAbhyAsa karate rahe / unheM isa hAlata meM dekhakara zrutadevI eka ahIranokA veSa lekara unake pAsa AI / isaliye ki muniko isa bAtakA jJAna ho jAya ki yaha samaya zAstroM ke par3hane par3hAnekA nahIM hai| devI apane sira para chAchakI maTakI rakhakara aura yaha kahatI huI, ki lo, mere pAsa bahuta hI moThI chAcha hai, munike cAroM ora ghUmane lagI / munine taba usakI ora dekhakara kahAarI, tU bar3I besamajha jAna par3atI hai, kahIM pagalI to nahIM ho gaI hai / batalA to aise ekAnta sthAnameM aura so bhI rAtameM kauna terI chAcha kharIdegA ? uttara meM devIne kahA - mahArAja kSamA kiijiye| maiM to pagalI nahIM haiM; kintu mujhe Apa hI pAgala dekha par3ate haiM / nahIM to aise asamaya meM, jisameM paThana-pAThanakI manA hai, Apa kyoM zAstrAbhyAsa karate ? devIkA uttara sunakara muni jI kI A~kheM khulIM / unhoMne AkAzakI ora najara uThAkara dekhA to unheM tAre camakate hue dekha pdd'e| unheM mAlUma huA ki abhI bahuta rAta hai / taba ve par3hanA chor3akara so gaye / saberA hone para ve apane guru mahArAjake pAsa gaye aura apanI isa kriyAkI AlocanA kara unase unhoMne prAyazcitta liyaa| aba se ve zAstrAbhyAsakA jo kAla hai usImeM paThana-pAThana karane lage / unheM apanI galtIkA sudhAra kiye dekhakara devI unase bahuta khuza huii| bar3I bhaktise usane unakI pUjA kii| saca hai, guNavAnoM kI sabhI pUjA karate haiM / isa prakAra darzana, jJAna aura cAritrakA yathArtha pAlana kara vIrabhadra munirAja anta samaya meM dharma-dhyAnase mRtyu lAbha kara svargadhAma sidhAre / bhajanoM ko bhI ucita hai ki ve jina bhagavAn ke upadeza kie, saMsArako apanI mahattAse mugdha karanevAle, svarga yA mokSakI sarvocca sampadA ko denevAle, duHkha, zoka, kalaMka Adi AtmA para lage hue kIcar3ako dho denevAle, saMsArake padArthoMkA jJAna karAne meM dIyekI taraha kAma denevAle aura saba prakArake sAMsArika sukhake AnuSaMgika kAraNa aise pavitra jJAnako bhakti se prApta kara mokSakA avinAzI sukha lAbha kareM / 335
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 ArAdhanA kathAkoza 88. akAlameM zAstrAbhyAsa karanevAlekI kathA ___ saMsAra dvArA pUje jAnevAle aura kevalajJAna jinakA prakAzamAna netra hai, aise jina bhagavAnko namaskAra kara asamaya meM jo zAstrAbhyAsake lie yogya nahIM hai, zAstrAbhyAsa karanese jinheM usakA burA phala bhoganA par3A, unakI kathA likhI jAtI hai| isalie ki vicArazIloMko isa bAtakA jJAna ho ki asamayameM zAstrAbhyAsa karanA acchA nahIM hai, usakA burA phala hotA hai| - zivanando munine apane guru dvArA yadyapi yaha jAna rakkhA thA ki svAdhyAyakA samaya-kAla zravaNa nakSatrakA udaya honeke bAda mAnA gayA hai, tathApi karmoMke tIvra udayase ve akAlameM hI zAstrAbhyAsa kiyA karate the| phala isakA yaha huA ki mithyA samAdhimaraNa dvArA marakara unhoMne gaMgAmeM eka bar3e bhAro macchako paryAya dhAraNa kii| so ThIka hI hai jina bhagavAnkI AjJAkA ullaMghana karanese isa jIvako durgatike duHkha bhoganA hI par3ate haiN| eka dina nadI kinAre para eka muni zAstrAbhyAsa kara rahe the| isa macchane unake pAThako suna liyaa| usase use jAtismaraNa ho gayA / taba usane isa bAtakA bahuta pachatAvA kiyA ki hAya ! meM par3hakara bho mUrkha banA rahA, jo jainadharmase vimukha hokara maiMne pApakarma bAMdhA / usIkA yaha phala hai, jo mujhe maccha-zarIra lenA pdd'aa| isa prakAra apanI nindA aura apane pApakarmakI AlocanA kara usane bhaktise samyaktva grahaNa kiyA, jo ki saba jIvoMkA hita karanevAlA hai / isake bAda vaha jina bhagavAnkI ArAdhanA kara puNyake udayase svargameM mahaddhika deva huaa| saca hai, manuSya dharmakI ArAdhanA kara svarga jAtA hai aura pApI dharmase ulaTA calakara durgAMtameM jAtA hai| pahalA sukha bhogatA hai aura dUsarA duHkha uThAtA hai| yaha jAnakara buddhivAnoMko ucita hai, unakA kartavya hai ki ve jinendra bhagavAnke upadeza kiye dharmako bhaktise apanI zaktike anusAra ArAdhanA kareM, jo ki saba sukhoM kA denevAlA hai| ___ samyagjJAna jisane prApta kara liyA usakI sAre saMsArameM kItti hotI hai, saba prakArakI uttama-uttama sampadAe~ use prApta hotI haiM, zAnti milatI hai aura vaha pavitratAkI sAkSAtpratimA bana jAtA hai| isalie bhavyajanoMko ucita hai ki ve jina bhagavAnke pavitra jJAnako, jo ki devoM aura vidyAdharoM dvArA pUjA-mAnA jAtA hai, prApta karanekA yatna kreN| .
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayI puruSakI kathA 86. vinayI puruSakI kathA indra, dharaNendra, cakravartI Adi mahApuruSoM dvArA pUje jAnevAle jina bhagavAnko namaskAra kara vinayadharmake pAlanevAle manuSyakI pavitra kathA likhI jAtI hai / 337 I vatsadeza meM suprasiddha kauzAmbIke rAjA dhanasena vaiSNava dharma ke mAnanevAle the / unakI rAnI dhanazrI, jo bahuta sundarI aura viduSI thI, jinadharma pAlatI thI / usane zrAvakoM ke vrata le rakkhe the / yahA~ supratiSTha nAmakA eka vaiSNava sAdhu rahatA thA / rAjA isakA bar3A Adara-satkAra karate the aura yahI kAraNa thA ki rAjA ise svayaM U~ce Asana baiThAkara bhojana karAte the| isake pAsa eka jalastaMbhinI nAmakI vidyA thI / usase yaha bIca yamunA meM khar3A rahakara IzvarArAdhanA kiyA karatA thA, para DUbatA na thA / isake aise prabhAva ko dekhakara mUr3ha loga bar3e cakita hote the / so ThIka hI hai mUrkhoko aisI mUrkhatAkI kriyAe~ pasanda huA hI karatI haiM / 22 vijayArdha parvatakI dakSiNa zreNImeM base hue rathanUpurake rAjA vidyutprabha to jainI the, zrAvakoM ke vratoMke pAlanevAle the aura unakI rAno vidyudvegA vaiSNava dharmakI mAnanevAlI thI / so eka dina ye rAjA-rAnI prakRti kI sundaratA dekhate aura apane manako bahalAte kauzAmbIkI ora A gaye / nadI - kinAre pahu~ca kara inhoMne dekhA ki eka sAdhu bIca yamunAmeM khar3A rahakara tapasyA kara rahA hai / vidyutprabhane jAna liyA ki yaha mithyAdRSTi hai / para unakI rAnI vidyudvegAne usa sAdhukI bahuta prazaMsA kI / taba vidyutprabhane rAnIse kahA- acchI bAta hai, priye, Ao to maiM tumheM jarA isakI mUrkhatA batalAtA huuN| isake bAda ye donoM cANDAlakA veSa banA Upara kinArekI ora gaye aura mare DhoroMkA camar3A nadI meM dhone lage / apane isa nindyakarma dvArA inhoMne jalako apavitra kara diyA / usa sAdhuko yaha bahuta burA lagA / so vaha inheM kucha kaha sunakara UparakI ora calA gayA / vahA~ usane phira nahAyA dhoyA / saca hai mUrkhatAke vaza loga kauna kAma nahIM karate / sAdhukI yaha mUrkhatA dekhakara ye bhI phira aura Age jAkara camar3A dhone lge| inakI bAra-bAra yaha zaitAnI dekhakara sAdhuko bar3A gussA AyA / taba vaha aura Age calA gayA / isake pIche ho ye donoM bhI jAkara phira apanA kAma karane lage / garja yaha ki inhoMne usa sAdhuko bahuta hI kaSTa diyA / taba hAra khAkara becAreko apanA japa-tapa,
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 ArAdhanA kathAkoza nAma-dhyAna hI chor3a denA pdd'aa| isake bAda usa sAdhuko inhoMne apanI vidyA ke balase vanameM eka bar3A bhArI mahala khar3A kara denA, jhUlA banAkara usa para jhUlanA Adi aneka acambhe meM DAlanevAlI bAteM btlaaii| unheM dekhakara supratiSTha sAdhu bar3A cakita huaa| vaha manameM socane lagA ki jaisI vidyA ina cANDAloMke pAsa hai aisI to acche-acche vidyAdharoM yA devoM ke pAsa bhI na hogI / yadi yaho vidyA mere pAsa bhI hotI to maiM bhI taraha bar3I mauja mAratA / astu, dekheM, inake pAsa jAkara maiM kahU~ ki ye apanI vidyA mujhe bhI de deN| isake bAda vaha inake pAsa AyA aura unase bolA- Apa loga kahA~se A rahe haiM ? Apake pAsa to logoM ko kita karanevAlI bar3I-bar3I karAmAteM haiM ! ApakA vaha vinoda dekhakara mujhe bar3I prasannatA huii| uttara meM vidyutprabha vidyAdhara ne kahA - yogIjI, Apa mujhe nahIM jAnate ki maiM cANDAla hU~ ! maiM to apane guru mahArAja ke darzana ke lie yahA~ AyA huA thaa| gurujIne khuza hokara mujhe jo vidyA dI hai, usIke prabhAvase yaha saba kucha meM karatA hU~ / aba to sAdhujIke mu~ha meM bhI vidyAlAbha ke lie pAnI A gayA / unhoMne taba usa cANDAla rUpadhArI vidyAdharase kahA - to kyA kRpA karake Apa mujhe bhI yaha vidyA de sakate haiM, jisase ki maiM bhI phira ApakI taraha khuzI manAyA karU~ / uttarameM vidyAdhara ne kahA- bhAI, vidyAke denemeM to mujhe koI harja mAlUma nahIM detA, para bAta yaha hai ki maiM ThaharA cANDAla aura Apa vedavedAMga ke par3he hue eka uttama kulake manuSya, taba ApakA merA guru-ziSya bhAva nahIM bana sakatA / aura aisI hAlata meM Apase merA vinaya bhI na ho sakegA aura binA vinayake vidyA A nahIM sktii| hA~ yadi Apa yaha svIkAra kareM ki jahA~ mujhe dekha pAvaiM vahA~ mere pA~voMmeM par3akara bar3I bhakti ke sAtha yaha kaheM ki prabho, Apa hokI caraNakRpAse maiM jItA hU~ ! taba to maiM Apako vidyA de sakatA hU~ aura tabhI vidyA siddha ho sakatI hai| binA aisA kiye siddha huI vidyA bhI naSTa ho jAtI hai / usa sAdhune ye saba bAteM svIkAra kara lIM / taba vidyutprabha vidyAdhara ise vidyA dekara apane ghara calA gayA / idhara supratiSTha sAdhuko jaise hI vidyA siddha huI, usane una saba lIlAoM ko karanA zurU kiyA jinheM ki vidyAdhara ne kiyA thA / saba bAteM vaisI hI huIM dekhakara supratiSTha bar3A khuza huA / use vizvAsa ho gayA ki aba mujhe vidyA siddha ho gii| isake bAda vaha bhojana ke lie rAjamahala AyA / use derase AyA huA dekhakara rAjAne pUchA- bhagavan, Aja Apa
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayI puruSako kathA 339 ko bar3I dera lagI ? maiM bar3I derase ApakA rAstA dekha rahA hU~ / uttara meM supratiSThane mAyAcArIse jhUTha-mUTha hI kaha diyA ki rAjan, Aja merI tapasyA ke prabhAva se brahmA, viSNu, maheza Adi saba deva Aye the / ve bar3I bhakti se merI pUjA karake abhI gaye haiN| yahI kAraNa mujhe derI laga jAnekA hai / aura rAjan, eka bAta naI yaha huI ki maiM aba AkAzameM hI calanephirane laga gayA / sunakara rAjAko bar3A Azcarya huA aura sAtha hI meM yaha saba kautuka dekhane ko usakI maMzA huii| usane taba supratiSThase kahAacchA to mahArAja, aba Apa Aie aura bhojana kiijie| kyoMki bahuta dera ho cukI hai / Apa vaha saba kautuka mujhe batalAiegA / supratiSTha 'acchI bAta hai' kahakara bhojanake lie calA AyA / dUsare dina saberA hote hI rAjA aura usake amIra-umarAva vagairaha sabhI pratiSTha sAdhuke maThameM upasthita hue / darzakoM kA bhI ThATha laga gayA / sabakI A~kheM aura mana sAdhukI ora jA lage ki vaha apanA nayA camatkAra batalAveM / supratiSTha sAdhu bhI apanI karAmAta batalAneko AraMbha karanevAlA hI thA ki itanemeM vaha vidyutprabha vidyAdhara aura usakI strI usI cANDAla veSa meM vahIM A dhmke| supratiSThake devatA unheM dekhate hI kUMca kara gaye / aise samaya unake AjAnese ise una para bar3I ghRNA huii| usane mana hI mana ghRNAke sAtha kahA- ye duSTa isa samaya kyoM cale Aye ! usakA yaha kahanA thA ki usakI vidyA naSTa ho gaI / vaha rAjA vagairahako aba kucha bhI camatkAra na batalA sakA aura bar3A zarmindA huA / taba rAjAne 'aisA eka sAtha kyoM huA' isakA saba kAraNa supratiSThase pUchA / jhakha mArakara phira use saba bAteM rAjAse kaha denI pdd'iiN| sunakara rAjAne una cANDAloM ko bar3I bhakti se praNAma kiyaa| rAjA kI yaha bhakti dekhakara unhoMne vaha vidyA rAjAko de do / rAjA usakI parIkSA kara bar3I prasannatA se apane mahala lauTa gayA / so ThIka hI hai vidyAkA lAbha sabhIko sukha denevAlA hotA hai / 1 rAjAkI bhI parIkSAkA samaya AyA / vidyAprApti ke kucha dinoM bAda eka dina rAjA rAja- darabArameM siMhAsana para baiThA huA thA / rAjasabhA saba amIra-umarAvoMse ThasAThasa bharI huI thii| isI samaya rAjaguru cANDAla vahA~ AyA, jisane ki rAjAko vidyA dI thii| rAjA use dekhate hI bar3I bhakti se siMhAsana parase uThA aura usake satkArake lie kucha Age bar3hakara usane use namaskAra kiyA aura kahA - prabho, Apa hIke caraNoMkI kRpAse maiM jItA hai / rAjAkI aisI bhakti aura vinayazIlatA dekhakara vidyutprabha
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 ArAdhanA kathAkoza bar3A khuza huaa| usane taba apanA khAsa rUpa pragaTa kiyA aura rAjAko aura bhI kaI vidyAe~ dekara vaha apane ghara calA gyaa| saca hai, guruoka vinayase logoMko sabhI sundara-sundara vastue~ prApta hotI haiM / ___ isa Azcaryako dekhakara dhanasena, vidyudvegA tathA aura bhI bahutase logoMne zrAvaka-vrata svIkAra kiye| vinayakA isa prakAra phala dekhakara anya bhavyajanoMko bhI ucita hai ki ve guruoMkA vinaya, bhakti nirmala bhAvoMse kreN| - jo gurubhakti kSaNamAtrameM kaThinase kaThina kAmako pUrA kara detI hai vahI bhakti merI saba kriyAoMkI bhUSaNa bane / maiM una guruoMko namaskAra karatA hU~ ki jo saMsAra-samudrase svayaM tairakara pAra hote haiM aura sAtha hI aura-aura bhavyajanoMko pAra karate haiN| jinake caraNoMkI pUjA deva, vidyAdhara, cakravartI Adi bar3e-bar3e mahApuruSa karate haiM una jina bhagavAnkA, unake race pavitra zAstroMkA aura unake batAye mArga para calanevAle munirAjoMkA jo hRdayase vinaya karate haiM, unakI bhakti karate haiM unake pAsa kIrti, sundaratA, udAratA, sukha-sampatti aura jJAna-Adi pavitra guNa atyanta par3osI hokara rahate haiM / arthAt vinayake phalase unheM saba guNa prApta hote haiN| 60. avagraha-niyama lenevAlekI kathA puNyake kAraNa jina bhagavAnke caraNoMko namaskAra kara upadhAnaavagrahakI arthAt yaha kAma jabataka na hogA tabataka maiM aisI pratijJA karatA hai, isa prakArakA niyama kara jisane phala prApta kiyA, usakI kathA likhI jAtI hai, jo sukha kI denevAlI hai| . ___ ahichatrapurake rAjA vasupAla bar3e buddhimAn the| jainadharma para unakI bar3I zraddhA thii| unakI rAnIkA nAma vasumatI thaa| vasumatI bhI apane svAmIke anurUpa buddhimatI aura dharma para prema karanevAlI thii| vasapAlane eka bar3A hI vizAla aura sundara 'sahasrakUTa' nAmakA jinamandira bnvaayaa| usameM unhoMne
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 341 abhimAna karanevAlIko kathA zrIpArzvanAtha bhagavAnkI pratimA virAjamAna kI / rAjAne pratimA para lepa car3hAneko eka acche haziyAra citrakArako bulAyA aura pratimA para lepa car3hAneko usase kahA / rAjAjJA pAkara citrakArane pratimA para bahata sundaratAse lepa cddh'aayaa| para rAta hone para vaha lepa pratimA parase gira par3A / dUsare dina phira aisA hI kiyA gyaa| rAtameM vaha lepa bhI gira pdd'aa| garja yaha ki vaha dina meM lepa lagAtA aura rAtameM vaha gira par3atA / isa taraha use kaI dina bIta gye| aisA kyoM hotA hai, isakA use kucha bhI kAraNa na jAna par3A / usase vaha tathA rAjA vagairaha bar3e dukhI hue| bAta asalameM yaha thI ki vaha lepakAra mAMsa khAne vAlA thaa| isalie usakI apavitratAse pratimA para lepa na ThaharatA thaa| taba usa lepakArako eka muni dvArA jJAna huA ki pratimA atizayavAlI hai, koI zAsanadevI yA deva usakI rakSAmeM sadA niyukta rahate haiM / isaliye jaba taka yaha kArya pUrA ho taba taka tujhe mAMsake na khAnekA vrata lenA caahiye| lepakArane vaisA hI kiyaa| munirAjake pAsa usane mAMsa na khAnekA niyama liyaa| isake bAda jaba usane dUsare dina lepa kiyA to abako bAra vaha Thahara gyaa| saca hai, vratI puruSoMke kAryakI siddhi hotI ho hai| taba rAjAne acche-acche vastrAbhUSaNa dekara citrakArakA bar3A Adara-satkAra kiyaa| jisa taraha isa lepakArane apane kAryako siddhike lie niyama kiyA usI prakAra aura-aura logoMko tathA muniyoMko bhI jJAnapracAra, zAsana-prabhAvanA Adi kAmoMmeM avagraha yA pratijJA karanA caahie| __vaha jinendra bhagavAnkA upadeza kiyA jJAnarUpI samudra mujhe bhI kevalajJAnI-sarvajJa banAve, jo atyanta pavitra sAdhuoM dvArA Atma-sukhakI prAptike lie sevana kiyA jAtA hai aura deva, vidyAdhara, cakravartI Adi bar3e-bar3e mahApuruSa jise bhaktise pUjate haiM / 11. abhimAna karanevAlIkI kathA nirmala kevalajJAnake dhArI jina bhagavAnko namaskAra kara mAna karane se burA phala prApta karanevAlekI kathA likhI jAtI hai| isa kathAko sunakara jo loga mAnake chor3anekA yatna kareMge ve sukha lAbha kreNge|
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 ArAdhanA kathAkoza banArasake rAjA vRSabhadhvaja prajAkA hita cAhanevAle aura bar3e buddhimAn the / inakI rAnIkA nAma vasumatI thaa| vasumato bar3o sundarI thii| rAjAkA isa para atyanta prema thaa| gaMgAke kinAre para palAsa nAmakA eka gA~va basA haA thaa| isameM azoka nAmakA eka guvAla rahatA thaa| yaha guvAla rAjAko gAMvake lagAnameM koI eka hajAra ghIke bhare ghar3e diyA karatA thaa| isakI strI nandA para isakA prema na thA / isaliye ki vaha bAMjha thii| aura yaha saca hai, sundara * yA guNavAna strI bhI binA putrake zobhA nahIM pAtI hai aura na usa para patikA pUrA prema hotA hai / vaha phala rahita latAkI taraha niSphala samajhI jAtI hai| apanI pahalI strIko niHsantAna dekhakara azoka guvAlane eka aura byAha kara liyaa| isa naI strokA nAma sunandA thaa| kucha dinoM taka to ina donoM sautoMmeM loka-lAjase paTatI rahI, para jaba bahuta hI lar3AIjhagar3A hone lagA taba azokane inase taMga Akara apanI jitanI dhanasampatti thI use donoMke liye AdhI-AdhI bA~Ta diyA / nandAko alaga gharameM rahanA par3A aura sunandA azokake pAsa hI rhii| nandAmeM eka bAta bar3I acchI thii| vaha eka to samajhadAra thii| dUsare vaha apane dUdha duhaneke liye baratana vagairahako bar3A sApha rkhto| use saphAI bar3I pasanda thii| isake sivA vaha apane naukara guvAloM para bar3A prema krtii| unheM apanA naukara na samajha apane kuTumbakI taraha maantii| vaha unakA bar3A AdarasatkAra krtii| unheM hara eka tyauhAroMke maukoM para dAna-mAnAdise bar3A khuza rkhtii| isalie ve gavAla loga bhI use bahata cAhate the aura usake kAmoMko apanA hI samajha kara kiyA karate the| jaba varSa pUrA hotA to nandA rAja lagAnake hajAra ghIke ghar3oMmeMse apanA AdhA hissA pA~casau ghar3e apane svAmIko prativarSa de diyA karatI thii| para sunandAmeM ye saba bAteM na thiiN| use apanI sundaratAkA bar3A abhimAna thaa| isake sivA yaha bar3I zaukIna thii| sAja-siMgArameM hI usakA saba samaya calA jAtA thA / vaha apane hAthoMse koI kAma karanA pasanda na karatI thii| saba naukara-cAkaroM dvArA hI hotA thaa| isa para bhI usakA apane naukaroMke sAtha acchA baratAva na thaa| sadA unake sAtha vaha mAthA-phor3I kiyA karatI thI / kisIkA apamAna karatI, kisIko gAliyA~ detI aura kisIko bhalA-burA kahakara jhittkaartii| na vaha unheM kabhI tyauhAroM para kucha de-lekara prasanna krto| garja yaha ki saba naukara-cAkara usase prasanna na the| jahA~ taka unakA basa calatA ve bhI sunandAko hAni pahuMcAnekA yatna karate the| yahA~ taka ki ve
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ niva - asala bAtako chupAnevAlI kI kathA 343 1 jo gAyoMko carAne jaMgalameM le jAte, so vahA~ unakA dUdha taka duha kara pI liyA karate the / isase sunandAke yahA~ pahale varSa meM ho ghI bahuta thor3A huA / vaha rAjalagAnakA apanA AdhA hissA bhI na de skii| usake isa Adhe hisse ko bhI becArI nandAne hI cukAyA / sunandAkI yaha dazA dekhakara azokane gharase nikAla bAhara kI / nandAko apanA gayA adhikAra pIchA prApta huA / puNyase vaha pIchA azokakI premapAtra huI / ghara bAra, dhana-daulatakI vaha mAlakina huI / jisa prakAra nandA apane gharagRhasthI ke kAmako acchI taraha calAneke liye sadA dAna- mAnAdi kiyA karatI uso prakAra apane pAramArthika kAmoMke liye bhavyajanoMko bhI abhimAna rahita hokara jainadharmakI unnati ke kAryoM meM dAna-mAnAdi karate rahanA cAhie / usase ve sukhI hoMge aura samyagjJAna lAbha kareMge / jo svarga- mokSakA sukha denevAle jina bhagavAn kI bar3I bhaktise pUjAprabhAvanA karate haiM, bhagavAn ke upadeza kiye zAstroMke anusAra cala unakA satkAra karate haiM, pavitra jainadharma para zraddhA - vizvAsa karate haiM aura sajjana dharmAtmAoM kA Adara satkAra karate haiM ve saMsAra meM sarvocca yaza lAbha karate haiM aura antameM karmoMkA nAza kara parama pavitra kevalajJAna -- kabhI nAza na honevAlA sukha prApta karate haiM / 62. nihnava - asala bAtako chupAnevAlekI kathA jinake sarvazreSTha jJAnameM yaha sArA saMsAra paramANuke samAna dekha par3atA hai, una sarvajJa bhagavAnko namaskAra kara nihnava - jisa prakAra jo bAta ho use usI prakAra na kahanA, use chupAnA, isa sambandhako kathA likhI jAtI hai / ujjaina ke rAjA dhRtiSeNakI rAnI malayAvatI ke caNDapradyota nAmakA eka putra thA / vaha jaisA sundara thA vaisA hI guNavAna bhI thA / puNyake udayase use sabhI sukha sAmagrI prApta thI / eka bAra dakSiNa dezake venAtaTa nagara meM rahanevAle somazarmA brAhmaNakA
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 ArAdhanA kathAkoza kAlasaMdIva nAmakA vidvAn putra ujjaina meM aayaa| vaha kaI bhASAoMkA jAnanevAlA thaa| isaliye dhatiSaNane caNDapradyotako par3hAneke liye use rakha liyA / kAlasaMdovane caNDapradyotako kaI bhASAoMkA jJAna karAye bAda eka mleccha-anAryabhASAko par3hAnA zurU kiyaa| isa bhASAkA uccAraNa bar3A hI kaThina thaa| rAjakumArako usake par3hane meM bahuta dikkata par3A karatI tho / eka dina koI aisA hI pATha AyA, jisakA uccAraNa bahuta kliSTa thaa| rAjakumArase usakA ThIka ThIka uccAraNa na bana sakA / kAlasandIvane use zuddha uccAraNa karAnekI bahata koziza kI, para use saphalatA prApta , na huii| isase kAlasandIvako kucha gussA A gyaa| gusse meM Akara usane rAjakumArako eka lAta mAra dii| caNDapradyota thA to rAjakumAra hI so usakA bhI kucha mijAja bigar3a gyaa| usane apane guru mahArAjase taba kahA-acchA mahArAja, Apane jo mujhe mArA hai, maiM bhI isakA badalA liye binA na choiiNgaa| majhe Apa rAjA hone dIjiye, phira dekhiegA ki maiM bhI Apake isI pA~vako kATakara hI rhNgaa| saca hai, bAlaka kama-buddhi huA ho karate haiN| kAlasandIva kucha dinoMtaka aura yahA~ rahA, phira vaha yahA~se dakSiNakI ora calA gyaa| udhara kAlasandIvako eka dina kisI munikA upadeza sunanekA maukA milaa| upadeza sunakara use bar3A vairAgya huaa| vaha muni ho gyaa| __ idhara dhRtiSeNa rAjA bhI caNDapradyotako saba rAja-kAja sauMpakara sAdhu bana gayA / rAjyakI bAgaDora caNDapradyotake hAthameM AI / isameM koI sandeha nahIM ki caNDapradyotane bhI rAjyazAsana bar3I nItike sAtha calAyA / prajAke hitake liye usane koI bAta uThA na rkhii| eka dina caNDapradyota para eka yavanarAjakA patra aayaa| bhASA usako anArya thii| usa patrako koI rAjakarmacArI na bA~ca skaa| taba rAjAne use dekhA to vaha usase ba~ca gyaa| patra par3hakara rAjAko apane guru kAlasandIva para bar3I bhakti ho gii| usane bacapanakI apanI pratijJAko usI samaya bhulA diyaa| isake bAda rAjAne kAlasandIvakA patA lagAkara unheM apane zahara bulAyA aura bar3o bhaktise unake caraNoMkI pUjA kii| saca hai, guruoMke vacana bhavyajanoMko usI taraha sukha denevAle hote haiM jaise rogIko aussdhi| kAlasandIva muni yahA~ zvetasandIva nAmake kisI eka bhavyako dIkSA dekara phira vihAra kara gye| mArga meM par3anevAle zaharoM aura gA~voMmeM upadeza
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ nihna asala bAtako chupAnevAleko kathA 349 I karate hue ve vipulAcala para mahAvIra bhagavAn ke samavazaraNa meM gaye, jo ki bar3I zAntikA denevAlA thA / bhagavAn ke darzana kara unheM bahuta zAnti milI / vandanA kara bhagavAnkA upadeza sunaneke liye ve vahIM baiTha gaye / zvetasandIva muni bhI inhIM ke sAtha the / ve Akara samavazaraNa ke bAhara AtApana yoga dvArA tapa karane lage / bhagavAn ke darzana kara jaba mahAmaNDalezvara zreNika jAne lage taba unhoMne zvetasandIva muniko dekhakara pUchAApake guru kauna haiM, kinase Apane yaha dIkSA grahaNa kI ? uttara meM zveta saMdIpa munine kahA- rAjan, mere guru zrIvarddhamAn bhagavAn haiM / itanA kahanA thA ki unakA sArA zarIra kAlA par3a gyaa| yaha dekha zreNikako bar3A Azcarya huaa| unhoMne pIche jAkara gaNadhara bhagavAnse isakA kAraNa pUchA / unhoMne kahA-- zvetasandIva ke asala guru haiM kAlasaMdIva, jo ki yahIM baiThe hue haiN| unakA inhoMne nihnava kiyA - saccI bAta na batalAI / isaliye unakA zarIra kAlA par3a gayA hai / taba zreNikane zvetasaMdIva ko samajhA kara unakI galatI unheM sujhAI aura kahA - mahArAja, ApakI avasthAke yogya aisI bAteM nahIM haiN| aisI bAtoM se pApa-bandha hotA hai / isaliye Age Apa kabhI aisA na kareMge, yaha merI Apase prArthanA hai / zreNikakI isa zikSAkA zvetasaMdIva munike citta para bar3A gaharA asara par3A / ve apanI bhUla para bahuta pachatAye / isa AlocanAse unake pariNAma bahuta unnata hue / yahA~ taka ki usI samaya zukladhyAna dvArA karmoMkA nAza kara lokAlokakA prakAzaka kevalajJAna unhoMne prApta kara liyA / ve sAre saMsAra dvArA aba pUje jAne lage / antameM aghAtiyA karmoM ko naSTa kara unhoMne mokSakA ananta sukha lAbha kiyA / zvetasaMdIva munike isa vRttAntase bhavyajanoMko zikSA lenI cAhiye ki ve apane guru AdikA nihnava na kareM -- saccI bAta chipAnekA yatna na kreN| kyoMki guru svarga- mokSake denevAle haiM, isaliye sevA karane yogya haiM / ve zrIzvetasaMdIva muni mere bar3hate hue saMsArako bhava bhramaNakI zAnti kara- merA saMsArakA bhaTakanA miTAkara mujhe kabhI nAza na honevAlA aura ananta mokSa-sukha deM, jo kevalajJAnarUpI apUrva netrake dhAraka haiM, bhavyajanoMko hitakI ora lagAnevAle haiM, deva, vidyAdhara, cakravartI Adi mahApuruSoM dvArA pUjya haiM, aura anantacanuSTaya- anantadarzana, anantajJAna, anantasukha aura anantavIryase yukta haiM tathA aura bhI ananta gugoMke samudra haiM /
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 ArAdhanA kathAkoza 63. akSarahIna arthakI kathA jina bhagavAn ke caraNoM ko namaskAra kara akSarahona arthako kathA likhI jAtI hai / magadhadeza kI rAjadhAnI rAjagRhake rAjA jaba vorasena the, usa samayako yaha kathA hai / vIrasenakI rAnokA nAma vIrasenA thA / inake eka putra huA, usakA nAma rakhA gayA siMha / siMhako par3hAneke lie vIrasena mahArAjane somazarmA brAhmaNako rakkhA / somazarmA saba viSayoMkA acchA vidvAn thA | podanApura ke rAjA siMharathake sAtha vIrasenakI bahuta dinoMse zatrutA calI AtI thI / so maukA pAkara vIrasenane usa para car3hAI kara dI / vahA~se vorasenane apane yahA~ eka rAjya vyavasthAkI bAbata patra likhaa| aura aura samAcAroMke sivA patrameM vorasenane eka yaha bhI samAcAra likha diyA thA ki rAjakumAra siMhake paThana-pAThanakI vyavasthA acchI taraha karanA / isake lie unhoMne yaha vAkya likhA thA ki 'siho dhyApayitavyaH" / jaba yaha patra pahu~cA to ise eka ardhadagdhane bA~cakara socA -'dhye' dhAtukA artha hai smRti yA cintA karanA / isalie isakA artha huA ki 'rAjakumAra para aba rAjya-cintAkA bhAra DAlA jAya' / use aba par3hAnA ucita nahIM / bAta yaha thI ki ukta vAkyake pRthak pada karanese - ' siMhaH adhyApayitavyaH aise pada hote haiM aura inakA artha hotA hai - siMha ko par3hAnA, para usa bA~canevAle ardhadagdhane isa vAkyake - 'siMhaH dhyApayitavya" aise pada samajhakara isake sandhistha akAra para dhyAna na diyA aura kevala 'dhyai' dhAtuse bane hue 'dhyApayitavyaH' kA cintA artha karake rAjakumArakA likhanA par3hanA chur3A diyA | vyAkaraNake anusAra to ukta vAkyake donoM hI taraha pada hote haiM aura donoM hI zuddha haiM, para yahA~ kevala vyAkaraNakI ho darakAra na thI / kucha anubhava bhI honA cAhie thA / patra bA~canevAlemeM isa anubhava kI kamI honese usane rAjakumArakA paThana-pAThana chur3A diyaa| isakA phala yaha huA ki jaba rAjA Aye aura apane kumArakA paThana-pAThana chUTA huA dekhA to unhoMne usake kAraNakI talAza kI / yathArtha bAta mAlUma ho jAne para unheM usa ardhadagdha - mUrkha patra bA~canevAle para bar3A gussA AyA / unhoMne isa mUrkhatA kI use bar3I kar3I sajA dii| isa kathAse bhavyajanoM ko yaha zikSA lenI cAhie ki ve kabhI aisA pramAda na kareM, jisase ki apane kArya ko kisI bhI taraha kI hAni pahu~ce /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthahIna vAkyako kathA 347 jisa prakAra guNahIna auSadhise koI lAbha nahIM hotA, vaha zarIrake kisI rogako nahIM miTA sakatI, usI taraha akSara rahita zAstra yA mantra vagairaha bhI lAbha nahIM pahuMcA skte| isalie buddhimAnoMko ucita hai ki ve sadA zuddha rItise zAstrAbhyAsa kareM-usameM kisI tarahakA pramAda na kareM, jisase ki hAni honekI saMbhAvanA hai| 14. arthahIna vAkyakI kathA garbha, janma, tapa, jJAna aura nirvANa aise pA~coM kalyANoMmeM svargake devoMne Akara jinakI bar3I bhaktise pUjA kI, una jina bhagavAnko namaskAra kara arthahIna arthAt ulaTA artha karaneke sambandhako kathA likhI jAtI hai| vasupAla ayodhyAke rAjA the| unakI rAnIkA nAma vasumatI thaa| inake vasumitra nAmakA eka buddhivAn putra thaa| vasupAlane apane putrake likhane-par3hanekA bhAra eka garga nAmake vidvAn paMDitako sauMpakara ujjainake rAjA vIradatta para car3hAI kara dii| kAraNa voradatta hara samaya vasupAlakA mAnabhaMga kiyA karatA thaa| aura unako prajAko bhI kaSTa diyA karatA thA / vasupAla ujjaina Akara kucha dinoM taka zaharakA gherA DAle rahe / isa samaya unhoMne apanI rAjya-vyavasthAke sambandhakA eka patra ayodhyA bhejaa| usImeM apane putrake bAbata unhoMne likhA "putrodhyApayitavyosau vasumitroti sAdaram / zAlibhaktaM masispRktaM sarpiyuktaM dina prati // gargopAdhyAyakasyoccairdIyate bhojanAya ca / " isakA bhAva yaha hai-vasumitrake par3hAne-likhAnekA prabandha acchA karanA, koI truTi na karanA aura usake par3hAnevAle paMDitajIko khAne-pInekI koI takalIpha na ho-unheM ghI, cAvala, dUdha-bhAta, vagairaha khAneko diyA krnaa|" patra phuNcaa| bA~canevAlene use aisA hI bAMcA / para
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 ArAdhanA kathAkoza zlokameM ' 'masispaktaM eka zabda hai| isakA artha karanemeM vaha galtI kara gayA / usane ise 'zAlibhaktaM' kA vizeSaNa samajha yaha artha kiyA ki ghI, dUdha aura masi mile cAvala paMDitajIko khAneko denaa| aisA hI huaa| 1. zloka meM 'masispRktaM' zabda hai; usase granthakArakA kyA matalaba hai yaha samajhameM nahIM aataa| para vaha aisI jagaha prayoga kiyA gayA hai ki use "zAlibhakta" kA vizeSaNa na kiye gati hI nahIM hai| ArAdhanA kathAkozakI chandobandha bhASA banAnevAle paMDita bakhtAvaramala ukta zlokoMkI bhASA yoM karate haiM "suta vasumitra par3hAiyo nitta, garganAma pAThaka jo pavitta / tAko bhojana taMdula ghIva, likhana heta masi deva sadIva / / " paMDita bakhtAvaramalajIne 'masispRkta' zabdakA artha kiyA haiupAdhyAyako likhaneko syAhI denA / yaha unhoMne kaise hI kiyA ho, para usa zabdameM aisI koI zakti nahIM jisase ki yaha artha kiyA jA ske| aura yadi granthakArakA bhI isI arthase matalaba ho to kahanA par3egA ki unakI racanAzakti bar3I hI zithila thii| hamArA yaha vizvAsa kevala isI Der3ha zlokase hI aisA nahIM huA, kintu itane bar3e granthameM jagaha-jagaha, zlokazlokameM aisI hI zithilatA dekha par3atI hai| hA~ yaha kahA jA sakatA hai ki granthakArane itanA bar3A graMtha banA jarUra liyA, para hamAre vizvAsake anusAra unheM graMthakI sAhityasundaratA, racanA sundaratA Adi bAtoMmeM bahuta thor3I bhI saphalatA zAyada hI prApta huI ho! isa viSayakA eka pRthak lekha likhakara hama pAThakoMkI sevAmeM upasthita kareMge, jisase ve hamAre kathanameM kitanA tathya hai, isakA ThIka-Thoka patA pA skeNge| 2. 'masi' kA artha syAhI prasiddha hai| paM0 bakhtAvaramalajIne bhI syAhI artha kiyA hai / para graMthakAra isakA artha karate haiM- koyalA' ! dekhie masighRtaM subhaktaM ca doyate bhojanakSaNe / cUrNIkRtya tatoGgAraM ghRtabhaktena mizritam // dattaM tasmai iti / syAhI kAlI hotI hai aura koyalA bhI kAlA, zAyada isI raMgakI samAnatAse granthakArane koyalekI jagaha masikA prayoga kara diyA hogA? para hai Azcarya ! pranthakArane isa zlokameM masi zabdako alaga likhA hai, para Uparake zlokameM Aye hue 'masispRktaM' zabdakA aisA judA artha kisI taraha nahIM kiyA jA sktaa| granthakArakI kamajorIkI hada hai, jo unakI racanA itanI zithila dekha par3atI hai|
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaMjanahIna arthakI kathA 349 jaba becAre paMDitajI bhojana karaneko baiThate taba cAvaloMmeM ghI vagairahake sAtha thor3A koyalA bhI pIsakara milA diyA jAyA karatA thA / jaba rAjA vijaya prApta kara lauTe taba unhoMne paMDitajIse kuzala samAcAra uttarameM pUchA / uttara meM paMDitajIne kahA- rAjAdhirAja, Apake puNya prasAda se maiM hU~ to acchI taraha, para kheda hai ki Apake kula paramparAkI rIti anusAra mujhase masi-koyalA nahIM khAyA jA sktaa| isalie aba kSamA kara AjJA deM to bar3I kRpA ho / rAjAko paMDitajIkI bAtakA bar3A acambhA huA / unakI samajha meM na AyA ki bAta kyA hai| unhoMne phira usakA khulAsA pUchA / jaba saba bAteM unheM jAna par3IM taba unhoMne rAnIse pUchA- maiMne to apane patra meM aisI koI bAta na likhI thI, phira paMDitajIko aisA khAneko diyA jAkara kyoM taMga kiyA jAtA thA ? rAnIne rAjAke hAtha meM unakA likhA huA patra dekara kahA - Apake bA~canevAlene hameM yaho matalaba samajhAyA thA / isalie yaha samajhakara ki aisA karanese rAjA sAhabakA koI vizeSa matalaba hogA, maiMne aisI vyavasthA kI thI / sunakara rAjAko bar3A gussA AyA / unhoMne patra bA~canevAleko usI samaya deza nikAle kI sajA dekara use apane zahara bAhara karavA diyA / isalie buddhivAnoM ko ucita hai ki ve likhane-bA~cane meM aisA pramAda kA artha kara anartha na kareM / yaha vicAra kara jo pavitra AcaraNake dhAroM aura jJAna jinakA dhana hai aise satpuruSa bhagavAn ke upadeza kiye hue, puNyake kAraNa aura yaza tathA Anandako denevAle jJAna - samyagjJAnake prApta karanekA bhaktipUrvaka yatna kareMge ve anantajJAnarUpI lakSmIkA sarvocca sukha lAbha kareMge / 65. vyaMjanahIna arthakI kathA nirmala kevalajJAnake dhAraka zrIjinendra bhagavAnko namaskAra kara vyaMjanahIna artha karanevAlekI kathA likhI jAtI hai / gurujAMgala dezakI rAjadhAnI hastinApura ke rAjA mahApadma the / ye bar3e dharmAtmA aura jina bhagavAn ke sacce bhakta the / inakI rAnIkA nAma padmazrI
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 ArAdhanA kathAkoza thaa| padmazrI sarala svabhAvavAlI thI, sundarI thI aura karmoMke nAza karanevAle jinapUjA, dAna, vrata, upavAsa Adi puNyakarma nirantara kiyA karatI thii| matalaba yaha ki jinadharma para usakI bar3I zraddhA thii| suramya dezake podanApurakA rAjA siMhanAda aura mahApadmameM kaI dinoMkI zatrutA calI A rahI thii| isalie maukA pAkara mahApadmane usa para car3hAI kara dii| podanApurameM mahApadmane eka 'sahasrakUTa' nAmase prasiddha jinamandira dekhA / mandirakI hajAra khambhoMvAlI bhavya aura vizAla imArata dekhakara mahApadma bar3e khuza hue| inake hRdayameM bhI dharmapremakA pravAha 'bahA / apane zahara meM bhI eka aise hI sundara mandirake banavAnekI inakI bhI icchA huI / taba usI samaya inhoMne apanI rAjadhAnImeM patra likhA / usameM inhoMne likhA "mahAstaMbhasahasrasya karttavyaH saMgraho dhruvam / " arthAt-bahuta jaldI bar3e-bar3e eka hajAra khambhe ikaTThe krnaa|" patra bA~canevAlene ise bhramase par3A "mahAstaMbhasahasrasya karttavyaH saMgraho dhruvam / 'staMbha' zabdako 'stabha' samajhakara usane khambhekI jagaha eka hajAra bakaroMko ikaTThA karaneko kahA / aisA hI kiyA gayA / tatkAla eka hajAra bakare ma~gavAye jAkara ve acche khAne pilAne dvArA pAle jAne lge| jaba mahArAja lauTakara vApisa Aye to unhoMne apane karmacAriyoMse pUchA ki maiMne jo AjJA kI thI, usakI tAmIla kI gaI ? uttarameM unhoMne 'jI hA~' kahakara una bakaroMko mahArAjako dikhalAyA / mahApadma dekhakara sirase paira taka jala uThe / unhoMne gussA hokara kahA-maiMne to tumheM eka hajAra khambhoMko ikaTThA karaneko likhA thA, tumane vaha kyA kiyA ? tumhAre isa avicArako sajA maiM tumheM jIvanadaNDa detA huuN| mahApadmakI aisI kaThora sajA sunakara ve becAre bar3e ghabarAye ! unhoMne hAtha jor3akara prArthanA kI ki mahArAja, isameM hamArA to kucha doSa nahIM hai / hameM to jaisA patra bA~canevAlene kahA, vaisA hI hamane kiyaa| mahArAjane taba usI samaya patra bA~canevAleko bulAkara usake isa gurutara aparAdhako jaisI cAhie vaisI sajA kii| isalie buddhimAnoMko ucita hai ki ve jJAna, dhyAna Adi kAmoMmeM kabhI aisA pramAda na kreN| kyoMki pramAda kabhI sukhake lie nahIM hotaa|
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharasenAcAryako kathA 351 jo satpuruSa bhagavAnke upadeza kiye pavitra aura puNyamaya jJAnakA abhyAsa kareMge ve phira moha utpanna karanevAle pramAdako na kara sukha denevAle jinapUjA, dAna, vrata, upavAsAdi dhArmika kAmoMmeM apanI buddhiko lagAkara kevalajJAnakA anantasukha prApta kreNge| 66. dharasenAcAryako kathA una jina bhagavAnko namaskAra kara, jinakA ki kevalajJAna eka sarvocca netrakI upamA dhAraNa karanevAlA hai, honAdhika akSaroMse sambandha rakhanevAlI dharasenAcAryakI kathA likhI jAtI hai| giranAra parvatakI eka guhAmeM zrIdharasenAcArya, jo ki jainadharmarUpa samudrake liye candramAkI upamA dhAraNa karanevAle haiM, nivAsa karate the| unheM nimittajJAnase jAna par3A ki unakI umara bahuta thor3I raha gaI hai| taba unheM do aise vidyArthiyoMkI AvazyakatA par3I ki jinheM ve zAstrajJAnako rakSAke lie kucha aMgAdikA jJAna karA deN| AcAryane taba tIrthayAtrAke lie Andhradezake venAtaTa nagarameM Aye hue saMghAdhipati mahAsenAcAryako eka patra likhA / usameM unhoMne likhA___ "bhagavAn mahAvIrakA zAsana acala rahe, usakA saba dezoMmeM pracAra ho| likhanekA kAraNa yaha hai ki isa kaliyugameM aMgAdikA jJAna yadyapi na rahegA tathApi zAstrajJAnakI rakSA ho, isaliye kRpAkara Apa do aise baddhimAn vidyArthiyoMko mere pAsa bhejiye, jo buddhike bar3e tIkSNa hoM, sthira hoM, sahanazIla hoM aura jainasiddhAntakA uddhAra kara skeN| AcAryane patra dekara eka brahmacArIko mahAsenAcAryake pAsa bhejaa| mahAsenAcArya usa patrako par3hakara bahuta khuza hue| unhoMne taba apane saMghameM se puSpadanta aura bhUtabali aise do dharmapremI aura siddhAntake uddhAra karanemeM samartha muniyoMko bar3e premake sAtha dharasenAcAryake pAsa bhejA / ye donoM muni jisa dina AcAryake pAsa pahuMcane vAle the, usakI pichalI rAtako dharasenAcAryako eka svapna dekha par3A / svapnameM unhoMne do hRSTapuSTa, suDaula aura sapheda bailoMko bar3I bhaktise apane pAMvoMmeM par3ate dekhA / isa uttama svapnako dekhakara AcAryako jo prasannatA huI vaha likhI nahIM jA sktii| ve aisA kahate hue, ki saba sandehoMke nAza karanevAlI zrutadevI-jinavANI sadA
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 ArAdhanA kathAkoza kAla isa saMsArameM jaya lAbha kare, uTha baitthe| svapnakA phala unake vicArAnusAra ThIka nikalA / saberA hote hI do muniyoMne jinakI ki unheM cAha thI, Akara AcAryake pA~voMmeM bar3I bhaktike sAtha apanA sira jhukAyA aura AcAryakI stuti kii| AcAryane taba unheM AzIrvAda diyA-tuma cirakAla jIkara mahAvIra bhagavAnake pavitra zAsanakI sevA karo / ajJAna aura viSayoMke dAsa bane saMsArI jIvoMko jJAna dekara unheM kartavyakI ora lgaao| unheM sujhAo ki apane dharma aura apane bhAiyoMke prati jo unakA kartavya hai use pUrA kreN| isake bAda AcAryane ina donoM muniyoMko do tIna dina taka apane pAsa rakkhA aura unakI buddhi, zakti, sahanazIlatA, kartavya buddhikA paricaya prApta kara donoMko do vidyAe~ siddha karaneko diiN| AcAryane inakI parIkSAke liye vidyA sAdhaneke mantroMke akSaroMko kucha nyUnAdhika kara diyA thaa| AcAryakI AjJAnusAra ye donoM isI giranAra parvatake eka pavitra aura ekAnta bhAgameM bhagavAn neminAthako nirvANa zilA para pavitra manase vidyA siddha karaneko baitthe| maMtra sAdhanakI avadhi jaba pUrI honeko AI taba do deviyA~ inake pAsa aaiiN| ina deviyoMmeM eka devI to A~khoMse andhI thii| aura dUsarI ke dA~ta bar3e aura bAhara nikale hue the| deviyoMke aise asundara rUpa ko dekhakara inheM bar3A Azcarya huA / inhoMne socA devoMkA to aisA rUpa hotA nahIM, phira yaha kyoM ? taba inhoMne maMtroMkI jA~ca kI, maMtroM ko vyAkaraNase unhoMne milAyA ki kahIM unameM to galtI na raha gaI ho? inakA anumAna saca huaa| maMtroMkI galtI inheM bhAsa gii| phira inhoMne unheM zuddha kara japA / abako bAra do deviyA~ sundara veSa meM inheM dekha pdd'ii| guruke pAsa Akara taba inhoMne apanA saba hAla khaa| dharasenAcArya inakA vRttAnta sunakara bar3e prasanna hue / AcAryane inheM saba taraha yogya pA phira khUba zAstrAbhyAsa kraayaa| Age calakara yahI do munirAja gurusevAke prasAdase jainadharmake dhurandhara vidvAn banakara siddhAntake uddhArakartA hue| jisa prakAra ina muniyoM ne zAstroMkA uddhAra kiyA usI prakAra anya dharmapremiyoMko bhI zAstroddhAra yA zAstrapracAra karanA ucita hai| zrImAn dharasenAcArya aura jenasiddhAntake samudra zrI puSpadanta aura bhUtabali AcArya merI buddhiko svargamokSakA sukha denevAle pavitra jainadharmameM lagAveM; jo jIva mAtrakA hita karanevAle aura devoM dvArA pUjA kiye jAte haiN|
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvrata munirAjako kathA 353 67 suvrata munirAjakI kathA devoM dvArA jinake pA~va pUje jAte haiM, una jina bhagavAnko namaskAra kara suvrata munirAjakI kathA likhI jAtI hai| ___ saurASTra dezakI sundara nagarI dvArakAmeM antima nArAyaNa zrIkRSNakA janma huaa| zrIkRSNakI kaI striyA~ thIM, para una sabameM satyabhAmA bar3I bhAgyavatI thii| zrIkRSNakA sabase adhika prema isI para thaa| zrIkRSNa ardhacakrI the, tIna khaNDake mAlika the / hajAroM rAje mahArAje inakI sevAmeM sadA upasthita rahA karate the| eka dina zrIkRSNa neminAtha bhagavAnke darzanArtha samavazaraNa meM jA rahe the| rAstemeM inhoMne tapasvI zrIsuvrata munirAjako saroga dazAmeM dekhaa| sArA zarIra unakA rogase kaSTa pA rahA thaa| unakI yaha dazA zrIkRSNase na dekhI gaI / dharmapremase unakA hRdaya asthira ho gyaa| unhoMne usI samaya eka jIvaka nAmake prasiddha vaidyako bulAyA aura muniko dikhalAkara auSadhike liye puuchaa| vaidyake kahe anusAra saba zrAvakoMke gharoMmeM unhoMne auSadhi-mizrita laDDuoMke banavAnekI sUcanA karavA dI / thor3e hI dinoMmeM isa vyavasthAse muniko ArAma ho gayA, sArA zarIra phira pahale sA sundara ho gayA / isa auSadhidAnake prabhAvase zrIkRSNake tIrthaMkara prakRtikA bandha huaa| saca hai, sukhake kAraNa supAtradAnase saMsArameM satpuruSoMko sabhI kucha prApta hotA hai| niroga avasthA meM suvrata munirAjako eka dina dekhakara zrIkRSNa bar3e khuza he| isaliye ki unheM apane kAmameM saphalatA prApta hii| unase unhoMne pUchA-bhagavan, aba acche to haiM ? uttarameM munirAjane kahArAjan, zarIra svabhAva hIse apavitra, nAza honevAlA aura kSaNa-kSaNameM aneka avasthAoMko badalanevAlA hai, isameM acchA aura burApana kyA hai ? padArthoMkA jaisA parivartana svabhAva hai usI prakAra yaha kabhI niroga aura kabhI saroga ho jAyA karatA hai / ho, mujhe na isake rogI honemeM kheda hai aura na niroga honemeM harSa ! mujhe to apane AtmAse kAma, jise ki meM prApta karanemeM lagA huA hU~ aura jo merA parama kartavya hai / suvrata yogirAjakI zarIrase isa prakAra nispahatA dekhakara zrIkRSNako bar3A Ananda huaa| unhoMne muniko namaskAra kara unakI bar3I prazaMsA kii| para jaba munikI yaha nispRhatA jIvaka vaidyake kAnoMmeM pahuMcI to unheM 23
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 ArAdhanA kathAkoza isa bAtakA bar3A duHkha huA, balki muni para unheM atyanta ghRNA huI, ki munikA maiMne itanA upakAra kiyA taba bhI unhoMne mere sambandhameM tArIphakA eka zabda bhI na kahA ! isase unhoMne muniko bar3A kRtaghna samajha unakI bahuta nindI kI, burAI kii| isa muninindAse unheM bahuta pApakA bandha huaa| antameM jaba unakI mRtyu huI taba ve isa pApake phalase narmadAke kinAre para eka bandara hue / saca hai, ajJAniyoMko sAdhuoMke AcAravicAra, vrataniyamAdikoMkA kucha jJAna to hotA nahIM aura vyartha unakI nindA-burAI kara ve pApakarma bA~dha lete haiN| isase unheM duHkha uThAnA par3atA hai| eka dinakI bAta hai ki yaha jIvaka vaidyakA jIva bandara jisa vRkSa para baiThA huA thA, usake nIce yahI suvrata munirAja dhyAna kara rahe the| isa samaya usa vRkSakI eka TahanI TUTa kara muni para girI / usakI tIkhI noMka jAkara munike peTameM ghusa gii| peTakA kucha hissA cirakara usase khUna bahane lgaa| muni para jaise hI usa bandarakI najara par3I use jAtismaraNa ho gyaa| vaha pUrva janmako zatrutA bhUlakara usI samaya daur3A gayA aura thor3I hI derameM aura bahutase bandaroMko bulA laayaa| una sabane milakara usa DAlIko bar3I sAvadhAnIse khIMcakara nikAla liyaa| aura vaidyake jIvane pUrva janmake saMskArase jaMgalase jar3I-bUTI lAkara usakA rasa munike ghAva para nicor3a diyaa| usase muniko kucha zAnti milii| isa bandarane bhI isa dharmapremase bahuta puNyabaMdha kiyaa| saca hai, pUrva janmoMmeM jaisA abhyAsa kiyA jAtA hai, jaisA pUrva janmakA saMskAra hotA hai dUsare janmoMmeM bhI usakA saMskAra banA rahatA hai aura prAyaH jIva vaisA hI kArya karane lagatA hai| bandarameM-eka pazameM isa prakAra dayAzIlatA dekhakara munirAjane avadhijJAna dvArA to unheM jIvaka vaidyake janmakA saba hAla jJAta ho gayA / unhoMne taba use bhavya samajhakara usake pUrvajanmakI saba kathA use sunAI aura dharmakA upadeza kiyaa| munikI kRpAse dharmakA pavitra upadeza sunakara dharma para usakI bar3I zraddhA ho gii| usane bhaktise samyaktva-vrata pUrvaka aNuvratoMko grahaNa kiyaa| unheM usane bar3I acchI taraha pAlA bhii| antameM vaha sAta dinakA saMnyAsa le marA / isa dharmake prabhAvase vaha saudharma svarga meM jAkara deva huaa| saca hai, jainadharmase prema karanevAloMko kyA prApta nahIM hotA / dekhie, yaha dharmakA hI to prabhAva thA jisase ki eka bandara
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariSeNa cakravartIkI kathA 355 pazu deva ho gayA ! isaliye dharma yA guruse bar3hakara saMsArameM koI sukhakA kAraNa nahIM hai / vaha jainadharma jayalAbha kare, saMsAra meM nirantara camakatA rahe, jisake prasAdase eka tuccha prANI bho deva, vidyAdhara, cakravartI Adi mahApuruSoMkI sampatti lAbha kara usakA sukha bhogakara antameM mokSazrIkA ananta, avinAzI sukha prApta karatA hai / isaliye Atmahita cAhanevAle buddhivAnoMko ucita hai, unakA karttavya hai ki ve mokSasukhake liye parama pavitra jainadharmake prApta karanekA aura prApta kara usake pAlanekA sadA yatna kareM / 68. hariSeNa cakravartIkI kathA kevalajJAna jinakA netra hai aise jina bhagavAnko namaskAra kara haripeNa cakravartI kI kathA likhI jAtI hai / aMgadezake suprasiddha kAMpilya nagarake rAjA siMhadhvaja the| inakI rAnIkA nAma vaprA thA / kathAnAyaka hariSeNa inhIMkA putra thA / hariSeNa buddhimAn thA, zUravIra thA, sundara thA, dAnI thA aura bar3A tejasvI thA / saba usakA bar3A mAna - Adara karate the / C hariSeNakI mAtA dharmAtmA thI / bhagavAn para usakI acala bhakti thI / yahI kAraNa thA ki vaha aThAIke parva meM sadA jina bhagavAnkA ratha nikalavAyA karatI aura utsava mnaatii| siMhadhvajakI dUsarI rAnI lakSmImatIko jainadharma para vizvAsa na thA / vaha sadA usakI nindA kiyA karatI thI / eka bAra usane apane svAmIse kahA - prANanAtha, Aja pahale merA -brahmAjIkA ratha zahara meM ghUme, aisI Apa AjJA dIjiye, siMhadhvajane isakA pariNAma kyA hogA, isa para kucha vicAra na kara lakSmImatIkA kahA mAna liyaa| para jaba dharmavatsala vatrA rAnIko isa bAtakI khabara milI to use bar3A duHkha huA / usane usI samaya pratijJA kI ki maiM khAnA-pInA tabhI karU~gI jabaki merA ratha pahale nikalegA / saca hai, satpuruSoM ko dharma hI zaraNa hotA hai, unakI dharma taka hI daur3a hotI hai /
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 ArAdhanA kathAkAza hariSeNa itanemeM bhojana karaneko aayaa| usane sadAko bhA~ti Aja apano mAtAko ha~sa-mukha na dekhakara udAsa mana dekhA / isase use bar3A kheda huA / mAtA kyoM dukhI haiM, isakA kAraNa jaba use jAna par3A taba vaha eka palabhara bhI phira vahA~ na Thahara kara gharase nikala pdd'aa| yahA~se calakara vaha eka coroMke gAMvameM phuNcaa| ise dekhakara eka totA apane mAlikoMse bolA-jo ki coroMkA sikhAyA-par3hAyA thA, dekhiye, yaha rAjakumAra jA rahA hai, ise pkdd'o| tumheM lAbha hogaa| toteke isa kahane para kisI corakA dhyAna na gyaa| isaliye hariSeNa binA kisI Aphatake Aye yahA~se nikala gyaa| saca hai, duSToMkI saMgati pAkara duSTatA AtI hI hai / phira aise jIvoMse kabhI kisIkA hita nahIM hotaa| yahA~se nikala kara hariSeNa phira eka zatamanyu nAmake tApasIke AzramameM phuNcaa| vahA~ bhI eka totA thaa| parantu yaha pahale tote sA duSTa na thaa| isaliye isane hariSeNako dekhakara mana meM socA ki jisake maha para tejasvitA aura sundaratA hotI hai usameM guNa avazya hI hote haiN| yaha jAnevAlA bhI koI aisA hI puruSa honA caahiye| isake bAda hI usane apane mAlika tApasiyoMse kahA-vaha rAjakumAra jA rahA hai| isakA Apa loga Adara kreN| rAjakumArako bar3A acambhA huaa| usane pahalekA hAla kaha kara isa totese pUchA-kyoM bhAI, tere eka bhAIne to apane mAlikoMse mere pakar3aneko kahA thA aura tU apane mAlikase merA mAna-Adara karaneko kaha rahA hai, isakA kAraNa kyA hai ? totA bolA-acchA rAjakumAra, suno maiM tumheM isakA kAraNa batalAtA huuN| usa totekI aura merI mAtA eka hI hai, hama donoM bhAI-bhAI haiN| isa hAlatameM mujhameM aura usameM vizeSatA honekA kAraNa yaha hai ki maiM ina tapasviyoMke hAtha par3A aura vaha coroNke| maiM roja-roja ina mahAtmAoMkI acchI-accho bAteM sunA karatA haiM aura vaha una coroMkI burI-burI bAteM sunatA hai| isaliye mujhameM aura usameM itanA antara hai| so Apane apanI A~khoM dekha hI liyA ki doSa aura guNa ye saMgatike phala haiN| acchoMkI saMgatise guNa prApta hote haiM aura buroMkI saMgatise dugunn| isa Azramake svAmI tApasI zatamanyu pahale campApurIke rAjA the| inakI rAnIkA nAma nAgavatI hai| inake janamejaya nAmakA eka putra aura madanAvalI nAmako eka kanyA hai| zatamanyu apane putrako rAjya dekara tApasI ho gye| rAjya aba janamejaya karane lgaa| eka dina janamejayase
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariSeNa cakravartIko kathA 357 madanAvaloke sambandhameM eka jyotiSone kahA ki yaha kanyA cakravartIkA sarvocca strIratna hogaa| aura yaha saca hai ki jJAniyoMkA kahA kabhI jhUThA nahIM hotaa| - jaba madanAvalIkI isa bhaviSyavANI kI saba ora khabara pahuMcI to aneka rAje loga use cAhane lge| inhIMmeM udezakA rAjA kalakala bhI thaa| usane madanAvalIke liye usake bhAIse maiMganI kI / usakI yaha ma~ganI janamejayane nahIM sviikaarii| isase kalakalako bar3A nA-gavAra gujaaraa| usane ruSTa hokara janamejaya para car3hAI kara dI aura campApurIke cAroM ora gherA DAla diyaa| saca hai, kAmase andhe hue manuSya kauna kAma nahIM kara ddaalte| janamejaya bhI aisA Darapoka rAjA na thaa| usane phaurana hI yuddhasthalameM A-DaTaneko apanI senAko AjJA dii| donoM orake vIra yoddhAoMkI muThabher3a ho gaI / khUba ghamAsAna yuddha Arambha huaa| idhara yuddha chir3A aura udhara nAgavato apanI lar3akI madanAvalIko sAtha le suraMgake rAstese nikala bhAgI / vaha isI zatamanyuke AzramameM aaii| pAThakoMko yAda hogA ki yahI zatamanyu nAgavatIkA pati hai| usane yuddhakA saba hAla zatamanyuko kaha sunaayaa| zatamanyune taba nAgavato aura madanAvalIko apane AzramameM hI rakha liyaa| hariSeNa rAjakumArakA Upara jikara AyA hai| isakA madanAvalI para pahalese hI prema thA / hariSeNa use bahuta cAhatA thaa| yaha bAta AzramavAsI tApasiyoMko mAlUma par3a jAnese unhoMne hariSeNako Azramase nikAla bAhara kara diyaa| hariSeNako isase burA to bahuta lagA, para vaha kucha kara-dhara nahIM sakatA thA / isaliye lAcAra hokara use calA jAnA hI par3A / isane calate samaya pratijJA kI ki yadi merA isa pavitra rAjakUmArIke sAtha byAha hogA to maiM apane sAre dezameM cAra-cAra kosako dUrI para acche-acche sundara aura vizAla jinamandira banavAU~gA, jo pRthvIko pavitra karanevAle / khlaayeNge| saca hai, una logoMke hRdayameM jinendra bhagavAnkI bhakti sadA rahA karatI hai jo svarga yA mokSakA sukha prApta karanevAle hote haiN| prasiddha sindhudezake sindhutaTa zaharake rAjA sindhunada aura rAnI sindhumatIke koI sau lar3akiyA~ thiiN| ye saba hI bar3I sundara thiiN| ina lar3akiyoMke sambandhameM naimittikane kahA thA ki ye saba rAjakumAriyAM cakravartI hariSeNako striyA~ hoNgii| ye sindhunadI para snAna karaneke liye jAyeMgI / isI samaya hariSeNa bhI yahIM A jaaygaa| taba parasparako cAra A~kheM hote hI donoM orase premakA bIja aMkurita ho utthegaa|
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 AdhanA kathAkoza naimittikakA kahanA ThIka huaa| hariSeNa dUsare rAjAoM para vijaya karatA huA isI sindhunadIke kinAre para Akara ThaharA / isI samaya sindhunadakI kumAriyA~ bhI yahA~ snAna karaneke lie AI huI thiiN| prathama hI darzanameM donoMke hRdayoMmeM premakA aMkura phUTA aura phira vaha kramase bar3hatA hI gyaa| sindhunadase yaha bAta chipI na rhii| usane prasanna hokara hariSeNake sAtha apanI lar3akiyoMkA byAha kara diyaa| rAtako hariSeNa citrazAlA nAmake eka khAsa mahalameM soyA huA thaa| isI samaya eka vegavatI nAmakI vidyAdharI Akara hariSeNako sotA huA hI uThA le clo| rAstemeM hariSeNa jaga utthaa| apaneko eka strI kahoM liye jA rahI hai, isa bAtakI mAlUma hote hI use bar3A gussA aayaa| usane taba usa vidyAdharIko mAraneke liye ghUsA utthaayaa| use gussA huA dekha vidyAdharI DarI aura hAtha jor3a kara bolI-mahArAja, 6.mA kojie| merI eka prArthanA sunie| vijayArddha parvata para base hue sUryodara zaharake rAjA indradhanu aura rAnI buddhamatIko eka kanyA hai| usakA nAma jayacandrA hai / vaha sundara hai, buddhimatI hai aura bar3I catura hai| para usameM eka aiba hai aura vaha mahA aiba hai| vaha yaha ki use puruSoMse bar3A dveSa hai, puruSoMko vaha A~khoMse dekhanA taka pasanda nahIM krtii| naimittikane usake sambandhameM kahA hai ki jo sindhunadakI sau rAjakumAriyoMkA pati hogA, vahI isakA bhI hogaa| taba maiMne ApakA citra le jAkara use btlaayaa| vaha use dekhakara bar3I prasanna huii| usakA saba kucha Apa para nyochAvara ho cukA hai / vaha Apake sambandhakI taraha-tarahakI bAteM pUchA karato hai Ara bar3e cAvase unheM sunatI hai| ApakA jikara chir3ate hI vaha bar3e dhyAnase use sunane lagatI hai| usakI ina saba ceSTAoMse jAna par3atA hai ki usakA Apa para atyanta prema hai| yahI kAraNa hai ki maiM usakI AjJAse Apako usake pAsa liye jA rahI huuN| sunakara hariSeNa bahuta khuza huA aura phira vaha kucha bhI na bolakara jahA~ use vidyAdharI livA gaI calA gyaa| vegavatIne hariSeNako indradhanuke mahala para lA rkkhaa| hariSeNake rUpa aura guNoMko dekha kara sabhIko bar3o prasannatA huI / jayacandrAke mAtA-pitAne usake byAhakA bhI dina nizcita kara diyaa| jo dina byAhakA thA usa dina rAjakUmArI jayacandrAke mAmAke lar3ake gaMgAdhara aura mahIdhara ye donoM hariSeNa para car3ha aaye| isaliye ki ve jayacandrAko svayaM byAhanA cAhate the| hariSeNane inake sAtha bar3I vIratAse yuddha kara inheM hraayaa| isa yuddha meM hariSeNake hAtha javAhirAta aura bahuta dhana-daulata lgii| yaha cakravartI
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsaroMke guNa grahaNa karaneko kathA 359 hokara apane ghara lauttaa| rAstemeM isane apanI premiNI madanAvalIse bhI byAha kiyaa| ghara Akara phira isane apano mAtAko icchA pUrI ko / pahale usokA ratha claa| isake bAda hariSeNane apane dezabharameM jina mandira banavA kara apanI pratijJAko bhI nibaahaa| saca hai, puNyavAnoMke liye koI kAma kaThina nhiiN| ve jinendra bhagavAn sadA jaya lAbha kareM, jo devAdikoM dvArA pUjA kiye jAte haiM, guNarUpI ratnoMko khAna haiM, svarga-mokSake denevAle haiM, saMsArake prakAzita karanevAle nirmala candramA haiM kevalajJAno, sarvajJa haiM aura jinake pavitra dharmakA pAlana kara bhavyajana sukha lAbha karate haiN| 66. dUsaroMke guNa grahaNa karanekI kathA jinheM svargake deva pUjate haiM una jina bhagavAnko namaskAra kara dUsaroMke doSoMko na dekhakara guNa grahaNa karanevAleko kathA likhI jAtI hai| eka dina saudharma svargakA indra dharma-premake vaza ho guNavAn puruSoMkI apanI sabhAmeM prazaMsA kara rahA thaa| usa samaya usane kahA-jisa puruSakA-jisa mahAtmAkA hRdaya itanA udAra hai ki vaha dUsaroMke bahutase auguNoM para bilakula dhyAna na dekara usameM rahanevAle guNoMke thor3e bhI hisseko khUba bar3hAnekA yatna karatA hai, jisakA dhyAna sirpha guNoMke grahaNa karanekI ora hai vaha puruSa, vaha mahAtmA saMsArameM sabase zreSTha hai, usIkA janma bhI saphala hai| indra ke muMhase isa prakAra dUsaroMkI prazaMsA sUna eka maujIle devane usase pUchA-devarAja, jaisI isa samaya Apane guNagrAhaka puruSakI prazaMsA kI hai, kyA aisA koI bar3abhAgI pRthvI para hai bhii| indrane uttarameM kahA-hA~ haiM, aura ve antima vAsudeva dvArakAke svAmI zrIkRSNa / sunakara vaha deva usI samaya pRthvI para AyA / isa samaya zrIkRSNa neminAtha bhagavAnke darzanArtha jA rahe the| inako parIkSAke liye yaha mare kuttekA rUpa le rAstemeM par3a gyaa| isake zarIrase bar3I hI durgandha bhabhaka rahI thii| Ane-jAne vAloMke lie idhara hokara AnA-jAnA muzkila ho gayA thaa| isakI isa asaha durgandhake mAre zrIkRSNake sAthI saba bhAga khar3e hue|
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAokaza isI samaya vaha deva eka dUsare brAhmaNakA rUpa lekara zrIkRSNake pAsa AyA aura usa kuttekI burAI karane lagA, usake doSa dikhAne lgaa| zrIkRSNane usakI saba bAteM suna-sunAkara kahA-ahA ! dekhie, isa kutte ke dA~toMko zreNI sphaTikake samAna kitanI nirmala aura sundara hai| zrIkRSNane kutteke aura doSoM para usakI durgandha Adi para kucha dhyAna na dekara usake dA~toMkI, usameM rahanevAle thor3ese bhI acche bhAgakI ulTI prazaMsA hI kii| zrIkRSNakI eka pazu ke liye itanI udAra buddhi dekhakara vaha deva bahuta khuza huaa| usane phira pratyakSa hokara saba hAla zrIkRSNase kahA-aura ucita Adara* mAna karake Apa apane sthAna calA gyaa| isI taraha anya jina bhagavAnke bhakta bhavyajanoMko bhI ucita hai ki ve dUsaroMke doSoMko chor3akara sukhakI prApti ke liye premake sAtha unake guNoMko grahaNa karanekA yatna kreN| isIse ve guNajJa aura prazaMsAke pAtra kahe jA skeNge| 100. manuSya-janmakI durlabhatAke dasa dRSTAnta atizaya nirmala kevalajJAnake dhAraka jinendra bhagavAnko namaskAra kara manuSya janmakA milanA kitanA kaThina hai, isa bAtako dasa dRSTAntoM-udA. haraNoM dvArA khulAsA samajhAyA jAtA hai| 1. collaka, 2. pAsA, 3. dhAnya, 4. juA, 5, ratna, 6. svapna, 7. cakra, 8. kachuA, 9. yuga aura 10. paramANu / __ aba pahale hI collaka dRSTAnta likhA jAtA hai, use Apa dhyAnase suneN| 1. caullaka saMsArake hitakartA neminAtha bhagavAnko nirvANa gaye bAda ayodhyAmeM brahmadatta bArahaveM cakravartI hue / unake eka vIra sAmantakA nAma sahasrabhaTa thA / sahasrabhaTakI strI sumitrAke santAna meM eka lar3akA thaa| isakA nAma basudeva thaa| vasudeva na to kucha par3hA-likhA thA aura na rAja-sevA vagairaha
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya janma kI durlabhatAke dasa dRSTAnta 361 kI usameM yogyatA thI / isaliye apane pitA kI mRtyuke bAda unakI jagaha ise na mila sakI, jo ki eka acchI pratiSThita jagaha thii| aura yaha saca hai ki binA kucha yogyatA prApta kiye rAja-sevA AdimeM Adara-mAnakI jagaha mila bhI nahIM sakatI / isakI isa dazA para mAtAko bar3A duHkha huA / para becArI kucha karane dharaneko lAcAra thii| vaha apanI garIboke mAre eka purAnI giro par3I jhoMpar3I meM Akara rahane lagI aura jisa kisI prakAra apanA gujArA calAne lgii| usane bhAvI AzAse vasudeva se kucha kAma lenA zurU kiyA / vaha laDDU, per3A, pAna Adi vastue~ eka khomace meM rakhakara use Asa-pAsa ke gA~voMmeM bhejane lagI, isaliye ki vasudevako kucha parizrama karanA A jAya, vaha kucha huziyAra ho jAya / aisA karanese sumitrA - ko saphalatA prApta huI aura vasudeva kucha sIkha bhI gyaa| use pahale kI taraha aba nikammA baiThe rahanA acchA na lagane lagA / sumitrAne taba kucha vasIlA lagAkara vasudevako rAjAkA aMgarakSaka niyata karA diyaa| eka dina cakravartI havA-khorIke liye ghor3e para savAra ho zahara bAhara hue| jisa ghor3e para ve baiThe the vaha bar3e duSTa svabhAvako lie thA / so jarA hI pAMvakI air3I lagAne para vaha cakravartIko lekara havA ho gyaa| bar3I dUra jAkara usane unheM eka bar3I bhayAvanI vanImeM lA girAyA / isa samaya cakravartI bar3e kaSTa meM the / bhUkha-pyAsa se unake prANa chaTapaTA rahe the / pAThakoMko smaraNa hai ki inake aMgarakSaka vasudevako usakI mA~ne calane-phirane aura -daur3ane-dur3Ane ke kAma meM acchA huziyAra kara diyA thA / yahI kAraNa thA ki jisa samaya cakravartIko ghor3A lekara bhAgA, usa samaya vasudeva bhI kucha khAne-pIne kI vastuyeM lekara unake pIche-pIche betahAzA bhAgA gayA / cakra- varttIko Adha-pauna ghaMTA vanImeM baiThe huA hogA ki itanemeM vasudeva bhI unake pAsa jA pahu~cA / khAne-pIneko vastue~ usane mahArAjakI bheMTa kI / cakravarttI usase bahuta santuSTa hue / saca hai, yogya samaya meM thor3A bhI diyA huA sukhakA kAraNa hotA hai / jaise bujhate hue doye meM thor3A bhI tela DAlanese vaha jhaTase teja ho uThatA hai / cakravarttIne khuza hokara usase pUchA tU kauna hai ? uttara meM vasudevane kahA - mahArAja, sahasrabhaTa sAmantakA maiM putra hU~ / cakravartI phira vizeSa kucha pUcha-tAcha na karake calate samaya use eka ratnamayI kaMkaNa dete gaye / ayodhyA meM pahu~ca kara hI unhoMne kotavAlase kahA- merA kar3A lo gayA hai, use DhUMr3hakara patA lgaaie| rAjAjJA pAkara kotavAla use DhUMr3hane ko
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 ArAdhanA kathAkoza niklaa| rAstemeM eka jagaha isane vasudevako kucha logoMke sAtha kar3eke sambandhakI hI bAta-cIta karate paayaa| kotavAla taba use pakar3a kara rAjA ke pAsa livA le gayA / cakravartI use dekhakara bole-maiM tujha para bahuta khuza huuN| tujhe jo cAhie vaho mA~ga le| vasudeva bolA-mahArAja, isa viSaya meM maiM kucha nahIM jAnatA ki maiM Apase kyA maaNgeN| yadi Apa AjJA kareM to maiM merI mA~ko pUcha AU~ / cakravartI ke kahanese vaha apano mA~ke pAsa gayA aura use pUcha Akara cakravartI se usane prArthanA ko-mahArAja, Apa mujhe collaka bhojana kraaie| usase mujhe bar3I prasannatA hogii| taba cakravartIne unase pUchA-bhAI, collaka bhojana kise kahate haiM ? hamane to usakA nAma bhI Aja taka nahIM sunA / vasudevane kahA-sunie mahArAja, pahale to bar3e Adarake sAtha Apake mahalameM mujhe bhojana karAyA jAya aura khUba acche-acche sundara kapar3e, gahane-dAgIne diye jaay| isake bAda isI taraha ApakI rAniyoMke mahaloMmeM krama-kramase merA bhojana ho| phira Apake parivAra tathA maNDalezvara rAjAoMke yahA~ mujhe isI prakAra bhojana karAyA jAya / itanA saba ho cukanepara krama-kramase phira ApahI ke yahA~ merA antima bhojana ho / mahArAja, mujhe pUrNa vizvAsa hai ki ApakI AjJAse mujhe yaha saba prApta ho skegaa| bhavyajano, isa udAharaNase yaha zikSA lenekI hai ki yaha collaka bhojana vasudeva sarIkhe kaMgAlako zAyada prApta ho bhI jAya to bho isameM Azcarya karanekI koI bAta nahIM, para eka bAra pramAdase kho-diyA gayA manuSya janma bezaka atyanta durlabha hai / phira lAkha prayatna karane para bhI vaha sahasA nahIM mila sakatA / isalie buddhivAnoMko ucita hai ki ve duHkhake kAraNa khoTe mArgako chor3akara jainadharmakA zaraNa leM, jo ki manuSya janmakI prApti aura mokSakA pradhAna kAraNa hai| 2. pAzekA dRSTAnta magadha dezameM zatadvAra nAmakA eka acchA zahara thaa| usake rAjAkA nAma bhI zatadvAra thaa| zatadvArane apane zahara meM eka aisA dekhane yogya daravAjA banavAyA, ki jisake koI gyAraha hajAra khaMbhe the| una eka-eka khambhoMmeM chayAnave aise sthAna bane hue the jinameM juArI loga pAze dvArA sadA juA khelA karate the| eka zivazarmA nAmake brAhmaNane una juAriyoMse prArthanA kI-bhAiyoM, maiM bahuta hI garIba hU~, isalie yadi Apa merA itanA upakAra kareM, ki Apa saba khelanevAloMkA dAva yadi kisI samaya
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya-janmako durlabhatAke dasa dRSTAnta eka hIsA par3a jAya aura vaha saba dhana-mAla Apa mujhe de deM, to bahuta acchA ho / juAriyoMne somazarmAko prArthanA svIkAra kara lo| isalie ki unheM vizvAsa thA ki aisA honA nitAnta ho kaThina hai, balki asaMbhava hai / para daivayoga aisA huA ki eka bAra sabakA dAva eka hIsA par3a gayA aura unheM apanI pratijJAke anusAra saba dhana somazarmAko de denA pdd'aa| vaha usa dhanako pAkara bahuta khuza huaa| isa dRSTAntase yaha zikSA lenI caahie| ki jaisA yoga somazarmAko milA thA, vaisA yoga milakara aura karmayogase itanA dhana bhI prApta ho jAya to koI bAta nahIM, parantu jo manuSya-janma eka bAra pramAda vaza ho naSTa kara diyA jAya to vaha phira sahajameM nahIM mila sktaa| isalie satpuruSoMko nirantara aise pavitra kArya karate rahanA cAhie, jo manuSya-janma yA svarga mokSake prApta karAnevAle haiN| aise karma haiM-jinendra bhagavAnkI pUjA karanA, dAna denA, paropakAra karanA, vratoMkA pAlanA, brahmacaryaseM rahanA aura upavAsa karanA Adi / 3. dhAnya dRSTAnta jambUdvIpake barAbara caur3A aura eka hajAra yojana arthAt do hajAra kosa yA cAra kosaM U~cA eka bar3A bhArI gar3hA khodA jAkara vaha sarasoMse bhara diyA jAya / usameMse phira roja-roja eka-eka sarasoM nikAlI jAyA kare / aisA nirantara karate rahanese eka dina aisA bhI AyagA ki jisa dina vaha kuNDa sarasoMse khAlI ho jAyagA / para yadi pramAdase yaha janma naSTa ho gayA to vaha samaya phira AnA eka taraha asambhava sA hI ho jAyagA, jinameM ki manuSya-janma mila sake / isalie buddhimAnoMko ucita hai ki ve prApta hue manuSya janmako niSphala na khokara jina-pUjA, vrata, dAna, paropakArAdi pavitra kAmoMmeM lgaaveN| kyoMki ye saba paramparA mokSake sAdhana haiN| dhAnyakA dUsarA dRSTAnta ___ ayodhyAke rAjA prajApAla para rAjagahake jitazatru rAjAne eka bAra car3hAI kI aura sArI ayodhyAko saba orase ghera liyaa| taba rAjAne apanI prajAse kahA-jisake yahA~ dhAnake jitane bore hoM, una saba boroMko lAkara aura ginatI karake mere koThoMmeM surakSita rakha deN| merI icchA hai ki zatruko eka annakA dAnA bhI yahA~se prApta na ho| aisI hAlatameM use jhakha mAra kara lauTa jAnA pdd'egaa| sArI prajAne rAjAkI AjJAnusAra
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 ArAdhanA kathAkoza aisA hI kiyA / jaba abhimAnI zatruko ayodhyAse anna na milA taba thor3e hI dinoM meM usakI akala ThikAne para A gaI / usakI senA bhUkhake mAre marane lagI / Akhira jitazatruko lauTa jAnA ho par3A / jaba zatru 1 ayodhyA kA gherA uThA cala diyA taba prajAne rAjAse apane-apane dhAnake le jAne kI prArthanA kii| rAjAne kaha diyA ki hA~ apanA-apanA dhAna pahacAna kara saba loga le jaayeN| kabhI karmayogase aisA ho jAnA bhI sambhava hai, para yadi manuSya janma eka bAra vyartha naSTa ho gayA to usakA punaH milanA atyanta hI kaThina hai / isalie ise vyartha khonA ucita nahIM / ise to sadA zubha kAmoMmeM hI lagAye rahanA cAhie / 4. juAkA dRSTAnta zatadvArapura meM pA~casau sundara daravAje haiM / una eka-eka daravAjoM meM juA khelaneke pA~ca-pA~casau aDDe haiM / una eka-eka aDDoMmeM pA~ca-pA~ca sau juArI loga juA khelate haiM / unameM eka cayI nAmakA juArI hai / ye saba juArI kaur3iyA~ jIta-jIta kara apane-apane gA~voMmeM cale gaye / cayI vahIM rahA / bhAgyase ina saba juAriyoMkA aura isa cayIkA phira bhI kabhI mukAbalA honA sambhava hai, para naSTa hue manuSya janmakA puNyahona puruSoMko phira sahasA milanA daraasala kaThina hai / juAkA dUsarA dRSTAnta 1 isI zatadvArapura meM nirlakSaNa nAmakA eka juArI thaa| usake itanA bhArI pApakarmakA udaya thA ki vaha svapna meM bhI kabhI jIta nahIM pAtA thA / eka dina karmayogase vaha bhI khUba dhana jItA / jItakara usa dhanako usane yAcakoMko bA~Ta diyA / ve saba dhana lekara cAroM dizAoMmeM jise jidhara jAnA thA udhara hI cale gaye / ye saba loga daivayogase phira bhI kabhI ikaTThe ho sakate haiM, para gayA janma phira hAtha AnA duSkara hai / isalie jabataka mokSa na mile tabataka yaha manuSya janma prApta hotA rahe, isake lie dharmakI zaraNa sadA liye rahanA cAhie / 5. ratna- dRSTAnta bharata, sagara, maghavA, sanatkumAra, zAntinAtha, kunthunAtha, arahanAtha, subhauma, mahApadma, hariSeNa, jayasena aura brahmadatta ye bAraha cakravartI, inake mukuToM meM jar3e hue maNi, jinheM svargoM ke deva le gaye haiM, aura inake ve caudaha
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya-janmako durlabhatAke dasa dRSTAntakI kathA 365 ratna, nau nidhi tathA ve saba deva, ye saba kabhI ikaTThe nahIM ho sakate; isI taraha khoyA huA manuSya jIvana puNyahIna puruSa kabhI prApta nahIM kara sakate / yaha jAnakara buddhivAnoMko ucita hai, unakA kartavya hai ki ve manuSya jIvana prApta karaneke kAraNa jainadharmako grahaNa kreN| 6. svapna dRSTAnta ujjainameM eka lakar3ahArA rahatA thaa| vaha jaMgalameMse lakar3I kATa kara lAtA aura bAjArameM beca diyA karatA thaa| usose usakA gujArA calatA thaa| eka dina vaha lakar3IkA gaTThA sira para lAde A rahA thaa| Uparase bahuta garamI par3a rahI thii| so vaha eka vRkSakI chAyAmeM sira parakA gaTThA utAra kara vahIM so gyaa| ThaMDI havA baha rahI thii| so use nIMda A gii| usane eka sapanA dekhA ki vaha sArI pRthivIkA mAlika cakravartI ho gyaa| hajAroM naukara-cAkara usake sAmane hAtha jor3e khar3e haiN| jo vaha AjJA-hukma karatA hai vaha saba usI samaya bajAyA jAtA hai| yaha saba kucha ho rahA thA itane meM usakI strIne Akara use uThA diyaa| becArekI saba sapanekI sampatti AMkha kholate hI naSTa ho gaI / use phira vahI lakar3I kA gaTThA sira para lAdanA par3A / jisa taraha vaha lakar3ahArA svapnameM cakravartI bana gayA, para jagane para rahA lakar3ahArAkA lakar3ahArA hI / usake hAtha kucha bhI dhana-daulata na lgii| Thoka isI taraha jisane eka bAra manuSyajanma prApta kara vyartha gavA diyA usa puNyahIna manuSyake lie phira yaha manuSya-janma jAgraddazAmeM lakar3ahAreko na milanevAlI cakravartIkI sampatti kI taraha asambhava hai| 7. cakra-dRSTAnta aba cakradRSTAnta kahA jAtA hai / bAIsa bar3e majabUta khambhe haiM / ekaeka khambhe para eka-eka cakra lagA huA hai / eka-eka cakrameM hajAra-hajAra Are haiN| una AroMmeM eka-eka cheda hai| cakra saba ulaTe ghUma rahe haiM / para jo vora puruSa haiM ve aisI hAlatameM bhI una khambhoM parako rAdhAko vedha dete haiN| ___ kAkandIke rAjA drupadakI kumArIkA nAma draupadI thA / vaha bar3o sundarI thii| usake svayaMvarameM arjunane aisI hI rAdhA vedha kara draupadIko byAhA thaa| so ThIka ho hai puNyake udayase prANiyoMko saba kucha prApta ho sakatA hai|
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 ArAdhanA kathAkoza yaha saba yoga kaThina hone para bhI mila sakatA hai, para yadi pramAdase manuSya janma eka bAra naSTa kara diyA jAya to usakA milanA bezaka kaThina hI nahIM, kintu asambhava hai / vaha prApta hotA hai puNyase, isalie puNyake prApta karanekA yatna karanA atyanta Avazyaka hai / 8. kachuekA dRSTAnta sabase bar3e svayaMbhUramaNa samudrako eka bar3e bhArI camar3emeM choTA-sA cheda karake usase Dhaka dIjie / samudrameM ghUmate hue eka kachuene koI eka hajAra varSa bAda usa camar3eke choTese chedameMse sUryako dekhaa| vaha cheda usase phira chaTa gyaa| bhAgyase yadi phira kabhI aisA hI yoga mila jAya ki vaha usa chidra para phira bhI A pahuMce aura sUryako dekha le, para yadi manuSya janma isI taraha pramAdase naSTa ho gayA to sacamuca ho usakA milanA bahuta kaThina hai| 9. yugakA dRSTAnta do lAkha yojana caur3e pUrvake lavaNasamudrameM yuga (dhurA) ke chedase girI huI samilAkA pazcima samudra meM bahate hue yuga (dhurA ) ke chedameM samaya pAkara praveza kara jAnA sambhava hai, para pramAda yA viSayabhogoM dvArA ga~vAyA huA manuSya jIvana puNyahIna puruSoMke lie phira sahasA milanA asambhava hai| isalie jinheM duHkhoMse chUTakara mokSa sukha prApta karanA hai unheM tabataka aise puNyakarma karate rahanA cAhie ki jinase mokSa hone taka barAbara manuSya jIvana milatA rhe| 10. paramANukA dRSTAnta cAra hAtha lambe cakravartIke daNDaratnake paramANu bikhara kara dUsarI avasthAko prApta kara leM aura phira ve hI paramANu devayogase phira kabhI daNDaratnake rUpameM A jAe~ to asambhava nahIM, para manuSya paryAya yadi eka bAra duSkarmoM dvArA vyartha kho diyA to isakA phira una abhAge jIvoMko prApta ho jAnA jarUra asambhava hai| isalie paNDitoMko manuSya paryAyakI prAptike lie puNyakarma karanA kartavya hai| isa prakAra sarvazreSTha manuSya jIvanako atyanta durlabha samajha kara buddhimAnoMko ucita hai ki ve mokSa sukhake lie saMsArake jIvamAtrakA hita karanevAle pavitra jainadharmako grahaNa kreN|
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvAnurAga-kathA 367 367 101. bhAvAnurAga-kathA saba prakAra sukhake denevAle jinabhagavAnko namaskAra kara dharma meM prema karanevAle nAgadattakI kathA likhI jAtI hai| ujjainake rAjA dharmapAla the| unakI rAnokA nAma dharmazrI thaa| dharmazrI dharmAtmA aura bar3I udAra prakRtikI strI thii| yahA~ eka sAgaradatta nAmakA seTha rahatA thaa| isakI strIkA nAma subhadrA thaa| subhadrAke nAgadatta nAmakA eka lar3akA thA / nAgadatta bhI apanI mAtAkI taraha dharmapremI thaa| dharma para usakI acala zraddhA thii| isakA byAha samudradatta seThakI sundara kanyA priyaMguzrIke sAtha bar3e ThATabATase huaa| byAhameM khUba dAna diyA gayA / pUjA utsava kiyA gayA / dIna-dukhiyoMkI acchI sahAyatA kI gii| priyaMguzrIko isake mAmAkA lar3akA nAgasena cAhatA thA aura sAgaradattane usakA byAha kara diyA nAgadattake sAtha / isase nAgasenako bar3A nA-gavAra mAlUma huaa| so usane becAre nAgadattake sAtha zatrutA bA~dha lI aura use kaSTa denekA maukA hU~Dhane lgaa| ___ eka dina upAsA nAgadatta dharmapremase jina mandirameM kAyotsarga dhyAna kara rahA thaa| use nAgasenane dekha liyaa| so isa duSTane apanI zatrutAkA badalA leneke liye eka Sar3ayantra rcaa| gale meMse apanA hAra nikAla kara use isane nAgadattake pAMvoMke pAsa rakha diyA aura hallA kara diyA ki yaha merA hAra curAkara liye jA rahA thA, sau maiMne isake poche daur3akara ise pakar3a liyA / aba DhoMga banAkara dhyAna karane laga gayA, jisase yaha pakar3A na jAya / nAgasenakA hallA sunakara AsapAsake bahutase loga ikaThe ho gae aura pulisa bhI A jamA huii| nAgadatta pakar3A jAkara rAja- / darabArameM upasthita kiyA gayA / rAjAne nAgadattakI orase koI pramANa na pAkara use mAranekA hukma de diyaa| nAgadatta uso samaya badhya-bhUmimeM le jAyA gyaa| usakA sira kATaneke liye talavArakA jo bAra usa para kiyA gayA, kyA Azcarya ki vaha bAra use aisA jAna par3A mAnoM kisone usa para phUloMkI mAlA phaikI ho| use jarA bhI coTa na pahuMcI aura isI samaya AkAzase usa para phUloMkI varSA huii| jaya jaya, dhanya dhanya, zabdoMse AkAza gUMja uThA / yaha Azcarya dekhakara saba loga daMga raha ge| saca hai, dharmAnurAgase satpuruSoMkA, sahanazIla mahAtmAoMkA kauna upakAra nahIM krtaa| isa prakAra jainadharmakA sukhamaya prabhAva dekhakara nAgadatta aura
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 ArAdhanA kathAkoza dharmapAla rAjA bahuta prasanna hue| ve aba mokSasukhakI icchAse saMsArakI saba mAyA mamatAko chor3akara jinadIkSA le sAdhu ho gae aura bahutase logoMne-jo jaina nahIM the, jainadharmako grahaNa kiyaa| saMsArake bar3e-bar3e mahApuruSoMse pUje jAnevAlA, jinendra bhagavAnakA upadeza kiyA pavitra dharma, svargamokSake sukhakA kAraNa hai isIke dvArA bhavyajana uttamase uttama sukha prApta karate haiN| yahI pavitra dharma karmokA nAza kara mujhe Atmika saccA sukha pradAna kare / 102. premAnurAga-kathA jo jinadharmake pravartaka haiM, una jinendra bhagavAnko namaskAra kara dharmase prema karanevAle sumitra seThakI kathA likho jAtI hai| ayodhyAke rAjA suvarNavarmA aura unakI rAnI sUvarNazrIke samaya ayodhyAmeM sumitra nAmake eka prasiddha seTha ho gaye haiN| seThakA jainadharma para atyanta prema thaa| eka dina sumitra seTha rAtake samaya apane ghara hImeM kAyotsarga dhyAna kara rahe the| unakI dhyAna-samayakI sthiratA aura bhAvoMkI dRr3hatA dekhakara kiso eka devane sazaMkita ho unakI parIkSA karanI cAhI ki kahIM yaha seThakA korA DhoMga to nahIM hai| parIkSAmeM usa devane seThako sArI sampatti, stro, bAla-bacce Adiko apane adhikArameM kara liyaa| seThake pAsa isa bAtako pukAra pahuMcI / strI, bAla-bacce ro-rokara usake pA~voMmeM jA gire aura chur3Ao, chur3Aoko hRdaya bhedanevAlI dona prArthanA karane lge| jo na honekA thA vaha saba huaa| parantu seThajIne apane dhyAnako adhUrA nahIM chor3A, ve vaise hI nizcala bane rhe| unakI yaha alaukika sthiratA dekhakara usa devako bar3I prasannatA huii| usane seTha ko zatamukhase bhUri-bhUri prazaMsA kii| antameM apane nija svarUpameM A aura seThako eka sAMkarI nAmakI AkAzagAminI vidyA bheMTa kara Apa svarga calA gyaa| seThake isa prabhAvako dekhakara bahutere bhAiyoMne jainadharmako grahaNa kiyA, kitanoMne munivrata, kitanoMne zrAvakavrata aura kitanoMne kevala samyagdarzana hI liyaa| jina bhagavAnke caraNa-kamala parama sukhake denevAle haiM aura saMsArasamudrase pAra karanevAle haiM, isaliye bhavyajanoMko ucita hai ki ve sukha prAptike liye unakI pUjA kareM, stuti kareM, dhyAna kareM, smaraNa kreN|
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinAbhiSekase prema karanevAleko kathA 361 103. jinAbhiSekase prema karanevAlekI kathA indrAdikoM dvArA jinake pA~va pUje jAte haiM, aise jina bhagavAnko namaskAra kara jinAbhiSekase anurAga karanevAle jinadatta aura vasumitrakI kathA likho jAtI hai| ujjainake rAjA sAgaradattake samaya unakI rAjadhAnI meM jinadatta aura vasumitra nAmake do prasiddha aura bar3e guNavAn seTha ho gaye haiN| jinadharma aura jinAbhiSeka para unakA bar3A hI anurAga thaa| aisA koI dina unakA khAlI na jAtA thA jisa dina ve bhagavAnkA abhiSeka na karate hoM, pUjA prabhAvanA na karate hoM, dAna-vrata na karate ho| eka dina ye donoM seTha vyApArake liye ujjainase uttarako ora ravAnA hue| maMjila dara maMjila calate ye eka aisI ghanI aTavomeM paha~ca gaye, jo donoM bAjU AkAzase bAteM karanevAle avasIra aura mAlA parvata nAmake parvatoMse ghiro thI aura jisameM DAkU logoMkA aDDA thaa| DAkU loga inakA saba mAla asabAba chonakara havA ho gye| aba ye dAnoM usa aTavImeM idhara-udhara ghUmane lge| isaliye ki inheM usase bAhara honekA rAstA mila jAya / para inakA saba prayatna niSphala gyaa| na to ye svayaM rAstekA patA lagA sake aura na koI inheM rAstA batAnevAlA hI milaa| apane aTavI bAhara honekA koI upAya na dekhakara antameM ina jinapUjA aura jinAbhiSekase anurAga karanevAle mahAnubhAvoMne saMnyAsa le liyA aura jina bhagavAnkA ye smaraNa-cintana karane lage / saca hai, satpuruSa sukha aura duHkhameM sadA samAna bhAva rakhate haiM, vicArazIla rahate haiM / eka aura abhAgA bhUlA bhaTakA somazarmA nAmakA brAhmaNa isa aTavImeM A pha~sA / ghUmatA-phiratA vaha inhIMke pAsa A gyaa| apano-sI isa . becAre brAhmaNakI dazA dekhakara ye bar3e dilagIra hue| somazarmAse inhoMne saba hAla kahA aura yaha bhI kahA-yahA~se nikalanekA koI mArga prayatna karane para bhI jaba hameM na milA to hamane antameM dharmakA zaraNa liyaa| isaliye ki yahA~ hamArI marane sivA koI gati ho nahIM hai aura jaba hameM mRtyuke sAmane honA hI hai taba kAyaratA aura bure bhAvoMse kyoM usakA sAmanA karanA, jisase ki durgatimeM jAnA pdd'e| dharma duHkhoMkA nAza kara sukhoMkA denevAlA hai / isaliye usIkA aise samayameM Azraya lenA parama hitakArI hai / hama tumheM bhI salAha dete haiM ki tuma bhI sugatikI prAptike liye dharmakA Azraya grahaNa karo / isake bAda unhoMne somazarmAko dharmakA
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 ArAdhanA kathAkoza sAmAnya svarUpa samajhAyA-dekho, jo aThAraha doSoMse rahita aura sabake dekhanevAle sarvajJa haiM, ve deva kahAte haiM aura aise nirdoSa bhagavAn dvArA batAye dayAmaya mArgako dharma kahate haiM / dharmakA vaise sAmAnya lakSaNa haijo duHkhoMse chur3Akara sukha prApta karAve / aise dharmako AcAryoMne dasa bhAgoMmeM bA~TA hai / arthAt sukha prApta karaneke dasa upAya haiN| ve ye haiMuttama kSamA, mArdava-hRdayakA komala honA, Arjava-hRdayakA sarala honA, saca bolanA, zauca-nirlobhI yA saMtoSI honA saMyama-indriyoMko vaza karanA, tapa-vrata upavAsAdi karanA, tyAga-puNyase prApta hue dhanako sukRtake kAma jaise dAna, paropakAra AdimeM lagAnA, AkiMcana-parigraha arthAt dhana-dhAnya, cA~dI-sonA, dAsa-dAsI Adi dasa prakArake parigrahakI lAlasA kama karake AtmAko zAntike mArga para le jAnA aura brahmacaryakA paalnaa| guru ve kahalAte haiM jo mAyA, moha-mamatAse rahita hoM, viSayoM ko vAsanA jinheM chU taka na gaI ho, jo pakke brahmacArI hoM, tapasvI hoM aura saMsArake duHkhI jIvoMko hitakA rAstA batalA kara unheM sukha prApta karAnevAle hoM / ina tInoM para arthAt deva, dharma, guru para vizvAsa karaneko samyagdarzana kahate haiN| yaha samyagdarzana sukha-sthAna para pahu~canekI sabase pahalI sIr3ho hai / isaliye tuma ise grahaNa kro| isa vizvAsako jaina zAsana yA jainadharma bhI kahate haiN| jainadharmameM jIvako, jise ki AtmA bhI kahate haiM, anAdi mAnA hai| na kevala mAnA ho hai, kintu vaha anAdi ho hai / nAstikoMkI taraha vaha paMcabhUta-pRthvI, jala, agni, vAyu aura AkAza inase banA huA nahIM hai / kyoMki ye saba padArtha jar3a haiN| ye dekha jAna nahIM sakate / aura jovakA dekhanA jAnanA hI khAsa guNa hai| isI guNase usakA astitva siddha hotA hai| jIvako jainadharma do bhAgoMmeM bAMTa detA hai| eka bhavya-~arthAt jJAnAvaraNAdi ATha karmoMkA, jinhoMne ki AtmAke vAstavika svarUpako anAdise DhA~ka rakkhA hai, nAza kara mokSa jAnevAlA aura dUsarA abhavya-jisameM karmoMke nAza karaneko zakti na ho| inameM karmayukta jIvako saMsAro kahate haiM aura karma rahitako mukta / jovake sivA saMsAra meM eka aura bhI dravya hai / use ajIva yA pudgala kahate haiN| isameM jAnane dekhaneko zakti nahIM hotI, jaisA ki UAra kahA jA cukA hai| ajIvako jainadharma pA~ca bhAgoMmeM bA~TatA hai, jaise pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kaal| ina pAMcoMkI do zreNiyA~ kI gaI haiN| eka mUrtika aura dUsarI amUrtika / mUrtika use kahate haiM jo chuI jA sake, jisameM kucha na kucha svAda ho, gandha aura varNa rUpa-raMga ho| arthAt jisameM sparza, rasa,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAnurAga-kathA 371 gaMdha aura varNa ye bAteM pAI jA~ya vaha mUrttika hai aura jisameM ye na hoM vaha amUrti hai / ukta pA~ca dravyoMmeM sirpha pudgala to mUrtika hai arthAt isameM ukta cAroM bAteM sadAse haiM aura raheMgI - kabhI usase judA na hoNgii| isake sivA dharma, adharma, AkAza aura kAla ye amUrttika haiN| ina saba viSayoMkA vizeSa khulAsA anya jaina granthoM meM kiyA hai / prakaraNavaza tumheM yaha sAmAnya svarUpa kahA / vizvAsa hai apane hita ke liye ise grahaNa karanekA yatna karoge / somazarmAko yaha upadeza bahuta pasanda par3A / usane mithyAtvako chor3akara samyaktva ko svIkAra kara liyaa| isake bAda jinadatta vasumitrakI taraha vaha bhI saMnyAsa le bhagavAnkA dhyAna karane lagA / somazarmAko bhUkhapyAsa, DA~sa macchara AdikI bahuta bAdhA sahanI pdd'ii| use usane bar3I dhIratA ke sAtha sahA / antameM samAdhise mRtyu prApta kara vaha saudharma svargameM deva huA / vahA~se zreNika mahArAjakA abhayakumAra nAmakA putra huA / abhayakumAra bar3A hI dhIra-vIra aura parAkramI thA, paropakArI thA / antameM vaha karmoM kA nAza kara mokSa gayA / 1 somazarmA kI mRtyuke kucha hI dinoM bAda jinadatta aura vasumitrako bhI samAdhi mRtyu huI / ve donoM bhI isI saudharma svarga meM, jahA~ ki somazarmA deva huA thA, deva hue| saMsArakA upakAra karanevAle aura puNyake kAraNa jinake upadeza kiye antar samaya meM bhI dhAraNa kara bhavyajana usa kaThinase kaThina sukhako, jisake ki prApta karanekI unheM svapna meM bhI AzA nahIM hoto, prApta kara -lete haiM, ve sarvajJa bhagavAn mujhe vaha nirmala sukha deM, jisa sukhakI indra, cakrI aura vidyAdhara rAje pUjA karate haiM / 104. dharmAnurAga-kathA jo nirmala kevalajJAna dvArA loka aura alokake jAnane dekhanevAle haiM, sarvajJa haiM, una jinendra bhagavAnko namaskAra kara dharmase.. anurAga karanevAle rAjakumAra lakucakI kathA likhI jAtI hai /
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 72 ArAdhanA kathAkoza ujjainake rAjA dhanavarmA aura unakI rAnI dhanazrIke lakuca nAmakA eka putra thaa| lakuca bar3A abhimAnI thaa| para sAthameM vIra bhI thaa| use loga meghakI upamA dete the| isalie ki vaha zatruoMkI mAna rUpI agniko bujhA detA thA, zatruoM para vijaya prApta karanA usake bAyeM hAthakA khela thaa| ___ kAlamegha nAmake mleccha rAjAne eka bAra ujjaina para car3hAI kI thii| avanti dezakI prajAko taba jana-dhanakI bahuta hAni uThAnI par3I thii| lakucane isakA badalA cukAneke lie kAlameghake deza para bhI car3hAI kara dii| donoM orase ghamAsAna yuddha hone para vijayalakSmI lakUcakI goda meM Akara lettii| lakucane taba kAlameghako bAMdha lAkara pitAke sAmane rakha. diyaa| dhanavarmA apane putrakI isa vIratAko dekhakara bar3e khuza hue| isa khuzImeM dhanavarmAne lakucako kucha vara denekI icchA jAhira kI / para usakI prArthanAse varako upayoga meM lAnekA bhAra unhoMne usIko icchA para chor3a diyA / apanI icchAke mAphika karanekI pitAkI AjJA pA lakucakI A~kheM phira gii| usane apanI icchAkA durupayoga karanA zurU kiyA / vyabhicArakI ora usakI dRSTi gii| taba acche-acche gharAnekI suzIla striyA~ usakI zikAra banane lgiiN| unakA dharma bhraSTa kiyA jAne lgaa| aneka satiyoMne isa pApIse apane dharmakI rakSAke lie AtmahatyAe~ taka kara ddaaliiN| prajAke loga taMga A gye| ve mahArAjase rAjakumArakI zikAyata taka karane nahIM pAte / kAraNa rAjakumArake jAsUsa ujjainake kone-konemeM phaila rahe the, isalie jisane kucha rAjakumArake viruddha jabAna hilAI yA vicAra bhI kiyA ki vaha becArA phaurana hI mautake muMhameM pheMka diyA. jAtA thaa| yahA~ eka pugala nAmakA seTha rahatA thaa| isakI strIkA nAma nAgadattA thA / nAgadattA bar3I khUbasUrata thI / eka dina pApI la.kucakI isa para A~kheM calI giiN| basa, phira kyA dera thI? usane usI samaya use prApta kara apanI nIca manovRttikI tRpti kii| pugala usakI isa nIcatAse sirase pAMva taka jala utthaa| krodhakI Aga usake roma-romameM phaila gii| vaha rAjakumArake dabadabese kucha karane-dharaneko lAcAra thA / para usa dinakI bATa vaha bar3I AzAse joha rahA thaa| jisa dina ki vaha lakucase usake karmokA bharapUra badalA cukA kara apanI chAtI ThaNDI kare / eka dina lakuca vana krIr3Ake lie gayA huA thaa| bhAgyase vahA~ use
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana para dRr3ha rahanevAlekI kathA 373 munirAjake darzana ho gye| usane unase dharmakA upadeza sunaa| upadezakA prabhAva usa para khUba pdd'aa| isalie vaha vahIM unase dIkSA le muni ho gyaa| udhara pugala aise maukeko AzA lagAye baiThA hI thA, so jaise hI use lakucakA muni honA jAna par3A vaha loheke bar3e-bar3e tIkhe koloMko lekara lakuca munike dhyAna karanekI jagaha para aayaa| isa samaya lakuca muni dhyAna meM the| puMgala taba una koloMko munike zarIrameM Thoka kara calatA banA / lakuca munine isa duHsaha upasargako bar3I zAnti, sthiratA aura dharmAnurAgase saha kara svarga loka prApta kiyaa| saca hai, mahAtmAoMkA caritra vicitra hI huA karatA hai / ve apane jIvanako gatiko minaTa bharameM kuchako kucha badala DAlate haiN| ve lakuca muni jayalAbha kareM, karmoko jIteM, jinhoMne asahya kaSTa sahakara jinendra bhagavAn rUpI candramAko upadeza rUpI amRtamayI kiraNoMse svargakA uttama sukha prApta kiyA, guNarUpo ratnoMke jo parvata hue aura jJAnake gahare samudra khlaaye| 105. samyagdarzana para dRr3ha rahanevAlekI kathA saba prakArake doSoMse rahita jina bhagavAnko namaskAra kara samyag darzanako khUba dRr3hatAke sAtha pAlana karanevAle jinadAsa seThako pavitra kathA likhI jAtI hai| prAcIna kAlase prasiddha pATaliputra (paTanA) meM jinadatta nAmakA eka prasiddha aura jinabhakta seTha ho cukA hai| jinadatta seThakI strIkA nAma jinadAsI thaa| jinadAsa, jisakI ki yaha kathA hai, isokA putra thaa| apanI mAtAke anusAra jinadAsa bhI Izvara premI, pavitra hRdayI aura aneka guNoMkA dhAraka thaa| eka bAra jinadAsa suvarNa dvIpase dhana kamAkara apane nagarako ora A rahA thaa| kisI kAla nAmake devakI jinadAsake sAtha koI pUrva janmakI zatrutA hogI aura isalie vaha deva ise mAranA cAhatA hogaa| yahI kAraNa thA ki usane koI sau yojana caur3e jahAja para baiThe-baiThe hI jinadAsa
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 ArAdhanA kathAkoza se kahA-jinadAsa, yadi tU yaha kaha de ki jinendra bhagavAn koI cIja nahIM, jainadharma koI cIja nahIM, to tujhe meM jItA chor3a sakatA hai, nahIM to mAra DAlaMgA / usa devakA vaha DarAnA suna jinadAsa vagairahane hAtha jor3akara zrImahAvIra bhagavAnko bar3I bhaktise namaskAra kiyA aura niDara hokara ve usase bole-pApI, yaha hama kabhI nahIM kaha sakate ki jina bhagavAn aura unakA dharma koI cIja nahIM, balki hama yaha dRr3hatAke sAtha kahate haiM ki kevalajJAna dvArA sUryase adhika tejasvI jinendra bhagavAn aura saMsAra dvArA pUjA jAnevAlA unakA mata sabase zreSTha hai| unako samAnatA karanevAlA koI deva aura koI dharma saMsArameM hai hI nhiiN| itanA kaha kara hI jinadAsane sabake sAmane brahmadatta cakravartIkI kathA, jo ki pahale likhI jA cukI hai, kaha sunaaii| usa kathAko sunakara sabakA vizvAsa aura bhI dRr3ha ho gyaa| ___ina dharmAtmAoM para isa vipattike Anese uttarakurumeM rahanevAle anAvrata nAmake yakSakA Asana kNpaa| usane usI samaya Akara krodhase kAladevake sira para cakrako bar3I jorakI mAra jamAI aura use uThAkara baDavAnalameM DAla diyaa| jahAjake logoMkI isa acala bhaktise lakSmI devI bar3I prasanna hii| usane Akara ina dharmAtmAoMkA bar3A Adara-satkAra kiyA aura inake lie bhaktise argha cddh'aayaa| saca hai, jo bhavyajana samyagdarzanakA pAlana karate haiM, saMsArameM unakA Adara, mAna kauna nahIM karatA / isake bAda jinadAsa vagairaha saba loga kuzalatAse apane ghara A gye| bhaktise utpanna hue puNyane inakI sahAyatA kI / eka dina maukA pAkara jinadAsane avadhijJAnI munise kAladevane aisA kyoM kiyA, isa bAbata khulAsA puuchaa| munirAjane isa bairakA saba kAraNa jinadAsase khaa| jinadAsako sunakara santoSa huaa| jo buddhimAn haiM, unheM ucita hai yA unakA kartavya hai ki ve parama sukhake lie saMsArakA hita karanevAle aura mokSake kAraNa pavitra samyagdarzanako grahaNa kreN| ise chor3akara unheM aura bAtoMke lie kaSTa uThAnA ucita nahIM, kAraNa ve mokSa ke kAraNa nahI haiM /
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 375 samyaktvako na chor3anevAleko kathA 106. samyaktvako na chor3anevAleMkI kathA jinheM svargake deva namaskAra karate haiM. una jinendra bhagavAnako namaskAra kara samyaktvako na chor3anevAlI jinamatIkI kathA likhI jAtI hai / lATadezake suprasiddha galagodraha nAmake zaharameM jinadatta nAmakA eka seTha ho cukA hai| usakI strIkA nAma jinadattA thaa| isake jinamato nAmakI eka lar3akI tho| jinamatI bahata sundaro tho| usakI bhuvana-mohinI sundaratA dekhakara svargakI apsarAe~ bhI lajA jAto thiiN| puNyase sundaratA prApta hotI hI hai| ___ yahIM para eka dUsarA aura seTha rahatA thaa| isakA nAma nAgadatta thaa| nAgadattakI strI nAgadattAke rudradatta nAmakA eka lar3akA thaa| nAgadattane bahuterA cAhA ki jinadatta jinamatIkA byAha usake putra rudradattase kara de / para usako vidharmI honese jinadattane use apano putro na byAho / jinadatta. kA yaha haTha nAgadattako pasanda na aayaa| usane taba eka dUsarI hI yukti kii| vaha yaha ki nAgadatta aura rudradatta samAdhigupta munise kucha vrataniyama lekara zrAvaka bana gaye aura zrAvaka sarIkhI saba kriyAe~ karane lge| jinadattako isase bar3o khuzI huii| aura use isa bAta para pUrApUrA vizvAsa ho gayA ki ve sacamuca hI jainI ho gaye haiN| taba isane bar3I khuzIke sAtha jinamatIkA byAha rudradattase kara diyaa| jahA~ byAha huA ki ina donoM pitA-putroMne jainadharma chor3akara pIchA apanA dharma grahaNa kara liyaa| rudradatta aba jinamatIse roja-roja Agrahake sAtha kahane lagA ki priye, tuma bhI aba kyoM na merA hI dharma grahaNa kara letI ho| vaha bar3A uttama dharma hai / jinamatIkI jinadharma para gAr3ha zraddhA thii| vaha jinendra bhagavAn-. ko sacco sevikA thii| aisI hAlatameM use jinadharmake sivA anya dharma kaise ruca sakatA thaa| usane taba apane vicAra bar3o svatantratAke sAtha apane svAmo para pragaTa kiye| vaha bolI-prANanAtha, ApakA jaisA vizvAsa ho, usa para mujhe kucha kahanA-sunanA nhiiN| para maiM apane vizvAsake anusAra yaha kahU~gI ki saMsArameM jainadharma ho eka aisA dharma hai jo sarvocca honekA dAvA kara sakatA hai| isalie ki jovamAtrakA upakAra karaneko usameM yogyatA hai aura bar3e-bar3e rAje-mahArAje, svargake deva, vidyAdhara aura cakravartI Adi use pUjate-mAnate haiN| phira meM aisI koI
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 ArAdhanA kathAkoza bejA bAta usameM nahIM pAtI ki jisase majhe usake choDaneke lie bAdhya honA pdd'e| balki maiM Apako bhI salAha dUMgo ki Apa iso sacce aura jIvakA mAtrakA hita karanevAle jainadharmako grahaNa kara leM to bar3A acchA ho| isI prakAra ina donoM pati-patnI meM paraspara bAta-cIta haA karatI thii| apane-apane dharmako donoM ho tArIpha kiyA karate the| rudradatta jarA adhika haThI thaa| isalie kabhI-kabhI jinamatI para vaha jarA gussA bhI ho jAtA thaa| para jinamatI buddhimato aura catura thI, isalie vaha usakI nArAjago para kabhI aprasannatA jAhira na krtii| 'balki usakI nArAjIko ha~sIkA rUpa de jhaTase rudradattako zAnta kara detI thii| jo ho, para ye roja-rojako vivAda bharI bAteM sukhakA kAraNa nahIM hotiiN| isa taraha bahata samaya bIta gyaa| eka dina aisA maukA AyA ki duSTa bhIloMne zaharake kisI hisse meM Aga lagA dii| cAroM ora Aga bujhAneke lie daur3A-daur3a par3a gii| usa bhayaMkara Agako dekhakara logoMko apanI jAnakA bhI sandeha hone lgaa| isa samayako yogya avasara dekha jinamatIne apane svAmI rudradattase kahA-prANanAtha, merI bAta sunie| roja-rojakA jo apanemeM vAda-vivAda hotA hai, maiM use acchA nahIM samajhatI / mero icchA hai ki yaha jhagar3A raphA ho jAya / ___isake lie merA yaha kahanA hai ki Aja apane zahara meM Aga lagI hai usa Agako jisakA deva bujhA de, samajhanA cAhie ki vahI deva saccA hai aura phira usIko hameM parasparameM svIkAra kara lenA caahie| rudradattane jinamatIkI yaha bAta mAna lii| usane taba kucha logoMko isa bAtakA gavAha kara mahAdeva, brahmA, viSNu Adi devoMke lie argha diyA, bar3I bhaktise unakI pUjA-stuti kara usane agnizAntike lie prArthanA kii| para usakI isa prArthanAkA kucha upayoga na haa| agni jisa bhayaMkaratAke sAtha jala rahI thI vaha usI taraha jalatI rhii| saca hai, aise devoMse kabhI upadravoMkI zAnti nahIM hotI, jinakA hRdaya duSTa hai, jo mithyAtvI haiM / aba dharmavatsalA jinamatIko bArI aaii| usane bar3I bhaktise paMca parameSThiyoMke caraNa-kamaloMko apane hRdayameM virAjamAna kara unake liye argha cddh'aayaa| isake bAda vaha apane pati, pUtra Adi kuTumba vargako apane pAsa baiThAkara Apa kAyotsarga dhyAna dvArA paMca-namaskAra mantrakA cintana karane lgii| isakI isa acala zraddhA aura bhaktiko dekhakara zAsana devatA bar3I
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAva kI kathA prasanna huI / usane taba usI samaya Akara usa bhayaMkara Agako dekhate-dekhate bujhA diyA / isa atizayako dekhakara rudradatta vagairaha bar3e cakita hue / unheM vizvAsa huA ki jainadharma hI saccA dharma hai| unhoMne phira sacce manase jainadharma kI dIkSA le zrAvakoM ke vrata grahaNa kiye| jainadharmako khUba prabhAvanA huI / saca hai, saMsAra zreSTha jainadharmako mahimAko kauna kaha sakatA hai jo ki svarga- mokSakA denevAlA hai / jisa prakAra jinamatIne apane samyaktvakI rakSA kI usI taraha anya bhavyajanoM ko bhI sukha prApti ke liye pavitra samyagdarzanako sadA surakSA karate rahanA cAhiye / jinendra bhagavAn ke caraNoM meM jinamatIkI acala bhakti, usake hRdayakI pavitratA aura usakA dRr3ha vizvAsa dekhakara svarga ke devoMne divya vastrAbhUSaNoMse usakA khUba Adara-mAna kiyA / aura saca bhI hai, sacce jinabhakta samyagdRSTikI kauna pUjA nahIM karate / 377 107. samyagdarzana ke prabhAvakI kathA jo sAre saMsArake devAdhideva haiM aura svargake deva jinakI bhakti se pUjA kiyA karate haiM una jina bhagavAnko praNAma kara mahArAnI celinI aura zreNikake dvArA honevAlI samyaktva ke prabhAvakI kathA likhI jAtI hai / upazreNika magadhake rAjA the / rAjagRha magadhakI tatra khAsa rAjadhAnI thI / upazreNikakI rAnIkA nAma suprabhA thA / zreNika isIke putra the / zreNika jaise sundara the jaise hI unameM aneka guNa bhI the / ve buddhimAna the, bar3e gambhIra prakRti ke the, zUravIra the, dAno the aura atyanta tejasvI the / 1 magadha rAjyako sImA se lagate hI eka nAgadharmaM nAmake rAjAkA rAjya thA / nAgadattakI aura upazreNikakI purAno zatrutA calI AtI thI / nAgadatta usakA badalA lenekA maukA to sadA ho dekhatA rahatA thA, para isa samaya usakA upazreNikake sAtha koI bhArI manamuTAva na thA / vaha kapaTase upazreNikakA mitra banA rahatA thA / yahI kAraNa thA ki usane eka bAra upazreNikake liye eka duSTa ghor3A bheMTa meM bhejA / ghor3A itanA
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 ArAdhanA kathAkoza duSTa thA ki vaise to vaha calatA ho na thA aura use jarA hI air3a lagAI yA lagAma khIMcI ki basa vaha phira havAse bAteM karane lagatA thA / duSToMkI aisI gati ho isameM koI Azcarya nahIM / upazreNika eka dina isI ghor3e para savAra ho havA khorIke liye nikale / inhoMne baiThate ho jaise usakI lagAma tAnI ki vaha havA ho gyaa| bar3I dera bAda vaha eka aTavI meM jAkara ThaharA | usa aTavokA mAlika eka yamadaNDa nAmakA bhIla thA, jo dIkhanemeM sacamuca hI yamasA bhayAnaka thA / isake tilakAvato nAmakI eka lar3akI thI / tilakAvatI bar3o sundarI thI / use dekha yaha kahanA anucita na hogA ki koyale kI khAna meM hIrA nikalA / kahAM kAlA bhukhaMDa yamadaNDa aura kahA~ svargakI apsarAoMko lajAnevAlI isakI lar3akI candravadanI tilakAvatI ! astu, isa bhuvana sundara rUparAziko dekhakara upazreNika usapara mohita ho gaye / unhoMne tilakAvatIke lie yamadaNDase maMganI kI / uttara meM yamadaNDane kahA- rAja rAjezvara, isameM koI sandeha nahIM ki maiM bar3A bhAgyavAn hU~ / jaba ki eka pRthivIke samrATa mere jamAI banate haiM / aura isake liye mujhe behada khuzI hai / maiM apanI putrIkA Apake sAtha byAha karU~, isake pahale Apako eka zarta karanI hogI aura vaha ki Apa rAjya tilakAvatI se honevAlI santAnako deM / upazreNikane yamadaNDakI isa bAtako svIkAra kara liyA / yamadaNDane bhI taba apanI pratijJAke anusAra usakA byAha upazreNikase kara diyA / upazreNika phira tilakAvatIko sAtha le rAjagRha A gaye / kucha samaya sukhapUrvaka bItane para tilakAvatIke eka putra huA / usakA nAma rakhA gayA cilAtaputra / eka dina upazreNikane vicAra kara, ki mere ina putroM meM rAjayoga kisako hai, eka nimittajJAnIko bulAyA aura usase pUchA- paMDitajI, apanA nimittajJAna dekhakara batalAie ki mere itane putroMmeM rAjya-sukha kauna bhoga sakegA ? nimittajJAnIne kahA - mahArAja, jo siMhAsana para baiThA huA nagArA bajAtA rahe aura dUra hIse kuttoMko khIra khilAtA huA Apa bhI khAtA rahe aura Aga lagane para siMhAsana, chatra, cava~ra Adi rAjya cihnoMko nikAla le bhAge, vaha rAjya lakSmIkA sukha bhoga karegA / isameM Apa kisI tarahakA sandeha na samajheM / upazreNikane eka dina isa bAtakI parIkSA karaneke liye apane saba putroMko khIra khAneke liye baiThAyA / unake pAsa hI siMhAsana aura eka nagArA bhI rakhavA diyaa| para yaha kisIko patA na par3ane diyA ki aisA kyoM kiyA gayA / saba kumAra bhojana karaneko baiThe aura khAnA unhoMne Arambha kiyA, ki itane -
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAvako kathA 379 meM eka orase saikar3oM kuttoMkA jhuNDakA jhuNDa una para A TUTA / taba ve saba Darake mAre uTha uThakara bhAgane lge| zreNika una kuttoMse na DarA, vaha jaldIse uThakara khIrako pattaloMko eka U~ce sthAna para dharane lagA / thor3I hI derameM usane bahuta-sI pattaleM ikaTThI kara loN| isake bAda vaha svayaM usa U~ce sthAna para rakhe huye siMhAsana para baiThakara nagArA bajAne lagA, jisase kutte usake pAsa na A pAveM aura ikaTrI kI huI pattaloMmeMse eka-eka pattala uThA-uThA kara dUra-dUra pheMkatA gyaa| isa prakAra apanI buddhise vyavasthA kara usane bar3I nirbhayatAke sAtha bhojana kiyaa| isI prakAra Aga lagane para zreNikane siMhAsana, chatra, cavara Adi rAjya cihnoM kI rakSA kara lo| upazreNikako taba nizcaya ho gayA ki ina saba putroMmeM zreNika ho eka aisA bhAgyazAlI hai jo mere rAjyako acchI taraha claayegaa| upazreNikane taba usakI rakSAke liye use yahA~se kahoM bheja denA ucita samajhA / unheM isa bAtakA khaTakA thA ki maiM rAjyakA mAlika tilakAvatIke putrako banA cukA hai, aura aisI dazAmeM zreNika yahA~ rahA to koI asaMbhava nahIM ki isakI tejasvitA, isako buddhimAnI, isako kAryakSamatAko dekhakara kisIko DAha upaja jAya aura usa hAlatameM isakA kucha aniSTa ho jAya / isaliye jaba taka yaha acchA huziyAra na ho jAye taba taka isakA kahIM bAhara rahanA hI uttama hai| phira yadi isameM bala hogA to yaha svayaM rAjyako hastagata kara skegaa| isake liye upazreNikane zreNikake sira para yaha aparAdha mar3hA ki isane kuttoMkA jhaMThA khAyA hai, isaliye aba yaha rAjagharAnemeM rahane yogya nahIM rhaa| maiM ise AjJA karatA hU~ ki yaha mere rAjyase nikala jAye / saca hai, rAje loga bar3e vicArake sAtha kAma karate haiN| niraparAdha zreNika pitAkI AjJA pA uso samaya rAjagRhase nikala gyaa| phira eka minaTake liye bhI vaha vahA~ na tthhraa| ___ zreNika yahA~se calakara koI dupaharake samaya nanda nAmaka gA~vameM pahuMcA / yahA~ke logoMko zreNikake nikAle jAnekA hAla mAlUma ho gayA thA, isaliye rAjadrohake bhayase unhoMne zreNikako apane gA~vameM na rahane diyaa| zreNikane taba lAcAra ho AgekA rAstA liyaa| rAstemeM ise eka saMnyAsiyoM kA Azrama milA / isane kucha dinoM yahIM apanA DerA jamA diyaa| maThameM yaha rahatA aura saMnyAsiyoMkA upadeza suntaa| maThakA pradhAna saMnyAsI bar3A vidvAn thA / zreNika para usakA bahuta asara pdd'aa| usane taba vaiSNava dharma svIkAra kara liyaa| zreNika aura kucha dinoM taka yahA~ ThaharA / isake bAda vaha yahA~se ravAnA hokara dakSiNa dizAkI ora bddh'aa|
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 ArAdhanA kathAkoza ___ isa samaya dakSiNakI rAjadhAnI kA~cI thii| kA~cIke rAjA vasupAla the / unako rAnIkA nAma vasumatI thaa| inake vasumitrA nAmakI eka sundara aura guNavatI putrI thii| yahA~ eka somazarmA brAhmaNa rahatA thA, somazarmAkI strIkA nAma somazrI thaa| isake bhI eka putrI thii| isakA nAma abhayamatI thaa| abhayabhatI bar3I buddhimatI thii| __eka bAra somazarmA tIrthayAtrA karake lauTa rahA thaa| rAste meM use zreNikane dekhA / kucha mela-mulAkAta aura bola cAla hue bAda jaba ye * donoM calaneko taiyAra hae taba zreNikane somazarmAse kahA-mAmAjI, Apa bhI bar3I dUrase Ate haiM aura maiM bhI bar3I dUrase calA A rahA hU~, isaliye hama donoM hI thaka cuke haiM / acchA ho yadi Apa mujhe apane kandhe para baiThA leM aura Apa mere kandhe para baiTha kara caleM to| zreNikakI yaha be-sira pairakI bAta sunakara somazarmA bar3A cakita huaa| usane samajhA ki yaha pAgala ho gayA jAna par3atA hai| usane taba zreNikakI bAtakA kucha jabAba na diyaa| thor3I dUra cupacApa Age bar3hane para zreNikane do gAMvoMko dekhaa| usane taba jo choTA gAMva thA use to bar3A batAyA aura jo bar3A thA use choTA btaayaa| rAste meM zreNika jahAM sira para kar3o dhUpa par3atI vahAM to chatrI utAra letA aura jahA~ vakSoMkI ThaMDI chAyA Ato vahA~ chatrIko car3hA letaa| isI taraha jahA~ koI nadI-nAlA par3atA taba to vaha jUtiyoMko pA~voMmeM pahara letA aura rAstemeM unheM hAthameM lekara naMge pairoM cltaa| Age calakara usane eka strIko pati dvArA mAra khAtI dekhakara somazarmAse kahA-kyoM mAmAjI, yaha jo strI piTa rahI hai vaha baMdhI hai yA khulI ? Age eka mare puruSako dekhakara usane pUchA ki yaha jItA hai yA mara gayA ? thor3I dUra calakara isane eka eka dhAna ke pake huye khetako dekhakara kahA-ise isake mAlikoMne khA liyA hai| yA ve aba khAyeMge? isI taraha sAre rAstemeM ekase eka asaMgata aura be-matalabake prazna sunakara becArA somazarmA Uba gyaa| rAma-rAma karate vaha ghara para AyA / zreNikako vaha zahara bAhara ho eka jagaha baiThAkara yaha kaha AyA ki maiM apanI lar3akIse pUchakara abhI AtA hU~, tabataka tuma yahIM baitthnaa| abhayamatI apane pitAko AyA dekha bar3I khuza huii| unheM kucha khilA-pilA kara usane pUchA-pitAjI, Apa akele gaye the aura akele hI Aye haiM kyA ? somazarmAne kahA-beTA, mere sAtha eka bar3A ho sundara
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAvakI kathA 381 lar3akA AyA hai / para bar3e duHkhako bAta hai ki vaha becArA pAgala ho gayA jAna par3atA hai| usakI devakUmArasI sundara jindagI dhUladhAnI ho gaI ! karmoMkI lIlA bar3I hI vicitra hai| mujhe to usakI vaha svargIya sundaratA aura sAtha ho usakA vaha pAgalapana dekhakara usa para bar3I dayA AtI hai / meM use zahara bAhara eka sthAna para baiThA AyA huuN| apane pitAkI bAteM sunakara abhayamatIko bar3A kautuka haA | usane somazarmAse pUchA-hA~ to pitAjI usameM kisa tarahakA pAgalapana hai ? mujhe usake sUnanekI bar3I utkaNThA ho gaI hai| Apa batalAveM / somazarmAne taba abhayamatIse zreNikakI ve saba ceSTAe~-kandhe para car3hanA-car3hAnA, choTe gA~vako bar3A aura bar3e ko choTA kahanA, vakSake noce chatrI car3hA lenA aura dhUpameM utAra denA, pAnImeM calane samaya jate pahara lenA aura rAste meM calate unheM hAthameM le lenA Adi kaha sunaaii| abhayamatIne una sabako sUnakara apane pitAse kahA-pitAjI, jisa puruSane aisI bAteM ko haiM use Apa pAgala yA sAdhAraNa puruSa na smjheN| vaha to bar3A ho buddhimAn hai ! mujhe mAlUma hota hai usakI bAtoMke rahasya para Apane dhyAnase vicAra na kiyA isIse Apako usakI bAteM be-sira pairakI jAna pdd'ii| para aisA nahIM hai| una sabameM kucha na kucha rahastha jarUra hai| acchA, vaha saba maiM Apako samajhAtI hU~-pahale hI umane jo yaha kahA thA ki Apa mujhe apane kandhe para car3hA lIjie aura Apa mere kandhoM para car3ha jAiye, isase usakA matalaba thA, Apa hama donoM eka hI rAstese cleN| kyoMki skandha zabda kA rAstA artha bhI hotA hai| aura yaha usakA kahanA ThIka bhI thaa| isaliye ki do jane sAtha rahanese hara taraha bar3I sahAyatA milatI rahatI hai / dUsare usane do grAmoMko dekhakara bar3eko to choTA aura choTeko bar3A kahA thaa| isase usakA abhiprAya yaha hai ki choTe gA~vake loga sajjana haiM, . dharmAtmA haiM, dayAlu haiM, paropakArI haiM aura hara ekakI sahAyatA karanevAle haiM / isalie yadyapi vaha gA~va choTA thA, para taba bhI use bar3A hI kahanA cAhie / kyoMki bar3appana guNoM aura kartavya pAlanase kahalAtA hai| kevala bAharo camaka damakase nhiiN| aura bar3e gA~vako usane taba choTA kahA, isase usakA matalaba spaSTa hI hai ki usake rahavAsI acche loga nahIM haiM, unameM bar3appana ke jo guNa hone cAhiye ve nahIM haiN| tosare usane vRkSake nIce chatrIko car3hA liyA thA aura rAste meM use utAra liyA thaa| aisA karanese usakI maMzA yaha thii| rAste meM chatrIko
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 382 ArAdhanA kathAkoza na lagAyA jAya to bhI kucha nukasAna nahIM aura vRkSake nIce na lagAnese usa para baiThe hue pakSiyoMke bITa bagairaha ke karanekA Dara banA rahatA hai / isaliye vahA~ chatrIkA lagAnA Avazyaka hai / cauthe usane pAnImeM calate samaya to jUtoMko pahara liyA aura rAste meM calate samaya unheM hAthameM le liyA thA / isase vaha yaha batalAnA cAhatA haiM - pAnI meM calate samaya yaha nahIM dekha par3atA hai ki kahA~ kyA par3A hai / kA~Te, kole aura kaMkara-pattharoMke laga jAnekA bhaya rahatA hai, jala jantuoM ke kATanekA bhaya rahatA hai| ataeva pAnI meM usane jUtoM ko pahara kara buddhimAnokA ho kAma kiyA / rAstemeM acchI taraha dekha-bhAla kara cala sakate haiM, isalie yadi vahA~ jUte na pahare jAya~ to utanI hAnikI saMbhAvanA nahIM / pA~caveM usane eka strIko mAra khAte dekhakara pUchA thA ki yaha strI ba~dhI hai yA khulI ? isa praznase matalaba thA - usa strIkA byAha ho gayA hai yA nahIM ? chaThe - usane eka murde ko dekhakara pUchA thA - yaha mara gayA hai yA jItA hai ? pitAjI, usakA yaha pUchanA bar3A mArkakA thA / isase vaha yaha jAnanA cAhatA thA ki yadi yaha saMsArakA kucha kAma karake marA hai, yadi isane svArtha tyAga apane dharma, apane deza aura apane dezake bhAI-bandhuoM ke hita meM jIvanakA kucha hissA lagAkara manuSya jIvanakA kucha karttavya pAlana kiyA hai, taba to vaha marA huA bhI jItA hI hai / kyoMki usakI vaha prApta kI huI koti maujUda hai, sArA saMsAra use smaraNa karatA hai, use ho apanA patha pradarzaka banAtA hai / phira aisI hAlata meM use marA kaise kahA jAya ? aura isase ulaTA jo jItA raha kara bhI saMsArakA kucha kAma nahIM karatA, jise sadA apane svArthako hI par3I rahatI hai aura jo apanI bhalAI ke sAmane dUsaroMke honevAle ahita yA nukasAnako nahIM dekhatA; balki dUsaroMkA burA karanekI koziza karatA hai aise pRthivIke bojhako kauna jItA kahegA ? usase jaba kisIko lAbha nahIM taba use marA huA ho samajhanA cAhie / sAtaveM usane pUchA ki yaha dhAnakA kheta mAlikoM dvArA khA liyA gayA yA aba khAyA jAyagA ? isa praznase usakA yaha matalaba thA ki isake mAlikoMne karja lekara isa khetako boyA hai yA isake lie unheM karja kI jarUrata na par3I arthAt apanA hI paisA unhoMne isameM lagAyA hai ?
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAvakI kathA 383 yadi karja lekara unhoMne ise taiyAra kiyA taba to samajhanA cAhie ki yaha kheta pahale hI khA liyA gayA aura yadi karja nahIM liyA gayA to aba ve ise khAyage - apane upayoga meM lAyeMge / isa prakAra zreNika ke saba praznoMkA uttara abhayamatIne apane pitAko samajhAyA / sunakara somazarmAko var3A hI Ananda huA / somazarmAne taba abhayamatIse kahA - to beTA, aise guNavAn aura rUpavAn lar3akeko to apane ghara lAnA caahie| aura abhayamatI, vaha jaba pahale ho milA taba usane mujhe mAmAjI kaha kara pukArA thA / isalie usakA koI apane sAtha sambandha bhI hogA / acchA to maiM use bulAye lAtA 1 abhayamatI bolI -- pitAjI, Apako takalIpha uThAnekI koI AvazyakatA nahIM / maiM apanI dAsIko bhejakara use abhI bulavA letI hU~ / mujhe abhI eka do bAtoM dvArA aura usako jA~ca karanA hai| isake lie maiM nipuNamatIko bhejatI huuN| abhayamatIne isake bAda nipuNamatIko kucha thor3AsA ubaTana cUrNa dekara bhejA aura kahA tU usa naye Agantukase kahanA ki merI mAlikanane ApakI mAlizake lie yaha tela aura ubaTana cUrNa bhejA hai, so Apa acchI taraha mAliza tathA snAna karake phalA~ rAste se ghara para AveM / nipuNamatIne zreNikake pAsa pahu~ca kara saba hAla kahA aura tela tathA ubaTana rakhaneko usase baratana mA~gA / zreNika usa thor3ese tela aura ubaTanako dekhakara, jisase ki eka hAthakA bhI mAliza honA asaMbhava thA, daMga raha gayA / usane taba jAna liyA ki somazarmAse maiMne jo-jo prazna kiye the usane apanI lar3akIse avazya kahA hai aura isIse usakI lar3akIne merI parIkSAke lie yaha upAya racA hai / astu kucha paravA nahIM / yaha vicAra kara usa upajata-buddhi zreNikane tela aura ubaTana cUrNake rakhane ko apane pA~vake a~gUThese do gar3he banAkara nipuNamato se kahA- Apa tela aura cUrNa ke lie baratana cAhatI haiN| acchI bAta haiM, ye ( gar3he kI ora izArA karake ) baratana hai / Apa inameM taila aura cUNa rakha diijie| maiM thor3I hI dera bAda snAna karake ApakI mAlikanakI AjJAkA pAlana karU~gA / nipuNamatI zreNikakI isa buddhimAnIko dekhakara daMga raha gaI / vaha phira zreNika kahe anusAra tela aura cUrNako rakhakara calI gaI / abhayamatIne zreNikako jisa rAstese bulAyA thA, usameM usane koI 'ghuTane-ghuTane taka kIcar3a karavA diyA thA / aura kocar3a bAhara hone ke -sthAna para bA~sako eka choTI sI patalo choI (kamaco) aura bahuta hI
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 ArAdhanA kathAkoza thoDAsA jala rakha diyA thaa| isalie ke zreNika apane pAMvoMko sApha kara bhotara aaye| zreNikane ghara pahu~ca kara dekhA to bhItara jAneke rAstemeM bahuta kocar3a ho rahA hai| vaha kIcar3ameM hokara yadi jAye to usake pA~va bharate haiM aura dUsarI orase bhItara jAnekA rAstA use mAlUma nahIM hai| yadi vaha mAlUma bhI kare to usase kucha lAbha nhiiN| abhayamatIne use isI rAste balAyA hai| vaha phira kocar3ameM ho hokara gyaa| bAhara hote hI use pA~va dhoneke lie thor3A jala rakhA huA milaa| vaha bar3e AzcaryameM A gayA ki kIcar3ase aise lathapatha bhare pA~voMko maiM isa thor3ese pAnose kaise dho skNgaa| para isake sivA usake pAsa aura kucha upAya bhI na thaa| taba usane pAnIke pAsa hI rakhI huI usa chAIko uThAkara pahale usase pA~voMkA kIcar3a sApha kara liyA aura phira usa thor3ese jalase dhokara eka kapar3ese unheM poMcha liyaa| ina saba parIkSAoMmeM pAsa hokara jaba zreNika abhayamatoke sAmane AyA taba abhayamatIne usake sAmane eka aisA maMgekA dAnA rakkhA ki jisameM hajAroM bAMke-sIdhe cheda the| yaha patA nahIM par3a pAtA thA ki kisa chedameM sUtakA dhAgA pironese usameM piroyA jA sakegA aura sAdhAraNa logoMke lie yaha bar3A kaThina bhI thaa| para zreNikane apanI buddhikI caturatAse usa mUgemeM bahuta jaldI dhAgA piro diyA / zreNikakI isa buddhimAnIko dekhakara abhayamatI daMga raha gii| usane taba mana hI mana saMkalpa kiyA ki maiM apanA byAha isIke sAtha kruuNgii| isake bAda usane zreNikakA bar3I acchI taraha Adara-satkAra kiyA, khUba Anandake sAtha use apane hI ghara para jimAyA aura kucha dinoMke lie use vahIM ThaharA bhI liyA / abhayamatIkI maMzA usakI sakhI dvArA jAnakara usake mAtApitAko bar3I prasannatA huii| ghara baiThe unheM aisA yogya jaMvAI mila gayA, isase bar3hakara aura prasannatAkI bAta unake lie ho bhI kyA sakato thii| kucha dinoM bAda zreNikake sAtha abhayamatIkA byAha bhI ho gyaa| donoMne nae jIvanameM praveza kiyaa| zreNikake kaSTa bhI bahuta kama ho ge| vaha aba apanI priyAke sAtha sukhase dina bitAne lgaa| somazarmA nAmakA eka brAhmaNa eka aTavImeM jinadatta munike pAsa dIkSA lekara saMnyAsase marA thaa| usakA ullekha abhiSekavidhise prema karane vAle jinadatta aura vasumitrakI 103vIM kathAmeM A cukA hai| yaha somazarmA yahA~se marakara saudharma svarga meM deva huaa| jaba isakI svargAyu
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 385 samyagdarzanake prabhAvako kathA pUrI huI taba yaha kAMcIpurameM hamAre isa kathAnAyaka zreNikake abhayakumAra nAmakA pUtra huaa| abhayakumAra bar3A vIra aura guNavAn thA aura saca bhI hai jo karmokA nAzakara mokSa jAne vAlA hai, usako vIratAkA kyA pUchanA ? ___kAMcIke rAjA vasupAla eka bAra digvijaya karaneko nikle| eka jagaha unhoMne eka bar3A hI sundara aura bhavya jinamandira dekhaa| usameM vizeSatA yaha thI ki vaha eka hI khambheke Upara banAyA gayA thA-usakA AdhAra eka hI khambhA thaa| vasupAla use dekhakara bahuta khuza hue| unakI icchA huI ki aisA mandira kAMcImeM bhI banavAyA jAya / unhoMne usI samaya apane purohita somazarmAko eka patra likhaa| usameM likhA ki-"apane yahA~ eka aisA sundara jina maMdira taiyAra karavAnA, jisakI imArata bhavya aura bar3I manohara ho| sivA isake usameM yaha vizeSatA bhI ho ki maMdira kI sArI imArata eka hI khambhe para khar3I kI jaae| maiM jaba taka AU~ taba taka maMdira taiyAra ho jAnA caahie|" somazarmA patra par3hakara bar3I cintA meM par3a gayA / vaha isa viSayameM kucha jAnatA na thA, isalie vaha kyA kare ? kaisA maMdira banavAve ? isakI use kucha sUjha na par3atI thii| cintA usake muMha para sadA chAI rahatI thii| use isa prakAra udAsa dekhakara zreNikane usase usakI udAsIkA kAraNa puuchaa| somazarmAne taba vaha patra zreNikake hAthameM dekara kahA-yahI patra merI cintAkA mukhya kAraNa hai| mujhe isa viSayakA kiMcit bhI jJAna nahIM taba maiM mandira banavAU~ bhI to kaisA ? isIse maiM cintAmagna rahatA hU~ ! zreNikane taba somazarmAse kahA-Apa isa viSayakI cintA chor3akara isakA sArA bhAra majhe de diijie| phira dekhie, maiM thor3e hI samayameM mahArAjake likhe anusAra maMdira banavAe detA hai| somazarmAko zreNikake isa sAhasa para Azcarya to avazya huA, para use zreNikakI buddhimAnIkA paricaya pahalehose mila cukA thA; isalie usane kucha soca-vicAra na kara saba kAma zreNikake hAtha sauMpa diyA / zreNikane pahale mandirakA eka nakzA taiyAra kiyA / jaba nakzA usake manake mAphika bana gayA taba usane hajAroM accheacche kArIgaroMko lagAkara thor3e hI samayameM mandirako vizAla aura bhavya imArata taiyAra karavA lii| zreNikakI isa buddhimAnoko jo dekhatA vahI usakI zatamukhase tArIpha krtaa| aura vAstavameM zreNikane yaha kArya prazaMsAke lAyaka kiyA bhI thA / saca hai, uttama jJAna, kalA-caturAI ye saba bAteM binA puNyake prApta nahIM hotii| 25
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 ArAdhanA kathAkoza jaba vasupAla lauTakara kAMcI Aye aura unhoMne mandirakI usa bhavya imAratako dekhA to ve bar3e khuza hae / zreNika para unakI atyanta prIti ho gii| unhoMne taba apanI kumArI vasumitrAkA usake sAtha byAha bhI kara diyA / zreNika rAjajamAI banakara sukhake sAtha rahane lgaa| aba rAjagRhakI kathA likhI jAtI hai upazreNikane zreNikako, usakI rakSA ho isake lie, deza bAhara kara diyaa| isake bAda kucha dinoM taka unhoMne aura rAjya kiyaa| phira koI kAraNa mila jAnese unheM saMsAra-viSaya-bhogAdise bar3A vairAgya ho gyaa| isalie ve apanI pratijJAke anusAra, cilAtaputrako saba rAjyabhAra sauMpakara dIkSA le, yogI ho gaye / rAjyasiMhAsanako aba cilAtaputrane alaMkRta kiyaa| prAyaH yaha dekhA jAtA hai ki eka choTI jAtike yA viSayoMke kIr3e, svArthI, abhimAnI, manuSyako koI bar3A adhikAra yA khUba manamAnI daulata mila jAtI hai to phira usakA sira AsamAnameM car3ha jAtA hai, A~kheM usakI abhimAnake mAre nIcI dekhatI hI nhiiN| aisA manuSya saMsArameM phira saba kucha apaneko hI samajhane lagatA hai| dUsaroMkI ijjata-AbarUkI vaha kucha paravA na kara unakA kaur3Ike bhAva bhI mola nahIM smjhtaa| cilAtaputra bhI aise hI manuSyoMmeM thaa| binA parizrama yA binA hAtha-pA~va hilAye use eka vizAla rAjya mila gayA aura majA yaha ki acche zUravIra aura guNavAn bhAiyoMke baiThe rahate ! taba use kyoM na rAjalakSmIkA abhimAna ho ? kyoM na vaha garIba prajAko pairoM nIce kucala kara isa abhimAnakA upayoga kare ? usakI mA~ bhIlakI lar3akI, jisakA ki kAma dina-rAta lUTa-khasoTa karane aura logoMko mArane-kATanekA rahA, usake vicAra gande, usakI vAsanAe~ nIcAtinIca; taba vaha apanI jAti, apane vicAra aura apanI vAsanAke anusAra yadi kAma kare to isameM naI bAta kyA ? kucha loga aisA kaheM ki yaha saba kucha hone para bhI aba vaha rAjA hai, prajAkA pratipAlaka hai, taba use to acchA honA hI caahie| isakA yaha uttara hai ki aisA honA Avazyaka hai aura eka aise manuSyako, jisakA ki adhikAra bahuta bar3A hai-hajAroM lAkhoM acche-acche ijjata-AbarUdAra, dhanI, garIba, dIna, duHkhI jisakI kRpAkI cAha karate haiM, vizeSa kara ziSTa aura sabakA hitaiSI honA hI cAhie / hA~ ye saba bAteM usameM ho sakatI haiM, jisameM dayAlutA, paropakAratA, kulInatA, nirabhimAnatA, saralatA, sajjanatA Adi guNa
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAvako kathA . 387 kula-paramparAse cale Ate hoN| aura jahA~ inakA mUlameM hI kucha ThikAnA nahIM vahA~ ina guNoMkA honA asambhava nahIM to duHsAdhya avazya hai| Apa eka kaueko morake pIkhoMse khUba sajAkara sundara banA dIjie, para rahegA vaha kauAkA kauA hI / ThIka isI taraha cilAtaputra Aja eka vizAla rAjyakA mAlika jarUra bana gayA, para usameM jo bhIla-jAtikA aMza hai vaha apane cira saMskArake kAraNa isameM pavitra guNoMkI dAla galane nahIM detaa| aura yahI kAraNa huA ki rAjyAdhikAra prApta hote hI usakI pravRtti acchI ora na hokara anyAyakI ora huii| prajAko usane hara taraha taMga karanA zurU kiyaa| koI durvyasana, koI kukarma usase na chUTa pAyA / accheacche gharAne kI kulazIla satiyoMkI ijjata lI jAne lgii| logoMkA dhanamAla jabarana lUTA-khosA jAne lgaa| usakI kucha pukAra nahIM, sunavAI nahIM, jise rakSaka jAnakara niyata kiyA vahI jaba bhakSaka bana baiThA taba usako pukAra, ko bhI kahA~ jAye ? prajA apanI A~khoMse ghorase ghora anyAya dekhatI, para kucha karane-dharaneko samartha na hokara vaha mana masosa kara raha jaatii| jaba cilAta bahata hI anyAya karane lagA taba usakI khabara bar3I-bar3I dUra taka bAta suna par3ane lgii| zreNikako bhI prajA dvArA yaha hAla mAlUma huaa| use apane pitAkI nirIha prajA para cilAtakA yaha anyAya sahana nahIM huaa| usane taba apane zvasura vasupAlase kucha sahAyatA lekara cilAta para car3hAI kara dii| prajAko jaba zreNikakI car3hAIkA hAla mAlUma huA to usane bar3I khuzI manAI, aura hRdayase usakA svAgata kiyA / zregikane prajAko sahAyatAse cilAtako siMhAsanase utAra deza bAhara kiyA aura prajAkI anumatise phira Apa ho siMhAsana para baiThA / saca hai, rAjyazAsana vahIM kara sakatA hai aura vahI pAtra bhI hai jo buddhivAn ho, samartha ho aura nyAyapriya ho / durbuddhi, durAcArI, kAyara aura akarmaNya puruSa usake yogya nhiiN| idhara kaI dinoMse apane pitAko na dekhakara abhayakumArane apanI mAtAse eka dina pUchA-mAM, bahuta dinoMse pitAjI dekha nahIM par3ate, so ve kahA~ haiM / abhayamatIne uttarameM kahA-beTA, ve jAte samaya kaha gaye the ki rAjagahameM 'pANDukuTi' nAmakA mahala hai| prAyaH maiM vahIM rahatA huuN| so maiM jaba samAcAra dUM taba vahIM A jAnA / tabase abhI taka unakA koI patra na AyA / jAna par3atA hai rAjyake kAmoMse unheM smaraNa na rhaa| mAtA dvArA pitAkA patA pA abhayakumAra akelA ho rAjagRhako ravAnA huaa| kucha dinoMmeM vaha nandagA~va meM phuNcaa|
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 ArAdhanA kathAkoza pAThakoMko smaraNa hogA ki jaba zreNikako usake pitA upazreNikane deza bAhara ho jAnekI AjJA dI thI aura zreNika usake anusAra rAjagRhase nikala gayA thA taba use sabase pahale rAstemeM yahI nandagA~va par3A thaa| para yahA~ke logoMne rAjadrohake bhayase zreNikako gA~vameM Ane nahIM diyA thaa| zreNika isase una logoM para bar3A nArAja huA thaa| isa samaya unheM unakI usa asahAnubhUtikI sajA deneke abhiprAyase zreNikane una para eka hakmanAmA bhejA aura usameM likhA ki "Apake gA~vameM eka mIThe pAnIkA kuMA hai / use bahuta jaldI mere yahA~ bhejo, anyathA isa AjJAkA pAlana na honese tumheM sajA dI jaaygii|" becAre gA~vake rahanevAle svabhAvase DarapauMka brAhmaNa rAjAke isa vilakSaNa hukmanAmeko sunakara bar3e ghabarAye / jo le jAnekI cIja hotI hai vahI le-jAI jAtI hai, para ku~A eka sthAnase anya sthAna para kaise-le jAyA jAya ? vaha koI aisI choTI-moTI vastu nahIM jo yahA~se uThAkara vahA~ rakha dI jAya / taba ve bar3I cintAmeM pdd'e| kyA kareM, aura kyA na kareM, yaha unheM bilakula na sUjha par3A, na ve rAjAke pAsa hI jAkara kaha sakate haiM ki-mahArAja, yaha asambhava bAta kaise ho sakatI hai ! kAraNa gA~vake logoMmeM itanI himmata kahA~ ? sAre gA~vameM yahI eka carcA hone lgii| sabake muMha para murdanI chA gii| aura bAta bhI aisI hI thii| rAjAjJA na pAlane para unheM daNDa bhoganA caahiye| yaha carcA gharoM ghara ho rahI thI ki isI samaya abhayakumAra yahA~ A paha~cA, jisakA ki jikara Upara A cukA hai| usane isa carcAkA Adi anta mAlUma kara gA~vake saba logoMko ikaTThA kara kahA-isa sAdhAraNa bAtake liye Apa loga aisI cintAmeM par3a gye| ghabarAne karanekI koI bAta nhiiN| maiM jaisA kahU~ vaisA kiijiye| ApakA rAjA usase khuza hogaa| taba una logoMne abhayakumArakI salAhase zreNikakI sevAmeM eka patra likhaa| usameM likhA ki-"rAjarAjezvara, ApakI AjJAko sira para car3hAkara hamane ku~ese bahuta-bahuta prArthanAyeM kara kahA ki-mahArAja tujha para prasanna haiM / isaliye ve tujhe apane zaharameM bulAte haiM, tU rAjagRha jA ! para mahArAja, usane hamArI eka bhI prArthanA na sunI aura ulaTA rUThakara gA~va bAhara cala diyA / so hamAre kahane sunanese to vaha AtA nahIM dekha pdd'taa| para hA~ usake le jAnekA eka upAya hai aura use yadi Apa kareM to sambhava hai vaha rAste para A jaaye| vaha upAya yaha hai ki puruSa striyoMkA gulAma hotA hai, striyoM dvArA vaha jaldI vaza ho jAtA hai / isaliye Apa apane zaharakI udumbara nAmakI kuIko ise leneko bhejeM to acchA ho| bahuta vizvAsa hai ki use
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAvakI kathA 389 dekhate hI hamArA kuA usake pIche-pIche ho jaaygaa|" zreNika patra par3hakara cupa raha gye| unase usakA kucha uttara na bana pdd'aa| saca hai, jaba jaiseko taisA milatA hai taba akala ThikAne para AtI hai| aura dhUrtoMko sahajameM kAbUmeM le lenA koI ha~sI khela thor3e hI hai ? ___ kucha dinoM bAda zreNikane unake pAsa eka hAthI bhejA aura likhA ki isakA ThIka-ThIka tola kara jaldI khabara do ki yaha vajanameM kitanA hai ? abhayakumAra unheM buddhi sujhAnevAlA thA ho, so usake kahe anusAra una logoMne nAvameM eka ora to hAthIko car3hA diyA aura dUsarI ora khUba patthara rakhanA zurU kiyaa| jaba dekhA ki donoM orakA vajana samatola ho gayA taba unhoMne una saba pattharoMko alaga tolakara zreNikako likha bhejA ki hAthokA tola itanA hai / zreNikako aba bhI cupa raha jAnA pdd'aa| tIsarI bAra taba zreNikane likha bhejA ki "ApakA A gA~vake pUrvameM hai, use pazcimakI ora kara denaa| maiM bahuta jaldI use dekhaneko aauuNgaa|" isake liye abhayakumArane unheM yukti sujhAkara gA~vako hI pUrvakI ora basA diyA / isase ku~A sutarAM pazcimameM ho gyaa| ___ cauthI bAra zreNikane eka meMr3hA bhejA ki "yaha meMDhA na durbala ho, na bar3ha jAya aura na isake khAne pilAne meM kisI tarahakI asAvadhAnI kI jAya / matalaba yaha ki jisa sthitimeM yaha aba hai isI sthiti meM banA rhe| meM kucha dinoM bAda ise vApisa maMgA lNgaa|" isake liye abhayakumArane unheM yaha yukti batAI ki meMDheko khuba khilA-pilA kara ghaNTA do ghaNTAke liye use siMhake sAmane bA~dha diyA karie, aisA karanese na yaha bar3hegA aura na ghaTegA hii| vaisA hI kiyA gyaa| meMDhA jaisA thA vaisA hI rahA / zreNikako isa yuktimeM bhI saphalatA prApta na huii| ___ pA~cavIM bAra zreNikane unase ghar3emeM rakhA eka kolA (kad) mNgaayaa| . isake liye abhayakumArane bela para lage huye eka choTe koleko ghar3emeM rakhakara bar3hAnA zurU kiyA aura jaba usase ghar3A bhara gayA taba usa ghar3eko zreNikake pAsa pahuMcA diyaa| chaThI bAra zreNikane unheM likha bhejA ki "mujhe bAlUretakI rassIko darakAra hai, so tuma jaldI banAkara bhejo|" abhayakumArane isake uttarameM yaha likhavA bhejA ki "mahArAja, jaisI rassI Apa taiyAra karavAnA cAhate haiM kRpA kara usakA namUnA bhijavA dIjiye / hama vaisI hI rasso phira taiyAra kara sevAmeM bheja deNge|" ityAdi kaI bAteM zreNikane unase krvaaii|
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza 1 sabakA uttara unheM barAbara milaa| uttara ho na milA kintu zreNikako hataprabha bhI honA pdd'aa| isaliye ki ve una brAhmaNoMko isa bAtakI sajA denA cAhate the ki unhoMne mere sAtha sahAnubhUti kyoM na batalAI ? para ve sajA de nahIM pAye / zreNikako jaba yaha mAlUma huA ki koI eka videzI nanda gA~va meM hai / vahI gA~va ke logoMko ye saba bAteM sujhAyA karatA hai / unheM usa videzIkI buddhi dekhakara bar3A Azcarya huA aura santoSa bhI huA / zreNikakI utkaNThA taba usake dekhaneke liye bddh'ii| unhoMne eka patra likhA / usameM likhA ki "Apake yahA~ jo eka videzI Akara rahA hai, use mere pAsa mejiye / para sAtha meM use itanA aura samajhA denA ki vaha na to rAta meM Aye, aura na dinameM, na sIdhe rAstese Aye aura na Ter3he-mer3he rAste / 390 abhayakumArako pahale to kucha jarA vicArameM par3anA par3A, para phira use isake liye bhI yukti sUjha gaI aura acchI suujhii| vaha zAmake vakta gAr3I ke eka kone meM baiThakara zreNikake darabAra meM pahu~cA / vahA~ vaha dekhatA hai to siMhAsana para eka sAdhAraNa puruSa baiThA hai-usa para zreNika nahIM hai / vaha bar3A AzcaryameM par3a gyaa| use jJAta ho gayA ki yahA~ bhI kucha na kucha cAla khelI gaI hai / bAta yaha thI ki zreNika aMgarakSaka puruSoMke sAtha baiTha gaye the / unakI icchA thI ki abhayakumAra mujhe na pahacAna kara lajjita ho| isake bAda hI abhayakumArane eka bAra apanI dRSTi rAjasabhA para DAlI / use kucha gaharI nigAhase dekhane para jAna par3A ki rAjasabhAmeM baiThe hue logoM kI najara bAra-bAra eka puruSa para par3a rahI hai aura vaha logoMkI apekSA sundara aura tejasvI hai / para Azcarya yaha ki vaha rAjAke aMgarakSaka logoMmeM baiThA hai / abhayakumArako usI para kucha sandeha gayA / taba usake kucha cihnoMko dekhakara use dRr3ha vizvAsa ho gayA ki yahI mere pUjya pitA zreNika haiM / taba usane jAkara unake pA~voM meM apanA sira rakha liyA / zreNikane uThAkara jhaTa use chAtI se lagA liyaa| varSoM bAda pitA putrakA milApa huaa| donoMko hI bar3A Ananda huA / isake bAda zreNikane putrapravezake upalakSya meM prajAko utsava manAnekI AjJA kii| khUba Ananda utsava manAyA gayA / dukhI, anAthoMko rAna kiyA gyaa| pUjA - prabhAvanA kI gii| saca hai, kuladIpaka putrake liye kauna khuzI nahIM manAtA ? isake bAda hI zreNine apane kucha AdamiyoMko bhejakara kAMcIme abhayamatI aura vasumitrA ina donoM priyAoMko bhI bulavA liyA ! isa prakAra priyA-putra
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAvako kathA 391 sahita zreNika sukhase rAjya karane lge| aba isake AgekI kathA likhI jAtI hai sindhu dezako vizAlA nagarIke rAjA ceTaka the| ve bar3e buddhimAn, dharmAtmA aura samyagdRSTi the| jina bhagavAn para unakI bar3I bhakti thii| unakI rAnIkA nAma subhadrA thaa| subhadrA bar3I pativratA aura sundarI thii| isake sAta lar3akiyA~ thiiN| inameM pahalI lar3akI priyakAriNo tho| isake puNyakA kyA kahanA, jo isakA putra saMsArakA mahAn netA tIrthaMkara haa| dUsarI mRgAvatI, tIsarI suprabhA, cauthI prabhAvatI, pA~cavIM celinI, chaThI jyeSThA aura sAtavIM candanA thii| inameM antako candanAko bar3A upasarga sahanA pdd'aa| usa samaya isane bar3I vIratAse apane satIdharmakI rakSA kii| ceTaka mahArAjakA apanI ina putriyoM para bar3A prema thaa| isase unhoMne ina sabakI eka hI sAtha tasvIra bnvaaii| citrakAra bar3A huziyAra thA, so usane una sabakA bar3A hI sundara citra bnaayaa| citrapaTako ceTaka mahArAja bar3I bArIkIke sAtha dekha rahe the| dekhate hue unakI najara celinIkI jA~gha para jA par3I, celinIkI jA~gha para jaisA tilakA cihna thA, citrakArane citrameM bhI vaisA hI tilakA cinha banA diyA thaa| so ceTaka mahArAjane jyoM hI usa tilako dekhA unheM citrakAra para bar3A gussA AyA / unhoMne usI samaya use bulAkara pUchA ki-tujhe isa tilakA hAla kaise jAna par3A / mahArAjako krodha bharI A~kheM dekhakara vaha bar3A ghbraayaa| usane hAtha jor3akara kahA-rAjAdhirAja, isa tilako maiMne koI chaha sAta bAra miTAyA, para meM jyoM hI citrake pAsa likhaneko kalama le jAtA tyoM hI usameMse raMgakI bUMda isI jagaha par3a jaatii| taba mere manameM dRr3ha vizvAsa ho gayA ki aisA cinha rAjakumArI celinIke honA ho cAhiye aura yahI kAraNa hai ki maiMne phira use na mittaayaa| yaha sunakara ceTaka mahArAja bar3e khuza hue| unhoMne phira citrakArako bahuta pAritoSika diyA / saca hai bar3e puruSoMkA khuza honA niSphala nahIM jaataa| abase ceTaka mahArAja bhagavAnkI pUjana karate samaya pahale isa citrapaTako kholakara bhagavAnkI pratimAke pAsa hI rakha lete haiM aura phira bar3I bhaktike sAtha jinapUjA karate rahate haiN| jina pUjA saba sukhoMkI denevAlI aura bhavyajanoMke manako Anandita karane vAlI hai| eka bAra ceTaka mahArAja kisI khAsa kAraNa vaza apanI senAko sAtha liye rAjagRha aaye| ve zahara bAhara bagIcemeM Thahare / prAtaHkAla zauca mukha
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 ArAdhanA kathAkoza mArjanAdi Avazyaka kriyAoMse nibaTa unhoMne snAna kiyA aura nirmala vastra pahara bhagavAnkI vidhipUrvaka pUjA kii| rojake mAphika Aja bho ceTaka mahArAjane apanI rAjakumAriyoMke usa citrapaTako pUjana karate samaya apane pAsa rakha liyA thA aura pUjanake anta meM usa para phUla vagairaha DAla diye the| ____ isI samaya zreNika mahArAja bhagavAnke darzana karaneko aaye| unhoMne isa citrapaTako dekhakara pAsa khar3e hae logoMse pUchA-yaha kinakA citrapaTa hai ? una logoMne uttara diyA-rAjarAjezvara, ye jo vizAlAke ceTaka 'mahArAja Aye haiM, unakI laDakiyoMkA yaha citrapaTa hai| inameM cAra lar3akiyoMkA to byAha ho cukA hai aura celinI tathA jyeSThA ye do lar3akiyA~ byAha yogya haiN| sAtavIM candanA abhI bilakUla bAlikA hai| ye tInoM hI isa samaya vizAlAmeM haiN| yaha suna zreNika mahArAja celinI aura jyeSThA para mohita ho gaye / inhoMne mahala para Akara apane manakI bAta maMtriyoMse kahI / maMtriyoMne abhayakumArase kahA-Apake pitAjIne ceTaka mahArAjase inakI do sundara lar3akiyoMke liye ma~ganI kI thI, para unhoMne apane mahArAjako adhika umara dekha unheM apanI rAjakumAriyoMke denese inkAra kara diyaa| aba tuma batalAo ki kyA upAya kiyA jAye jisase yaha kAma pUrA par3a ho jAya / buddhimAn abhayakumAra maMtriyoMke vacana sunakara bolA-Apa isa viSayakI cintA na kareM jabataka ki saba kAmoMko karanevAlA maiM maujada huuN| yaha kahakara abhayakumArane apane pitAkA eka bahuta sundara citra taiyAra kiyA aura use lekara sAhakArake veSa meM Apa vizAlA phuNcaa| kisI upAyase usane vaha citrapaTa donoM rAjakumAriyoMko dikhalAyA / vaha itanA bar3hiyA banA thA ki use yadi eka bAra devAGganAe~ dekha pAtI to unase bho apane ApameM na rahA jAtA taba ye donoM kumAriyA~ use dekhakara mugdha ho jA~ca, isameM Azcarya kyaa| una donoMko zreNika mahArAja para magdha dakha abhayakumAra unheM sUraMgake rAstese rAjagaha le jAne lgaa| celinI bar3I dhUrta thii| use svayaM to jAnA pasanda thA, para vaha jyeSThAko le jAnA na cAhatI thI / so jaba ye thor3I hI dUra AI hoMgI ki celinIne jyeSThA se kahA-hA~, bahina maiM to apane saba gahane-dAgIne mahala homeM chor3a AI hU~, tU jAkara unheM le-A na ? tabataka maiM yahIM khar3I huuN| becArI bholIbhAlI jyeSThA isake jhA~semeM Akara calo gaI / vaha A~khoMko oTa huI hogI ki celinI vahA~se ravAnA hokara abhayakumArake sAtha rAjagRha A gii|
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAvakI kathA 393 phira bar3e utsavake sAtha yahA~ isakA zreNika mahArAjake sAtha byAha ho gayA / puNyake udayase zreNikakI saba rAniyoMmeM celinIke hI bhAgyakA sitArA camakA-paTTarAno yahI huii| yaha bAta Upara likhI jA cukI hai-zreNika eka saMnyAsoke upadezase vaiSNavadharmI ho gaye the aura tabase ve isI dharmako pAlate the| mahArAnI celinI jainI thI / jinadharma para janmase hI usakI zraddhA thii| ina do dharmoMko pAlanevAle pati-patnIkA apane-apane dharma kI uccatA bAbata roja-roja thor3A bahuta vArtAlApa huA karatA thaa| para vaha bar3I zAntise / eka dina zreNikane celinIse kahA-priye, ucca gharAnekI suzIla striyoMkA deva pUcho to pati hai taba tumheM maiM jo kahU~ vaha karanA cAhie / mero icchA hai ki eka bAra tuma ina viSNabhakta sacce guruoMko bhojana do| sunakara mahArAno celinIne bar3I namratAke sAtha kahA-acchA nAtha, duuNgii| __isake kucha dinoM bAda celinIne kucha bhAgavat sAdhuoMkA nimaMtraNa kiyA aura bar3e gauravake sAtha unheM apane yahA~ bulaayaa| Akara ve loga apanA DhoMga dikhalAneke liye kapaTa, mAyAcArIse IzvarArAdhana karaneko baitthe| usa samaya celinIne unase pUchA-Apa loga kyA karate haiM ? uttarameM unhoMne kahA-devI, hama loga malamUtrAdi apavitra vastuoMse bhare isa zarIrako chor3akara apane AtmAko viSNu avasthAmeM prApta kara svAnubhavakA sukha bhogate haiN| sunakara celinIne usa maMDapameM, jisameM ki saba sAdhu dhyAna karaneko baiThe the, Aga lagavA dI / Aga lagate hI ve saba bhAga khar3e hue| yaha dekha zreNikane bar3e krodhake sAtha celinIse kahA-Aja tumane sAdhuoMke sAtha anartha kiyA / yadi tumhAro una para bhakti nahIM thI, to kyA usakA yaha artha hai ki unheM jAnase mAra DAlanA ? batalAo unhoMne tumhArA kyA . aparAdha kiyA jisase tuma unake jIvanakI hI pyAsI ho uThI ? __rAnI bolI-nAtha, maiMne to koI burA kAma nahIM kiyA aura jo kiyA vaha unhIMke kahe anusAra unake lie sukhakA kAraNa thaa| maiMne to kevala paropakAra baddhise aisA kiyA thaa| jaba ve loga dhyAna karaneko baiThe taba maiMne unase pUchA ki Apa loga kyA karate haiM, taba unhoMne mujhe kahA ki-hama apavitra zarIrako chor3akara uttama sukhamaya viSNupadako prApta karate haiM / taba maiMne socA ki-oho, ye jaba zarIra chor3akara viSNupada prApta karate haiM taba to bahuta hI acchA hai aura isase yaha aura uttama hogA
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 ArAdhanA kathAkoza ki yadi ye nirantara viSNu ho bane rheN| saMsArameM bAra-bAra Ane-jAnekA inake pIche pacar3A kyoM ? yaha vicAra kara ve nirantara viSNupadameM rahakara sukha bhogeM isa paropakAra baddhise maiMne maNDapameM Aga lagavA dI / taba Apa hI vicAra kara batalAie ki isameM maiMne sivA paropakArake kauna burA kAma kiyA ? aura sunie, mere vacanoM para Apako vizvAsa ho, isake lie maiM eka kathA Apako sunA huuN| "jisa samayakI yaha kathA hai, usa samaya vatsadezakI rAjadhAnI kozAmbIke rAjA prajApAla the / ve apanA rAjyazAsana nItike sAtha karate hue sukhase samaya bitAte the| kozAmbI meM do seTha rahate the| unake nAma the sAgaradatta aura smudrdtt| donoM seThoMmeM paraspara bahuta prema thaa| unakA prema sadA aisA hI dRr3ha banA rahe, isake lie unhoMne parasparameM eka zarta kii| vaha yaha ki-"mere yadi putrI huI to maiM usakA byAha tumhAre lar3akeke sAtha kara dUMgA aura isI taraha mere putra huA to tumheM apanI lar3akIkA byAha usake sAtha kara denA pdd'egaa|" donoMne ukta zarta svIkAra kii| isake kucha dinoM bAda sAgaradattake ghara putra janma huaa| usakA nAma vasUmitra rkkhaa| para usameM eka bar3e AzcaryakI bAta thii| vaha yaha ki-vasumitra na jAne kisa karmake udayase rAtake samaya to eka divya manuSya hokara rahatA aura dina meM eka bhayAnaka srp| udhara samudradattake ghara kanyA huI / usakA nAma rakkhA gayA nAgadattA / vaha bar3I khUbasUrata sundarI thii| usake pitAne apanI pratijJAke anusAra usakA byAha vasumitrake sAtha kara diyaa| saca hai naiva vAcA calatvaM syAtsatAM kaSTazatairapi / satpuruSa saikar3oM kaSTa saha lete haiM, para apanI pratijJAse kabhI vicalita nahIM hote / vasumitrakA byAha ho gyaa| vaha aba pratidina dinameM to sarpa banakara eka piTAremeM rahatA aura rAtameM eka divya puruSa hokara apanI priyAke sAtha sukhopabhoga krtaa| sacamuca saMsArakI vicitra hI sthiti hotI hai| isI taraha use kaI dina bota gaye / eka dina nAgadattAkI mAtA apanI putrIko eka ora to yauvana avasthA meM padArpaNa karatI aura dUsarI ora usake viparIta bhAgyako dekhakara dukhI hokara bolI-hAya ! devakI kaisI viDambanA hai, jo kahA~ to devakumAro sarIkho sundarI merI putrI aura kaisA usakA abhAgya jo use pati milA eka bhayaMkara sarpa! usakI duHkha
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzanake prabhAvako kathA 395 bharI Ahako nAgadattAne suna liyA / vaha daur3I Akara apanI mA~se bolImA~, isake lie Apa kyoM duHkha karatI haiM / merA jaba bhAgya hI aisA hai, taba usake lie duHkha karanA vyartha hai aura abhI mujhe vizvAsa hai ki mere svAmIkA isa dazAse uddhAra ho sakatA hai / isake bAda nAgadattAne apanI mA~ko svAmIke uddhArake sambandhakI bAta samajhA dI / sadA ke niyamAnusAra Aja bhI rAta ke samaya vasumitra apanA sarpa- zarIra chor3akara manuSya rUpameM AyA aura apane zayyA bhavanameM phuNcaa| idhara samudradattA chupe hue Akara vasudattake piTAreko vahA~se uThA le AI aura usI samaya usane use jalA DAlA / tabase vasumitra manuSya rUpameM hI apanI priyA ke sAtha sukha bhogatA huA apanA samaya Anandase bitAne lagA / " nAtha, usI taraha ye sAdhu bhI nirantara viSNuloka meM rahakara sukha bhogeM yaha merI icchA thI; isalie maiMne vaisA kiyA thA / mahArAnI celanIkI kathA sunakara zreNika uttara to kucha nahIM de sake, para ve usa para bahuta gussA hue aura upayukta samaya na dekhakara ve apane krodhako usa samaya dabA gaye / I eka dina zreNika zikAra ke lie gaye hue the / unhoMne vanameM yazodhara munirAjako dekhA / ve usa samaya Atapa yoga dhAraNa kiye hue the / zreNikane unheM zikAra ke lie vighnarUpa samajha kara mAranekA vicAra kiyA aura bar3e gusse meM Akara apane krUra zikArI kuttoMko una para chor3a diyA / kutte bar3I nirdayatA ke sAtha munike khAneko jhptte| para munirAjako tapasyAke prabhAvase ve unheM kucha kaSTa na pahu~cA ske| balki unakI pradakSiNA dekara unake pA~voMke pAsa khar3e raha gye| yaha dekha zreNikako aura bhI krodha AyA / unhoMne krodhAndha hokara muni para bANa calAnA Arambha kiyA / para yaha kaisA Azcarya jo bANoMke dvArA unheM kucha kSati na pahu~ca kara ve aise jAna par3e mAnoM kisIne una para phUloMkI varSA kI hai| saca, bAta yaha hai ki tapasviyoMkA prabhAva kauna kaha sakatA hai| zreNikane una munihiMsArUpa tIvra pariNAmoM dvArA usa samaya sAtaveM narakakI AyukA bandha kiyA, jisakI sthiti tetIsa sAgara kI hai / ina saba alaukika ghaTanAoMko dekhakara zreNikakA pattharake samAna kaThora hRdaya phUla-sA komala ho gayA, unake hRdayakI saba duSTatA nikala kara usameM munike prati pUjyabhAva paidA ho gayA, ve munirAjake pAsa gaye aura bhakti se munike caraNoMko namaskAra kiyA / yazodhara munirAjane zreNikake hita ke lie isa samayako upayukta samajha unheM ahiMsAmayI pavitra
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 ArAdhanA kathAkoza jinazAsanakA upadeza diyA / usakA zreNikake hRdaya para bahuta asara par3A / unake pariNAmoM meM vilakSaNa parivartana ho gayA / unheM apane kRta karma para atyanta pazcAttApa huA / munirAjake upadezAnusAra unhoMne samyaktva grahaNa kiyaa| usake prabhAvase, unhoMne jo sAtaveM narkako AyukA bandha kiyA thA, vaha usI samaya ghaTakara pahale narakakA raha gayA / yahA~kI sthiti caurAsI hajAra varSoM kI hai / ThIka hai samyagdarzanake prabhAvase bhavyapuruSoMko kyA prApta nahIM hotA / isake bAda zreNika zrIcitragupta munirAja ke pAsa kSayopazama samyaktva prApta kiyA / aura antameM bhagavAn vardhamAna svAmIke dvArA zuddha kSAyika samyaktva, jo ki mokSakA kAraNa hai, prApta kara pUjya tIrthaMkara nAma prakRtikA bandha kiyA / zreNika mahArAja aba tIrthaMkara hokara nirvANa lAbha kareMge / isalie bhavyajanoM ko isa svarga- mokSake sukha denevAle tathA saMsArakA hita karanevAle samyagdarzana rUpa ratna dvArA apaneko bhUSita karanA cAhie / yaha samyagdarzana rUpa ratna indra, cakravartI Adike sukhakA denevAlA, duHkhoMkA nAza karanevAlA aura mokSakA prApta karAnevAlA hai / vidvajjana Atma hita ke lie isIko dhAraNa karate haiM / usa samyagdarzanakA svarUpa zrutasAgara Adi munirAjoMne kahA hai| jinabhabhavAn ke kahe hue tattvoMkA zraddhAna karanA aisA vizvAsa karanA ki bhagavAnne jaisA kahA vahI satyArtha hai / taba Apa loga bhI isa samyagdarzanako grahaNa kara Atma-hita kareM, bhAvanA hai / yaha merI 108. rAtribhojana tyAga - kathA jina bhagavAn, jinavANI aura guruoMko namaskAra kara rAtri bhojanakA tyAga karanese jisane phala prApta kiyA usakI kathA likhI jAtI hai / jo loga dharmarakSA ke lie rAtribhojanakA tyAga karate haiM, ve donoM
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtribhojana-tyAga-kathA 397 lokoM meM sukhI hote haiM, yazasvI hote haiM, dIrghAyu hote haiM, kAntimAna hote haiM aura unheM saba sampadAe~ tathA zAnti milatI hai, aura jo loga rAta meM bhojana karane vAle haiM, ve daridrI hote haiM, janmAndha hote haiM aneka roga aura vyAdhiyA~ unheM sadA satAe rahatI haiM, unake saMtAna nahIM hotii| rAtameM bhojana karanese choTe jIva jantu nahIM dikhAI par3ate / ve khAnemeM A jAte haiM / usase bar3A pApabandha hotA hai / jIvahiMsA kA pApa lagatA hai| mA~sa kA doSa lagatA hai| isa lie rAtri bhojanakA chor3anA sabake lie hitakArI hai| aura khAsakara una logoM ko to chor3anA ho cAhie jo mA~sa nahIM khAte / aise dharmAtmA zrAvakoM ko dina nikale do ghar3I bAda sabere aura do ghar3I dina bAkI rahe taba zAma ko bhojana vagairahase nivRtta ho jAnA cAhie / samantabhadrasvAmIkA bhI aisA hI mata hai-"rAtri bhojana kA tyAga karanevAleko sabere aura zAma ko Arambha aura anta meM do do ghar3I chor3akara bhojana karanA caahie|" jo naiSThika zrAvaka nahIM haiM unake lie pAna, supArI, ilAyacI, jala aura pavitra auSadhi Adika vizeSa doSake kAraNa nahIM haiN| inheM chor3akara aura annakI cIjeM yA miThAI, phalAdika ye saba kaSTa par3ane para bhI kabhI na khAnA cAhie / jo bhavya jIvana bharake lie cAroM prakArake AhAra kA rAta meM tyAga kara dete haiM unheM varSabharameM chaha mAhake upavAsakA phala hotA hai| rAtribhojana ko tyAga karane se prItikara kumArako phala prApta huA thA, usakI vistRta kathA anya granthoMmeM prasiddha hai / yahA~ usakA sAra likhA jAtA hai| magadha meM supratiSThapura acchA prasiddha zahara thaa| apanI sampatti aura sundaratAse vaha svargase Takkara letA thA / jinadharma kA vahA~ vizeSa pracAra thA / jisa samaya kI yaha kathA hai, usa samaya usake rAjA jayasena the| jayasena dharmajJa, nItiparAyaNa aura prajAhitaiSI the| yahA~ dhanamitra nAmakA eka seTha rahatA thaa| isakI strIkA nAma dhanamitrA thaa| donoMhI kI jainadharma para akhaNDa prIti thii| eka dina sAgarasena nAmake avadhijJAnI muniko AhAra dekara inhoMne unase pUchAprabho! hameM pUtrasukha hogA yA nahIM? yadi na ho to hama vyarthakI AzAse apane durlabha manuSya jIvanako saMsArake moha-mAyAmeM phaMsA rakhakara, usakA kyoM durupayoga kareM? phira kyoM na hama pApoMke nAza karanevAlI pavitra jinadIkSA grahaNa kara Atmahita kareM ? munine inake praznake uttarameM kahA-hA~ abhI tumhArI dIkSAkA samaya nahIM aayaa| kucha dina gRhavAsameM
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 ArAdhanA kathAkoza tumheM abhI aura ThaharanA pdd'egaa| tumheM eka mahAbhAga aura kulabhUSaNa putraratnakI prApti hogii| vaha bar3A tejasvI hogaa| usake dvArA aneka prANiyoMkA uddhAra hogA aura vaha isI bhavase mokSa jaaegaa| avadhijJAnI muniko yaha bhaviSyavANI sunakara donoM ko apAra harSa huaa| saca hai, guruoMke vacanAmRta kA pAna kara kise harSa nahIM hotaa| ____ abase ye seTha-seThAnI apanA samaya jinapUjA, abhiSeka, pAtradAna Adi puNya karmoM meM adhika dene lge| kAraNa inakA yaha pUrNa vizvAsa thA ki sukhakA kAraNa dharma hI hai| isa prakAra Ananda utsavake sAtha kucha dina bItane para dhanamitrAne eka pratApI putra prasava kiyaa| muniko bhaviSyavANI saca huI / putra janmake upalakSameM seThane bahuta utsava kiyA, dAna diyA, pUjA prabhAvanA kii| bandhu-bAMdhavoMko bar3A Ananda huaa| isa navajAta zizuko dekhakara sabako atyanta prIti huii| isaliye isakA nAma bhI prItikara rakha diyA gyaa| dUjake cA~dakI taraha yaha dinoM-dina bar3hane lgaa| sundaratAmeM yaha kAmadevase kahIM bar3hakara thA, bar3A bhAgyavAn thA aura isake balake sambandhameM to kahanA ho kyA, jaba ki yaha carama zarIrakA dhAroisI bhavase mokSa jAnevAlA hai| jaba prItikara pA~ca varSakA ho gayA taba isake pitAne ise par3hAneke liye guruko soMpa diyaa| isako buddhi bar3o tIkSNa thI aura phira isa para gurukI kRpA ho gii| isase yaha thor3e hI varSoM meM par3ha likhakara yogya vidvAn bana gyaa| kaI zAstroMmeM isakI abAdhagati ho gii| guru sevA rUpI nAva dvArA isane zAstrarUpI samudrakA prAyaH adhikAMza pAra kara liyaa| vidvAn aura dhanI hokara bhI ise abhimAna chu taka na gayA thaa| yaha sadA logoMko dharmakA upadeza diyA karatA aura par3hAtA-likhAtA thaa| isameM Alasya, ISryA, matsaratA Adi durguNoMkA nAma nizAna bhI na thA / yaha sabase prema karatA thaa| sabake duHkha sukhameM sahAnubhUti rkhtaa| yahI kAraNa thA ki ise saba hI choTe-bar3e hRdayase cAhate the| jayasena isako aisI sajjanatA aura paropakAra buddhi dekhakara bahuta khuza hue| unhoMne svayaM isakA vastrAbhUSaNoMse Adara satkAra kiyAisakI ijjata bddh'aaii| ___ yadyapi prItikarako dhana daulatakI koI kamI nahIM thI parantu taba bhI eka dina baiThe-baiThe isake mana meM AyA ki apaneko bhI kamAI karanI caahiye| kartavyazIloMkA yaha kAma nahIM ki baiThe-baiThe apane bApa-dAdoMkI sampatti para majA-mauja ur3Akara AlasI aura kartavyahIna bneN| aura na sapUtoMkA yaha kAma hI hai / isaliye mujhe dhana kamAneke liye prayatna karanA cAhiye /
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtribhojana tyAga kathA yaha vicAra kara usane pratijJA kI ki jaba taka maiM svayaM kucha na kamA lUMgA taba taka byAha na karU~gA / pratijJAke sAtha hI vaha videzake liye ravAnA ho gayA / kucha varSoM taka videzameM ho rahakara isane bahuta dhana kamAyA | khUba kIrti arjita kii| ise apane ghara se gae kaI varSa bIta gaye the, isaliye aba ise apane mAtA-pitAkI yAda Ane lagI / phira yaha bahuta " dinoM bAhara na rahakara apanA saba mAla asabAba lekara ghara lauTa AyA / saca hai puNyavAnoM ko lakSmI thor3e hI prayatnase mila jAtI hai / prItikara apane mAtA-pitA se milA / sabahIko bahuta Ananda huaa| jayasenakA prItiMkarakI puNyavAnI aura prasiddhi sunakara usa para atyanta prema ho gayA / unhoMne taba apanI kumArI pRthivosundarI, aura eka dUsare dezase AI huI vasundharA tathA aura bhI kaI sundara-sundara rAjakumAriyoMkA byAha isa mahAbhAgake sAtha bar3e ThATa-bATase kara diyaa| isake sAtha jayasenane apanA AdhA rAjya bhI ise de diyA / prItikarake rAjya prApti Adike sambandhako vizeSa - kathA yadi jAnanA ho to mahApurANakA svAdhyAya karanA cAhiye / 1 prItikarako puNyodayase jo rAjyavibhUti prApta huI use sukhapUrvaka bhogane lgaa| usake dina Ananda utsava ke sAtha bItane lge| isase yaha na samajhanA cAhiye ki prItikara sadA viSayoM meM hI pha~sA rahatA hai / vaha dharmAtmA bhI saccA thA / kyoMki vaha nirantara jina bhagavAnkI abhiSeka pUjA karatA, jo ki svarga yA mokSakA sukha denevAlI aura bure bhAvoM yA pApakarmoMkA nAza karanevAlI hai / vaha zraddhA, bhakti Adi guNoMse yukta ho pAtroMko dAna detA, jo dAna mahAn sukhakA kAraNa hai / vaha jinamandiroM, tIrthakSetroM, jina pratimAoM Adi sapta kSetroMkI, jo ki zAntirUpo dhanake prApta karAne ke kAraNa haiM, jarUratoM ko apane dhanarUpI jala varSAse pUrI karatA, paropakAra karanA usake jIvanakA eka mAtra uddezya thA / vaha svabhAvakA bar3A sarala thA / vidvAnoMse use prema thA / isa prakAra isa loka sambandhI aura pAramArthika kAryoM meM sadA tatpara rahakara vaha apanI prajAkA pAlana karatA rahatA thA / prItikarakA samaya isa prakAra bahuta sukhase bItatA thA / eka bAra supratiSTha purake sundara bagIce meM sAgarasena nAmake muni Akara Thahare the / unakA vahIM svargavAsa ho gayA thaa| unake bAda phira isa 'bagIce meM Aja cAraNaRddhi dhArI Rjumati aura vipulamati muni Aye / prItikara taba bar3e vaibhava ke sAtha bhavyajanoM ko liye unake darzanoM ko gayA / munirAja kI caraNoMkI ATha dravyoMse usane pUjA kI aura namaskAra kara 399
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza bar3e vinayake sAtha dharmakA svarUpa pUchA- taba Rjumati munine use isa prakAra saMkSepa meM dharmakA svarUpa kahA 400 -- prItikara, dharma use kahate haiM jo saMsArake duHkhoMse rakSAkara uttama sukha prApta karA sake / aise dharmake do bheda haiN| eka munidharma aura dUsarA gRhasthadharma | muniyoMkA dharma sarva tyAga rUpa hotA hai / sAMsArika mAyA-mamatA se usakA kucha sambandha nahIM rahatA / aura vaha uttama kSamA, uttama mArdava Adi dasa Atmika zaktiyoMse yukta hotA hai| gRhasthadharma meM saMsAra ke sAtha lagAva rahatA hai / ghara meM rahate hue dharmakA pAlana karanA par3atA hai / munidharma una logoMke liye hai jinakA AtmA pUrNa balavAn hai, jinameM kaSToM ke sahane kI pUrI zakti hai aura gRhastha dharma munidharmake prApta karanekI sIr3hI hai / jisa prakAra eka sAtha sau-pacAsa sIr3hiyA~ nahIM car3hI jA sakatIM usI prakAra sAdhAraNa logoM meM itanI zakti nahIM hotI ki ve ekadama munidharma grahaNa kara sakeM / usake abhyAsake liye ve krama-kramase Age bar3hate jAMya, isaliye pahale unheM gRhasthadharmakA pAlana karanA par3atA hai| munidharma aura gRhasthadharma meM sabase bar3A bheda yaha hai ki, pahalA sAkSAt mokSakA kAraNa hai aura dUsarA paramparAse / zrAvakadharmakA mUla kAraNa hai- samyagdarzanakA pAlana | yahI mokSa - sukhakA bIja hai / binA isake prApta kiye jJAna, cAritra vagairahakI kucha kImata nahIM / isa samyagdarzanako ATha aMgoM sahita pAlanA cAhiye / samyaktva pAlane ke pahale mithyAtva chor3A jAtA hai / kyoMki mithyAtva hI AtmAkA eka aisA prabala zatru hai jo saMsAra meM ise ananta kAla taka bhaTakAye rahatA hai aura kugatiyoM ke asaha duHkhoMko prApta karAtA hai / mithyAtvakA saMkSipta lakSaNa hai - jina bhagavAn ke upadeza kiye tatva yA dharmase ulaTA calanA aura yahI dharmase ulaTApana duHkhakA kAraNa hai / isaliye una puruSoMko, jo sukha cAhate haiM, mithyAtvake parityAga pUrvaka zAstrAbhyAsa dvArA apanI buddhiko kA~cake samAna nirmala banAnI cAhiye / isake sivA zrAvakoM ko madya, mAMsa aura madhu (zahada) kA tyAga karanA cAhiye / kyoMki inake khAne se jIvoMko narakAdi durgatiyoM meM duHkha bhoganA par3ate haiM | zrAvakoM ke pA~ca aNuvrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAvrata aise bAraha vrata haiM, unheM dhAraNa karanA cAhie / rAtake bhojanakA, camar3emeM rakhe huye hIMga, jala, ghI, tela AdikA tathA kandamUla, AcAra aura makkhanakA zrAvakoM ko khAnA ucita nahIM / inake khAnese mAMsa tyAga vratameM doSa AtA hai| juA khelanA, corI karanA, parastrI sevana, vezyA sevana, zikAra karanA, mAMsa khAnA, madirA ponA, ye sAta vyasana - duHkhoM ko denevAlI
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtribhojana-tyAga kathA 401 AdateM haiM / kula, jAti, dhana, jana, zarIra sukha, kIrti, mAna-maryAdA AdikI nAza karanevAlI haiM / zrAvakoMko ina sabakA dUrase hI kAlA muMha kara denA cAhiye / isake viA jalakA chAnanA, pAtroMko bhaktipUrvaka dAna denA, zrAvakoMkA kartavya honA cAhie / RSiyoMne pAtra tIna prakAra batalAye haiN| uttama pAtra-muni, madhyama pAtra-vratI zrAvaka aura jaghanya pAtra-avirata-samyagdRSTi / inake sivA kucha loga aura aise haiM, jo dAnapAtra hote haiM-duHkhI, anAtha, apAhija Adi, jinheM ki dayAbuddhise dAna denA cAhiye / pAtroMko jo thor3A bhI dAna dete haiM unheM usa dAnakA phala baTabIjakI taraha ananta guNA milatA hai| zrAvakoMke aura bhI Avazyaka karma haiM, jaise-svarga mokSake sukhakI kAraNa jina bhagavAnkI jalAdi dravyoM dvArA pUjA karanA, dUdha, dahI, ghI, sAMThekA rasa Adise abhiSeka karanA, jina pratimAoMkI pratiSThA karAnA, tIrthayAtrA karanA aadi| ye saba sukhake kAraNa aura durgatike duHkhoMke nAza karanevAle haiN| isa prakAra dhArmika jIvana banA kara antameM bhagavAnkA smaraNa-citana pUrvaka saMnyAsa lenA cAhiye / yahI jIvanake saphalatAkA sodhA aura saccA mArga hai / isa prakAra munirAja dvArA dharmakA upadeza sunakara bahutere sajjanoMne vrata, niyamAdiko grahaNa kiyA jainadharma para unakI gAr3ha zraddhA ho gaI / protikarane munirAjako namaskAra kara punaH prArthanA kI-he karuNAke samudra yogirAja kRpAkara mujhe mere pUrvabhavakA hAla sunaaie| munirAjane taba yoM kahanA zurU kiyA___"prItikara, isI bagIce meM pahale tapasvI sAgarasena muni Akara Thahare the| unake darzanoMke liye rAjA vagairaha prAyaH saba hI nagara nivAsI bar3e gAje-bAje aura Ananda utsavake sAtha Aye the| ve munirAjakI pUjA-stuti kara vApisa zaharameM cale gaye / isI samaya eka siyArane inake gAje-bAjeke zabdoMko sunakara yaha samajhA ki ye loga kisI murdeko DAla kara gaye haiM / so vaha use khAneke lie AyA / use AtA dekha munine avadhijJAnase jAna liyA ki yaha murdeko khAneke abhiprAyase idhara A rahA hai| para yaha hai bhavya aura vratoMko dhAraNa kara mokSa jaaygaa| isaliye ise sulaTAnA Avazyaka hai / yaha vicAra kara munirAjane use samajhAyA-ajJAno paza, tujhe mAlUma nahIM ki pApakA pariNAma bahuta hI burA hotA hai / dekha, pApake hI phalase tujhe Aja isa paryAyameM AnA par3A aura phira bhI tU pApa karanese muMha na mor3akara murdeko khAneke lie itanA vyagra ho rahA hai, yaha 26
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 ArAdhanA kathAkoza 1 kitane Azcarya kI bAta hai / terI isa icchAko dhikkAra hai / priya, jaba taka tU narakoM meM na gire isake pahale hI tujhe yaha mahA pApa chor3a denA cAhie | tUne jinadharmako na grahaNa kara Ajataka duHkha uThAyA, para aba tere lie bahuta acchA samaya upasthita hai / isalie tU isa puNya patha para calanA sIkha / siyArakA honahAra acchA thA yA usakI kAlalabdhi A gaI thI / yahI kAraNa thA ki munike upadezako sunakara vaha bahuta zAnta ho gayA / usane jAna liyA ki munirAja mere hRdayakI vAsanAko jAna gae / use isa prakAra zAnta dekhakara muni phira bole- priya, tU aura aura vratoMko dhAraNa nahIM kara sakatA, isalie sirpha rAtameM khAnA-pInA hI chor3a de / yaha vrata sarva vratoM kA mUla hai, sukhakA denevAlA hai aura cittakA prasanna karane vAlA hai / siyArane upakAro munirAja ke vacanoM ko mAnakara rAtribhojana tyAga vrata le liyaa| kucha dinoM taka to isane kevala isI vratako pAlA / isake bAda isane mAMsa vagairaha bhI chor3a diyA / ise jo kucha thor3A bahuta pavitra khAnA mila jAtA, yaha usoko khAkara raha jAtA / isa vRttise ise santoSa bahuta ho gayA thA / basa yaha isI prakAra samaya bitAtA aura munirAja ke caraNoMkA smaraNa kiyA karatA / isa prakAra kabhI khAneko milane aura kabhI na milane se yaha sivAra bahuta hI dubalA ho gayA / aisI dazAmeM eka dina ise kevala sUkhA bhojana khAneko milA / samaya garmIkA thA / ise bar3e jorakI pyAsa lagI / isake prANa chaTapaTAne lage / yaha eka kueM para pAnI pIneko gayA / bhAgyase OM ekA pAnI bahuta nIcA thaa| jaba yaha ku~e meM utarA to ise a~dherA hI a~dherA dIkhane lgaa| kAraNa sUryakA prakAza bhotara nahIM pahu~ca pAtA thA / isalie siyArane samajhA ki rAta ho gaI, so vaha binA pAnI pIe hI ku~eke bAhara A gayA / bAhara Akara jaba usane dina dekhA to phira vaha bhItara utarA aura bhItara pahalesA a~dherA dekhakara rAtake bhramase phira lauTa AyA / isa prakAra vaha kitanI hI bAra AyA gayA, para jala nahIM pI pAyA / anta meM vaha itanA azakta ho gayA ki usase ku~ese bAhara nahIM AyA gayA / usane taba usa ghora a~dhereko dekhakara sUrajako asta huA samajha liyA aura vahIM vaha saMsAra samudra se pAra karanevAle apane guru munirAjakA smaraNa- cintana karane lagA / tRSA rUpI Aga use jalAe DAlatI thI, taba bhI vaha apane vrata meM bar3A dRr3ha rahA / usake pariNAma klezarUpa yA Akula-vyAkula na hokara bar3e zAnta rahe / usI dazA meM vaha marakara kuberadatta aura usakI strI dhanamitrA tU prItikara putra huA hai| terA yahI
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtribhojana-tyAga kathA 403 antima zarIra hai| aba ta karmoMkA nAza kara mokSa jaaygaa| isalie satpuruSoMkA kartavya hai ki ve kaSTa samayameM vratoMkI dRr3hatAse rakSA kreN|" munirAja dvArA prItikarakA yaha pUrva janmakA hAla suna upasthita maMDalIkI jinadharma para acala zraddhA ho gii| prItiMkarako apane isa vRttAntase bar3A vairAgya huaa| usane jainadharmakI bahata prazaMsA kI aura antameM una svaparopakArake karanevAle munirAjoMko bhaktise namaskAra kara vratoMke prabhAvakI hRdayameM vicAratA huA vaha ghara para aayaa| munirAjake upadezakA usa para bahuta gaharA asara pdd'aa| use aba saMsAra athira, viSayabhoga duHkhoMke denevAle, zarIra apavitra vastuoMse bharA, mahA ghinaunA aura nAza honevAlA, dhana-daulata bijalIkI taraha caMcala aura kevala bAharase sundara dekha par3anevAlI tathA strI-putra, bhAI-bandhu Adi ye saba apane AtmAse pRthak jAna par3ane lge| usane taba isa mohajAlako, jo kevala phaMsAkara saMsArameM bhaTakAnevAlA hai, tor3a denA hI ucita smjhaa| isa zubha saMkalpake dRr3ha hote hI pahale prItikarane abhiSeka pUrvaka bhagavAnko saba sukhoM ko denevAlI pUjA ko, khUba dAna kiyA aura dukhI, anAtha, apAhijoMkI sahAyatA kii| antameM vaha apane priyaMkara pUtrako rAjya dekara apane bandhu, bAndhavoMkI sammatise yoga leneke lie vipulAcala para bhagavAn varddhamAnake samavazaraNa meM gayA aura una triloka pUjya bhagavAnke pavitra darzana kara usane bhagavAnke dvArA jinadIkSA grahaNa kara lii| isake bAda prItikara munine khUba duHsaha tapasyA kI aura antameM zukladhyAna dvArA ghAtiyA karmoMkA nAza kara kevalajJAna prApta kiyaa| aba ve lokAlokake saba padArthoMko hAthakI rekhAoMke samAna sApha-sApha jAnane dekhane laga gaye / unheM kevalajJAna prApta kiyA suna vidyAdhara, cakravartI, svargake deva Adi bar3e-bar3e mahApuruSa unake darzana-pUjanako Ane lge| prItikara bhagavAnne taba saMsAratApako nAza karanevAle parama pavitra upadezAmatase aneka jIvoMko . duHkhoMse chuTAkara sukhI banAye / antameM aghAtiyA karmokA nAza kara ve parama dhAma-mokSa sidhAra gye| ATha karmoMkA nAza kara ATha Atmika mahAn zaktiyoMko unhoMne prApta kiyaa| aba ve saMsArameM na Akara ananta kAla taka vahIM rheNge| ve prItiMkara svAmI mujhe zAMti pradAna kreN| 'prItikarakA yaha pavitra aura kalyANa karanevAlA carita Apa bhavyajanoMko aura mujhe samyagjJAnake lAbhakA kAraNa ho / yaha mero pavitra bhAvanA hai| eka atyanta ajJAnI pazuyonimeM janme siyArane bhagavAnke pavitra dhamakA thor3A sA Azraya pA arthAt kevala rAtri-bhojana-tyAga vrata svIkAra
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 ArAdhanA kathAkoza kara manuSya janma liyA aura usameM khUba sukha bhogakara antameM avinAzI mokSa-lakSmI prApta kii| taba Apa loga bhI kyoM na isa ananta sukhako prAptike lie pavitra jainadharma meM apane vizvAsa ko dRr3ha kreN| 106, dAna karanevAloMkI kathA jagadguru tIrthakara bhagavAnko namaskAra kara pAtra dAnake sambandhako kathA likhI jAtI hai| jina bhagavAnke mukharUpI candramAse janmI pavitra jinavANI jJAnarUpI mahA sasudrase pAra karaneke lie mujhe sahAyatA de, mujhe jJAna-dAna de / una sAdhu ratnoMko maiM bhaktise namaskAra karatA hU~, jo samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrake dhAraka haiM, parigraha kanaka-kAminI Adise rahita vItarAgI haiM aura sAMsArika sukha tathA mokSa sukhakI prAptike kAraNa haiN| pUrvAcAryoMne dAnako cAra hissoMmeM bA~TA hai, jaise AhAra-dAna, auSadhidAna, zAstradAna aura abhayadAna / aura ye hI dAna pavitra haiM / yogya pAtroMko yadi ye dAna diye jAye to inakA phala acchI jamInameM boye hue bar3ake bIjakI taraha ananta guNA hokara phalatA hai| jaise eka hI bAvar3okA pAnI aneka vRkSoMmeM jAkara nAnA rUpameM pariNata hotA hai usI taraha pAtroMke bhedase dAnake phalameM bhI bheda ho jAtA hai| isalie jahA~taka bane acche supAtroMko dAna denA caahie| saba pAtroMmeM jainadharmakA Azraya lenevAleko acchA pAtra samajhanA cAhie, auroMko nhiiN| kyoMki jaba eka kalpavRkSa hAtha laga gayA phira auroMse kyA lAbha ? jainadharmameM pAtra tIna batalAye gaye haiN| uttama pAtra-muni, madhyama pAtra-vratI zrAvaka aura jaghanya pAtra-avratasamyagdRSTi / ina tIna prakArake pAtroMko dAna dekara bhavya puruSa jo sukha lAbha karate haiM usakA varNana mujhase nahIM kiyA jA sakatA / parantu saMkSepameM yaha samajha lIjie ki dhana-daulata, strI-putra, khAna-pAna, bhogaupabhoga Adi jitanI uttama-uttama sukha-sAmagrI hai vaha tathA indra, nAgendra,
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAna karanevAloMko kathA 405 vidyAdhara, cakravartI Adi mahApuruSoMkI padaviyAM, acche satpuruSoMkI saMgati, dinoM-dina aizvaryAdikI bar3havArI, ye saba pAtradAnake phalase prApta hote haiM / na yahI, kintu isa pAtradAnake phalase mokSa prApti bhI sulabha hai| rAjA zreyAMsane dAnake hI phalase mukti lAbha kiyA thaa| isa prakAra pAtradAnakA acintya phala jAnakara buddhivAnoMko isa ora avazya apane pAnako khIMcanA cAhie / jina-jina satpuruSoMne pAtradAnakA Aja taka phala pAyA hai, una sabake nAma mAtrakA ullekha bhI jina bhagavAnke binA aura koI nahIM kara sakatA, taba unake sambandha meM kucha kahanA yA likhanA mujhase matihIna manuSyoMke lie to asaMbhava hI hai| AcAryoMne aise dAniyoMmeM sirpha cAra janoMkA ullekha zAstroM meM kiyA hai| isa kathAmeM unhIMkA saMkSipta carita maiM purAne zAstroMke anusAra likhNgaa| una dAniyoMke nAma haiMzrISeNa, vRSabhasenA, kauNDeza aura eka pazu barAha-sUara / inameM zrISaNane AhAradAna, vRSabhasenAne auSadhidAna, kauNDezane zAstradAna aura sUarane abhayadAna diyA thaa| unakI kramase kathA likhI jAtI hai / prAcIna kAlameM zrISeNa rAjAne AhAradAna diyaa| usake phalase ve zAntinAtha tIrthakara hue / zrIzAntinAtha bhagavAn jaya lAbha kareM, jo saba prakArakA sukha dekara antameM mokSa sukhake denevAle haiM aura jinakA pavitra caritakA sunanA parama zAntikA kAraNa hai| aise paropakArI bhagavAnkA parama pavitra aura jIva mAtra kA hita karanevAlA carita Apa loga bhI suneM, jise sunakara Apa sukhalAbha kreNge| prAcIna kAlameM isI bhAratavarSa meM malaya nAmakA eka ati prasiddha deza thaa| ratnasaMcayapUra isIko rAjadhAnI thii| jainadharmakA isa sAre dezameM khUba pracAra thaa| usa samaya isake rAjA zrISeNa the| zrISeNa dharmajJa, udAramanA, nyAyapriya, prajAhitaiSI, dAnI aura bar3e vicArazIla the| puNyase prAyaH acche-acche sabhI guNa unheM prApta the| unakA pratidvaMdvI yA zatru koI na thaa| ve rAjya nirvighna kiyA karate the / sadAcArameM usa samaya unakA nAma sabase U~cA thA / unakI do rAniyA~ thiiN| unake nAma the siMhananditA aura annditaa| donoM ho apanI-apanI sundaratAmeM advitIya thIM, viduSI aura satI thiiN| ina donoM ke do putra hue| unake nAma indrasena aura upendasena the| donoM ho bhAI sundara the, guNI the, zUravIra the aura hRdayake bar3e zuddha the| isa prakAra zrISeNa dhana-sampatti, rAjya-vaibhava, kuTumba-parivAra Adise
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 ArAdhanA kathAkoza pUre sukhI the| prajAkA nItike sAtha pAlana karate hue ve apane samayako bar3e Anandake sAtha bitAte the| ____ yahA~ eka sAtyaki brAhmaNa rahatA thaa| isakI strIkA nAma jaMghA thaa| isake satyabhAmA nAmakI eka lar3akI thii| ratnasaMcayapurake pAsa bala nAmakA eka gA~va basA huA thaa| usameM dharaNIjaTa nAmakA brAhmaNa vedoMkA acchA vidvAn thA / agnIlA isako strI thii| agnIlAse do lar3ake hae / unake nAma indrabhUti aura agnibhUti the| isake yahA~ eka dAsI-putra (zUdra) kA lar3akA rahatA thaa| usakA nAma kapila thaa| dharaNojaTa jaba apane lar3akoMko vedAdika par3hAyA karatA, usa samaya kapila bhI bar3e dhyAnase usa pAThako cupacApa chupe hue suna liyA karatA thaa| bhAgyase kapilakI buddhi bar3I teja thI / so vaha acchA vidvAn ho gayA / eka dAsIputra bhI par3ha-likhakara mahA vidvAn bana gayA, isakA dharaNojaTako bar3A Azcarya huaa| para saca to yaha hai ki becArA manuSya kare bhI kyA, buddhi to karmoM ke anusAra hotI hai na ? jaba sarva sAdhAraNameM kapilake vidvAn ho jAnekI carcA uThI taba dharaNIjaTa para brAhmaNa loga bar3e bigar3e aura use DarAne lage ki tUne yaha bar3A bhArI anyAya kiyA jo dAsI-putrako pddh'aayaa| isakA phala tujhe bahuta burA bhoganA pdd'egaa| apane para apane jAtIya bhAiyoMko isa prakAra krodha ugalate dekha dharaNIjaTa bar3A ghabarAyA / taba Darase usane kapilako apane gharase nikAla diyaa| kapila usa gA~vase nikala rAstemeM brAhmaNa bana gayA aura isI rUpameM vaha ratnasaMcayapura A gyaa| kapila vidvAn aura sundara thaa| ise usa sAtyaki brAhmaNane dekhA, jisakA ki Upara jikara A cukA hai| isake guNa rUpako dekhakara sAtyaki bahuta prasanna huaa| usake mana para yaha bahuta car3ha gyaa| taba sAtyakine ise brAhmaNa hI samajha apano lar3akI satyabhAmAkA isake sAtha byAha kara diyaa| kapila anAyAsa isa strI-ratnako prApta kara sukhase rahane lgaa| rAjAne isake pANDityako tAropha suna ise apane yahA~ purANa kahaneko rakha liyaa| isa taraha kucha varSa bIte / eka bAra satyabhAmA RtumatI huii| so usa samaya bhI kapilane usase saMsarga karanA cAhA / usake isa durAcArako dekhakara satyabhAmAko isake viSayameM sandeha ho gyaa| usane isa pApIko brAhmaNa na samajha isase prema karanA chor3a diyA / vaha isase alaga raha duHkhake sAtha apanI jindagI bitAne lgii| idhara dharaNojaTake koI aisA pApakA udaya AyA ki jisase usakI saba dhana-daulata barabAda ho gii| vaha bhikhArI-sA ho gyaa| use mAlUma
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ rairiratna 407 .... ... . ... ....... . .. ... dAna karanevAloMko kathA huA ki kapila ratnasaMcayapurameM acchI hAlatameM hai| rAjA dvArA use dhanamAna khUba prApta hai| vaha taba usI samaya sIdhA kapilake pAsa aayaa| use dUra hIse dekhakara kapila mana hI mana dharaNojaTa para bar3A gussA huaa| apanI bar3hI huI mAna-maryAdAke samaya isakA acAnaka A jAnA kapilako bahuta khaTakA / para vaha kara kyA sakatA thaa| use sAtha hI isa bAtakA bar3A bhaya huA ki kahIM vaha mere sambandha meM logoMko bhar3akA na de / yahI saba vicAra kara vaha uThA aura bar3I prasannatAse sAmane jAkara dharaNIjaTako isane namaskAra kiyA aura bar3e mAnase lAkara use U~ce Asana para baitthaayaa| isake bAda usane-pitAjo, mero mA~, bhAI Adi saba sukhase to haiM na ? isa prakAra kuzala samAcAra pUcha kara dharaNIjaTako snAna, bhojana karAyA aura usakA vastrAdise khUba satkAra kiyaa| phira sabase Age eka khAsa mAnakI jagaha baiThAkara kapilane saba logoMko dharaNIjaTakA paricaya karAyA ki ye hI mere pitAjI haiN| bar3e vidvAn aura AcAra-vicAravAn haiN| kapilane yaha saba mAyAcAra isIlie kiyA thA ki kahIM usakI mAtAkA saba bheda khula na jaay| dharaNIjaTa daridrI ho rahA thaa| dhanakI use cAha tho ho, so usane use apanA putra mAna lene meM kucha bhI AnAkAnI na kii| dhanake lobhase use yaha pApa svIkAra kara lenA par3A / aise lobhako dhikkAra hai, jisake vaza ho manuSya hara eka pApakarma kara DAlatA hai| taba dharaNIjaTa vahIM rahane laga gyaa| yahA~ rahate ise kaI dina ho cuke / sabake sAtha isakA thor3A bahuta paricaya bhI ho gyaa| eka dina maukA pAkara satyabhAmAne ise kucha thor3A bahuta dravya dekara ekAntameM pUchA-mahArAja, Apa brAhmaNa haiM aura merA vizvAsa hai ki brAhmaNa deva kabhI jhUTha nahIM bolate / isalie kRpAkara mere sandehako dUra kiijie| mujhe Apake ina kapilajIkA durAcAra dekha yaha vizvAsa nahIM hotA ki ye Apa sarIkhe pavitra brAhmaNake kulameM utpanna hue hoM, taba kyA vAstavameM ye brAhmaNa hI haiM yA kucha golamAla hai| dharaNIjaTako kapilase isalie dveSa ho hI rahA thA ki bharI sabhAmeM kapilane use apanA pitA batA usakA apamAna kiyA thaa| aura dUsare use dhanakI cAha thI, so usake manake mAphika dhana satyabhAmAne use pahale hI de diyA thaa| taba vaha kapilako saccI hAlata kyoM chipAyegA? jo ho, dharaNIjaTa satyabhAmAko saba hAla kahakara aura prApta dhana lekara ratnasaMcayapurase cala diyaa| sunakara kapila para satyabhAmAkI ghRNA pahalese koI sau guNI bar3ha gii| usane taba usase bolanA-cAlanA taka chor3akara ekAntavAsa svIkAra kara liyA, para apane
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 ArAdhanA kathAkoza kulAcArakI mAna-maryAdAko na chodd'aa| satyabhAmAko isa prakAra apanese ghRNA karate deva kapila usase balAtkAra karane para utArU ho gayA / taba satyabhAmA dharase bhAgakara zrISeNa mahArAjakI zaraNa A gaI aura usane saba hAla unase kaha diyaa| zrISeNane taba usa para dayAkara use apanI lar3akIko taraha apane yahIM rakha liyaa| kapila satyabhAmAke anyAyako pukAra lekara zrISegake pAsa pahu~cA / usake vyabhicArakI hAlata unheM pahale hI mAlUma ho cukI thI, isalie usako kucha na sunakara zroSegane usa lampaTI aura kapaTI brAhmaNako apane deza hIse nikAla diyaa| so ThIka 'ho hai rAjoMko sajjanoMkI rakSA aura duSToMko sajA karanI hI caahie| aisA na karane para ve apane karttavyase cyuta hote haiM aura prajAke dhanahArI haiN| eka dina zroSeNake yahA~ Adityagati aura ariMjaya nAmake do cAraNaRddhike dhArI munirAja pRthivoko apane pA~voMse pavitra karate hue AhArake liye aaye| zrISaNane bar3I bhaktise unakA AhvAna kara unheM pavitra AhAra kraayaa| isa pAtradAnase unake yahA~ svargake devoMne ratnoMkI varSA ko, kalpavRkSoMke sundara aura sugandhita phUla barasAye, dundubhI bAje baje, manda-sugandha vAyu bahA aura jaya-jayakAra huA, khUba badhAiyA~ miloN| aura saca hai, supAtroMko diye dAnake phalase kyA nahIM ho paataa| isake bAda zrISeNane aura bahuta varSoMtaka rAjya-sukha bhogaa| anta meM marakara ve dhAtakokhaNDa dvIpake pUrvabhAgakI uttara-kuru bhogabhUmimeM utpanna hue| saca hai, sAdhuoMkI saMgatise jaba mukti bhI prApta ho sakatI hai taba kauna aisI usase bhI bar3hakara vastu hogI jo prApta na ho / zroSeNako donoM rAniyA~ tathA satyabhAbhA bhI isI uttarakuru bhogabhUmimeM jAkara utpanna huii| ye saba isa bhogabhamimeM dasa prakArake kalpavakSoMse milanevAle sakhoMko bhogate haiM aura Anandase rahate haiN| yahA~ inheM koI khAne-kamAnekI cintA nahIM karanA par3atI hai| puNyodayase prApta hue bhogoMko nirAkulatAse ye Ayu pUrNa hone taka bhogeMge / yahA~ko sthiti bar3o accho hai| yahA~ke nivAsiyoMko koI prakArakI bImArI, zoka, cintA, daridratA Adise honevAle kaSTa nahIM satA paate| inako koI prakArake apaghAtase mauta nahIM hotii| yahA~ kisIke sAtha zatrutA nahIM hotii| yahA~ na adhika jAr3A par3atA aura na adhika garmI hotI hai| kintu sadA ekasI sundara Rtu rahatI hai / yahA~ na kisIko sevA karanI par3atA hai aura na kisIke dvArA apamAna sahanA par3atA hai| na yahA~ yuddha hai aura na koI kisIkA bairo hI hai| yahA~ke logoMke bhAva sadA pavitra rahate haiM / Ayu pUrI hone taka ye isI taraha sukhase
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSadhidAnakI kathA 401 1 rahate haiM / anta meM svAbhAvika sarala bhAvoMse mRtyu lAbha kara ye dAnI mahAtmA kucha bAkI bace puNya phalase svarga meM jAte haiM / zrISeNane bhI bhogabhUmikA khUba sukha bhogA / antameM ve svarga meM gaye / svarga meM bhI manacAhA divya sukha bhogakara anta meM ve manuSya hue| isa janmameM ye kaI bAra accheacche rAjagharAne meM utpanna hue / puNnase phira svarga gaye / vahA~ko Ayu pUrI kara abakI bAra bhAratavarSa ke suprasiddha zahara hastinApurake rAjA vizvasena kI rAnI airAke yahA~ inhoMne avatAra liyA / yahI solahaveM zrI zAntinAtha tIrthaMkara ke nAmase saMsArameM prakhyAta hue / inake janma samayameM svarga ke devoMne Akara bar3A utsava kiyA thA, inheM sumeru parvata para le jAkara kSIrasamudra ke sphaTikase pavitra aura nirmala jalase inakA abhiSeka kiyA thA / bhagavAn zAntinAthane apanA jIvana bar3I hI pavitratA ke sAtha bitaayaa| unakA jIvana saMsArakA Adarza jIvana hai / antameM yogI ho inhoMne dharmakA pavitra upadeza dekara aneka janoMko saMsArase pAra kiyA, -duHkhoM se unakI rakSA kara unheM sukhI kiyA / apanA saMsArake prati jo karttavya thA use pUrA kara inhoMne nirvANa lAbha kiyaa| yaha saba pAtradAnakA phala hai / isaliye jo loga pAtroM ko bhaktise dAna deMge ve bhI niyamase aisA hI ucca sukha lAbha kreNge| yaha bAta dhyAna meM rakhakara satpuruSoM kA karttavya hai, ki ve pratidina kucha na kucha dAna avazya kreN| yahI dAna svarga aura mokSa sukhakA denevAlA hai / 1 mUlasaMgha meM kundakundAcAryakI paramparA meM zrImallibhUSaNa bhaTTAraka hue ratnatraya - samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra ke dhArI the / inhIM guru mahArAja kI kRpAse mujha alpabuddhi nemidatta brahmavArIne pAtradAna ke sambandhameM zrAzAntinAtha bhagavAnko pavitra kathA likho hai / yaha kathA mere parama zAntikI kAraNa ho / 110. auSadhidAnakI kathA jina bhagavAn, jinavANI aura jaina sAdhuoMke caraNoM ko namaskAra kara adhidAna ke sambandhako kathA likhI jAtI hai /
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 ArAdhanA kathAkoza nirogI honA, cehare para sadA prasannatA rahanA, dhanAdi vibhUtikA milanA, aizvaryakA prApta honA, sundara honA, tejasvI aura balavAna honA aura anta meM svarga yA mokSakA sukha prApta karanA ye saba auSadhidAnake phala haiM / isaliye jo sukhI honA cAhate haiM unheM nirdoSa auSadhidAna karanA ucita hai / isa auSadhidAnake dvArA aneka sajjanoMne phala prApta kiyA hai, una sabake sambandhame likhanA auroMke liye nahIM to mujha alpabuddhike liye to avazya asambhava hai| unameM se eka vRSabhasenAkA pavitra carita yahA~ saMkSiptameM likhA jAtA hai / AcAryoMne jahA~ auSadhidAna denevAlekA ullekha . kiyA hai vahA~ vRSabhasenAkA ho prAyaH kathana AtA hai| unhIMkA anukaraNa maiM bhI karatA huuN| bhagavAnke janmase pavitra isa bhAratavarSake janapada nAmake dezameM nAnA prakArakI uttamottama sampattise bharA ataeva apanI sandaratAse svargakI zobhAko nIcI karanevAlA kAverI nAmakA nagara hai / jisa samayakI yaha kathA hai, usa samaya kAverI nagarake rAjA ugrasena the| ugrasena prajAke sacce hitaiSI aura rAjanItike acche paNDita the| yahA~ dhanapati nAmakA eka acchA sadgRhastha seTha rahatA thaa| jina bhagavAnkI pUjA-prabhAvanAdise use atyanta prema thaa| isakI strI dhanazrI isake gharakI mAnoM dUsarI lakSmI thii| dhanazrI satI aura bar3e sarala manakI thii| pUrva puNyase isake vRSabhasenA nAmakI eka devakumArIsI sundarI aura saubhAgyavatI lar3akI huii| saca hai, puNyake udayase kyA prApta nahIM hotaa| vRSabhasenAkI dhAya rUpavatI ise sadA nahAyA-dhulAyA karatI thii| isake nahAnekA pAnI baha-baha kara eka gar3hemeM jamA ho gayA thaa| eka dinako bAta hai ki rUpamatI vRSabhasenAko nahalA rahI thii| isI samaya eka mahArogI kuttA usa gar3he meM, jisameM ki vaSabhasenAke nahAnekA pAnI ikaTThA ho rahA thA, gira pdd'aa| kyA AzcaryakI bAta hai ki jaba vaha usa pAnImeMse nikalA to bilakula nIroga dekha pdd'aa| rUpavatI use dekhakara cakita ho rhii| usane socA-kevala sAdhAraNa jalase isa prakAra roga nahIM jA sktaa| para yaha vRSabhasenAke nahAnekA pAnI hai| isameM isake puNyakA kucha bhAga jarUra honA cAhiye / jAna par3atA hai vRSabhasenA koI bar3I bhAgyazAlinI lar3akI hai| tAjjuba nahIM ki yaha manuSya rUpiNI koI devI ho ! nahIM to isake nahAneke jalameM aisI cakita karanevAlI karAmAta ho hI nahIM sktii| isa pAnIkI aura parIkSA kara dekha laM, jisase aura bhI dRr3ha vizvAsa ho jAyagA ki yaha pAnI sacamuca hI kyA roganAzaka hai ?
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSadhidAnakI kathA 411 taba rUpavatI thor3e se usa pAnIko lekara apanI mA~ke pAsa AI / isakI mA~ kI A~kheM koI bAraha varSoMse kharAba ho rahI thiiN| isase vaha bar3I duHkha meM thii| A~khoMko rUpavatIne isa jalase dhokara sApha kiyA aura dekhA to unakA roga bilakula jAtA rhaa| ve pahaleso bar3I sundara ho gaIM / rUpavatIko vRSabhasenA ke mahA puNyavatI honemeM aba koI sandeha na raha gyaa| isa roga nAza karanevAle jalake prabhAvase rUpavatIko cAroM ora bar3I prasiddhi ho gaI / bar3I-bar3I dUrake rogI apane rogakA ilAja karAneko Ane lage / kyA A~khoMke rogako, kyA peTake rogako, kyA sira sambandhI pIr3AoMko aura kyA kor3ha vagairaha rogoMko, yahI nahIM kintu jahara sambandhI asAdhyase asAdhya rogoMko bhI rUpavatI kevala eka isI pAnose ArAma karane lagI / rUpavatIko isase bar3o prasiddha ho gaI / I ugrasena aura meghapiMgala rAjAkI purAnI zatrutA calI A rahI thI / isa samaya ugrasenane apane mantrI raNapiMgalako meghapiMgala para car3hAI karanekI AjJA dI / raNapiMgala senA lekara meghapiMgala para jA car3hA aura usake sAre dezako usane ghera liyA / meghapiMgalane zatruko yuddha meM parAjita karanA kaThina samajha dUsarI hI yukti se use dezase nikAla bAhara karanA vicArA aura isake liye usane yaha yojanA kI ki zatrukI senAmeM jina-jina ku~e, bAvar3Ise pIneko jala AtA thA una sabameM apane catura jAsUsoM dvArA viSa ghulavA diyA / phala yaha huA ki raNapiMgalakI bahutaso senA to mara gaI. aura bacI huI senAko sAtha liye vaha svayaM bhI bhAga kara apane deza lauTa AyA / usakI senA para tathA usa para jo viSakA asara huA thA, use rUpavatIne usI jalase ArAma kiyA / guruoMke vacanAmRta se jaisI jIvoMko zAnti milatI hai raNapiMgalako usI prakAra zAnti rUpavatIke jalase milI aura vaha rogamukta huA / piMgalakA hAla sunakara ugrasenako meghapiMgala para bar3A krodha AyA taba svayaM unhoMne usa para car3hAI ko / ugrasenane abakI bAra apane jAnate sAvadhAnI rakhane meM koI kasara na kI / para bhAgyakA lekha kisI taraha nahIM miTatA / meghapiMgalakA cakra ugrasena para bhI cala gyaa| jahara mile jalako pIkara unakI bhI tabiyata bahuta bigar3a gaI / taba jitanI jaldI unase bana sakA apanI rAjadhAnI meM unheM lauTa AnA par3A / unakA bhI bar3A hI ana mAna huA / raNapiMgalase unhoMne vaha kaise ArAma huA thA, isa bAbata pUchA / raNa piMgalane rUpavatIkA jala batalAyA / ugrasena taba usI samaya 1
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 ArAdhanA kathAkoza apane AdamiyoMko jala le Aneke liye seThake yahA~ bhejA / apanI lar3akIkA snAna - jala leneko rAjAke AdamiyoMko AyA dekha seThAnI dhanazrIne apane svAmI se kahA- kyoMjI, apanI vRSabhasenAkA snAna-jala rAjAke sira para chir3akA jAya yaha to ucita nahIM jAna par3atA / seThane kahAtumhArA yaha kahanA ThIka hai, parantu jisake liye dUsarA koI upAya nahIM taba kyA kiyA jaay| isameM apane basakI kyA bAta hai ? hama to na jAnabUjhakara aisA karate haiM aura na saccA hAla kisIse chupAte hI haiM, taba isameM apanA to koI aparAdha nahIM ho sakatA / yadi rAjA sAhabane pUchA to * hama saba hAla unase yathArtha kaha deNge| saca hai, acche puruSa prANa jAne para bhI jhUTha nahIM bolte| donoMne vicAra kara rUpavatIko jala dekara ugrasena ke mahala para bhejA / rUpavatIne usa jalako rAjAke sira para chir3aka kara unheM ArAma kara diyA / ugrasena rogamukta ho gaye / unheM bahuta khuzI huI / rUpavatI se unhoMne usa jalakA hAla pUchA / rUpavatIne koI bAta na chupAkara jo bAta saccI thI vaha rAjAse kaha dI / sunakara rAjAne dhanapati seThako bulAyA aura usakA bar3A Adara-satkAra kiyaa| vRSabhasenAkA hAla sunakara hI ugrasenakI icchA usake sAtha byAha karanekI ho gaI thI aura isIliye unhoMne maukA pAkara dhanapatise apanI icchA kaha sunAI / dhanapatine usake uttara meM kahA- rAjarAjezvara, mujhe ApakI AjJA mAna lenemeM koI rukAvaTa nahIM hai / para isake sAtha Apako svarga-mokSakI denevAlI aura jise indra, svargavAsI deva, cakravartI, vidyAdhara, rAje-mahArAje Adi mahApuruSa bar3I bhakti ke sAtha karate haiM aisI aSTAhnika pUjA karanI hogI aura bhagavAnkA khUba utsavake sAtha abhiSeka karanA hogaa| sivA isake Apake yahA~ jo pazu-pakSI pIMjaroMmeM banda haiM, unheM tathA kaidiyoM ko chor3anA hogA / ye saba bAteM Apa svIkAra kareM to maiM vRSabhasenAkA byAha Apake sAtha kara sakatA hU~ / ugrasenane dhanapatikI saba bAteM svIkAra kIM / aura usI samaya unheM kAryameM bhI pariNata kara diyA / vRSabhasenAkA byAha ho gayA / saba rAniyoM meM paTTarAnokA saubhAgya use hI milA / rAjAne aba apanA rAjakIya kAmoMse bahuta kucha sambandha kama kara diyA / unakA prAyaH samaya vRSabhasenAke sAtha sukhopabhogameM jAne lagA / vRSabhasenA puNyodaya se rAjAkI khAsa prema pAtra huI / svarga sarIkhe sukhoMko vaha bhogane lagI / yaha saba kucha hone para bhI vaha apane dharma karmako thor3A bhI na bhUla gaI thI / vaha jina bhagavAnkI sadA jalAdi ATha dravyoMse pUjA karatI, unakA abhiSeka karatI, sAdhuoMko cAroM prakArakA dAna detI,
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSadhidAnako kathA apano zaktike anusAra vrata, tapa, zIla, saMyamAdikA pAlana karatI aura dharmAtmA satpuruSoMkA atyanta premake sAtha Adara-satkAra karatI / aura saca hai, puNyodayase jo unnati huI, u kA phala to yahI hai ki sAmiyoMse prema ho, hRdayameM unake prati ucca bhAva ho / vRSabhasenA apanA jo kartavya thA, use pUrA karatI, bhaktise jinadharmako jitanI banatI utanI sevA karatI aura sukhase rahA karatI thii| rAjA ugrasenake yahA~ banArasakA rAjA pRthivIcandra kaida thaa| aura vaha adhika duSTa thA / para ugrasenakA to taba bhI yaho kartavya thA ki ve apanI pratijJAke anusAra byAhake samaya use bhI chor3a dete / para aisA unhoMne nahIM kiyA / yaha anucita huaa| athavA yoM kahiye ki jo adhika duSTa hote haiM unakA bhAgya hI aisA hotA hai jo ve mauke para bhI bandhana mukta nahIM ho paate| pRthivIcandrakI rAnIkA nAma nArAyaNadattA thaa| use AzA thI ki ugrasena apanI pratijJAke anusAra vRSabhasenAke sAtha byAhake samaya mere svAmIko avazya chor3a deNge| para usako vaha AzA vyartha haI / pRthivIcandra taba bhI na chor3e gaye / yaha dekha nArAyaNadattAne apane maMtriyoMse salAha le pRthivIcandrako chur3Aneke lie eka dUsarI ho yukti kI aura usameM use manacAhI saphalatA bhI prApta huii| usane apane yahA~ vRSabhasenAke nAmase kaI dAnazAlAe~ bnvaaii| koI videzI yA svadezI ho sabako unameM bhojana karaneko milatA thaa| ina dAnazAlAoMmeM bar3hiyAse bar3hiyA chahoM rasamaya bhojana karAyA jAtA thaa| thor3e hI dinoMmeM ina dAnazAlAoMkI prasiddhi cAroM ora ho gii| jo inameM eka bAra bhI bhojana kara jAtA vaha phira inakI tArIpha karane meM koI kamI na karatA thaa| bar3I-bar3I dUrase inameM bhojana karaneko loga Ane lage / kAverIke bhI bahutase brAhmaNa yahA~ bhojana , kara jAte the| unhoMne ina zAlAoMko bahuta tArIpha ko| rUpavatIko ina vRSabhasenAke nAmase sthApita kI gaI dAnazAlAoMkA hAla sunakara bar3A Azcarya huA aura sAtha hI use vRSabhasenA para isa bAtase bar3A gussA AyA ki mujhe binA pUche usane banArasameM ye zAlAe~ banavAI hI kyoM ? aura isakA usane vRSabhasenAko ulAhanA bhI diyA / vRSabhasenAne taba kahA-mA~, mujha para tuma vyartha hI nArAja hotI ho| na to maiMne koI dAnazAlA banArasameM banavAI aura na mujhe unakA kucha hAla ho mAlUma hai / yaha sambhava ho sakatA hai ki kisIne mere nAmase unheM banAyA
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 ArAdhanA kathAkoza ho / para isakA zodha lagAnA cAhie ki kisane to ye zAlAe~ banavAI aura kyoM banavAI ? AzA hai patA lagAnese saba rahasya jJAta ho jaaygaa| rUpavatIne taba kucha jAsUsoMko una zAlAoMkI saccI hakIkata jAnaneko bhejaa| unake dvArA rUpavatIko mAlUma huA ki vRSabhasenAke byAha samaya ugrasenane saba kaidiyoko chor3anekI pratijJA kI thii| usa pratijJAke anusAra pRthivIcandrako unhoMne na chodd'aa| yaha bAta vRSabhasenAko jAna par3e, usakA dhyAna isa ora AkarSita ho isaliye ye dAna-zAlAe~ usake nAmase pRthivIcandrakI rAnI nArAyaNadatAne banavAI haiN| rUpavatIne yaha saba hAla vRSabhasenAse kahA / vRSabhasenAne taba ugrasenase prArthanA kara usI samaya pRthivo. candrako chur3avA diyA / pRthivIcandra vRSabhasenAke isa upakArase bar3A kRtajJa huA / usane isa kRtajJatAke vaza ho ugrasena aura vRSabhasenAkA eka bahuta hI bar3hiyA citra taiyAra karavAyA / usa citrameM ina donoM rAjArAnIke pAMvoMmeM sira jhukAyA huA apanA citra bhI pRthivIcandrane khiNcvaayaa| vaha citra phira unakI bheMTa kara usane vRSabhasenAse kahA-mA~, tumhArI kRpAse merA janma saphala huA / Apako isa dayAkA maiM janma-janmameM RNI rhNgaa| Apane isa samaya merA jo upakAra kiyA usakA badalA to maiM kyA cukA sakU~gA para usakI tArIphameM kucha kahane takake lie mere pAsa upayukta zabda nahIM haiM / pRthivIcandrakI yaha namratA yaha vinayazIlatA dekhakara ugrasena usa para bahuta prasanna hue| unhoMne usakA taba bar3A Adara-satkAra kiyaa| mepiMgala ugrasenakA zatru hai, isakA jikara Upara AyA hai| jo ho, ugrasenase vaha bhale hI bilakula na DaratA ho, para pRthivIcandrase bahuta DaratA hai / usakA nAma sunate hI vaha kA~pa uThatA hai| ugrasenako yaha bAta mAlUma thii| isalie abakI bAra unhoMne pathivIcandrako usa para car3hAI karanekI AjJA kii| unakI AjJA sira para car3hA pathivIcandra apanI rAjadhAnImeM gayA / aura turata usane apanI senAko meghapiMgala para car3hAI karanekI AjJA kii| senAke prayANakA bAjA baz2anevAlA hI thA ki kAverI nagarase khabara A gaI-"aba car3hAIkI koI jarUrata nhiiN| meghapiMgala svayaM mahArAja ugrasenake darabArameM upasthita ho gayA hai|" bAta yaha thI ki meghapiMgala pRthivIcandrake sAtha lar3AI meM pahale kaI bAra hAra cukA thaa| isalie vaha usase bahuta DaratA thA / yahI kAraNa thA ki usane pRthivIcandrase lar3anA ucita na samajhA / taba agatyA use ugrasenakI zaraNa A jAnA pdd'aa| aba vaha ugrasenakA sAmanta rAjA bana gyaa| saca hai, puNyake udayase zatru bhI mitra ho jAte haiN|
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSadhidAnako kathA 415 eka dina darabAra lagA huA thA / ugrasena siMhAsana para adhiSThita the / usa samaya unhoMne eka pratijJA kI - Aja sAmanta-rAjoM dvArA jo bheMTa AyagI, vaha AdhI meghapiGgalako aura AdhI zrImatI vRSabhamenAkI bheMTa hogI / isalie ki ugrasena mahArAjakI abase meghapiGgala para pUrI kRpA ho gaI thI / Aja aura bahuta-sI dhana-daulata ke sivA do bahumUlya sundara kambala ugrasenakI bheMTa meM Aye / ugrasenane apanI pratijJAke anusAra AdhA hissA meghapiGgalake yahA~ aura AdhA hissA vRSabhasenAke yahA~ pahu~cA diyA / dhana-daulata, vastrAbhUSaNa, Ayu Adi ye saba nAza honevAlI vastue~ haiM, taba inakA prApta karanA saphala tabhI ho sakatA hai jaba ki ye paropakAra meM lagAI jA~ya, inake dvArA dUsaroM kA bhalA ho / eka dina meghapiGgalakI rAnI isa kambalako or3e kisI Avazyaka kAryake lie vRSabhasenA ke mahala AI / pAThakoM ko yAda hogA ki aisA hI eka kambala vRSabhasenA ke pAsa bhI hai / Aja vastroM ke utArane aura paharane meM bhAgya se meghapiGgakI rAnIkA kambala vRSabhasenA ke kambalase badala gayA / use isakA kucha khayAla na rahA aura vaha vRSabhasenAkA kambala or3he hI apane mahala A gaI / kucha dinoM bAda meghapiMgalako rAja darabAra meM jAnekA kAma par3A / vaha vRSabhasenAke isI kambalako or3he calA gyaa| kambalako or3he meghagalako dekhate hI ugrasenake krodhakA kucha ThikAnA na rahA / unhoMne vRSabhasenAke kambalako pahacAna liyA / unakI A~khoM se Aga kI-sI 'cinagAriyA~ nikalane lgiiN| unheM kATo to khUna nhiiN| mahArAnI vRSabhasenAkA kambala isake pAsa kyoM aura kaise gayA ? isakA koI gupta kAraNa jarUra honA hI caahie| basa, yaha vicAra unake manameM Ate hI unakI ajaba hAlata ho gaI / ugrasenakA apane para akAraNa krodha dekhakara afrost samajha meM isakA kucha bhI kAraNa na aayaa| para aisI dazA meM usane apanA vahA~ rahanA ucita na samajhA / vaha usI samaya vahA~se bhAgA aura eka acche teja ghor3e para savAra ho bahuta dUra nikala gayA / jaise durjanoMse Darakara satpuruSa dUra jA nikalate haiM / use bhAgA dekha ugrasenakA sandeha aura bar3hA / unhoMne taba eka ora to meghapiMgalako pakar3a lAne ke lie apane savAroM ko daur3AyA aura dUsarI ora krodhAgnise jalate hue Apa vRSabhasenAke mahala pahu~ce / vRSabhasenAse kucha na kaha sunakara ki tUne amuka aparAdha kiyA hai, eka sAtha use samudra meM phikavAnekA unhoMne hukma de diyA / becArI nirdoSa vRSabhasenA rAjAjJAke anusAra samudrameM DAla dI
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 ArAdhanA kathAkoza gii| usa krodhako dhikkAra ! usa mUrkhatAko dhikkAra ! jisake vaza ho loga yogya aura ayogya kAryakA bhI vicAra nahIM kara pAte / ajAna manuSya kisI ko koI kitanA hI kaSTa kyoM na de, duHkhoMkI kasauTI para use kitanA hI kyoM na car3hAveM, usakI niraparAdhatAko apanI krodhAgnimeM kyoM na jhoMka deM, para yadi vaha kaSTa sahanevAlA manuSya niraparAdha hai, nirdoSa hai, usakA hRdaya pavitratAse sanA hai, roma-romameM usake pavitratAkA vAsa hai to niHsandeha usakA koI bAla vAMkA nahIM kara sktaa| aise manuSyoMko kitanA hI kaSTa ho, usase unakA hRdaya rattI bhara bhI vicalita na hogaa| balki jitanA-jitanA vaha isa parIkSAkI kasauTI para car3hatA jAyagA utanA-utanA ho adhika usakA hRdaya balavAn aura nibhIka banatA jaaygaa| ugrasena mahArAja bhale hI isa bAtako na samajheM ki vRSabhasenA nirdoSa hai, usakA koI aparAdha nahIM, para pAThakoMko apane hRdayameM isa bAtakA avazya vizvAsa hai, na kevala vizvAsa hI hai, kintu bAta bhI vAstavameM yahI satya hai ki vRSabhasenA niraparAdha hai / vaha satI hai, niSkalaMka hai| jisa kAraNa ugrasena mahArAja usa para nArAja hue haiM, vaha kAraNa nirdhAnta nahIM hai| ve yadi jarA gama khAkara kucha zAntise vicAra karate to unakI samajhameM bhI vRSabhasenAkI nirdoSatA bahuta jaldI A jAtI / para krodhane unheM ApemeM na rahane diyaa| aura isIlie unhoMne ekadama krodhase andhe ho eka nirdoSa vyaktiko kAlake muMhameM pheMka diyaa| jo ho, vRSabhasenAkI pavitra jIvanakI ugrasenane to kucha kImata na samajhI, usake sAtha mahAn anyAya kiyA, para vRSabhasenAko apane satya para pUrNa vizvAsa thaa| vaha jAnatI thI ki maiM sarvathA nirdoSa huuN| phira mujhe koI aisI bAta nahIM dekha par3atI ki jisake lie maiM duHkha kara apane AtmAko nirbala bnaauuN| balki mujhe isa bAtakI prasannatA honI cAhie ki satyake lie merA jIvana gyaa| usane aise hI aura bahatase vicAroMse apane AtmAko khUba balavAn aura sahanazIla banA liyaa| Upara yaha likhA jA cukA hai ki satyatA aura pavitratAke sAmane kisIkI nahIM cltii| balki sabako unake lie apanA mastaka jhukAnA par3atA hai| vRSabhasenA apanI pavitratA para vizvAsa rakhakara bhagavAnke caraNoMkA dhyAna karane lgii| apane manako usane paramAtma-premameM lIna kara liyaa| usane sAtha hI pratijJA kI ki yadi isa parIkSAmeM maiM pAsa hokara nayA jIvana lAbha kara sakU to aba maiM saMsArakI viSayavAsanAmeM na phaMsakara apane jIvanako tapake pavitra pravAhameM bahA dUMgI, jo tapa janma aura maraNakA ho nAza karanevAlA hai| usa samaya
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSadhidAnakI kathA 417 vaSabhasenAkI vaha pavitratA, vaha dRr3hatA, vaha zIlakA prabhAva, vaha svabhAvasiddha prasannatA Adi bAtoMne use eka prakAzamAna ujjvala jyotike rUpameM pariNata kara diyA thaa| usake isa alaukika tejake prakAzane svargake devoMkI A~khoM takameM cakAcauMdha paidA kara dii| unheM bhI isa tejasvitA devIko sira jhukAnA pdd'aa| ve vahA~se usI samaya Aye aura vRSabhasenAko eka amUlya siMhAsana para adhiSThita kara unhoMne usa manuSyarUpadhAriNI pavitratAkI mUrtimAna devIko bar3e bhakti bhAvoMse pUjA kI, usakA jayajayakAra manAyA, bahuta satya hai, pavitrazIlake prabhAvase saba kucha ho sakatA hai| yahI zIla Agako jala, samudrako sthala, zatrako mitra, durjanako sajjana aura viSako amRtake rUpameM pariNata kara detA hai| zIlakA prabhAva acintya hai| isI zIlake prabhAvase dhana-sampatti, kIrti, puNya, aizvarya, svarga-sukha Adi jitanI saMsArameM uttama vastue~ haiM ve saba anAyAsa binA parizrama kiye prApta ho jAtI haiN| na yahI kintu zIlavAn manuSya mokSa bhI prApta kara letA hai| isalie buddhivAnoMko ucita hai ki ve apane caMcala manarUpI bandarako vaza kara use kahIM na jAne dekara pavitra zIlavatakI, jise ki bhagavAnne saba pApoMkA nAza karanevAlA batalAyA hai, rakSAmeM lgaaveN| vRSabhasenAke zIlakA mAhAtmya jaba ugrasenako jAna par3A to unheM bahuta duHkha huaa| apanI be-samajhI para ve bahuta pchtaaye| vRSabhasenAke pAsa jAkara usase unhoMne apane isa ajJAnakI kSamA karAI aura mahala para calaneke lie usase prArthanA kii| yadyapi vRSabhasenAne pahale yaha pratijJA kI thI ki isa kaSTase chuTakArA pAte hI maiM yoginI banakara Atmahita karUMgI aura isa para vaha dRr3ha bhI vaisI hI thI; parantu isa samaya jaba ki khuda mahArAja use livAneko Aye taba unakA apamAna na ho; isalie usane eka bAra mahala jAkara eka-do dina bAda phira dIkSA lenA nizcaya kiyaa| vaha bar3I vairAgina hokara mahArAjake sAtha mahala A rahI thii| para jisake mana jaisI bhAvanA hotI haiM aura vaha yadi sacce hRdayase utpanna huI hotI hai vaha niyamase pUrI hotI hI hai| vRSabhasenAke manameM jo pavitra bhAvanA thI vaha sacce saMkalpase kI gaI thii| isalie use pUrI honA hI cAhie thA aura vaha huI bhii| rAstemeM vRSabhasenAko eka mahA tapasvI aura avadhijJAnI guNadhara nAmake munirAjake pavitra darzana hue| vRSabhasenAne bar3I bhaktise unheM hAtha jor3a sira nvaayaa| isake bAda usane unase pUchA-he dayAke samudra yogirAja, kyA Apa kRpAkara mujhe yaha batalAveMge 27
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 ArAdhanA kathAkoza ki maiMne pUrva janmoM meM kyA-kyA acche yA bure karma kiye haiM, jinakA mujhe yaha phala bhoganA par3A ? muni bole- putri, suna tujhe tere pUrva janmakA hAla sunAtA hU~ | tU pahale janma meM brAhmaNakI lar3akI thii| terA nAma nAgazrI thaa| isI rAjagharAne meM tU buhArI diyA karatI thI / eka dina munidatta nAmake yogirAja mahalake koTake bhItara eka vAyu rahita pavitra gar3he meM baiThe dhyAna kara rahe the / samaya sandhyAkA thaa| isI samaya tU buhArI detI huI idhara AI / tUne mUrkhatAse krodha kara munise kahA--o naMge DhoMgI, uTha yahA~se, mujhe jhAr3ane de / Aja mahArAja isI mahala meM AveMge / isalie isa sthAnako mujhe sApha karanA hai| muni dhyAna meM the, isalie ve uThe nahIM; aura na dhyAna pUrA hone taka uTha hI sakate the / ve vaiseke vaise hI aDiga baiThe rahe / isase tujhe aura adhika gussA AyA / tUne taba saba jagahakA kUr3A-kacarA ikaTThA kara muniko usase Dha~ka diyaa| bAda tU calI gii| beTA tU taba mUrkha thI, kucha samajhatI na thI / para tUne vaha kAma bahuta hI burA kiyA thA / tU nahIM jAnatI thI ki sAdhu-santa to pUjA karane yogya hote haiM, unheM kaSTa denA ucita nahIM / jo kaSTa dete haiM ve bar3e mUrkha aura pApI haiN| astu, sabere rAjA Aye / ve idhara hokara jA rahe the / unako najara isa gar3he para par3a gaI / munike sA~sa lenese una parakA vaha kUr3AkacarA U~cA-nIcA ho rahA thA / unheM kucha sandehasA huA / taba unhoMne usI samaya usa kacare ko httaayaa| dekhA to unheM muni dekha par3e / rAjAne unheM nikAla liyA / tujhe jaba yaha hAla mAlUma huA aura Akara tUne una zAntike mandira munirAjako pahalesA hI zAnta pAyA taba tujhe unake guNoMkI kImata jAna par3o / tU taba bahuta pachatAI / apane karmoMko tUne bahuta bahuta dhikkArA / munirAjase apane aparAdhakI kSamA karAI / taba terI zraddhA una para bahuta ho ho gaI / munike usa kaSTake dUra karanekA tUne bahuta yatna kiyA, unakI auSadhi ko aura unako bharapUra sevA kii| usa sevAke phalase tere pApakarmIko sthiti bahuta kama raha gii| bahina, usI muni sevAke phalase tU isa janmameM dhanapati seThakI lar3akI huI / tUne jo muniko auSadhidAna diyA thA usase to tujhe vaha sarvoSadhi prApta huI jo tere snAnake jalase kaThina se kaThina roga kSaNa-bhara meM nAza ho jAte haiM aura muniko kacarese Dha~kakara jo una para ghora upasarga kiyA thA, usase tujhe isa janma meM jhUThA kalaMka lagA / isaliye bahina, sAdhuoM ko kabhI kaSTa denA ucita nahIM / kintu ye svarga yA mokSasukhakI prAptike kAraNa haiM, isalie inakI to bar3I bhakti aura zraddhAse
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstra - dAnako kathA 419 sevA-pUjA karanI cAhiye / munirAja dvArA apanA pUrvabhava sunakara vRSabhasenAkA vairAgya aura bar3ha gayA / usane phira mahala para na jAkara apane svAmIse kSamA karAI aura saMsAra kI saba mAyA mamatAkA pecIlA jAla tor3akara paraloka-siddhike liye inhIM guNadhara muni dvArA yoga dIkSA grahaNa kara lii| jisa prakAra vRSabhasenAne auSadhidAna dekara usake phalase sarvoSadhi prApta kI usI taraha aura buddhimAnoM ko bhI ucita hai ki ve jise jisa dAnakI jarUrata samajheM usIke anusAra sadA hara ekakI vyavasthA karate raheM / dAna mahAn pavitra kArya hai aura puNyakA kAraNa hai / guNadhara munike dvArA vRSabhasenAkA pavitra aura prasiddha caritra sunakara bahutase bhavyajanoMne jainadharmako dhAraNa kiyA, jinako jainadharmake nAma takase cir3ha thI ve bhI usase prema karane lage / ina bhavyajanoMko tathA mujhe satI vRSabhasenA pavitra kare, hRdayameM cirakAlase sthAnase kiye hue rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha, IrSA, matsaratA Adi durguNoMko, jo AtmaprApti se dUra rakhanevAle haiM, nAza kareM unakI jagaha pavitratAkI prakAzamAna jyotiko jagAve | 111. zAstra - dAnakI kathA saMsAra-samudra se pAra karanevAle jina bhagavAnko namaskAra kara sukha prAptikI kAraNa zAstra dAnakI kathA likhI jAtI hai / maiM usa bhAratI sarasvatIko namaskAra karatA hU~, jisake pragaTakarttA jina bhagavAn haiM aura jo A~khoMke Ar3e AnevAle, padArthoMkA jJAna na hone denevAle ajJAna -paTalako nAza karanevAlI salAI hai / bhAvArtha - netraroga dUra karane ke liye jaise salAI dvArA suramA lagAyA jAtA hai yA koI salAI hI aisI vastuoMkI banI hotI hai jisake dvArA saba netra roga naSTa ho jAte haiM, usI taraha ajJAnarUpI rogako naSTa karaneke liye sarasvatI - jinavANI salAIkA kAma denevAlI hai / isakI sahAyatAse padArthoMkA jJAna bar3e sahajameM ho jAtA hai /
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 ArAdhanA kathAkoza una munirAjoMko maiM namaskAra karatA hU~, jo mohako jItanevAle haiM, ratnatraya-samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrase vibhUSita haiM aura jinake caraNa-kamala lakSmIke-saba sukhoMke sthAna haiN| isa prakAra deva, guru aura zAstrako namaskAra kara zAstradAna karanevAleko kathA saMkSepameM yahA~ likhI jAtI hai| isaliye ki ise par3hakara satpuruSoMke hRdayameM jJAnadAnakI pavitra bhAvanA jAgrata ho| jJAna jIvamAtrakA sarvottama netra hai| jisake yaha netra nahIM usake carma netra hone para bhI vaha andhA hai, usake jIvanakA kucha mUlya nahIM hotaa| isaliye akiMcitkara jIvanako mUlyavAn banAneke lie jJAna-dAna denA hI caahiye| yaha dAna saba dAnoMkA rAjA hai / aura dAnoM dvArA thor3e samaya kI aura eka hI jIvanakI khvAizeM miTeMgI, para jJAna-dAnase janma-janmakI khvAizeM miTakara vaha dAtA aura vaha dAna lenevAlA ye donoM hI usa ananta sthAnako pahu~ca jAte haiM, jahA~ sivA jJAnake kucha nahIM hai, jJAna hI jinakA AtmA ho jAtA hai| yaha huI paralokakI bAta / isake sivA jJAnadAnase isa lokameM bhI dAtAkI nirmala kIrti cAroM ora phaila jAtI hai| sArA saMsAra usakI zata-mukhase bar3AI karatA hai / aise loga jahA~ jAte haiM vahIM unakA manamAnA Ava-Adara hotA hai / isaliye jJAna-dAna bhukti aura mukti ina donoMkA ho denevAlA hai / ataH bhavyajanoMko ucita hai, unakA kartavya hai ki ve svayaM jJAna-dAna kareM aura dUsaroMko bhI isa pavitra mArga meM Age kareM / isa jJAna-dAnake sambandhameM eka bAta dhyAna denekI yaha hai ki yaha samyakpaneko liye hae ho arthAt aisA ho ki jisase kisI jIvakA ahita, burA na ho, jisameM kisI tarahakA virodha yA doSa na ho| kyoMki kucha loga use bhI jJAna batalAte haiM, jisameM jIvoMkI hiMsAko dharma kahA gayA hai, dharmake bahAne jIvoMko akalyANakA mArga batalAyA jAtA hai aura jisameM kahIM kucha kahA gayA hai aura kahIM kucha kahA gayA hai jo parasparakA virodhI hai / aisA jJAna saccA jJAna nahIM kintu mithyAjJAna hai| isalie sacce-samyagjJAna dAna denekI AvazyakatA hai / jIva anAdise karmoke vaza huA ajJAnI banakara apane nija jJAnamaya zuddha svarUpako bhUla gayA hai aura mAyA-mamatAke peMcIle jAlameM pha~sa gayA hai, isalie prayatna aisA honA cAhie ki jisase yaha apanA vAstavika svarUpa prApta kara sake / aisI dazAmeM ise asukhakA rAstA batalAnA ucita nahIM / sukha prApta karanekA saccA prayatna samyagjJAna hai| isaliye dAna, mAna, pUjA-prabhAvanA, paThana-pAThana Adise isa samyagjJAnakI
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstra - dAnakI kathA 421 ArAdhanA karanA cAhiye / jJAna prApta karanekI pA~ca bhAvanAe~ ye haiMunheM sadA upayoga meM lAte rahanA caahie| ve bhAvanAe~ haiM - vAcanA - pavitra granthakA svayaM adhyayana karanA yA dUsare puruSoMko karAnA, pRcchanA- kisI prakAra ke sandehako dUra karane ke lie paraspara meM pUcha-tAcha karanA, anuprekSAzAstroM meM jo viSaya par3hA ho yA sunA ho usakA bAra-bAra manana-cintana karanA, AmnAya - pAThakA zuddha par3hanA yA zuddha hI par3hAnA aura dharmopadeza - pavitra dharmakA bhavyajana ko upadeza karanA | ye pA~coM bhAvanAe~ jJAna bar3hAnekI kAraNa haiM / isaliye inake dvArA sadA apane jJAnakI vRddhi karate rahanA cAhiye | aisA karate rahanese eka dina vaha AyagA jaba ki kevalajJAna bhI prApta ho jAyagA / isIliye kahA gayA ki jJAna sarvottama dAna hai / aura yahI saMsArake jIvamAtrakA hita karanevAlA hai / purA kAlameM jina-jina bhavya janoMne jJAnadAna kiyA Aja to unake nAma mAtrakA ullekha karanA bhI asaMbhava hai, taba unakA carita likhanA to dUra rhaa| astu, kauNDezakA carita jJAnadAna karanevAloM meM adhika prasiddha hai / isalie usIkA carita saMkSepa meM likhA jAtA hai| jinadharma ke pracAra yA upadezAdise pavitra hue isa bhAratavarSa meM kurumarI gA~va meM govinda nAmakA eka gvAla rahatA thA / usane eka bAra jaMgala meM eka vRkSa kI koTara meM jainadharmakA eka pavitra grantha dekhA / use vaha apane ghara para le AyA aura roja-roja usakI pUjA karane lgaa| eka dina padmanaMdi nAma mahAtmAko govindane jAte dekhA / isane vaha grantha ina muniko bheMTa kara diyA / yaha jAna par3atA hai ki isa graMtha dvArA pahale bhI muniyoMne yahAM bhavyajanoM ko upadeza kiyA hai, isake pUjA mahotsava dvArA jinadharmakI prabhAvanA kI hai aura aneka bhavyajanoMko kalyANa mArgameM lagAkara sacce mArgakA prakAza kiyA hai / anta meM ve isa graMthako isI vRkSakI koTara meM rakhakara vihAra kara gae haiN| unake bAda jabase govindane isa granthako dekhA tabhI se vaha isakI bhakti aura zraddhAse nirantara pUjA kiyA karatA thA / isI samaya acAnaka govindakI mRtyu ho gaI / vaha nidAna karake isI kurumarI gA~va meM gA~va ke caudharI ke yahA~ lar3akA huA / isakI sundaratA dekhakara logoM kI A~kheM isa parase haTatI hI na thIM, saba isase bar3e prasanna hote the / logoMke manako prasanna karanA, unakI apane para prIti honA yaha saba puNyahimA hai / isake palle meM pUrva janmakA puNya thA / isaliye ise ye saba bAteM sulabha thIM /
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza eka dina isane unhIM padmanandi muniko dekhA, jinheM ki isane govinda gvAlake bhava meM pustaka bheMTa kI thI / unheM dekhakara ise jAtismaraNajJAna ho gayA / muniko namaskAra kara taba dharmapremase isane unase dokSA grahaNa kara lI / isakI prasannatA kA kucha pAra na rahA / yaha bar3e uchAha se tapasyA karane lagA / dinoM-dina isake hRdayakI pavitratA bar3hatI hI gaI / Ayuke anta meM zAntise mRtyu lAbha kara yaha puNyake udayase kauNDeza nAmakA rAjA huA | kauNDeza bar3A vIra thA / teja meM vaha sUryase Takkara letA thA / sundaratA usakI itanI bar3hI car3hI thI ki use dekhakara kAmadevako bho nocA mu~ha kara lenA par3atA thA / usakI svabhAva-siddha kAntiko dekhakara to lajjAke mAre becAre candramAkA hRdaya ho kAlA par3a gayA / zatru usakA nAma sunakara kA~pate the / vaha bar3A aizvaryavAn thA, bhAgyazAlI thA, yazasvI thA aura saccA dharmajJa thA / vaha apanI prajAkA zAsana prema aura nIti ke sAtha karatA thA / apanI santAnake mAphika hI usakA prajA para prema thA / isa prakAra bar3e hI sukha-zAnti se usakA samaya bItatA thA / 422 isa taraha kauNDezakA bahuta samaya bIta gayA / eka dina use koI aisA kAraNa mila gayA ki jisase use saMsArameM bar3A vairAgya ho gayA / vaha saMsArako asthira, viSayabhogoMko rogake samAna, sampattiko bijalIkI taraha caMcala--tatkAla dekhate-dekhate naSTa honevAlI, zarIrako mAMsa, mala, rudhira Adi mahA apavitra vastuoMse bharA huA, duHkhoMkA denevAlA ghinaunA aura nAza honevAlA jAnakara sabase udAsIna ho gayA / isa jainadharmake rahasyako jAnanevAle kauNDezake hRdaya meM vairAgya bhAvanAkI lahareM laharAne lagIM / use aba gharameM rahanA kaida khAneke samAna jAna par3ane lagA | vaha rAjyAdhikAra putrako sauMpa kara jinamandira gayA / vahA~ usane jina bhagavAna kI pUjA kI, jo saba sukhoMkI kAraNa hai / isake bAda nirgrantha guruko namaskAra kara unake pAsa vaha dIkSita ho gayA / pUrva janma meM kauNDezane jo dAna kiyA thA, usake phalase vaha thor3e hI samaya meM zrutakevalI ho gayA / yaha zrutakevalI honA koI AzcaryakI bAta nahIM hai / kyoMki jJAnadAna to kevalajJAnakA bhI kAraNa hai / jisa prakAra jJAna-dAnase eka gvAla zrutajJAnI huA usI taraha anya bhavya puruSoM ko bhI jJAna-dAna dekara apanA Atmahita karanA cAhiye / jo bhavyajana saMsArake hita karanevAle isa jJAna dAnakI bhaktipUrvaka pUjA-prabhAvanA, paThana-pAThana likhane- likhAne, dAna-mAna, stavana - japana Adi samyaktvake kAraNoMse ArAdhanA kiyA karate haiM ve dhana, jana, yaza, aizvarya, uttama kula, gotra, dIrghAyu AdikA manacAhA
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhayadAnakI kathA 423 sukha prApta karate haiN| adhika kyA kahA jAya kintu isI jJAnadAna dvArA ve svarga yA mokSakA sukha bhI prApta kara sakeMge / aThAraha doSa rahita jina bhagavAn ke jJAnakA manana, cintana karanA ucca sukhakA kAraNa hai / maiMne jo yaha dAnakI kathA likhI hai vaha Apa logoMko tathA mujhe kevalajJAnake prApta karanekI sahAyaka ho / mUlasaMgha ke sarasvatI gaccha meM bhaTTAraka mallibhUSaNa hue| ve ratnatraya se yukta the | unake priya ziSya brahmacArI nemidattane yaha jJAnadAnako kathA likhI hai| vaha nirantara Apa logoMke saMsArako zAnti kare / arthAt janama, jarA, maraNa miTAkara ananta sukhamaya mokSa prApta karAye / 112. abhayadAnakI kathA mokSakI prApti ke liye jina bhagavAnke caraNoMko namaskAra kara abhaya-dAna dvArA phala prApta karanevAlekI kathA jainagranthoMke anusAra yahA~ saMkSepa meM likhI jAtI hai / bhavyajanoM dvArA bhakti se pUjI jAnevAlI sarasvatI zrutajJAna rUpI mahA samudra ke pAra pahu~cAne ke liye nAvakI taraha merI sahAyatA kare / parabrahma svarUpa AtmAkA nirantara dhyAna karanevAle una yogiyoMko zAntike lie maiM sadA yAda karatA hU~, jinakI kevala bhaktise bhavyajana sanmArga lAbha karate haiM, sukhI hote haiM / isa prakAra maMgalamaya jina bhagavAn, jinavAnI aura jaina yogiyoMkA smaraNa kara maiM vasatidAna - abhayadAnakI kathA likhatA hU~ / dharma-pracAra, dharmopadeza, dharma- kriyA Adi dvArA pavitratA lAbha kiye hue isa bhAratavarSa meM mAlavA bahuta kAlase prasiddha aura sundara deza hai / apanI sarvazreSTha sampadA aura aizvaryase vaha aisA jAna par3atA hai mAnoM sAre saMsArakI lakSmI yahIM Akara ikaTThI ho gaI hai| vaha sukha denevAle bagIcoM, prakRti- sundara parvatoM aura sarovaroMkI zobhAse svargake devoMko bhI atyanta pyArA hai| ve yahA~ Akara manacAhA sukha lAbha karate haiM / yahA~ke strI-puruSa
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 ArAdhanA kathAkoza sundaratAmeM apanI tulanAmeM kisIko na dekhate the| dezake saba loga khUba sukhI the, bhAgyazAlI the aura puNyavAn the / mAlaveke saba zaharoMmeM, parvatoMmeM aura saba vanoMmeM bar3e-bar3e U~ce vizAla aura bhavya jinamandira bane hue the| unake U~ce zikharoMmeM lage hae soneke camakate kalaza bar3e sundara jAna par3ate the / rAtameM to unako zobhA bar3o ho vilakSaNatA dhAraNa karatI thii| ve aise jAna par3ate the mAnoM svargoMke mahaloMmeM dIye jagamagA rahe hoN| havAke jhakorose idhara-udhara phar3aka raho una mandiroM parako dhvajAe~ aiso dekha par3atI thIM mAnoM ve pathikoMko hAthoMke izArese svarga jAnekA rAstA * batalA rahI haiN| una pavitra jina mandiroMke darzana mAtrase pApoMkA nAza hotA thA taba unake sambandha meM aura adhika kyA likheN| jinameM baiThe hue ratnatraya dhArI sAdhu-tapasviyoMko upadeza karate hue dekhakara yaha kalpanA hotI thI ki mAnoM ve mokSake rAste haiM / ____ mAlave meM jina bhagavAnke pavitra aura sukha denevAle dharmakA acchA pracAra hai / samyaktvakI jagaha-jagaha carcA hai / aneka samyaktvaratnake dhAraNa karanevAle bhavya janoMse vaha yukta hai| dAna-vrata, pUjA-prabhAvatA Adi vahA~ khUba huA karate haiN| vahA~ke bhavyajanoMkA nibhrAnta vizvAsa hai ki aThAraha doSa rahita jina bhagavAn hI sacce deva haiN| ve hI kevalajJAno-sarvajJa haiM / unakI svargake deva taka sevA-pUjA karate haiN| saccA dharma dasalakSaNa maya hai aura unake prakaTakartA jinadeva haiN| guru parigraha rahita aura vItarAgI haiN| tattva vahI saccA hai jise jina bhagavAnne upadeza kiyA hai| vahA~ke bhavyajana apane nitya-naimittika karmoM meM sadA prayatnavAna rahate haiN| ve bhagavAnko svarga-mokSakA sukha denevAlI pUjA sadA karate haiM, pAtroMko bhaktise pavitra dAna dete haiM, vrata, upavAsa, zIla, saMyamako pAlate haiM aura Ayuke anta meM sukha-zAntise mRtyu lAbha kara sadgati prApta karate haiN| isa prakAra mAlavA usa samaya dharmakA eka pradhAna kendra bana rahA thA, jisa samayako ki yaha kathA hai| mAlave meM taba eka ghaTagA~va nAmakA sampattizAlI zahara thaa| isa zaharameM devila nAmakA eka dhanI kumhAra aura eka mila nAmakA nAI rahatA thaa| ina donoMne milakara bAharake AnevAle yAtriyoMko Thaharaneke lie eka dharmazAlA banavA do| eka dina devilane eka muniko lAkara isa dharmazAlA meM ThaharA diyaa| milako jaba mAlUma huA to usane muniko hAtha pakar3a kara bAhara nikAla diyA aura vahA~ eka saMnyAsoko lAkara ThaharA diyaa| saca hai, jo duSTa haiM, durAcAro haiM, pApI haiM, unheM
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhayadAnako kathA 425 sAdhu-santa acche nahIM lagate, jaine ullUko sUrya / dharmilane muniko nikAla 'diyA, unakA apamAna kiyA, para munine isakA kucha burA na mAnA / ve jaise zAnta the vaise hI rahe / dharmazAlAse nikala kara ve eka vRkSa ke nIce Akara Thahara gaye / rAta inhoMne vahIM pUrI ko / DAMsa, macchara vagairahakA inheM bahuta kaSTa sahanA pdd'aa| inhoMne saba sahA aura bar3I zAntime sahA / saca hai, jinakA zarIrase rattIbhara moha nahIM unake lie to kaSTa koI cIja hI nahIM / sabere jaba devila munike darzana karaneko AyA aura unheM dharmazAlA meM na dekhakara eka vRkSa ke nIce baiThe dekhA to use dharma kI isa duSTatA para bar3A krodha AyA / dharmilakA sAmanA hone para usane use phaTakArA | devilakI phaTakAra dharmila na saha sakA aura bAta bahuta bar3ha gaI / yahA~ taka ki paraspara meM mArAmArI ho gii| donoM ho paraspara meM lar3akara mara miTe / krUra bhAvoMse marakara ye donoM kramase sUara aura vyAghra hue| devikA jIva sUara viMdhya parvatakI guhA meM rahatA thaa| eka dina karmayogase gupta aura triguptigupta nAmake do munirAja apane vihArane pRthivIko pavitra karate isI guhAmeM Akara tthhre| unheM dekhakara isa sUara ko jAtismaraNa ho gayA / isane upadeza karate hue munirAja dvArA dharmakA upadeza suna kucha vrata grahaNa kiye / vrata grahaNa kara yaha bahuta santuSTa huA 1 isI samaya manuSyoM kI gandha pAkara dharmilakA jIva vyAghra muniyoMko khAne ke lie jhapaTA huA AyA / sUara use dUra hIse dekhakara guhA ke dvAra para Akara DaTa gayA / isalie ki vaha bhItara baiThe hue muniyoMkI rakSA kara sake / vyAghra guhAke bhItara ghusaneke lie sUara para bar3A jorakA Akramaga kiyA / sUara pahalese hI taiyAra baiThA thA / donoMke bhAvoM meM bar3A antara thA / ekake bhAva the munirakSA karaneke aura dUsareke unako khA jAne ke / isalie devikA jIva sUara to munirakSA rUpa pavitra bhAvoMse mara kara saudharma svarga meM aneka RddhiyoM kA dhArI deva huaa| jisake zarIrako camakatI huI kAnti gAr3hese gAr3he andhakArako nAza karanevAlI hai, jisakI rUpasundaratA logoM ke manako dekhane mAtrase moha letI hai, jo svargIya divya vastroM aura mukuTa, kuNDala, hAra Adi bahumUlya bhUSaNoM ko paharatA hai, apanI svabhAva-sundaratAse jo kalpavRkSoM ko nocA dikhAtA hai, jo aNinAdi Rddhi-siddhiyoM kA dhAraka hai, avadhijJAnI hai, puNyake udayase jise saba div sukha prApta haiM, aneka sundara-sundara deva kanyAe~ aura devagaga jisako sevA meM sadA upasthita rahate haiM, jo mahA vaibhavazAlI hai, mahA sukhI hai, svargoke devoM dvArA jinake caraNa pUje jAte haiM aise jina bhagavAnkI, jina pratimAoM kI
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkAza aura kRtrima tathA akRtrima jina mandiroMkI jo sadA bhakti aura premase pUjA karatA hai, durgatike duHkhoMko nAza karanevAle tIrthoMkI yAtrA karatA hai, mahAmuniyoMkI bhakti karatA hai aura dharmAtmAoMke sAtha vAtsalyabhAva rakhatA hai| aisI usakI sukhamaya sthiti hai / jisa prakAra yaha sUara dharmake prabhAvase ukta prakAra sukhakA bhoganevAlA huA usI prakAra jo aura bhavyajana isa pavitra dharmakA pAlana kareMge ve bhI usake prabhAvase saba sukha-sampatti lAbha kreNge| samajhie, saMsArameM jo-jo dhanadaulata, strI, putra, sukha, aizvarya Adi acchI-acchI Ananda bhogakI vastue~ prApta hotI haiM, unakA kAraNa eka mAtra dharma hai| isalie sukhakI cAha karanevAle bhavyajanoMko jina-pUjA, pAtra-dAna, vrata, upavAsa, zIla, saMyama Adi dharmakA nirantara pavitra bhAvoMse sevana karanA caahie| devila to puNyake prabhAvase svarga gayA aura dhamilane muniyoMko khA jAnA cAhA thA, isalie vaha pApake phalase marakara naraka gayA / isa prakAra puNya aura pApakA phala jAnakara bhavyajanoMko ucita hai ki ve puNyake kAraNa pavitra jainadharmameM apanI buddhiko dRr3ha kareM / isa prakAra parama sukha-mokSake kAraNa, pApoMkA nAza karanevAle aura pAtra-bhedase vizeSa Adara yogya isa pavitra abhayadAnakI kathA anya jaina zAstroM ke anusAra saMkSepameM yahA~ likhI gii| yaha satkathA saMsArameM prasiddha hokara sabakA hita kre| 113. karakaNDu rAjAkI kathA saMsAra dvArA pUje jAnevAle jina bhagavAnko namaskAra kara karakaNDu rAjAkA sukhamaya pavitra carita likhA jAtA hai / jisane pahale kevala eka kamalase jina bhagavAnkI pUjA kara jo mahAn phala prApta kiyA, usakA carita jaisA aura granthoMmeM purAne RSiyoMne likhA hai use dekhakara yA unakI kRpAse usakA thor3emeM maiM sAra likhatA huuN| ___ nIla aura mahAnIla terapurake rAjA the / terapura kuntala dezakI rAjadhAnI thii| yahAM vasumitra nAmakA eka jinabhakta seTha rahatA thaa| seThAnI
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDu rAjAko kathA 427 vasumatI usakI strI thii| dharmase use bar3A prema thaa| ina seTha-seThAnIke yahA~ dhanadatta nAmakA eka gvAla naukara thaa| vaha eka dina goe~ carAneko jagalameM gayA huA thaa| eka tAlAbameM isane koI hajAra paMkhariyoM vAlA eka bahuta sundara kamala dekhaa| usa para yaha mugdha ho gayA / taba tAlAba meM kUda kara isane usa kamalako tor3a liyaa| usa samaya nAgakumArIne isase kahA-dhanadatta, tUne merA kamala tor3A to hai, para itanA tU dhyAnameM rakhanA ki yaha usa mahApuruSako bheMTa kiyA jAya, jo saMsArameM sabase zreSTha ho / nAgakumArIkA kahA mAnakara dhanadatta kamala liye apane seThake pAsa gayA. aura unase saba hAla isane kahA / vasumitrane taba rAjAke pAsa jAkara unase yaha saba hAla kahA / sabase zreSTha kauna hai aura yaha kamala kisakI bheMTa car3hAyA jAya, yaha kisIkI samajha meM na aayaa| taba saba vicAra kara cale ki isakA hAla munirAjase kheN| saMsArameM sabase zreSTha kauna hai, isa bAtakA patA ve apaneko deNge| yaha nizcaya kara rAjA, seTha, gvAla tathA aura bhI bahutase loka sahasrakUTa nAmake jina mandira meM gaye / vahA~ sugupta munirAja Thahare hue the| unase rAjAne pUchA-he karugAke samudra, he pavitra dharmake rahasyako samajhanevAle, kRpAkara batalAie ki saMsAra meM sabase zreSTha kauna hai, jinheM yaha pavitra kamala bheMTa kiyA jaay| uttara meM munirAjane kahArAjan, sAre saMsArake svAmI, rAga-dveSAdi doSoMse rahita jina bhagavAn sarvotkRSTa haiM, kyoMki saMsAra unhIM kI pUjA karatA hai| sunakara sabako bar3A santoSa huA jise ve cAhate the vaha anAyAsa mila gyaa| usI samaya ve saba bhagavAnake sAmane aaye| dhanadatta gvAlane taba bhagavAnako namaskAra kara kahA-he saMsArameM sabase zreSTha gine jAne vAle, Apako yaha kamala maiM ApakI bheMTa karatA huuN| ise Apa svIkAra kara merI AzAko pUrI kreN| yaha kahakara vaha gvAla usa kamalako bhagavAnke pA~voM para car3hAkara calA gyaa| isameM koI sandeha nahIM ki pavitra karma murkha logoMko bhI sukha denevAlA hotA hai| isa kathAse sambandha rakhanevAlo eka dUsarI kathA yahA~ likhI jAtI hai / use sunie___ zrAvastIke rahanevAle sAgaradatta seThako strI nAgadattA bar3o pApino thii| usakA cAla-calana acchA na thaa| eka somazarmA brAhmaNake sAtha usakA anucita baratAva thA / saca hai, koI-koI striyA~ to bar3o duSTa aura kula-kalaMkinI huA karatI haiN| unheM apane kulakI mAna-maryAdAkI kucha lAja-zarama nahIM rhtii| apane ujjvala kularUpo mandirako malina karaneke lie ve kAle dhue~ke samAna hotI haiN| becArA seTha sarala thA aura dharmAtmA
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 ArAdhanA kathAkoza thaa| isalie apanI strIkA aisA durAcAra dekhakara use bar3A vairAgya haa| usane phira saMsArakA bhramaNa miTAnevAlI jinadIkSA grahaNa kara lI / vaha bahuta hI kaMTAla gayA thaa| sAgaradatta tapasyA kara svarga gyaa| svargAyu pUrI kara vaha aMgadezakI rAjadhAnI campA nagarImeM vasupAla rAjAkI rAnI vasumatIke dantivAhana nAmakA rAjakumAra huA / vasupAla sukhase rAja karate rhe| idhara vaha somazarmA mara kara pApake phalase pahale to bahuta samaya taka durgatiyoMmeM ghUmA kiyaa| ekase eka duHsaha kaSTa use sahanA par3A / anta meM vaha kaliMga dezake jaMgala meM narmadAtilaka nAmakA hAthI haa| aura ThIka hI hai pApase jovoMko durgatiyoMke duHkha bhoganA hI par3ate haiN| karmase isa hAthIko kisIne pakar3a lAkara vasupAlako bheMTa kiyaa| udhara isa hAthIke pUrvabhavake jIva somazarmAkI strI nAgadattAne bhI pApake udayase durgatiyoMmeM aneka kaSTa sahe / antameM vaha tAmaliptanagarameM bhI vasudatta seThakI strI nAgadattA hii| usa samaya isake dhanavatI aura dhanazrI nAmakI do lar3akiyA~ huiiN| ye donoM hI bahineM bar3I sundara thiiN| svargakumAriyA~ inakA rUpa dekhakara mana hI mana bar3I kur3hA karatI thiiN| inameM dhanavatIkA byAha nAgAnanda purake rahanevAle vanapAla nAmake seTha putrake sAtha huA aura choTI bahina dhanazrI kozAmbIke vasumitrakI strI huii| vasumitra jainI thA / isalie usake sambandhase dhanazrIko kaI bAra jainadharmake upadeza sunanekA maukA milA / vaha upadeza use bahuta ruci kara huA aura phira vaha bhI zrAvikA ho gii| lar3akIke premase nAgadattA eka bAra dhanazrIke yahA~ gaI / dhanazrIne apanI mA~kA khUba Adara-satkAra kiyA aura use kaI dinoM taka acchI taraha apane yahIM rakkhA / nAgadattA dhanazrIke yahA~ kaI dinoM taka rahI, para vaha na to kabhI mandira gaI aura na kabhI usane dharma kI kucha carcA kii| dhanazrI apanI mA~ko dharmase vimukha dekhakara eka dina use munigajake pAsa le gaI aura samajhA kara use munirAja dvArA pAMca aNuvrata dilavA diye / eka bAra isI taraha nAgadattAko apanI bar3I lar3akI dhanavatIke yahA~ jAnA pdd'aa| dhanavatI baddhadharmako mAnatI thI / so usane ise buddhadharmakI anuyAyinI banA liyaa| isa taraha nAgadattAne koI tIna bAra jainadharmako chor3A / anta meM usane phira jainadharma grahaNa kiyA aura abakI bAra vaha usa para rahA bho bahuta dRr3ha / janma bhara phira usane jainadharmako nirvAhA / Ayu. ke antameM marakara vaha kauzAmbIke rAjA vasupAlakI rAnI vasumatIke lar3akI huI / para bhAgyase jisa dina vaha paidA huI, vaha dina bahuta kharAba
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDu rAjAko kathA thaa| isalie rAjAne use eka sandUkameM rakhakara aura usake nAmakI eka aMgUThI usakI u~galI meM paharA kara usa sandUkako yamunAmeM chur3avA diyA / sandUka bahatI huI kusumapurake eka padmahRda nAmake tAlAba meM pahuMca gii| isa tAlAba meM gaMgA-yamunAke pravAhakA eka choTA-sA nAlA bahakara AtA thaa| usI nAle meM par3akara yaha sandaka tAlAbameM A gii| ise kisI kusumadatta nAmake mAlIne dekhA / vaha nikAla kara use apane ghara livA laayaa| saMdUkako kholakara usane dekhA to usameM se yaha lar3akI niklii| kusumadattake koI saMtAna na thI / isaliye vaha ise pAkara bahuta khuza huaa| apanI stroko bulAkara usane ise usako godameM rakha diyA aura kahApriye, bhAgyase apaneko yaha lar3akI anAyAsa mila gii| isase apaneko bar3I khuzI manAnI caahiye| mujhe vizvAsa hai ki tuma bhI isa amUlya saMdhise bahuta prasanna hogii| priye, yaha mujhe pahRdameM milI hai| hama isakA nAma bhI padmAvatI hI kyoM na rakkheM ? kyoM, nAma to bar3A hI sundara hai ! mAlina jindagI bharase apanI khAlI godako Aja ekAeka bharI pA bahuta Anandita huii| vaha Ananda itanA thA ki usake hRdayameM bhI na samA sakA / yahI kAraNa thA ki usakA roma-roma pulakita ho rahA thaa| usane bar3e premase ise chAtI lgaayaa| padmAvatI isa samaya koI teraha caudaha varSako hai| usake sUkomala, sugandhita aura sundara yauvanarUpI phUlakI kaliyA~ kucha-kucha khilane lagI haiM / brahmAne usake zarIrako lAvaNya sudhA-dhArAse soMcanA zurU kara diyA hai / vaha aba thor3e hI dinoMmeM svargakI deva kumAriyoMse bhI adhika sundaratA lAbha kara brahmAko apanI sRSTikA abhimAnI bnaavegii| loga svargIya sundaratAko bar3I prazaMsA karate haiN| brahmAko unakI isa thotho tArIphase baDI DAha hai| isaliye ki isase usakI racanA sundaratAmeM kamI Ato hai aura usa kamose ise nIcA dekhanA par3atA hai| brahmAne sarva sAdhAraNake isa bhramako miTAneke lie ki jo kucha sundaratA hai vaha svarga hI meM hai, mAno padmAvatIko utpanna kiyA hai| isake sivA ina logoMko jhaThI prazaMsAse jo amarAMganAe~ abhimAnake U~ce parvata para car3hakara sAre saMsArako apanI sundaratA ko tulanAmeM nA-kucha cIja samajha baiThI haiM, unake isa garvako cUra-cUra karanA hai / inhIM saba abhimAna, IrSA, matsara Adike vaza ho brahmA padmAvatIko tribhuvana-sundara banAne meM vizeSa yatnazIla haiM / isameM to koI sandeha nahIM ki padmAvatI kucha dinoM bAda to brahmAkI saba taraha AzA pUrI karegI ho| para isa samaya bhI isakA rUpa-sauMdarya itanA mano
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 ArAdhanA kathAkoza madhura hai ki use dekhate hI rahanekI icchA hotI hai / prayatna karane para bhI A~kheM usa orase haTanA pasanda nahIM krtii| astu / padmAvatIkI isa aniMdya sundaratAkA samAcAra kisone campAke rAjA dantivAhanako kaha diyA / dantivAhana isakI sandaratA kI tArIpha sunakara kusumapura aaye| padmAvatIko-eka mAlIkI lar3akIko itanI sundarI, itanI tejasvinI dekhakara usake viSaya meM unheM kucha sandeha huA / unhoMne taba usa mAlIko bulAkara pUchA-saca kaha yaha lar3akI terI hI hai kyA ? aura yadi terI nahIM to ise kahA~se aura kaise lAyA ? mAlI Dara gyaa| usase rAjAke savAloMkA kucha uttara dete na bnaa| sirpha usane itanA hI kiyA ki jisa sandUka meM padmAvatI nikalI thI, use rAjAke sAmane lA rakha diyA aura kaha diyA ki mahArAja, mujhe adhika to kucha mAlUma nahIM, para yaha lar3akI isa sandUkase nikalI thii| mere koI lar3akAbAlA na honese ise maiMne apane yahA~ rakha liyaa| rAjAne sanduka kholakara dekhA to usameM eka agUThI niklii| usa para kucha ibArata khudI huI thii| use par3hakara rAjAko padmAvatIke sambandhameM koI sandeha karanekI jagaha na raha gii| jaise ve rAjaputra haiM vaise hI padmAvatI bhI eka rAjagharAnekI rAjakanyA hai| dantivAhana taba usake sAtha byAha kara use campAmeM le Aye aura sUkhase apanA samaya bitAne lge| dantivAhanake pitA vasupAlane kucha varSoMtaka aura rAjya kiyaa| eka dina unheM apane sira para yamadUta sapheda keza dekha pdd'aa| use dekhakara inheM saMsAra, zarIra, viSaya-bhogAdise bar3A vairAgya huaa| ve apane rAjyakA saba bhAra dantivAhanako sauMpa kara jinamandira gye| vahA~ unhoMne bhagavAnkA abhiSeka kiyA, pUjana kI, dAna kiyA, garIboM ko sahAyatA do| usa samaya unheM jo ucita kArya jAna par3A use unhoMne khule hAthoM kiyA / bAda ve vahIM eka munirAja dvArA dIkSA le yogI ho gye| unhoMne yogadazAmeM khUba tapasyA kI / antameM samAdhise zarIra chor3akara ve svarga gye| ___ dantivAhana aba rAjA hue| prajAkA zAsana ye bhI apane pitAkI bhA~ti premake sAtha karate the| dharma para inakI bhI pUrI zraddhA thii| padmAvatI sI triloka-sundarIko pA ye apaneko kRtArtha mAnate the| donoM dampatti sadA bar3e ha~sa-mukha aura prasanna rahate the| sukhakI inheM cAha na thI, para sukha hI inakA gulAma bana rahA thaa| eka dina satI padmAvatIne svapnameM siMha hAthI aura sUraja ko dekhaa|
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDu rAjAko kathA sabere uThakara usane apane prANanAthase isa svapnakA hAla khaa| dantivAhana ne usake phalake sambandhameM kahA-priye, svapna tumane bar3A hI sundara dekhA hai| tumheM eka putraratnakI prApti hogii| siMhakA dekhanA janAtA hai, ki vaha bar3A hI pratApI hogaa| hAthIke dekhanese sUcita hotA hai ki vaha sabase pradhAna kSatriya vIra hogA aura sUraja yaha kahatA hai ki vaha prajArUpI kamala-vanakA praphullita karane vAlA hogA, usake zAsanase prajA bar3I santuSTa rhegii| apane svAmI dvArA svapnakA phala sunakara padmAvatIko atyanta prasannatA huii| aura saca hai, putra prAptise kise prasannatA nahIM hotii| pAThakoMko terapurake rahanevAle dhanadatta gvAlakA smaraNa hogA, jisane 'ki eka hajAra paMkhuriyoMkA kamala bhagavAnko car3hAkara bar3A puNyabandha kiyA thaa| usIkI kathA phira likhI jAtI hai| dhanadattako tairanekA bar3A zauka thaa| vaha roja-roja jAkara eka tAlAbameM tairA karatA thaa| eka dina vaha tairaneko gayA huA thaa| kucha honahAra hI aisA thA jo vaha tairatA-tairatA eka bAra ghanI kAImeM biMdha gyaa| bahuta yatna kiyA para usase nikalate na bnaa| Akhira becArA mara hI gyaa| marakara vaha jinapUjAke puNyase isI sato padmAvatIke garbha meM aayaa| udhara vasumitra seThako jaba isake maranekA hAla jJAta huA to use bar3A duHkha huaa| seTha uso samaya tAlAba para AyA aura dhanadattako lAzako nikalavA kara usakA agni-saMskAra kiyA / saMsArakI yaha kSaNabhaMgura dazA dekhakara vasumitrako bar3A vairAgya huaa| vaha sugupti munirAja dvArA yogavata lekara muni ho gyaa| antameM vaha tapasyA kara puNyake udayase svarga gyaa| padmAvatIke garbhameM dhanadattake Ane para use dohalA utpanna huaa| usakI icchA huI ki megha barasane lageM aura bijaliyA~ camakane lageM / aise samaya puruSa-veSameM hAthameM aMkuza liye maiM svayaM hAthI para savAra hoU~ aura mere sAtha svAmI bhI baitthe| phira hama donoM ghUmaneke liye zahara bAhara nikleN| padmAvatIne apanI yaha icchA dantivAhanase jAhira kii| dantivAhanane usakI icchAke anusAra apane mitra vAyuvega vidyAdhara dvArA mAyAmayI kRtrima meghakI kAlI-kAlI ghaTAoM dvArA AkAza AcchAdita krvaayaa| kRtrima bijaliyA~ bhI una meghoMmeM camakane lgiiN| rAjA-rAno isa samaya usa narmadAtilaka nAmake hAthI para, jo somazarmAkA jIva thA aura
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza jise kisIne vasupAlako bheMTa kiyA thA, car3hakara bar3e ThATabATase naukaracAkaroMko sAtha liye zahara bAhara hue / padmAvatIkA yaha dohalA sacamuca hI bar3A hI Azcaryajanaka thA / jo ho, jaba ye zahara bAhara hokara thor3I hI dUra gaye hoMge ki karmayogase hAthI unmatta ho gayA / aMkuza vagairahakI vaha kucha paravAha na kara Age calanevAle logoMkI bhIr3ako cIratA huA bhAga nikalA / rAste meM eka ghane vRkSoMkI vanImeM hokara vaha bhAgA jA rahA thA / sodantivAhanako usa samaya kucha aisI buddhi sUjha gaI, ki jisase ve eka vRkSakI DAlIko pakar3a kara laTaka gaye / hAthI Age bhAgA hI calA gayA / saca hai, puNya kaSTa samayameM jIvoMkI bacA letA hai / becAre dantivAhana udAsa mu~ha aura rote-rote apanI rAjadhAnI meM aaye| unheM isa bAtakA atyanta duHkha huA ki garbhiNI priyAkI na jAne kyA dazA huI. hogI / dantivAhanakI yaha dazA dekhakara samajhadAra logoMne samajhA-bujhAkara unheM zAnta kiyA / isameM koI sandeha nahIM ki satpuruSoMke vacana candanase kahIM bar3hakara zItala hote haiM aura unake dvArA dukhiyoMke hRdayakA duHkha santApa bahuta jaldI ThaNDA par3a jAtA hai / udhara hAthI padmAvatIko liye bhAgA hI calA gayA / aneka jaMgaloM aura gA~voMko lA~ghakara vaha eka tAlAba para pahu~cA / vaha bahuta thaka gayA thA / isaliye thakAvaTa miTAneko vaha sodhA usa tAlAba meM ghusa gayA / padmAvatI sahita tAlAba meM use ghusatA dekha jaladevIne jhaTase padmAvatIko hAthI para se utAra kara tAlAba ke kinAre para rakha diyA / AphatakI mArI becArI padmAvatI kinAre para baiThI-baiThI rone lagI / vaha kyA kare, kahA~ jAya, isa viSaya meM usakA citta bilakula dhIra na dharatA thA / sivA roneke use kucha na sUjhatA thA / isI samaya eka mAlI isa ora hokara apane ghara jA rahA thA / usane ise rote hue dekhA / isake veSa-bhUSA ora cehareke raMga-DhaMga se ise kisI ucca gharAnekI samajha use isa para bar3o dayA AI / usane isake pAsa Akara kahA - bahina, jAna par3atA hai tuma para koI bhArI duHkha Akara par3A hai| yadi tuma koI harja na samajho to mere ghara calo / tumheM vahA~ koI kaSTa na hogA / merA ghara yahA~se thor3I hI dUra para hastinApurameM hai aura maiM jAtikA mAlI hU~ / padmAvatI use dayAvAn dekha usake sAtha holI / isake sivA usake liye dUsarI gati bhI na thI / usa mAlIne padmAvatI ko apane ghara le jAkara bar3e Adara satkAra ke sAtha rakkhA / vaha. use apanI bahina ke barAbara samajhatA thA / isakA svabhAva bahuta acchA
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 433 karakaNDu rAjAko kathA thaa| ThIka hai, koI-koI sAdhAraNa puruSa bhI bar3e sajjana hote haiN| ise sarala aura sajjana hone para bhI isako strI bar3I karkazA thii| use dUsare AdamIkA apane ghara rahanA acchA hI na lagatA thaa| koI apane ghara meM pAhunA AyA ki usa para sadA muha car3hAye rahanA, usase bolanA-cAlanA nahIM, Adi usake bure svabhAvako khAsa bAteM thiiN| padmAvatIke sAtha bhI isakA yaho bartAva rhaa| eka dina bhAgyase vaha mAlI kisI kAmake liye dUsare gA~va calA gayA / pochese isakI strokI bana bar3o / usane padmAvatIko gAlI-galauja dekara aura burA bhalA kaha gharase bAhara nikAla diyaa| becArI padmAvatI apane karmoMko kosatI yahA~se cala do| vaha eka ghora masAnameM phNcii| prasUtike dina A lage the| isa para cintA aura duHkhake mAre ise caina nahIM thaa| isane yahIM para eka puNyavAn putra jtaa| usake hAtha, pA~va, lalATa vagairahameM aise saba cihna the, jo bar3ese bar3e puruSake hone caahiye| jo ho, isa samaya to usalo dazA eka bhikhArIse bhI bar3hakara thI / para bhAgya kahIM chupA nahIM rhtaa| puNyavAn mahAtmA puruSa kahIM ho, kaisI avasthAmeM ho, puNya vahIM pahu~ca kara usakI sevA karatA hai| para honA cAhiye pAsa meM pUNya / puNya binA saMsAra meM janma nissAra hai| jisa samaya padmAvatIne putra janA usI samaya putrake puNyakA bhejA huA eka manuSya cANDAlake veSameM masAnameM padmAvatIke pAsa AyA aura use vinayase sira jhakAkara bolA-mA~, aba cintA na kro| tumhAre lar3akekA dAsa A gayA hai| vaha isakI saba taraha jI-jAnase rakSA kregaa| kisI tarahakA koI kaSTa ise na hone degA / jahA~ isa baccekA pasInA giregA vahA~ yaha apanA khUna giraavegaa| Apa merI mAlakina haiN| saba bhAra mujha para chor3a Apa nizcinta hoiye / padmAvatIne aise kaSTake samaya putrako rakSA karanevAleko pAkara apane bhAgyako sarAhA, para phira bhI apanA saba sandeha dUra ho, isaliye usase kahA-bhAI, tumane aise nirAdhAra samayameM Akara merA jo upakAra karanA vicArA hai, tumhAre isa RNase maiM kabhI mukta nahIM ho sktii| majhe tumase dayAvAnoMkA atyanta upakAra mAnanA cAhiye / astU, isa samaya sivA isake maiM aura kyA adhika kaha sakatI hU~ ki jaisA tumane merA bhalA kiyA, vaisA bhagavAn tumhArA bhI bhalA kre| bhAI, merI icchA tumhArA vizeSa paricaya pAne kI hai| isaliye ki tumhArA paharAvA aura tumhAre cehare parakI tejasvitA dekhakara mujhe bar3A hI sandeha ho rahA hai / ataeva yadi tuma mujhase apanA paricaya denemeM koI hAni na samajho to kRpA kara kho| vaha Agata puruSa padmAvatIse bolA-mA~, mujha AbhAgeko kathA 28
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 ArAdhanA kathAkoza tuma sunogii| acchA to suno, maiM sunAtA hU~ / vijayArddha parvatakI dakSiNa zreNI meM vidyutprabha nAmakA eka zahara hai| usake rAjAkA nAma bhI vidyutprabha hai / vidyutprabhakI rAnIkA nAma vidyullekhA hai / ye donoM rAjA-rAnI hI mujha abhAge mAtA-pitA haiM / merA nAma bAladeva hai / eka dina maiM apanI priyA kanakamAlA ke sAtha vimAnameM baiThA huA dakSiNako ora jA rahA thA / 1 rAste meM mujhe rAmagirI parvata pdd'aa| usa para merA vimAna aTaka gyaa| maiMne nIce najara DAlakara dekhA to mujhe eka muni dekha par3e / una ' para mujhe bar3A gussA AyA / maiMne taba kucha AgA-pochA na socakara una muniko bahuta kaSTa diyA, una para ghora upasarga kiyaa| unake tapa ke prabhAva se jinabhakta padmAvatI devIkA Asana hilA aura vaha usI samaya vahA~ AI / usane munikA upasarga dUra kiyaa| saca hai, sAdhuoM para kiye upadravako samyagdRSTi kabhI nahIM saha sakate / mA~, usa samaya devIne gussA hokara merI saba vidyAe~ naSTa kara dIM / merA saba abhimAna cUra huA / maiM eka mada rahita hAthI kI taraha niHsatva- teja rahita ho gayA / maiM apanI maiM isa dazA para bahuta pachatAyA / maiM rokara devI se bolA- pyArI mA~, ApakA ajJAnI bAlaka hU~ / maiMne jo kucha yaha burA kAma kiyA vaha saba mUrkhatA aura ajJAnase na samajha kara hI kiyA hai / Apa mujhe isake lie kSamA kareM aura merI vidyAe~ pochI mujhe lauTA deM / isameM koI sandeha nahIM ki merI yaha donatA bharo pukAra vyartha na gaI / devone zAnta hokara mujhe kSamA kiyA aura vaha bolI- maiM tujhe terI vidyAe~ lauTA deto, para mujhe tujhase eka mahAn kAma karavAnA hai| isalie maiM kahatI hU~ vaha kara / samaya pAkara saba vidyAe~ tujhe apane Apa siddha ho jAyeMgI / maiM hAtha jor3e hue usake mu~hakI ora dekhane lagA / vaha bolI - "hastinApura ke masAna meM eka vipattikI mAro strIke garbhase eka puNyavAn aura tejasvI putraratna janma legA / usa samaya pahuMcakara tU usakI sAvadhAnose rakSA karanA aura apane ghara lAkara pAlanA - posanA | usake rAjya samaya tujhe saba vidyAe~ siddha hoMgI / " mA~ usako AjJAse maiM tabhI se yahA~ isa veSameM rahatA hU~ / isalie ki mujhe koI pahicAna na sake / mA~, yahI mujha abhAgeko kathA hai / Aja maiM ApakI dayAse kRtArtha huA / padmAvato vidyAdharakA hAla sunakara duHkho jarUra huI, para use apane putrakA rakSaka mila gayA, isase kucha santoSa bhI / usane taba apane priya bacceko vidyAdharake hAtha meM rakhakara kahAhuA bhAI, isakI sAvadhAnIse rakSA karanA / aba isake tuma hI saba prakAra
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDu rAjAko kathA 435 kartAdhartA ho| mujhe vizvAsa hai ki tuma ise apanA hI pyArA baccA smjhoge| usane phira pUtrake prakAzamAna cehare para premabharI dRSTi DAlakara putra viyogase bhara Aye hRdayase kahA-mere lAla, tuma puNyavAn hokara bhI usa abhAginI mA~ke putra hue ho, jo janmate hI tumheM chor3akara bichur3anA cAhatI hai| lAla, maiM to abhAginI thI hI, para tuma bhI aise abhAge hue jo apanI mA~ke premamaya hRdayakA kucha bhI patA na pA sake aura na pAoge hii| mujhe isa bAtakA bar3A kheda rahegA ki jisa pUtrane apanI prema-pratimA mA~ke pavitra hRdaya dvArA premakA pATha na sIkhA vaha dUsaroM ke sAtha kisa taraha prema karegA ? kaise dUsaroMke sAtha premakA baratAva kara unakA premapAtra bnegaa| jo hA, taba bhI mujhe isa bAtakI khuzI hai ki tuma eka dUsarI mA~ke pAsa jAte ho, aura vaha bhI Akhira hai to mA~ hii| jAo lAla jAo, sukhase rahanA, paramAtmA tumhArA maMgala kre| isa prakAra premamaya pavitra AziSa dekara padamAvatI kar3A hRdaya kara cala dii| bAladevane usa sundara aura tejapUja bacceko apane ghara le Akara apanI priyA kanakamAlAko godameM rakha diyA aura kahA-priye, bhAgyase mile isa nidhiko lo| kanakamAlA usa bAla-candramAse apanI godako bharI dekhakara phUlI na samAI / vaha use jitanA hI dekhane lagI usakA prema kSaNakSaNameM ananta guNA bar3hatA hI gyaa| kanakamAlAkA jitanA prema honA saMbhava na thA, utanA isa naye bAlaka para usakA prema ho gayA, sacamuca yaha Azcarya hai / athavA naI vastu svabhAva hIse priya hotI hai aura phira yadi vaha apanI ho jAya taba to usa para honevAle premake sambandhameM kahanA hI kyA / aura vaha prema, ki jisakI prAptike lie AtmA sadA tar3aphA hI karatA hai aura vaha putra jaisI parama priya vastu ! taba par3hanevAle kanakamAlAke premamaya hRdayakA eka bAra avagAhana karake dekheM ki eka naI mA~ jisa bacce para itanA prema, karatI hai taba jisane use janma diyA usake premakA kyA kucha anta haisImA hai ! nhiiN| mAMkA apane bacce para jo prema hotA hai usakI tulanA kisI dRSTAMta yA udAharaNa dvArA nahIM kI jA sakatI aura jo karate haiM ve mA~ke ananta premako kama karane kA yatna karate haiN| kanakapAlA use pAkara bahuta prasanna huii| usane usakA nAma karakaNDu rkkhaa| isalie ki usa bacce ke hAthameM use khujalo dekha par3I thii| kanakamAlAne usakA lAlanapAlana karane meM apane khAsa baccese koI kamo na kii| saca hai, puNyake udayase kaSTa samayameM bhI jovoMko sukha sampatti prApta ho jAtI hai / isalie bhavyajanoMko jina pUjA, pAtra-dAna, vrata, upavAsa, zIla, saMyama Adi puNya
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 ArAdhanA kathAkoza karmoM dvArA sadA zubha karma karate rahanA caahie| padmAvatI taba karakaNDuse judA hokara gAndhArI nAmakI kSullakinIke pAsa aaii| use usane bhaktise praNAma kiyA aura AjJA pA usI ke pAsa vaha baiTha gii| thor3I dera bAda padmAvatIne usa kSullakinIse apanA saba hAla kahA aura jinadIkSA lenekI icchA pragaTa kii| kSullakinI use taba samAdhigupta munike pAsa livA gaI / padmAvatIne munirAjako namaskAra kara unase bhI apanI icchA kaha sunAI / uttara meM muni ne kahA - bahina, tU sAdhvI honA cAhatI hai, terA yaha vicAra bahuta acchA hai para yaha samaya terI dIkSA ke lie upayukta nahIM hai / kAraNa tUne pahale janma meM nAgadattAkI paryAya meM jivratako tIna bAra grahaNa kara tInoM bAra hI chor3a diyA thA aura phira cauthI bAra grahaNa kara tU usake phalase rAjakumArI huii| tane tIna bAra vrata chor3A usase tujhe tInoM bAra hI duHkha uThAnA pdd'aa| tIsarI bArakA karma kucha aura bacA hai / vaha jaba zAnta ho jAya aura isa bIca meM tere putrako bhI rAjya mila jAya taba kucha dinoM taka rAjya sukha bhoga kara phira putrake sAtha-sAtha hI tU bhI sAdhvI honA / muni dvArA apanA bhaviSya sunakara padmAvatI unheM namaskAra kara usa kSullakinIke sAtha-sAtha calI gaI / abase vaha padmAvatI usake pAsa rahane lagI / 1 idhara karakaNDu bAladevake yahA~ dinoM-dina bar3hane lgaa| jaba usakI par3hane kI umara huI taba bAladevane acche-acche vidvAn adhyApakoM ko rakhakara use par3hAyA / karakaNDu puNyake udayase thor3e hI varSoM meM par3ha-likhakara acchA hoziyAra ho gayA / kaI viSayameM usako aroka gati ho gaI / eka dina bAladeva aura karakaNDu havA-khorI karate-karate zahara bAhara masAnameM A nikale / ye donoM eka acchI jagaha baiThakara masAna bhUmikI lIlA dekhane lage / itane meM jayabhadra munirAja apane saMghako liye isI masAnameM Akara Thahare / yahA~ eka nara kapAla par3A huA thA / usake mu~ha aura A~khoM ke tIna chedoMmeM tIna bA~sa uga rahe the| use dekhakara eka munine vinodale apane guruse pUchA - bhagavan, yaha kyA kautuka hai, jo isa nara-kapAla meM tIna bA~sa uge hue haiM ? tapasvI munine usake uttarameM kahA- isa hastinApurakA jo nayA rAjA hogA, ina bA~soMke usake lie aMkuza, chatra, daNDa bagairaha baneMge / jayabhadrAcArya dvArA kahe gaye isa bhaviSyako kisI eka brAhmaNane suna liyA / ataH vaha dhanakI AzAse ina bA~soMko ukhAr3a lAyA / usake hAthase inheM karakaNDune kharIda liyA / saca hai, muni loga jisake sambandhameM jo bAta kaha dete haiM vaha phira hokara hI rahatI hai /
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDu rAjAkI kathA 437 usa samaya hastinApurakA rAjA balavAhana thaa| isake koI saMtAna na thii| isakI mRtyu ho gaI / aba rAjA kisako banAyA jAya, isa viSayako carcA calI / Akhira yaha nizcaya pAyA ki mahArAja kA khAsa hAthI jalabharA suvarNa kalaza dekara chor3A jaay| vaha jisakA abhiSeka kara rAjasiMhAsana para lA baiThA de vahI isa rAjyakA mAlika ho| aisA hI kiyA gyaa| hAthI rAjAko DhU~r3haneko niklaa| calatA-calatA vaha karaNDuke pAsa pahu~cA / vahI ise adhika pUNyavAn dekha pdd'aa| usI samaya usane karakaNDakA abhiSeka kara use apane Upara car3hA liyA aura rAjyasiMhAsana para lA rakha diyaa| sArI prajAne usa tejasvI karakaNDuko apanA mAlika huA dekha khUba jaya-jayakAra manAyA aura khuba Ananda utsava kiyaa| karakaNDuke bhAgyakA sitArA camakA / vaha rAjA huaa| saca hai, jina bhagavAnkI pUjAke phalase kyA-kyA prApta nahIM hotA / karakaNDuko rAjA hote hI bAladevako usakI naSTa haI vidyAe~ phira siddha ho gii| use usakI sevAkA manacAhA phala mila gyaa| isake bAda hI bAladeva vidyAkI sahAyatAse karakaNDukI khAsa mA~ padmAvatI jahA~ thI, vahA~ gayA aura use karakaNDuke pAsa lAkara usane donoM mAtA-putroMkA milApa krvaayaa| padmAvatI Aja kRtArtha huii| usakI varSoMkI tapasyA samApta huii| pazcAt bAladeva ina donoMko bar3I namratAse praNAma kara apanI rAjadhAnI meM calA gyaa| karakaNDuke rAjA hone para kucha rAje loga usase viruddha hokara lar3aneko taiyAra hue| para karakaNDune apanI buddhimAnI aura rAjanItikI caturatAse sabako apanA mitra banAkara dezabharameM zatrukA nAma bhI na rahane diyaa| vaha phira sukhase rAjya karane lgaa| karakaNDuke dinoM-dina bar3hate hae pratApako khabara cAroM ora phailatI-phailatI dantivAhanake pAsa phNcii| dantivAhana karakaNDuke pitA haiN| para na to dantivAhanako yaha jJAta thA ki karakaNDu merA putra hai aura na karakaNDuko isa bAtakA patA thA ki dantivAhana mere pitA hote haiN| yahI kAraNa thA ki dantivAhanako isa naye rAjAkA pratApa sahana nahIM huaa| unhoMne apane eka dUtako karakaNDuke pAsa bhejA / dUtane Akara karakaNDuse prArthanA ko-"rAjAdhirAja dantivAhana mere dvArA Apako AjJA karate haiM ki yadi rAjya Apa sukhase karanA cAhate haiM to unakI Apa AdhInatA svIkAra kreN| aise kiye binA kisI dezake kisI hisse para ApakI sattA nahIM raha sktii|" karakaNDu eka tejasvI rAjA aura usa para eka dUsarekI sattA, sacamuca karakaNDuke lie yaha AzcaryakI bAta thii| use dantivAhanakI isa dhuSTatA para bar3A krodha aayaa|
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 ArAdhanA kathAkoza usane teja A~kheM kara dUtakI ora dekhA aura usase kahA-yadi tumheM apanI jAna pyArI hai to tuma yahA~se jaldI bhAga jaao| tuma dUsareke naukara ho, isalie maiM tuma para dayA karatA huuN| nahIM to tumhArI isa dhRSTatAkA phala tumheM maiM abho ho batA detA / jAo, aura apane mAlikase kaha do ki vaha raNabhUmimeM Akara taiyAra rahe / mujhe jo kucha karanA hogA maiM vahIM kruuNgaa| dUtane jaise hI karakaNDukI A~kheM car3hI dekhIM vaha usI samaya Darakara rAjyadarabArase ravAnA ho gayA / / idhara karakaNDu apanI senAmeM yuddhaghoSaNA dilavA kara Apa dantivAhana para jA car3hA aura unakI rAjadhAnoko usane saba orase ghera liyaa| dantivAhana to isake lie pahale ho se taiyAra the / ve bhI senA le yuddhabhUmimeM utare / donoM orakI senAmeM vyUha racanA huii| raNavAdya bajanevAlA hI thA ki padmAvatoko yaha jJAta ho ki yaha yuddha zatruoMkA na hokara khAsa pitA-putrakA hai| vaha taba uso samaya apane prANanAthake pAsa gaI aura saba hAla usane unase kaha sunAyA / dantivAhanako isa samaya apanI priyA-putrako prApta kara jo Ananda huA, usakA patA unhIMke hRdayako hai| dUsarA vaha kucha thor3A bahuta pA sakatA hai jisa para aisA hI bhayAnaka prasaMga Akara kabhI par3A ho / sarva sAdhAraNa unake usa AnandakA, usa sukhakA thAha nahIM le sakate / dantivAhana taba usI samaya hAthIse utara kara apane priya-putrake pAsa Aye / karakaNDuko jJAta hote hI vaha unake sAmane daur3A gayA aura jAkara unake pA~voM meM gira pdd'aa| dantivAhanane jhaTase use uThAkara apano chAtIse lagA liyaa| pitA-putrakA puNya milApa huaa| isake bAda dantivAhanane bar3e Ananda aura ThAThabATase putrakA zahara meM praveza karAyA / prajAne apane yuvarAjakA apAra Anandake sAtha svAgata kiyaa| ghara-ghara Anandautsava manAyA gyaa| dAna diyA gayA / pUjA-prabhAvanA kI gii| mahA abhiSeka kiyA gayA / garIba loga manacAhI sahAyatAse khuza kiye gaye / isa prakAra puNya-prasAdase karakaNDune rAjyasampattike sivA kuTumba-sukha bhI prApta kiyaa| vaha aba svargake devoM kI taraha sukhase rahane lgaa| kucha dinoM bAda dantivAhanane apane putrakA vivAha samAraMbha kiyaa| usameM unhoMne khUba kharca kara bar3e vaibhavake sAtha karakaNDukA koI ATha hajAra rAjakumAriyoMke sAtha byAha kiyaa| byAhake bAda ho dantivAhana rAjyakA bhAra saba karakaNDuke jimme kara Apa apanI priyA padmAvatoke sAtha sukhase rahane lge| sukha-cainase samaya bitAnA unhoMne aba apanA pradhAna kArya rakkhA /
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDu rAjAkI kathA 439 idhara karakaNDu rAjyazAsana karane lgaa| prajAko umake zAsanakI jaisI AzA thI, karakaNDune usase kahIM bar3hakara dharmajJatA, nIti aura prajA prema btlaayaa| prajAko sukhI banAne meM usane koI bAta uThA na rkkhii| isa prakAra vaha apane puNyakA phala bhogane lgaa| eka dina samaya dekha maMtriyoMne karakaNDuse nivedana kiyA-mahArAja, cerama, pANDaya aura cola Adi rAje cira samayase apane AdhIna haiN| para jAna par3atA hai unheM isa samaya kucha abhimAnane A gherA hai / ve mAnaparvatakA Azraya pA aba svataMtrase ho rahe haiN| rAja-kara vagairaha bho aba ve nahIM dete| isalie una para car3hAI karanA bahuta Avazyaka hai| isa samaya Dhola kara denese sambhava hai thoDe hI dinoM meM zatraoMkA jora adhika bar3ha jaaye| isalie isake lie prayatna kIjie ki ve jyAdA sira na car3hA pAveM, usake pahale ho Thoka ThikAne A jA~ya / maMtriyoM kI salAha suna aura usa para vicAra kara pahale karakaNDane una logoM ke pAsa apanA dUta bhejaa| dUta apamAnake sAtha lauTa AyA / karakaNDune jaba sodhI taraha saphalatA prApta na hotI dekhI taba use yuddhake lie taiyAra honA pdd'aa| vaha senA lie yuddhabhUmimeM jA ddttaa| zatru loga bhI cupacApa na baiThakara usake sAmane hue| donoM orakI senAkI muThabher3a ho gaI / ghamAsAna yuddha huaa| donoM orake hajAroM vIra kAma Aye / antameM karakaNDukI senAke yuddhabhUmise pA~va ukhar3e / yaha dekha karakaNDu svayaM yuddhabhUmimeM utraa| bar3I vIratAse vaha zatruoMke sAtha lar3A / isa naI umarameM usakI isa prakAra vIratA dekhakara zatraoMko dA~toM tale u~galI dabAnA pdd'ii| vijayazrIne karakaNDuko hI vraa| jaba zatrurAje A-Akara isake pA~va par3ane lage aura isakI najara unake mukuToM para par3I to dekhakara yaha eka sAtha hataprabha ho gayA aura bahuta-bahuta pazcAttApa karane lagA kihAya ! mujha pApIne yaha anartha kyoM kiyA? na jAne isa pApase merI kyA, gati hogI ? bAta yaha thI ki una rAjoMke mukuToMmeM jina bhagavAnkI pratimAe~ khudI huI thiiN| aura ve saba rAje jainI the| apane dharmabandhuoMko jo usane kaSTa diyA aura bhagavAnakA avinaya kiyA usakA use behada duHkha huA / usane una logoMko bar3e AdarabhAvase uThAkara pUchA-kyA sacamuca Apa jainadharmI haiM ? unakI orase santoSajanaka uttara pAkara usane bar3e komala zabdoMmeM unase kahA-mahAnubhAvo, maiMne krodhase andhe hokara jo Apako yaha vyartha kaSTa diyA, Apa para upadrava kiyA, isakA mujhe atyanta duHkha hai| mujhe isa aparAdhake lie Apa loga kSamA kreN| isa prakAra unase kSamA karAkara unako sAtha liye vaha apane dezako ravAnA huaa| rAstemeM i
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 ArAdhanA kathAkoza terapura ke pAsa inakA par3Ava pdd'aa| iso samaya kucha bhIloMne Akara namra mastaka se inase prArthanA kI- rAjAdhirAja, hamAre terapurase do- kosa dUrI para eka parvata hai / usa para eka choTAsA dhArAziva nAmakA gA~va basA huA hai / isa gA~va meM eka bahuta bar3A hI sundara aura bhavya jinamandira banA huA hai / usameM vizeSatA yaha hai ki usameM koI eka hajAra khambhe haiN| vaha bar3A sundara hai / use Apa dekhaneko caleM / isake sivA parvata para eka yaha Azcarya kI bAta hai ki vahA~ eka bA~vI hai| eka hAthI roja-roja apanI meM thor3AsA pAnI aura eka kamalakA phUla liye vahA~ AtA hai aura usa bA~vokI parikramA dekara vaha pAno aura phUla usa para car3hA detA hai / isake bAda vaha use apanA mastaka navAkara calA jAtA hai / usakA yaha pratidinakA niyama hai| mahArAja, nahIM jAna par3atA ki isakA kyA kAraNa hai / karakaNDu bhIloM dvArA yaha zubha samAcAra sunakara bahuta prasanna huA / isa samAcArako lAnevAle bhIloMko ucita inAma dekara vaha svayaM sabako sAtha liye usa kautukamaya sthAnako dekhane gayA / pahale usane jina mandira jAkara bhakti pUrvaka bhagavAn kI pUjA kI, stuti kii| saca hai, dharmAtmA puruSa dharmake kAmoMmeM kabhI pramAda- - Alasa nahIM karate | bAda vaha usa aarat jagaha gayA | usane vahA~ bhI loMke kahe mAphika hAthIko usa bA~vIko pUjA karate pAyA / dekhakara use bar3A acambhA huA / usane socA ki isakA kucha na kucha kAraNa honA caahie| nahIM to isa pazumeM aisA bhaktibhAva nahIM dekhA jAtA / yaha vicAra kara usane usa bA~vIko khudavAyA / usameM se eka sandUka niklii| usane use kholakara dekhA / sandUka meM eka ratnamayI pArzvanAtha bhagavAnkI pavitra pratimA thI / use dekhakara dharmapremI karakaNDuko atizaya prasannatA huI / usane taba vahA~ 'aggaladeva' nAmakA eka vizAla jina mandira banavAkara usameM bar3e utsavake sAtha usa pratimAko virAjamAna kiyaa| pratimA para eka gA~Tha dekhakara karakaNDune zilpakArase kahA- dekho, to pratimA para yaha gA~Tha kaisI hai ? pratimAkI saba sundaratA isase mArI gaI / ise sAvadhAnI ke sAtha tor3a do / yaha acchI nahIM dekha par3atI / zilpakArane kahA - mahArAja, yaha gA~Tha aiso vaisI nahIM haiM jo tor3a dI jAya aisI ratnamayI divya pratimA para gA~Tha hone kA kucha na kucha kAraNa jAna par3atA hai / isakA banAnevAlA itanA kama buddhi na hogA ko pratimA kI sundaratA naSTa honekA khayAla na kara isa gA~Tha ko rahane detaa| mujhe jahA~taka jAna par3atA hai, isa gA~ThakA sambandha kisI bhArI jala pravAhase honA caahie| aura yaha asaMbhava bhI nahIM /
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDu rAjAkI kathA 441 I saMbhavataH isakI rakSA ke lie yaha prayatna kiyA gayA ho| isalie merI samajha meM isakA tur3avAnA ucita nahIM / karakaNDune usakA kahA na mAnA / use usakI bAta para vizvAsa na huA / usane taba zilpakArase bahuta Agraha kara Akhira use tur3avAyA hI / jaise hI vahA~ gA~Tha TUTI usameM se eka bar3A bhArI jala-pravAha baha nikalA / mandirameM pAnI itanA bhara gayA ki karakaNDu vagairahako apane jovanake bacanekA bhI sandeha ho gayA / tatra vaha jinabhakta usa pravAhake rokane ke lie saMnyAsa le kuzAsana para baiTha kara paramAtmA kA smaraNa citana karane lgaa| usake puNya-prabhAvase nAgakumArane pratyakSa Akara usase kahA- rAjan, kAla acchA nahIM, isalie pratimAkI surakSA ke lie mujhe yaha jalapUrNa lavaNa badAnA pdd'aa| isalie Apa isa jalapravAhake rokanekA Agraha na kreN| isa prakAra karakaNDuko nAgakumAra ne samajhA kara Asana parase uTha jAneko kahA / karakaNDu nAgakumArake kahane se saMnyAsa chor3a uTha gayA / uThakara usane nAgakumArase pUchA- kyoMjo, aisA sundara yaha lavaNa yahA~ kisane banAyA aura kisane isa bA~vI meM isa pratimAko virAjamAna kiyA ? nAgakumAra ne kahA - sunie, vijayArddha parvatako uttara zreNI meM khUba sampattizAlI nabhastilaka nAmakA eka nagara thA / usameM amitavega aura suvega nAmake do vidyAdhara rAje ho cuke haiN| donoM dharmajJa aura sacce jinabhakta the| eka dina ve donoM bhAI Arya khaNDa ke jinamandiroM ke darzana karaneke lie aaye| kaI mandiroM meM darzana-pUjana kara ve malayAcala parvata para Aye / yahA~ ghUmate hue unhoMne pArzvanAtha bhagavAnkI isa ratnamayo pratimAko dekhA / isake darzana kara unhoMne ise eka sandUka meM banda kara diyA aura sandUkako eka gupta sthAna para rakhakara ve usa samaya cale gye| kucha samaya bAda ve poche Akara usa sandUkako kahIM anyatra le jAneke lie uThAne lage para sandUka abakI bAra unase na uThI / taba terapura jAkara unhoMne avadhijJAnI munirAja se saba hAla kahakara sandUkake na uThanekA kAraNa puuchaa| munine kahA - "sunie, yaha sukhakAriNI sandUka to pahale layaNake Upara dUsarA laNa hogo / matalaba yaha ki yaha suvega ArtadhyAnase marakara hAthI hogA / vaha isa sandUka kI pUjA kiyA karegA / kucha samaya bAda karakaNDu rAjA yahA~ Akara isa sandUkako nikAlegA aura suvegakA jIva hAthI taba saMnyAsa grahaNa kara svarga gamana kregaa| isa prakAra muni dvArA isa pratimAkI cirakAla taka avasthiti jAnakara unhoMne munise phira pUchA- to prabho, isa layaNako kisane banAyA ? munirAja bole- isI vijayArdhako dakSiNa zreNI meM base
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 AdhanA kathAkoza hue rathanUpurameM nIla aura mahAnIla nAmake do rAje ho gaye haiM / zatruoMke sAtha yuddha meM unakI vidyA, dhana, rAjya vagairaha saba kucha naSTa ho gyaa| taba ve isa malaya parvata para Akara base / yahA~ ve kaI varSoM taka ArAmase rahe / donoM bhAI bar3e dharmAtmA the / unhoMne yaha layaNa bnvaayaa| puNyase unheM unakI vidyAe~ phira prApta ho giiN| taba ve pIche apanI janmabhUmi rathanUpura cale gaye / isake bAda kucha dinoM taka ve donoM aura gRha-saMsArameM rhe| phira jinadIkSA lekara donoM bhAI sAdhu ho gye| anta meM tapasyAke prabhAvase ve svarga gye|" isa prakAra saba hAla sanakara bar3A bhAI amitavega to usI samaya dokSA lekara muni ho gayA aura antameM samAdhise marakara brahmottara svagaMmeM mahaddhika deva huaa| aura suvega-amitavegakA choTA bhAI ArtadhyAnase marakara yaha hAthI huaa| so brahmottara svargake dekhane pUrva janmake bhAtR-premake vaza ho, Akara ise dharmopadeza kiyA, smjhaayaa| usase isa hAthIko jAtismaraNa jJAna ho gyaa| isane taba aNavata grahaNa kiye| taba hose yaha isa prakAra zAnta rahatA hai aura sadA isa bA~vIkI pUjana kiyA karatA hai / tumane bA~vI tor3akara jabase usameM se pratimA nikAla lI taba hIse hAthI saMnyAsa liye yahIM rahatA hai| aura rAjan, Apa pUrvajanmameM isI terapurameM gvAla the| Apane taba eka kamalake phUla dvArA jina bhagavAnko pUjA kI thii| usIke phalase isa samaya Apa rAjA hue haiN| rAjan, yaha jinapUjA saba puNyakarmoM meM uttama puNyakarma hai yahI to kAraNa hai ki kSaNamAtrameM isake dvArA uttamase uttama sukha prApta ho sakatA hai| isa prakAra karakaNDuko Adise iti paryanta saba hAla kahakara aura dharma premase use namaskAra kara nAgakumAra apane sthAna calA gayA / saca hai yaha puNya hIkA prabhAva hai jo deva bhI mitra ho jAte haiN| hAthIko saMnyAsa liye Aja tIsarA dina thA / karakaNDune usake pAsa jAkara use dharmakA pavitra upadeza kiyaa| hAthI anta meM samyaktva sahita marakara sahasrAra svarga meM mahaddhika deva huaa| eka pazu dharmakA upadeza suna kara svargameM ananta sukhoMkA bhoganevAlA deva huA, taba jo manuSya janma pAkara pavitra bhAvoMse dharma pAlana kareM to unhe kyA prApta na ho ? bAta yaha hai ki dharmase bar3hakara sukha denevAlI saMsArameM koI vastu hai ho nhiiN| isalie dharmaprAptike lie sadA prayatnazIla rahanA caahie| karakaNDune isake bAda isI parvata para apane, apanI mA~ke tathA bAladevake nAmase vizAla aura sundara tIna jinamandira banavAye, bar3e vaibhavake
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDu rAjAkI kathA 443 sAtha unakI pratiSThA krvaaii| jaba karakaNDune dekhA ki merA sAMsArika kartavya saba pUrA ho cukA taba rAjyakA saba bhAra apane putra vasupAlako sauMpa kara aura saMsAra, zarIra, viSaya-bhogAdi se virakta hokara Apa apane mAtA-pitA tathA aura bhI kaI rAjoMke sAtha jinadokSA le yogI ho gyaa| yogI hokara karakaNDu munine khaba tapa kiyA, jo ki nirdoSa aura saMsArasamudrase pAra karanevAlA hai| antameM paramAtma-smaraNameM lIna ho usane bhautika zarIra chodd'aa| tapake prabhAvase use sahasrAra svarga meM divya deha milii| padmAvato dantivAhana tathA anya rAje bhI apane puNya ke anusAra svargaloka gye| ___ karakaNDune gvAlake janmameM kevala eka kamalake phUla dvArA bhagavAnkI pUjA kI thii| use usakA jo phala milA use Apa suna cuke haiM / taba jo pavitra bhAvapUrvaka ATha dravyoMse bhagavAnakI pUjA kareMge unake sukhakA to phira pUchanA ho kyA? thor3e meM yoM samajhie ki jo bhavyajana bhaktise bhagavAnkI pratidina pUjA kiyA karate haiM ve sarvottama-sukha mokSa bho prApta kara lete haiM, taba aura sAMsArika sukhoMkI to unake sAmane ginato ho kyA hai ? __eka be-samajha gvAlane jina bhagavAnke pavitra caraNoMko eka kamalake phUlase pUjA kI thI, usake phalase vaha karakaNDu rAjA hokara devoM dvArA pUjya huaa| isalie sukhakI cAha karanevAle anya bhavyajanoMko bhI ucita hai ki ve jina-pUjAko ora apane dhyAnako AkarSita kreN| usase unheM manacAhA sukha milegaa| kyoMki bhAvoMkA pavitra honA puNyakA kAraNa hai aura bhAvoMke pavitra karanekA jina-pUjA bhI eka pradhAna kAraNa hai|
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114. jinapUjana - prabhAva - kathA saMsAra dvArA pUje jAnevAle jinabhagavAnko, sarvazreSTha ginI jAnevAlI jinavAnIko aura rAga, dveSa, moha, mAyA Adi doSoMse rahita parama vItarAgI sAdhuoM ko namaskAra kara jinapUjA dvArA phala prApta karanevAle eka meMDhakI kathA likhI jAtI hai / zAstroMmeM ullekha kiye udAharaNoM dvArA yaha bAta khulAsA dekhane meM AtI hai ki jina bhagavAnkI pUjA pApoMkI nAza karanevAlI aura svarga mokSake sukhoMkI denevAlI hai / isalie jo bhavyajana pavitra bhAvoM dvArA dharmavRddhi artha jinapUjA karate haiM ve hI sacce samyagdRSTi haiM aura mokSa jAneke adhikArI haiM / isake viparIta pUjA kI jo nindA karate haiM ve pApI haiM aura saMsAra meM nindAke pAtra haiM / aise loga sadA duHkha, daridratA, roga, zoka Adi kaSToMko bhogate haiM aura antameM durgatimeM jAte haiM / ataeva bhavyajanoM ko ucita hai ki ve jina bhagavAnkA abhiSeka, pUjana, stuti, dhyAna Adi satkarmoMko sadA kiyA kreN| isake sivA tIrthayAtrA, pratiSThA, jina mandiroMkA jIrNoddhAra Adi dvArA jainadharmakI prabhAvanA karanA caahie| ina pUjA prabhAvanA Adi kAraNoMse samyagdarzana prApta hotA hai / jina bhagavAn iMdra, dharaNendra, vidyAdhara, cakravartI Adi sabhI mahApuruSoM dvArA pUjya haiM / isalie unakI pUjA to karanI hI caahie| jinapUjA dvArA sabhI uttama uttama sukha milate haiN| jinapUjA karanA mahApuNyakA kAraNa hai, aisA zAstroM meM jagaha-jagaha likhA milatA hai / isalie jinapUjA samAna dUsarA puNyakA kAraNa saMsArameM na to huA aura na hogA / prAcIna kAla meM bharata jaise aneka bar3e-bar3e puruSoMne jinapUjA dvArA jo phala prApta kiyA hai, kisakI zakti hai jo use likha sake / gandhapuSpAdi ATha dravyoMse pUjA karanevAle jinapUjA dvArA jo phala lAbha karate haiM, unake sambandha meM hama kyA likheM, jaba ki kevala eka nA kucha cIja phUlase pUjAkara eka meMDhakane svarga sukha prApta kiyA / samantabhadra svAmIne bhI isa viSaya meM likhA hai - rAjagRhameM harSase unmatta hue eka meMDhakane satpuruSoM ko yaha spaSTa batalA diyA ki kevala eka phUla dvArA bhI jina bhagavAnkI pUjA karanese uttama phala prApta hotA hai, jaisA ki maiMne prApta kiyA / aba meMDhakakI kathA sunie --
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjana prabhAva - kathA yaha bhAratavarSa jambUdvIpa ke merukI dakSiNa dizA meM hai / isameM aneka torthaMkaroM kA janma huA hai / isalie yaha mahAn pavitra hai / magadha bhAratavarSameM eka prasiddha aura dhanazAlI deza hai / sAre saMsArakI lakSmI jaise yahIM Akara ikaTThI ho gaI ho / yahA~ke nivAso prAyaH dhanI haiM, dharmAtmA haiM, udAra haiM aura paropakArI haiM / jisa samayakI yaha kathA hai usa samaya magadhakI rAjadhAnI rAjagRha eka bahuta sundara zahara thA / saba prakArakI uttamase uttama bhogopabhogakI vastue~ vahA~ bar3I sulabhatA se prApta thIM / vidvAnoMkA usameM nivAsa thA / vahA~ke puruSa devoMse aura striyA~ devabAlAoMse kahIM bar3hakara sundara thIM / strI-puruSa prAyaH saba hI samyaktvarUpI bhUSaNase apaneko siMgAre hue the / aura isIliye rAjagRha usa samaya madhyalokakA svarga kahA jAtA thA / vahA~ jainadharmakA hI adhika pracAra thA / use prApta kara saba sukha-zAnti lAbha karate the / rAjagRhake rAjA taba zreNika the / zreNika dharmajJa the / jainadharma aura jainatattva para unakA pUrNa vizvAsa thA / bhagavAnkI bhakti unheM utanI hI priya thI, jitanI ki bhauMreko kamalinI / unakA pratApa zatruoMke liye mAnoM dhadhakatI Aga thI / satpuruSoMke liye ve zotala candramA the| pitA apanI santAnako jisa pyArase pAlatA hai zreNikakA pyAra bhI prajA para vaisA hI thA / zreNikako kaI rAniyA~ thIM / celinI una sabameM unheM adhika priya thI / sundaratAmeM, guNoMmeM caturatA meM celinIkA Asana sabase U~cA thA / use jainadharmase, bhagavAn kI pUjA- prabhAvanAse bahuta hI prema thA / kRtrima bhUSaNoM dvArA siMgAra karanekA mahattva na dekaraM usane apane AtmAko anamola samyagdarzana rUpa bhUSaNase bhUSita kiyA thaa| jinavANI saba prakAra ke jJAnavijJAnase paripUrNa hai aura ataeva vaha sundara hai, celinI meM bhI kisI prakAra ke jJAna-vijJAnakI kamI na tho| isaliye usakI rUpasundaratAne aura adhika saundarya prApta kara liyA thA / 'sone meM sugandha' ko ukti usa para caritArthaM thI / rAjagRha homeM eka nAgadatta nAmakA seTha rahatA thA / yaha jainI na thA / isakI strIkA nAma bhavadattA thA / nAgadatta bar3A mAyAcArI thA / sadA mAyAke jAla meM yaha pha~sA huA rahatA thaa| isa mAyAcArake pApase marakara yaha apane ghara A~ganakI bAvar3I meM meMDhaka huA / nAgadatta yadi cAhatA to karmoMkA nAza kara mokSa jAtA, para pApa kara vaha manuSya paryAyase pazujanma meM
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza AyA, eka meMDhaka huaa| isaliye bhavya-janoMko ucita hai ki ve saMkaTa samaya bhI pApa na kreN| eka dina bhavadattA isa bAvar3I para jala bharaneko AI / use dekhakara meMDhakako jAtismaraNa jJAna ho gyaa| vaha uchala kara bhavadattAke vastroM para car3hane lgaa| bhavadattAne Darakara use kapar3oM parase jhir3aka diyaa| meMDhaka phira bhI uchala-uchalakara usake vastroM para car3hane lgaa| use bAra-bAra apane pAsa AtA dekhakara bhavadattA bar3I cakita huI aura DarI bhii| para itanA use bhI vizvAsa ho gayA ki isa meMDhakakA aura merA pUrvajanmakA kucha na * kucha sambandha honA hI cAhiye / anyathA bAra-bAra mere jhir3aka dene para bhI yaha mere pAsa AnekA sAhasa na karatA / jo ho, maukA pAkara kabhI kisI sAdhu-santase isakA yathArtha kAraNa puuchNgii| ___ bhAgyase eka dina avadhijJAnI suvrata munirAja rAjagRhameM Akara tthhre| bhavadattAko meMDhakakA hAla jAnanekI bar3I utkaNThA thii| isaliye vaha turanta unake pAsa gii| unase prArthanA kara usane meMDhakakA hAla jAnanekI icchA pragaTa kii| suvrata munirAjane taba usase kahA-jisakA tU hAla pUchaneko AI hai, vaha dUsarA koI na hokara terA pati nAgadatta hai| vaha bar3A mAyAcArI thA, isaliye mara kara mAyAke pApase yaha meMDhaka huA hai / una munike saMsAra-pAra karane vAle vacanoMko sunakara bhavadattAko santoSa huaa| vaha muniko namaskAra kara ghara para A gii| usane phira mohavaza ho usa meMDhakako bhI Ane yahA~ lA rakkhA / meMDhaka vahA~ Akara bahuta prasanna rhaa| ___ isI avasarameM vaibhAra parvata para mahAvIra bhagavAnkA samavasaraNa aayaa| vanamAlone Akara zreNikako khabara dI ki rAjarAjezvara, jinake caraNoMko indra, nAgendra, cakravartI, vidyAdhara Adi prAyaH sabhI mahApuruSa pUjA-stuti karate haiM, ve mahAvIra bhagavAn vaibhAra parvata para padhAre haiN| bhagavAnke Aneke Ananda-samAcAra sunakara zreNika bahuta prasanna hue| bhaktivaza ho siMhAsanase uThakara unhoMne bhagavAnko parokSa namaskAra kiyaa| isake bAda ina zubha samAcAroMkI sAre zaharameM sabako khabara ho jAya, isake liye unhoMne Ananda ghoSaNA dilavA dii| bar3e bhArI lAvalazkara aura vaibhavake sAtha bhavyajanoMko saMga liye ve bhagavAnke darzanoMko gye| ve dUrase una saMsArakA hita karanevAle bhagavAnke samavasaraNako dekhakara utane hI khuza hue jitane khuza mora meghoMko dekhakara hote haiM aura
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjana-prabhAva-kathA 447 rAsAyanika loga apanA mana cAhA rasa lAbha kara hote haiN| ve samavasaraNameM pahaMce / bhagavAnke unhoMne darzana kiye aura uttamase uttama dravyoMse unako pUjA kI / antameM unhoMne bhagavAnke guNoMkA gAna kiyaa| he bhagavana, he dayAke sAgara, RSi-mahAtmA Apako 'agni' kahate haiM, isaliye ki Apa karmarUpI IMdhanako jalA kara khAka kara denevAle haiN| Apa hoko ve 'megha' bhI kahate haiM, isaliye ki Apa prAgiyoM ko jalAnevAlo duHkha, zoka, cintA, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa Adi dAvAgniko kSaNabharameM apane upadeza rUpI jalase bujhA DAlate haiN| Apa 'sUraja' bhI haiM, isaliye ki apane upadezarUpo kiraNoMse bhavyajanarUpI kamaloMko praphullita kara loka aura alokake prakAzaka haiN| nAtha, Apa eka sarvottama vaidya haiM, isaliye ki dhanvantarIse vaidyoMkI davA dArUse bhI naSTa na honevAlI aisI janma, jarA, maraNa rUpo mahAn vyAdhiyoM ko jar3a mUlase kho dete haiN| prabho, Apa uttamottama guNarUpo javAharAtake utpanna karanevAle parvata ho, saMsArake pAlaka ho, tInoM lokake anamola bhUSaNa ho, prANI mAtrake niHsvArtha bandhu ho, duHkhoMke nAza karanevAle ho aura saba prakArake sukhoMke denevAle ho / jagadIza ! jo sUkha Apake pavitra caraNoMkI sevAse prApta ho sakatA hai vaha aneka prakArake kaThinase kaThina parizrama dvArA bhI prApta nahIM hotaa| isaliye he dayAsAgara, mujha garobako-anAthako apane caraNoMko pavitra aura muktikA sukha denevAlI bhakti pradAna kiijiye| jabataka ki maiM saMsArase pAra na ho jaauuN| isa prakAra bar3o dera taka zreNikane bhagavAnkA pavitra bhAvoMse guNAnuvAda kiyaa| bAda ve gautama gaNadhara Adi maharSiyoMko bhaktise namaskAra kara apane yogya sthAna para baiTha gye| bhagavAnke darzanoMke liye bhavadattA seThAnI bhI gii| AkAzameM devoMkA jaya-jayakAra aura dundubhI bAjoMkI madhura-manohara AvAja sunakara usa meMDhakako jAti smaraNa ho gyaa| vaha bho taba bAvar3ImeM se eka kamalakI kaloko apane mu~hameM dabAye bar3e Ananda aura ullAsake sAtha bhagavAnakI pUjAke liye claa| rAstemeM AtA huA vaha hAthoke paira nIce kucalA jAkara mara gyaa| para usake pariNAma trilokya pUjya mahAvIra bhagavAnako pUjAmeM lage hue the, isaliye vaha usa pUjAke premase utpanna honevAle puNyase saudharma svargameM mahaddhika deva huaa| dekhiye, kahA~ to vaha meMDhaka aura kahA~ aba svargakA deva ! para isameM Azcaryako koI bAta nhiiN| kAraNa jinabhagavAnkI pUjAse saba kucha prApta ho sakatA hai|
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza eka antarmuhUrta meM vaha meMDhakakA jIva A~khoM meM cakAcauMdha lAnevAlA tejasvI aura sundara yuvA deva bana gayA / nAnA tarahake divya ratnamayI alaMkAroMkI kAntise usakA zarIra Dhaka rahA thA, bar3I sundara zobhA thI / vaha aisA jAna par3atA thA, mAnoM ratnoMkI eka bahuta bar3I rAzi rakkho ho yA ratnoMkA parvata banAyA gayA ho / usake bahumUlya vastroMkI zobhA dekhate hI banatI thI / galemeM usake svargIya kalpavRkSoMke phUloMkI sundara mAlAe~. zobhA de rahI thiiN| unakI sundara sugandhane saba dizAoMko sugandhita banA diyA thA / use avadhijJAnase jAna par3A ki mujhe jo yaha saba sampatti milI hai aura meM deva huA hU~, yaha saba bhagavAnkI pUjAkI pavitra bhAvanAkA phala hai / isaliye sabase pahale mujhe jAkara patita-pAvana bhagavAn kI pUjA karanI cAhiye / isa vicAra ke sAtha hI vaha apane mukuTa para meMDhakakA cihna banAkara mahAvIra bhagavAn ke samavasaraNa meM AyA / bhagavAnkI pUjana karate hue isa devake mukuTa para meMDhaka ke cihnako dekhakara zreNikako bar3A Azcarya huA / unhoMne gautama bhagavAnko hAtha jor3a kara pUchA - he saMdeharUpI a~dhereko nAza karanevAle sUraja, kRpAkara kahie ki isa devake mukuTa para meMDhakakA cihna kyoM hai ? maiMne to Aja taka kisI devake mukuTa para aisA cihna nahIM dekhA / jJAnakI prakAzamAna jyotirUpa gautama bhagavAnne taba zreNikako nAgadatta ke bhavase lekara aba takakI saba kathA kaha sunAI / use sunakara zreNikako tathA anya bhavyajanoMko bar3A hI Ananda huA / bhagavAn kI pUjA karanemeM unakI bar3I zraddhA ho gii| jinapUjanakA isa prakAra utkRSTa phala jAnakara anya bhavyajanoM ko bhI ucita hai ki ve sukha denevAlI isa jina pUjanako sadA karate raheM / jina pUjAke phalase bhavyajana dhana-daulata, rUpasaubhAgya, rAjya-vaibhava, bAla-bacce aura uttama kucha jAti Adi sabhI zreSTha sukha-cainakI manacAhI sAmagrI lAbha karate haiM, ve cirakAla taka jIte haiM, durgatimeM nahIM jAte aura unake janma-janmake pApa naSTa ho jAte haiM / jinapUjA samyagdarzana aura mokSakA bIja hai, saMsArakA bhramaNa miTAnevAlI hai aura sadAcAra, sadvidyA tathA svarga-mokSake sukhakI kAraNa hai / isaliye Atmahita ke cAhanevAle satpuruSoM ko cAhiye ki ve Alasa chor3akara nirantara jinapUjA kiyA kreN| isase unheM manacAhA sukha milegA / 448 yahI jina pUjA samyagdarzanarUpI vRkSake sIMcaneko varSA sarIkhI hai, bhavyajanoM ko jJAna denevAlI mAnoM sarasvatI hai, svargakI sampadA prApta karAnevAlI dUtI hai, mokSarUpI atyanta UMce mandira taka pahu~cAneko mAnoM
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjana-prabhAva-kathA 449 sor3hiyoMkI zreNI hai aura samasta sukhoMkI denevAlI hai| yaha Apa bhavyajanoMkI pApa karmose sadA rakSA kre| jinake janmotsavake samaya svargake indroMne jinheM snAna karAyA, jinake snAnakA sthAna sumeru parvata niyata kiyA gayA, kSIra samudra jinake snAnajalake liye bAvar3I niyata kI gaI, devatA logoMne bar3e adabake sAtha jinakI sevA bajAI, devAMganAe~ jinake isa maMgalamaya samayameM nAcIM aura gandharva devoMne jinake guNoMko gAyA, jinakA yaza bakhAna kiyA, aise jina bhagavAn Apa bhavya-janoMko aura mujhe parama zAnti pradAna kreN| vaha bhagavAn kI pavitra vANI jaya lAbha kare, saMsArameM cira samaya taka raha kara prANiyoMko jJAnake pavitra mArga para lagAye, jo apane sundara vAhana mora para baiThI haI apUrva zobhAko dhAraNa kiye hai, mithyAtvarUpo gADhe aMdhereko naSTa karaneke liye jo sUrajake samAna tejasvinI hai, bhavyajanarUpI kamaloMke vanako vikasita kara Anandako bar3hAnevAlI hai, jo sacce mArgako dikhAnevAlI hai aura svargake deva, vidyAdhara, cakravartI Adi sabhI mahApuruSa jise bahata mAna dete haiN| mUlasaMghake sabase pradhAna sArasvata nAmake nirdoSa gacchameM kundakundAcAryakI paramparAmeM prabhAcandra eka prasiddha AcArya hue haiN| ve jainAgamarUpI samadrake bar3hAneke liye candramAko zobhAko dhAraNa kie the| baDe-baDe vidvAn unakA Adara satkAra karate the| ve guNoMke mAnoM jaise khajAne the, bar3e guNI the| isI gacchameM kucha samaya bAda mallibhUSaNa bhaTTAraka hue| ve mere guru the| ve jinabhagavAnke caraNa-kamaloMke mAnoM jaise bhauMre the-sadA bhagavAnkI pavitra bhaktimeM lage rahate the| mUla saMghameM inake samayameM yahI pradhAna AcArya gine jAte the| samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra rUpa ratnatrayake ye dhAraka the| vidyAnandI guruke paTTarUpI kamalako praphullita karaneko ye jaise sUrya the| inase unake paTTako bar3I zobhA thii| ye Apa satpuruSoMko sukhI kreN| ve siMhanandI guru bhI Apako sukhI kareM, jo jina bhagavAnkI nirdoSa bhaktimeM sadA lage rahate the / apane pavitra upadezase bhavyajanoMko sadA hita. mArga dikhAte rahate the.| jo kAmarUpo nirdayI hAthIkA durmada naSTa karaneko siMha sarIkhe the, kAmako jinhoMne vaza kara liyA thaa| ve bar3e jJAnI dhyAnI the, ratnatrayake dhAraka the aura unakI bar3I prasiddhi thii| 29
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAdhanA kathAkoza ve prabhAcandrAcArya vijaya lAbha kareM, jo jJAnake samudra haiN| dekhiye, samudra ratna hote haiM, AcArya mahArAja samyagdarzanarUpI zreSTha ratnako dhAraNa kiye haiM / samudra meM taraMgeM hotI haiM, ye bhI saptabhaMgI rUpI taraMgoMse yukta haiMsyAdvAdavidyAke bar3e hI vidvAn haiN| samudrako taraMgeM jaise kUr3e-karakaTako nikAla bAhara pheMka detI haiM, usI taraha ye apanI saptabhaMgI vANI dvArA ekAnta mithyAtvarUpI kUr3e-karakaTako haTA dUra karate the, anya matake bar3e-bar3e vidvAnoMko zAstrArtha meM parAjita kara vijaya lAbha karate the / samudra meM magaramaccha, ghar3iyAla Adi aneka bhayAnaka jIva hote haiM, para prabhAcandrarUpI samudra meM usase yaha vizeSatA thI, apUrvatA thI ki usameM krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa rUpI bhayAnaka magaramaccha na the / samudra meM amRta rahatA hai aura inameM jina bhagavAnkA vacanamayI amRta samAyA huA thA / aura samudra meM aneka bikane yogya vastue~ rahatI haiM, ye bhI vratoM dvArA utpanna honevAlI puNyarUpI vikreya vastuko dhAraNa kiye the / ataeva ve samudrakI upamA diye gaye / 450 inhIMke pavitra caraNakamaloMkI kRpAse jainazAstroMke anusAra mujha nemidatta brahmacArone samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra aura samyaktapake prApta karanevAloMkI ina pavitra puNyamaya kathAoMko likhA hai / kalyANakI karanevAlI ye kathAe~ bhavyajanoM ko dhana-daulata, sukha-caina, zAnti - suyaza aura Amoda-pramoda Adi sabhI sukha sAmagrI prApta karAne meM sahAyaka hoM / yaha merI pavitra kAmanA hai / ku kumantrata kathA isa jambUdvIpa ke bharatakSetrake eka suramya deza meM rAjadhAnI thI / vahA~ bhUpAla nAmakA rAjA rAjya manoharA nAmakI rAnI thii| unake rAjyameM sabhI prajA bharameM zAnti va amana caina thaa| sabhI apane dharma va kartavyoM kA pAlana hastinApura nAmakI karatA thA / usake sukhI thI, rAjya karate the / usI nagarI meM dhanapAla nAmakA eka seTha rahatA thaa| usakI strIkA
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuMkuma vrata kathA 451 nAma dhanavatI thaa| sabhI prakArakI sukha sampadAoMse yukta honese unakA samaya bar3A Ananda pUrvaka vyatIta ho rahA thA, parantu unake koI putra nahIM thA, isa eka hI cintAse ve khinna aura ciMtita rahA karate the / eka dina zrI dezabhUSaNa muni ( avadhijJAnI ) aneka deza va prAntoM va nagaroM meM vihAra kahate hue isI nagarake sahasrakUTa caityAlaya meM padhAre / munirAjakA Agamana jAnakara sabhI nagarake nivAsI apane zakti pramANa pUjA dravya lekara guru darzanArtha unake nikaTa caityAlaya meM gaye, dhanavatI seThAnI bhI nahA dhokara bhakti bhAvase, caityAlaya gaI vahA~ para jinapratimAkA abhiSeka karake, aSTa dravyoMse prabhuko pUjana ko, phira guru mahArAjakA darzana karake, hAtha jor3a kara vinamra zabdoMse munirAjase bolI - he munivara, putra ke abhAva meM merA yaha manuSya janma vyartha evaM nissAra hai, yadyapi mujhe sarva prakAra kI bhoga upabhogakI sAmagrI yatheSTha milI hai, phira bhI yaha aTUTa sampatti eka putrake nahIM hone se, mujhe va mere manako pUrNa zAnti pradAna nahIM kara sakatI, hamezA, kula paramparAko calAnevAle putra ke abhAvase manameM mahAn AtApa banA rahatA hai, prabho kaunase aise pApakarmakA udaya hai, jisake kAraNa sabhI sukha sAmagroke hote hue bhI, maiM putravatI nahIM huI / karuNAsAgara munirAja usakI isa prakAra vinamravANIko sunakara dayArdra hokara bole- putrI, manuSya jaise acche va bure kArya karatA hai, usI kA pratiphala ho use sukha, duHkha rUpameM milatA hai / tUne bhI pUrva bhava meM, eka bAra, jaba munirAja caryA kara nikale the, taba unakA Adara nahIM kiyA tUM garvase garvita hokara unake prati udAsIna rahI aura yaha usI pApakA phala hai, ki isa janma meM aTUTa sampatti prApta hone para bhI, tU putravato nahIM huI, jisake kAraNase tumhAre hRdaya meM baicenI hai aura hamezA azAntatA banI rahatI hai / thA, vinamra vacanoMse madhura vANI meM dhanavatI seThAnIne apane kiye hue pApoMke prAyazcita ke liye tatparatA dikhAte hue munirAja se prArthanA kI, prabho aneka bar3e-bar3e aparAdha guruoM ke darzana mAtrase zAnta ho jAte haiM mujhe bhI Apa koI aisA vrata batAiye jisase mere kiye hue aparAdha dUra hoveM aura mujhe putra ratnakI prApti ho, aura meM apane jIvanako saphala banA sakU~ / munirAja bole, dharma hI manuSyako sukhameM pahu~cAtA hai, Atmika sukhoMkI vRddhi bho usI se hai aisI koI bhI aprApya vastu nahIM jo manuSya ko dharma sevanase na prApta ho / sAMsArika sukhoM kI to bAta hI kyA atyanta
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 ArAdhanA kathAkAza durlabha mokSa sukha bhI isI dharmakI hI dena hai, putrI tuma bhI, dharmameM dRr3ha karanevAle "saubhAgyavata" ko vidhi yukta pAlana karo, jisakI vidhi isa prakAra hai| aSAr3ha zuklA aSTamIke dina snAnAdise pavitra hokara, jinamandira jAkara, jinendra bhagavAnkI stuti karake, vandanA karake, isa vratako grahaNa karo, bAdameM pAMca pAna lekara unameM pAMca-pAMca akSatapuJja rakhakara, eka-eka supArI bhI rakho va zrI jinendra bhagavAnkI vandanA karate samaya yaha mantra par3ho "Atmajyoti, AcAryajyoti, bandhujyoti, balagajyoti, puNyajyoti, putrajyoti, zrI pArzvanAtha jyoti belagu ratnajyoti / " isa prakAra pratidina pA~ca-pA~ca saubhAgyavatI striyoMke kuMkuma lagAve, tathA kukuma, haldI, rolI, taMdula tathA rAI ke pAMca-pA~ca Dhera lagAkara pratyeka aSTamI, caturdazIke dina, eka bhukti kre| isa prakAra yaha vidhi kArtika zuklA pUrNimA paryanta kare / pUrNimAke dina mahAbhiSeka kara (eka kalazase lekara 108 taka ) pA~ca bhakSya, dUdhake banAkara, 25 naivedya banAkara, usameMse zAstrake 4, guruoMke 3, naivedya car3hAkara pUjA kare / zAstrako vastra car3hAve / gur3akI bhelI sahita cAra striyoM ko 4 phala deve, eka Apa leve / muni-AryikAoMko zAstra va vastrAdi deve| cAra prakAra ke saMghako yathAzakti AhArAdi dAna deve| vratakI vidhiko, atyanta Anandita hRdayase, pUrNa rUpase manana kara, vrata grahaNa karanekA saMkalpa karake dhanavatI seThAnI ghara A gaI aura usane vidhike anusAra isa vratakA pAlana kiyA, udyApanake uparAnta usako putra ratnakI prApti huI / usakA nAma devakumAra rakhA / putra va pati sahita sukhase kAla vyatIta karate hue antameM dIkSA lekara seThAnI svarga gii| saca hai, yaha kuMkumavratakI prabhAvanA hai| mahAn puNyakA upArjana ina vratoMkA hI prabhAva hai va paramparA mokSa sukha bhI inase prApta hotA hai / bhavya jIvoMko vrata anuSThAna bhakti va pUrNa zraddhAke sAtha karanA cAhie, jisase dhanavatIkI taraha sukhI hokara manuSya janmako sArthaka banA ske|
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ jambUsvAmIkI vinato jambUsvAmIkI vinatI rAjagirI nagarI kA o vAsI, ghara meM riddhi abhilAsI / seTha aradAsa jI rA ka~vara jambUjI, dhAraNa karalyo ye mAtA tuma hI parivArI || cAra sagAI AI jI ka~vara kI, sundara rUpa risAlA, hAtha kAma saba liyA jI / ka~vara kA zuddha muharata sAvo kIno tumahI parivArI // 1 // mathurA jI meM zora ur3e hai, nArI to maMgala gAve / svAmi sudarzana rAjagiri padhArA, loga ju vandanA Ave // bArI vo jambu hAtha jor3a kara keve jI, jambu jI suNa lIjyo morI mAtA / raNa mata karajyo DhIla na kIjyo khINI pala khINI jAve | tumhI parivArI // bArI vo0 // 3 // jI vairAgI tuma hI parivArI // 2 // bAta apUraba kI sunIjI, ka~vara kI suNa mAtA murajhAI / dikSA abAra mata dhAro re jAyA, bahu ye paraNa ghara lAvo // tuma hI parivArI // bArI vo0 jambUjI // 4 // hAtha jor3akara kevejI, jambUjI suNa lIjyo ye morI mAtA / mana, tana, meM to zIla raco hai, paraNA kara kA~I hosyo rAjI // tuma hI parivArI // bArI vo jambUjI // 5 // mAtA kA vacanA se paraNyA jambUjI, bahu ghara Aya pAMya lAgo AjJA lekara mahala padhArI, / jambU jI kahate tuma AgI || tuma hI parivArI0 // 6 // 453
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 ArAdhanA kathAkoza kor3a ninyAnave sainyA ghara meM, kor3a chiyANve meha laayaa| mahala manoramA ratanA su jar3iyA, phUla DArI seja bichAi // tuma hI privaaro| 7 // candra, badana, maga, locana vAlA, kera garva makha laayaa| kera garva su Apo, sUpo, ke, harSa, ghaNI vo muMDha bolo tuma hI privaarii||8|| indra dhanuSa jyoM jovana bana kara, ' neNA meM kAjala raNa ke, mora patijI the haMsa kara bolo, gAMTha hiye ko kholo| tuma hI parivArI // 9 // bArI vo jambU jii| kiNa re pIvariyo, kiNa re sAsariyo piyA bina kauna adhAra / loga haMse mhAro jobana chIje, saMsAro meM kuNa bole / tuma hI parivArI // 10 // bArI vo jmbjii| cAra kathA to kAminI kahiye, cAra jambU jo ka~vArA zIla ratana meM parakha lIyo hai... kAMca ne kaho kuNa jhele / saMsArI meM kuNa rAce // __ tuma hI privaarii|| bArI vo jambUjI / / 11 // kAma bhoga mahA dukhadAI, kar3avA, viSa su kuNa khAve, mevA mizrI bhojana, tajakara niMbolo o kuNa cAvai / / tuma hI parivArI / / bArI vo0 jambUjI / / 12 / / saMga jor3e jambU dikSA lInI, parabhAta ho dhana ju core / pAMva na uThe jAya, jambU jI ne pUche / / tuma hI parivArI / bArI vo jambU jI // 13 / / eka vidyA tama yAne devA o jambUjI, doya vidyAmAna dIjyo, jambUjI kahave mhAMne kyA kI, vidyA saMsArI meM kuNa rAce // tuma hI parivAro / / bArI vo jambUjo // 14 / / Aja na paraNI cAra lugAI kA~I re tajyo niradhArI, komala kAyA ghara meM mAyA, kA~I re tajo bholA bhaaii| tuma hI parivArI // bArI vo jambUjI / / 15 / /
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ jambUsvAmIkI vinatI Ayu to aMjulI ko pAnI kAyA kAMca kI zIsI, bina mAMgI jambU dikSA lInI, tyAga diyo re sNsaarii| tuma hI parivArI // bArI vo jambU jI // 16 // pAMca sattAisa jamba dikSA lInI, zivapura DerA DarAyA carama kevalI bhayA ho jambujI, pahuMcA re mukati re mAMhi / / tuma hI privaarii|| bArI vo jambUjI gherAgo tuma hI parivArI / / 17 //
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA~ jinavANI stuti mA~ jinavANI mamatA nyArI, pyArI pyArI goda hai thArI / A~cala meM mujhako tU rakha le, tU tIrthaMkara rAjadulArI ||ttek|| vIra prabho parvata nirjharaNI, gautama ke sukha kaMTha jharI ho / anekAnta aura syAdvAda kI, amRtamaya mAtA tuma hI ho / bhavyajanoM kI karNapipAsA, tujhase zamana huI jinavANI / / 1 / / mA~ jinavANI........... saptabhaMga maya laharoM se mA~, tU hI sapta tatva prakaTAye / dravya guNoM arU paryAyoM kA, jJAna AtamA meM karavAye / heya jJeya aru upAdeya kA, bhAna huA tumase jinavANI / / 2 / / mA~ jinavANI................. tujhako jAnU~ tujhako samajhU, tujhase Atama bodha ko pAU~ / tere A~cala meM chipa-chipakara dugdhapAna anuyoga ko pAU~ / mA~ bAlaka kI rakSA karanA, mithyAtama ko hara jinavANI / / 3 / / mA~ jinavANI................. dhIra banU~ maiM vIra banU~ mA~, karmabalI ko dala-dala jAU~ / dhyAna karU~ svAdhyAya karU~ basa, tere guNa ko nizadina gAU~ / aSTa karama kI hAna kare yaha, aSTama kSiti ko de jinavANI / / 4 / / mA~ jinavANI............ RSi muni yati saba dhyAna dhare mA~, zaraNa prApta kara karma hreN| sadA mAta kI goda rahU~ maiM, aisA zira AzISa phale / namana kareM "syAdvAdamatI' nita, Atma sudhArasa de jinavANI / / 5 / / mA~ jinavANI....... -gaNinI AryikA syAdvAdamatI mAtAjI
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Lain Education International For Private & Personal.Use Only