Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ LF AptavANI zreNI-9
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAdA bhagavAna kathita AptavANI zreNI-9 mUla gujarAtI saMkalana : DaoN. nIrUbahana amIna hiMdI anuvAda : mahAtmAgaNa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : ajIta sI. paTela dAdA bhagavAna ArAdhanA TrasTa, 'dAdA darzana', 5, mamatApArka sosAiTI, navagujarAta kaoNleja ke pIche, usmAnapurA, ahamadAbAda - 380014, gujarAta phona : (079) 39830100 All Rights reserved - Deepakbhai Desai Trimandir, Simandhar City, Ahmedabad-Kalol Highway, Adalaj, Dist.-Gandhinagar-382421, Gujarat, India. No part of this book may be used or reproduced in any manner whatsoever without written permission from the holder of the copyrights. prathama saMskaraNa : 3000 navambara, 2016 bhAva mUlya : 'parama vinaya' aura 'maiM kucha bhI jAnatA nahIM', yaha bhAva! dravya mUlya : 120 rupaye mudraka : aMbA ophaseTa B-99, ilekTronIksa GIDC, ka-6 roDa, sekTara-25, gAMdhInagara-382044 phona : (079) 39830341
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ trimaMtra vartanatIcaMkara .., zrImaMdharavAmAM namo arihaMtANaM namo siddhANaM namo AyariyANaM namo uvAjhASANaM namo loe sabbasAhUNaM eso paMca namunaro, savya pAvappaNAsaNI maMgalANaM ca savvesiM, paDama havAi maMgalam 1 OM namo bhagavate vAsudevAya 2 OM namaH zivAya 3 jaba saccidAnaMda
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa anaMta janmoM car3he, parama pada pAne ke lie, mathe, hA~phe, thake aura anaMta bAra gire| apanAI bAdhaka galI, sAdhakane sarala rAha chor3akara, sau kamAne meM kaSAya hue, do sau kA nukasAna uThAyA ApopaM apane kapaTa, mamatA, lobha, lAlaca, caturAI, mAna, spardhA, TIkA, gurutA, aham aura judaaii| kacce kAna, dUsaroM kA sunanA, pUjAne kI kAmanA, ArAdhanA rokakara, karavAe kitanI viraadhnaa| nipuNatA kA aham, lAlaca badalA de paTarI, 'maiM jAnatA hU~' kA kaipha, jJAnI ke doSa dekhakara khoTa khaaii| Ar3AI, svacchaMda, zaMkA, trAguM, ruThanA, udvega, mokSamArgI sAdhakoM ke heldI mana meM phailAe~ 'pleg'| mokSamArga meM bAdhaka kAraNoM ko kauna batAe? kauna chur3avAe? kauna vahA~ se vApasa mUla mArga para lAe? mArga ke 'jAnakAra' batAe~ge sabhI bAdhaka kAraNa, sUkSma artha vivecana 'AptavANI' sAdhakoM ko samarpaNa!
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAdA bhagavAna kauna? jUna 1958 kI eka saMdhyA kA karIba cha: baje kA samaya, bhIr3a se bharA sUrata zahara kA relve sTezana, pleTaphArma naM. 3 kI beMca para baiThe zrI aMbAlAla mUlajIbhAI paTela rUpI dehamaMdira meM kudaratI rUpa se, akrama rUpa meM, kaI janmoM se vyakta hone ke lie Atura 'dAdA bhagavAna' pUrNa rUpa se prakaTa hue| aura kudarata ne sarjita kiyA adhyAtma kA adbhuta aashcry| eka ghaMTe meM unheM vizvadarzana huaa| 'maiM kauna? bhagavAna kauna? jagat kauna calAtA hai? karma kyA? mukti kyA?' ityAdi jagat ke sAre AdhyAtmika praznoM ke saMpUrNa rahasya prakaTa hue| isa taraha kudarata ne vizva ke sammukha eka advitIya pUrNa darzana prastuta kiyA aura usake mAdhyama bane zrI aMbAlAla mUlajIbhAI paTela, gujarAta ke carotara kSetra ke bhAdaraNa gA~va ke pATIdAra, kAnTrekTa kA vyavasAya karanevAle, phira bhI pUrNatayA vItarAga puruSa! unheM prApti huI, usI prakAra kevala do hI ghaMToM meM anya mumukSu janoM ko bhI ve AtmajJAna kI prApti karavAte the, unake adbhuta siddha hue jJAnaprayoga se| use akrama mArga khaa| akrama, arthAt binA krama ke, aura krama arthAt sIr3hI dara sIr3hI, kramAnusAra Upara cddh'naa| akrama arthAt liphTa mArga, zaoNrTa kaTa! ve svayaM pratyeka ko 'dAdA bhagavAna kauna?' kA rahasya batAte hue kahate the ki "yaha jo Apako dikhate hai ve dAdA bhagavAna nahIM hai, ve to 'e.ema.paTela' hai| hama jJAnIpuruSa haiM aura bhItara prakaTa hue haiM, ve 'dAdA bhagavAna' haiN| dAdA bhagavAna to caudaha loka ke nAtha haiN| ve Apa meM bhI haiM, sabhI meM haiN| Apa meM avyakta rUpa meM rahe hue haiM aura |'yahA~' hamAre bhItara saMpUrNa rUpa se vyakta hue haiN| dAdA bhagavAna ko maiM bhI namaskAra karatA huuN|" / 'vyApAra meM dharma honA cAhie, dharma meM vyApAra nahIM', isa siddhAMta se unhoMne pUrA jIvana bitaayaa| jIvana meM kabhI bhI unhoMne kisI ke pAsa se paisA nahIM liyA balki apanI kamAI se bhaktoM ko yAtrA karavAte the
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmajJAna prApti kI pratyakSa liMka __'maiM to kucha logoM ko apane hAthoM siddhi pradAna karanevAlA huuN| pIche anugAmI cAhie ki nahIM cAhie? pIche logoM ko mArga to cAhie na?" - dAdAzrI parama pUjya dAdAzrI gA~va-gA~va, deza-videza paribhramaNa karake mumukSu janoM ko satsaMga aura AtmajJAna kI prApti karavAte the| ApazrI ne apane jIvanakAla meM hI pUjya DaoN. nIrUbahana amIna (nIrUmA~) ko AtmajJAna prApta karavAne kI jJAnasiddhi pradAna kI thiiN| dAdAzrI ke dehavilaya pazcAt nIrUmA~ vaise hI mumukSujanoM ko satsaMga aura AtmajJAna kI prApti, nimitta bhAva se karavA rahI thii| pUjya dIpakabhAI desAI ko dAdAzrI ne satsaMga karane kI siddhi pradAna kI thii| nIrUmA~ kI upasthiti meM hI unake AzIrvAda se pUjya dIpakabhAI deza-videzo meM kaI jagahoM para jAkara mumukSuoM ko AtmajJAna karavA rahe the, jo nIrUmA~ ke dehavilaya pazcAt Aja bhI jArI hai| isa AtmajJAnaprApti ke bAda haz2AroM mumukSu saMsAra meM rahate hue, z2immedAriyA~ nibhAte hue bhI mukta rahakara AtmaramaNatA kA anubhava karate haiN| graMtha meM madrita vANI mokSArthI ko mArgadarzana meM atyaMta upayogI siddha hogI, lekina mokSaprApti hetu AtmajJAna prApta karanA z2arUrI hai| akrama mArga ke dvArA AtmajJAna kI prApti kA mArga Aja bhI khulA hai| jaise prajvalita dIpaka hI dUsarA dIpaka prajvalita kara sakatA hai, usI prakAra pratyakSa AtmajJAnI se AtmajJAna prApta kara ke hI svayaM kA AtmA jAgRta ho sakatA hai|
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana AtmavijJAnI zrI aMbAlAla mUlajIbhAI paTela, jinheM loga 'dAdA bhagavAna' ke nAma se bhI jAnate haiM, unake zrImukha se adhyAtma tathA vyavahAra jJAna saMbaMdhI jo vANI nikalI, usako rikaoNrDa karake, saMkalana tathA saMpAdana karake pustakoM ke rUpa meM prakAzita kiyA jAtA haiM / jJAnIpuruSa saMpUjya dAdA bhagavAna ke zrImukha se adhyAtma tathA vyavahArajJAna saMbaMdhI vibhinna viSayoM para nikalI sarasvatI kA adbhuta saMkalana isa AptavANI meM huA hai, jo naye pAThakoM ke lie varadAnarUpa sAbita hogii| prastuta anuvAda meM yaha vizeSa dhyAna rakhA gayA hai ki vAcaka ko dAdAjI kI hI vANI sunI jA rahI hai, aisA anubhava ho / unakI hiMdI ke bAre meM unake hI zabda meM kaheM to "hamArI hiMdI yAnI gujarAtI, hiMdI aura aMgrejI kA mikscara hai, lekina jaba 'TI' (cAya) banegI, taba acchI bnegii|" jJAnI kI vANI ko hiMdI bhASA meM yathArtha rUpa se anuvAdita karane kA prayatna kiyA gayA hai kintu dAdAzrI ke AtmajJAna kA sahI Azaya, jyoM kA tyoM to, Apako gujarAtI bhASA meM hI avagata hogaa| jinheM jJAna kI gaharAI meM jAnA ho, jJAna kA sahI marma samajhanA ho, vaha isa hetu gujarAtI bhASA sIkheM, aisA hamArA anurodha hai| prastuta pustaka meM kaI jagahoM para koSThaka meM darzAye gae zabda yA vAkya parama pUjya dAdAzrI dvArA bole gae vAkyoM ko adhika spaSTatApUrvaka samajhAne ke lie likhe gae haiN| jabaki kucha jagahoM para aMgrejI zabdoM ke hiMdI artha ke rUpa meM rakhe gae haiN| dAdAzrI ke zrImukha se nikale kucha gujarAtI zabda jyoM ke tyoM rakhe gae haiM, kyoMki una zabdoM ke lie hiMdI meM aisA koI zabda nahIM hai, jo usakA pUrNa artha de ske| hAlAMki una zabdoM ke samAnArthI zabda artha ke rUpa meM diye gae haiN| anuvAda saMbaMdhI kamiyoM ke lie Apase kSamAprArthI haiM / isa AptavANI meM braikiTa meM zabdoM ke jo artha die gae haiM, ve hamArI Aja kI samajha ke anusAra haiM / 7
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya anaMta janmoM se jIva mokSa meM jAne ke lie prayatnazIla hai| kitanI hI bAra car3hatA hai aura kitanI hI bAra giratA hai| manacAhA pariNAma Ane se kauna rokatA hai ? mokSa kI sAdhanA karane vAle va karavAne vAle loga kAphI kucha aMzoM taka 'sAdhaka kAraNoM' ko pA sakate haiM, lekina 'bAdhaka kAraNoM' ko dekhakara aura samajhakara unase virakta raha sakate haiM sirpha kisI hI kAla meM prakaTa hone vAle jJAnI! jaba pratyakSa prakaTa jJAnIpuruSa mila jAe~ tabhI mokSamArga pUrNarUpa se khula jAtA hai, itanA hI nahIM lekina aMta taka pahu~ca jAte haiM! mokSamArga meM Age bar3hane kA mArga kahIM-kahIM para mila AegA, lekina U~ce car3hate-car3hate jo 'Denjarasa poinTsa' Ate haiM unakI lAlabattiyA~ kahIM bhI nahIM miltii| car3hane ke rAstoM kI jitanI mahattA hai, usase aneka gunA mahatvapUrNa hai, phisalane vAle sthAnakoM kI jAnakArI aura vahA~ satarkatA rkhnaa| aura usa satarkatA ke binA vaha cAhe jitanA puruSArtha kare taba bhI giratA hI rhegaa| AtmasAdhanA karate-karate sAdhaka kahA~-kahA~ khuda, khuda ke lie hI bAdhaka bana jAtA hai, isa cIz2a kI sAdhanA atyaMta tIkSNa jAgRti ke binA siddha nahIM ho sktii| arthAt isa puruSArtha meM munAphA prApta karane se adhika, nukasAna ko kisa taraha se rokA jAe, vaha ati-ati mahatvapUrNa hai| jJAnIpuruSa mila jAe~ aura jJAnIpuruSa kI pahacAna ho jAne ke bAda unakI ArAdhanA zurU ho jAe, usase pahale to jo saMsAra meM hI, vyavahAra meM hI ulajhe hue the, ve hI, saMsAra kI sAdhanA karane vAle hI, aba mokSamArga kI sAdhanA kI ora mur3ate haiN| aba bAkI bacA huA vyavahAra jaba AvazyakarUpa se pUrA karanA hotA hai, taba jAne-anajAne meM saMsAra kI sAdhanA bhI ho jAtI hai, usa lIkeja ko kauna dikhAegA? una tamAma lIkeja ko sIla karane ke lie vyavahArajJAna-adhyAtmajJAna aura adhyAtmavijJAna taka kA jJAna, jJAnakalA aura bodhakalA yahA~ para prakaTa jJAnIpuruSa dvArA anAvarita hue haiN| mokSamArga arthAt mukti kA mArga, saMsArI baMdhanoM se mukta hone kA maarg| mukti ke sAdhana mAnakara sAdhaka jo-jo karatA hai, usase use mukti
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA anubhava nahIM hotA / kitane-kitane sAdhana karane ke bAda bhI usakA baMdhana nahIM ttuutttaa| usameM kauna sI bhUla raha jAtI hai ? mukta hone ke lie mukta hone ke kAraNoM kA sevana karanA cAhie / jina-jina kAraNoM kA sevana karatA hai, unase use mukti kA anubhava hotA jAe, tabhI aisA kahA jA sakatA hai ki usake dvArA sevita kAraNa mukti ke lie haiM para ye to mukti ke kAraNoM kA sevana karate haiM, phira bhI baMdhana nahIM chUTatA, aisA kyoM ? jJAnIpuruSa ne saMpUrNa mokSamArga ko dekhA hai, jAnA hai, anubhava kiyA hai aura usa mArga ko pAra kiyA hai isIlie usa mArga meM bAdhaka doSa, usa mArga meM Ane vAle vighna-Ane vAlI ar3acanoM yA Ane vAle khatare batA sakate haiN| usa mArga para calanevAloM ko, doSoM kA kisa prakAra nirmUlana kiyA jA sakatA hai, ve usakA pUrNa jJAna, pUrNa upAya batA sakate haiN| jagat meM jina doSoM se baMdhe hue haiM aise doSa, jo jagat ke logoM kI dRSTi meM nahIM A sakate haiM unakI vajaha se loga niraMtara isa prakAra ke doSoM se baMdhakara, una doSoM ko poSaNa dekara mokSamArga se vimukha hI rahe haiM / pUrvakAla meM ho cuke jJAnI mokSamArga meM bAdhaka doSoM ke bAre meM logoM ko cetAvanI dekara gae haiN| lekina mokSamArga kI prApti hone se pahale ke bAdhaka doSa, mokSamArga kI prApti hone ke bAda bAdhaka hone vAle doSa, una sabhI kA vistArapUrvaka vivaraNa upalabdha ho to mokSamArga kA saccA abhilASI sAdhaka usa mArga ko pUrNa rUpa se prApta kara sakatA hai, usa mArga meM khuda pragati kI ora prayANa kara sakatA hai| phira bhI vAstavika mArga to jJAnIpuruSa ke caraNoM meM rahakara hI pUrNa karanA hotA hai I pahale ke jJAnI kaha gae haiM ki krodha - mAna - mAyA - lobha se baMdhana hai| una doSoM ke khatma hone para hI mukti hogii| sabhI doSa krodha-mAnamAyA- - lobha meM samA jAte haiM, lekina vyavahAra meM ve doSa kisa svarUpa meM bAhara Ate haiM, kisa svarUpa meM hote rahate haiM ? vaha to, jJAnIpuruSa ke samajhAne para hI samajha meM A sakatA hai| jJAnIpuruSa arthAt pUrNa prakAza / usa prakaTa jJAna prakAza meM sarva doSoM se chuTakArA prApta karane ke lie jJAnIpuruSa ke samakSa AlocanA bahuta hI anivArya ho jAtI hai| khuda ko jahA~-jahA~ duHkhamaya pariNAma 9
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA anubhava hotA hai, ulajhaneM hotI haiM, bhramita hotA hai, anubhava kI koI jhalaka nahIM milatI taba kauna sI graMthi parezAna kara rahI hai, una saba kI z2arA vistArapUrvaka jJAnIpuruSa ke samakSa AlocanA kI jAe, to satsaMga dvArA jJAnIpuruSa bhItara ke doSoM ko kuredakara nikAla dete haiN| jJAnIpuruSa prakAza dete haiM, aura usa prakAza meM doSa dekhe jA sakate haiM aura doSoM se chuTakArA prApta kiyA jA sake, vaisA mArga milatA hai| __mukhya bAta to yaha hai ki ye doSa graMthi ke rUpa meM rahe hue haiN| ve graMthiyA~ hamezA 'anDaragrAunDa'- tahakhAne meM dabI huI rahatI haiN| saMyoga milate hI, pAnI chir3akate hI jamIna meM rahI huI gA~ThoM meM se koMpaleM phUTatI haiM aura patte va DAliyA~ ugate haiN| usa para se graMthi kA svarUpa pahacAnA jA sakatA hai ki gA~Tha kisa cIz2a kI hai, bhItara kauna sA roga par3A huA hai? lekina jaba taka vaha doSoM ke svarUpa ko nahIM pahacAnatA, taba taka una doSoM ko poSaNa milatA hI rahatA hai| jJAnIpuruSa ke satsaMga meM Ate rahane se, unakI vANI sunate rahane se, bAta ko samajhate rahane se kucha jAgRti utpanna hotI hai aura nijadoSoM ko pahacAnane kI, dekhane kI zakti A jAtI hai| usake bAda koMpaloM ko ukhAr3ane taka kI jAgRti utpanna hone se kriyAkArI rUpa se puruSArtha zurU kiyA jAe to usa gA~Tha kA nirmUlana hotA hai| lekina vaha sArI sAdhanA jJAnIpuruSa kI AjJApUrvaka aura jaise-jaise jJAnIpuruSa use vistArapUrvaka doSoM kI pahacAna karavAte haiM, vaise-vaise una doSoM kA svarUpa pakar3a meM AtA hai, vaha patA calatA hai, phira una doSoM se mukta hone lagatA hai| isa prakAra mokSamArga kI pUrNAhuti hotI hai| prastuta graMtha meM mokSamArgiyoM ke samakSa prakaTa jJAnAtmasvarUpa saMpUjya dAdAzrI kI vANI meM se prakaTa hue mokSamArga ke bAdhaka kAraNoM kA jo suMdara gaharA hRdayabhedI vizleSaNa huA hai, vaha yahA~ para saMkalita huA hai, jo sAdhaka ko pratyeka sIr3hI para girane se ubArane vAlA siddha hogaa| graMtha meM sujJa vAcaka ko kSati-truTi bhAsita ho to vaha jJAnIpuruSa kI vANI ke kAraNa nahIM hai, apitu saMkalana kI kamI ke kAraNa hai| usake lie kSamA praarthnaa| - DaoN. nIrubahana amIna ke jaya saccidAnaMda
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ upodghAta anAdikAla se prakRti svabhAvika rUpa se saMsAra bhAva sahita hI hai| jaba use 'jJAnIpuruSa' prApta ho jAte haiM, taba vaha adhyAtma meM praveza karatA hai lekina pUrvajanma meM baMdhI huI sAMsArika svabhAvamaya prakRti saMyogoM ke dabAva meM, udayamAna hue binA nahIM rahegI aura aise duSamakAla meM prAyaH vizeSarUpa se usa prakRti meM udayakarma mokSamArga kI vimukhatAvAle hI-mokSamArga meM bAdhakatAvAle hI hote haiN| aise kAla meM prakRti meM guthe hue saMsAra-abhimukha mAla aura khuda kI AtmasAdhanA ke AdhyAtmika puruSArtha ke bIca saMgharSa meM khuda ko mukti dazA kI vijaya prApti kI aneka anubhavI-samajha jJAnIpuruSa yahA~ para spaSTIkaraNa karate haiN| 1. Ar3AI : rUThanA : trAgA sIdhA aura sarala mokSa to jo sIdhe aura sarala hote haiM unhIM ko milatA hai| hara prakAra se sIdhe ho cuke jJAnIpuruSa ke trikAla siddha vacana jinheM samajha meM A jAe~, unake lie mokSa hAthabhara kI dUrI para hI hai| jJAnIpuruSa to kahate haiM ki mokSa meM jAte hue Ar3AIyA~ hI bAdhaka haiM aura sIdhe ho jAe~ge to paramAtmA pada prApta ho jaaegaa| logoM kI mAra khAkara sIdhe hone ke bajAya khuda hI samajhakara sIdhe ho jAnA kyA burA hai? / khuda kI Ar3AIyoM ko svIkAra karane se ve calI jAtI haiM aura asvIkAra karane se aura adhika maz2abUta hotI haiN| isa prakAra, ADAIyoM ko dekhe-samajhe aura kabUla kare tabhI Ar3AIyA~ jItI jA sakatI haiN| khuda kI Ar3AIyoM ko dekhane kA adhikAra hai| vaha bhI, jaba niSpakSapAtI dRSTi ho jAe tabhI khuda kI Ar3AIyA~ dikhAI detI haiN| jaba koI hamArI Ar3AIyA~ dikhAe to vaha apanI Ar3AIyoM kI jA~ca karane kA aura nikAlane kA skopa milA kahA jaaegaa| varnA phira agara dUsaroM kI Ar3AIyA~ dekhIM, to vaha bhI eka prakAra kI, khuda kI Ar3AI hI mAnI jaaegii| Ar3AIyA~ saMpUrNa rUpa se calI jAe~ taba bhagavAna bana jAte haiN| khuda kI Ar3AIyoM ko jaba khuda hI dekhane lage, tabhI se ve jAne lagatI haiN|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ dila ko ThaMDaka ho aisI sahI bAta ko bhI svIkAra nahIM kare, vahI Ar3AI kA svarUpa hai| aise loga khuda apane hI mata se calate haiN| jo jJAnI ke mata se calatA hai, usakI Ar3AIyA~ khatma ho jAtI haiN| prakRti ke TaoNpamosTa (sarvotkRSTa) guNa mokSamArga meM rAhakharca ke lie milate haiN| atyaMta namratA-atyaMta saralatA-sahaja kSamA-Ar3AI to nAma mAtra ko bhI nahIM ho, to aise guNa pragati kA pramANa kahe jA sakate haiN| apanI Ar3AIyoM kA bhAna rahanA, vahI 'jAgRti' hai! / Ar3AIyA~ maMda ho jAne ke bAvajUda bhI mamatA vAlA vyakti saMsAra meM hI DUbA rahatA hai, jabaki yadi mamatA rahitatA ho aura sUkSma se sUkSma Ar3AIyoM ko pAra kara le to vaha aMta meM jJAnIpada prakaTa karavAtA hai! Ar3AI kI jar3a ahaMkAra hai| 'Ar3AI kareMge, tabhI saba sIdhe hoMge' aisA jJAna sunA-usa para zraddhA baiThI to phira Ar3AIyA~ vartana meM Ae bagaira nahIM rhtiiN| jJAnIpuruSa ke sAmane yadi koI Ar3AI kare to use jJAnIpuruSa kI tarapha se kabhI bhI AdhAra yA uttejana nahIM miltaa| vahA~ use sIdhe hue bagaira koI cArA hI nahIM hai! nispRhatA ke sAmane Ar3AIyA~ gira jAtI haiN| jo saMpUrNa sarvAMgI sarala haiM, aise jJAnIpuruSa kA rAjIpA (gurujanoM kI kRpA aura prasannatA) to saralatA nAmaka guNa dvArA sahaja rUpa se mila hI jAtA hai| koI khada apanI ADAI ko jAne, tabhI se aisA kaha sakate haiM ki vaha vApasa plttaa| svarUpajJAna hone ke bAda hI Ar3AI pahacAnI jA sakatI hai aura tabhI vaha Ar3AI kama hotI jAtI haiN| pariNAma svarUpa eka dina Ar3AI khatma hokara rheNgii| bAkI, Ar3AI vAlA to pUrA mokSamArga hI cUka jAtA hai| dUsaroM se khuda kA dhAryu (manamAnI) karavAne jAe~ to Ar3AI utpanna hotI hai| evaM auroM kI icchAnusAra karane se Ar3AIyA~ khatma hotI jAtI haiN|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ "yaha jo Ter3hA hai, vaha maiM nahIM hU~ aisA jJAna honA', vaha kahalAtA hai akrama vijJAna aura 'jo Ter3hA hai, vaha maiM hU~ aura mujhe sIdhA honA hai', vaha kahalAtA hai krama!" - dAdAzrI rUThanA bhI Ar3AI kA hI prakAra hai| rUThane se nukasAna kauna uThAtA hai? jo rUThatA hai, usake lie kyA gADI khar3I rahatI hai? rUThanevAle ke sAmane to kitanI hI gAr3iyA~ nikala jAtI haiM kyoMki duniyA koI rukane vAlI nahIM hai| ___ sAmane vAlA rUThatA hai vaha risAla (jise dUsaroM kA rUThanA dikhAI detA hai) se rUThatA hai aura jo risAla hai vaha rUThanevAle ko dekhatA hai| jo risAla hai, vaha apanA svarUpa nahIM hai| aura jo rUThatA hai, vaha AtmA nahIM hai| AtmA, AtmA ko hI dekhatA hai, zuddha hI dekhatA hai| isI meM mokSamArga samAyA huA hai| jJAnIpuruSa se agara koI rUThe, taba vahA~ para jJAnIpuruSa kI DIliMga kaisI hotI hai? usa vItarAgatA kI samajha jJAnIpuruSa hI prApta karavA sakate haiM! vItarAgatA ke sAtha niSkAraNa karuNA hI pratyakSa jJAnIpuruSa kI vizeSatA hai ki pariNAma svarUpa sAmane vAlA doSamukta hokara mokSamArga meM sthira ho jAtA hai aura AtmakalyANa sAdha sakatA hai| Ar3AI kI Age kI avasthAoM meM, rUThane para bhI agara dhAryu nahIM hotA, taba phira vahA~ para trAgA (apanI manamAnI karane yA bAta manavAne ke lie kie jAne vAlA nATaka) karake bhI sAmanevAle se apanA dhAryu karavAkara hI caina letA hai|| dhAryu karavAne ke lie uThApaTaka karanA, sira kUTanA, ronA aura sAmanevAle ko aise zikaMje meM kasa detA hai ki ghabarAkara sAmane vAlA vaza meM A hI jAtA hai, ye sabhI haiM trAgA ke lakSaNa! aise logoM ko samajhAne se samAdhAna nahIM ho pAe to vahA~ se khisaka jAnA hI eka upAya hai| trAgA karanA bhI eka kalA hai| behada zaktiyA~ khatma kara detA hai usmeN| bhayaMkara nukasAna uThAtA hai pariNAmataH tiryaMcagati pAra karane taka kI jokhimadArI bhI A sakatI hai! 13
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ akrama vijJAnI, trAgA meM se bacane ke upAya dikhA dete haiN| jJAnIpuruSa pratyeka vikRta prakRti ko sabhI pahaluoM se dekhakara-anubhava karake unase mukti prApta karane kI dRSTi khola dete haiM, jisase dUsaroM meM bhI vaha dRSTi khulatI hai, khilatI hai aura jIvana meM Ar3AIyoM se, rUThane se, trAgA se, khuda chUTa sakatA hai yA phira Ar3AI karanevAle se, rUThanevAle se, aura trAgA karanevAle se khuda baca sakatA hai| apanI prakRti se chUTa jAne kI jJAnakalAe~ aura sAmanevAle kI prakRti ke zikaMje meM nahIM pha~sakara, usake sAtha samAdhAnapUrvaka nipaTArA karane kI samyak prakAra kI samajha jJAnIpuruSa akrama vijJAna dvArA batA dete haiM, jo mokSamArga meM bAdhakatA kA nivAraNa karane ke lie atyaMta upakArI ho jAtI hai! 2. udvega : zaMkA : noMdha sAmanevAle se dhAryu karavAne ke tarIkoM meM Ar3AI se zuruAta karake rUThane kA tarIkA Az2amAtA hai aura usake bAvajUda bhI agara saphala nahIM hotA to trAgA karatA hai| lekina phira bhI yadi dhAryu nahIM hotA to use atyaMta udvega hotA hai| yadi dhAryu karavAne kI dAnata kama ho jAe to udvega ke duHkha va bhogavaTe meM se chUTatA jaaegaa| moha kI parAkASThAoM se udvega kA sarjana hotA hai aura udvega se bhayaMkara karma baMdha jAte haiN| prakRti ke vega-Avega aura udvega kA sUkSma spaSTIkaraNa jJAnIpuruSa hI batA sakate haiM! aura udvega ke nimitta kAraNoM se mukta hone kI sarala cAbiyA~ bhI aise jJAnIpuruSa se prApta hotI haiN| udvega se bacane ke lie usake nimittoM ko DhUMDhakara unase dUra rahanA cAhie yA phira vaha cIz2a cAhe kitanI bhI amUlya kyoM na ho, lekina use bhI chor3a denA par3atA hai, lekina udvega ke kAraNa ko jar3a se ukhAr3a denA par3atA hai kyoMki z2arA sA bhI udvega hone lage, tabhI se vaha mokSamArga nahIM hai| akrama vijJAna meM, jo udvega meM pha~satA hai, use khuda dekhatA rahe
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ to khuda mukti ke AnaMda meM rahatA hai| yaha to, 'maiM udvega meM pha~sa gayA' ajJAnatA se apane Apa para aisA lete hI vAstava meM khuda pha~sa jAtA hai! udvega karavAne vAlA kauna hai? buddhi| vahI vega meM se Avega meM aura udvega meM lAtI hai aura buddhi hI zaMkAoM ko janma detI hai| buddhi kI zakti se hala nahIM milane se ulajha jAtA hai, vaha phira zaMkAe~ utpanna karavAtI hai| zaMkA arthAt ghora ajnyaantaa| akrama vijJAna meM, zaMkA kI prakRti se bacane ke lie 'vyavasthita' kI niHzaMka dazA meM sthira rahane kI vaijJAnika samajha jJAnIpuruSa dvArA AjJA ke rUpa meM prApta hotI hai| ghara meM sA~pa ghusA, usa vajaha se jo zaMkA ghusI, vaha zaMkA, jaba taka sA~pa ko ghara meM se bAhara jAte hue nahIM dekha leM, taba taka zaMkA kA kIr3A zAMta nahIM hotA aura jaba 'vyavasthita' kA jJAna samajha meM A jAe, taba vahA~ para zaMkA utpanna hI nahIM hotii| jJAnI ke zrImukha se prakaTa huA vijJAna to aneka janmoM ke anubhavoM ke pRthakkaraNa kA nicor3a hai| aneka prakRtiyoM ke pratyeka paryAyoM meM se anubhavapUrvaka gujarane ke bAda prApta hone vAlA mukti kA mUla jJAna, vaha khoja hai jJAnIpuruSa kI! manuSyoM ke jIvana meM kitanI hI ghaTanAe~ aisI ho jAtI haiM ki unameM jo hotA hai, vahA~ use zaMkA hotI hI nahIM hai| jahA~ kudaratI rUpa se saba ho rahA hai vahA~ zaMkA kisalie? bhojana khAne ke bAda usake pacane ke bAre meM zaMkA hotI hai ki pacegA yA nahIM? ___ zaMkA kyA hailpa karatI hai? zaMkAzIla to jIvita hote hue bhI mata jaisI sthiti meM hI rahatA hai| beTiyA~ par3hane jAe~, aura una para zaMkA rakhe to kyA hogA? vaha zaMkA to sirpha ajaMpA (azAMti) krvaaegii| vaha khuda ke lie hI duHkhadAI hai| kisI ke cAritra se saMbaMdhita zaMkA karanA to bhayaMkara jokhima hai| aisA jokhima kaise mola liyA jA sakatA hai? jaba taka dekhA nahIM ho 15
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ taba taka ni:zaMka rahA jA sakatA haiM lekina kyA usase pahale vaisA nahIM thA? vaha kyA rAtoMrAta khar3A ho gayA? nhiiN| isalie jahA~ para zaMkA ho rahI ho vahA~ para to aisA samajha jAnA ki yaha to pahale se aisA hI thaa| jagat to ghoTAlA hI hai| AtmA kI vAipha bhI nahIM hotI aura beTI bhI nahIM hotii| mokSamArga meM prayANa karane ke bAda jinheM cUkanA nahIM hai, unake lie to AtmA ke alAvA aura kahIM bhI gahare utarane jaisA hai hI nhiiN| kaliyuga ke prabhAva meM pati-patnI ke bIca maoNreliTI TUTa gaI, sinsiyAriTI TUTa gaI, vahA~ kyA sukha bhoganA? kaliyuga meM vAipha apanI ho nahIM sktii| isameM sirpha kapaTa aura dagAkhora vRttiyA~ hI calatI rahatI haiM! to phira zaMkA rakhane jaisA rahA hI kahA~? eka pativrata aura eka patnIvrata hI zreSTha cAritra hai, varnA phira saMDAsa hI kahalAegA na? jahA~ sabhI jAte haiM ! sirpha viSaya kA lAlaca hI zaMkA ko janma detA hai na? viSaya se mukta hue to zaMkA se bhI mukta ho jaaeNge| varnA yaha janma to bigar3egA lekina anaMta janma bigAr3a degA! mokSa meM jAnevAloM ko zaMkA kA niSedha karanA caahie| zaMkA hote hI sAmanevAle se bheda par3a jAtA hai| zaMkA ke spaMdana sAmanevAle para par3e binA nahIM rahate isalie zaMkA nahIM rakhanI cAhie aura zaMkA hone lage to vahA~ para jAgRta rahakara use ukhAr3a denA caahie| beTiyA~ kaoNleja meM jAe~ aura mA~-bApa ko unake cAritra para zaMkA ho to kyA hogA? duHkha kA hI upArjana hogA phir| ghara meM prema nahIM milatA isalie bacce bAharavAloM ke pAsa prema DhU~Dhate hue phisala par3ate haiN| mitra kI taraha premapUrvaka raheMge to yaha pariNAma Tala sakatA hai| phira bhI beTI kA paira yadi galata rAste para jAne lage to kyA use ghara meM se nikAla sakate haiM? premapUrvaka sahArA dekara nukasAna sameTa hI lenA caahie| pahale se hI sAvadhAnI svAgata yogya hai lekina zaMkA to kabhI bhI nahIM! jahA~ para zaMkA nahIM hai, vahA~ kisI bhI prakAra ke du:kha nahIM rhte| zaMkA honA udayakarma hai lekina zaMkA rakhanA vaha udayakarma nahIM hai| usa zaMkA se to khuda kA bhava hI bigar3atA hai| 16
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA saba se bar3I nirbalatA hai, AtmaghAta hai vaha / jJAnIpuruSa para koI zaMkA vyakta kare to jJAnIpuruSa samajhate sabhI kucha haiM phira bhI jaise kucha huA hI nahIM ho, vaisI sahaja dazA meM hI baratate haiM aura unameM zaMkA karanevAle ke prati kiMcit mAtra bhI bheda nahIM rhtaa| unakI abhedatA hI sAmanevAle vyakti ko zaMkA meM se mukta karavAtI hai| zaMkA karane ke bajAya to tamAcA lagAnA acchA ki jaldI se hala A jAe lekina zaMkA to dina-rAta khokhalA kara detI hai, TheTha marane tk| zaMkAzIla kA koI kArya siddha hI nahIM hotA / niHzaMkatA ko hI siddhi milatI hai / niHzaMkatA se zaMkA calI jAtI hai| kisI ko mRtyu kI zaMkA hotI hai ? vahA~ to turaMta hI use jhAr3a detA hai| jaba taka prakaTa jJAnIpuruSa upalabdha haiM taba taka to tamAma prakAra kI zaMkAoM ke ni:zaMka samAdhAna hoM, aisA hai aura tabhI mokSamArga meM z2arA sI bhI bAdhA nahIM aaegii| zaMkA se do nukasAna haiM / eka to khuda ko pratyakSa duHkha bhoganA par3atA hai aura dUsarA sAmanevAle ko gunahagAra dekhA ! akrama vijJAna kyA kahatA hai ki zaMkA-kuzaMkA karanevAle ko 'khuda' kahanA cAhie ki 'zaMkA mata rakhanA / ' kahane vAlA alaga aura karane vAlA alaga ! kyA eksiDenTa kI zaMkAvAle DrAivara ko gAr3I sauMpI jA sakatI hai? zaMkAzIla kA sAtha hI nahIM rakhanA caahie| varnA khuda ko bhI zaMkA meM DAla degA / jise zaMkA hotI hai usI ko muzkileM AtI haiM, yaha kudarata kA niyama hai aura jo zaMkA para dhyAna nahIM detA, use koI ar3acana hai hI nahIM / 17
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ A~khoM dekhA bhI jahA~ galata nikalatA hai, aise jagat meM zaMkA kyoM karanI? zaMkA kA eka hI bIja pUrA jaMgala khar3A kara detA hai! zaMkA ko to bIjagaNita kI taraha khatma kara denA caahie| Akhira meM jJAnapUrvaka khuda apane Apase hI alaga rahakara, zaMkA karanevAle ko dhamakAkara, lar3akara bhI zaMkA ko khatma kara denA caahie| zaMkA karane se turaMta hI bhogavaTA AtA hai aura sAtha meM nayA bIja DalatA hai jo agale janma meM bhI bhogavaTA lAtA hai! yathArtha pratikramaNa se zaMkA dUra ho jAtI hai| zaMkA hone para pratikramaNa karane haiN| bephikra nahIM ho jAnA hai| jisane zaMkA kI hai, jo atikramaNa karatA hai, usI se pratikramaNa karavAnA hai| puruSa ho jAne ke bAda aMdara se mana Ter3hA-mer3hA dikhAe to usakI kyoM suneM? lepAyamAna bhAva, ve sabhI pudgala bhAva haiM, jar3a bhAva haiM, prAkRta bhAva haiN| ve AtmabhAva haiM hI nhiiN| khuda anaMta zakti kA dhanI, usakA koI kyA bigAr3a sakatA hai? isa prakAra zUravIratA hI niHzaMkatA meM pariNAmita hotI hai! zaMkA ke sAmane jAgRti bar3hAne kI hI z2arUrata hai aura jAgRti rahe tabhI jJAtA-dRSTA rahA jA sakatA hai aura taba phira zaMkA bhI nirmUla ho jAtI hai| hama para koI zaMkA kare, to vaha koI gappa nahIM hai| isameM apanA hI koI doSa hai| bhale hI abhI kA nahIM hogA to pichale janma kA hogA, tabhI aisA ho sakatA hai| duniyA eka sekanDa ke lie bhI niyama se bAhara nahIM gaI hai| mithyAjJAna para sirpha jJAnIpuruSa hI vahama karavA sakate haiM aura jisa jJAna para zaMkA huI, vaha jJAna khatma ho jAtA hai| sacce jJAna para kabhI bhI zaMkA nahIM hotii| 'khuda kauna hai?' khuda ke nAmadhArI svarUpa ke lie to janmojanma 18
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ se ni:zaMka hai| vahA~ para zaMkA karanI hai| khuda kI ulTI gAr3ha mAnyatAoM para zaMkA hone lage to use samakita hone kI taiyArI mAnA jaaegaa| AtmA kyA hogA? kaisA hogA? usase saMbaMdhita zaMkA kA jAnA ati kaThina hai| krodha-mAna-mAyA-lobha kisake guNa hoMge, vaha kisa taraha se samajha meM AegA? vaha to pratyakSa jJAnIpuruSa samajhAe~, tabhI samajha meM A sakatA hai aura tabhI zaMkA se mukta ho sakatA hai| AtmA kaisA hogA? kyA hogA? usI soca meM jIvana bitAnA hai na ki beDarUma meM yA sinemA va hoTeloM meM! taraha-taraha ke saMdeha kaba jAe~ge? vItarAga aura nirbhaya ho jAe~ge tb| AtmA para zaMkA kauna karatA hai? mUla AtmA ko aisI zaMkA hai hI nhiiN| yaha to 'khuda' hI 'mUla AtmA' para zaMkA karatA hai| jo AtmA saMbaMdhI niHzaMka ho jAe, use niraMtara mokSa hI hai na! abhI taka jo jJAna lekara ghUme, jJAna ke jo-jo sAdhana apanAe, una sabhI para zaMkA huI, taba se lekara AtmA ke bAre meM saMpUrNa niHzaMkatA nahIM ho jAe, taba taka kI sthiti ko adhyAtma meM zaMkA kahA gayA hai| vaha niHzaMkatA prApta hone se nirbhaya pada prApta hotA hai! aura jahA~ nirbhayatA hai, vahA~ sarva saMgoM meM bhI asaMgatA! __ akrama vijJAna kI g2az2aba kI balihArI hai ki eka ghaMTe ke adbhuta jJAna prayoga se khuda hamezA ke lie AtmA ke bAre meM niHzaMka ho jAtA hai| pustaka par3hakara AtmA se saMbaMdhita zaMkA nahIM jAtI hai| usake lie to pratyakSa jJAnI kI hI AvazyakatA hai| jisane adhika jAnA, use adhika zaMkAe~ hotI haiN| 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA' aisA hote hI niHzaMkatA hai| jisase kaSAya jAe~, vaha jAnA huA sahI hai! jahA~ zaMkA, vahIM para sNtaap| niraMtara niHzaMkatA, vahI nizAnI hai AtmA jAnane kii| zaMkA honA, vaha eka prakAra kI jAgRti hai| yaha maiMne kiyA yA kisI ora ne kiyA?' usa zaMkA kA honA ucca prakAra kI jAgRti 19
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahalAtI hai| 'maiM tanmayAkAra ho gayA', aisI jo zaMkA hotI hai, vaha bhI eka prakAra kI jJAnajAgRti hI hai| aMtima jJAnajAgRti meM to 'tanmayAkAra honA hI nahIM hai' aisA bhAna rahatA hI hai| jJAnIpuruSa kI dazA meM sArA vyavahAra pudgala karatA hai aura khuda vItarAga rahate haiN| prati pala vyavahAra meM hone ke bAvajUda bhI kisI cIz2a kI noMdha (atyaMga rAga athavA dveSa sahita laMbe samaya taka yAda rakhanA) nhiiN| noMdha ho jAe to dRSTi malina ho jAtI hai| jJAnIpuruSa kI A~khoM meM niraMtara vItarAgatA hI dikhAI detI hai| jahA~ saccA prema hai, vahA~ noMdha nahIM hai| jahA~ noMdha nahIM, vahA~ Tenzana rahita dazA! jagat kA prema noMdha vAlA prema hai| use Asakti kahate haiN| jo prema bar3hatA-ghaTatA hai, use Asakti kahate haiN| _ 'usa dina Apane mujhase aisA kahA thA' aMdara aisA hote hI use noMdha ho gaI kahate haiM aura pariNAmasvarUpa vahA~ prema samApta ho jAtA hai| jo apanI mAnI jAtI hai, aisI patnI ke lie bhI noMdha rakhI, usI kAraNa se premamaya jIvana viSamaya bana jAtA hai| 'noMdha rakhanA galata hai' saba se pahale to vaha usakI pratIti meM AtA hai| usake bAda vaha anubhava meM AegA, phira AcaraNa meM aaegaa| AcaraNa meM lAne kA yaha sAinTiphika tarIkA hai| noMdha ho to vahA~ para mana meM baira rahatA hai| noMdha nahIM rakheMge to AdhA duHkha khatma ho jaaegaa| jJAnIpuruSa ko to kabhI bhI noMdha nahIM rhtii| yadi hama noMdha rakheMge to sAmane vAlA bhI noMdha rakhegA hii| prathama to noMdha lene kI zuruAta hotI hai| usase mAnasika yuddha zurU ho jAtA hai, phira vAcika yuddha aura aMta meM kAyika yuddha taka jA sakatA hai isalie jar3a ko hI ukhAr3a denA caahie| vahI uttama hai! mokSa jAnevAle ko to noMdhapothI hI nikAla denI pdd'egii| jisakA noMdha lenA ruka gayA, usakA saMsAra ruka gyaa| 20
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo saMsAra meM satarka vaha mokSa ke lie astrk| saMsAra meM satarkatA yAnI saMsAra kA AdhAra! __noMdha karane kI prakRti ko khatma karane ke lie akrama vijJAna kyA kahatA hai ? ki yaha noMdha, prakRti karatI hai, use hameM jAnanA hai| prakRti noMdha kare to usameM harja nahIM hai, lekina yadi usake sAtha apanI sahamati khatma ho jAe to noMdha khatma ho jaaegii| noMdha karane kI Adata vijJAna ke binA nahIM chUTa sktii| sAMsArika svabhAva to maranA pasaMda karatA hai lekina noMdha chor3anA pasaMda nahIM krtaa| jahA~ niraMtara karmoM kA udaya aura asta hotA hai, aise badalate hue karmoM kI noMdha kyoM kI jAe? noMdha kisa prakAra se ho jAtI hai? kisI bhI nimitta se khuda ko thor3I sI bhI aruci yA ruci ho jAe to, usakI noMdha ho hI jAtI hai| lekina agara vahA~ para usa nimitta ke lie noMdha na rahe to vaha puruSArtha mokSa prApta krvaaegaa| jaba noMdha hotI hai, taba khuda pudgala meM tanmayAkAra ho hI jAtA hai| phira sattA bhI pudgala kI hI rahatI hai| khuda kI sva-sattA vahA~ AvRtta ho jAtI hai| noMdha lene se mana usake prati DaMkIlA ho jAtA hai aura jisakA noMdha karanA baMdha ho jAe to aisA mAnA jAegA ki vaha vItarAga dazA kI tarapha mudd'aa| 3. kaoNmanasensa : velDiMga 'isa kAla meM kaoNmanasensa ko eka ora rakha diyA gayA hai', vartamAna jJAnIpuruSa bedhar3aka aisA kahate haiN| _ 'kaoNmanasensa yAnI evarIvhera eplikebala, thiyariTikalI ez2a vela ez2a prekttikl|' kaoNmanasensa kI yaha paribhASA bilkula maulika aura adbhuta hai| 21
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaoNmanasensa vAlA to kaise bhI jaMga lage hue tAloM ko bhI khola detA hai| kisI ke sAtha TakarAva meM nahIM aataa| TakarAva ko kaoNmanasensa se hI TAla detA hai, ghara para, bahAra, oNphisa vagairaha sabhI jagaha para / ghara para to patnI ke sAtha matabheda hI nahIM par3ane detaa| cAhe kitanA bhI buddhizAlI ho lekina yadi usameM vyavahArikatA nahIM hogI, yAnI ki kaoNmanasensa nahIM hogA to jhagar3e hI hoNge| ahaMkAra jitanA DAuna ho, utanI hI suMdara kisI ke bhI sAtha 'DIliMga' ho sakatI hai| saba ke sAtha milanasAritA se taraha-taraha kI bAtacIta karane se kaoNmanasensa vikasita hotA hai / vyavahAra kA tiraskAra karane se kaoNmanasensa khatma ho jAtA hai| kaoNmanasensavAle kA sura sabhI ke sAtha mila jAtA hai / vyavahAra meM DisIz2ana lene ke lie, TakarAva TAlane ke lie kaoNmanasensa hI kAma meM AtA hai / sarala vyakti dhokhA khAtA hai, lekina badale meM usakA kaoNmanasensa bar3hatA jAtA hai / kaoNmanasensa to vahA~ taka kriyAkArI rahatA hai ki koI cAhe kitanA bhI apamAna kare, phira bhI 'Diprezana' nahIM Ane detA / jahA~ svArtha yA matalaba ho, vahA~ para kaoNmanasensa kA vikAsa nahIM ho pAtA kyoMki matalaba nikAlane meM hI kaoNmanasensa kharca ho jAtA hai / koI kisI bhI eka viSaya meM eksaparTa ho jAe to usakA kaoNmanasensa ruMdha jAtA hai / kaoNmanasensavAle ke pAsa sAmanevAle kI prakRti kI sTaDI hotI hai isIlie to vaha koI bhI tAlA khola sakatA hai| kaoNmanasensa eka prakAra kI sUjha hai aura sUjha kudaratI dena hai| jabaki buddhi naphA-nukasAna dikhAne vAlI hotI hai aura prajJA to jJAnaprakAza milane ke bAda hI utpanna hotI hai| kaoNmanasensa saMsAra ke tAle khola sakatA hai lekina mokSa kA eka bhI nhiiN| jabaki prajJA mokSa kI tarapha le jAtI hai| 22
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ eDajasTa evarIvhera hone ke lie, jJAnIpuruSa kisa prakAra sabhI jagaha eDajasTa hokara calate haiM, usakA nirIkSaNa karane se eDajasTa honA A jAtA hai| aura jo evarIvhera eDajasTa honA sIkha gayA, vaha saMsAra se pAra utara gyaa| phariyAda karane ke bajAya 'eDajasTa' ho jAnA uttama hai| apanI 'lAiTa' adhika ho to use Dima karake, Dima lAiTavAle ke sAtha eDajasTa ho jAnA caahie| matabheda TAlane ke lie jJAnIpuruSa cAbI dete haiM ki, "hama saba eka haiM aura hamameM koI judAI nahIM hai" hararoz2a subaha uThakara pA~ca bAra itanA bolanA cAhie to eka dina aisA samaya Akara rahegA ki kisI ke sAtha matabheda hI nahIM rhegaa| apanI ekatA meM koI darAra DAlane A hI kaise sakatA hai ? vahI hai ghAlameliyA (tor3aphor3a karane vAlA, gar3abar3a, prpNcii)| use ghusane hI kyoM deM? kacce kAna ke hone se kaise calegA? yadi kisI ke bIca saMbaMdha TUTa rahA ho, to vahA~ para hamezA hI 'velDiMga' kara denI caahie| khuda takalIpha uThAkara bhI sAmanevAle ke lie 'velDiMga' kara denA, vaha bahuta ucca prakAra kA guNa kahalAtA hai| isa kAla meM velDiMga karane vAlA mAra khAtA hai| do logoM ke bIca velDiMga kara diyA aura ve donoM eka ho gae, taba bhI velDiMga karavAnevAle ke hisse meM to nukasAna hI hai! aisI mAra par3atI hai isalie velDiMga karane vAlA pIche haTa jAtA hai| lekina jise AtmA kA sudhAranA hai, use to mAra khAkara bhI velDiMga karanI caahie| velDiMga karanA nahIM Ae, taba bhI mana meM aisA bhAva rakha chor3anA cAhie ki 'velDiMga karanI hai|' lekina aisA durbhAva to rakhanA hI nahIM cAhie ki 'ye bichar3a jAe~ to acchaa|' phrekcara karavAnevAle jagaha-jagaha mila jAe~ge, lekina velDiMga karavAne vAlA to koI viralA hI milegaa| 23
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. mamatA : lAlaca choTA sA jIvana hai, usameM eka minaTa bhI kyoM bigAr3eM? saMsAra meM kahIM bhI kIcar3a nahIM chue, usa taraha se nikala jAnA hai| jahA~ kiMcit mAtra bhI kisI bhI prakAra kI apekSA nahIM hai, dAg2a nahIM hai, vahA~ para saMpUrNa zuddhatA rahatI hai, vahI jJAnI dazA! jJAnIpuruSa ko deha para bhI mamatva nahIM hotaa| jJAnIpuruSa ahaMkAra aura mamatA rahita hote haiN| mamatA arthAt 'merA' hai aura isalie 'maiM' khar3A rahatA hai| mamatA kA vistAra to 'mere zarIra' se lekara 'merI patnI, merA ghara, merA gA~va, merA deza, merI duniyA' taka phaila jAe, aisA hai| ___ mamatA bAunDrI sahita honI caahie| mamatA kI bAunDrI arthAt jaba taka hama jIvita haiM, tabhI taka usakA astitva rahatA hai| udAharaNa ke taura para yaha zarIra, to isake Age kI apanI mamatA calI jAnI cAhie, usake Age ekalaute beTe ke lie bhI! varnA vaha vistAra kI huI mamatA duHkhadAI hI hai| inzyoransa karavAyA huA sTImara DUba jAe to inzyoransavAle ko kitanI ciMtA hotI hai? aisI mamatA ho to vaha koI duHkha nahIM phuNcaaegii| ___baMgalA becane ke dastAveja bana jAne ke bAda agara baMgalA jala jAe to kucha hogA? nhiiN| dastAveja ke kAgaz2oM se mamatA khatma ho jAtI hai to kyA sahI samajha se mamatA nahIM jA sakatI? varnA, baMgalA to kahatA hai ki 'seTha, yA to maiM jAU~gA yA phira tU jaaegaa|' saMgrahAlaya kI zarte kyA hai? aMdara dekhane kI-ghUmane kI pUrI chUTa hai, lekina sAtha meM kucha nahIM le jA skte| usI taraha ina manuSyoM ko sabakucha yahIM para hI rakhakara caina se arathI meM mAnapUrvaka sote-sote jAnA hai! aisI duniyA meM phira yaha kyA siraphor3I? / jahA~ kleza hotA hai, vaha mamatA kyA sUcita karatI hai? jo vAipha vAstava meM khuda kI nahIM hai, usake marane para duHkha kyoM hotA hai? zAdI ke samaya hI maMDapa meM 'merI patnI, merI patnI....' isa taraha 24
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamatA ke baMdhana bA~dhatA gayA / usI se sAikolaoNjikala iphekTa ho gayA aura patnI ke lie merApana zurU ho gayA / usase duHkha hotA hai, 'nahIM hai merI, nahIM hai merI' kareMge to 'merApana' ke baMdhana khula jAe~ge, taba duHkhamukti ho jAegI / saMsAra kI cIjeM bAdhaka nahIM haiM, mamatA bAdhaka hai / jisa cIz2a para mamatA rakhI usa cIz2a se baMdha ge| asala meM kauna sI cIz2a apanI hai ? aMta meM to zarIra bhI sAtha nahIM detA na ! jo bagaira mamatA ke mare usakA mokSa hai| mamatA sahita mokSa meM praveza nahIM milatA / 'mamatA galata cIz2a hai' aisA jJAna honA bahuta bar3I kamAI hai| akrama vijJAna to itanI hada taka spaSTa kara detA hai ki jise mamatA hai, vaha 'hama' haiM hI nahIM / svarUpajJAnI meM jo mamatA hotI hai, vaha DrAmeTika mamatA hotI hai| DrAme meM hotI hai vaisI ! mamatArahita bhogavaTA kitanA mukta mana vAlA hotA hai ! z2iMdagI meM jisane lAlaca nahIM kiyA, vaha bhagavAna ko DhU~Dha nikAlatA hai ! eka khAsa prakAra ke lAlacavAle ko lobhI kahate haiN| lAlacI aura lobhI meM pharka hai / lobhI eka hI dizA meM lobhI hotA hai / jabaki lAlacI ko sabhI cIz2oM kA lAlaca rahatA hai| hara kisI cIz2a meM se sukha bhoga lene kA lAlaca / lAlacI kA chuTakArA bhI muzkila hai| lAlaca se to khuda kA dhyeya cUka jAte haiN| lAlacI hI hara jagaha pha~satA hai| lAlacI to khuda kA sarvasva ahita karane vAlA kahalAtA hai| lAlaca to bhautika sukhoM ko bhoga lene kI nIyata kI vajaha se hotA hai| isameM phira koI niyama yA kAnUna nahIM hotaa| hara kahIM se, yenakena prakAreNa, sukha chInanA ! viSaya kA lAlaca bhayaMkara duHkhoM ko nyotA detA hai| viSaya se 25
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghRNA hogI taba viSaya se chuTakArA milegaa| jaba taka viSaya kA lAlaca hai, taba taka TakarAva hogA hii| are, bhayaMkara baira bhI baMdha jaaegaa| viSaya kA lAlacI aMta meM DarA-dhamakAkara bhI bhoga letA hai| viSaya kA lAlaca viSaya meM lAcAra banA detA hai| usake bAda phira patnI use baMdara kI taraha nacAtI hai lekina phira Amane-sAmane badalA lie bagaira raheMge kyA? lAlacI to sirpha viSaya meM hI nahIM, lekina khAne-pIne meM, ghUmane meM, sabhI bAtoM meM lAlacI hotA hai| lAlaca ke vicAra Ane para unheM badala denA puruSArtha hai| taba phira vaha jokhamI nahIM hai lekina agara unheM badale binA jAne diyA to vaha jokhamI hai| lAlacI lAlaca ke mAre cAhe kaisA bhI jokhima mola le letA hai| lAlacI ko sabhI kucha caahie| jaise darda davA ko khIMcatA hai, usI prakAra lAlacI ke pAsa usake lAlaca kI sabhI cIjeM khiMcakara A jAtI haiN| jitane prakRti meM haiM utane hI vyApAra karane caahie| lAlaca ke mAre AbhAsI vyApAra karane para mAra par3atI hai| nAzavaMta cIz2oM kA lAlaca kaisA? 'isa jagat kI koI bhI vinAzI cIz2a mujhe nahIM cAhie', aisA nizcaya kiyA ki lAlaca calA jAtA hai| lAlaca janmajAta cIz2a hai aura marane ke bAda bhI vaha bIja sAtha meM hI jAtA hai aura dUsare janma meM vApasa phira vahI bIja ugatA hai| lAlaca ke sAmane ahaMkAra kiyA jAe, taba vaha jAtA hai lekina phira vApasa usa ahaMkAra ko dhonA to par3egA hii| jJAnIpuruSa kI hAz2irI meM bhale hI kaisA bhI roga ho, vaha nikala jAtA hai| lAlaca meM se chUTane kA dUsarA upAya yaha hai ki lalacAne vAlI sabhI cIjeM baMda kara de| unheM yAda hI na kare aura agara yAda Ae taba bhI pratikramaNa karatA rahe, to usameM se kabhI na kabhI mukta ho skegaa| 26
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAlacI to dhokhebAja kahalAtA hai| jJAnIpuruSa kI AjJA kA ullaMghana karatA hai isalie vahA~ jJAnI kI kRpA bhI nahIM utaratI / jJAnI kI AjJA meM hI rahane kA dRr3ha nizcaya ho jAe aura mana-vacana-kAyA se bahuta hI sTroMga ho jAe, taba jAkara lAlaca kucha kama hogaa| lAlacI to jagat meM kisI ko bhI sukha nahIM detA, sabhI ko duHkha hI detA hai| kusaMga se lAlaca ghara kara jAtA hai| kusaMga kA asara to z2ahara se bhI kharAba hai| lAlaca mUla jJAna ko prakaTa nahIM hone detaa| vaha buddhijJAna meM hI jAkara ruka jAtA hai 1 saba se pahale khuda kI bhUleM dikheM, unakI pratIti baiThe va vizvAsa ho jAe usake bAda puruSArtha kI zuruAta karake lAlaca kI bhUla khatma kara sakatA hai| pUje jAne kI lAlaca to bAkAyadA ToliyA~ taiyAra karavAkara khuda ko pujavAtA hai / usakA phala kyA AtA hai ? narkagati / guru bana baiThanA aura usa pada ko bhoganA, vaha bhI lAlaca hai ! yaha to bhayaMkara roga mAnA jAtA hai| saMsAra roga nirmUla karanA ho to eka janma jJAnI kI adhInatA meM bitA denA caahie| unase alaga duMdabhI (Dhola nigAr3A) nahIM bajAnI cAhie / jise koI bhI lAlaca nahIM hai, use bhagavAna bhI nahIM pUcha sakate / 5. mAna : garva : gAravatA mohanIya kArya khatma hone para jJAnAvaraNa TUTate haiM, aisA batAte hue jJAnIpuruSa kahate haiM ki 'unheM kisa cIz2a kA moha thA ? unheM kisI bhI prakAra kA moha nahIM thA / paise do yA viSaya, koI moha nahIM thaa| sirpha mAna kA hI moha... aura phira abhimAna kA z2ora nahIM thA / abhimAna to, jaba mamatA hotI hai taba abhimAna hotA hai / yaha to mamatArahita mAna !' 27
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jise bacapana se apamAna, apamAna aura sirpha apamAna hI milA ho, use mAna kI z2abaradasta bhUkha rahatI hai| jise hara kahIM se mAna, mAna aura sirpha mAna hI milA ho, usakI mAna kI bhUkha miTa jAtI hai| mAnI ko mAna mile to usakI lobha kI gA~Tha chUTatI jAtI hai| jabaki lobhI ko cAhe kitanA bhI mAna mile, phira bhI lobha kI gA~Tha nahIM chuutttii| mAna ho to bhI use calAyA jA sakatA hai lekina 'kahA~ se mAna milegA, kahA~ se mAna milegA' rAta-dina aisA upayoga rahane lage to vaha bhayaMkara jokhamI hai| mAna kA to nikAla ho sakatA hai lekina mAna kI bhUkha kA muzkila hai| loga mAna deM to use ArAma se cakhanA lekina usakI Adata nahIM par3a jAnI caahie| aura phira jo mAna dete haiM, una para rAga na ho jAe itanA dekhanA caahie| mAna cakhane se jAgRti maMda ho jAtI hai aura agara mAna meM kapaTa ghusa jAe to ghora aMdherA ho jAtA hai| mAna cakhane meM harja nahIM hai lekina agara mAna kI vikRti kaipha meM pariNAmita ho jAe to usameM harja hai| mAna kA astitva hI kurUpa banA detA hai phira vaha AkarSaka nahIM ho sktaa| sAmanevAle ko halkA mAnA, usI se mAna TikA huA hai| jitanA mAna kA premI hai kyA utanA hI apamAna kA premI bana sakatA hai? khuda kA kahIM bhI apamAna na ho jAe, usI kI jAgRti (lakSa) rahe, use aisA kahA jAtA hai ki mAna kI bhIkha ghara kara gii| yaha mAna-apamAna kise sparza karate haiM? AtmA ko? nhiiN| use ahaMkAra bhogatA hai| yadi 'Apa' 'AtmasvarUpa' haiM to ApakA koI apamAna kara hI nahIM sktaa| AtmA ko koI mAna-apamAna sparza karatA hai kyA? ___ akrama vijJAna meM, 'jisakA' apamAna hotA hai vaha 'khuda' nahIM hai, aisA kahate hI 'khuda' usase alaga ho jAtA hai| 28
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ apamAna karane vAlA upakArI dikhegA to mAna kA khAtmA hogaa| ajJAnatA meM apamAna kA bhaya calA jAe to DhITha bhI bana sakatA hai lekina agara jJAna ke bAda apamAna kA bhaya calA jAe to saMpUrNa svataMtra ho jAtA hai| mAna ke aneka paryAya haiN| abhimAna, ghamaMDa, tumAkhI, tuMDamijAz2I, ghemarAjI, maccharAla, svamAna, mithyaabhimaan| agara kahe ki 'merA nAma lalavA hai' to samajhanA ki sirpha ahaMkArI hai| agara kahe ki 'merA nAma lallUbhAI hai' to vaha mAnI bhI khlaaegaa| 'maiM lallUbhAI vakIla, mujhe nahIM pahacAnA?' vaha abhimAnI hai| kucha bhI qAbiliyata nahIM ho phira bhI kahegA, 'maiM kisI ko bhI harA DhU~,' vaha ghamaMDa hai| na to akla kA chIMTA, nA hI lakSmI kA, phira bhI behada badamijAz2a, vaha tuMDamijAz2a hai| tumAkhI vAlA to cAhe kitane bhI bar3e seTha jaise vyakti ko bhI dutakAra detA hai! hara kisI kA tiraskAra karatA rahatA hai, aura khuda se do mIla bhI nahIM calA jA sake phira bhI kahegA ki, 'pUrI duniyA ghUmakara A jaauuN|' vaha ghemarAjI (khuda ke sAmane dUsaroM ko tuccha samajhanA) ! 'hama' alaga hai, ahaMkAra alaga hai| ahaMkAra jA sakatA hai lekina 'hama' jaldI nahIM jaataa| jahA~ para kucha bhI barakata nahIM ho vahA~ para 'hama' khar3A hotA hai| 'hama' alaga hai aura 'maiM kucha hU~' vaha bhI alaga! jahA~ para khuda nahIM hai vahA~ para potApaNuM (maiM hU~ aura merA hai-aisA AropaNa, merApana) kA AropaNa karanA, vahI ahaMkAra hai| ahaMkAra kA astitva hara eka jIva meM hai hI, jJAnIpuruSa ke sivaa| vistRta ahaMkAra arthAt maan| mamatAsahita mAna, vaha abhimAna hai| 'yaha merA baMgalA, yaha merI gAr3I' aisA pradarzana karanA, vaha abhimAna hai| jahA~ abhimAna hai, vahA~ saMyama nahIM hai aura jJAna bhI nahIM hai, vahA~ para ajJAna hai| 'maiM caMdUbhAI hU~' vahI ahaMkAra hai aura 'maiM zuddhAtmA hU~' to vaha niahaMkAra hai| svarUpajJAna ke bAda mUla ahaMkAra calA gayA lekina 29
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMkAra ke pariNAma bace haiN| jaba ahaMkAra ke sarva pariNAma khatma ho jAte haiM taba kevalajJAna hotA hai| 'apane ahaMkAra ke pariNAmoM se kisI ko kiMcit mAtra bhI duHkha na ho' aisA bhAva karanA caahie| phira bhI agara kisI ko duHkha ho jAe to usakA pratikramaNa karake Age bar3ha jaanaa| mAna aura svamAna meM kyA aMtara hai? mAna arthAt igo vida rica maTIriyalsa aura svamAna arthAt khuda kI jo qAbiliyata hai, utanA hI maan| khuda ke mAna ko z2arA sI bhI Thesa na lage, aisA dhyAna rakhe, vaha svamAna hai| vyavahAra meM svamAna sadguNa hai jabaki mokSa meM jAnevAloM ko svamAna se bhI mukta honA pdd'egaa| apamAna ke samakSa rakSaNa kare, to vaha svamAna hai| abhimAnI to jo usake pAsa hotA hai, usI kA pradarzana karatA hai aura mithyAbhimAnI to kucha bhI nahIM ho phira bhI 'hamAre yahA~ aisA hai aura vaisA hai' aisI gappa lagAte rahate haiN| apamAna hone meM hI mAna ko nApane kA tharmAmITara hai| apamAna kare aura usakA asara ho jAe to samajhanA ki z2abaradasta mAnI hai| nirmAnI ko aisA ahaMkAra rahatA hai ki 'maiM nirmAnI huuN|' nirmAnI hone kA ahaMkAra to aura adhika sUkSma hai ! vaha ahaMkAra bhI jaba zUnya ho jAegA tabhI kAma hogaa| jJAnIpuruSa saspRha-nispRha hote haiN| sAmanevAle ke pudgala ke lie saMpUrNa nispRha aura usake AtmA ke lie saMpUrNa sspRh| jJAnIpuruSa meM unmattatA nahIM hotii| logoM ko to, jeba meM z2arA sI rakama par3I ho to chAtI phUla jAtI hai, vaha unmata! aura jJAnI ko to agara z2abaradasta vaibhava sAmane se A par3eM phira bhI, unameM kiMcit mAtra bhI unmattatA nahIM hotii| jJAnIpuruSa meM potApaNuM nahIM hotaa| mana-vacana-kAyA ke prati potApaNuM rahatA hI nahIM hai na! | 30
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnIpuruSa meM garva nahIM hotaa| 'maiM kara rahA hU~, maiMne kiyA' vaha sArA garva hai| svarUpa meM A jAegA to garva miTa jaaegaa| 'maiMne kiyA' aisA hote hI aMdara mIThA garvarasa utpanna hue binA rahatA hI nhiiN| 'maiM thA usI se huA' vahI garvarasa hai| jagat meM garvarasa jitanA mIThA rasa kisI aura cIz2a meM nahIM hotaa| garvarasa kisa taraha jAegA? vaha vijJAna jAnane se jaaegaa| kauna sA vijJAna? 'yaha kauna kara rahA hai' vaha jAna legA to khuda nahIM kara rahA hai vaha samajha meM A jAegA aura phira 'maiM kara rahA hU~' kA garvarasa utpanna hI nahIM hogaa| jJAnIpuruSa ko kisI bhI kriyA meM aisA nahIM hotA ki 'maiMne kiyaa|' 'maiM jAnatA hU~' kA kepha car3hanA, vaha to bhayaMkara jokhima hai ! jJAnI ke binA, yaha roga kabhI bhI nahIM jA sktaa| yaha z2ahara se bhI adhika bhayaMkara hai| aham rakhanA ho to 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA' kA rkhnaa| sAmane vAlA prazaMsA kare aura usase pUre dina mastI meM rahe to vaha saba prazaMsA hai aura garvarasa to 'maiMne kitanA acchA kiyA!' 'maiM kara rahA hU~' aisA ahaMkAra garvarasa cakhane kI Adata DAla detA hai| garvarasa nahIM cakhane ke lie kyA karanA cAhie? kucha bhI nahIM karanA hai| jise svarUpajJAna prApta ho cukA hai, use sirpha yaha jJAna jAnane kI hI z2arUrata hai ki 'garvarasa ko cakhane vAlA maiM nahIM hU~ aura maiM to zuddhAtmA hU~' vaha lakSa (jAgRti) meM rakhanA caahie| jJAnIpuruSa gAravatA (saMsArI sukha kI ThaMDaka meM par3e rahanA) meM nahIM hote| gAravatA arthAt jisa prakAra garamI ke mausama meM kIcar3a meM baiThI huI bhaiMsa ko kIcar3a kI ThaMDaka kIcar3a meM se bAhara nahIM nikalane detI, usI prakAra bhautika sukha meM par3e hue logoM ko rasa-gAravatA, riddhi-siddha gAravatA, zAstra-gAravatA saMsAra meM se bAhara nahIM nikalane detii| vaha to jJAnIpuruSa karuNA karake bAhara nikAleM, taba nikalA jA sakatA hai| jJAnIpuruSa kI dI huI samajha se use samajha meM AtA hai ki 31
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhautika meM sukha nahIM hai, sukha AtmA meM hI hai, aisI pratIti baiTha jAtI hai| khuda jaba aisA dRr3ha nizcaya karatA hai taba gAravatA chUTane lagatI hai| akrama vijJAna aisA kahatA hai ki zuddhAtmA pada prApta hone ke bAda jisa para gAravatA kA asara hotA hai vaha, vaha khuda nahIM hai aura yaha jAgRti dhyAna meM rahatI hai to gAravatA khatma hotI jAtI hai| garva nahIM, gAravatA nahIM, aMtaraMga spRhA nahIM, unmattatA nahIM, potApaNuM nahIM, aisI g2az2aba kI jJAnadazA meM baratanevAle pratyakSa jJAnIpuruSa ke Azraya meM jAne se anaMta janmoM kA nukasAna eka janma meM hI khatma ho jAtA hai aura mokSa prApti kI gAranTI mila jAtI hai| 6. laghutama : gurutama jJAnIpuruSa kI dazA, vyavahAra meM laghutama aura nizcaya meM gurutama ! jJAnIpuruSa kisI ke guru nahIM hote| ve kisI ke UparI (baoNsa) nahIM, aura unakA bhI koI UparI nahIM, bhagavAna bhI nhiiN| bhagavAna to jJAnIpuruSa ke vaza meM rahate haiN| jisa kisI meM ahaMkAra va mamatA nahIM haiM, bhagavAna usake vaza meM rahate haiM! jo pUrI duniyA meM saba se 'jUniyara' bane, vaha pUre brahmAMDa kA 'sIniyara' banatA hai| gaNita meM jo saba se choTI avibhAjya saMkhyA hotI hai, vaha laghutama hai| usa paribhASA para se jJAnIpuruSa ko bacapana meM hI, pUrvAzrama meM hI bhagavAna mila gae the ki bhagavAna hI laghutama haiN| tabhI se laghutama kI tarapha jhukate-jhukate aMta meM saMpUrNa laghutama bane aura dUsarI tarapha gurutama bhI bana ge| laghutama to hamezA ke lie surakSA detA hai| laghutama ko girane kA bhaya hI nahIM hai na! jagat meM hara kisI ko gurutama honA acchA lagatA hai| laghutama honA pasaMda nahIM hai| jo gurutama banane gayA, vaha cAra gatiyoM meM bhaTakegA aura laghutama banA vaha jaldI mokSa meM jaaegaa| 32
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ akrama vijJAna kyA kahatA hai ? rileTiva meM laghutama, riyala meM gurutama aura svabhAva meM aguru-laghu! jo rileTiva meM laghutama hai, vaha riyala meM gurutama banatA hI hai, niyama se! vahA~ bhagavAna se bheMTa ho hI jAtI hai| ___ jagadguru nahIM bananA hai, jagat ko guru banAnA hai| bagaira gurukillIvAle guru arthAt jo bhArI bana baiThe haiM, ve khuda DUbate haiM aura Upara baiThanevAle ko bhI Dubo dete haiN| gurukillI to jJAnIpuruSa se hI milI honI caahie| gurukillI arthAt 'maiM ziSya kA bhI ziSya hU~, laghutama huuN|' niraMtara aisI jaagRti| hara eka ko AdhyAtmika DevelapamenTa ke AdhAra para guru kI z2arUrata hai| kinDara gArTana ke guru, pharsTa sTenDarDa ke, sekanDa sTenDarDa ke... kaoNleja ke aura aMtima guru to pUre jagat ko guru mAnate haiN| jaba taka vyavahAra meM gurutama bhAva nahIM jAegA, 'maiM kucha hU~' aisA bhAva nahIM calA jAegA, taba taka laghutama bhAva nahIM A sktaa| laghutama pada kI prApti bahuta muzkila hai| vaha pada to usI vyakti ko prApta hotA hai, jisa vyakti meM hamezA ke lie jJAnIpuruSa dvArA riyala aura rileTiva kI bhedarekhA Dala cukI ho, jo jJAnIpuruSa kI AjJA meM baratane lagA hai, vaha laghutama pada prApta kara letA hai| dRSTi laghutama kI ora ho gaI, dhyeya laghutama kI ora kA ho gayA, taba vaha pada prApta hogaa| laghutama ho cuke, usakI nizAnI kyA hai? gAr3I meM se nau bAra utAra deM aura nau bAra vApasa bulAe~ to hara eka bAra z2arA sA bhI asara hue binA khuda vaisA hI kare, to samajhanA ki vaha laghutama ho gayA hai| ___ 'laghutama bhAva meM rahanA aura abheda dRSTi rakhanA, vaha akrama vijJAna kA phAunDezana hai|' - dAdAzrI gurutama ahaMkAra se saMsAra sarjita huA hai aura laghutama ahaMkAra se saMsAra asta hotA hai| 33
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurutama banane jAe~ to resa-korsa khar3A ho jAtA hai| laghutama meM to spardhA hI nahIM hai na! gurutama kI ghur3adaur3a meM daur3a-daur3akara hA~phakara mara jAte haiM saba, aura inAma milatA hai eka ko hI! TIkA karanA aura spardhA, ve ahaMkAra ke mUla guNa haiN| hara koI apane-apane karma bhoga rahA hai, usameM kisI kI TIkA kaise kI jA sakatI hai? TIkA karanA arthAt khuda apanA hI bigAr3anA! kAryakuzalatAvAle to ghur3adaur3a meM hA~phakara mara jAte haiN| usake bajAya to, kucha kuzalatA hai hI nahIM, aisA karake eka tarapha baiThe rahane meM maz2A hai| jJAnIpuruSa to sApha-sApha kaha dete haiM ki, 'mujhe dAr3hI banAnI bhI nahIM AtI, isa umra meM bhI!' ___kAryakuzalatA ke ahaMkAra ko lekara ghUmanevAloM ko mAlUma nahIM hai ki unakI bhUleM to isa kudarata kI dI huI 'phaikTara oNpha sephTI' ke nIce daba jAtI haiM aura khuda aisA mAna letA hai ki mujhe kitanA acchA karanA A gayA! __ jaba taka kAryakuzalatA kA ahaMkAra hai, taba taka use vaha kArya karate hI rahanA pdd'egaa| jise kucha AtA hI nahIM, use kyA karanA hai? kAryakuzalatA ahaMkAra ke AdhAra para TikI huI hai| jahA~ para ahaMkAra hai hI nahIM - khatma ho cukA hai, vahA~ para kAryakuzalatA kisa prakAra Tika sakegI? jJAnIpuruSa to khuda ke lie bAra-bAra aisA kahate haiM ki 'mujhe kucha bhI nahIM AtA,' isake bAvajUda bhI loga mAneM taba na? loga to aisA hI kahate haiM ki 'dAdA ko to sabakucha AtA hai|' taba ve khuda aisA kahate haiM ki, "maiM to AtmA kI bAta jAnatA huuN| 'AtmA' jJAtAdRSTA hai aisA jAnatA huuN| 'AtmA' jo kucha bhI dekha sakatA hai, vaha 'maiM' dekha sakatA huuN| anya kucha bhI nahIM aataa|" ___ sAmanevAle khIMce taba jJAnI dhIre se DhIlA chor3akara Age bar3ha jAte haiN| sAmane vAlA khIMce aura khuda bhI khIMce to pragati ruMdha jAtI 34
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| jise jaisA dikhAI detA hai, vaha apanI usI pakar3a ko pakar3a letA hai| usameM usakA kyA doSa? jise mokSa meM jAnA hai, use to jagat pAgala kahe, mAre, nikAla de, taba bhI use hArakara vahA~ para baiTha jAnA caahie| jJAniyoM kA tarIkA hai, sAmanevAle ko jitavAkara jagat ko jIta lenA! isalie jagat meM hArane kI kalA sIkhane jaisI hai| tabhI isa jagat se chUTA jA sakatA hai, varnA jaba taka jItane jAegA, taba taka vaha hArA huA hI kahA jaaegaa| jJAniyoM kI yaha khoja vAstava meM aDopTa (aMgIkAra) karane jaisI hai| jJAnIpuruSa khuda abudha ho cuke hote haiM, jabaki jagat to khuda ko akkala vAlA kahalavAne ke lie yA banane ke lie ghUmatA hai! bahuta huA to koI ekAdha sabjekTa meM 'eksaparTa' bana sakatA hai| usake bajAya 'saba meM bevakUpha' bananA saba se acchA! jo sabhI meM bevakUpha hotA hai, usakI gAr3I acchI calatI hai kyoMki hara eka cIz2a ke eksaparTa kirAe para milate haiN| vakIla kirAe para milate haiM, DaoNkTara, sI.e, solisiTara... are, kArakhAne calAne ke lie mainejara bhI kirAe para milate haiM! _ 'mujhameM koI barakata nahIM hai' kahA ki hama ina logoM ke resakorsa meM se mukta ho jaaeNge| koI dUsarA hameM binA barakata vAlA kahe, usake bajAya khuda hI na kaha deM? to mukta to ho pAe~ge isa jagat se! kula milAkara resa-korsa meM se kyA sAra nikAlA? Aja pahalA naMbara Ae taba bhI vApasa kabhI na kabhI aMtima naMbara to AegA hii| isalie Upara se bhagavAna Akara bhI ghur3adaur3a meM daur3ane ke lie lalacAe~ to bhI manA kara denA! resa-korsa meM se nikalate hI vyaktitva ubharane lgegaa| resa-korsa kA aura parsanAliTI kA kabhI mela nahIM baiThatA! jisane akrama vijJAna kA choTA aura saTIka korsa kara liyA, 35
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ usakA anaMta avatAra kA hisAba eka korsa meM pUrA ho jaaegaa| phira hamezA ke lie nirbhayatA, asaMgatA, vItarAgatA! 7. kheMca : kapaTa : poinTa maina 'akrama vijJAna' jJAnIpuruSa kA anubhava sahita vijJAna hai aura yaha vijJAna aisA hai ki vyavahAra yA adhyAtma kI tamAma prakAra kI gutthiyA~ sulajhA detA hai| jise akrama vijJAna prApta huA hai, usakA jIvana kaisA honA cAhie? bilkula kheMca rhit| apanI sahI bAta ko z2Ahira kare, lekina agara koI svIkAra nahIM kare to use, sahI sAbita karane kI bhI z2arUrata na samajhe aura zAyada kabhI prakRti ke bhare hue mAla ke AdhAra para kheMca utpanna ho jAe to use bhI 'dekhe' to 'khuda' mukta ho jaaegaa| mokSamArga meM kAnUna nahIM hai| sahaja rUpa se jo ho jAe vahI ThIka! no laoN-laoN! varnA eka kAnUna banAne jAe~ to kAnUnoM ke pahAr3a khar3A karanA pdd'egaa| jahA~ kAnUna hai, vahA~ sahajatA nahIM hai| mokSa to jo sahaja ho jAe, usI ke lie hai| z2ida pakar3ane kA matalaba yAnI khuda kA sthAna chor3akara nIce girnaa| khuda kA satya ho, phira bhI yadi usakI pakar3a pakar3e, taba bhI vaha ahaMkAra mAnA jaaegaa| jagat kA satya, vaha nirapekSa satya nahIM hai, sApekSa satya hai| usakI kyA pakar3a rakhanI? jJAnIpuruSa to saMpUrNa nirAgrahI hote haiN| matabheda rahita ho gae to samajhanA ki sahI mArga para haiN| kahIM bhI pakar3a nahIM pakar3e, mor3o vaise mur3a jAe, use sarala kahate haiN| sabhI kaSAyoM meM se saba se vikaTa kapaTa hai kyoMki kapaTa hamezA mIThA lagatA hai aura dikhAI nahIM detA hai| kapaTa sabhI hisAba baMdhavAtA hai| kapaTa to bebhAna kara detA hai| yAnI khuda ke kapaTa kA khuda ko patA hI nahIM calatA, isalie use nikAlanA bhI muzkila hai| saMsAra ke lAbha uThAne ke lie auroM ko apane abhiprAya ke 36
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusAra khIMcanA, apane vizvAsa meM lenA, vaha kapaTa hai| usa kapaTa kA khuda ko bhI patA nahIM cltaa| 'mokSa ke alAvA mujhe kucha bhI nahIM cAhie' aisI jAgRti niraMtara rahe taba vaha kapaTa jAne lagatA hai| roz2a subaha pA~ca bAra aisA bolanA, usase jAgRti AtI jaaegii| catarAI se sAmanevAle ko vaza meM karatA hai, kapaTa ke kAraNa aura kapaTa kI pUrI bAz2I khelane ke lie| jise apane khuda ke hita kI yA ahita kI bAta samajha meM A jAe to vaha sAmanevAle kI caturAI meM nahIM phNsegaa| 'mere khuda ke sabhI doSa nikAlane hI haiM, mokSa meM jAnA hI hai|' bAra-bAra aisI bhAvanA karane se chUTA jA skegaa| jaba taka saMsAra meM kahIM bhI miThAsa baratatI hai, taba taka nija svabhAva kA akhaMDa dhyAna nahIM barata sktaa| vaha khaMDita ho hI jAtA hai| kar3ave se koI rukAvaTa nahIM aatii| miThAsa se gotA khA jAte haiN| jJAnIpuruSa se milane ke bAda mokSa ke sTezana taka pahu~cane ke lie apanI gAr3I mena lAina para A jAtI hai lekina agara bIca meM koI 'poinTa maina' mila jAe to gAr3I kauna se gA~va le jAegA, usakA ThikAnA nahIM hai| pUrI paTarI hI badalavA degA! aisA bolegA ki hameM cakkara meM DAla degA! jJAnIpuruSa cetAvanI deM, taba patA calatA hai ki paTarI badala gaI hai| phira sUkSmatA se pRthakkaraNa karane para to patA calegA ki kahA~ se zuruAta huI thI, kyA huA, kisane kiyA, kisa AdhAra para huA, hamAre kauna se lAlaca ne hameM lalacA diyA, bhItara nirAkulatA thI vaha calI gaI aura AkulatA kahA~ se ghara kara gaI? jAgRti se vaha saba patA calatA hai| jisakA vyavahAra DigA, usakA nizcaya Diga hI jAtA hai| kacce kAna ke nahIM baneMge, paTarI nahIM badalegI to pragati hogii| samyak bAta ko hI pakar3akara rakhanA caahie| use kATane vAlI kisI bhI 37
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAta ko mana meM bhI sthAna nahIM denA cAhie / jJAnI aise bhole nahIM hote / yAnI koI agara dUsarI paTarI para le jAnA cAhe, taba bhI nahIM cUkate na ! jahA~ kapaTa hai, vahA~ para bholApana hotA hai / koI ulTI bAta kAna meM DAla jAe aura use sahI mAna le, vaha bholApana / vahA~ para upAya to yahI hai ki DrAmeTika sunanA z2arUra hai, usameM rukAvaTa nahIM DAlanI hai lekina AdhAra to samyak kA hI rakhanA hai| hara koI apanI-apanI samajha ke anusAra bolatA hai, lekina AsarA to samyak bAta kA hI lenA cAhie / akrama vijJAna aisA hai ki mokSamArga ke cAhe kaise bhI bAdhaka kAraNa Akara khar3e raheM, usake bAvajUda bhI usake pAra nikalA jA sakatA hai| jo 'muzkila hai, muzkila hai' karate haiM, unake lie muzkila ho jAtA hai| 'mujhe kyA ?' aisA bhI nahIM kahanA caahie| use bheda DAlanA kahA jaaegaa| 'mujhe kyA ?' aisA rahe, taba pratikramaNa kara-karake vApasa AnA hai| 'mujhe kyA ?' kahA to nispRha ho gyaa| usase usI ko bhayaMkara nukasAna hogA | mokSa kA mArga cUka nahIM jAe, vahI dekhate rahanA hai ! 'merI pITha pIche kyA kaha rahe the ?' aisA huA ki vahIM se mokSamArga khtm| jise jo kahanA ho, vaha bhale hI khe| hameM apane Apako chupAnA hogA, tabhI yaha prazna khar3A hogA na ! 'kAna lagAkara sunanA', vaha bhI bhayaMkara roga hai / yadi apanA gunAha ho aura koI kahe to usameM kyA harja hai ? koI apane lie cAhe kucha bhI kahe, vaha bhale hI khe| acchA hI hai / hameM sTroMga rahane kI z2arUrata hai| choTI sI bhUla bhI bhayaMkara rUpa se bhramita kara detI hai ! usameM khuda meM kapaTa hotA hai, isIlie to kAna lagAkara sunane kA mana hotA hai / dUsare kI bAta sunakara to apanA dimAg2a bigar3a jAtA hai| vaha bAta kahane vAlA sahajabhAva se kaha jAtA hai lekina apanI khIra meM namaka Dala gayA usakA kyA ? apanI kyA dazA hogI ? 38
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ kucha loga kahate haiM ki hameM Dara ke mAre kapaTa karanA par3atA hai| lekina Dara kisakA? jisakA gunAha ho usI ko Dara hai na! jo mokSa ke kAmI bana jAe~ unheM mokSamArga kA koI bAdhaka kAraNa sparza nahIM krtaa| ___'maiM jAnatA hU~', vaha mokSamArga kA saba se bar3A bAdhaka kAraNa hai! vaha AtmaghAta karavAtA hai| 'maiM jAnatA hU~', vaha nirI mAdakatA lAtA hai, jisakA khatma honA ati muzkila! jise yaha kaipha nahIM hai ki 'maiM jAnatA hU~', usakA to ceharA bhI suMdara dikhAI detA hai| bhayaMkara ajAgRti ke kAraNa to ye roga utpanna ho jAte haiN| _ 'maiM jAnatA hU~' aisA mAnakara ho cuke jhaMjhaTa kA nikAla karane jAe~ge to balki aura bigdd'egaa| ___'maiM jAnatA hU~' kI miThAsa barate yA koMpale phUTeM taba vahA~ para use turaMta hI miTA denaa| koMpaleM phUTate hI ukhAr3a pheMkanA, nahIM to vaha roga bar3ha jaaegaa| jAgRti khatma kara degaa| mokSamArga meM sabhI bhaya-signala jJAnIpuruSa se samajha lene cAhie, tabhI sephasAiDa rhegii| nahIM to sTImara kauna se gA~va jAegA, usakA ThikAnA nahIM hai| jise mokSa meM hI jAnA hai use sahI mArga mila hI jAegA, aisA niyama hai| 8. jAgRti : pUje jAne kI kAmanA jJAnI kI samajha ke sAtha apanI samajha rakhakara, usake samAnAMtara calanA caahie| varnA mArga kaba dUsare rAste para car3ha jAegA, vaha kahA nahIM jA sktaa| mokSamArga meM khuda kI samajhadArI kA eka aMza bhI nahIM cala sktaa| khuda ko sahI samajha hai hI nahIM isIlie to bhaTaka rahe haiM na! sAmanevAle ke prazna kA samAdhAna kaba hogA jaba ahaMkAra saMpUrNa khatma ho jaaegaa| jaba DiscArja ahaMkAra bhI khatma ho jAegA, tb| 39
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaba taka garvarasa cakhate haiM, taba taka syAdavAda vANI bhI nahIM nikltii| yAnI ki buddhi meM, ahaMkAra meM ruci nahIM honI caahie| ahaMkAra nahIM nikale aura upadezaka bana baiThe to sAmanevAle ko koI phAyadA nahIM hogaa| usake kAna ko acchA lagegA isalie vAha-vAha karegA, lekina usase use khuda ko bhayaMkara nukasAna hogaa| ahaMkAra hI pUrI khurAka khA jAegA aura pUrA mokSamArga cukavA degA! akrama mArga meM upadezaka hone kI icchA rakhanevAloM ko jJAnIpuruSa lAlabattI dikhAte haiM ki 'apane isa jJAna kA sirpha eka bAla jitanA bhI kahane jAe~ge to loga TUTa pdd'eNge| logoM ne aisI zAMti dekhI hI nahIM hai, aisA sunA hI nahIM hai isalie TUTa hI par3eMge na! lekina vaha ahaMkAra aMdara baiThA-baiThA ha~satA rhegaa|' pUrNAhuti karanI ho to kisI jagaha para, koI pUche taba bhI kamaz2ora mata bnnaa| jaba taka buddhi kA kSaya nahIM ho jAe, ahaMkAra kA kSaya nahIM ho jAe, paudgalika icchAe~ khatma nahIM ho jAe~, viSaya kA vicAra taka bhI AtA hai taba taka dabI huI agni hI hai| vaha kaba bhabhaka uThegI, vaha kahA nahIM jA sktaa| upazama ho cuke kaSAya jaba taka kSaya nahIM hue haiM, taba taka upadeza meM par3anA bhI bhayaMkara jokhima hai| jaba taka khuda ko apane Apa ke lie pakSapAta hai, taba taka khuda kI bhUloM kA patA nahIM cltaa| vaha sirpha mUrchA meM hI rakhatA hai| karma ke udaya ke thaper3e Ae~, taba udaya svarUpa ho jAtA hai| jAgRti Avarita ho jAtI hai aura upayoga cUka jAtA hai| vaha to, agara jJAnIpuruSa ke satsaMga meM rahe taba phira vaha jAgRti vApasa AtI hai| jAgRti alaga cIz2a hai aura jJAna alaga cIz2a hai| nIMda meM se jAganA vaha jAgRti kahalAtI hai| jAgRti meM kaSAya upazama ho cuke hote haiN| lekina jJAna to kaba kahA jAegA ki jaba kaSAyoM kA kSaya ho jaae| jaise-jaise jAgRti bar3hatI hai, vaise-vaise karma nahIM baMdhate aura bhItara ekadama zuddha kara detI hai| jaba taka mAna meM kapaTa hotA hai, taba taka jAgRti utpanna nahIM hone 40
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ detaa| kapaTa matalaba DhaMkanA, jo ulTe rAste para hI le jAtA hai| kapaTa aura ahaMkAra - krodha-mAna-mAyA-lobha hI ulTe rAste para le jAte haiN| jaba kisI bhI prakAra ke kapaTa kA aMza nahIM rahatA, viSaya kA vicAra taka nahIM AtA, kaSAya nirmUla ho jAte haiM, taba jAgRti 'jJAna' meM pariNAmita hotI hai| jJAnIpuruSa kA AsarA chUTA ki kaSAya vaMzAvalI ke sAtha car3ha baiThate haiN| are! kaSAya to cAhe kisI bhI tarIke se jJAnI kA AsarA chur3avAne meM lage rahate haiN| z2arA sI miThAsa lagI ki kaSAyoM ko khurAka mila gii| kaSAyoM ko tIna varSa taka nAma mAtra kI bhI khurAka nahIM milegI, taba ve nirvaMza hoMge lekina yadi z2arA sI khurAka milI ki vApasa tagar3e ho jAeMge! jJAnIpada taba milatA hai ki jaba kabhI bhI kaSAya ko khurAka na mila paae| itanI adhika jAgRti kI z2arUrata hai| jJAnI kA AsarA ho, tabhI kaSAyoM ko jItA jA sakatA hai| unakA AsarA nahIM chor3anA caahie| jJAnIpuruSa jaba taka sarTiphAI na kareM, taba taka upadeza diyA hI nahIM jA sktaa| aMdara to sabhI doSa taiyAra hI baiThe hue haiM, ve turaMta hAvI ho jaaeNge| sabhI guNoM ke kSAyaka hone ke bAda apane Apa hI vaha pada AegA! jAgRti to use kahate haiM ki cora na ghusa paae| khuda kA hara eka doSa dikhAI de| ahaMkAra bhI dikhAI de| vaha ahaMkAra yahA~ hai hI aura vaha garvarasa cakhavAtA hai| z2arA sA kisI ne kahA ki Apane bahuta acchA kiyA ki turaMta hI garvarasa cakha letA hai| vahI phira girA detA hai na! yaha mIThA hai, yaha kar3avA hai - jahA~ aisA bheda khatma ho jAe, vahA~ para jJAna hai| jJAnIpuruSa ke alAvA anya kisI ko satsaMga meM kisI ke praznoM kA khulAsA nahIM karanA caahie| sirpha sAdhAraNa bAtacIta kI jA sakatI hai lekina khuda apane Apako z2arA sA bhI vizeSa mAnA ki samajho viSa car3ha gayA! jaise-jaise jAgRti bar3hatI jAtI hai, vaise-vaise upazama kaSAya kSaya hote 41
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAte haiN| jise jAgRti utpanna huI, use sAmAyika-pratikramaNa kara-karake doSoM kA kSaya karane ke lie jAgRti kA phAyadA uThA lenA caahie| 'dAdA' ke bAlaka banakara sIdhe-sIdhe calate rahane meM hI maz2A hai| dAdA ke bAlaka bana gae to dAdA saMbhAla leMge aura bar3e banane gae to apane Apa calanA aura phira ronA! vaha to jaba mAra par3egI taba vApasa aaegaa| pUje jAne kI kAmanA eka bhayaMkara roga hai, AtmaghAtI hai, koI jaya jaya kare, to phira usakI Adata par3a jAtI hai| AtmA to pUjya hai hI aura deha kI rAkha ho jAegI, usakI pUjA karavAnA cAhatA hai! usI roga se to mokSa rukA huA hai| jJAnI se alaga z2arA sA bhI svataMtra mArga nikAlA to bhayaMkara bhUlabhUlaiyA meM ghusa jaaegaa| jJAnI ke pIche-pIche calate jAne ko kahA hai, vahA~ dUsarI galiyA~ kaise pusAe~gI? vaha jokhima kyoM mola leM? vaha sabhI patana karavAtA hai aMta meM! mokSamArga meM bAdhA DAlane vAlI jo-jo cIz2a Akara khaDI rahe use turaMta hI ukhAr3akara pheMka denA cAhie, to dhyeya ko pakar3akara rakha skeNge| dhyeya mokSa kA rakhane jAe, lekina aMdara dAnata kharAba ho to dhyeya ko khatma kara degii| jo dhyeya ko tur3avAe, vahI dushmn| mokSa meM jAnA ho to khuda ko itanA maz2abUta ho jAnA par3egA ki 'isa deha kA jo honA ho vaha ho lekina mokSamArga nahIM cukU~gA, kAma nikAla hI lenA hai', to usakA kAma pUrNa hogaa| itanA hI bhAva karanA hai, dRr3ha nizcaya karanA hai| jJAnI se mokSamArga ke ye bhayasthAna samajhakara vahA~ para niraMtara sAvadhAna rahanA hai| jo kucha bhUleM huI hoM, jJAnI se unakI AlocanA karake vApasa lauTakara chUTa jAnA caahie| mokSamArga meM pUje jAne ke lie nahIM jAnA caahie| jagat kalyANa karane kA dhyeya kartAbhAva se nahIM rakhanA cAhie aura ahaMkAra nahIM karanA caahie| mokSamArga meM to guptaveza se calakara nikala jAnA hai| aMta taka jJAnIpuruSa kA satsaMga aura jJAnIpuruSa kA AsarA nahIM chor3anA caahie| 42
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnIpuruSa ke doSa nahIM dekhane caahie| bhUla nahIM nikAlanI caahie| unakI nau bAteM samajha meM Ae~ aura eka samajha meM nahIM Ae to use eka ora rakhakara 'veTa enDa vaoNca' krnaa| vaha phira apane Apa hI samajha meM aaegaa| 1. potApaNuM : paramAtmA jJAnIpuruSa pUre jagat ke sAtha abheda rahate haiN| kisI ke sAtha bhI judAI nahIM rhtii| jJAnIpuruSa meM buddhi hogI, taba bheda par3egA na! abudha to abheda rahate haiM vizva ke saMga! abhedatA jJAna ko puSTi detI hai| judAI se zaktiyA~ chinnabhinna ho jAtI haiN| jisakA potApaNaM (maiM hU~ aura merA hai, aisA AropaNa, merApana) calA jAtA hai, usakI judAI calI jAtI hai, vaha saba ke sAtha abheda ho jAtA hai| e. ema. paTela ne merApana chor3akara bhagavAna ko samarpita kara diyA hai| jisakA merApana gayA vaha bhagavAna ke sAtha abheda ho gayA, aisA smjhnaa| jJAnIpuruSa ke potApaNAM kA unmUlana ho cukA hotA hai| saMpUrNa saMyogAdhIna baratate haiM, niraahaMkArI rUpa se, poTalI kI taraha jahA~ jAnA par3e, vahA~ jAte haiM ! potApaNuM chUTane ke bAda sahaja rahA jA sakatA hai| khuda kA koI mata hI nahIM rahatA unkaa| phira bhI unakA vyavahAra saMpUrNa Adarza hotA hai| pUre dina ve DrAmeTika hI rahate haiN| jisakA potApaNuM jAe, vahI DrAmeTika raha sakatA hai| prakRti kA rakSaNa karanA, vaha potApaNuM kahalAtA hai| kapaTa karake prakRti kA rakSaNa karanA, use gAr3ha potApaNuM kahate haiN| __ jisakA potApaNuM jA cukA hai, usakI kyA parIkSA hai ? nau bAra gADI meM se utAra diyA jAe aura nau bAra vApasa bulAyA jAe, lekina taba bhI cehare para z2arA sA bhI badalAva nahIM ho! 'vyavasthita' kA jJAna potApaNuM chur3avAtA hai| jJAnIpuruSa ke alAvA sabhI meM potApaNuM hotA hai| potApaNuM jAe to vaha bhagavAna bana jAe! 43
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka bAra potApaNuM calA gayA, to samajho vaha hamezA ke lie calA gyaa| 'jJAna' prApta hone ke bAda cArja ahaMkAra calA jAtA hai lekina DiscArja ahaMkAra rahatA hai, use potApaNuM kahate haiM aura vaha bhI jaba khatma ho jAtA hai, taba kahate haiM ki 'usakA potApaNuM calA gyaa|' jitanI jAgRti hai utanI mAtrA meM potApaNuM khatma hotA hai| potApaNuM khatma hone ke lie kisa prakAra kI jAgRti kI z2arUrata hai? ki 'yaha maiM hU~ aura yaha maiM nahIM hU~', 'khuda' kauna hai vaha niraMtara jAgRti meM rahatA hai, jJAnIpuruSa kI AjJA kA pAlana hotA hai, sAmane vAlA vyakti nirdoSa, akartA dikhAI detA hai... cAhe kaise bhI pariNAma Ae~, phira bhI 'yaha maiM nahIM hU~' kahA ki chUTa jAte haiM! jahA~ potApaNuM khatma huA, vahA~ para garva yA gAravatA nahIM hotii| ____ ahaMkAra ke pakSa meM, ajJAnatA ke pakSa meM baiThanA, upayoga cUka jAnA, vaha saba potApaNuM kahalAtA hai| vyavasthita ke anusAra udaya meM tanmayAkAra nahIM honA hI puruSArtha hai| prajJA prakRti ke udaya meM tanmayAkAra nahIM hone detI, jabaki ajJA prakRti ke udaya meM tanmayAkAra kara detI hai| sabhI ko udaya meM potApaNuM baratatA hai| 'jJAna' prApti ke bAda jaise-jaise udaya Ate haiM aura puruSa banakara unameM puruSArtha karate haiM, vaise-vaise potApaNuM khatma hotA jAtA hai| jise jJAnIpuruSa kA 'merApana' jA cukA hai, aisA dikhAI detA hai usakA kAma ho gyaa| jisakA merApana gayA, vaha bana gayA paramAtmA ! phira 'vyavasthita' unakA calA letA hai! - DaoN. nIrUbahana amIna
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 mmra W 50 (anukramaNikA [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA vItarAgatA kI anokhI rIta samajhane jaisI bAta 'jJAnI' kI 1 'vItarAga,' phira bhI 'khaTapaTa' sIdhA to honA hI par3egA na? 2 use kahate haiM trAgA Ar3AI kabUla karane se, hogI.... 3 vaha trAgA nahIM kahalAtA Ar3AI, kaoNmana : ankaoNmana 4 aise ko dUra se hI namaskAra Ar3AIyA~, strI-puruSa me 4 trAgA ke pariNAma dekhanA hai, khuda ko khuda kA hI 5 trAgA karane vAle ke sAmane Ar3AI chUTate hI... 6 vaha to TuccApana hai bAdhaka mAtra Ar3AIyA~ hI 7 tAyaphA ke sAmane Ar3AI kA svarUpa 8 isa tarIke se bhI matabheda TAlA samajhane se saralatA 9 trAgA bhI eka kalA mokSamArga kA rAhakharca 10 vahA~ samajhadArI se ceta gae bacapana kI Ar3AIyA~ 12 use trAgA bhArI par3A ahaMkAra ke AdhAra para 15 prakRti meM hI guthA huA / 'nahIM ho pA rahA' aisA nahIM... 16 trAge vAle se sAvadhAna raheMge yaha jJAna hI vartanA meM 17 bacane kA 'eDajasTamenTa' Ar3AIyA~ hara eka kI alaga 17 [2] udvega : zaMkA : noMdha ve Ar3AIyA~, aMta vAlI 18 udvega ke sAmane sarala phira bhI sUkSma Ar3AIyA~ 18 dhAraNA nahIM, to udvega nahIM vahA~ para to hameM sAvadhAna.... 19 vega, Avega aura udvega use 'jJAnI' hI sIdhA kareM 20 udvega, kitanI muzkila! saralatA se rAjIpA prApta 20 una paribaloM se dUra cale jAo nATakIya ahaMkAra 21 buddhi hI lAtI hai udvega ve Ar3AIyA~ 'jAnane' se jAe~gI 22 jise udvega hotA hai, khuda vaha... aisA nahIM honA cAhie 24 zaMkA kI jar3a 'Ter3hA', vaha 'khuda' nahIM hai 25 saMzayAtmA vinazyati aisA hai yaha 'akrama vijJAna' 26 zaMkA alaga, jijJAsA alaga rUTha gae? to 'gAr3I'... 27 bhaktoM ke lie to... usameM nukasAna kise? 29 rakhanA, vahama kA ilAja phira nahIM rUThe kabhI bhI 31 vaha to paramANuoM ke anusAra 'risAla' hI rUThe hue ko.... 31 prejuDisa pariNAmita zaMkA meM ___ w W W0 0 r 66 68 69 45
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA kA samAdhAna pratyeka paryAya meM se guz2arakara 'vaha' 'seTala' kare, vyavahAra zaMkA nukasAna hI karavAtI hai zaMkA to TheTha maraNa karavAe suMdara saMcAlana, vahA~ zaMkA kaisI ? zaMkA sarvakAla jokhimI hI usake jokhima to bhArI aMdhere meM, A~khoM para kitanA z2ora deM ?80 mokSa meM jAnevAloM ko 72 aisI zaMkA koI nahIM karatA 75 samAdhAna jJAnI ke pAsa se 76 to zaMkA TheTha taka rakho 76 nahIM to zaMkA mata rakhanA 77 sAvadhAna raho, lekina zaMkA nahIM 78 sabakucha jAne, phira bhI zaMkA... 79 ' kahane vAlA' aura..... cAritra saMbaMdhI 'sephasAiDa' kaisI dagAkhorI yaha ! aise dage meM moha kyA ? zaMkA kI parAkASThA para samAdhAna vaha to bhayaMkara roga zaMkA kA asara buddhi bigAr3e saMsAra zaMkA, kuzaMkA, AzaMkA moha se mUrchita dazA aisI TIkA nahIM karanI cAhie sAvadhAna, beTiyoM ke mA~-bApa zaMkA ? nahIM, saMbhAla rakho mokSamArgIya saMyama 109 110 110 113 113 114 115 116 118 120 126 126 127 129 130 131 132 134 134 135 91 janmojanma se niHzaMkatA 92 AtmA saMbaMdhI niHzaMkatA 94 aise manuSyatva nahIM kho sakate 136 137 95 taba jAtA hai saMdeha 138 97 'AtmA' ke bAre meM zaMkA kise ? 138 140 asaMgatA.. 141 97 prajJA hai AtmApakSI hI 100 niHzaMkatA nirbhayatA 101 taba AtI hai niHzaMkatA 101 bheda vijJAna 'akrama' dvArA 103 phira jokhimadArI hI nahIM 142 143 144 146 147 150 151 80 vahA~ zUravIratA honI cAhie yaha prikaoNzana hai yA dakhala ? bIja meM se.... jaMgala 83 83 zaMkAlu mana alaga, 'hama' alaga 84 pratikramaNa se 'pyoriTI' 85 vahA~ 'cArja' hotA hai 86 pudgala bhAvoM kI nahIM sunanA 87 'zaMkA' ke sAmane jJAna jAgRti 88 sAmane vAle ke saMzaya ke sAmane 88 jahA~ zaMkA karanI hai, vahA~..... 90 jhUThe jJAna para vahama 91 vahama ' ahaMkAra' para hI zaMkA kA upAya 'vyavasthita' se niHzaMkatA mokSa meM jAnA ho, to .... yaha to khuda kI hI nirbalatA zaMkA sunate gaibI jAdU se phira bhI daMDita nahIM kiyA..... zaMkA karane ke bajAya... rakama jamA karavAne ke bAda zaMkA ? udhAra diyA huA yAda AyA aura... 106 niHzaMkatA, vahA~ kArya siddhi 105 106 108 pustaka se na chUTe saMdeha vaha jAnA huA to zaMkA.... vaha bhUla DhU~DhanI hai aisI zaMkA ? vahA~ jJAna hAz2ira 46
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 184 189 191 192 193 193 195 196 197 198 199 201 202 nija zuddhatva meM ni:zaMkatA 152 sUjha usase alaga zaMkA rakhane jaisA hai hI kahA~ 153 kaoNmanasensa sarvAMgI 'DIliMga' pudgala kI, 'khuda'... 154 ....aura buddhi, sUjha, prajJA jahA~ prema hai, vahA~ para noMdha nahIM 156 sabhI 'tAloM' kI cAbI... bhUleM khatma karanI haiM, ..... 159 saMsAra meM sIkho itanA hI 'noMdha' to baMdhavAe baira 159 zikAyata? nahIM, eDajasTa jahA~ vyavasthita, vahA~ noMdha nahIM 161 'DAuna' ke sAtha 'levaliMga' lekina vaha saMsAra meM hI.... 161 abhedatA aise sAdhI jAtI hai to TUTe AdhAra saMsAra ke 162 kacce kAna ke nahIM bananA..... sahamata nahIM, to chUTa gae 164 velDiMga, sUkSma jor3a 'noMdha karane vAle' se 'hama' alaga 165 velDiMga karavAne vAle... badalate karmoM kI noMdha kyA? 166 'bhAva' meM kamI mata rakhanA noMdha lene kA AdhAra 167 pahale se hI sUjha velDiMga.. abhiprAya dene kA adhikAra 168 velDiMga, eka kalA jahA~ noMdha vahA~ pudgala sattA hI 169 velDiMga se sarvatra AnaMda noMdha : abhiprAya 169 jJAnI kI maulika bAteM jAgRti kI z2arUrata hai, noMdha... 171 tor3ate sabhI haiM, jor3atA... jahA~ noMdha vahA~ mana DaMkIlA 172 [4] mamatA : lAlaca 'jJAnI' kA sarvAMga darzana 173 kIcar3a se dUra hI acche vItarAgatA kI rAha para... 173 nirapekSa jIvana dekhe jJAnI ke _ [3] kaoNmanasensa : velDiMga mamatA nAma mAtra ko bhI nhiiN| 'kaoNmanasensa' kI kamI 174 saMpUrNa nirmamatva vahA~ paramAtmapana 'evarIvhera eplikebala' 174 vahI lakSaNa mamatA ke 'kaoNmanasensa' kA pramANa 176 mamatA kA vistAra vyavahArikatA rahita 177 mamatA bAunDrIsahita ahaMkAra DAuna, to... 177 phailAI huI mamatA milanasAritA se bar3hatA... 178 rakho mamatA lekina... sura milAte milAte... 179 miTAo mamatA samajha se vaha TakarAva TAlatA hai 180 myUz2iyama kI zarte to ruke svacchaMda 181 sAikolaoNjikala iphekTa hI saralatA se bar3hatA hai kaoNmanasensa 182 mamatA ke binA bhI sabakucha.. solyUzana kaoNmanasensa se 182 lAlaca ke pariNAma svarUpa... jahA~ svArtha, vahA~ pUrNatA.. 183 aisA svabhAva, phira bhI sUkSma... 202 203 203 204 204 206 206 208 209 210 212 214 216 218 218 219 47
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ WW 263 270 mAnyatA hI lagAtI hai mamatA 220 [5] mAna : garva : gAravatA jo mamatA vAlA hai, vaha 'khuda'... 220 mAna, mamatA rahita 259 DrAmeTika mamatA, DrAme... 221 mana meM mAnA huA mAna 260 bhogavaTA, lekina mamatA.. 222 vaha saba mAna ke lie hii| use mokSa milatA hai 222 krodha se bhI bhayaMkara hai uttApanA 263 lAlaca meM, niyama bhI nahIM 223 acchA laganevAlA ahaMkAra... lAlaca to dhyeya cukavA de 223 khAnadAna kA ahaMkAra 265 jokhima, lobha yA lAlaca? 225 mAna kI bhUkha 267 jahA~ tahA~ se sukha kA hI lAlaca 229 mAna ke svAda se lobha chUTatA hai 268 viSaya kA lAlaca, kaisI... 231 mAna va mAna kI bhIkha 269 usI se TakarAva 233 mAna cakho, lekina... aura lAlaca meM se lAcArI meM 234 mAna meM kapaTa : mAna kI vikRti 271 lAlacI kA sparza bigAr3e saMskAra 235 apamAna karanevAlA, upakArI 272 yahI puruSArtha 236 apamAna kA premI 273 lAlacI mola letA hai jokhima hI 237 gaNatara (sUjha-bUjha) kI helpa 273 lAlacI kI naz2ara bhogane meM hI 237 jahA~ pratikAra, vahA~ pratikramaNa 274 isakA kyA lAlaca? 238 apamAna kI nirbalatA 275 svacchaMda, aTakaNa aura lAlaca 239 AtmA ke lie, mAna-apamAna? 276 lAlaca kI graMthi 239 jisakA apamAna, vaha 'khuda' nahIM hai277 aisA nizcaya chur3avAe lAlaca 240 lipaTI hai vaMzAvalI, kaSAyoM kI 278 ahaMkAra karake bhI nikAla denA hai 241 'karane vAle' kI jagaha 'cenja' 280 taba lAlaca jAegA 242 mAna, vaha hiMsaka bhAva hI 281 lAlaca kI khAtira to daHkha detA hai 243 mAna ke paryAya aneka aisA durupayoga hotA nahIM hai na 243 'hama' bAdhaka hai mokSa meM jAte hue 286 kusaMga kA raMga 245 ahaMkAra, mAna, abhimAna.... usake AvaraNa bhArI dehAbhimAna pahu~cA zUnyatA taka 297 299 svarUpa jJAna ke bAda.... AjJApAlana hI aMtima upAya pUje jAne kA lAlaca svamAna arthAt... eka janma, jJAnI kI adhInatA meM 254 " ajJAna dazA kA zreSTha sadguNa 'abhimAnI : mithyAbhimAnI 305 adhInatA, lekina UparI nahIM 255 vaha hai mithyAbhimAna 306 hetu, pUrNakAma kA honA cAhie 256 215 rAI bharI dimAg2a meM zAstra meM nahIM, sunA nahIM.... 257 mAna nApane kA tharmAmITara 308 282 290 301 303 307 48
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 365 nirmAnI : niahaMkArI : nirmohI 310 baratanA 'khuda' laghutama bhAva se 356 sat puruSa vahI haiM jinheM... 312 'lAina oNpha DimArkezana' 357 ...spRhA nahIM 313 'rileTiva' meM laghutama bhAva 359 ...unmattatA nahIM 315 pUrNa laghutama, vahA~ pUrNatva ...potApaNAM nahIM 316 dhyeya, laghutama pada kA 361 garva miThAsa se khar3A hai saMsAra 316 laghutama bhAva kI khumArI 362 'vijJAna' hI chur3avAe garvarasa 319 'sva'-bhAva prApta karanA vahI gurutama 363 'jJAnI' ko garva nahIM 320 usakA 'TesTa igjAminezana' 364 garvarasa car3hAe kaipha 323 'phAunDezana' akrama vijJAna ke aham rakhanA 'jAnatA nahIM' kA 324 laghutama ahaMkAra se mokSa kI... 365 garva, sva-prazaMsA ke samaya...'jAgRti'326 isameM 'resa-korsa' hai hI nahIM 366 'jJAnI,' gAravatA meM nahIM haiM 328 daur3ate haiM sabhI, inAma eka ko 366 yaha saba bhI gAravatA 331 TIkA-TippaNI, khuda kA hI... 368 gAravatA meM se chUTA kaise jAe? 333 yoM ghur3adaur3a meM se nikala sakate haiM 369 mukti pAnA 'jJAnI' ke Azraya meM 336 ise kuzalatA kaise kaheMge? 370 [6] laghutama : gurutama vahA~ ho gayA ahaMkAra zUnya 372 'laghutama' 'gurutama' pada meM 'jJAnI' 338 jagat jItA jA sakatA hai.... 373 bhAva meM to laghutama hI 339 varnA pragati ruMdha jAtI hai taba bhagavAna vaza barateMge __340 chUTane ke lie g2az2aba kI khoja 376 'jUniyara' ke bhI 'jUniyara' 341 eka meM eksaparTa, lekina aura... 377 laghutama par3hate hue mile bhagavAna 342 resa-korsa ke pariNAma svarUpa mahatva, laghutama pada kA hI inAma 'pahale' ko, hA~phanA sabhI... laghutA hI le jAtI hai, gurutA kI.. 343 to 'parsanAliTI' par3egI 384 lAcAra hone ke bajAya... 343 jitavAkara jAne do 385 gurutama banane gae, to... 344 korsa, 'akrama vijJAna' kA laghutama ko hI prApti gurutama kI 347 __ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina sAdho yoga laghutama kA 349 / / jagadguru? nahIM, jagat ko mAnA... 350 akrama vijJAna, sulajhAe sabhI... 388 gurukillI arthAt ? 351 jIvana, kheMca rahita 388 laghutama se 'ekjekTanesa' 352 usakI pakar3a hI nahIM hotI 392 varlDa kA ziSya hI, varlDa kA UparI353 sarala banakara samAdhAna lAo 393 'jJAna,' diyA yA prApta kiyA? 354 bhare hue mAla kA pakSa nahIM lenA... 394 pahacAnanA, pada 'jJAnI' kA | 355 kapaTa-caturAI, bAdhaka mokSamArga meM 395 375 342 386 49
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 'poinTa maina', mokSamArga meM... 403 'jJAnI' asahaja nahIM hote 453 'mujhe kyA?' 411 usake bAda hI DrAmeTika rahA jA... 453 kAna dekara sunanA... 414 phira bhI rahA potApaNuM 454 'maiM jAnatA hU~' - ApaghAtI kAraNa 419 sattA gaI, potApaNuM raha gayA 456 [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA maiM, vakIla, maMgaladAsa 457 'jJAnI' ke najariye se samajha 427 rakSaNa, vaha hai lakSaNa potApaNuM kA 458 pUrNAhuti karanI ho, to... 428 vahA~ hai gAr3ha potApaNuM 460 upazama, vaha hai dabA huA aMgArA hI429 'dekhane vAle' meM nahIM hai potAparyu 461 'khuda' ke prati pakSapAta, svasattA para...430 'TesTa,' potApaNuM kA 462 taba 'jAgRti' pariNAmita hotI hai... 432 taba jAegA potApaNuM 463 jahA~ 'jAgRti' hai, vahA~ kaSAya ko.. 433 chor3anA hai zauqa potApaNuM kA hI 465 'kSAyaka', ke bAda sephasAiDa 434 'bhAva' se karanA puruSArtha mIThA lage, vahA~ par3e mAra 435 'udaya' meM baratatA huA potApaNuM 468 jahA~ 'vizeSatA,' vahA~ viSa 436 na 'DiscArja' ahaMkAra, vaha potApaNuM 469 samakita dvArA kSAyaka kI ora 436 'DiscArja' potApaNuM hai pramANa... 470 bahuta hI sAvadhAnI se calanA cAhie437 yathArtha jAgRti, judApana kI 471 jitanA anubhava, utanA hI potApaNuM..474 bAlaka bananA, 'jJAnI' ke yaha sArA hI potApaNuM 475 pUrNatA ke bagaira girA detA hai.... bacA yahI puruSArtha 476 apUjya ko pUjane se patana 440 vahA~ para bala prajJA kA mokSamArga ke bhaya sthAna yoM anubhava bar3hatA jAtA hai| gupta veza meM nikala jAo 444 samajhanA jJAna bhASA kI gahana bAteM 478 'jJAnI' ke sAtha sIdhI taraha se... 445 'akrama vijJAna' kI labdhi 480 aho! kAruNyatA 'jJAnI' kI 446 406 adhInatA ke binA mokSamArga nahIM.. 481 [9] potApaNuM : paramAtmA / jJAnI dazA kA pramANa abhedatA, pUre vizva ke sAtha 449 'vijJAna' meM sirpha bAta ko... 483 'ApApaNuM' sauMpa diyA pahacAnane vAlA hI prApti karegA 484 'jJAnI' meM potApaNuM nahIM hotA 451 ApopuM gayA, ho gayA paramAtmA 484 477 442 477 482 450 50
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI zreNI - 9 [ 1 ] Ar3AI : rUThanA : trAgA samajhane jaisI bAta 'jJAnI' kI 'jJAnIpuruSa' kI bAta daraasala sIdhI hai / mokSa bhI sIdhA hai| mokSa meM sabhI ko jAne dete haiM, nahIM jAne deM aisA kucha hai nahIM, lekina mokSa ke lie lAyaka honA cAhie / agara Ter3he-mer3he cale to vahA~ para mokSa meM to nahIM jA skoge| isake bajAya pahale se hI sIdhe ho jAe~ to kyA burA hai ? mokSa kaThina nahIM hai, lekina agara jJAnIpuruSa kI bAta samajha meM A gaI to kAma kA hai| yadi samajha meM nahIM Ae to gutthiyA~ par3a jAe~gI kyoMki jJAnIpuruSa kI bAteM trikAla siddha kahalAtI haiN| unhoMne eka bAra jo kahA ho na, to tIrthaMkaroM ne bhI vahI kahA hotA hai| hameM 'jJAnIpuruSa' ke kahe anusAra calanA cAhie; kyoMki 'jJAnIpuruSa' kise kahate haiM ? unheM, jo sabhI taraha se sIdhe ho cuke hote haiM / ve gAliyA~ khAne meM bhI sIdhe aura gAliyA~ dene meM bhI sIdhe / lekina gAliyA~ dene kA samaya Ae to ve gAliyA~ dete nahIM haiM kyoMki sIdhe ho cuke haiM isalie dete hI nahIM na! hama to pahale se hI sIdhe ho cuke haiM aura Apako bhI I
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 Ar3AI (ahaMkAra kA Ter3hApana) to nikAlanI hI par3egI na? ye saba Ar3AIyA~ kaba taka caleMgI bhalA? vaha to jaba kabhI aMdara se nikale, taba Ar3AI kA patA calatA hai| varnA phira jaba 'jJAnIpuruSa' ke pAsa Ae~ge, taba patA calegA ki 'ohoho, abhI taka itanI Ar3AIyA~ bharI huI haiM !' sIdhA to honA hI par3egA na? praznakartA : Ar3AIyA~ kyoM nahIM jAtIM? dAdAzrI : kaise jAe~gI lekina? bahuta dinoM se mukAma kiyA huA hai aura phira kirAe kA niyama hai, ekabAra ghusane ke bAda nikalatA nahIM hai| jo yahA~ rahane A cukI haiM, phira ve Ar3AIyA~ jAe~gI kyA? maiMne eka vyakti se kahA, 'itanI Ar3AIyA~ kyoM karate ho? Ar3AI kucha kama karo na?' taba usane kahA, 'duniyA meM Ar3AI ke binA to calatA hI nhiiN|' taba maiMne kahA ki, 'sA~pa ko bhI bila meM ghusate samaya sIdhA honA par3atA hai| yadi mokSa meM jAnA hai to sIdhe ho jAo na! varnA loga sIdhA kara deMge, usake bAda mokSa meM jA skoge| isake bajAya khuda hI sIdhe ho jAo na!' loga to mAra mArakara sIdhA karate haiM, isake bajAya khuda sIdhe ho jAe~, to vaha kyA burA? isalie khuda hI sIdhe ho jaao| loga mAra mArakara sIdhA karate haiM yA nahIM karate? praznakartA : karate haiN| lekina phira bhI loga sIdhe nahIM hote haiM dAdAzrI : lekina kabhI na kabhI to sIdhA hue bagaira cArA hI nahIM hai na! kar3avA anubhava hone ke bAda, Ar3AI apane Apa hI chUTa jAtI hai| ye to behada Ar3AIyA~ bharI par3I haiN| kisI janma meM koI sIdhA karanevAlA milA hI nahIM aura yadi milA hotA to aise nahIM bhaTaka rahA hotaa| yAnI sabakucha hotA hai, lekina sIdhA nahIM rhtaa| to yaha jagat kyA karatA hai? mAra mArakara sIdhA hI karatA hai| abhI taka sIdhA nahIM huA? to mAro ise ! aura phira patnI mAratI hai, bacce mArate haiM, sabhI loga mArate haiM, aura use sIdhA karate rahate haiN|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA mujhe to kitane hI janmoM se logoM ne mAra mArakara sIdhA kara diyA, taba jAkara maiM sIdhA - sarala ho gyaa| jaba maiM sIdhA ho gayA taba dekho, mujhe 'yaha' jJAna mila gayA na ! yoM to maiM bhI sIdhA nahIM thA / yAnI yaha pUrA hI jagat sIdhA karatA hai / jo sIdhe nahIM hue haiM, unheM bhI kabhI na kabhI sIdhA to honA hI par3egA na ? jabaki yaha to sapheda bAla A jAne ke bAda bhI Ar3AI karatA hai abhI ! yaha aisI-vaisI vaMzAvalI nahIM hai aura phira ghara meM bhI Ar3AI karatA hai / 3 ghara meM bacce ke mara jAne para yaha to ronA-dhonA macA detA hai ki mere beTe kA beTA, ikalautA beTA thA ! aise rotA hai jaise vaha khuda kabhI maregA hI nahIM n| kyA khuda nahIM maregA ? dAdA bana gayA phira bhI ? lekina phira bhI beTe ke beTe ke lie rotA hai / are jAne kA samaya AyA, to sIdhA raha na ! jo dAdA bana gayA hai, usakA jAne kA samaya nahIM ho gayA hogA ? signala to gira cukA hai ! dAdA banA, tabhI se signala gira gyaa| phira bhI aisI bAteM karatA hai jaise khuda kI gAr3I jAegI hI nhiiN| to yaha signala gira cukA hai, isalie sAvadhAna ho jAo aba j'raa| praznakartA : gAr3I jAne ke saMketa A gae haiN| dAdAzrI : hA~, signala gira cukA hai| aba acche se gAr3I calane kI taiyArI hai| aba sIdhe hone kI z2arUrata hai / Ar3AI kabUla karane se hogI Ar3AIyoM kI hAra ye Ar3AIyA~ kyA hai ? Apa bahuta samaya se saba logoM se kahate haiM ki, 'are bhAI, Ar3AI kyoM karate ho Apa ?' yA phira Apako koI kahe 4 ki, Ar3AI kyoM karate ho?' pahacAnate to ho yA nahIM pahacAnate ho Ar3AI ko ? praznakartA : Ar3AI ko to pahacAnate haiM na ! dAdAzrI : kitane sAloM se pahacAnate ho ? praznakartA : jaba se samajhane lage taba se|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 dAdAzrI : to Ar3AIyoM kA 'sTaoNka' rahane diyA thA yA beca diyA? rahane diyA? Apa to 'hA~' kaha rahe ho| yadi 'nA' kahate to abhI hI Ar3AI nikala jAtI na? praznakartA : 'hA~' kahane se nikala jaaegii| dAdAzrI : aisA? 'nA' kahane se nahIM nikalegI? praznakartA : nahIM, 'nA' kahane se to Ar3AI adhika maz2abUta hogii| dAdAzrI : jabaki loga kahate haiM na ki, 'nA' kahanA? ki nahIM, mujhameM koI Ar3AI nahIM hai| Ar3AI, kaoNmana : ankaoNmana Ar3AI kA anubhava kise nahIM hogA? buddhi jitanI adhika, utanI adhika aadd'aaii| samajhadAra loga Ar3AI kama karate haiM aura moTI khAla ke loga bahuta Ar3AI karate haiN| ve Ar3AI nahIM chodd'te| aba usa Ar3AI ko kyA kaheMge? logoM kI Ar3AI aura unakI Ar3AI meM kyA pharka hai? 'vhATa iz2a da Dipharensa biTvIna kaoNmana enDa ankaoNmana Ar3AI?' ankaoNmana Ar3AI arthAt gAr3ha Ar3AI hotI hai| vaha Ar3AI phira chUTatI nahIM hai| jisa prakAra yaha gAr3ha samakita nahIM chUTatA, vaise hI yaha gAr3ha mithyAtva nahIM chuutttaa| phira bhale hI kitanA bhI use samajhAe~ phira bhI vaha apanA sthAna nahIM chodd'taa| Apa use khIMca-khIMcakara kinAre para lAo phira bhI vaha mUla sthAna nahIM chodd'taa| usI taraha ankaoNmana Ar3AI bhI apanA sthAna nahIM chodd'tii| Ar3AIyA~, strI-puruSa meM ApameM thor3I-bahuta Ar3AI hai yA nahIM? thor3I bahuta hai kyA? to inase kaho na ki nikAla deN| z2arA sA parezAna kiyA ki Ar3AI nikalegI! praznakartA : yAnI ki agara koI parezAna kare tabhI Ar3AI nikalatI hai?
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA dAdAzrI : nahIM to aura kyA? ve kyA kabhI parezAna nahIM karatI? varnA yaha to nirA Ar3AI kA hI mAla bharA huA hai| jinameM Ar3AI nahIM hotI, unheM sarala kahate haiN| unheM jaise mor3o vaise mur3a jAte haiN| praznakartA : kyA puruSa khuda aisA kabUla kareMge ki hama Ter3he haiM ? vaha to jaba usakI patnI kahegI, tabhI patA clegaa| dAdAzrI : yoM to striyA~ bhI bahuta Ter3hI hotI haiN| yaha sirpha puruSa kI hI bAta nahIM kara rahe haiN| ye to, donoM hI aise hote haiM tabhI to bacce aise ho jAte haiM na! aura striyoM ko Ter3hI banAne vAle ye puruSa hI haiN| ve Ter3hI nahIM hotI haiN| mUlataH janmajAta Ter3hI nahIM hotii| yaha puruSa to janma se hI Ter3hA hotA hai| vaha mAtA ke aMdara bhI aise-aise kohaniyA~ mAratA hai| puruSa jAti to mA~ ko yoM kohaniyA~ mAratI hai| mA~ ne z2arA sI bhI jyAdA mircI khA lI ho to aMdara kohaniyA~ mAratA hai| jabaki striyA~, ve janmajAta aisI Ter3hI nahIM hotii| dekhanA hai, khuda ko khuda kA hI ye to logoM kI Ar3AIyoM kI bAteM karate rahate haiN| jaise unhoMne khuda kI Ar3AIyA~ nikAla dI hoM! isalie logoM se kahate haiM / ' yaha Ter3hA hai', aisA nahIM kahanA caahie| praznakartA : dAdA, sAmanevAlA vyakti Ter3hA dikhe vaha bhI khuda kI hI Ar3AI hai na? dAdAzrI : vaha saba se bar3I Ar3AI hai na! praznakartA : matalaba khuda kI hI sArI Ar3AIyA~ dekhanI hai? dAdAzrI : to aura kisakI? kisI aura se kahane jAo to ulTA Apase jhagar3A kregaa| praznakartA : Ar3AIyoM kA bhI kaI bAra hameM patA hI nahIM cltaa| vaha hameM sIdhApana hI lagatA hai|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 dAdAzrI : usakA patA nahIM cltaa| vaha to aMdara gaharAI meM utaranA par3atA hai| Ar3AIyoM ko dekhane ke lie niSpakSapAtI rukha rakhanA par3atA koI Apase kahe ki, 'Ar3AI kyoM kara rahe ho?' taba Apa kahate ho, 'dekho na, mUrkha hai na! maiM Ar3AI kara rahA hU~ yA vaha kara rahA hai?' sAmanevAlA balki hameM apanI Ar3AIyoM kI jA~ca karane ke lie kaha rahA hai, to aMdara jA~ca kro| ye to aisA hai Apa apanI Ar3AIyoM kI jA~ca to nahIM karate, balki Apa usameM Ar3AIyA~ DhU~Dhate ho| mujhe koI kyoM nahIM kahatA ki Apa Ar3AI kyoM kara rahe ho?! aba yadi mujhameM Ar3AIyA~ dekhe, to vaha kahe bagaira rahegA hI nhiiN| jagat to jaisA dekhatA hai, vaisA hI kahatA hai| __ Ar3AI chUTate hI... ye loga to kahate haiM, 'terI banAI huI cAya nahIM piiuuNgaa|' ohoho, to phira kisakI banAI huI cAya pIegA aba? yAnI vaha jo pati hai, vaha dhamakAtA hai patnI ko| kyA kahegA? 'tUne cAya bigAr3a dI na, isalie aba kabhI tere hAtha kI cAya nahIM piiuuNgaa|' dhamakAtA hai becArI ko, Ar3AI karatA hai| kitanI Ar3AIyA~ ! usa vajaha se duHkha par3ate haiM na! yAnI Ar3AIyA~ hI bAdhaka haiN| moha to bilkula bhI bAdhaka nahIM hai| vaha to do bAra moha rahegA, aura phira tIsarI bAra bhItara se Uba jaaegaa| ____ acchA bhojana ho, lekina mu~ha phulAkara khilAe~ to? acchA nahIM lagegA na? 'rahane de terA khAnA' aisA kahegA na? are, mu~ha car3hAkara to agara hIre bhI die jAe~ to acchA nahIM lgegaa| ina sAhaba kA mu~ha car3hA huA ho aura hIrA de jAe~ to Apa kyA kahoge? 'lo ApakA hIrA apane ghara le jaao|' aisA kahoge yA nahIM? to hIre kI kImata adhika hai yA mu~ha car3hAne kI? apane yahA~ loga hIrA nahIM lete| jabaki phaoNrena meM to viliyama kA mu~ha car3hA huA ho, phira bhI leDI khA letI hai| aura
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA apane yahA~ to kleza khar3A ho jAtA hai| phira bhI ye striyA~ aisA nahIM krtiiN| ye to Arya saMskArI striyA~ haiM! phaoNrena meM aisA cala jAtA hai| phaoNrena meM to mu~ha car3hAkara hIre die jAe~ na, to kahegI, 'are bhale hI ciikhe-cillaae| hameM to hIre mila gae na!' aura yahA~ para aisA nahIM cltaa| ye to Arya sannAriyA~ kahalAtI haiN| Apako kaisA lagatA hai? praznakartA : ThIka hai| dAdAzrI : isalie hama yadi ghara para mu~ha na car3hAe~ to vaha hIre se bhI z2yAdA hai na? choTA baccA bhI rupaye nahIM chune detaa| kahegA, 'ye to mere rupaye haiM. laao|' eka cIz2a meM sarala hotA hai, taba dUsarI jagaha para Ar3AI rahatI hai| jaba taka vaha Ar3AI nahIM nikale, taba taka chUTA nahIM jA sktaa| Ar3AI jAe to bhagavAna bana jAe, aisA pada hai, yaha jagaha aisI hai| 'dAdA' Ar3AI-zUnya ho cuke haiM! hara eka vyakti kI Ar3AI alaga-alaga prakAra kI hotI hai| Apa jise Ar3AI kahate hoM, ApakI vaha Ar3AI Apako nahIM dikhAI detii| ApakI Ar3AI Apako dikhAI de taba to Apa bhagavAna bana jaaoge| jaba khuda ko khuda kI Ar3AI dikhane lage, vaha bhagavAna bana jAtA hai| abhI taka ApakI Ar3AI Apako kahA~ dikhAI detI haiM ? varnA Apa bhagavAna bana jaaoge| bAdhaka mAtra Ar3AIyA~ hI isalie sIdhA hone kI z2arUrata hai| dekho maiM sIdhA ho gayA hU~, to hai koI jhaMjhaTa? kitane hI janmoM se mAra khA-khAkara maiM sIdhA ho gayA huuN| koI Ar3AI hI nahIM hai na ab| Apa kaho ki, 'nIce calie' to nIce cale jAte haiN| hamameM ADAI nAma mAtra ko bhI nahIM hai| phira bhI agara koI kahe ki, 'Apa aise ho, vaise ho|' lekina vaha to 'jo' aisA hai, usI ko ve kahate haiN| maiM use galata bhI nahIM kahU~gA ki tU galata hai
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 aura vaha kise kaha rahA hai vaha bhI maiM samajha jaauuNgaa| vaha mujhe nahIM kaha rahA hai, lekina mere 'par3osI' ko kaha rahA hai| praznakartA : Apake par3osI kauna? dAdAzrI : yaha 'e. ema. paTela' iz2a da pharsTa nebr| 'hI iz2a kaoNnTraikTara oNlso, inkamaTaiksa peyara oNlso!' vaha usI ko kaha rahA hai| loga kaheMge, 'saMsAra meM rahate hue jJAna nahIM ho sktaa|' are, 'inkamaTaiksa peyara' hai aura kaoNnTraikTa kA kAma karate haiM, phira bhI yaha 'jJAna' huA! yaha dekho to sahI! isalie isa saMsAra meM bAdhaka kyA hai? terI Ar3AIyA~ hI bAdhaka haiN| maiMne to apane meM bahuta Ar3AIyA~ dekhI thIM aura ve sabhI Ar3AIyA~ jaba khatma ho gaIM, taba maiM 'jJAnI' bana gyaa| aMdara Ar3AIyA~ nahIM raheM to jAnanA ki jJAnI bana ge| Ar3AI kA svarUpa praznakartA : Ar3AI kA svarUpa kise samajheM? / dAdAzrI : dila ko ThaMDaka ho, aisI bAta ho phira bhI svIkAra nahIM karatA, khuda ke hI mata se calatA hai| hama kisI se kucha bhI nahIM kahate, dabAva nahIM DAlate, phira bhI yadi kisI se kucha kaheM aura yadi kabhI vaha nahIM mAne to use Ar3AI hI kaheMge na? khuda ke mata se hI calanA hai na? yA 'jJAnI' kI AjJA se calanA hai ? praznakartA : vAstava meM 'jJAnI' kI AjJA se hI calanA hai| dAdAzrI : saba Ar3AIyA~ hI haiN| sabhI jagaha, jahA~ dekho vahA~ Ar3AI se hI sabakucha khar3A hai na! sirpha hamameM hI Ar3AI nahIM hotii| hama Ar3AI-zUnya ho cuke haiN| koI dabAva DAle ki, 'Apako yaha kAma karanA hI pdd'egaa| nahIM to hama saba upavAsa kreNge|' duHkhI ho rahe hoM to hama kaheMge ki, 'le bhAI, kara lete haiN| lekina tuma upavAsa mata krnaa|' praznakartA : vaha Ar3AI nahIM kahalAegI?
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA dAdAzrI : nhiiN| Ar3AI ise kaheMge ki 'hama upavAsa kreNge|' yahIM para pUrA jagat pha~sA huA hai| praznakartA : aura jaba Apa kaheM, taba usa samaya vaisA nahIM karanA, use Ar3AI kaheMge? dAdAzrI : Ar3AI hI kaheMge na! taba aura kyA? 'dAdAjI' bhalA aisA kabhI kaheMge ki aise kara lAo? kucha apane hita kA hogA tabhI kaheMge na! isalie vahA~ para Ar3AI nahIM karanI caahie| samajhane se saralatA Apane Ar3AI dekhI hai kisI meM? logoM meM vaha Ar3AI hotI hai, aisA dekhA hai? praznakartA : mujhameM khuda meM hI thI na, daadaa| atyaMta Ter3hA thA maiN| dAdAzrI : aisA? jo Ter3hA thA, use bhI 'khuda' jAnatA hai ! kyoMki jAnanevAlA alaga hai na! yA phira jo Ter3hA hai vahI jAnanevAlA hai ? nahIM, jo Ter3hA hai vaha jAnanevAlA nahIM hai| isameM jAnanevAlA alaga hai, jAnanevAlA 'khuda' hai| phira ApakI sArI Ar3AIyA~ calI gaIM, nahIM? praznakartA : abhI bhI haiM daadaa| dAdAzrI : to sIdhA honA pdd'egaa| Ar3AI to nahIM clegii| yadi apane isa 'jJAna' se sIdhe nahIM hooge, to loga mAra-pITakara sIdhA kara deNge| isake bajAya Apa samajhadArI se hI sIdhe ho jAo, to phira jhaMjhaTa hI khatma ho jAegA na! jaba dakhalaMdAjI karate haiM na, to hamezA hI dhAr3a se lagatI hai| yAnI ki vaha use sIdhA hI karatI jAtI hai| dakhalaMdAjI hI sIdhA karatI hai| usa Ar3AI ke sabhI sIMga yahA~ para TUTa jAe~ge, to saba ThIka ho jAegA! ve sabhI Ar3AIyA~ pAzavatA jaisI hotI haiN| do bhale loga kaheM ki, 'are bhAI, hamArI bAta mAna le na!' taba vaha kyA kahegA? 'nahIM, maiM yaha nahIM mAna sktaa|' vaha apanI Ar3AI hamAre sAmane khola detA hai| vaha Ar3AI jAegI, taba mokSa hogaa|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 mokSamArga kA rAhakharca hameM yadi koI kahe, 'dAdA, ina saba ke paira chuie|' to sabhI ke pA~ca-pA~ca bAra paira chU luuN| hama to kisI ke bhI paira chU leN| jisa tarIke se paira chUne ho na, vaha tarIkA hamAre pAsa hai| eka to AtmA ke paira chUnA aura usa vyakti ke bhI paira chUnA, donoM hI tarIke hamAre pAsa haiN| ve kaheM, 'AtmA ke paira mata chUnA, vyakti ke paira chuuo|' to vyakti ke bhI paira chU luuNgaa| ataH namratA honI caahie| bilkula namra, isa taraha pAnI meM ghula jAe, to usakA kalyANa ho jAegA aura jaba taka DalI aMdara hai, taba taka ghulA nahIM hai, taba taka cakkara lagAtA rhegaa| jaise-jaise bar3e vyakti' ke rUpa meM sthApanA hotI hai, vaise-vaise adhika namra hotA jAtA hai, akar3a nahIM rhtii| akar3a to halke iMsAnoM meM hotI hai| yaha 'jJAna' milane ke bAda akar3a kise rahatI hai ? halke iMsAnoM ko! varnA kyA akar3a rahatI hogI? phira, sahI bAta ho to turaMta mAna jAtA hai, use sarala kahate haiN| praznakartA : lekina yoM to, koI kahe aura hama mAna leM na, to usameM kaI bAra hama pha~sa bhI sakate haiN| dAdAzrI : gaccA khAnA acchA hai| aisA hai na, eka saMta ne kahA hai ki, 'maiM manuSya jAti para vizvAsa rakhatA huuN|' taba koI kahe, 'yadi koI Apako Thaga legA to?' taba unhoMne kahA, 'eka ThagegA, do ThageMge, lekina eka dina mujhe aisA vyakti mila jAegA ki merA kAma ho jaaegaa|' arthAt ve kyA kahate haiM ? dhokhA khAte-khAte kAma acchA hogaa| aura jo Thage jAne ke lie nahIM ruke ve to agara bhaTaka-bhaTakakara mara jAe~ge, to bhI ThikAnA nahIM par3egA kyoMki vizvAsa hI nahIM baiThegA na! jo zaMkAzIla raheMge, unheM kaba kinArA milegA? Apako samajha meM AtI hai yaha 'thyorI'? saralatA arthAt kisI ke kahate hI turaMta mAna le, bhale hI ThagA jaae| eka ThagegA, do ThageMge, pA~ca ThageMge, lekina phira sahI iMsAna mila jAegA use! varnA sahI iMsAna milegA hI nahIM na! 'sisTama' acchA hai
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA na? Thage jAte haiM, vaha to agara apane prArabdha meM likhA hogA to koI ThagegA, varnA kaise Thaga sakatA hai ? isa prakAra dhokhA khAte-khAte Age jAoge to koI saccA iMsAna mila aaegaa| sarala kise kahate haiM? ki 'yaha gAr3I yahA~ se ahamadAbAda jA rahI hai' to vaha baiTha jAtA hai| use sarala kahate haiM lekina yadi vaha kahane lage ki 'usakA kyA pramANa hai ? calo kahIM ora pUchatAcha kareM to?' usase pahale to gAr3I calI jAtI hai| gAr3I calI jAegI yA nahIM calI jAegI? aisI to kitanI hI gAr3iyA~ jA cukI haiM aura bhAI vahIM ke vahIM! sarala arthAt kyA? kheta se bhiMDI lAe aura turaMta choMka dI, to dasa hI minaTa meM paka jAtI hai| aura asarala yAnI kyA? ki phrija meM rakhI haI bhiNddii| bhiMDI do dina taka phrija meM rakheM to kyA hogA? phira vaha bhiMDI asarala khlaaegii| yAnI bhagavAna ne kyA kahA? sarala kA kAma hogaa| sarala kA mokSa hai| asarala kA vahA~ para kAma nahIM hai| praznakartA : isase to aisA lagatA hai ki cAhe kisI bhI jagaha para jAe~ vahA~ para sabakucha hotA hai, lekina saralatA kA abhAva rahatA hai| dAdAzrI : hai hI nahIM saralatA! basa itanI cIz2a kahIM bhI nahIM dikhAI detI, sahaja kssmaa| Apa use kucha kahakara A jAo to vaha noMdha (atyaMta rAga athavA dveSa sahita laMbe samaya taka yAda rakhanA, noTa karanA) rakhe bagaira nahIM rhtaa| vaha noMdha karake rakhatA hai, chaH mahIne taka nahIM bhuultaa| noMdha nahIM rakhanA, usI ko sahaja kSamA kahate haiN| phira aura kyA hotA hai ? kaThoratA hotI hai| hara eka prakAra kI kaThoratA hotI hai| phira, Agraha sabhI prakAra ke hote haiN| aura phira usameM saralatA nahIM hotI, yAnI ki Apa mor3ane jAo to vaha mur3egA nhiiN| namratA to hotI hI nahIM hai, lekina saralatA bhI nahIM hotii| 'TaoNpa' kI saralatA caahie| phira 'TaoNpa' kI namratA caahie| namra arthAt kyA? ki sAmane vAlA eka hAtha jhuke, usase pahale vaha pUrA hI jhuka jaae| koI akar3e to usake sAmane bhI vaha jhuka jaae| varnA, manuSya kA svabhAva kaisA hai? sAmane vAlA akar3e,
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 to vaha bhI usake sAmane akar3atA hai, lekina agara vahA~ para bhI jhuke to vaha mokSa meM jAne kI nizAnI hai| phira, nirlobhatA hotI hai| lobha ne hI pakar3akara rakhA huA hai na logoM ko! isalie bhagavAna ne kahA hai ki 'yAtrA kara AnA, aisA karake AnA aura paise kharca kara denaa|' yAnI rupaye kharca ho taba vaha lobha kI gA~Tha kama ho jaaegii| nahIM to ninyAnave ke dhakke kI taraha lobha bar3hatA jaaegaa| arthAt aisA bhAva rahanA cAhie ki 'isa duniyA meM kisI cIz2a kI z2arUrata nahIM hai|' arthAt ye sabhI guNa A jAne caahie| jaba ve sAre bhUta nikala jAe~ge aura sarala bana jAoge taba mokSa hogaa| bacapana kI Ar3AIyA~ hamAre samaya meM kahate the ki, 'duniyA divAnI kahevAze re, bhuMDI bhItomAM bhttkaashe| pApe ya enuM jyAre pragaTa thAze, tyAre bhUvA-jati ghera jaashe|' jaba usakA pApa prakaTa hogA, taba jhAr3a-phUMka karane vAle aura yati ke vahA~ para jAkara dhAge vagairaha bNdhvaaegaa| yAnI jaba usakA pApa prakaTa hotA hai, usake bAda vaha jhAr3a-phUMka karane vAle ko DhU~DhatA hai, yati DhU~DhatA hai| aisA kisI kavi ne kahA hai| praznakartA : dAdA, yaha pada kaba par3hA thA Apane? dAdAzrI : vaha to pacapana sAla pahale kI bAta hai| vaha bahuta purAnI nahIM hai| do-pA~ca haz2Ara sAla pahale kI bAta nahIM hai| praznakartA : lekina yaha saba Apako yAda kaise rahatA hai ? dAdAzrI : hameM kucha bhI yAda nahIM rhtaa| Aja somavAra hai yA maMgalavAra, vaha bhI hameM yAda nahIM AtA na! praznakartA : to yaha saba kahA~ se nikalA, dAdA? dAdAzrI : yaha to hameM yoM dikhAI detA hai ! isa ora ghUme ki turaMta
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA 13 vaha dikhAI detA hai (darzana meM AtA hai), isalie hama kaha dete haiN| mAphika Ae aisI cIz2a dikhAI de, to kaha dete haiN| hama kahA~ aisA yAda rakheM? hameM TheTha taka kA, bacapana meM thA taba taka kA, saba dikhatA hI rahatA hai, sabhI paryAya dikhAI dete haiN| aisA thA... aisA thA, phira aisA thaa| skUla meM hama, ghaMTI bajane ke bAda jAte the, vaha sabakucha hameM dikhAI detA hai| mAsTara sAhaba cir3hate rahate the| kucha kaha nahIM sakate the aura cir3hate rahate the| praznakartA : Apa ghaMTI bajane ke bAda kyoM jAte the? dAdAzrI : aisA rauba thA! mana meM aisI khumArI thii| lekina sIdhe nahIM hue tabhI yaha dazA huI na! sIdhA iMsAna to ghaMTI bajane se pahale hI jAkara baiTha jAtA hai| praznakartA : rauba mAranA ulTA rAstA kahalAtA hai ? dAdAzrI : vaha to ulTA rAstA hI hai na! ghaMTI bajane ke bAda bhAI sAhaba Ate haiM, mAsTara sAhaba pahale hI A cuke hote the| mAsTara sAhaba dera se Ae~ to calatA hai, lekina vidyArthI ko to niyama se ghaMTI bajane se pahale pahu~ca jAnA cAhie na! lekina aisI Ar3AI thii| kahatA hai, 'mAsTara sAhaba apane mana meM kyA samajhate haiM?' le! are, tujhe par3hane jAnA hai yA lar3AI kA morcA lagAnA (bAkhar3I bA~dhanA) hai? taba kahatA hai, 'nahIM, pahale morcA lagAnA hai|' lar3AI kA morcA lagAnA kahate haiM ise| Apane bAkhar3I zabda sunA hai? Apane bhI sunA hai? taba ThIka hai| praznakartA : to mAsTara sAhaba Apako kucha kahate nahIM the? dAdAzrI : kahate to the, lekina jyAdA kucha nahIM kaha pAte the| unheM Dara lagatA thA ki bAhara jAkara patthara mAregA, sira phor3a degaa| praznakartA : dAdAjI, Apa itane zarAratI the? dAdAzrI : hA~, zarAratI the| sArA mAla hI zarAratI thA, Ter3hA maal| praznakartA : aura phira bhI yaha 'jJAna' (prakaTa) ho gayA, yaha to bahuta bar3I bAta hai|
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 dAdAzrI : 'jJAna' prakaTa ho gayA kyoMki bhItara se zuddha thA na ! mamatA nahIM thii| sArI parezAnI hI isa ahaMkAra kI thI lekina mamatA nahIM thI isalie yaha dazA milI ! thor3I bhI mamatA nahIM, lAlaca nahIM lekina kisI ne merA nAma liyA ki usakI A bnii| isalie kaI loga to merI pITha pIche aisA kahate the, 'ise bahuta ghamaMDa hai / ' aura kaI loga kahate the ki, 'are ! jAne do na, tuMDamijAz2I hai / ' yAnI mere lie kina-kina vizeSaNoM kA upayoga hotA thA, vaha saba bAda meM patA lagAtA thA / lekina mujhameM mamatA nahIM thii| vaha mukhya guNa acchA thA, usI kA pratApa hai yaha ! aura mamatAvAlA to sau gunA sayAnA ho to bhI saMsAra meM hI gaharA utarA rahatA hai| hama mamatA rahita the, isalie vAstava meM maz2A aayaa| mamatA hI saMsAra hai, ahaMkAra saMsAra nahIM hai / 14 aura taba mujhe bhI lagA ki aba sIdhA ho gayA maiN| aba kisI ko mujhe sIdhA nahIM karanA par3egA / praznakartA : kaise sIdhe ho gae, dAdAjI ? dAdAzrI : logoM ne mAra mArakara, ulTA - sulTA karake, idhara-udhara se zikaMje meM lekara sIdhA kara diyA / praznakartA : vaha pichale janmoM se hI zuddha hotA A rahA thA na ? dAdAzrI : kitane hI janmoM se sIdhe hote-hote Ae haiM, taba jAkara isa janma meM pUre sIdhe ho ge| bAkI, hindustAna kA mAla sIdhA nahIM hotA, Ter3hA hI hotA hai / kucha kA to janma lete samaya bhI sira nIcA hone ke badale Upara hotA hai aura kucha to garbha meM hI Ter3he ho jAte haiM, to vaha apanI mA~ ko bhI mAra detA hai, khuda bhI maratA hai aura sabhI ko mAratA hai aura DaoNkTara kA bhI phaz2ItA karatA hai / praznakartA : lekina usameM usakI vaisA karane kI icchA nahIM hotI / vaha to ho jAtA hai na ? dAdAzrI : mUla se hI Ter3hA svabhAva, ataH jahA~ jAe vahA~ Ter3hA ho
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA jAtA hai| garbha meM bhI tteddh'aa| vaha jahA~ jAe vahA~ Ter3hA! aura jo sIdhA hotA hai, vaha jahA~ jAe vahA~ sIdhA calatA hai| praznakartA : hindustAna ke logoM meM Ar3AI hai aura mokSa ke adhikArI bhI ve hI haiN| dAdAzrI : aisA hai na, jo Ter3he haiM, vahI mokSa meM jAte haiM aura Ar3AI to, samajhadAra karatA hai yA nAsamajha? samajhadAra hI karatA hai na, Ar3AIyA~ ? praznakartA : lekina vaha ulTI samajha hai na, dAdA? dAdAzrI : vaha to isalie ki samajha meM rukAvaTa hai! aura vahA~ phaoNrena meM Ar3AI nahIM hai| unameM to jaisA hotA hai, sIdhe vaisI hI baat| praznakartA : 'samajha meM rukAvaTa hai', vaha spaSTa kIjie na, daadaa| dAdAzrI : apanI bar3hI huI samajha ruka gaI hai| apanI samajha helpa nahIM kare to samajha ulTe rAste clegii| ADAI jAe to hala A jaae| vAstava meM Ar3AI ko ahaMkAra mAnA jAtA hai| vaha ahaMkAra kI hI zAkhA hai| ahaMkAra ke AdhAra para Ar3AI pasaMda hai Apako? praznakartA : pasaMda to nahIM hai, lekina jAtI hI nhiiN| dAdAzrI : vaha to maiM nikAla duuNgaa| Ar3AIyA~ khar3I hotI haiM, jAtI nahIM haiM, usakA Apako bhAna hotA hai na? vahI jAgRti hai| varnA aisA bhAna bhI nahIM ho pAtA na! 'Ar3AIyA~ khar3I hotI haiM , aisA bhAna hI kahA~ hai ?! kisI ko yadi hama kaheM ki 'aisI Ar3AI karate ho?' taba vaha kahegA, 'Apa hI Ter3he ho|' palaTakara turaMta aisA kahegA yA nahIM? 'baoNsa' aisA kahe, 'Apa ADAI karate ho', to mu~ha para javAba nahIM detA, 'baoNsa' hai islie| lekina aMdara hI aMdara mana meM kahe bagaira nahIM rhtaa| kyoMki
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 ahaMkAra kyA nahIM kara sakatA? ahaMkAra kI vajaha se hI yaha saba hai| ahaMkAra ke AdhAra para khar3A hai| ahaMkAra vilaya ho jAe to khuda paramAtmA hI hai| praznakartA : lekina vahA~ to hama kitanI hI bAra aisA kaha dete haiM ki 'yaha galata hai| dAdAzrI : hA~, kaha dete haiN| vaha to anAdi kI Adata hai na, apanI! vaha hameM patA bhI calatA hai ki yaha galata ho gyaa| aisA kahane ke bAda phira patA calatA hai na? praznakartA : haaN| dAdAzrI : lekina anAdi kI Adata hai| 'ekzana-riekzana' kA niyama hai na! yAnI ki ekadama se kucha baMda nahIM ho jaaegaa| 'nahIM ho pA rahA' aisA nahIM kahanA cAhie aba Apako aisA nahIM kahanA hai ki 'Ar3AI jA nahIM rahI hai'| kyoMki jaba maiM logoM se pUchatA hU~ ki, 'kyA ho rahA hai ?' taba ve kahate haiM, 'sAhaba, jAnate sabakucha haiM, lekina ho nahIM paataa|' are, kisa taraha ke loga ho? AtmA kI aisI dazA kara DAlI?! maiM aisA kahatA hU~ ki 'AtmA to, jaisI ciMtanA (socanA, ciMtana karane kI kriyA) karatA hai, vaisA bana jAtA hai, phira bhI Apa aisA kahate ho? 'jAnatA sabhI kucha hU~, lekina ho nahIM pAtA' kahate ho? to phira AtmA vaisA hI ho jAegA, paMgu ho jaaegaa| aisA nahIM kahanA cAhie ki 'jAnatA sabakucha hU~ lekina ho nahIM paataa|' 'ho nahIM pAtA' aisA to kahanA hI nahIM caahie| hA~, nahIM ho rahA hai to use bhI jAnate raho lekina usa vajaha se aisA nahIM kahanA cAhie ki 'nahIM ho rahA hai|' mujhe kabhI bukhAra A jAe, taba koI pUche ki, 'Apako bukhAra A gayA hai ?' taba maiM kahatA hU~ ki, 'hA~ bhAI, e. ema. paTela ko bukhAra AyA hai, vaha maiM jAnatA huuN|' 'mujhe bukhAra A gayA' yadi aisA kahU~ to mujhase cipaka jaaegaa| jaisI kalpanA karatA hai, turaMta vaisA hI bana jAtA hai isalie maiM vaisA nahIM kahatA huuN|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA AtmA kA mukhya svabhAva hai, jaisI ciMtanA kare vaisA bana jAtA hai| Apa kaho ki 'maiM bhagavAna hU~', to vaise bana jAoge aura Apa kaho ki, 'maiM nAlAyaka hU~' to vaise bana jAoge / kahate hI usa rUpa bana jaaoge| bhagavAna bananA cAhie aisA kaho, to usa ghar3I bhagavAna bana bhI jAoge, lekina agara kahoge ki 'aba kyA karU~ ?' yAnI Apako AtA nahIM hai, isalie vApasa jaise the vaise ke vaise mUrkha banakara khar3e rahoge / AnA to cAhie na? Apako jo pada prApta huA hai vahA~ para 'mujhe kyA karanA hai' vaha AnA cAhie na ? nahIM to vApasa jaise the, vaise ke vaise bana jAoge / yAnI AtmA jaisI ciMtanA kare, vaisA hI bana jAtA hai, aisA hone se aneka prakAra ke rUpa aura rUpAMtara saba hote hI rahate haiM / aura jo ciMtanA karatA hai, vaha ciMtanA bhI svataMtra rUpa se nahIM karatA / AsapAsa ke dabAva ke kAraNa vaisI ciMtanA karatA hai / 17 yaha jJAna hI vartanA meM praznakartA : to Ar3AI kA rUTakaoNz2a kyA hai ? dAdAzrI : ahaMkAra / praznakartA : lekina ve jo kaoNz2ez2a kie hue haiM, unakA iphekTa hai na ? dAdAzrI : yaha iphekTa hai, lekina kaoNz2ez2a kie the tabhI na ! kaoNz2ez2a kaise Dalate haiM? pahale Ar3AI kA jJAna hotA hai ki Ter3hA ho jAU~gA na, to saba ThikAne para A jaaeNge| aisA use jJAna hotA hai| 'ghara ke sabhI logoM ko ThikAne para lAne ke lie Ar3AI karUMgA, vAstava meM Ar3AI kAma meM AtI hai / ' aisA jJAna hotA hai use / phira zraddhA baiThatI usa para / vaha zraddhA usa jJAna ko sTroMga banAtI hai| agara jJAna zraddhArahita hogA na, taba to khatma ho jAegA lekina zraddhA baiTha gaI hai isalie phira zraddhA use maz2abUta karatI hai aura phira vaha Ar3AI cAritra meM AtI hai aura dekho phira jo maz2A AtA hai ! Ar3AIyA~ hara eka kI alaga praznakartA : sabhI kI eka jaisI Ar3AIyA~ nahIM hotIM na ?
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 AptavANI-9 dAdAzrI : Ar3AIyA~ alaga-alaga prakAra kI hotI haiN| to kyA sabjiyA~ bhI eka hI prakAra kI hotI haiM sArI? sabjiyA~ bhI alaga-alaga prakAra kI, Ar3AI bhI alaga-alaga prakAra kI, kar3hI kA svAda bhI alagaalaga prakAra kA, hAiTa bhI sabhI kI alaga-alaga prakAra kI, raMga bhI sabhI ke alaga prakAra ke| sabakucha alaga-alaga prakAra kA hI hai na! yaha 'jJAna' milane para Ar3AI calI jAtI hai aura kisI meM ADAI raha gaI ho to vaha dikhAI detI hai na! unakI khuda kI icchA Ar3AI ko saMbhAle rakhane kI nahIM hotii| saMbhAle rakhane kI icchA nahIM hotI hai ki lAo baiMka ke laoNkara meM rakha Ae~, aisA nahIM hotaa| __ ve Ar3AIyA~, aMta vAlI praznakartA : hama taya karate haiM phira bhI eDajasTa nahIM ho pAte, usake pIche kyA kAraNa hai ? yA to hamArI Ar3AI hai yA phira apanA 'vyavasthita' hI aisA hai, isalie ye prayatna saphala nahIM hote? dAdAzrI : nahIM, Ar3AIyA~ par3I haiM islie| sabhI Ar3AIyA~ hI haiN| jisakI Ar3AIyA~ gaI, phira usakI sabhI gutthiyA~ gii| ApakI Ar3AIyA~ jAne lagI haiM, ve eka dina khatma ho jAe~gI kyoMki TaMkI kA nala khulA chor3a diyA hai aura nayA bharAva baMda hai isalie TaMkI eka dina khAlI ho jaaegii| aba Ar3AIyoM ke kArakhAne meM nayA utpAdana nahIM hotA aura purAnI Ar3AIyA~ nikalatI rahatI haiN| eka Ar3AI AtI hai aura usakA aMta AtA hai| phira vApasa dUsarI Ar3AI AtI hai| vaha gaI ki vApasa phira tIsarI Ar3AI AtI hai| jitanI Ar3AIyA~ Ae~gI, utanI phira calI jaaeNgii| sarala phira bhI sUkSma Ar3AIyA~ praznakartA : AptasUtra meM eka vAkya AtA hai ki, 'jJAna hone se pahale hamane Ar3AIyoM kA pUrA samudra pAra kiyaa| yAnI eka-eka Ar3AI ko hamane khatma kiyA, taba yaha jJAna prakaTa huaa|'
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA dAdAzrI : hA~, bahuta sArI Ar3AIyA~ thiiN| logoM ko dikhatI nahIM thIM, lekina hameM lagatA thA ki aMdara Ar3AIyA~ haiN| jabaki logoM ko to sarala lagatA thaa| ve choTI-choTI Ar3AIyA~, sUkSma Ar3AIyA~, ahaMkArI ADAIyA~ thiiN| deha kI Ar3AIyA~ nahIM thIM, rUTha jAe~ aisI nahIM thiiN| ahaMkAra kI Ar3AI ! mujhe khuda ko patA calatA thA ki isa vyakti ke sAtha ulTA calA hai| usa vyakti ko patA nahIM calatA thaa| praznakartA : vaha Ar3AI meM AtA hai ? dAdAzrI : to phira aura kyA? sAmane vAle kI sahI bAta ho aura hama sabakucha ulTA kareM to vaha ahaMkAra, pAgalapana hI kahalAegA na! praznakartA : to jo Ar3AI hai, vaha ahaMkAra kI hI vikRti hai na? dAdAzrI : ahaMkAra hii| buddhi ko koI lenA-denA nahIM hai| praznakartA : lekina vaha ahaMkAra kI hI vikRti hai na? dAdAzrI : vikRti hii| vikRti yAnI kaisI? loga pIche se kaheMge, 'jAne do na, z2arA kreka hai, usakA nAma hI mata lenaa|' are, iMjana cala rahA hai aura heDa kaise kreka ho gayA? vahA~ para to hameM sAvadhAna rahanA cAhie praznakartA : kaI aise bhI hote haiM ki hama z2arA bhI bAta kareM ki 'bhAI, isakA aisA....' to kATane daur3ate haiM! dAdAzrI : hA~, hote haiN| lekina vaha to hameM bAta karane se pahale hI sAvadhAna ho jAnA caahie| nahIM to kyA se kyA ho jAegA! jhagar3A ho jaaegaa| kyoMki hama jo kahanA cAhate haiM, vaha usa taka pahu~catA nahIM hai| isalie vaha ise ulTA samajhatA hai| apanI bhalI lAgaNI (lagAva, bhAvukatAvAlA prema) ko vaha samajha nahIM paataa| use ulTA samajhatA hai| isalie phira vaha sAmane bolatA hai| taba phira hameM samajha jAnA cAhie ki merI bAta isa vyakti taka pahu~ca nahIM rahI hai| maiM jo phona kara rahA
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 hU~, vaha bAta isa bhAI taka pahu~ca nahIM rahI hai isalie phira hameM Age bAta karanI baMda kara denI cAhie aura usakI bAta sunate rahanA cAhie, lekina apanI bAta mata phuNcaanaa| vaha Apake vyU poinTa ko samajha nahIM rahA hai| use 'jJAnI' hI sIdhA kareM praznakartA : koI Ar3AI kare vahA~ para kyA karanA cAhie? dAdAzrI : aisI hiMmata logoM meM hotI nahIM hai na! aisI sthiratAvAlA kAma to hamArA hai| hamAre pAsa to phira kabhI Ar3AI karegA hI nahIM na ! vaha jaba Ar3AI karatA hai, taba usa dina use kucha bhI nahIM miltaa| vaha hisAba nikAlakara dekha letA hai, taba phira vApasa Ar3AI karatA hI nahIM hai hamAre saamne| yaha to Ar3AI ko uttejana milA hai na, isalie Ar3AI adhika sTroMga huI hai| ye loga to becAre kamaz2ora iMsAna aura usameM koI Ar3AI kare to vaha kamaz2ora iMsAna kyA kahegA? 'jAne do na use!' yAnI yaha prajA to nAjuka prajA hai na, isalie Ar3AI ko uttejana detI hai| mere pAsa Ae to patA cala jaaegaa| praznakartA : aba yaha Ar3AI, vaha pUrvajanma kA mAla bharakara lAyA hai, aisA hai kyA? dAdAzrI : vaha saba pUrvajanma kA hI hai na! yaha kucha bhI isa janma kA nahIM hai| praznakartA : to phira uttejana milane se yaha maz2abUta hotI hai? dAdAzrI : hA~, maz2abUta hotI hai na, phira / lekina niHspRha ke Age kisI kI nahIM cltii| saralatA se rAjIpA prApta 'jJAnI' kI niHspRhatA ke Age koI nahIM Tika sktaa| jise 'merA khuda kA-parAyA' nahIM rahA hai, vaha cAhe so kre| unakA rAjIpA (gurujanoM kI kRpA aura prasannatA) prApta kara leM to brahmAMDa khuza ho jAegA lekina unakA rAjIpA jaldI mila pAe, aisA nahIM hai| kyoMki 'jJAnIpuruSa' atyaMta
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA sarala haiM, isalie unakA rAjIpA prApta karanA muzkila hai| unakA eka ghaMTe kA rAjIpA to apanA kAma hI banA de| maiM kahatA hU~ na sabhI se, maiMne sabhI ko gAranTI dI hai ki eka ghaMTe meM mere jaisA pada de sakatA hU~, jise cAhie use, lekina aisI saralatA lAnI muzkila hai na! jJAnIpuruSa atyaMta sarala haiM, isalie rAjIpA nahIM miltaa| yadi jJAnIpuruSa asarala hote na, to rAjIpA mila jaataa| jabaki ye to atyaMta sarala haiN| aba sarala ko kisa taraha khuza kareM? khuda sarala ho jAe~ge to ve khuza hoNge| hA~, usa levala taka koI nIce utaroge to khuza ho jaaeNge| nahIM to kaise khuza hoMge ve?! varnA jJAnIpuruSa kA eka ghaMTe kA rAjIpA to pUre brahmAMDa kA mAlika banA de, itanA adhika rAjIpA hotA hai| jJAnIpuruSa, jinheM isa varlDa meM koI cIz2a nahIM cAhie, ve kyA nahIM de sakate? lekina vaha rAjIpA prApta karanA AsAna nahIM hai| usake lie to sarala bananA pdd'egaa| jJAnIpuruSa to sarala hote haiM, choTA Der3ha sAla kA bAlaka ho na, usase bhI adhika sarala hote haiN| aba sarala ke sAmane hama asarala raheM to phira rAjIpA kaise milegA? 'levala' cAhie isameM! Apako samajha meM AyA na yaha saba? nATakIya ahaMkAra praznakartA : AptasUtra meM hai ki 'bahate hue ahaMkAra meM Apatti nahIM hai, lekina ahaMkAra ko thor3A bhI pakar3A to vaha Ar3AI kahalAtI hai|' aba vaha bahatA huA ahaMkAra kauna sA ahaMkAra hai? dAdAzrI : ina striyoM kA ahaMkAra dekhoge, to vaha sArA bahatA huA ahaMkAra hai| abhI maiM kar3hI banA rahI hU~, abhI yoM sabjI banA dUMgI, aisA kara dU~gI', aisA saba bolatI hai, vaha sArA ahaMkAra hai lekina vaha bahatA huA! aura puruSa to ahaMkAra ko pakar3akara rakhate haiN| 'maiMne aisA kahA thA aura tUne aisA kiyA?' vaha Ar3AI hai| praznakartA : yAnI bahatA huA ahaMkAra nATakIya ahaMkAra kahalAtA hai? dAdAzrI : vaha nATakIya ahaMkAra hI hai| bahate hue ahaMkAra meM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 harja nahIM hai| puruSa kA bahatA huA ahaMkAra ho to bhI harja nahIM hai| bahate hue ahaMkAra ko pakar3akara rakhA, to vaha Ar3AI hai| ve Ar3AIyA~ 'jAnane' se jAe~gI praznakartA : khuda ko patA calA ki mujhase Ar3AI huI hai, aba usameM vApasa palaTa jAnA ho, to kisa taraha palaTa sakatA hai? dAdAzrI : jo Ar3AI huI, use jAna liyA to, usI ko vApasa palaTanA kahate haiN| Ar3AI ko jAnate samaya hI vApasa palaTa jAtA hai| jaba taka jAnatA nahIM hai, taba taka vApasa nahIM palaTatA aura agara jAna liyA to vApasa palaTegA hii| praznakartA : aise vApasa palaTane meM, aura kauna se eDajasTamenTa lene par3ate haiM? dAdAzrI : aura kucha bhI nhiiN| vaha to apane Apa hI vApasa palaTa jaaegaa| aura jina prayogoM kI z2arUrata hai, una sabhI prayogoM sahita palaTa jAtA hai, 'eDajasTamenTa' prayoga hote haiM, unake dvaaraa| agara apanA yaha jJAna liyA huA ho to Ar3AI ko jaanegaa| nahIM to jAnegA hI nahIM na! aura ye to khuda apane hI doSa dekhate haiN| praznakartA : Ar3AI ko jAnegA to turaMta palaTa jaaegaa| aba use jAne kisa taraha? Ar3AI ko pahacAne kisa taraha? dAdAzrI : turaMta pahacAna jaaegaa| apanA yaha jJAna liyA huA ho to turaMta pahacAna jAegA ki yaha Ar3AI karanA zurU kiyaa| vyavahArikatA hai yA nahIM vaha saba turaMta patA cala jAegA aura vyavahArikatA se bAhara jAne lage to vaha bhI patA cala jaaegaa| praznakartA : lekina khuda kI Ar3AI use kaise patA calegI? dAdAzrI : apanA jJAna hogA to patA calegA, varnA patA nahIM clegaa| aura usakA patA cala bhI jAe na, to use phira vApasa DhaMka detA hai aura Ar3AI meM hI rahatA hai| apane 'jJAna' ke pratApa se patA calatA hai|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA praznakartA : 'ba~ka detA hai, vaha kyA hai ? dAdAzrI : usa para DhaMka detA hai, vaha 'Dabala' aadd'aaii| praznakartA : to phira usa Ar3AI ko nikalane kA skopa hI nahIM rahA na? dAdAzrI : bar3ha jAtI hai blki| praznakartA : lekina apanA lakSya to Ar3AI ko jar3a se khatma karane kA hI hotA hai na? to vahA~ para kyA karanA cAhie? dAdAzrI : tU apane Apa karane jAegA, to tujhase nahIM ho paaegaa| mujhase pUchanA ki yaha kisa taraha se hai, to maiM batA dUMgA ki 'bhAI, yaha Ar3AI nikAla!' praznakartA : eka to Ar3AI nAma kI cIz2a paidA ho gaI hai, phira use khuda DhaMka de to vaha Dabala aadd'aaii| to phira vaha Ar3AI pUchane hI nahIM degI n| taba vahA~ para kyA karanA cAhie? dAdAzrI : lekina mere jaisA kahegA na ki 'kahA~ calA? kauna se gA~va jAnA hai ?' kaI aise haiM ki yadi unheM sApha-sApha kaha deM to Ter3hA calatA hai isalie mujhe ghumAkara kahanA par3atA hai| abhI kaccA hai na sb| paTA-paTAkara kAma lenA par3atA hai| baccoM ko to samajhAte rahate praznakartA : sabhI bacce jaise dikhate haiM aura paTA-paTAkara Apako mokSa meM le jAnA hai| usa samaya Apako kitanI adhika karuNA rahatI hogI! dAdAzrI : ye saba bacce jaise dikhate haiN| baccA rUTha jAtA hai na, usa taraha se| lekina paTA-paTAkara Age le jAnA hai| praznakartA : aura Apako mAphI mA~gakara bhI paTAte hue dekhA hai|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 AptavANI-9 dAdAzrI : lekina inheM mokSa meM le jAnA hai, to mujhe sAvadhAnIpUrvaka calanA par3egA na! usakA kyA jAtA hai? vaha to, eka vyakti thA, usane kahA, 'dAdAjI, lIjie ApakI pustakeM aura ApakA jJAna Apako vApasa diyaa|' maiMne kahA, 'hA~, bahuta acchA huaa| terA upakAra mAnatA huuN|' varnA rAste meM pustaka pheMka dI hotiiN| usake bajAya yaha to ghara Akara vApasa dekara gyaa| use guNa nahIM mAnanA par3egA? 'yaha ApakA jJAna vApasa detA hU~' kahatA hai| vaha to maiM hI le sakatA hU~ na caina se! praznakartA : caina se, aura phira upakArI dRSTi se lete haiN| dAdAzrI : hA~, usane rAste meM nahIM pheMka diyA, yAnI ki samajhadAra iMsAna hai! acchA kiyaa| praznakartA : yaha to, Apa 'jJAnIpuruSa' haiM, to sAmane vAle kI Ar3AI nikala sakatI hai| dAdAzrI : jaldI nikala sakatI hai| varnA mAra khA-khAkara, nukasAna uThAkara nikalatI hai| nukasAna uThAtA rahatA hai aura nukasAna ke anubhava hote jAte haiM na, vaise-vaise Ar3AI nikalatI jAtI haiN| nahIM to kitane hI janma bIta jAte haiN| aisA nahIM honA cAhie praznakartA : ina 'jJAna' lie hue mahAtmAoM ko Ar3AI adhika takalIpha detI hai yA aTakaNa (jo baMdhanarUpa ho jAe, Age nahIM bar3hane de) adhika takalIpha detI hai ? / dAdAzrI : aTakaNe! Ar3AIyA~ to bahuta takalIpha nahIM detiiN| Ar3AIyoM ko to vaha samajhatA hai ki Ar3AI galata cIz2a hai| yaha 'jJAna' milane ke bAda Ar3AI use mAra khilAtI hai, arthAt yaha bharI huI Ar3AI hai, jo pUraNa (cArja honA, bharanA) kI huI hai, usakA galana (DiscArja honA) ho rahA hai| vaha mAra khilAtI hai ataH Ar3AI kA zauka nahIM hai lekina aTakaNa adhika duHkha detI hai| hAlAMki ye sabhI doSa abhI bhI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA parezAna karate haiM, jJAna hone ke bAvajUda bhii| aisA mAla hai, vaha nahIM honA cAhie lekina aba mArkeTa meM se bharakara lAyA hai, use manA nahIM kiyA jA sakatA na hamase? jo bharA huA mAla hai, jo pUraNa ho cukA hai usakA galana hogaa| nayA pUraNa nahIM honevaalaa| purAnA galana ho rahA hai| jo purAnA pUraNa kiyA hai vaha galana ho rahA hai aura vaha apanA hI pUraNa kiyA huA hai isalie Apako 'dekha' 'dekha kara aura zuddha kara-karake 'leTa-go' karanA hai, usakA zuddhikaraNa karake leTa-go karanA hai| phira vaha cAhe jaisA bhI ho| phira bhI aisA to rahanA hI cAhie na ki kisa prakAra se yaha sArA vyavahAra sahI nikale? 'Ter3hA', vaha 'khuda' nahIM hai maiMne to Apa sabhI ko sIdhA kara diyA hai na! nahIM kiyA? kyoMki Ter3hA kauna thA? 'cNduubhaaii|' aba 'Apa' to caMdUbhAI nahIM ho| to 'Apako' kaha denA hai ki 'yaha maiM nahIM huuN| maiM to yaha zuddhAtmA huuN|' to bolo, ApakI Ar3AI calI gaI na? Apako kaisA lagatA hai ? ____ yAnI isa akrama vijJAna ne sabhI gRhasthiyoM ko sIdhA kara diyaa| sIdhA hone ke lie sAdhu banane kI z2arUrata hai| yadi gRhasthI sIdhe ho gae to unakA niber3A A jAegA aura (kramika mArga meM) sIdhe hone ke lie sAdhupanA karanA hai| khuda ko patA calatA hai ki 'ye 'caMdUbhAI' Ter3he haiM aura 'maiM' siidhaa|' yAnI 'Apa to sAdhu hue bagaira hI sIdhe ho gae na! akrama vijJAna to acchA hai na!' phira bhI loga hameM kyA kahate haiM ? 'ye caMdUbhAI jaise the vaise ke vaise hI haiM lekina hameM vaha nahIM dekhanA hai| vahA~ logoM se hama kyA kahate haiM ? 'Apako jo caMdUbhAI dikhAI dete haiM, ve alaga haiM aura mujhe jo dikhAI dete haiM ve alaga haiN|' loga kamiyA~ nikAlate haiM yA nahIM nikAlate? ki ye loga 'dAdA' ke pIche par3e haiM aura abhI taka vaise ke vaise hI haiN| kahate haiM yA nahIM kahate aisA? to vahA~ para 'vaha' Ter3hA hai, 'Apa' nahIM ho| lekina Apa vaha bAta sunate ho, aura sunakara phira ghara para jAkara 'Apa'
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 'caMdUbhAI' se kahate bhI ho ki, "Apa jaise ho vaise hI dikhAI dete ho aura vaisA hI loga kaheMge to aba z2arA sIdhe ho jaao| 'dAdA' aura 'maiM' baiThe haiM, to hamArI hAz2irI meM sIdhe ho jaao|" to vaha sIdhA ho jaaegaa| varnA, khuda apane Apa sIdhA honA ho to nahIM huA jA sktaa| yA phira guru sIdhA kara dete haiN| lekina guru khuda sIdhe hone caahie| lekina sIdhe guru milane muzkila haiM na! aisA hai yaha 'akrama vijJAna' / yAnI yaha to, jisameM Ar3AI thI, vaha 'maiM' nahIM huuN| isa taraha pUrI jagaha hI khuda ne khAlI kara dI na! usake bAda bacA hI kyA phira? gunahagArI meM jo thA, usakI gunahagArI chUTa gii| aura jo mUla gunahagAra thA, use vahIM para rahane diyaa| mUla gunahagAra to vahI' thaa| yaha to Apane' binA bAta ke aMdara 'pArTanarazipa' kara lI thii| phira aba sIdhe ho gae na? 'Apa' khuda sIdhe ho gae to isakI, 'caMdUbhAI' kI Ar3AI nikAla doge| jaba taka pArTanarazipa thI, taba taka isa 'caMdUbhAI' kI Ar3AI nahIM nikala sakatI thii| aba pArTanarazipa chUTa gaI hai, isalie 'Apa' 'caMdUbhAI' ko dhamakAkara bhI Ar3AI nikAla doge| ataH yaha 'akrama vijJAna' kA pratApa hai ki jo TeDhA hai vaha 'maiM' nahIM hU~, aura 'maiM' to yaha zuddhAtmA hU~! praznakartA : yAnI jise sudhArane kI koziza karatA hai, phira bhI nahIM sudharatA, aura usake pIche pUrA jIvana khatma ho jAtA hai, lekina 'khuda' vaha vastu hai hI nahIM na? aisA hI huA na? dAdAzrI : hA~, isalie aMta hI nahIM AtA na! isIlie to anaMta janmoM taka bhaTakanA par3atA hai na! isIlie to logoM ne tIrthaMkara mahArAja se kahA thA ki 'he bhagavAna! Apako jo kramabaddha liMka milI hai, vaha kisI mahA bhAgyazAlI ko hI milatI hai!' kramabaddha liMka arthAt yahA~ se Age kA rAstA, usase Age kA rAstA, usase Age kA rAstA, aise mila jAtA hai| kramabaddha ! aura phira Akhira taka!
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA aura ina logoM ko kramabaddha liMka nahIM milatI aura na jAne kahA~ cale jAte haiN| 27 mujhe bhI kramabaddha liMka milI thii| maiMne khuda apane Apa ke lie zodha kI thI ki yaha kaise huA ! mujhe vaha kramabaddha liMka milI thI isalie yaha pUrA akrama vijJAna prakaTa ho gayA na ! 4 ataH yaha "jo Ter3hA hai vaha 'maiM' nahIM hU~" aisA jJAna honA, vahI 'akrama vijJAna' hai aura "jo Ter3hA hai vaha 'maiM' hU~ aura mujhe sIdhA honA hai" vaha kahalAtA hai krama ! rUTha gae ? to 'gAr3I' calI jAegI praznakartA : koI rUTha jAe to kyA vaha usakI Ar3AI kA hI prakAra kahalAegA ? dAdAzrI : to phira aura kyA kahalAegA ? nahIM to rUThane kI z2arUrata hI kahA~ rahatI hai ? lekina Ter3hA hue bagaira rahatA nhiiN| z2arA sA bhI use burA lage ki Ar3AI karatA hai / basa burA laganA cAhie / bAkI to rUTha jAe taba Ar3AI karatA hai na ! sTezana para eka vyakti kI rUThI huI patnI AI thI / usa vyakti ne use kahA ki, 'gAr3I meM baiTha jA na! gAr3I ravAnA ho jaaegii| phira rAta ho jAegI / ' taba bhI vaha nahIM baiThI aura use bhI bhaTakanA pdd'aa| rUThe hue vyakti ke sAmane to bAraha gAr3iyA~ calI jAtI haiN| gAr3I kyA rUThe hue ko manAne ke lie AegI ? jagat to calatA hI rhegaa| kyA jagat khar3A rahatA hai thor3I dera ke lie bhI? agara Apa rUTha jAo to kyA bArAtI khar3e raheMge ? bArAtI beTe kA vivAha karane jA rahe hoM aura Apa rUTha jAo to kyA Apake lie do dina taka baiThe raheMge? nhiiN| aisA hai yaha jagat ! praznakartA : bArAta meM ye riztedAra rUTha jAte haiM aura Akhira meM saMdezA bhijavAte haiM ki Apa hameM manAne Ao to hama mAna jaaeNge| dAdAzrI : ve gAr3I ravAnA hote samaya mAna jAte haiM / use anubhava I
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 ho cukA hai ki yaha gAr3I calI jaaegii| duniyA to calatI rahatI hai| tU bekAra meM Ar3AI kyoM karatA hai ? 28 yaha to aisA hai na ki maiM agara isa gAr3I ke gArDa se yA DrAivara se rUTha gayA to vaha kucha dera meM kahe ki, 'bhAI, baiTha jAo na ! abhI kyoM jhagar3A kara rahe ho ? baiTha jAo na !' lekina agara maiM rUThA rahU~ ki, 'nahIM baiThUMgA !' to vaha Trena lekara calA jAegA yA nahIM calA jAegA ? duniyA kabhI ThaharatI hai kyA ? duniyA to calatI hI rhegii| Apa usake sAtha eDajasTa ho jaao| varnA bhaTaka maroge 'sTezana' pr| vaha to sITI bajAegA na? vaha bhI dekhA hai maiMne to / aise bhI khela dekhe haiM saare| DrAivara gAr3I calAkara le gayA aura ye raha gae ! praznakartA : phira use lagatA hai na, ki yaha gAr3I calI gaI aura mujhe nukasAna huA ? dAdAzrI : vaha kyA mAnatA hai ki, 'maiMne jo kiyA hai, vahI sahI hai|' use bhI yadi vaha aisA mAne ki nukasAna huA, usameM yadi aisA samajha A jAe to phira se bhUla hogI hI nahIM na! itanI samajhadArI hotI nahIM hai n| iMsAna khuda apanI kamiyoM ko dekha sake, aisI samajhadArI bhI nahIM hotI usmeN| iMsAna ke bUte kI bAta nahIM hai na! usake lie to bahuta zaktiyA~ caahie| gAr3I cale jAne ke bAda kyA mana meM nahIM hotA ki Aja to korTa kI tArIkha thI aura kahA~ isase jhagar3A kiyA ? phira mana meM pachatAvA nahIM hogA kyA ? korTa meM tArIkha ho aura kisI kAraNa se hamArA jhagar3A sahI ho, bhUla una logoM kI ho, hamArI bhUla nahIM ho, phira bhI gAr3I chUTane se pahale usa bhUla kA nikAla kara denA cAhie na ? ve vinatI kareM ki, 'bhAI, aba chor3o na, yahIM se ! usa mAsTara se bhUla ho gaI / ' logoM ke aisA kahane para bhI hama nahIM baiTheM to ghanacakkara hI kahalAe~ge na ? phira gArDa bhI vhisala bajA hI degA na ! to isa prakAra se yaha pUrI duniyA calI jAtI hai aura rUThane vAle mUrkha baiThe hI raha jAte haiM baiMca pr| praznakartA : use phira eka-do loga aisA kahane vAle bhI mila jAte haiM ki Apane bilkula ThIka kiyA hai|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA 29 dAdAzrI : hA~, phira aise kahane vAle bhI mila jAte haiM na ki, 'bilkula ThIka kiyA hai| cAya lAU~ yA nAztA lAU~ ?' do rUpaye bace hoM to loga phira ve bhI nikalavA lete haiN| isameM bilkula bhI maz2A nahIM hai| 'dAdA' kI isa gAr3I meM se utArakara bAhara nikAla de, mAre to bhI pIche se vApasa ghusa jaanaa| yahA~ se nikAla de to Apa dUsare Dibbe meM ghusa jAnA, phira vahA~ se koI nikAla de to tIsare Dibbe meM ghusa jaanaa| phira vahA~ se bhI nikAla de taba cauthe Dibbe meM cale jAnA! logoM kA kAma kyA hai? nikAla denaa| lekina hameM to phira kisI Dibbe meM ghusa jAnA hai, gAr3I nahIM cUkanI hai| usameM nukasAna kise? maiM to bacapana meM rUTha jAtA thA, thodd'aa-bhut| zAyada hI rUThA houuNgaa| z2yAdA nahIM rUThatA thaa| phira bhI maiMne hisAba nikAlakara dekhA ki rUThane meM bilkula hI nukasAna hai| vaha vyApAra hI bilkula nukasAnavAlA hai| isalie phira aisA taya hI kara diyA ki 'kabhI bhI rUlUMgA nhiiN|' koI hameM kucha bhI kare phira bhI rUThanA nahIM hai kyoMki vaha bahuta nukasAnadAyaka cIz2a hai| ataH maiMne to bacapana se hI rUThanA chor3a diyA thaa| mujhe lagA ki isameM to bahuta bar3A nukasAna hai| maiM rUThA z2arUra thA, lekina usa dina subaha kA dUdha gayA! usake bAda maiMne to, dinabhara meM kyA-kyA khoyA, usakA hisAba nikAlA, aura zAma ko phira, vApasa jaise the vaise ke vaise| jaba manAyA taba balki nukasAna huA, vaha maiMne DhU~Dha nikaalaa| phira mujhe manAyA thA rauba se mAna dekara! lekina subaha kA sArA dUdha bhI gayA na! yAnI bacapana meM ekado bAra rUThakara dekha liyA, lekina usase nukasAna huA, isalie taba se phira maiMne rUThanA chor3a diyaa| isase nukasAna hotA hai yA nahIM hotA? praznakartA : hotA hai| dAdAzrI : aba to hama AtmA hue| aba hameM aisA nahIM honA caahie| Apa kabhI rUThe the kyA? nahIM? koI rUThatA hai kyA ghara meM?
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 AptavANI-9 praznakartA : nhiiN| dAdAzrI : taba ThIka hai| praznakartA : Apane kahA na ki 'hamArA dUdha gayA, rUThe the islie|' vaha kisa umra meM? dAdAzrI : vaha nau-dasa sAla kI umra meN| praznakartA : lekina dAdA, nau-dasa sAla kI umra meM hamane bhI isI taraha dUdha khoyA thaa| hameM bhI nukasAna huA thA khAne kA, aisA to lagA thA ki yaha nukasAna huA phira bhI hamane vaisA jArI hI rakhA lekina Apane kaise baMda kara diyA? dAdAzrI : maiMne to subaha kA dUdha aura vaha saba khoyA, taba maiMne hisAba nikAlA thA ki 'maiM rUThA isalie itanA nukasAna huA! ataH rUThanA bilkula nukasAnadeha hai isalie yaha saba baMda kara denA hai| Ter3hA honA hI nahIM hai|' aba yaha Ar3AI hI kahalAegI na! hama haTha kareM ki 'mujhe itanA kama dUdha kyoM?' 'are jAne de na, pI le n|' agalI bAra deNge| bA se maiM kyA kahatA thA? 'bA Apa mujhe aura bhAbhI ko eka samAna mAnate ho? bhAbhI ko AdhA sera dUdha aura mujhe bhI AdhA sera dUdha dete ho? unheM kama do|' merA AdhA sera rahane denA thaa| mujhe bar3hAnA nahIM thA lekina bhAbhI kA kama kro| Der3ha pAva yA pAva sera kro| taba bA ne mujhe kyA kahA thA? 'terI mA~ to yahIM para hai, lekina usakI mA~ yahA~ para nahIM hai na! use burA lagegA becArI ko| use duHkha hogA isalie eka sarIkhA denA par3atA hai|' phira bhI mujhe svIkAra nahIM huA lekina bA mujhe samajhAte rahate the, paibaMda lagAte rahate the| yAnI eka bAra Ar3Apana kiyA, to phira nukasAna ho gyaa| taba maiMne kahA ki aba phira se Ar3Apana nahIM karanA hai| nahIM to taba sabhI kaheMge, 'rahane do phira ise !' taba phira aisA hI hogA na!
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA 31 phira nahIM rUThe kabhI bhI praznakartA : nukasAna ko turaMta pahacAna liyA, yaha to baniyA buddhi huI na ? ! dAdAzrI : usameM aisA kucha nahIM hai / baniyA buddhi to vaNika buddhi kahalAtI hai, aura vaNika arthAt vicArazIla buddhi kahalAtI hai, samajhadAra buddhi kahalAtI hai| lekina nukasAna pahacAnane ke bAda vApasa nukasAna nahIM uThAte na? rUThane se to nukasAna hotA hai| Apa eka dina rUThakara rAta ko jhagar3A karake nahIM khAo, to phira saba kyA kareMge ? kyA sabhI jAgate raheMge? samaya hone para sabhI so jaaeNge| yAnI ki Apako nukasAna hogA T kyA rUThanA aura manAnA phira se ? aura manAegA bhI kauna phira ? ye to bhojana kA samaya ho to kaheMge, 'cAcA, calie khAnA khAne, khAnA khAne calie na! vahA~ khAnA taiyAra ho gayA hai / saba rAha dekha rahe haiM / ' taba ve kahate haiM, 'nahIM, abhI khAnA khAne nahIM AU~gA, jAo / ' taba ve loga eka-do bAra vinatI karate haiM, phira ? usake bAda Tebala para bhojana zurU to ho hI jAtA hai na! ataH hama phira kabhI bhI nahIM rUThe / abhI bhI, Aja taka hama kisI se nahIM rUThe haiM / pArTanara se bhI hama nahIM rUThe haiM / ve rUTha gae the kabhI lekina unhoMne hamameM risAla (jisa para sAmane vAle ke rUThane kA asara hotA hai) ko nahIM dekhA, isalie ve phira kabhI nahIM ruutthe| 'risAla' hI rUThe hue ko dekhatA hai eka vyakti mujhase kaha rahA thA ki, 'merI vAipha mujhase rUTha jAtI hai|' taba maiMne kahA, 'vaha rUThatI hai, to use dekhanevAlA kauna hai ?' 'tU' nahIM hai| yaha 'risAla' hai, vaha dekhatA hai| kauna dekhatA hai ? ' risAla ' hai vaha dekhatA hai, 'tU' nahIM hai ! isalie 'tujhe' jAnanA hai ki yaha ' risAla' dekha rahA hai| jo 'risAla' hotA hai, vaha rUThe hue ko dekhatA hai / AtmA,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 AptavANI-9 AtmA ko hI dekhatA hai! AtmA dUsarI avasthAoM ko dekhatA hI nahIM hai| jo cir3hA huA hai, vahI cir3hane vAle ko dekhatA hai| taba maiMne usa vyakti se kahA ki, 'patnI rUThI huI thI, vaha usakA AtmA nahIM thaa| vaha to patnI hai aura yaha jo risAla hai, vaha terA AtmA nahIM hai| patnI kisa para nArAz2a hotI hai? risAla para nArAz2a hotI hai| use tU dekha! tU basa dekhatA rh|' isase saoNlyUzana AegA na! nahIM to saoNlyUzana kaise AegA? yoM to koI rUThA rahatA hai, koI gAliyA~ detA rahatA hai, aura yaha to aisA hI rahatA hai, lekina AtmA ina saba paryAyoM se alaga hai| AtmA isameM kisI bhI jagaha para nahIM hai| yaha saba ho rahA hai, vaha kisa AdhAra para? hara kisI ke karmoM ke kAraNa hai ye sb| ye karma phala milate rahate haiM, usameM 'hameM' kyA lenA-denA? hara koI apane-apane karma bhugata rahA hai, usameM 'hameM' kyA lenA-denA? yaha isa prakAra se hai| yadi AtmA prApta karanA ho to AtmA dekho, aura kucha bhI dekhane jaisA nahIM hai| hamArI samajha meM kaisA hogA? ApakI samajha aura hamArI samajha meM pharka hogA na? hameM koI bhI duHkha sparza nahIM karatA, usakA kyA kAraNa hai? kyoMki hamAre sAtha hamArI samajha hai| hama nAsamajhI ko khIMcakara nahIM le Ate jabaki yaha to nAsamajhI ko bAhara se, logoM ke pAsa se khIMca lAtA hai| hameM logoM se kyA lenA-denA? sabakucha 'vyavasthita' hai, hisAba hai| hisAba se bAhara kucha bhI badalanevAlA nahIM hai| bahiyoM ke hisAba se bAhara parivartana hotA hai kyA? to phira kyoM kareM yaha saba? aura agara patnI rUTha jAe, to jo risAla hotA hai vahI usa rUThI huI ko dekha sakatA hai, usakA AtmA nahIM dekha sktaa| jo risAla hotA hai vahI dekhatA hai| risAla vyakti rUThe hue ko dekhatA hai| varnA koI rUThA huA kyoM dikhanA cAhie? mere pAsa kyA rUThe hue loga nahIM Ate hoMge? lekina mujhe koI rUThA huA dikhAI hI nahIM detaa| kucha hisAba to nikAlanA par3egA na? yoM bagaira hisAba kI bahiyA~ calatI hoMgI kyA? hisAba to honA cAhie na?
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA vItarAgatA kI anokhI rIta praznakartA : Apake sAmane koI rUTha jAe to usake prati Apa kaisA vyavahAra rakhate haiM ? / dAdAzrI : bilkula vItarAga bhAva se! kheMca (Agraha) vagairaha hameM nahIM rhtii| use manAne kI bhAvanA bhI nhiiN| hameM aisA lage ki manAne se Ter3hA par3egA, to bilkula baMda! aura agara hameM lage ki manAne se sIdhA ho sakatA hai, to hama ekAdha zabda kahate haiM ki, 'bhAI, hamArI bhUlacUka ho gaI ho to, baiTho na zAMti se| bhUlacUka to merI bhI hotI hai aura ApakI bhI hotI hai|' aisA kahakara use biThAte haiM lekina kheMca nahIM, vItarAgatA rahatI hai| niraMtara vItarAgatA rahatI hai ! usake prati kiMcit mAtra bhI abhAva nahIM aura bhAva bhI nhiiN| phira 'dAdA bhagavAna' se kaha detA hU~ ki usa para kRpA utaarie| 'caMdUbhAI' aura 'caMdUbhAI' ke mana-vacana-kAyA, bhAvakarma-dravyakarma-nokarma se bhinna aise 'Apake' 'zuddhAtmA' se kaha detA hU~ ki 'caMdUbhAI' para kRpA utaarie| ve sabhI kanekzana maiM kara detA huuN| usake bAda vItarAgatA se rahatA huuN| vaha rUThA huA aura maiM sIdhA, vyavahAra isa taraha se calatA rahatA hai! kucha samaya taka vaha parezAna rahatA hai, phira nikala jAtA hai sbkuch| praznakartA : to dAdA, aisA hai na ki kisI risAla vyakti ko yadi sAmane se protsAhana nahIM milegA to use usakA tarIkA apane Apa chor3anA par3egA? dAdAzrI : aise ko hama protsAhana nahIM dete haiN| kabhI bhI nahIM dete, z2arA sA bhI nahIM dete| protsAhana dene se aisA vyakti Ter3hA calatA hai| ina baccoM ke sAtha bhI vItarAgatA se rahane se bahata acchA rahatA hai| baccoM ko protsAhana deMge to bacce bhI Ter3he cleNge| vItarAgatA kI z2arUrata hai! bacce Ae~ to una para hAtha pheranA, nahIM Ae~ to koI bAta nahIM, isa taraha! Ae~ taba hAtha pheranA aura vaha dUra haTAe~ to koI bAta nhiiN| vApasa phira se Ae~ to una para hAtha phernaa| ve jo bhI kucha kareM, usa para hameM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 AptavANI-9 dhyAna nahIM denA hai, hameM vItarAga rahanA hai| ve jo kucha kare, usa para hameM dhyAna nahIM denA hai, noMdha nahIM karanI hai| praznakartA : vaha bahuta bar3I cIz2a hai na! dAdAzrI : noMdha nahIM! noMdha to kleza karavAtI hai| z2arA sI bhI noMdha nhiiN| kisI ke lie noMdha nahIM krte| ina sabhI ko hama DA~Tate haiM, lekina noMdha nhiiN| eka ghaMTe ke lie bhI noMdha nhiiN| noMdha rakheMge to hamArA dimAg2a bigar3a jaaegaa| hamane to noMdha pothI hI nikAla dI hai| __'vItarAga,' phira bhI 'khaTapaTa' praznakartA : to dAdA, ApakI A~khoM meM vaha niSkAraNa karuNA hotI hai? dAdAzrI : hA~, vhii| aura kyA? yaha to niSkAraNa karuNA hai! hamArI dRSTi usake AtmA para hI rahatI hai, dRSTi usake pudgala (jo pUraNa aura galana hotA hai) para nahIM rhtii| phira bhI hama vyavahAra saMbhAla lete haiM ki yaha satsaMga ke lie hitakArI vyakti hai| isalie 'Ao, padhAro' aisA kahate rahate haiN| jo dUsare logoM kA hita kareM, aise loga hoM to unheM hama bulAte haiN| usa vyavahAra ko saMbhAlanA par3atA hai, yoM vyavahAra saMbhAlate haiM hm| jabaki ve tIrthaMkara bhagavAna haiM, ve to aisA kucha dhyAna nahIM rkhte| unheM khaTapaTa nahIM hai na! jabaki yaha to khaTapaTa hai hamArI! praznakartA : ApakA yaha jo khaTapaTavAlA vibhAga hai na, isIlie to hama Apake pAsa A sakate haiN| dAdAzrI : hA~, vhii| usI ke kAraNa to maiM rukA huA hU~ ki ina logoM kA mere jaisA kalyANa kisa prakAra se ho utanA hI, usI ke lie khaTapaTa! khaTapaTa bhI isI ke lie hai na! yaha saba vyApAra hI isake lie hai na! aura logoM kA bhI kalyANa ho jAtA hai na! logoM ko vItarAgatA dekhane ko mila jAtI hai yahA~ pr| praznakartA : aba vaha jo vyavahAra ko lekara Ar3AI hai na ki yaha
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA dUdha kama diyA usake lie rUTha gae, to mokSamArga kI Ar3AI kaisI hotI hai ? 35 dAdAzrI : yaha nirI mokSamArga kI hI Ar3AIyA~ haiM, isIlie saMsAra kAyama hai, mokSa rukA huA hai ! nahIM to mokSa to tere pAsa hI hai na! ye Ar3AI kI hI dIvAreM haiM sArI / abhI taka Ar3AI hai, nirI Ar3AIyoM kA poTalA! apanI manamAnI hI karatA hai ! use kahate haiM trAgA praznakartA : sAmane vAle se apanI manamAnI karavAnA, kyA vaha Ar3AI meM AegA ? dAdAzrI : aura phira kyA ? Ar3AI nahIM to aura kyA hai ? aura vaha rUThakara bhI, aMta meM trAgA (apanI bAta manavAne ke lie kie jAnevAlA nATaka) karake bhI apanI manamAnI karavAtA hai| trAgA Apane nahIM dekhA hai ? Apako bukhAra A jAegA, trAgA dekho to ! sAmanevAlA vyakti trAgA kare to Apako bukhAra nahIM car3hA ho to bhI tIna DigrI bukhAra car3ha jaaegaa| praznakartA : trAgA kyA hotA hai ? dAdAzrI : trAgA yAnI khuda aisA kucha karanA tAki sAmanevAlA ghabarAkara phira usakI bAta ko eksepTa kara le| apanI manamAnI karavAne ke lie kucha bhI karatA hai| sira kUTatA hai, aise karatA hai, uchalakUda karatA hai, rotA hai, z2ora-z2ora se rotA hai / hameM hara tarapha se DarA detA hai, vaha trAgA kahalAtA hai / I praznakartA : DhoMga karanA aura trAgA karanA, usameM kyA pharka hai ? dAdAzrI : DhoMga karatA hai yA trAgA karatA hai, vaha sabhI apanI manamAnI karane ke lie hI karatA hai ! abhI saba loga khAnA khAne baiTheM aura eka vyakti kahe ki, 'maiM nahIM khaauuNgaa|' to vaha trAgA kahalAtA hai / ye to loga acche haiM ki kahate haiM, 'nahIM bhAI, khA lo, nahIM bhAI, khA lo !' to bhojana karavAte haiM lekina
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 AptavANI-9 yadi loga haTa jAe~ na, to vaha apane Apa hI khAnA khA legaa| koI bhUkhA nahIM mrtaa| vaha trAgA nahIM kahalAtA praznakartA : kucha loga to, jaba gussA Ae na, to rUma ke daravAje baMda karake baiTha jAte haiN| ye sabhI, pUrA ghara parezAna ho jAtA hai, lekina daravAz2A kholatA hI nahIM, vaha trAgA kahalAtA hai? dAdAzrI : vaha trAgA nahIM khlaataa| vaha Ar3AI kahalAtI hai| trAgA alaga cIz2a hai| praznakartA : chAtI kUTanA, khuda apanA sira phor3anA, vaha trAgA kahalAtA hai? dAdAzrI : vaha sira phor3atA hai, usameM bhI kucha meM Ar3AI hotI hai aura kucha meM trAgA hotA hai| trAgA zabda alaga cIz2a hai| trAgA meM usa para, khuda para koI bhI asara nahIM hotaa| Ar3AI meM to khuda ko aMdara duHkha hotA rahatA hai| trAgA yAnI sirpha nATaka hI! yaha to ADAI kahalAtI hai| trAgA meM to rote jAte haiM aura cillAte jAte haiM lekina unheM aMdara bilkula bhI asara nahIM hotaa| ye jo daravAje baMda kara lete haiM, gharavAloM ko DarA dete haiM, vaha saba Ar3AI hai| usase to khuda duHkhI hotA hai aura sAmane vAle ko bhI duHkha pahu~cAtA hai jabaki trAgA meM to vaha trAgA karatA hai para use kucha bhI sparza nahIM krtaa| vaha trAgA kahalAtA hai! paribhASA honI cAhie yA nahIM honI cAhie? kisI bhI cIz2a ko yadi Apa trAgA kaho, to aisA to nahIM kaha sakate na! aise ko dUra se hI namaskAra trAgA to bahuta nukasAna pahuMcAtA hai| praznakartA : trAgA yAnI, jarA usakA udAharaNa dekara samajhAie na ! dAdAzrI : yadi koI trAgA kara rahA ho to kyA Apako patA nahIM
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA 37 calatA? trAgA karanA bhale hI nahIM Ae, lekina trAgA koI kara rahA ho to patA to cala jAtA hai na?! praznakartA : ye jo satyAgraha karate haiM, vaha trAgA kahalAtA hai ? dAdAzrI : vaha eka prakAra kA choTA trAgA hI hai lekina aisA hai ki use alaMkArika bhASA meM kahA jA sakatA hai| alaMkArika bhASA meM kahate haiM ki yaha satyAgraha kara rahe haiM jabaki trAgA to, use koI satyAgraha kahegA hI nahIM na! trAgA arthAt saMkSepa meM kahane kA bhAvArtha kyA hai ki khuda ko jaba koI kAma karavAnA hI ho aura saba rAjI nahIM ho rahe hoM to z2abaradastI se krvaanaa| trAgA kara-karake, DarA-DarAkara! aise DarAtA hai, vaise DarAtA hai, aisA karatA hai, vaisA karatA hai aura aMta meM manamAnI karavAtA hai| praznakartA : sAma-dAma-daMDa-bheda kA upayoga karake bhI karavA lete haiN| dAdAzrI : hA~, lekina apanI sArI manamAnI karavA letA hai| karavAe bagaira chor3atA nahIM hai| use kahate haiM trAgA! aise trAge maiMne dekhe haiM, maiMne to pA~ca-sAta bAra dekhe haiM lekina maiMne to dUra se hI namaskAra kara lie ki 'he trAgA, tU bhI mata dikhanA aura karanevAlA to darzana hI mata denaa|' yaha trAgA to sIkhI huI cIz2a hai aura phira use koI guru mila Ate haiN| yaha koI khuda kI banAI huI cIz2a nahIM hai| praznakartA : yAnI khuda kI manamAnI karavAne ke lie jo Agraha karate haiM, vaha trAgA kahalAtA hai? dAdAzrI : jo Agraha hai, vaha trAgA nahIM kahalAtA lekina logoM ko DarAkara unase kAma karavA letA hai| DarAtA hai na ki 'nahIM to maiM AtmahatyA kara lU~gA, nahIM to maiM aisA kara lU~gA, vaisA kara lU~gA?' praznakartA : dhAka jamAnA, dhamakI denA, sAma-dAma-daMDa-bheda sabakucha krke|
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 dAdAzrI : sAma-dAma-daMDa vagairaha karake aura becAre sarala loga to kyA karate haiM ? kaheMge, 'de do| apanA jo honA hogA, vaha hogaa|' aura patnI becArI z2evara bhI de detI hai| praznakartA : jo trAgA karatA hai vaha to jAna-bUjhakara karatA hogA na? dAdAzrI : hA~, sabakucha jAna-bUjhakara hii| trAgA yAnI khuda apane Apa jAna-bUjhakara banAvaTa! trAgA ke pariNAma praznakartA : to usakA kyA pariNAma bhugatanA par3atA hai? dAdAzrI : vaha to pUrI tiryaMcagati lAMgha jAtA hai! pUrI tiryaMcagati lAMgha jAtA hai, to vaha kyA koI aisA-vaisA aizvarya hai ?! praznakartA : vaha raudradhyAna meM AtA hai ? dAdAzrI : raudradhyAna to acchA hai usase, bahuta prakAra se acchA hai| isalie apane yahA~ para agara kisI ne aisA gunAha kiyA ho to mujhase mAphI mA~ga lenaa| do-pA~ca bAra aisA hogA, taba ekAdha gunAha mApha hogaa| bahuta kharAba gunAha kahalAtA hai| pUrI tiryaMcagati lAMghakara narkagati meM jaaegaa| vaha bhI phira aisI narkagati nahIM ki jo raudradhyAna se milatI hai| ye to jIte jI hI logoM ko narka meM DAlakara trAgA karake kAma nikalavA letA hai, kisI bhI kImata pr| kImata yAnI cAhe jo bhI ho, lekina karavAkara hI chor3atA hai| trAgA karane vAle ke sAmane praznakartA : Aja isa kAla meM to jagaha-jagaha para aise trAge hote rahate haiN| dAdAzrI : nahIM, hara eka jagaha para nhiiN| vaha to choTe prakAra kA hotA hai| jabaki ye trAge to bahuta bar3e hote haiN| vaha to sira bhI phor3atA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA hai| aisA eka trAge vAlA mere pAsa trAgA karane lgaa| taba maiMne kahA, 'bhAI mahAdeva jI ke pAsa jAkara sira phodd'| yahA~ kisalie phor3a rahA hai? ye to mahAdeva jI ke mahAdeva jI haiM ! tU lAkha trAge kare na, phira bhI peTa kA pAnI bhI nahIM hilegA, aisA puruSa hai yh|' mujhe jJAna nahIM thA phira bhI maiM kahatA thA ki, 'tU mere pAsa lAkha trAge kare phira bhI peTa kA pAnI nahIM hile, aisA hU~ maiN|' yaha trAge kI kalA to bahuta duSkara hai| hama bhI usase dUra bhAgate haiN| vaha kalA hamane dekhI hai isalie hama Apase kaha rahe haiN| praznakartA : usa trAgA karane vAle ko yadi nyAya dikhAnA ho to kyA karanA cAhie? donoM hI trAge vAle hoM to? ___ dAdAzrI : maiM usameM nahIM pddhuuNgaa| trAgoM ke mAmale meM hama nahIM pdd'te| praznakartA : nahIM, lekina nyAya karane kA prazna Ae to kyA karanA cAhie? dAdAzrI : are, nyAya karanevAlA bhI pUrI tiryaMcagati pAra kara le, aisA hotA hai| mere pAsa koI trAgA karanevAlA A jAe to vaha to apanI jiMdagI meM aisA karanA hI bhUla jaaegaa| vaha samajha jAegA ki yaha trAgA karanA gunAha hai| eka trAgA karane vAlI strI thI, usane mujhase kyA kahA? ki 'itane sAre loga mile, yadi kisI se merI manamAnI nahIM karavA sakI to vaha sirpha Apa hI ho|' taba maiMne kahA thA ki 'Apa jaisoM ko to maiM aMTI meM DAlakara ghUmatA huuN|' praznakartA : trAgA karane vAle ke sAmane use aMTI meM DAlakara kAma lenA, vaha sIkhanA par3atA hai ? vaha bhI vidyA hai na! dAdAzrI : vaha hameM AtA hai lekina usameM bhI bahuta par3ane jaisA nahIM hai| vaha to agara z2abaradastI A par3e, tabhI maiM aise meM par3atA huuN|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 bAkI yaha apanI tarapha se karane jaisI cIz2a nahIM hai| hamane to aura jagahoM para bhI aise trAge dekhe haiN| pati-patnI kI coTI pakar3akara khIMcakara lAtA hai, mujhase nyAya krvaane| vaha patnI bhI trAgA karane vAlI aura yaha pati bhI trAgA karane vAlA hotA hai ! yAnI ki aisA hamane bahuta dekhA hai ! duniyA hai to usameM hameM kyA-kyA raMga dekhane ko nahIM mile hoMge! ataH trAgA to use kahate haiM ki sabhI logoM ko unakI icchA ke binA bhI daba jAnA par3e aura hA~ meM hA~ milAnI pdd'e| jaise pulisa vAle ke vaza meM ho jAte haiM na, vaise vaza meM ho jAnA par3atA hai| use trAgA kahate praznakartA : yAnI ki aisI sthiti meM pha~sA detA hai unheM ? dAdAzrI : hA~, unheM zikaMje meM pha~sA detA hai| praznakartA : sAmanevAlA trAgA kare to usake sAmane apanA vartana kaisA honA cAhie? dAdAzrI : hameM to kahanA cAhie ki bhAI aisA kyoM kara rahe ho? kauna se sukha ke lie kara rahe ho? yaha jo chInakara liyA huA sukha hai, vaha tere pAsa kitane dina calegA? praznakartA : phira bhI agara vaha nahIM samajhe to kyA karanA cAhie? dAdAzrI : to khisaka jAnA caahie| praznakartA : to phira usakI bAta mAna lenI cAhie? dAdAzrI : vaha usakI bAta mAnane ke barAbara hI hai| khisaka jAne kA tarIkA hI vaha hai na! aise khisaka hI jaanaa| sA~pa pIche par3e to sA~pa bhAgatA hai yA Apako bhAganA par3atA hai? Apako khisaka jAnA hai| usa sA~pa ko to kyA hai? agara bhaiMsa kA bhAI apane pIche par3A ho to kyA hama aisA kahate haiM ki, 'tU mere pIche kyoM par3A hai ?' aisA kahate ho ki, 'maiM to bar3audA kA vakIla hU~?' vaha to rAjA ko bhI nahIM chodd'taa| vaha to bhaiMsa kA bhAI kahalAtA hai|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA 41 praznakartA : lekina Apane to Apake sAmane trAgA karane vAle kI bAta nahIM mAnI aura use kahA ki 'tere jaise to kitanoM ko hI aMTI meM DAla duuN|' to vaha kauna sA tarIkA hai? dAdAzrI : kitanI hI jagahoM para to usakI bAta mAnI bhI hai| mAnA isalie ki isa becAre ko... aise karate-karate sIdhe rAste para AegA yh| sirpha isI eka bhAva se| vaha to TuccApana hai vakIloM ko bhI aise trAgA karane vAle milate haiM na! koI aisA trAgA karanevAlA vyakti ho na, to vakIla bhI kahegA ki 'are isase to chuutto|' aura usa trAge vAle se kyA kahegA? ki 'bhAI, terA kesa ldduuNgaa| tU phIsa mata denaa|' arthAt sabhI taraha ke loga hote haiN| praznakartA : kaI bAra kucha vakIla bhI trAgA karate haiM ki 'pahale paise do| bAda meM hI korTa meM khar3A rahU~gA, varnA nhiiN|' phira aMtima ghar3I meM aisA bhI kaha detA hai ki abhI paise do to korTa meM jAU~gA, varnA nhiiN| dAdAzrI : nahIM, vaha trAgA nahIM khlaataa| vaha to Amane-sAmane garz2a kI bAta hai| praznakartA : vaha to pUrI phIsa lene ke bAda bhI aura adhika paise lene ke lie karate haiN| dAdAzrI : hA~, vaisA bhI karate haiM, taba bhI vaha trAgA nahIM khlaataa| vaha nirlajjatA kahalAtI hai| nirlajja ko jItA jA sakatA hai| bAkI, trAgA to tiryaMcagati pAra kara letA hai| vakIla bhI khulA jhUTha bolate haiM aura muvakkila bhI khulA jhUTha bolate haiM ki, 'sAhaba, maiMne Apako rupaye die haiM, maiM bhUlA nahIM huuN| Apa pA~ca-sAta loga khar3e the na, taba maiMne Apako die the|' aba vakIla ko bhI aisA ulTA cipaTa jAtA hai to vakIla bhI kyA kare? vakIla bhI iMsAna hai na? AphTara oNla vaha iMsAna hai na! kyA kare vaha?
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 AptavANI - 9 tAyaphA ke sAmane hamAre eka riztedAra the, ve Ae, taba eka strI (bahana) ne trAgA karanA zurU kiyA to ve bhAI, jo hamAre riztedAra the na, ve ghabarA gae, 'are, are, aisA nahIM krte|' maiMne kahA, 'aise nahIM, vaha thor3A kUda le, usake bAda hama zAMti se cAya piieNge| abhI tU dekha to sahI / dekhane lAyaka hai, acchaa| kitanA acchA laga rahA hai yaha!' itanA kahA ki usa strI ne turaMta baMda kara diyA, aura kahane lagI, 'merA tAyaphA (phaz2ItA, jAna-bUjhakara kisI ko parezAna karane ke lie kiyA gayA nATaka) kara rahe ho?' maiMne kahA, 'tAyaphA kara rahI ho, to tAyaphA hI dekheMge na ! aura kyA kareMge ?!' praznakartA : yadi hama tAyaphA karane vAle se kaheM ki tAyaphA hai to hameM Dabala mAra par3egI / dAdAzrI : aisI mAra par3e to Apa tAyaphA zabda mata bolnaa| pahale to z2arA dhIre se lenA pdd'egaa| maiMne bhI pahale to dhIre se kahA, phira saqhtI kii| ve ulTA-sIdhA kahane lagIM, taba phira z2ora se cAbI ghumAne lage / jaise skrU TAiTa karate haiM na, vaise| ve narama par3a gaIM phira / tAyaphA se to duniyA kAphI kucha baca sakatI hai lekina isa trAge se to nahIM baca sakatI / trAge se hI becAre logoM ko mAra DAlA hai ! aura vaha bhI kitane hI logoM ko ! aura kaIM puruSa bhI trAgA karate haiN| isa tarIke se bhI matabheda TAlA khuda kI manamAnI nahIM hotI, taba trAgA karate haiM / manamAnI karavAne ke lie kare use trAgA kahate haiN| khuda kI manamAnI karavAne ke lie, dUsare sabhI logoM ko DarAne ke lie nATaka karanA, vaha trAgA kahalAtA hai| are tUphAna, tUphAna ! kisI manuSya kA hRdaya kamaz2ora ho, DhIlA ho, to ve sabhI ghabarA jAte haiM becAre ! hamane bhI eka dina trAgA kiyA thaa| sabhI bartana, zakkara ke, cAya
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA 43 ke Dibbe, ghAsaleTa ke Dibbe aura tela ke Dibbe saba idhara-udhara pheMka die the| saba tahasa-nahasa kara diyA, kamare meM saba bikhara gayA thaa| praznakartA : manamAnI karavAne ke lie? dAdAzrI : hA~, pUrI jiMdagI meM itanA trAgA kiyA hai| ise trAgA kahate haiN| sAmane vAle ko dabAne ke lie! vaha bhI parAyoM ke lie, dharma ke lie karanA par3A thaa| mere khuda ke lie kucha bhI nahIM kiyA thaa| kyoMki hIrA bA (dAdAzrI ke patnI) se hamane kahA ki, 'aisA vartana Apako nahIM karanA caahie|' bAta aisI thI, hameM 'jJAna' hone ke bAda mAmA kI pola meM becArI laDakiyA~ vidhi karane AtI thiiN| to becAre hIrA bA ko to kucha bhI roga nahIM thaa| acchI iMsAna thIM lekina jaba par3ausI ke vahA~ baiThatI thIM na, to paDosa kI striyoM ne unheM car3hA diyA ki, 'hAya, hAya, are bApa, ye saba choTI-choTI lar3akiyA~ dAdA ke paira chUkara, aise Taca karatI hai| bAhara bahuta burA dikhatA hai| aisA kyA acchA dikhatA hai ? dAdAjI acche iMsAna haiM, lekina yaha galata dikhatA hai| isase dAdA kI kyA AbarU rahegI?' loga taraha-taraha ke Aropa lagAte aura unhoMne unake dimAg2a meM aisA ghusA diyaa| to becAre hIrA bA to ghabarA gae, ki yaha to apanI AbarU jA rahI hai| yoM khuda acchI iMsAna thIM, lekina logoM ne aMdara namaka DAla diyaa| dUdha meM namaka DAleM to kyA hotA hai? praznakartA : phaTa jAtA hai| dAdAzrI : vaha maiM jAnatA thA ki ina logoM ne namaka DAlanA zurU kara diyA hai, to kabhI na kabhI phaTegA! lekina maiMne iMtaz2Ara kiyaa| aba eka dina eka bahana vidhi kara rahI thI, to hIrA bA ne jhADU lagAte-lagAte z2ora se daravAz2A khdd'kaayaa| unhoMne kabhI bhI aisA nahIM kiyA thaa| hamAre ghara meM aisA rivAz2a hI nahIM thaa| vaha lar3akI ghabarAkara calI jAe, isIlie kiyA thA, maiM ghabarA jAU~ usake lie nhiiN| lar3akiyA~ samajhIM ki hIrA bA abhI ddaaNtteNgii| vaha lar3akI vidhi karate-karate yoM kA~pa gii| maiM samajha
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 44 gayA ki isake pIche cAla hai / aisI cAla samajha meM nahIM AegI kyA ? taba kyA itanA bholA thA jaisA abhI hU~ ? phira maiMne kahA, 'aba ApakA aura merA, donoM kA alaga kara dete haiM / ' yaha to nahIM pusAegA isalie aba Apa bhAdaraNa meM raho aura vahA~ Apako pA~ca sau - sAta sau, jitane rupaye cAhie hoMge utane bheja dU~gA / aba hama donoM ko sAtha meM nahIM rahanA hai| vahA~ para caMdrakAMta bhAI, bhANA bhAI, vagairaha pA~ca-chaha loga baiThe the, unheM bhI sIkhane ko milanA cAhie na kabhI ! upadeza milanA cAhie na ! hIrA bA phira vApasa cAya banAne lge| to sTova hilAkara bajAyA z2ora se, to sTova ro utthaa| maiMne socA, 'Aja uThApaTaka calI hai / aba skrU ghUmAo, varnA gAr3I ulTI hI clegii| to maiMne to aMdara jAkara cAya ke, cInI ke, ghAsaleTa ke Dibbe vagairaha saba Upara se nIce pheMka die / sabakucha idhara-udhara pheMka diyA, jora-z2ora se / jaise 400 volTa ke pAvara ne chU liyA ho ! sabakucha phailA diyaa| sAmane se unheM car3hAne vAlI strI AI, AsapAsa se bhI saba loga A ge| unase maiMne kahA, 'ye hIrA bA, aisI devI jaisI strI, unameM poiz2ana kisane DAlA ?' 'bhAI, Apako aisA krodha nahIM karanA cAhie / 'jJAnIpuruSa' ho aap|' 'jJAnIpuruSa' kA hI krodha dekhane lAyaka hai / dekho to shii| phira kahA, 'aMdara z2ahara DAlA isIlie yaha dazA huI hai na! kyoM aisA DAlA ? kyA bigAr3A hai ApakA ?' taba unhoMne kahA, 'bhAI, hamane kucha bhI nahIM DAlA hai| hamane bAta kI thI, basa utanA hI / '' yaha saba kisalie ? unakI z2iMdagI kharAba kI Apa logoM ne ?' taba unhoMne kahA, 'kyA jiMdagI kharAba kI?' maiMne kahA, 'aba alaga rahanA par3egA inheM / aba bhAdaraNa meM apanA nayA makAna banAyA hai, usameM hIrA bA ko rahanA hai| mahIne kA pUrA kharca duuNgaa|' taba unhoMne kahA, 'bhAI, aisA nahIM karate, nahIM karate aisA / isa bur3hApe meM kyA aisA karanA cAhie ?' maiMne kahA, 'jisa maTake meM darAra par3a gaI, vaha maTakA aba kisa kAma AegA ? usameM se to pAnI risegA / cAhe kitanA bhI pAnI bharA jAe, phira bhI bAhara nikala jAegA / jisa maTake meM darAra par3a gaI ho use rakhate haiM kyA ?' aisA kahA to par3osI ghabarA gae, 'aisA kaha rahe haiM? maTake meM darAra par3a gaI !' loga samajha gae ki aba hIrA bA ko alaga rahanA pdd'egaa| hA~, dharma para Aphata nahIM AnI caahie| 44
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA 45 usa dina zakkara-vakkara, cAya-vAya, sabakucha eka kara diyA lekina vItarAga bhAva meM! aMdara z2arA sA bhI asara hue binA! caMdrakAMta bhAI, bhANA bhAI sabhI baiThe the| sabhI se kahA, 'sIkhanA ghara pr|' phira dUsare dina usakA phala kyA AyA? ve par3osI balki hIrA bA ko samajhAne lage ki, 'bhAI ko duHkha ho vaisA mata krnaa| koI Ae to bhale hI aae| Apa isa jhaMjhaTa meM nahIM pdd'naa|' balki aba ve ulTA hI sikhAne lage, kyoMki unake mana meM Dara baiTha gayA ki 'aba yadi kucha bhI hogA to hamAre sira para hI aaegaa| isalie aba hameM sAvadhAna rahanA hai|' maiMne kAma hI aisA kiyA thA ki ye loga phira se aisA karanA hI bhUla jaaeN| usake bAda phira aisA nahIM karanA par3A, usake bAda kabhI bhI nhiiN| itanA ilAja kiyA thaa| abhI taka yAda hogA unheN| vaha to unakA dimAg2a car3ha gayA thA, kabhI bhI nahIM car3hatA, una logoM ne sikhA rakhA thA saba, ki aisA z2arA z2yAdA karogI to sabhI lar3akiyA~ calI jAe~gI, phira nahIM aaeNgii| _ 'jJAnI' kabhI-kabhI hI avatarita hote haiN| aura becArI lar3akiyA~ darzana karane to Ae~gI na! unheM azAMti rahatI hai isalie AtI haiM na! caina se darzana to karane do logoM ko| unhoMne yahA~ taka sikhAyA thA ki 'dAdA zAdI kara leMge ina lar3akiyoM se|' aisA bhI sikhAyA thA ki, 'ye lar3akiyA~ dAdA ko le jaaeNgii|' are, aisA kahIM hotA hogA? kitane sAla kA, maiM bUr3hA ho cukA iMsAna! to aisA kaisA sikhAyA ! lekina unakA kyA doSa becArI kA? hIrA bA ko aisA bhI samajha meM AtA thA ki 'yaha merI bhUla hai|' ye lar3akiyA~ satsaMga meM AtI thIM na! aura unheM khuda ko sau pratizata vizvAsa thA ki ye (dAdA) to morala aura sinsiyara haiM lekina logoM meM burA dikhatA thA, isalie aisA kahA thA ki 'Apa chor3a dIjie yh|' taba kyA kahIM chor3ane se chUTa sakatA hai? yaha to 'vyavasthita' hai! aura ve to nAsamajhI meM kaha rahI thiiN| isa taraha kahIM kucha hotA hogA? aura kyA yaha relvelAina ukhAr3a deM? taba hameM kucha rAstA to nikAlanA par3egA na? taba phira usa kaoNrka (DATa) se nahIM cala sakatA thaa| usake lie to peca vAle kaoNrka kI z2arUrata thii| pecavAlA kaoNrka lagA dene se ukhar3a to nahIM jAegA na!
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 AptavANI-9 praznakartA : vaha jo nATaka kiyA thA, vaha kapaTa nahIM hai? dAdAzrI : nahIM, usameM kapaTa nahIM hai| dUdha uphanane lage aura lakar3I nikAla deM, to vaha koI kapaTa nahIM khlaataa| khIra uphanane lage to lakar3I nikAla dete haiM, vaha kyA kapaTa kahalAegA? praznakartA : lekina Azaya to kucha acchA karane kA thA na? dAdAzrI : unheM zuddha karane kA thaa| usa samaya vahA~ para sabhI baiThe the, ve stabdha ho gae the| aura sabhI hoM tabhI AbarU lU~, yoM hI AbarU nahIM lU~gA na! varnA ve nigala jaatiiN| kahatIM 'ohoho koI thA hI nahIM na!' ve nigala jAtIM aura apanI mehanata bekAra jaatii| hIrA bA ko anubhava thA, ve aisA jAnatI thIM ki 'ye sinsiyara aura morala haiM hii|' vaha to sirpha usI eka kesa meM hI unake mana meM z2arA ghusa gayA thaa| use nikAlane meM muzkila huI lekina vaha syAdvAda tarIke se nahIM nikalA, isalie isa dUsare tarIke se nikAlanA pdd'aa| lekina ilAja aisA kiyA ki phira se hIrA bA kucha karane jAe~ taba par3osana hI kahe, 'aisA mata krnaa| Apako bhAI kI bAtoM meM par3anA hI nahIM hai| bhAI kA svabhAva bahuta saqhta hai| aisA saqhta svabhAva, ki mahAdeva jI hI dekha lo na!' aisA prabhAva DAla diyA thaa| hIrA bA bhI jAnate the, 'ye abhI bhI tIkhe bha~vare jaise haiM!' 'jJAnI' banakara baiThanA koI AsAna nahIM hai| kisI meM aise aMkura phUTeM to una saba ko jar3a se nikAla dete haiN| nahIM to ve aMkura to bar3e per3a bana jAe~ge! dekho na phira ve loga 'kucha bhI nahIM kahanA hai, Apako kucha bhI nahIM kahanA hai' hIrA bA se aisA kahate the| maiMne kahA, 'maiM kucha nahIM kruuNgaa| dAdA ko kauna kucha kara sakatA hai? ye lar3akiyA~ kyA karane vAlI thIM?' phira vahI loga kahane lage, 'hameM bekAra hI jhagar3A mola nahIM lenA hai| apane sira para aaegaa|' maiMne to unheM mu~ha para hI kaha diyA thA ki Apa sabane hI yaha bigAr3A hai, maTakI meM darAra DAla dI, aba kyA kareM? basa eka hI bAra maTake para lAkha lgaauuNgaa| phira
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA 47 agalI bAra lAkha bhI nahIM lgaauuNgaa| phira chor3a aauuNgaa| darAra para lAkha lagA dI eka bAra ki jor3a lo aba! praznakartA : unhoMne vaha daravAz2A paTakA, sTova paTakA, to vaha bhI Ar3AI kahalAegI na? dAdAzrI : Ar3AI nahIM to phira aura kyA? lekina vaha trAgA kahalAtA hai| unhoMne choTe prakAra kA trAgA kiyA thaa| maiMne bar3e prakAra kA trAgA kiyaa| praznakartA : yAnI usa choTe prakAra ke trAge ko nikAlane ke lie usake sAmane phorsa' rakhanA par3A? dAdAzrI : hA~, maiMne jAna-bUjhakara trAgA kiyA thA aura unhoMne khuda ke karma ke niyamAnusAra trAgA kiyA thaa| ve to prakRti ke adhIna rahakara karatI hai, jabaki maiM to mere jJAna meM rahakara karatA hU~ na! sabhI mahAtmA, pA~ca-sAta-dasa loga baiThe the| to eka ne kahA, 'aisA kahIM kiyA jAtA hogA?' taba maiMne kahA, 'sIkha, tujhe sikhA rahA huuN| cupa baitth| yaha sikhA rahA hU~ tujhe| ghara para patnI parezAna karegI, taba kisa taraha se karegA tU?' praznakartA : Apane kahA na, ki 'maiMne jJAna meM rahakara kiyaa|' to jJAna meM kisa taraha se, vaha batAie aap| dAdAzrI : jJAna hI-'ye' karate rahe, 'aMbAlAlabhAI' karate rahe / jJAna ne thor3e hI hIrA bA se zAdI kI huI hai| dekho na, binA matabheda ke varSoM nikAla die na! lekina abhI bhI hama matabheda par3ane se pahale khatma kara dete haiN| phira se 'jJAna' bhI liyA thA hIrA bA ne! sapane meM dAdA Ae the phira unke| varnA, cAlIsa sAloM se hama kisI se tez2a AvAz2a se nahIM bole haiN| kisI ke sAmane AvAz2a U~cI nahIM kI thii| vaha to sabhI loga jAnate haiN| kahate bhI haiM ki 'ye to bhagavAna jaise haiM!' trAgA bhI eka kalA trAgA karanA bhI kalA hai, bahattara kalAoM meM se eka kalA hai|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 AptavANI - 9 praznakartA : corI karanA bhI eka kalA hai na ? dAdAzrI : hA~, vaha bhI kalA hai lekina ye saba kalAe~, jo kalAe~ ikaTThI kI thI na, ve sabhI khuda ko hI parezAna karatI hai praznakartA : trAgA karane kI kalA kahA~ se sIkhate hoMge ? dAdAzrI : AtmA meM bahuta zakti hai ! mana meM taya kare ki, 'mujhe DarA-dhamakAkara ina logoM se chIna lenA hai' to trAgA karanA A jAtA hai| phira kisa taraha se DarAnA-dhamakAnA, vaha use A jAtA hai| trAgA karanA yAnI usake lie to bahuta hI akla caahie| apanI akla vahA~ taka nahIM pahu~ca sakatI / phira bhI agara sAmane vAle trAgA kara rahe hoM to usakA patA z2arUra lagA letA hU~ / trAgA vAlA vyakti sAmane A jAe na, to bhI bahuta becainI ho jAtI hai I praznakartA : jo trAgA karatA hai usakI parakha ho jAtI hai ? dAdAzrI : usake karate hI samajha jAtA hU~ ki trAgA aayaa| ye trAgA karane lage! vahA~ samajhadArI se ceta gae hamAre jAna-pahacAnavAloM kA eka beTA, to usakI 'madara' ke jAte hI turaMta hI bukkA phAr3akara rotA thA ! vaise vaha dasa sAla kA thA / eka ora maiM pAsa vAle rUma meM sotA, aura eka tarapha vaha lar3akA bukkA phAr3akara rotaa| vaha roz2a aisA hI karatA thA / phira eka dina maiMne jAkara, jaba vaha akelA thA, taba do-cAra cyUMTiyA~ bhara lii| taba usane bahuta zora macAyA, z2ora se royaa| taba usakI mA~ kahane lagI, 'yaha royA, roz2a aise hI parezAna karatA hai|' maiMne kahA ki, 'nahIM, vaha parezAna nahIM kara rahA hai| ise dekho to sahI, kitanI acchI AvAz2a A rahI hai ! yaha to saMgIta hai| suno, suno| sabhI ko bulA lAo / ' do-tIna dinoM taka aisA kiyA, usake bAda phira vaha baMda ho gayA /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA kucha ilAja to karanA par3egA na? kyA yoM hI calatA hai ? trAgA karake logoM ko DarA detA hai| are, yadi eka hI trAge vAlA iMsAna ho, to vaha sau logoM ko DarA detA hai, maTiyAmeTa kara detA hai| trAgA to, chAtI baiTha jAe aisA trAgA karate haiM lekina maiM to jJAnavAlA hU~ na, isalie mujhe jJAna hAz2ira ho jAtA hai ki yaha trAgA kara rahA hai| una dinoM jJAna nahIM thA na, to jJAna hone se pahale bhI maiM saba tarapha se nApa letA thA ki kyA hetu hai aura yaha kisalie kara rahA hai| turaMta aisA dhyAna meM A jAtA thA, patA cala jAtA thaa| maiM to kaha detA thaa| 'baiTha, baiTha, abhI cAya pIte haiN|' to usake mana meM jo Avega hotA thA na, vaha utara jAtA thA aura vaha bhI ghabarA jAtA thaa| use trAgA bhArI par3A hamAre dosta ke yahA~ eka strI thI, vaha unakI riztedAra thI yA phira zAyada bar3I bahana thii| aba usane (mere) dosta ko DarAne-dhamakAne ke lie aisA kapaTa kiyA thaa| bAharavAlA koI vyakti unake ghara para gayA thA, usakI upasthiti meM vaha strI hAya-hAya karake chAtI kUTane lgii| merA dosta to ghabarA gayA aura jo nayA vyakti AyA thA, vaha bhI ghabarA gyaa| phira vaha dosta mujhase milA thA, usane mujhe yaha bAta btaaii| taba maiMne kahA ki, 'maiM tere yahA~ aauuNgaa| aisA kucha hone ke samaya gar3abar3a ho jAe to maiM aauuNgaa|' phira maiM vahA~ para gyaa| taba bhI usa strI ne vaisA hI tAyaphA kiyA, trAgA kiyA! vaha strI yoM kUdane lagI aura merA vaha dosta Darane lgaa| taba maiMne usa strI se kahA ki, 'Apako isameM maz2A AtA hai? Apa to bahuta acchA kUdatI ho| are, kUdo na aura jyaadaa| isameM to bahuta maz2A AyA!' aisA saba kahA to vaha strI mujhe gAliyA~ dene lagI ki 'Apa mere yahA~ kyoM Ae?' yAnI hama ye sabhI kArastAniyA~ (kalAe~) jAnate haiM, aisI sabhI cAbiyA~ jAnate haiN| aise trAgA karane vAle loga kucha hI hote haiM, koI hI vyakti aisA hotA hai| usameM puruSoM meM 'TU parasenTa' hI loga hote haiM, adhika
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 AptavANI-9 nahIM hote| jabaki striyoM meM 'Tena parasenTa' hotI haiN| striyoM meM adhika hotI haiN| trAgA zabda kA artha patA calA na! vaha bahuta purAne z2amAne ke logoM ko patA thaa| aba trAgA to mujhe lagatA hai ki, Aja kala ke lar3akoM ko nahIM aataa| trAgA kaise AegA? inakI to haDDiyA~ bhI itanI maz2abUta nahIM haiM ! trAge vAle kI haDDiyA~ to bahuta maz2abUta ! ye to z2arA sA kamaz2ora dikhAI de to bhI ghabarA jAte haiN| prakRti meM hI guthA huA praznakartA : trAgA karane vAle ko kyA khuda ko patA calatA hai ki maiM trAgA kara rahA hU~? dAdAzrI : avazya! trAgA karane kA matalaba yahI hai ki khuda apanI icchApUrvaka krnaa| lekina vaha prakRti meM gutha cukA hotA hai na, isalie khuda usa para dhyAna nahIM detaa| lekina sabakucha patA calatA hai| patA kyoM nahIM calegA? choTe se choTI cIz2a ke bAre meM bhI samajha sakate haiM, to phira trAgA, to bahuta bar3I cIz2a hai| trAge vAle se sAvadhAna raheMge eka trAge vAlI strI thI, usa strI ne mere sAmane trAgA karanA zurU kiyA aura vaise vaha bahana mere lie sammAnanIya thiiN| to maiMne to unakI bAta nahIM sunii| phira ve mujhase kahane lagIM, 'sirpha Apa akele hI merI nahIM sunte|' maiMne kahA, 'ApakI nahIM sunatA aisA nahIM hai, Izvara kI bhI nahIM suntaa|' kyoMki jaba ve bahana trAgA karatI thIM, to turaMta mujhe samajha meM A jAtA thA ki ye trAgA karane lagI haiN| trAgA yAnI sAmane vAle ko DarA denaa| yaha to aba jJAnI hue haiM, varnA pahale to ahaMkAra thA na! taba maiM kahatA thA ki, 'sira ttkraa| dekhate haiM ! sira phor3a, cl| mujhe DarAnA cAhate ho?! pUre jagat ko DarAkara maiM Upara baiThA huuN| pUrI duniyA ke trAge utAra dU~ aisA AdamI hU~' trAge vAle
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA ___51 loga hameM Age nahIM bar3hane dete| trAgA karanA arthAt bahuta bar3A dabAva ddaalnaa| ___maiM to eka vyakti ke vahA~ baiThA thaa| vahA~ dUsarA eka vyakti AyA, to isa para dabAva DAlane ke lie kyA karanA zurU kiyA? z2amIna para sira TakarAyA isa taraha se| maiMne kahA, 'kyoM bhAI, kyA hai, kyA hai?' taba yaha vyakti mujhase kahane lagA, 'dekho na, yaha aisA kara rahA hai| mujhe DarA detA hai|' nAjuka prakRti ho na, to Dara jAtI hai| hastAkSara nahIM kara rahA ho aura sAmanevAlA trAgA kare to Dara jAtA hai, aura hastAkSara kara detA hai| kahegA, 'lA, cala to phira hastAkSara kara detA huuN|' yAnI trAgA karanevAlA aise dIvAra ke sAtha bhI sira TakarAtA hai| ___ aba puruSoM meM kauna sA kharAba guNa hai ? trAgA kaa| jo puruSa trAgA kare na, usa vyakti ke sAtha saMbaMdha mata rkhnaa| striyA~ to trAgA karatI haiM, lekina kucha puruSa bhI trAgA karate haiN| praznakartA : puruSa meM trAge ko kharAba guNa kahA gayA hai| agara aisA ho to vahA~ para khar3A bhI nahIM rahanA cAhie? dAdAzrI : khar3A nahIM rahanA caahie| vaha hameM bhI DarA degaa| Apa bhI Dara jaaoge| praznakartA : aise trAge vAlA puruSa ho to vahA~ se dUra kaise hoM? dAdAzrI : trAge vAlI strI se kaise dUra hoM, vaha mujhe mAlUma hai| trAge vAle puruSa se chUTane kA tarIkA mujhe mAlUma nahIM hai| strI trAgA kare to maiM use kudAtA rahU~gA, pUrI rAta kudAtA rahU~gA lekina puruSoM ke trAge ke sAmane to maiM bhI cauMka jAtA huuN| trAgA yAnI kisI kI bhI icchA nahIM ho aura usa vastu ko bhoga lenA ho to udhama macA detA hai| maiM AtmahatyA kara rahA hU~, aura maiM aisA kara rahA hU~ aura vaisA kara rahA hU~' isa taraha DarA-dhamakAkara bhI bhoga letA hai| kisI bhI prakAra kA trAgA karatA hai vaha, DarA detA hai| aise bhI puruSa hote haiN|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 praznakartA : koI puruSa trAgA kare ki 'maiM bhAga jAU~gA, maiM AtmahatyA kara lU~gA, maiM aisA kara lU~gA / ' to vAstava meM aisA mAna lenA hai ki vaha karegA hI ? vaha kara letA hai kyA ? 52 dAdAzrI : ghabarAnA nahIM hai lekina phira sAvadhAna rahanA pdd'egaa| zAyada bAda meM vaha aisA kara bhI de| z2yAdAtara to trAgA hotA hai, isalie aisA karegA nahIM lekina phira bhI sAvadhAna rahanA acchA hai I saMsAra vyavahAra meM trAge vAle loga bahuta hote haiN| vyavahAra meM yAnI apane ghara meM, matalaba aise trAgevAloM kI to bAta ko sparza hI mata hone denaa| nahIM to mara gae smjho| jiMdagIbhara maiM to trAgA se bacA hU~ / mere pAsa eka aisA 'sisTama' thA, jisase maiM trAgA se hamezA baca jAtA thA / kAphI kucha bhAga to, jagat to trAgA se hI daba cukA hai ! praznakartA : sAmanevAlA vyakti cAhe jitane trAge kare to aise meM khuda ko kaise rahanA cAhie ? dAdAzrI : Apako usameM kyA karanA hai ? dekhate rahanA hai / vaha trAgA kara rahA ho na, to hameM nayA nATaka dekhane ko milaa| varnA aisA nATaka dekhane ko nahIM milatA ! agara hama nATaka vAle se kaheM ki ' trAgA karo,' to kyA vaha karegA ? ! ataH hameM usa trAgA karane vAle se kaha denA hai ki, tujhe jitane trAge karane ho utane kara na ! bacane kA 'eDajasTamenTa' hamane trAge bahuta nahIM dekhe the lekina jitane dekhe the unase trasta ho gae the I praznakartA : to koI Apake sAmane trAgA kare to Apako kyA hotA hai ? dAdAzrI : maiM turaMta samajha jAtA hU~ ki yaha trAgA karane lagA hai| praznakartA : taba kyA karate haiM Apa ?
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] Ar3AI : rUThanA : trAgA dAdAzrI : maiM to trAgA vAle para dhyAna hI nahIM detaa| Apa saba milakara trAgA karo taba bhI maiM baiThA rahU~gA yahA~ para! Apa thaka jAoge, lekina maiM nahIM thkuuNgaa| usameM eksaparTa' ho cukA hU~ maiM! praznakartA : aise meM Apa aMdara kyA 'eDajasTamenTa' lete haiM ? dAdAzrI : asaramukta! 'aniphekTiva'! vaha bhale hI trAgA kare, vaha thakakara so jAegA ArAma se! praznakartA : lekina phira vaha sAmane aura adhika trAgA karegA na, dAdA? hameM 'aniphekTiva' dekhe to 'iphekTiva' lAne ke lie aura adhika trAgA karegA na? dAdAzrI : hA~, taba merA aura adhika 'aniphekTiva' hotA jAtA hai| utanA bala hai mujhmeN| hama 'iphekTa' ko kahA~ para khulA rakhate haiM ? ki yadi usakI mA~ga sahI ho, usakI lAgaNI sahI ho to DhIlA rakhate haiM lekina yadi kabhI vaha DarAnA cAhe taba nhiiN| mujhe DarAtA hai? bhagavAna bhI mujhe nahIM DarA sktaa| tujhe zarma nahIM AtI? bhagavAna jinake vaza ho cukA hai, use DarAnA cAhatA hai ? hamAre pAsa koI-koI vyakti trAgA karatA hai, lekina vaha kama, choTA saa| praznakartA : taba dAdA, Apa mu~ha para kucha nahIM bolate? use kucha kahate nahIM aura 'aniphekTiva' hokara baiThe rahate haiM ?! dAdAzrI : to aura kyA kareM phira? trAgA vAle se kyA kahanA? praznakartA : vaha bhI samajha jAtA hai na, ki yahA~ para kucha pahu~ca nahIM rahA hai, asara nahIM ho rahA hai ina para? dAdAzrI : saba samajha jAtA hai ki ye 'dAdA' bahuta pakke iMsAna haiN| nahIM to kyA itanA bar3A saMgha calA lete? calA sakate the?! nahIM to roz2a lar3AI-jhagar3e hote lekina yaha to bagaira niyama kA, niyama bgair| dekho na ! 'no laoN-laoN!' phira bhI calatA hI hai na! parama vinaya meM nahIM dekheM to hamArI A~kheM usakI tarapha thor3I kaThora rahatI haiM aura vinaya meM
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 AptavANI-9 nahIM dekheM to nikAla dete haiN| 'geTa AuTa.' vaha bhI phira 'geTa AuTa' aise nahIM krte| vaha duzmana ho jAe, aisA nahIM krte| dhIre se karate haiN| vaha vinaya meM, yadi parama vinaya meM rahe to vahA~ para dAdA khuza! hama to sAmane vAle ko sahI rAste para lAne ke lie Ae haiN| mujhe duniyA meM kucha bhI nahIM caahie| yaha to kahA~ ulTe rAste para calatA jA rahA hai aura usI ke kAraNa itane adhika duHkha par3e haiN| ulTe rAste calate haiM aura phira z2immedArI lete haiM ! duHkha nahIM par3a rahe hoM to bAta alaga hai| sukha uThAkara ulTe rAste para jA rahA ho to bAta alaga hai| yaha to itane duHkha sahana karatA hai aura ulTe rAste kI z2immedArI uThAtA hai isalie hameM karuNA AtI hai ki tU yaha kyA ulTe rAste para calA jA rahA hai!
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha udvega ke sAmane varnA, yadi mokSa meM jAnA ho to sarala bana jaao| bAlaka jaise sarala bana jaao| ye bAlaka to nAsamajhI meM aisA karate haiM aura 'jJAnIpuruSa' samajhakara karate haiM, basa! donoM meM bacapanA hai to sahI, nirdoSatA bAlaka jaisii| bAlaka nahIM samajhatA phira bhI usakA saMsAra calatA hai yA nahIM calatA? balki aura acchA calatA hai| jaise-jaise samajhadArI AtI hai, vaise usakA saMsAra bigar3atA calA jAtA hai| 'jJAnIpuruSa' to bAlaka jaise sarala hote haiM aura yaha Ar3AI to eka prakAra kA ahaMkAra hai ki sarala nahIM honA hai, khuda kA dhAryu (manamAnI) karanA hai| Ar3AI, vaha to dhAryu karane kA pariNAma hai| jise auroM kI icchAnusAra karanA hai, usakI sabhI Ar3AIyA~ calI jAtI haiN| praznakartA : khuda jaisA cAhatA hai usa anusAra nahIM ho, taba phira udvega ho hI jAtA hai| khuda kA manacAhA pariNAma nahIM Ae to udvega meM hI rahatA hai vh| dAdAzrI : manacAhA hotA hI nahIM hai kabhI bhI, isalie hameM pAMse pheMkane se pahale hI mana meM soca lenA cAhie ki 'ulTe girnaa|' phira jitane sIdhe par3eM utane sahI, lekina agara hama kaheM ki 'cAroM sIdhe giranA', taba vaisA kucha hogA nahIM aura pUrI taraha se ulajhana aura udvega hogaa| usake badale 'cAroM ulTe giranA,' aisA kaheMge na to jitane sIdhe nikale utane to shii| eka sIdhA nikala gayA taba hama samajheMge ki 'calo eka to ho gyaa|' yAnI 'eDajasTamenTa' seTa karane kI kImata hai saarii|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5da AptavANI-9 praznakartA : yaha bAta to dAdA, sau pratizata hai ki akramajJAna hogA tabhI 'eDajasTamenTa' ho sakatA hai| nahIM to 'eDajasTamenTa' saMbhava hai hI nhiiN| dAdAzrI : hA~, varnA hogA hI nahIM na! 'eDajasTamenTa' rahegA hI nahIM, kisa AdhAra para TikegA? usake 'eDajasTamenTa' ko khatma karake vahA~ para bhI udvega se sira tor3a degaa| phira mu~ha para pUre dina araMDI kA tela lagAkara ghUmatA rhegaa| praznakartA : lekina pAse DAlate samaya 'ulTe giranA', aisA jo kahA hai na, to aisA Azaya kyoM rakheM ki 'ulTe hI giranA?' dAdAzrI : to phira kyA rakhanA cAhie hameM? praznakartA : Azaya hI nahIM rakhanA caahie| jitane par3eM vaha sahI, aisA rkho| dAdAzrI : 'jo par3e vahI sahI' yadi kabhI apanA mana aisA kabUla kare to acchI bAta hai aura phira bhI yadi saMtoSa nahIM ho taba Apa kahanA ki 'ulTe girnaa|' taba phira agara do sIdhe par3eMge to mana ko saMtoSa ho jaaegaa| ataH yaha isa para AdhArita hai ki apanA mana kisa taraha kA hai| dhAraNA nahIM, to udvega nahIM yahA~ se muMbaI phona para bAta karake saudA maMjUra kiyA, sabakucha ho gayA aura do dina bAda vaha AdamI palaTa gayA to hameM udvega hotA hai aura use nahIM hotaa| are, hameM kisalie udvega ho rahA hai? hama to apane dharma meM haiN| palaTa to vaha gayA hai, vaha adharma meM gayA hai| hamane to kucha ulTA kiyA hI nahIM, to hameM kyoM udvega honA cAhie? taba vaha kahatA hai ki, 'lekina merA naphA calA gayA na!' are, naphA to AyA hI kahA~ thA, chor3a de na yahIM se| aisA mAna na ki saudA hI nahIM kiyA thA lekina isase use udvega ho jAtA hai aura usameM ghara vAle kahate haiM, 'kyoM aise ho gae ho, kyoM aise ho gae ho?' lekina kyA ho? dekho udvega, udvega, udvega,
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha udvega ! jo vega nIce jAnA cAhie vahI vega Upara car3hA / saudA karane ke bAda sAmane vAle ne manA kara diyA to, usameM kyA bigar3a gayA ? saudA kiyA hI nahIM thA, aisA mAna lo lekina dekho udvega, udvega, udvega ! 57 ye loga kyA karate haiM? eka nukasAna hotA hai taba do nukasAna khar3e kara dete haiM jabaki 'jJAnIpuruSa' eka hI nukasAna hone dete haiN| I praznakartA : yaha jo udvega hotA hai, vaha moha ke kAraNa hI hai na ? dAdAzrI : 'ye dasa haz2Ara gae', vaha to usakA moha hai usake piiche| eka nukasAna to huA, vaha to ho cukaa| aba usake lie parezAna kyoM hotA hai ?! yaha to bhAgya meM eka hI nukasAna likhA huA thA, lekina dUsarA nukasAna kisalie uThA rahA hai ? eka nukasAna uThAnA acchA hai yA do? eka hii| lekina ye sabhI loga do nukasAna uThAte haiM / phira ve vApasa agale janma ke lie vaise ke vaise hI karma bA~dhate haiM / eka kSaNa bhI udvega meM kyoM raheM ? udvega to kitane karma baMdhavA detA hai / eka kSaNabhara ke lie bhI hama udvega meM nahIM rahe haiM kabhI bhI, yaha 'jJAna' huA taba se| vega, Avega aura udvega praznakartA : vega, Avega aura udvega, yaha samajhAie / dAdAzrI : vega sAhajika cIz2a hai aura Avega asahaja hai| khuda kartA bane taba 'Avega' hotA hai jabaki udvega to, khuda ko nahIM karanA ho phira bhI ho jAtA hai| khuda kI icchA nahIM ho phira bhI udvega ho jAtA hai, aura vaha udvega aisA udvega hai ki sira phor3a DAle / sira phaTane lagatA hai| vega to jJAniyoM meM bhI hotA hai, Avega nahIM hotA aura udvega to hotA hI nahIM hai na! jaba taka AvegavAlA hai, taba taka, vaha kahA nahIM jA sakatA ki kaba udvega hone lagegA / hA~, Avega kI gairahAz2irI huI ki udvega gyaa| kartApada kA bhAna TUTA ki udvega nahIM hogA / phira bhI, udvega bhI hisAba
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 hai lekina agara kartApada kA bhAna TUTa gayA to usa udvega kA jo hisAba bhugatanA hai, vaha udvega ke rUpa meM nahIM aataa| dUsarI taraha se Akara ulajhAkara calA jAtA hai| 'saphokezana' karavAtA hai sirpha, ghuTana karavAtA hai| eka vyakti ne mujhase kahA, 'dAdA, aisA laga rahA hai, jaise sira phaTane ko hai', vahI udvega hai| kyA kare phira? lekina bhAI, sira kabhI phaTatA hogA? yaha khopar3I to aisI hai ki phaTa nahIM sktii| hathaur3A mAreM taba bhI nahIM phaTatI aisI hai, lekina dekho na udvega kI muzkileM! udvega aisA AtA hai na, to aMdara kI naseM TUTa jAtI haiN| aba vaha vyApAra nahIM karatA hai phira bhI apane Apa ho jAtA hai, nahIM karatA hai phira bhI ho jAtA hai kyoMki jahA~ Avega ke vyApArI hote haiM, vahA~ para udvega avazya AegA hii| apanA jJAna prApta karane ke bAda Avega ke vyApAra baMda ho jAte haiM, isalie phira udvega AegA hI nhiiN| praznakartA : lekina udvega to, pUrvajanma kI kamAI lekara AyA hotA hai na? dAdAzrI : hA~, vaha sArI kamAI phira bhoganI par3egI j'raa| usa udvega kI kamAI ko bhogane kA maz2A bhI bahuta AegA na? praznakartA : krodha ke sAtha udvega kA saMbaMdha hai kyA? dAdAzrI : hA~, krodha hai to udvega hogA hI! Avega bhI, krodha hai, tabhI taka hotA hai| yAnI jaba taka kartA hai taba taka krodha-mAna-mAyAlobha haiM, aura tabhI taka ve kAma karate rahate haiM, lekina jaba taka ve sabhI kaSAya sImA meM raheM taba taka vaha Avega kahalAtA hai aura khuda kI zakti se bAhara ho jAe, taba udvega kahalAtA hai| praznakartA : udvega Ae taba bhAnasahita jApa karane se pharka par3egA na? dAdAzrI : udvega Ae taba sabhAnatA rahatI bhI nahIM hai na! yadi bahuta choTe prakAra kA udvega Ae to thor3I bahuta sabhAnatA rahatI hai, taba
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha jApa karane se baMda ho jAtA hai lekina agara bar3e prakAra kA Ae taba to vahA~ para sabhAnatA rahatI hI nahIM hai na! Apako ye tIna zabda samajha meM Ae 'ekjekTa' ? unakI apanI jagaha para? praznakartA : ina tIna zabdoM para kisI 'pIeca.DI' vAle ne pUrI pustaka likhI hotI na aura par3hI hotI na, taba bhI samajha meM nahIM A pAtA, aura yaha Apake kahane se samajha meM A gyaa| dAdAzrI : yAnI ye zabda jaba unakI apanI jagaha para zobhAyamAna hoMge tabhI una zabdoM kA artha milegA, varnA nahIM milegaa| unakI apanI jagaha para zobhAyamAna hone caahie| vega ko udvega para biThA deMge to kyA hogA? vaha cIz2a dUsarI jagaha para zobhAyamAna hogI bhI nhiiN| loga zabdoM ko kaise bhI bola dete haiM, zobhAyamAna hoM yA nahIM hoM, usakI kucha par3I hI nahIM na! ye lucce loga unakI apanI jagaha para zobhA dete haiN| jeba katare unakI apanI jagaha para zobhA dete haiM aura hIre ke vyApArI unakI apanI jagaha para zobhA dete haiN| nahIM to jeba katare ke sAtha hIre ke vyApArI Ae to zobhA degA kyA? cAroM ora se kATa leMge isalie hara koI apanIapanI jagaha para zobhA de rahA hai| loga vaidhavya kA tiraskAra karate haiN| are, vaidhavya zabda usakI apanI jagaha para zobhita ho rahA hai| vivAha aura vaidhavya donoM 'ekz2ekTa' hI haiN| udvega, kitanI muzkila praznakartA : matabheda ke kAraNa bhI udvega to ho jAtA hai na? dAdAzrI : haaN| matabheda se hI udvega hotA hai| jaba sabakucha 'eksesa' ho jAtA hai, usake bAda udvega zurU ho jAtA hai| jaba hada se bar3ha jAe tb| loga churI bhoMka dete haiM na, cAkU mArate haiM na! ve udvega hone para hI mArate haiN|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 praznakartA : udvega ko ajaMpA (becainI, azAMti) kaha sakate haiM ? dAdAzrI : ajaMpA to bahuta acchA hotA hai| ajaMpA to, pyAlA gira jAe taba bhI ajaMpA hotA hai| ajaMpA to sarala hotA hai / udvega to aisA lagatA hai jaise sira meM jhaTake laga rahe ho / jabaki ajaMpA to pyAle gira jAe~ to ajaMpA aura kar3hApA (kur3hana, kleza) hotA rahatA hai| yaha to, bahuta bar3A jokhima ho gayA ho taba udvega hotA hai| 'imozanala' huA ki udvega zurU ho jAtA hai / udvega to use sone bhI nahIM detA na ! 60 praznakartA : lekina 'imozanala' logoM ko ciMtA adhika hotI hai na ? dAdAzrI : ciMtA nahIM, udvega bahuta hotA hai aura vaha udvega to marane jaisA lagatA hai| 'mozana' arthAt vega meM aura 'imozanala' arthAt udvega / praznakartA : aba, vega bhI gati meM hai na ? dAdAzrI : vega to niraMtara rahanA hI cAhie / vega, 'mozana ' to rahanA hI caahie| jIva meM vega to avazya hotA hI hai aura tabhI vaha 'mozana ' meM rahatA hai| kisI bhI jIva meM vega avazya hotA hai / jo trasta jIva haiM, yAnI aise jIva jo trasta ho jAte haiM / yoM hAtha lagAte hI bhAga chUTate haiM, bhAga jAte haiN| jinheM bhaya lagatA hai, una sabhI meM vega avazya hotA hai lekina jo ekendriya jIva haiM, ye per3a-paudhe haiM, unameM vega nahIM hotA hai / unakA vega alaga prakAra kA hotA hai lekina bAkI sabhI jIvoM meM to yaha vega rahatA hI hai / ve vega meM to rahate hI hai, niraMtara 'mozana ' meN| agara usa sAre vega ko hilAyA to 'imozanala' ho jAtA hai, vaha udvega kahalAtA hai| gAr3I agara 'imozanala' ho jAe to kyA hogA ? praznakartA : nukasAna ho jAegA / 'eksiDanTa' ho jAegA aura loga mara jaaeNge| dAdAzrI : usI prakAra se isa deha meM bhI aMdara bahuta jIva mara jAte haiN| unakI jokhimadArI AtI hai aura phira khuda ke udvega kI vajaha se duHkha hotA hai, vaha dUsarI jokhimadArI hai /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha udvega kaisA hotA hai? ki yahA~ se paTarI para phikavA detA hai. nadI meM giravA detA hai, varnA dUsarA kucha pI letA hai| udvega arthAt vega Upara calA jAtA hai, aMdara dimAg2a meM car3ha jAtA hai aura (rela kI paTarI para) kUda jAtA hai| nahIM to khaTamala mArane kI davAI khAlI kara detA hai| 'are, zIzI khAlI kara dI?' taba vaha kahatA hai, 'hA~, maiM pI gyaa|' udvegavAlA iMsAna baca nahIM sktaa| are, udvega ho jAe taba to yahA~ para darzana karane bhI nahIM Ane detaa| udvega to bahuta bar3I cIz2a hai| sabhI ne to udvega dekhA hI nahIM hai na! yaha 'jJAna' hai isalie nirjarA (Atma pradeza meM se karmoM kA alaga honA) ke rUpa meM sabakucha calA jaaegaa| ataH udvega se kaheM ki 'jitane Ane hoM utane aao| abhI to jaba taka zarIra acchA hai, taba taka A jaao| phira bur3hApe meM mata aanaa|' abhI to zakti hai isalie abhI AnA ho to A jAo, abhI to dhakkA mArakara bhI use nikAlA jA sakatA hai| una paribaloM se dUra cale jAo praznakartA : to isa udvega kA upAya kyA hai ? dAdAzrI : usakA upAya to, kisa nimitta se vaha udvega hotA hai, use DhU~Dha nikAlanA pdd'egaa| koI vyakti nukasAna pahu~cAtA rahe aura yadi vaha vyakti yAda A jAe to udvega ho jAtA hai use| to jisa jagaha para udvega ho rahA ho, vahA~ se nikala jAnA caahie| yA phira jisa cIz2a se udvega hotA hai, vaha bilkula sone kI ho taba bhI pheMka denI caahie| vaha apanI sagI nahIM hai| jo udvega karavAte hue AtI hai, vaha apanI 'riztedAra' nahIM hai| zAMti dete hue Ae, vahI sccaa| z2arA sA bhI udvega ho vaha mokSa kA mArga nahIM hai| vega meM hI rahanA cAhie, 'mozana' meM hii| zAyada yadi koI udvega karavAne vAlI cIz2a ho na, jaise ki eka beTA nahIM kamA rahA ho, to hameM samajha jAnA cAhie ki yaha udvega karavAne vAlI cIz2a hai| to hameM usake sAtha vyavahAra aura saMbaMdha baMda kara denA cAhie, paise saMbaMdhI vyavahAra baMda kara denA caahie| usase 'bhAI,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 AptavANI-9 kaisA hai ? phalAnA kaisA hai ?' aisI bAtacIta karanI caahie| Apako samajha meM AyA na? praznakartA : jisa cIz2a se udvega ho vaha cIz2a chor3a denI cAhie, lekina udvega 'rileTiva' bhAga hai| udvega ke saMyoga mileMge to udvega hue bagaira rahegA nhiiN| dAdAzrI : hA~, udvega hue bagaira nahIM rahegA lekina kisa kAraNa se vaha udvega hai, usa bela kI jar3a hotI hai vaaps| yAnI udvega ke lie kyA karanA par3egA? jar3a se hI ukhAr3a denA pdd'egaa| buddhi hI lAtI hai udvega praznakartA : aham bhAva, abhimAna, ve rakhane se yaha sArA udvega hotA hai? dAdAzrI : nahIM, abhimAna se udvega nahIM hote| udvega karavAne vAlI eka dUsarI cIz2a hai| yahA~ para 'lAiTa' 'Dima' hai aura yahIM para saba ko so jAnA hai| aba Apane yahA~ para choTe se sA~pa ko ghusate hue dekhA, anya kisI ne nahIM dekhaa| aba, sabhI ko so jAnA hai, to jinhoMne nahIM dekhA ve pUrI rAta ArAma se so jAe~ge na? praznakartA : haaN| dAdAzrI : aura dekhane vAle ko? praznakartA : use nIMda nahIM aaegii| dAdAzrI : usakA kyA kAraNa hai ? use sA~pa ke aMdara ghusane kA jJAna ho gayA hai jabaki bAkI ke logoM ko sA~pa ke ghusane kA jJAna nahIM hai, isalie unheM nIMda A jAtI hai| aba Apako nIMda kaba AegI? sA~pa ke nikala jAne kA jJAna ho jAegA taba Apako nIMda aaegii| aba isakA kaba aMta AegA? isalie yaha saba 'imozanala' ho jAtA hai| yaha buddhi 'imozanala' karatI hai| aham to nahIM krtaa| aham to becArA bahuta acchA hai| yaha sArI kArastAnI buddhi kI hai yAnI ki
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 63 buddhi hI parezAna karatI hai, vahI udvega lAtI hai| vega meM se udvega meM lAtI hai| jise udvega hotA hai, khuda vaha nahIM hai praznakartA : lekina abhI to hamameM bhI udvega bhAva prakaTa hotA rahatA hai na? dAdAzrI : udvega hotA hai aura vega bhI hotA hai, donoM hote haiM lekina 'caMdUbhAI' ko hote haiN| Apako' nahIM hote| Apako' patA calatA hai ki 'caMdUbhAI' ko udvega huaa| yadi 'caMdUbhAI' ne udvega kA vyApAra kiyA hogA to udvega hogaa| nahIM to Avega AegA, nahIM to vega aaegaa| ina saba kA patA calatA hai| praznakartA : lekina udvega meM pha~se hue rahate haiM na! dAdAzrI : nahIM, aisA nahIM hai| pha~se hue to, Apa apane Apako pha~sA huA mAnate ho yA phira 'caMdUbhAI' pha~sA huA lagatA hai? praznakartA : lekina 'caMdUbhAI' pha~sA huA rahatA hai na? dAdAzrI : ve to pha~se rheNge| usase Apako kyA hai? vaha to jitanA DiscArja hai vaha pUrA hue bagaira cArA hI nahIM hai| usameM calegA hI nahIM na! Apako apane Upara nahIM lenA cAhie ki maiM pha~sa gayA kyoMki zuddhAtmA to zuddhAtmA hI hai| use kucha bhI sparza nahIM karatA, vahI zuddhAtmA praznakartA : lekina aisA dikhatA hai ki 'maiM zuddhAtmA hU~' usake bAvajUda bhI 'caMdUbhAI' vaise ke vaise hI rhe| dAdAzrI : jo rahe haiM, vaha karma kA nikAla hI ho rahA hai| logoM ko dAna de rahe hoM to Apa kaho ki 'caMdUbhAI bahuta acche haiM, vaha bhI 've hI' haiM aura jo aisA udvega karate haiM, vaha bhI 've hI' haiN| donoM eka hI haiM, eka svabhAvI hI haiN| kar3ave para tiraskAra hai aura mIThe para z2arA rAga hai, vaha manuSya kA svabhAva hai| bhagavAna ne donoM ko eka svabhAvI hI kahA hai|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 AptavANI-9 zrImad rAjacaMdra ne kahA hai ki, rajakaNa ke riddhi vaimAnika deva nI, sarve mAnyA pudgala eka svabhAva jo| eka hI svabhAva kA pudgala hai| kasAI aura dAnezvarI donoM hI pudgala haiN| kasAI para jise cir3ha nahIM hotI, aura dAnezvarI para rAga nahIM hotA, vaha vItarAga! praznakartA : Apa bAhara ke kisI bhI 'sTezana' para rukane kI jagaha hI nahIM rahane deNge| dAdAzrI : lekina bAhara ke 'sTezana' para rahoge to mAra khaaoge| itane samaya taka to mAra khAI hai, aba phira se mAra khAnI hai? isalie hama mAra nahIM khAne kI jagaha batA dete haiM, jahA~ Apako kabhI bhI mAra nahIM khAnI pdd'egii| abhI taka mAra hI khAI hai na! 'jJAna' lene se pahale Apane mAra nahIM khAI thI? thor3I bahuta khAI thI na? bAkI, mAra khA-khAkara sabhI kA dama nikala cukA hai| arthAt buddhi hI parezAna karatI hai| vahI udvega lAtI hai, vega meM se udvega lAtI hai| mujhameM se to jaba buddhi bilkula calI gaI na, taba mujhe ThaMDaka huii| isalie maiMne pustaka meM likhA hai na, ki 'maiM abudha huuN|' yaha to bahuta acchA vizeSaNa kahA jAegA na! maiMne dekhA ki koI bhI yaha vizeSaNa lene ko taiyAra hI nahIM hai| agara hama kaheM, 'Apako abudha kA vizeSaNa dete haiM,' to kaheMge, 'nahIM sAhaba, mujhe adhika buddhi caahie|' hameM to abudha kA vizeSaNa milA hai, isalie 'imozanala' hI nahIM hote na! jaba dekho taba 'mozana' meM hI rahate haiN| zaMkA kI jar3a praznakartA : 'adhika buddhi cAhie', kahate haiM, lekina una adhika buddhizAlI logoM ko hI adhika zaMkA hotI hai na? dAdAzrI : haaN| vaha to aisA hai na, abhI to viparIta buddhi kA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 65 asara hai| vaha viparIta buddhi bahuta zaMkAe~ karavAtI haiN| bhayaMkara ajJAnatA, usI ko zaMkA kahate haiN| use hara tarapha kI samajha nahIM milI hai, isalie 'saoNlva' nahIM huA, isalie vaha zaMkA meM pdd'aa| 'saoNlva' ho jAe to vaha zaMkA meM nahIM pdd'egaa| buddhi lagAkara dekhatA hai aura yadi buddhi ko Age jAne kA rAstA nahIM milatA to zaMkA khar3I karatI hai| yaha 'vyavasthita' samajha meM A jAe to koI bhI zaMkA khar3I hI nahIM hogii| praznakartA : to zaMkA kA mUla kyA hai ? zaMkA kyoM hotI hogI? dAdAzrI : zaMkA to buddhi kI dakhala hai, AvazyakatA se adhika buddhi kI dakhala hai vh| yAnI ki zaMkA utpanna karavAne vAlI buddhi, sabakucha ulTA dikhAtI hai| vaha zaMkA khar3I karavAtI hai, anarthakArI! jagat ke sabhI anarthoM kI saba se bar3I jar3a ho to vaha zaMkA hai, usase phira usake aMdara vahama A jAtA hai| pahale vahama hotA hai| buddhi use vahama karavAtI hai| yAnI zaMkA buddhi kA hI pradarzana hai| isalie apane yahA~ to maiM eka hI bAta kahatA hU~ ki kisI bhI prakAra kI zaMkA rakhanA hI mt| aura zaMkA rakhane jaisA jagat meM khAsa kAraNa hai bhI nhiiN| yAnI kI zaMkA kI jar3a, buddhi hai| praznakartA : lekina yaha buddhi to acchA dikhAtI hai aura kharAba bhI dikhAtI hai| dAdAzrI : nhiiN| jisameM z2arUrata lAyaka hI buddhi hai, khuda kI 'nesesiTI' lAyaka buddhi hai, usakI agara pA~ca beTiyA~ hoMgI phira bhI vicAra hI nahIM AegA, vicAra Ae taba zaMkA hogI na? praznakartA : arthAt adhika buddhi ho tabhI yaha gar3abar3a hotI hai ? dAdAzrI : buddhi hI adhika gar3abar3a karatI hai kyoMki isa kAla kI buddhi viparIta mAnI jAtI hai, vyabhicAriNI buddhi kahalAtI hai, isalie phira mAra hI khilAtI rahatI hai| praznakartA : aura z2arUrata lAyaka buddhi vAle ko to vicAra hI nahIM AtA, aisA hai?
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 dAdAzrI : haaN| z2arUrata lAyaka buddhi vAle kucha loga hindustAna meM haiM, unheM phira dUsarA kucha vicAra hI nahIM aataa| akla vAle yAnI adhika socane vAle, adhika buddhi vAle / akla vAle ke lie hameM aisA hotA hai na, ki tU kitanI mAra khAegA ? isalie jaba bhI koI duHkha bhugatanA par3atA hai, vAstava meM du:kha bhugatanA par3atA hai, taba zaMkA utpanna hotI hai| 66 saMzayAtmA vinazyati praznakartA: gItA meM kahA hai ki 'saMzayAtmA vinazyati / ' to usameM AtmA saMbaMdhI saMzaya hotA hai yA dUsarA koI saMzaya hotA hai ? dAdAzrI : saMzaya sabhI ko hotA hai / usameM saMzaya rahita koI manuSya nahIM hotaa| use to isa jagat meM kisI para bhI vizvAsa hI nahIM AtA, saMzaya hI hotA rahatA hai aura saMzaya se vaha mara jAtA hai, marA huA hI hai na! praznakartA : vyavahAra meM saMzaya yA nizcaya meM saMzaya ? kauna sA saMzaya ? dAdAzrI : nizcaya meM saMzaya to pUre jagat ko hai hI / vaha to niyama se hai| kRSNa bhagavAna ne vyavahAra meM 'saMzayAtmA vinazyati' likhA hai| jisa vyakti ko hara kahIM para zaMkA hotI hai, patnI para zaMkA hotI hai, bApa para zaMkA hotI hai, mA~ para zaMkA hotI hai, bhAI para zaMkA hotI hai, vaha vyakti marA huA hI hai na! sabhI para zaMkA hotI hai, vaha manuSya jIegA hI kaise ? pUrA jagat AtmA ke saMzaya meM to hai hI, unheM maranA nahIM par3atA lekina jo vyavahAra meM saMzayavAlA hai vaha mara jAegA, vaha marA huA hI hai / usa vyakti ko kisI para vizvAsa nahIM AtA, saMzaya hotA rahatA hai| khuda udhAra denA cAhatA hai aura karz2adAroM para saMzaya hotA rahatA hai, to vaha vyakti mRta samAna hI hai| beTiyA~ kaoNleja meM jAtI haiM, to 'phAdara' ke mana meM hotA hai ki 'umra ho gaI hai, aba ye lar3akiyA~ kyA kara rahI hoMgI ? ve kyA karatI haiM? kaise mitra rakhatI haiM?' yoM saMzaya hI karatA rahatA hai / vaha mRta samAna hI hai na!
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha saMzaya to kAma kA hI nahIM hai| saMzaya to, ye jo cAkU lekara mArane jAte hoMge, unheM z2arA sA bhI saMzaya nahIM hotA, tabhI to ve mArane jAte haiM ! aura marane vAle ko bhI z2arA sA bhI saMzaya nahIM hotA, tabhI maratA hai lekina vaha eka hI bAra maratA hai aura yaha saMzayAtmA, vaha to hamezA ke lie marA huA hI hai| zaMkA alaga, jijJAsA alaga praznakartA : zaMkA aura jijJAsA meM kyA pharka hai? dAdAzrI : zaMkA aura jijJAsA meM kyA saMbaMdha hai? zaMkA aura jijJAsA, ve donoM eka parivAra ke to haiM hI nahIM, lekina riztedAra taka bhI nahIM haiN| praznakartA : ye vaijJAnika jo haiM, ve loga zodha karate haiM, usameM khuda zaMkA rakhakara hI Age bar3hate haiN| dAdAzrI : koI aisA vaijJAnika paidA nahIM huA hai ki jo eka minaTa se adhika zaMkA rkhe| nahIM to usakA vijJAna calA jAegA, khatma ho jaaegaa| kyoMki zaMkA arthAt AtmahatyA! jise zaMkA karanI ho, vaha kre| praznakartA : vaijJAnika bagaira zaMkA ke mAnate nahIM hai| ve loga zaMkA karate haiM isalie khoja kara pAte haiN| dAdAzrI : vaha zaMkA nahIM hai| vaha utkaMThA hai, jAnane kii| unheM zaMkA nahIM hotii| praznakartA : Apa logoM para zaMkA karane ko manA karate haiM ? dAdAzrI : loga kyA, kahIM para bhI zaMkA nahIM karanI caahie| isa pustaka para bhI zaMkA nahIM karanI caahie| zaMkA arthAt AtmahatyA ! praznakartA : to phira hara eka pustaka meM likhA huA sabakucha mAna lenA cAhie?
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 AptavANI-9 dAdAzrI : mAna nahIM lenA hai| eka hI minaTa ke lie zaMkA rakhakara aura palaTa jAnA hai| usase Age gae to zaMkA itanA bar3A 'poijana' hai ki use eka minaTa se adhika liyA gayA to vaha AtmahatyA samAna hai| praznakartA : lekina yadi galata hI likhA ho to kyA hogA? dAdAzrI : galata hotA hI nahIM hai lekina yadi zaMkA hotI hai, to eka minaTa zaMkA karake phira zaMkA baMda kara denI caahie| bhaktoM ke lie to... praznakartA : Ajakala hindustAna meM sabhI dharmAtmA, dharmaguru kahate haiM ki 'maiM hI bhagavAna svarUpa huuN|' kyA vaha mAna lenA cAhie? zaMkA nahIM karanI cAhie? dAdAzrI : hA~, saba likheM to usameM kyA hai ? hameM zaMkA rakhane kI z2arUrata nahIM hai| hameM samajha meM A hI jAtA hai ki yaha galata hai| zaMkA rakhane kI bAta hI kahA~ hai ? zaMkA alaga cIz2a hai| Apa jise zaMkA kahanA cAhate ho usa zaMkA kI z2arUrata hI nahIM hai| hama bhagavAna haiM,' usameM to zaMkA kI z2arUrata hI nahIM hai| abhI vaha bhagavAna banakara, aura phira 'vaha bhagavAna aura khuda bhakta' kI taraha logoM kI gAr3I calatI rahatI hai| usameM zaMkA ho jAnA saMbhava hai kyoMki usameM agara karAra TUTa jAe yA kucha naI prakAra kA dikhe taba zaMkA hone kI saMbhAvanA hai| varnA, yoM hI zaMkA hone kA koI kAraNa hI nahIM hai na! praznakartA : hara eka bhagavAna ke bhakta to aisA hI kahate haiM ki hamAre bhagavAna to saMpUrNa bhagavAna haiN| dAdAzrI : aisA hI kahanA caahie| yadi aisA nahIM kahate to maiM unheM kahatA hI hU~ ki, 'bhAI, Apa saMpUrNa maannaa| yahA~ se bhI adhika ucca hai vh|' taba ve kahate haiM, 'yahA~ ke barAbara hI haiM?' maiMne kahA, 'yahA~ se bhI adhika ucca prakAra ke haiM ve|' eka saMta ke lie bhI maiMne unake bhaktoM se kahA thA ki, 'bhAI, yahA~ se adhika ucca prakAra kA hai|
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha isalie Apa vahA~ para jaao|' ve agara saMpUrNa kaheMge tabhI vahA~ para baiTheMge, nahIM to ye loga khar3e raheMge becAre! aura zaMkA hotI rahegI ki, 'yaha hogA yA vaha hogA? ye hoMge yA ve hoMge?' praznakartA : to phira vahA~ para TakarA nahIM jAte? kisI bhI jA~capar3atAla kI jar3a to zaMkA hI hotI hai na? dAdAzrI : jA~ca-par3atAla karake aura soca-samajhakara khisaka jAnA cAhie hameM! jA~ca karanA, socanA aura haTa jaanaa| zaMkA ko bIca meM lAne kA koI kAraNa hI nahIM hai| zaMkA kaba hotI hai ? ki donoM meM 'egrImenTa' ho cukA ho usake bAda bIca meM kucha gar3abar3a ho jAe, taba zaMkA utpanna hotI hai| yoM hI to zaMkA nahIM hotii| arthAt zaMkA kahA~ para hotI hai ? ki donoM kA koI saMbaMdha ho, una donoM meM khuda ke 'DisAiDeDa' anusAra usase kucha alaga ho jAe taba zaMkA hotI hai ki yaha kyA hai! usameM bhI eka minaTa se adhika zaMkA nahIM rakhanI caahie| phira to use taya kara lenA cAhie ki merA 'vyavasthita' aisA hai| lekina zaMkA to karanI hI nahIM cAhie phir| zaMkA arthAt AtmahatyA! rakhanA, vahama kA ilAja praznakartA : iMsAna ke mana meM jo vahama AtA hai, vaha kyA hai? dAdAzrI : kahA~ se AtA hai ? kisI jagaha se eksaporTa honA cAhie na? tabhI apane yahA~ imporTa hogA na! kisI vyakti ne dina meM bhUta kI bAta suna lI ho ki phalAne bhAI ko bhUta laga gayA hai| usakI patnI pIhara gaI huI ho, aura ve bhAI rUma meM akele so ge| so jAne ke bAda phira rasoIghara meM cUhe ne koI pyAlA khar3akhar3AyA hogA! rAta ko bAraha baje pyAlA khar3akA aura usa vyakti ne AvAz2a sunii| dina meM usane bhUta kI bAta sunI thI, vaha eviDensa isameM mila gayA, isalie usake mana meM huA ki, 'kucha hai ! itanA bar3A
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 AptavANI-9 pyAlA kisane girAyA?' yAnI jaba taka usakA patA nahIM calegA, taba taka usakA vahama jAegA nhiiN| yaha jo jJAna milA hai, jaba taka usake viruddha meM dUsarA jJAna nahIM mila jAtA, taba taka ye bhAI aise ke aise hI rahate haiM aura vahIM subaha pA~ca baje koI phrenDa Ae ki, 'caMdUbhAI utthie|' taba caMdUbhAI ko hiMmata A jAtI hai| kyA kaheMge? ki 'maiM to Aja ghabarA gayA thaa|' unakA phrenDa kahe ki 'aMdara dekho to sahI, kyA hai?' phira jaba dekhatA hai taba patA calatA hai ki yaha to cUhe ne girA diyA thA, yaha DibbA girA diyA thA, yaha pyAlA girA diyA thA, yaha girA diyA vgairh| yAnI jo vahama ghusA huA thA, vaha nikala jAtA hai| yAnI yaha to samajha badalane ke kAraNa nIMda nahIM AtI na! pyAlA cUhe ne khar3akhar3AyA lekina bhUta kA vahama ghusa gayA thA, ataH vaisI samajha ke kAraNa nIMda nahIM AtI hai na? lekina jaba vaha vahama nikala jAe, khuda ke pAsa aisI davAI ho, to pUrI rAta nIMda AegI na? usase iMsAna sukhI ho jaaegaa| thor3A bahuta bhI samajhe, to vaha sukhI ho jAegA! vaha to paramANuoM ke anusAra ataH vahama honA, vaha aMdara bharA huA mAla hai| jo vahamI hai na, vaha strItva mAnA jAtA hai| kyoMki hara eka iMsAna meM ye tIna prakAra ke paramANu hote haiN| eka strI ke paramANu hote haiM, puruSa ke paramANu hote haiM aura napuMsaka ke prmaannu| ina tInoM prakAra ke paramANuoM se yaha zarIra banA huA hai| unameM se puruSa ke paramANu adhika hone se puruSa ke rUpa meM janma hotA hai| strI ke paramANu adhika hoM to strI aura napuMsaka ke paramANu adhika hoM to vaisA ho jAtA hai| ye tInoM hI prakAra ke paramANu aMdara kama-jyAdA anupAta meM haiM hii| ye vahama, saMdeha, zaMkA ye saba strI ke paramANu haiN| unase hameM kahanA hai, 'hama puruSa haiM, tU geTa AuTa!' mujhameM aise paramANu nahIM haiM, isalie mujhe kisI bhI jagaha para saMdeha hI nahIM hotaa| prejaDisa pariNAmita zaMkA meM iMsAna ko zaMkA to kabhI bhI nahIM karanI caahie| A~khoM se dekhA
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 71 ho phira bhI zaMkA nahIM karanI caahie| zaMkA jaisA eka bhI bhUta nahIM hai| zaMkA to karanA hI mt| zaMkA utpanna ho tabhI se jar3a se nikAla denI cAhie ki, 'dAdA' ne manA kiyA hai| koI kahe, 'yadi maiMne khuda dekhA ho to? ki kala yaha vyakti jeba meM se rupaye le gayA thA, aura Aja vApasa AyA hai|' taba bhI usa para zaMkA nahIM karanI caahie| usa para zaMkA karane ke bajAya hameM apanI sephasAiDa kara lenI cAhie kyoMki zaMkA karanA prejuDisa kahalAtA hai| Aja vaha zAyada aisA na bhI ho, kyoMki kitane hI loga hamezA ke lie cora nahIM hote| kitane hI loga saMyogavaza cora bana jAte haiN| bahuta hI takalIpha Ae to corI kara lete haiM, lekina vApasa cha: sAloM taka nahIM dikhte| jeba meM rakha jAo taba bhI nahIM chuute| aise saMyogavaza cora! praznakartA : kaI loga zAtira hote haiM, ve corI karane kA dhaMdhA hI lekara baiThe hote haiN| dAdAzrI : ve cora, vaha alaga cIz2a hai| yadi aise cora hoM na, vahA~ to hameM koTa dUra rakha denA caahie| isake bAvajUda bhI use cora nahIM kahanA cAhie, kyoMki hama thor3e hI use mu~ha para cora kahate haiM ! mana meM hI kahate haiM na? mu~ha para kaheMge to patA cala jAegA na! mana meM kahane para apanA jokhima rahatA hai, mu~ha para kaha deM to hameM usakA jokhima nahIM rhtaa| mu~ha para kaha deMge to mAra khAne kA jokhima hai aura mana meM kaheMge to apanA jokhima hai| taba phira kyA karanA cAhie hameM? praznakartA : mana meM bhI nahIM rakhanA cAhie aura mAra bhI nahIM khAnI caahie| dAdAzrI : hA~, varnA mu~ha para kaha denA acchA, sAmanevAlA do gAliyA~ dekara calA jaaegaa| lekina yaha jo mana meM rahA, usakI jokhimadArI AtI hai to phira uttama kauna sA? mana meM bhI nahIM rakhanA, aura mu~ha para bhI nahIM kahanA, vahI uttm| mana meM rakhanA, use bhagavAna ne prejuDisa kahA hai| kala karma kA udaya thA aura usane liyA, aura Aja zAyada karma kA udaya nahIM bhI ho kyoMki, 'jagat jIva haiM karmAdhIna!' aisA hotA hai yA nahIM hotA?
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 AptavANI-9 praznakartA : hotA hai| dAdAzrI : phira bhI loga zaMkA rakhane meM bahuta pakke haiN| nahIM kyA? hama to zaMkA rakhate hI nahIM haiN| aura zaMkA pahale se hI baMda kara dete haiM, tAlA hI lagA cuke haiM na! jo zaMkA nikAla dete haiM, ve 'jJAnI' kahalAte haiN| isa zaMkA ke bhUta se to pUrA jagat mara rahA hai| kahegA, 'yahA~ se hokara aise gayA thA, kala yahI aMdara AyA thA aura le gayA thaa| vahI aba idhara se gayA vaaps|' yoM aMdara zaMkA utpanna huii| praznakartA : yaha AdamI gar3abar3a kara rahA hai, usa para aisI zaMkA ho to kyA hogA? dAdAzrI : gar3abar3a koI karatA hI nahIM hai| aisI zaMkA karanevAlA hI gunahagAra hai| zaMkA karane vAle ko jela meM DAla denA caahie| bAkI, aisI zaMkA karane vAle mAra khAte haiN| zaMkA ho to mAra khaaegaa| khuda hI mAra khaaegaa| kudarata hI use mAregI aura kisI ko nahIM mAranA pdd'egaa| jagat kisa prakAra se kSaNabhara bhI caina se raha sakatA hai ?! kitanI taraha ke bhUta, aura zaMkAe~ kitanI taraha kI! aura zaMkA meM duHkha kitanA hotA hogA! ye sabhI jitane bhI tApa haiM na, tApa, saMtApa, paritApa, uttApa, ve sabhI zaMkA se utpanna hue haiN| zaMkA kA samAdhAna Apako kabhI koI zaMkA nahIM hotI hai na? praznakartA : vaha to hotI hI hai na! dAdAzrI : Apako zaMkA hotI hai taba Apa kyA karate ho? praznakartA : jA~ca karate haiN| dAdAzrI : jA~ca karane se to aura adhika zaMkA DAlatA hai| aba yaha jo zaMkA hai na, yadi duniyA meM koI cIz2a aisI hai, jo kabhI bhI kisI bhI prakAra se ArAdhanA karane yogya nahIM hai to vaha hai zaMkA! tamAma duHkhoM kA mUla kAraNa yaha zaMkA hI hai|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha yadi hameM koI kahatA thA na ki, 'zaMkA zurU huI hai|' to hama to use sikhAte the ki, 'zaMkA ko jar3amUla se ukhAr3akara pheMka do|' zaMkA rakhane jaisA nahIM hai| zaMkA se iMsAna khatma ho jAtA hai| kisI bhI sthiti meM zaMkA nahIM rakhanI caahie| phira jo honA ho vaha ho| zaMkA to rakhanI hI nahIM hai kyoMki jo kucha bhI honevAlA hai zaMkA rakhane se vaha kahIM kama nahIM ho jAtA, balki bar3hatA hai| zaMkA aura vahama vagairaha aise bahuta taraha ke roga utpanna ho jAte haiN| zaMkA kA roga, aura phira vahama kA roga utpanna hotA hai| praznakartA : taba phira manuSya kI zaMkA kisa taraha se nikala sakatI hai? dAdAzrI : kabhI bhI nahIM nikala sakatI isalie zaMkA ko ghusane hI nahIM de to bahuta ho gyaa| praznakartA : lekina vaha jo zaMkA ghusa gaI hai, vaha kisa taraha nikalegI? dAdAzrI : vaha to agara hamAre pAsa vidhi karavAe to use usase chur3avA sakate haiN| para aMdara zaMkA utpanna nahIM honA, vahI mukhya cIz2a hai| praznakartA : lekina zaMkA kA samAdhAna to honA cAhie na? dAdAzrI : hA~, zaMkA jAegI taba kucha ThIka hogaa| aisA hai na, yahA~ rAta ko Apa so gae hoM aura eka itanA choTA sA sA~pa ghara meM ghusate hue dikhA, phira Apako ghara meM sonA par3e to kyA hogA? zaMkA rahegI na? vaha sA~pa nikala gayA ho lekina Apane dekhA nahIM ho, to Apako zaMkA rahegI yA nahIM rahegI? to bAda meM phira kyA dazA hogI? usake bAda nIMda kitanI acchI AegI? praznakartA : nIMda ur3a jAegI! dAdAzrI : aba jo isa bAre meM nahIM jAnate, unheM nIMda AegI aura jAnane vAle loga mana meM aisA socate raheMge ki, 'are, hamane dekhA hai,
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 AptavANI-9 isalie aba (hameM) nIMda nahIM AegI lekina ina logoM ko to so jAne do becAroM ko!' jo nahIM jAnate ve kharrATe lene lagate haiN| jo jAnakAra hai use to nIMda AegI hI kaise? kyoMki use jJAna ho gayA hai ki itanA bar3A sA~pa thA, to usakA aba kyA ho sakatA hai ? ataH zAstra kyA kahate haiM ? ki sA~pa aMdara gayA vaha jJAna Apako huA thaa| jaba aisA jJAna ho jAegA ki sA~pa nikala gayA hai tabhI ApakA chuTakArA hai| bhale hI sA~pa nikala jAe, lekina agara aisA jJAna nahIM ho jAtA ki 'nikala gayA,' to Apake mana meM zaMkA rahegI aura nIMda nahIM aaegii| idhara-udhara karavaTa badalate rhoge| hama kaheM, 'kyoM karavaTeM badala rahe ho?' hA~, yAnI ki aMdara zaMkA rahatI hai ki 'sA~pa A jAegA to? A jAegA to?' yadi sA~pa A jAtA to kyA le jAtA? jeba meM se kucha le jAtA? praznakartA : jeba meM se lekara vaha kyA karegA? dAdAzrI : taba phira aura kyA karegA? praznakartA : DaMka maaregaa| dAdAzrI : kisalie? vaha niyamavAlA hogA yA aniyamavAlA? isa duniyA meM eka bhI cIz2a bagaira niyama ke eka kSaNabhara bhI nahIM hotii| jo bhI hotA hai vaha niyamapUrvaka hI hai isalie usameM zaMkA mata krnaa| jo kucha hotA hai vaha kabhI bhI niyama se bAhara hotA hI nahIM hai| isalie usameM zaMkA mata krnaa| jo ho cukA hai vaha niyamapUrvaka hI thaa| aba vahA~ para apanA jJAna kyA kahatA hai? ki "sA~pa ghusa gayA to koI bAta nahIM, 'vyavasthita' hai| so jA na cupacApa!" apanA yaha jJAna to use niHzaMka sulA detA hai! isa taraha to hama bahuta jagahoM para so cuke haiN| kyoMki hamArA sArA kAma jaMgala meM hI thA na, to aise hama kaI jagaha para so jAte the| vaha sA~pa isa tarapha so rahA hotA thA, hameM dikhatA bhI thaa| phira jaba subaha meM uThate taba hama dekhate the ki 'vaha sA~pa abhI taka yahIM para so rahA hai,
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 75 to vaha bhI vahA~ so jAtA thA aura hama bhI so jAte the| aba jaMgala meM vaha becArA kahA~ jAe? use jahA~ jagaha mila jAe, vahIM para usakA ghr| usakA koI sasurAla nahIM hai na! hama to do-eka dina sasurAla bhI jA Ate haiM! ___ isalie hamane 'vyavasthita' kahA hai na, 'ekz2ekTanesa' hai| usameM nAma mAtra bhI galatI nahIM hai| pratyeka paryAya meM se guz2arakara ye saba to merI pRthakkaraNa kI huI cIjeM haiM aura ye sabhI eka janma kI cIjeM nahIM haiN| eka janma meM kyA itane sAre pRthakkaraNa ho sakate haiM? assI sAloM meM kitane pRthakkaraNa ho sakate haiM ?! yaha to kitane hI janmoM kA pRthakkaraNa hai, vaha saba Aja hAz2ira ho rahA hai| praznakartA : itane sAre janmoM kA pRthakkaraNa, vaha ikaTThA hokara Aja kisa taraha hAz2ira hotA hai? dAdAzrI : AvaraNa TUTa gayA islie| aMdara jJAna to hai hI saaraa| AvaraNa TUTanA cAhie na? jJAna kI pU~jI to hai hI, lekina AvaraNa TUTane para prakaTa hotA hai! sabhI phez2iz2a kA jJAna maiMne DhUMDha nikAlA hai| hara eka phez2a meM se maiM guz2ara cukA hU~ aura hara eka phez2a kA maiM enDa lA cukA huuN| usake bAda yaha jJAna huA hai| caMdra ke kitane phez2a? pUre paMdraha phej'ij'| una paMdraha phez2iz2a meM to anaMta kAla se vaha pUre jagat ko nacA rahA hai| phez2iz2a pUre paMdraha, aura usameM to vaha pUre jagat ko anaMtakAla se nacA rahA hai| vahI kA vahI caMdramA Aja tIja kA caMdramA kahalAtA hai, itanA hI hai| jagat ke loga use tIja kahate haiM lekina caMdramA vahI kA vahI hai| aura phira caMdramA kyA kahegA? 'maiM tIja hU~, maiM tIja huuN|' taba jagat ke loga bAhara nikalakara kaheMge, 'kyA baka-baka kara rahA hai? kala cautha nahIM ho jAegI? kala
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 AptavANI-9 bIja thii| kyoM bolatA hI rahatA hai ?' caMdramA vahI kA vahI hai| yaha bIja, tIja, cautha, pA~cama hotI hI rahegI! aura usa para bhI ye loga zaMkA karate haiN| 'nahIM, yaha tIja nahIM hai, yaha to bIja hai' kheNge| taba dUsarA kyA kahegA, 'tIja hai| isa para bhI zaMkA karate haiM ki yaha bIja hai?' le! zaMkA ko kyA DhU~Dhane jAnA par3atA hai ? isIlie to duHkhI haiM sbhii| loga duHkhI haiM, usakA kAraNa zaMkA hI hai| nirA duHkha, duHkha aura duHkha hI hai isalie maiM isa bAta ko samajhane kA kaha rahA hU~ na, ki 'samajho, samajho, samajho!' sabhI phez2iz2a samajhane jaise haiN| jagat ke tamAma phez2iz2a mere pAsa A cuke haiN| aisA eka bhI phez2a bAkI nahIM hai ki jisameM se maiM guz2arA nahIM huuN| hara eka janma ke phez2iz2a mere dhyAna meM haiM aura yaha bAta hara eka phez2a ke anubhava sahita hai| _ 'vaha' 'seTala' kare, vyavahAra 'jo' vyavahAra se bAhara hai, vaha 'seTala' kara sakatA hai ! varnA taba taka vyavahAra meM seTala nahIM ho sktaa| jo vyavahAra meM hI hai, use to vyavahAra kA bhAna hI nahIM hotA na! vyavahAra kA Agraha hotA hai| vaha vyavahAra meM hI rahatA hai, isalie vyavahAra kA use patA hI nahIM hotA hai na! 'jJAnIpuruSa' vyavahAra se bAhara hote haiM isalie unakI vANI hI aisI nikalatI hai ki sAmane vAle kA sabakucha ekz2ekTa ho jAtA hai| zaMkA nikAlane se nahIM jAtI hai, jJAnIpuruSa ke kahane se zaMkA calI jAtI hai| varnA zaMkA nikAlane se nahIM jAtI, balki bar3ha jAtI hai| zaMkA nukasAna hI karavAtI hai bAhara to dUsare loga ulTA kahate haiM, jise pUchane jAe~ vaha kahegA, 'bhAI, sahI bAta ho taba bhI zaMkA hotI hai na! zaMkA nahIM hogI to hama manuSya kaise? kyA jAnavaroM ko zaMkA hotI hai? hama manuSya haiM isalie ina beTiyoM para zaMkA to hogI hI na?' aisA sikhAte haiN| maiM kyoM zaMkA khatma kara detA hU~ ? kyoMki zaMkA to kucha bhI helpa nahIM kregii| eka bAla barAbara bhI helpa nahIM karegI aura behada nukasAna karegI isalie maiM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 77 zaMkA ko khatma kara detA huuN| zaMkA yadi helpa karatI to maiM aisA nahIM kaha sakatA thaa| zaMkA se agara dasa pratizata bhI helpa hotI aura nabbe pratizata nukasAna hotA, taba bhI maiM aisA nahIM kaha sakatA thaa| yaha to eka bAla barAbara bhI helpa nahIM karatI aura nukasAna behada hai| zaMkA to TheTha maraNa karavAe yaha zaMkA hI vinAza kA kAraNa hai| zaMkA ne hI mAra diyA hai logoM ko| zaMkA hone lage to zaMkA kA enDa nahIM aataa| zaMkA kA enDa nahIM AtA, isalie manuSya khatma ho jAtA hai| striyoM ko zaMkA hotI hai, taba bhI lagabhaga ve bhUla jAtI haiM lekina yadi yAda raha gaI to zaMkA hI use mAra DAlatI hai aura puruSa to zaMkA nahIM ho rahI ho, phira bhI utpanna karate haiN| strI zaMkA rakhe, taba phira vaha DAkana kahalAtI hai| yAnI bhUta aura DAkana donoM cipaTa ge| ve phira mAra hI DAlate haiM iMsAna ko| maiM to pUcha letA hU~ ki kisa-kisa para zaMkA hotI hai ? ghara meM bhI zaMkA hotI hai saba para? ar3osI-par3osI, bhAI, patnI para, sabhI para zaMkA hotI hai? to phira kahA~ para hotI hai? Apa mujhe batAo to maiM ApakA ThIka kara duuN| bAkI, yaha zaMkA to, saMkrAmaka roga phailA huA hai| zaMkA karanevAlA bahuta duHkhI hotA hai na! muzkila hai na! ye to zaMkAzIla hue isalie phira sabhI para zaMkA hotI hai aura isa duniyA meM zaMkAzIla aura mRta, donoM eka sarIkhe hI haiN| jisa vyakti ko saba para zaMkA hotI hai vaha shNkaashiil| zaMkAzIla aura mRta vyakti, donoM meM pharka nahIM hai| vaha mRta samAna hI jIvana jItA hai| suMdara saMcAlana, vahA~ zaMkA kaisI? zaMkA kisI bhI cIz2a para nahIM rakhanI caahie| zaMkA to mahAduHkha hai| usake jaisA koI duHkha hai hI nhiiN| rAta ko kabhI Apane hAMDavA (eka gujarAtI vyaMjana) khAyA hai ?
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 AptavANI-9 aura phira vaha hAMDavA khAkara aura thor3A dUdha pIkara so jAte ho yA nahIM so jAte? to phira aMdara jA~ca nahIM kI ki aMdara pAcaka rasa Dale yA pitta DalA yA nahIM DalA, vaha saba? bAila kitanA DalA, kitane pAcakarasa Dale, vaha saba jA~ca nahIM kiyA? praznakartA : vaha saba to ho hI jAtA hai na! vaha oNTomeTikalI hogA hii| usake lie jA~ca karane kI kyA z2arUrata? dAdAzrI : to kyA bAhara oNTomeTika nahIM hotA hogA? yaha aMdara to itanA bar3A taMtra acchI taraha se calatA hai| bAhara to kucha karanA hI nahIM hai| aMdara to khUna, yUrina, saMDAsa sabakucha alaga kara detA hai, kitanA suMdara kara detA hai ! phira, choTe bacce kI mA~ ho to usa tarapha dUdha bhI bheja detA hai| kitanI taiyArI hai sArI! aura Apa to caina se gaharI nIMda so jAte ho! aura aMdara to saba acchA calatA rahatA hai| kauna calAtA hai yaha? aMdara kA kauna calAtA hai? aura usa para zaMkA nahIM hotI? praznakartA : nhiiN| dAdAzrI : to bAhara kI bhI zaMkA nahIM karanI caahie| aMta:karaNa meM jo kucha ho rahA hai vahI bAhara hotA hai, to kisalie hAya-hAya karatA hai? bIca meM hAtha kisalie DAlate ho phira? yaha parezAnI kyoM mola lete ho? binA bAta kI parezAnI! zaMkA sarvakAla jokhimI hI ye beTiyA~ bAhara jAtI haiM, par3hane jAtI haiM, taba bhI shNkaa| vAipha para bhI shNkaa| itanA adhika dagA! ghara meM bhI dagA hI hai na, Ajakala! isa kaliyuga meM khuda ke ghara meM hI dagA hotA hai| kaliyuga arthAt dagevAlA kaal| kapaTa aura dagA, kapaTa aura dagA, kapaTa aura dagA! aise meM kauna se sukha ke lie karatA hai ? vaha bhI bagaira bhAna ke, bebhAna rUpa se! buddhizAlI vyakti meM dagA aura kapaTa nahIM hotA hai| nirmala buddhi vAle meM kapaTa aura dagA nahIM hotaa| Ajakala to phUliza iMsAna meM kapaTa aura dagA hotA hai| kaliyuga yAnI saba phUliza hI ikaTThe hue haiM na!
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha praznakartA : lekina yaha jo dagA aura kapaTa hotA hai, usameM rAga aura dveSa kAma karate haiM na? dAdAzrI : vaha rAga aura dveSa haiM, tabhI aisA saba kAma hotA hai na! varnA jise rAga-dveSa nahIM hai, use to kucha bhI hai hI nahIM na! jisameM rAgadveSa nahIM haiM to vaha jo kucha bhI kare, vaha kapaTa kare to bhI harja nahIM aura acchA kare taba bhI harja nahIM kyoMki vaha dhUla meM khelatA z2arUra hai lekina tela nahIM cupar3A hai jabaki rAga-dveSa vAle to tela cupar3akara dhUla meM khelate haiN| praznakartA : lekina yaha dagA aura kapaTa karane meM buddhi kA yogadAna hai na? dAdAzrI : nahIM, acchI buddhi kapaTa aura dage ko nikAla detI hai| buddhi sephasAiDa rakhatI hai| eka to zaMkA mAra DAlatI hai, aura phira yaha kapaTa aura dagA to haiM hI, aura phira sabhI apane khuda ke sukha meM hI DUbe rahate haiN| praznakartA : lekina khuda apane sukha meM rahane ke lie buddhi ke upayoga se dagA aura kapaTa kara sakatA hai na? / dAdAzrI : jahA~ khuda apane Apake lie sukha DhU~Dhate haiM vahA~ para acchI buddhi hai hI nahIM na? acchI buddhi to sAmudAyika sukha khojatI hai ki 'merA pUrA parivAra sukhI ho jaae|' lekina yahA~ to beTA apanA sukha DhU~DhatA hai, patnI apanA sukha DhU~DhatI hai, beTI apanA sukha DhU~DhatI hai, bApa apanA sukha DhU~DhatA hai, hara koI apanA-apanA sukha DhU~DhatA hai| ise yadi kholakara batA deM na, to ghara ke loga eka sAtha nahIM raha sakeMge, lekina ye saba to ikaTThe rahate haiM aura khAte-pIte haiM ! DhaMkA huA hai vahI acchA hai| varnA zaMkA rakhane yogya cIz2a hai hI nahIM, kisI bhI prakAra se| vaha zaMkA hI iMsAna ko mAra DAlatI hai| ye saba loga zaMkA ke kAraNa hI mara rahe haiM na! yAnI isa duniyA meM saba se bar3A bhUta yadi koI ho to vaha
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 zaMkA kA hai ! saba se bar3A bhUta ! jagat ke kaI logoM ko khA cukI hai, nigala cukI hai! isalie zaMkA hone hI mata denA / zaMkA kA janma hote hI mAra denA / cAhe kaisI bhI zaMkA ho to janma hote hI use mAra denA, usakI bela ko bar3hane mata denA / nahIM to caina se baiThane nahIM degI zaMkA, vaha kisI ko caina se nahIM baiThane detI / zaMkA ne to logoM ko mAra DAlA hai| bar3e-bar3e rAjAoM ko, cakravartiyoM ko bhI zaMkA ne mAra DAlA thA / usake jokhima to bhArI 80 yadi logoM ne kahA ho ki 'yaha nAlAyaka iMsAna hai' taba bhI hameM use lAyaka kahanA cAhie kyoMki zAyada vaha nAlAyaka na bhI ho / yadi use nAlAyaka kahoge to bahuta doSa lgegaa| satI ko yadi vezyA kaha diyA to bhayaMkara gunAha hai / usakA phala kitane hI janmoM taka bhugatate rahanA par3egA isalie kisI ke bhI cAritra ke saMbaMdha meM bolanA hI mata kyoMki yadi vaha galata nikalA to ? logoM ke kahane se yadi hama bhI kahane lage to phira hamArI kyA kImata rahI ? hama to kisI ko aisA kabhI bhI nahIM kahate aura kisI ko kahA bhI nahIM hai / maiM to hAtha hI nahIM DAlatA na! usakI z2immedArI kauna le ? kisI ke cAritra saMbaMdhI zaMkA nahIM karanI caahie| bahuta bar3A jokhima hai / zaMkA to hama kabhI bhI karate hI nahIM haiN| hama kisalie jokhima mola leM ? 1 aMdhere meM, A~khoM para kitanA z2ora deM ? praznakartA : lekina mana meM zaMkA sahita dekhane kI graMthi par3a gaI ho to vahA~ para kaisA 'eDajasTamenTa' lenA cAhie ? dAdAzrI : yaha jo Apako dikhAI detA hai ki isakA cAritra kharAba hai, to kyA pahale aisA nahIM thA ? yaha kyA acAnaka utpanna ho gayA hai ? yAnI ki yaha jagat samajha lene jaisA hai, ki yaha to aisA hI hai / isa kAla meM cAritra saMbaMdhI kisI kA dekhanA hI nahIM cAhie / isa kAla meM to sabhI jagaha aisA hI hotA hai / khule taura para nahIM hotA, lekina mana to bigar3atA hI hai| usameM bhI strI cAritra to nirA kapaTa aura moha kA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha hI saMgrahasthAna hai, isIlie to strI - janma milatA hai / ina saba ke bIca saba se acchI bAta yahI hai ki viSaya se mukta ho jAe~ / 81 praznakartA : cAritra meM to aisA hI hotA hai, vaha jAnate haiM phira bhI jaba mana zaMkA karatA hai taba tanmayAkAra ho jAte haiM / vahA~ para kauna sA 'eDajasTamenTa' lenA cAhie ? dAdAzrI : AtmA ho jAne ke bAda aura kisI cIz2a meM par3anA hI mt| yaha saba 'phaoNrena DipArTamenTa' kA hai / hameM 'homa' meM rahanA hai| AtmA meM raho na ! aisA 'jJAna' bAra - bAra nahIM milegA, isalie kAma nikAla lo| eka vyakti ko khuda kI patnI para zaMkA hotI rahatI thI / use maiMne kahA ki zaMkA kisalie hotI hai ? tUne dekha liyA isalie zaMkA hotI hai ? jaba taka nahIM dekhA thA, taba taka kyA aisA nahIM ho rahA thA ? loga to jo pakar3A jAtA hai, usI ko cora kahate haiM / lekina jo pakar3e nahIM gae, ve saba bhI aMdara se cora hI haiM lekina ye to, jo pakar3A gayA, usI ko cora kahate haiM / are, use kisalie cora kahatA hai ? vaha to sIdhA thA / kama coriyA~ karatA hai isalie pakar3A gyaa| kyA z2yAdA corI karane vAle pakar3e jAte hoMge? praznakartA : lekina pakar3e jAte haiM taba cora kahalAte haiM na ? dAdAzrI : nahIM, kyoMki jo kama coriyA~ karate haiM, ve pakar3e jAte haiM, aura kyoMki ve pakar3e jAte haiM isalie loga unheM cora kahate haiN| are, cora to ve haiM jo pakar3a meM nahIM Ate haiM lekina jagat to aisA hI hai| taba phira vaha vyakti merA vijJAna pUrI taraha se samajha gayA / phira usane mujhase kahA ki, 'merI vAipha ko aba koI dUsarA hAtha lagAe, taba bhI maiM gussA nahIM karU~gA / ' hA~, aisA honA caahie| mokSa meM jAnA ho to aisA hai| varnA jhagar3e karate rho| ApakI 'vAipha' yA ApakI strI isa duSamakAla meM ApakI ho hI nahIM sakatI aura aisI galata AzA rakhanA hI bekAra hai| yaha duSamakAla hai, isalie isa duSamakAla meM to jitane dina
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 hameM roTiyA~ khilAtI hai, utane dina taka apnii| varnA agara kisI aura ko khilAe to uskii| sabhI mahAtmAoM se kaha diyA hai ki zaMkA mata rkhnaa| phira bhI merA kahanA hai ki, jaba taka nahIM dekhA ho, taba taka use satya mAnate hI kyoM ho, isa kaliyuga meM? yaha saba ghoTAlevAlA hai| jo maiMne dekhA hai usakA yadi maiM Apako varNana karU~ to koI bhI jIvita hI nahIM rhegaa| aba aise kAla meM akele par3e raho mastI meM aura aisA 'jJAna' sAtha meM ho to usake jaisA to kucha bhI nhiiN| yAnI ki kAma nikAla lene jaisA hai abhii| isalie hama kahate haiM na, ki kAma nikAla lo, kAma nikAla lo, kAma nikAla lo! yaha kahane kA bhAvArtha itanA hI hai ki aisA kisI kAla meM milatA nahIM hai aura milA hai to sira para kaphana bA~dhakara nikala par3o! yAnI Apako samajha meM A gayA na? ki jaba taka nahIM dekhA, taba taka kucha nahIM hotA hai, yaha to dekhA usakA z2ahara hai ! praznakartA : hA~, dikha gayA isIlie aisA hotA hai| dAdAzrI : isa pUre jagat meM aMdhere meM ghoTAlA hI cala rahA hai| hameM yaha saba 'jJAna' meM dikhAI diyA thA lekina Apako nahIM dikhAI diyA isalie Apa ise dekhate ho aura bhar3aka jAte ho! are, bhar3akate kyoM ho? isameM to saba, yaha to aisA hI cala rahA hai, lekina Apako dikhAI nahIM detA hai| isameM bhar3akane jaisA hai hI kyA? Apa AtmA ho, to bhar3akane jaisA kyA rahA? yaha to saba jo cArja ho cukA hai, usI kA DiscArja hai! jagat zuddha (pUrNarUpa se) DiscArjamaya hI hai| yaha jagat 'DiscArja' se bAhara nahIM hai| tabhI to hama kahate haiM na ki DiscArjamaya hai isalie koI gunahagAra nahIM hai| praznakartA : to isameM bhI karma kA siddhAMta kAma karatA hai na? dAdAzrI : hA~. karma kA siddhAMta hI kAma kara rahA hai aura kucha bhI nhiiN| manuSya kA doSa nahIM hai, ye karma hI ghumAte haiM becAre ko| lekina usameM zaMkA rakhe na, to vaha mara jAegA binA bAta ke|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha mokSa meM jAnevAloM ko dehAdhyAsa chUTe to samajhanA ki mokSa meM jAne kI taiyArI huii| dehAdhyAsa matalaba deha meM Atmabuddhi ! vaha saba dehAdhyAsa kahalAtA hai| koI gAliyA~ de, mAre, apanI 'vAipha' ko apane sAmane hI uThAkara le jAe, taba bhI aMdara rAga-dveSa nahIM hoM to samajhanA ki vItarAgoM kA mArga pakar3A hai ! loga to phira khuda kI kamaz2orI ke kAraNa uThAkara le jAne dete haiM na! uThAnevAlA balavAna ho to 'vAipha' ko uThAkara le jAne dete haiM na! yAnI inameM se kucha bhI khuda kA hai hI nhiiN| yaha saba parAyA hai| isalie agara vyavahAra meM rahanA ho to vyavahAra meM maz2abUta bano aura mokSa meM jAnA ho to mokSa ke lAyaka bano! jahA~ para yaha deha bhI khuda kA nahIM hai vahA~ para strI apanI kaise ho sakatI hai? beTI apanI kaise ho sakatI hai? yAnI Apako to hara prakAra se soca lenA cAhie ki 'strI ko uThAkara le jAe~ to kyA karU~gA?' jo honA hai, usameM koI badalAva nahIM ho sakatA, 'vyavasthita' aisA hI hai| isalie DaranA mt| isI vajaha se aisA kahA hai ki 'vyavasthita' hai! yadi nahIM dekhA ho to taba kahegA, 'merI patnI' aura dekha liyA to chaTapaTAhaTa! are, pahale se aisA hI thaa| isameM nayA DhU~DhanA hI mt| praznakartA : lekina 'dAdA' ne bahuta DhIla de dI hai| dAdAzrI : merA kahanA yaha hai ki duSamakAla meM agara hama jhUThI AzA rakheM to usakA koI artha hI nahIM hai na! aura isa sarakAra ne bhI 'DAivorsa' kA niyama banAyA hai| sarakAra pahale se hI jAnatI thI ki aisA hogA, isalie pahale niyama banatA hai| arthAt hamezA davAI kA paudhA pahale ugakara taiyAra hotA hai, usake bAda phira roga utpanna hotA hai| usI taraha pahale ye niyama banate haiM, usake bAda logoM meM aisI ghaTanAe~ hotI haiM! cAritra saMbaMdhI 'sephasAiDa' ataH jise patnI ke cAritra saMbaMdhI zAMti cAhie, use ekadama
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 kAlI raMga kI dAg2a vAlI strI lAnI cAhie tAki usakA koI grAhaka hI na ho koI, aura use saMbhAle hI nhiiN| aura vahI Apase kahe ki, 'mujhe saMbhAlanevAlA aura koI nahIM hai| ye eka pati mile haiM, vahI saMbhAlate haiN|' taba vaha Apake prati 'sinsiyara' rahegI, bahata 'sinsiyara' rhegii| varnA, suMdara hogI to use to loga bhogeMge hii| suMdara hogI to logoM kI dRSTi bigar3egI hI! koI suMdara patnI lAe to mujhe yahI vicAra AtA hai ki 'isakI kyA dazA hogI!' kAlI dAg2a vAlI ho, tabhI 'sephasAiDa' rahatI hai| patnI bahuta suMdara ho, taba pati bhagavAna ko bhUla jAegA na! aura pati bahuta suMdara ho to patnI bhI bhagavAna ko bhUla jAegI! isalie sabakucha saMtulita ho to acchA hai| apane bar3e bUr3he to aisA kahate the ki 'kheta rAkhavU copATa aura bairuM rAkhavU kobADa' ('kheta rakhanA samatala aura patnI rakhanA badasUrata') aisA kisalie kahate the? ki yadi patnI bahuta suMdara hogI to koI naz2ara bigaadd'egaa| isake bajAya to patnI z2arA sI badasUrata hI acchI, tAki koI naz2ara to nahIM bigAr3egA na! ye bUr3he loga alaga taraha se kahate the, ve dharma kI dRSTi se nahIM kahate the| maiM dharma kI dRSTi se kahanA cAhatA huuN| bahU badasUrata hogI, to hameM koI bhaya hI nahIM rahegA na! ghara se bAhara jAe phira bhI koI naz2ara bigAr3egA hI nahIM na! apane bar3e-bUr3he to bahuta pakke the lekina maiM jo kahanA cAhatA hU~ vaha aisA nahIM hai, vaha alaga hai| vaha badasUrata hogI na, to Apake mana ko bahuta parezAna nahIM karegI, bhUta banakara cipaTegI nhiiN| kaisI dagAkhorI yaha ye loga to kaise haiM ? ki jahA~ 'hoTala' dekheM vahA~ 'khA' lete haiN| isalie yaha jagat zaMkA rakhane yogya nahIM hai| zaMkA hI du:khadAI hai| aba jahA~ hoTala dekhe, vahIM para khA lete haiM, isameM puruSa bhI aisA karate haiM aura striyA~ bhI aisA karatI haiN| phira usa puruSa ko aisA nahIM hotA ki 'merI strI kyA karatI hogI?' vaha to aisA hI samajhatA hai ki 'merI strI to acchI hai|' lekina usakI strI to use pATha par3hAtI hai! puruSa bhI striyoM
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha ko pATha par3hAte haiM aura striyA~ bhI puruSoM ko pATha par3hAtI haiM ! phira bhI striyA~ jIta jAtI haiM kyoMki ina puruSoM meM kapaTa nahIM hai na! isalie puruSa striyoM dvArA Thage jAte haiM ! 85 ataH jaba taka 'sinsiyAriTI-maoNreliTI' thI, tabhI taka saMsAra bhogane lAyaka thaa| abhI to bhayaMkara dagAkhorI hai| hara eka ko usakI 'vAipha' kI bAta batA dU~ to koI apanI 'vAipha' ke pAsa nahIM jaaegaa| maiM saba kA jAnatA hU~, phira bhI kucha bhI kahatA nahIM huuN| hAlAMki puruSa bhI dagAkhorI meM kama nahIM hai lekina strI to nirA kapaTa kA hI kArakhAnA hai! kapaTa kA saMgrahasthAna aura kahIM para bhI nahIM hotA, sirpha strI meM hI hotA hai / aise dage meM moha kyA ? yaha jo saMDAsa hai, usameM hara koI vyakti jAtA hai yA eka hI vyakti jAtA hai? praznakartA : sabhI jAte haiM / dAdAzrI : to jisameM sabhI jAte haiM, vaha saMDAsa kahalAtI hai| jahA~ para kaI loga jAte haiM na, vaha saMDAsa ! jaba taka eka patnIvrata aura eka pativrata rahe, taba taka vaha bahuta ucca cIz2a kahalAtI hai / taba taka cAritra kahalAtA hai, nahIM to phira saMDAsa kahalAtA hai / Apake yahA~ saMDAsa meM kitane loga jAte hoMge ? praznakartA : ghara ke sabhI loga jAte haiM / dAdAzrI : eka hI vyakti nahIM jAtA hai na ? ataH phira do jAe~ yA sabhI jAe~, lekina vaha saMDAsa khlaaegaa| yaha to jahA~ hoTala AI, vahA~ para khA letA hai / are, khAtA-pItA bhI hai ! isalie zaMkA nikAla denA / zaMkA se to hAtha meM AyA huA mokSa bhI calA jaaegaa| ataH Apako aisA hI samajha lenA hai ki isase maiMne vivAha kiyA hai aura yaha merI kirAedAra hai! basa, itanA mana meM samajhakara
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 rkhnaa| phira vaha cAhe anya kisI ke bhI sAtha ghUmatI rahe, phira bhI Apako zaMkA nahIM karanI caahie| Apako kAma se kAma hai na? Apako saMDAsa kI z2arUrata par3e to saMDAsa meM jAnA! jahA~ gae bagaira nahIM calatA, vaha kahalAtI hai sNddaas| isIlie to jJAniyoM ne sApha-sApha kahA hai na ki saMsAra dagA hai| praznakartA : dagA nahIM lagatA hai| vaha kisa kAraNa se? dAdAzrI : moha ke kAraNa! aura koI batAnevAlA bhI nahIM milA na! lekina lAla jhaMDI dikhAe~ge, to gAr3I khar3I rahegI, varnA gAr3I nIce gira pdd'egii| zaMkA kI parAkASThA para samAdhAna yAnI ki zaMkA se hI yaha jagat khar3A hai| jisa per3a ko sukhAnA hai, zaMkA karake usI meM pAnI chir3akate haiM to usase vaha aura adhika maz2abUta banatA hai| ataH yaha jagat kisI bhI prakAra kI zaMkA karane jaisA nahIM hai| - aba Apako saMsAra se saMbaMdhita aura koI zaMkA hotI hai? ApakI 'vAipha' kisI aura ke sAtha baiMca para baiThI ho aura dUra se Apako dikhAI de to Apako kyA hogA? praznakartA : aba kucha bhI nahIM hogaa| yoM thor3A 'iphekTa' hogA, phira kucha nahIM hogaa| phira to 'vyavasthita' hai aura yaha RNAnubaMdha hai, aisA dhyAna A jaaegaa| dAdAzrI : kaise pakke haiM ! kaisA hisAba lagAyA hai ! phira zaMkA to nahIM hogI na? praznakartA : nahIM hogI, daadaa| dAdAzrI : jabaki ye loga to, 'vAipha' z2arA sI bhI dera se AI to bhI zaMkA karate haiN| zaMkA nahIM karanI caahie| RNAnubaMdha se bAhara
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha kucha bhI nahIM hogaa| vaha ghara para Ae to use samajhAnA, lekina zaMkA mata krnaa| zaMkA to balki use aura adhika pAnI chidd'kegii| hA~, sAvadhAna z2arUra karanA lekina koI bhI zaMkA mata rkhnaa| zaMkA rakhanevAlA mokSa kho detA hai| yadi Apako mukta honA hai, mokSa meM jAnA hai to Apako zaMkA nahIM karanI caahie| koI dUsarA vyakti ApakI patnI ke gale meM hAtha DAlakara ghUma rahA ho aura Apane dekha liyA, to kyA Apako z2ahara khA lenA cAhie? praznakartA : nahIM, aisA kisalie karU~? dAdAzrI : to phira kyA karanA cAhie? praznakartA : thor3A nATaka karanA par3egA, phira smjhaauuNgaa| phira to jo kare vaha 'vyvsthit'| dAdAzrI : hA~, ThIka hai| aba Apako 'vAipha' para yA ghara meM kisI para bhI z2arA sI bhI zaMkA nahIM hogI na?! kyoMki ye saba phAileM haiN| isameM zaMkA karane jaisA kyA hai ? jo bhI hisAba hogA, jo RNAnubaMdha hogA, usa hisAba se ye phAileM bhaTakeMgI jabaki Apako to mokSa meM jAnA hai| vaha to bhayaMkara roga aba agara vahA~ para hameM vahama ho gayA, to vaha vahama bahuta sukha degA? nahIM kyA? praznakartA : aMdara kIr3e kI taraha kAma karegA, kutaratA rhegaa| dAdAzrI : hA~, pUrA jAgRtakAla use khA jaaegaa| TI.bI. kA roga! TI.bI. to acchI hai ki kucha samaya taka hI asara DAlatI hai, phira nahIM krtii| yAnI ki yaha zaMkA to TI.bI. kA roga hai| jise vaha zaMkA utpanna ho gaI usameM TI. bI. kI zuruAta ho gii| yAnI zaMkA kisI bhI prakAra se 'helpa' nahIM karatI, zaMkA nukasAna hI karatI hai isalie zaMkA ko mUla
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 meM se, vaha uge tabhI se baMda kara denI cAhie, pardA girA denA cAhie / varnA per3a bana jAegA usakA to ! 88 zaMkA kA asara zaMkA kA artha kyA hai ? jo khIra logoM ko khilAnI hai usa khIra meM eka sera namaka DAlanA, vaha zaMkA hai / phira kyA hogA ? khIra phaTa jaaegii| itanI sI z2immedArI kA to logoM ko dhyAna nahIM hai| hama to zaMkA se bahuta dUra rahate haiM / hameM sabhI prakAra ke vicAra Ate haiN| mana hai to vicAra to Ae~ge, lekina zaMkA nahIM hotI / maiM zaMkA kI dRSTi se kisI ko dekhU~ to dUsare dina usakA mana mujhase alaga hI par3a jAegA ! I yAnI ki kisI bhI vastu meM zaMkA ho, to vaha zaMkA nahIM rakhanI caahie| hameM jAgRta rahanA cAhie, lekina sAmane vAle para zaMkA nahIM rakhanI caahie| zaMkA hameM mAra DAlatI hai| sAmane vAle kA jo honA hogA, vaha hogA lekina hameM to vaha zaMkA mAra hI ddaalegii| kyoMki vaha zaMkA to marate dama taka iMsAna ko nahIM chor3atI / zaMkA hotI hai, taba iMsAna kA vaz2ana bar3hatA hai kyA? iMsAna jaise murde kI taraha jI rahA ho, aisA ho jAtA hai| to ataH kisI bhI bAta meM agara zaMkA nahIM kare to uttama hai / zaMkA jar3amUla se nikAla denI cAhie / vyavahAra meM bhI zaMkA nikAla denI hai| zaMkA 'helpa' nahIM karatI, nukasAna hI karatI hai| rUThane se bhI phAyadA nahIM hotA, nukasAna hI hotA hai| kitane hI zabda ekAMtika rUpa se nukasAna pahu~cAte haiN| ekAMtika rUpa kA matalaba kyA hai? lAbhAlAbha hoM taba to bAta ThIka hai lekina isase to sirpha alAbha (nukasAna) hI hai| aise guNa ! haTA deM to acchaa| buddhi bigAr3e saMsAra praznakartA : lekina adhika buddhizAlI logoM ko kyoM adhika zaMkA hotI hai?
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha dAdAzrI : use buddhi se sabhI paryAya dikhAI dete haiN| aisA dikhatA hai ki zAyada aisA hogA, aise hAtha rakha diyA hogaa| kisI vyakti ne usakI 'vAipha' para hAtha rakha diyA, taba phira sAre paryAya khar3e ho jAte haiM, ki kyA hogA?! aura phira silasilA zurU ho jAtA hai! abudha ko to koI jhaMjhaTa hI nahIM hai, aura ve bhI vAstava meM abudha nahIM hote haiM, unakA khuda kA saMsAra cale utanI unameM buddhi hotI hai| use bAkI koI jhaMjhaTa nahIM hotii| thor3A bahuta hokara phira baMda ho jAtA hai| praznakartA : matalaba Apa aisA kahanA cAhate ho ki jo sAMsArika abudha haiM, jo abhI buddhi meM Develapa nahIM hue haiM? dAdAzrI : nahIM, aise loga to bahuta kama hote haiM, majadUra vagairaha ! praznakartA : lekina ve loga buddhizAlI hone ke bAda phira abudha dazA prApta kareMge na? dAdAzrI : usakI to bAta hI alaga hai na! vaha to paramAtmApada kahalAtA hai| buddhizAlI hone ke bAda abudha hote haiM, vaha to paramAtmApada lekina buddhizAlI logoM ko yaha saMsAra bahuta taMga karatA hai| are, pA~ca beTiyA~ hoM aura vaha manuSya buddhizAlI ho to, 'ye beTiyA~ bar3I ho gaI haiN|' aba ve saba jaba bAhara jAtI haiM, taba sabhI paryAya use yAda Ate haiN| buddhi se sabakucha samajha meM AtA hai, isalie use sabakucha dikhAI detA hai aura phira vaha parezAna hotA rahatA hai| phira beTiyoM ko 'kaoNleja' to bhejanA hI par3atA hai aura agara aisA ho jAe to vaha bhI dekhanA par3atA hai| aura vAstava meM kucha huA yA nahIM huA, vaha bAta bhagavAna jAne, lekina vaha to zaMkA se mArA jAtA hai! jahA~ ho jAtA hai, vahA~ use patA bhI nahIM calatA, isalie vahA~ zaMkA nahIM hai use aura jahA~ nahIM hotA hai, vahA~ behada zaMkA hai| ataH nirA zaMkA meM hI jalatA rahatA hai, aura use bhaya hI lagatA rahatA hai| yAnI ki zaMkA huI ki iMsAna mArA jAtA hai|
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 zaMkA, kuzaMkA, AzaMkA praznakartA : zaMkA, kuzaMkA, AzaMkA ke bAre meM smjhaaie| dAdAzrI : beTI bar3I ho jAe, taba bApa yadi buddhizAlI ho aura mohI kama ho na, to use samajha meM A jAtA hai ki isake prati zaMkA rakhanI hI par3egI, aba zaMkA kI naz2ara se dekhanA pdd'egaa| vAstava meM jAgRta iMsAna to jAgRta hI rahegA na! aba agara zaMkA kI naz2ara se dekhanA ho to eka dina zaMkA kI naz2ara se dekhe, lekina kyA roz2a zaMkA se dekhanA hai? aura dUsare dina zaMkA kI naz2ara se dekhe, to vaha saba AzaMkA kahalAtI hai| koI 'enDa' hai yA nahIM hai ? tUne jisa dRSTi se dekhA, usakA 'enDa' to honA cAhie na? use phira AzaMkA kahate haiN| aba kuzaMkA kaba hotI hai ? kisI lar3ake ke sAtha ghUma rahI ho, taba mana meM taraha-taraha kI kuzaMkAe~ karatA hai| aba aisA ho bhI sakatA hai yA nahIM bhI ho sktaa| iMsAna aisI saba zaMkAe~ karatA rahatA hai aura duHkhI hotA hai| zaMkA karane lAyaka yaha jagat hai hI nahIM, jAgRti rakhane lAyaka jagat hai| zaMkA arthAt to khuda hI duHkha mola lenaa| vaha kIr3A phira khAtA hI rahatA hai use, rAta-dina khAtA hI rahatA hai| jAgRti rakhane kI z2arUrata hai| apane hAtha meM kucha hai nahIM aura hAya-hAya karate rahate haiM, usakA kyA artha hai ? yadi tujhe samajha meM AtA hai to beTiyoM kA par3hanA baMda kiyA jA sakatA hai| taba phira kahegA, 'par3hAU~gA nahIM to kauna svIkAra karegA use?' are, taba yaha bhI nahIM karatA aura vaha bhI nahIM karatA, eka tarapha raha na! nahIM to usa lar3akI ke sAtha ghUmatA raha rAta-dina! vaha 'kaoNleja' meM jAe to sAtha-sAtha jA, aura baiTha vahA~ pr| vahA~ para 'sara' pUche ki, 'sAtha meM kyoM Ae ho?' taba kahanA, 'bhAI, isalie ki mujhe zaMkA rahatI hai na, sAtha rahU~gA to zaMkA nahIM rahegI na!' taba loga to use ghanacakkara kheNge| are, usakI beTiyA~ bhI kahegI na, ki 'pAgala haiM j'raa|' isalie beTiyoM para zaMkA karane ko manA karatA hU~ aura loga beTI para zaMkA kareM, aise haiM bhI nhiiN| unheM aisI zaMkA nahIM rhtii| unheM to, sAta beTiyA~ hoM, taba bhI kucha nhiiN| rAma terI mAyA! unheM to dUsarI prakAra
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha kI zaMkA hotI hai ki, 'hamAre pArTanara roz2a lagabhaga pA~ca-dasa rupaye ghara le jAte haiN|' use aisI zaMkA rahatI hai| paisoM ke prati use priyatA hai na! yAnI hamAre pArTanara paise le jAte haiM, use aisI zaMkA rahatI hai| eka hI dina vaisI zaMkA kI, to vaha zaMkA kahalAtI hai aura bAra-bAra zaMkA kare, to vaha AzaMkA kahalAtI hai| moha se mUrchita dazA lar3akiyoM para zaMkA nahIM hotI kyoMki lar3akiyoM para moha hai na! jahA~ para moha hotA hai, vahA~ usakI bhUla kA patA nahIM cltaa| moha se mAra khAtA hai na jgt| sabhI mA~-bApa aisA kahate haiM ki, 'hamArI beTiyA~ acchI haiN|' yadi aisA hai taba to satyuga hI cala rahA hai aisA kahA jAegA na? saba mA~-bApa aisA hI kahate haiM na? jinheM pUche ve aisA hI kahate haiM to phira satyuga hI cala rahA hai na bAhara! taba ve vApasa kahate haiM, 'nahIM, logoM kI lar3akiyA~ bigar3a gaI haiN|' aisA bhI kahate haiN| praznakartA : abhI to usakI beTI ke bAre meM kucha kahane jAe~ to hameM daboca leNge| dAdAzrI : aisA to kahanA hI nahIM caahie| daboca leMge aura gAliyA~ bhI deNge| kisI ko kucha kaha hI nahIM skte| itanA acchA hai ki hara eka mA~-bApa ko unake beTe-beTiyoM para rAga hotA hai ataH rAga ke kAraNa unake doSa dikhAI hI nahIM dete jabaki dUsare kI beTiyoM ke sAre doSa dekha sakate haiN| apanI beTI ke doSa nahIM dikhAI dete itanA acchA hai na, usase to zAMti rahatI hai aura phira Age kI bAta bAda meM dekha leNge| aisI TIkA nahIM karanI cAhie eka vyakti ne mujhase kahA, 'merI beTiyA~ to bahuta samajhadAra haiN|' maiMne kahA, 'hA~, acchA hai|' phira vaha bhAI dUsarI lar3akiyoM kI TIkA (TIkA-TippaNI) karane lge| taba maiMne unase kahA, 'TIkA kisalie karate ho logoM kI? Apa logoM kI TIkA karoge to loga ApakI bhI TIkA
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 kreNge|' taba usane kahA, 'mujhameM TIkA karane jaisA hai hI kyA ?' taba maiMne kahA, 'dikhAtA hU~, cupa rahanA / ' phira usakI beTiyoM kI kitAbeM lAkara dikhAIM sb| 'dekho yaha, ' khaa| taba usane kahA, 'heM!' maiMne kahA, 'cupa ho jaao| kisI kI TIkA mata krnaa| maiM jAnatA hU~, phira bhI maiM Apake sAmane kyoM cupa rahA hU~? itanA saba Apa rauba mArate ho, taba bhI maiM cupa kyoM rahA hU~?' maiM jAtanA hU~ ki bhale hI rauba mAre, lekina saMtoSa rahatA hai na, unheM! lekina jaba TIkA karane lage taba kahA ki, 'mata karanA TIkA / ' kyoMki beTiyoM ke mA~-bApa hokara hama kisI kI beTI para TIkATIppaNI kareM to vaha bhUla hai / jo beTiyoM ke bApa nahIM hote, jinakI beTiyA~ nahIM hotIM, ve aisI TIkA hI nahIM karatA becArA / ye beTI vAle bahuta TIkA karate haiN| jabaki tU beTiyoM kA bApa hokara TIkA kara rahA hai ? tumheM zarma nahIM AtI? aisA saMzaya rakhane se kaba aMta AegA ? 92 Ajakala kI lar3akiyA~ bhI becArI itanI bholI hotI haiM ki aisA mAna letI haiM ki mere pitA jI kabhI bhI merI DAyarI nahIM pddh'eNge| usake skUla kI DAyarI meM patra rakhatI haiM aura bApa bhI bhole hote haiM, unheM beTI para vizvAsa hI rahatA hai| para maiM to yaha saba jAnatA hU~ ki ye beTiyA~ bar3I ho cukI haiN| maiM usake phAdara ko itanA hI kahatA hU~ ki isakI zAdI karavA denA jldii| hA~, aura kyA kahU~ phira ? sAvadhAna, beTiyoM ke mA~-bApa eka hamArA khAsa riztedAra thA, usakI cAra beTiyA~ thiiN| vaha bahuta jAgRta thaa| usane mujhase kahA, 'ye lar3akiyA~ bar3I ho gaI haiM, kaoNleja meM jAtI haiM, to mujhe vizvAsa nahIM rhtaa|' taba maiMne kahA, 'sAtha meM jaanaa| sAtha meM kaoNleja jAnA aura kaoNleja meM se nikale taba vApasa AnA / vaha to eka dina jAegA, lekina dUsare dina kyA karegA ? patnI ko bhejnaa|' are, vizvAsa kahA~ rakhanA hai aura kahA~ nahIM rakhanA utanA bhI nahIM samajhatA ?! hameM yahIM se use kaha denA cAhie, 'dekha beTI, hama acche loga haiM, hama khAnadAnI haiM, kulavAna haiN|' isa taraha use sAvadhAna kara denA / phira jo huA vaha karekTa / zaMkA nahIM karanI hai / kitane loga zaMkA karate
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha hoMge? jo jAgRta hote haiM, ve zaMkA karate rahate haiM / kamaakla ko to zaMkA hI nahIM hotI na! 93 isalie kisI bhI prakAra kI zaMkA utpanna hone se pahale hI use ukhAr3akara pheMka denA cAhie / yaha to, ye lar3akiyA~ bAhara ghUmane jAe~, khelane jAe~, una para zaMkA karatA hai aura zaMkA utpanna huI to vahA~ hameM sukha rahatA hai kyA ? praznakartA : nahIM, lekina phira zaMkA karane kA artha nahIM hai| dAdAzrI : hA~, basa ! isalie cAhe kucha bhI kAraNa ho phira bhI zaMkA utpanna nahIM hone denI caahie| sAvadhAnI rakhanI cAhie, lekina zaMkA nahIM karanI caahie| zaMkA huI ki 'mRtyu' AI smjho| praznakartA : lekina zaMkA to apane Apa hI utpanna hotI hai na ? dAdAzrI : hA~, lekina vaha bhayaMkara ajJAnatA hai| usase bahuta duHkha par3ate haiN| beTiyA~ bAhara jAe~ aura koI kahe ki 'use usakA phrenDa mila gayA hai|' taba phira lar3akiyoM para zaMkA hotI hai, to kyA svAda AegA ? praznakartA : basa, phira azAMti rahA karatI hai / dAdAzrI : azAMti rakhane se kyA bAhara saba ThIka ho jAegA ? phrenDa ke sAtha ghUmatI hai, kyA usameM kucha badalAva A jAegA ? badalAva kucha hogA nahIM aura vaha zaMkA se hI mara jAegA! isalie zaMkA utpanna ho ki turaMta hI 'dAdAjI ne manA kiyA hai' itanA yAda karake baMda kara denA caahie| bAkI sAvadhAnI pUrI rakhanI hai| logoM kI apanI lar3akiyA~ to hotI haiM na? taba kyA ve kaoNleja meM nahIM jAe~gI ? z2amAnA aisA hai, isalie kaoNleja meM to jAe~gI na ? yaha kyA pahale kA z2amAnA hai ki beTiyoM ko ghara meM biThAkara rakheMge ? isalie jaisA z2amAnA hai, usake anusAra calanA par3egA na ! yadi dUsarI lar3akiyA~ apane phrenDa ke sAtha bAta karatI haiM, taba vaise hI ye lar3akiyA~ kyA apane phrenDa ke sAtha bAta nahIM kareMgI ?
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 aba beTiyoM kI jaba aisI koI bAta sunane meM yA dekhane meM Ae aura zaMkA ho taba asala maz2A AtA hai| agara Akara mujhase pUche to maiM turaMta kaha dU~gA ki 'zaMkA nikAla de / ' yaha to tUne dekhA isalie zaMkA huI aura nahIM dekhA hotA to? dekhane se hI zaMkA huI hai to, 'nahIM dekhA, ' aisA kahakara karekTa kara le na ! anDaragrAunDa meM to yaha saba hai hI lekina usake mana meM aisA hotA hai ki, 'aisA hogA to ?' taba phira vaha pakar3a letA hai use / phira bhUta chor3atA nahIM hai use, pUrI rAta nahIM chodd'taa| rAta ko bhI nahIM chor3atA, eka-eka mahIne taka nahIM chor3atA / isalie zaMkA rakhanA galata hai| 94 zaMkA ? nahIM, saMbhAla rakho aba cAra beTiyoM kA bApa salAha lene AyA thA, vaha kaha rahA thA, 'merI ye cAroM beTiyA~ kaoNleja meM par3hane jAtI haiM, to una para zaMkA to hogI hI na ! to mujhe kyA karanA cAhie una cAroM lar3akiyoM kA? lar3akiyA~ bigar3a jAe~gI to maiM kyA karU~gA ?' maiMne kahA, 'lekina sirpha zaMkA karane se nahIM sudhreNgii|' are, zaMkA mata karanA / ghara Ae~, taba ghara para baiThe-baiThe unake sAtha kucha acchI bAtacIta karanA, phrenDazipa karanA / unase AnaMda ho aisI bAteM karanI cAhie aura aisA mata karanA ki tU sirpha dhaMdhe meM, paise meM hI par3A rhe| pahale beTiyoM ko saMbhAla / unake sAtha phrenDazipa kr| unake sAtha nAztA kara, z2arA cAya pI, vaha prema jaisA hai / yaha to, Upara-Upara se prema rakhate ho, isalie phira vaha bAhara prema DhU~DhatI haiN| phira maiMne kahA ki, aura phira bhI ApakI beTiyoM ko kisI se prema ho jAe, aura vaha phira rAta ko sAr3he gyAraha baje ghara lauTe to kyA Apa use nikAla doge ? taba usane kahA, 'hA~, maiM to geTaAuTa kara dU~gA / use ghara meM ghusane hI nahIM duuNgaa|' maiMne kahA, 'aisA mata karanA / vaha kisake pAsa jAegI rAta ko ? vaha kisake yahA~ AsarA legI ?' usase kahanA, 'A, baiTha ! so jA / ' vaha niyama hai na ki nukasAna to huA lekina aba isase adhika nukasAna na ho, usake lie saMbhAla lenA caahie| beTI kucha nukasAna karake AI aura hama vApasa use bAhara nikAla deM to ho cukA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha na! lAkhoM rupaye kA nukasAna to hone lagA hai, lekina taba nukasAna kama ho, aisA karanA cAhie yA bar3ha jAe aisA karanA cAhie? nukasAna hone hI lagA hai to usakA upAya to honA hI cAhie na? isalie bahuta jyAdA nukasAna mata utthaanaa| tU khuda hI use ghara para sulA denA, aura phira dUsare dina samajhAnA ki 'samaya para ghara aanaa| mujhe bahuta duHkha hotA hai aura isase phira merA hArTa phela ho jAegA' khnaa| 'aise-vaise karake samajhA denaa|' phira vaha samajha gyaa| rAta ko nikAla degA to vApasa kauna rakhegA? loga kucha na kucha kara deNge| phira khatma ho jAegA sbkuch| rAta ko eka baje nikAla deMge to lar3akI kaisI lAcArI anubhava karegI becaarii| yaha to kaliyuga kA mAmalA hai| z2arA socanA to cAhie na? yAnI kabhI rAta ko agara beTI dera se ghara Ae, taba bhI zaMkA mata karanA, zaMkA nikAla denA, to kitanA phAyadA hogA? bekAra kA Dara rakhane kA artha kyA hai? eka janma meM kucha bhI nahIM bdlegaa| una beTiyoM ko binA bAta ke duHkha mata denaa| beToM ko duHkha mata denaa| sirpha itanA z2arUra kahanA ki, 'beTI, tU bAhara jAtI hai to dera nahIM honI caahie| hama khAnadAnI haiN| hameM yaha zobhA nahIM detA isalie itanI dera mata krnaa|' isa taraha sArI bAtacIta karanA, samajhAnA lekina zaMkA karane se kucha nahIM hogA ki 'kisake sAtha ghUma rahI hogI, kyA kara rahI hogI?' aura phira rAta ko bAraha baje Ae taba bhI phira dUsare dina kahanA ki, 'beTI, aisA nahIM honA caahie|' use yadi nikAla deMge to vaha kisake yahA~ jAegI usakA ThikAnA nahIM hai| Apako samajha meM AyA na? phAyadA kisameM hai? kama se kama nukasAna hone meM phAyadA hai na? isalie maiMne sabhI se kahA hai ki 'beTiyA~ dera se ghara meM Ae~, taba bhI unheM ghara meM Ane denA, unheM nikAla mata denaa|' varnA bAhara se hI nikAla deM, ye sakhta miz2Aja vAle loga aise hI haiM na? kAla kitanA vicitra hai! kitanI du:kha aura jalanavAlA kAla hai! aura phira yaha kaliyuga hai, isalie ghara meM biThAkara phira smjhaanaa| ___ mokSamArgIya saMyama ataH hamane kyA kahA hai ki phAiloM kA samabhAva se nikAla kro|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI-9 ye sabhI phAileM haiN| ye kahIM ApakI beTiyA~ nahIM haiM, yA ApakI bahue~ nahIM haiN| ye bahue~-beTiyA~, sabhI 'phAileM' haiN| phAiloM kA samabhAva se nikAla kro| agara lakavA ho jAe na, taba koI ApakA sagA nahIM rhegaa| balki kaI dina ho jAe~ge na, to loga saba cir3hane lgeNge| vaha lakavevAlA bhI mana meM samajha jAtA hai ki sabhI cir3ha rahe haiN| kyA kare phira?! ina 'dAdA' dvArA dikhAyA huA mokSa sIdhA hai, eka avatArI hai isalie saMyama meM raho aura phAiloM kA samabhAva se nikAla kro| beTI ho yA patnI ho yA koI aura ho, lekina saba kA samabhAva se nikAla kro| koI kisI kI beTI nahIM hotI duniyA meN| yaha saba karma ke udaya ke adhIna hai| jise jJAna nahIM milA hai, use hama aisA kucha kaha nahIM skte| aisA kaheMge taba to vaha lar3ane ko taiyAra ho jaaegaa| aba mokSa kaba bigar3egA? bhItara asaMyama ho jAegA taba! asaMyama ho, apanA 'jJAna' aisA hai hI nhiiN| niraMtara saMyamavAlA jJAna hai| sirpha, zaMkA kI ki duHkha AegA! isalie, eka to zaMkA karanI - kisI bhI prakAra se zaMkAzIla bananA vaha saba se bar3A gunAha hai| nau beTiyoM ke bApa ko ni:zaMka ghUmate hue maiMne dekhA hai aura vaha bhI bhayaMkara kaliyuga meM! aura nau kI nau lar3akiyoM kI zAdI huii| yadi vaha zaMkA meM rahA hotA to kitanA jI sakatA thA? isalie kabhI bhI zaMkA mata krnaa| zaMkA karane se khuda ko hI nukasAna hotA hai| praznakartA : zaMkA meM kisa taraha kA nukasAna hotA hai? vaha z2arA samajhAie na! dAdAzrI : zaMkA, vaha duHkha hI hai na! pratyakSa duHkha! vaha kyA kama nukasAna hai? zaMkA meM gaharA utare to maraNatulya duHkha hotA hai| praznakartA : vaha zUla kI taraha rahatA hai ? dAdAzrI : zUla to acchA hai lekina zaMkA meM to usase bhI adhika duHkha hotA hai| zUla to basa itanA hI hai ki, yadi koI dUsarI cIz2a zarIra
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha meM ghusa jAe to yoM cubhatA rahatA hai jabaki zaMkA to mAra hI DAlatI hai iMsAna ko, saMtApa utpanna karatI hai / isalie zaMkA nahIM karanI cAhie / zaMkA kA upAya 97 bAkI, manuSya zaMkA ke bagaira to hote hI nahIM hai na! aura, mujhe to pahale, bA jIvita the na, taba gAr3I meM se utarate hI, bar3audA ke sTezana para aisA vicAra AtA thA ki, 'bA yadi Aja acAnaka mara gae hoMge, to muhalle meM kaise praveza karU~gA ?' aisI zaMkAe~ utpanna hotI thiiN| are, taraha-taraha kI zaMkAe~ hotI haiM manuSya ko lekina khoja karake maiMne patA lagA liyA thA ki ina saba para dhyAna mata do ! zaMkA karane yogya yaha jagat hai hI nhiiN| praznakartA : vaha to, mujhe bhI ghara se phona Ae to mujhe abhI bhI zaMkA hotI hai ki, 'bA ko kucha ho gayA hogA to ?' dAdAzrI : lekina vaha zaMkA kucha helpa nahIM karatI, duHkha detI hai / yaha bUr3hA iMsAna kaba gira jAe, usake lie kyA kaha sakate haiM ! kyoMki hama thor3e hI use bacA sakate haiM ? aura aisI zaMkA hone lage, taba unake AtmA se hameM unake lie vidhi karate rahanA ki, 'he nAmadhArI bA, unake dravyakarma, bhAvakarma, nokarma se bhinna aise prakaTa zuddhAtmA, unakI AtmA ko zAMti diijie|' yAnI zaMkA hone se pahale hameM aise vidhi rakha denI caahie| zaMkA ho taba hameM aise palaTa lenA hai I 'vyavasthita' se niHzaMkatA jagat adhika to zaMkA se hI duHkhI hai / zaMkA to manuSya ko adhogati meM le jAtI hai / zaMkA se kucha nahIM hotA hai kyoMki vyavasthita ke niyama ko tor3anevAlA koI hai hI nahIM / vyavasthita ke niyama ko koI nahIM tor3a sakatA, isalie zaMkA karake kyoM bekAra meM parezAna hotA hai ? vyavasthita kA artha kyA hai ki jo 'hai' vaha hai, jo 'nahIM hai' vaha nahIM hai| jo 'hai' vaha hai, vaha 'nahIM hai' nahIM hogA aura jo 'nahIM' hai vaha
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 nahIM hai, vaha 'hai' nahIM bana sktaa| isalie jo 'hai' vaha hai, usameM tU kucha idhara-udhara karane jAegA to bhI 'hai' hI aura jo 'nahIM hai' usameM idhara-udhara karane jAegA to bhI 'nahIM' hI hai isalie niHzaMka ho jaao| isa 'jJAna' ke bAda aba Apa AtmA meM niHzaMka ho gae ki hameM jo yaha lakSya baiThA hai, vahI AtmA hai aura bAkI sabakucha nikAlI bAteM haiM ! 98 isa prakAra 'vyavasthita' kA upayoga kareMge na, to koI bhI bhAva utpanna hI nahIM hoNge| 'jaisA honA hogA vaisA hogA' aisA nahIM bolanA caahie| jo 'hai' vaha hai aura jo 'nahIM hai' vaha nahIM hai / aisA yadi samajha jAe na to zaMkA nahIM rahegI aura zaMkA ho to miTA denA vApasa, ki bhAI, jo 'hai' vaha hai, isameM zaMkA kisalie ? jo 'nahIM hai' vaha nahIM hai, usameM zaMkA kisalie ? socatA hai ki 'AegA yA nahIM AegA, AegA yA nahIM AegA ? nukasAna rukegA yA nahIM rukegA ?' are, jo 'nahIM hai ' vaha nahIM hai| jo rukanA nahIM hai, to 'nahIM hai' vaha rukegA hI nahIM aura rukanA hai to ruka jaaegaa| to usake lie kyA jhaMjhaTa karanI ? isalie jo 'nahIM' vaha nahIM hai aura jo 'hai' vaha hai, isalie zaMkA rakhane kA koI kAraNa hI nahIM hai I 'vyavasthita' ke artha meM aisA nahIM kaha sakate ki 'jo honA hogA vaha hogA, koI harja nahIM hai / jaisA honA hogA vaisA hI hogA, ' aisA nahIM kaha skte| vaha to ekAMtika vAkya khlaaegaa| use durupayoga karanA kahA jaaegaa| ye mana, buddhi vagairaha ajJa svabhAva ke haiM aura jaba taka virodhI haiM, taba taka hameM jAgRta rahanA par3egA na ! praznakartA : hameM bhaviSyakAla kI ciMtA hone lage ki 'yaha aisA ho jAegA, usase to aisA ho to acchA / ' to phira aise samaya meM aisA nahIM kaha sakate ki 'vyavasthita meM honA hogA vaisA hogA, tU kisalie ciMtA karatA hai ? ' dAdAzrI : 'vyavasthita' meM jo honA hogA vaisA hI hogA, aisA kahane kI z2arUrata nahIM hai| lekina jo 'hai' vaha hai aura 'nahIM hai' vaha nahIM hai kahA to usake saMbaMdha meM socane kA rahA hI nahIM na ! jo 'nahIM
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha hai' vaha 'hai' hogA nahIM, aura jo 'hai' vaha 'nahIM hai' hogA nahIM, phira socane ko rahA hI nahIM na! usa saMbaMdha meM ni:zaMka ho gayA na! aura bhaviSyakAla 'vyavasthita' ke tAbe meM hai| apane tAbe meM hai hI kyA?! 'vyavasthita meM hogA vaisA ho jAegA,' aisA kahane kI z2arUrata nahIM hai lekina hameM aisA kahanA cAhie ki jo 'hai' vaha hai aura 'nahIM hai' vaha nahIM hai| u~galI meM thor3I sI bhI coTa laganI hogI to agara 'hai' to hogA aura 'nahIM hai' to nahIM hogA isalie jo 'nahIM hai' vaha nahIM hai aura jo hogA usameM hameM Apatti nahIM hai| yaha saMsAra bhI isameM Apatti uThAkara kahA~ jAegA?! socane se yA koI aisA puruSArtha nahIM hai ki jisase yaha badala sake isalie jo 'hai' vaha hai aura jo 'nahIM hai' vaha nahIM hai| lekina ajJAnI yadi isakA ulTA artha nikAle to nukasAna kara baitthegaa| ye bAteM to jinake pAsa 'jJAna' hai, unake lie haiM! jisa prakAra bhagavAna ke batAe hue tatva haiM ve jo 'haiM' utane hI taya kara rakhe haiM na aura jo 'nahIM hai unheM nahIM kahA hai| vaise hI isameM bhI jo 'hai' vaha hai| hama yadi abhI se aisA socane lageM ki 'nAI nahIM milegA to aba kyA kareMge? zAyada do-tIna mahIne nahIM bhI milA, taba pUrI jiMdagI nahIM mile to aba kyA upAya kareM?' aisA kucha socane kI z2arUrata hai kyA hameM? kyA aisA socate haiM ki bAla itane-itane laMbe ho jAe~ge to kyA kareMge? ataH yadi zaMkA nahIM hogI to koI duHkha AegA hI nhiiN| zaMkA hI nahIM rahe to phira kyA bacA?! aura zaMkA hogI taba bhI hameM use haTA denA hai, "Apa kyoM Ae ho? hama haiM na? Apako salAha dene ko kisane kahA hai ? aba hama kisI vakIla kI salAha nahIM lete haiM aura anya kisI kI bhI hama salAha nahIM lete haiN| hama to dAdA kI salAha lete haiM, basa! jaba jo roga hotA hai taba dAdA ko dikhA dete haiM hm| hameM kisI ko bhI salAha aura noTisa nahIM denA hai| loga bhale hI hameM deN|' usameM bhI, vyavasthita se bAhara koI kucha kara sakatA hai kyA? to
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 AptavANI-9 aba vizvAsa ho gayA hai na, ki vyavasthita se bAhara koI kucha nahIM kara sakatA? mokSa meM jAnA ho, to... ___ isalie zaMkA to kisI para bhI nahIM karanI caahie| Apa ghara pahu~co taba ApakI bahana se koI dUsarA vyakti bAta kara rahA ho, taba bhI zaMkA nahIM karanI caahie| zaMkA to saba se adhika duHkha detI hai aura vaha pUre jJAna ko hI khatma kara detI hai, pheMka detI hai| vyavasthita se bAhara kucha bhI nahIM honevAlA aura usa ghar3I Apa bahana se kaho, 'yahA~ A bahana, mujhe khAnA de de|' isa taraha donoM ko alaga kiyA jA sakatA hai lekina zaMkA to kabhI bhI nahIM karanI caahie| zaMkA se duHkha hI khar3A hotA hai| vyavasthita meM jo honA hai vaha hogA, lekina zaMkA nahIM rakhanI hai| praznakartA : lekina zaMkA bhI udayakarma ke kAraNa hI hotI hogI na? dAdAzrI : zaMkA karanA udayakarma nahIM khlaataa| zaMkA rakhane se to terA bhAva bigar3a jAtA hai, tUne usameM hAtha DAlA, isalie vaha duHkha hI degii| zaMkA kabhI bhI nahIM karanI caahie| ApakI bahana ke sAtha koI bAta kara rahA ho, lekina aba Apako to mokSa meM jAnA hai to Apako zaMkA meM nahIM par3anA caahie| yadi Apako mokSa meM jAnA hai to! kyoMki eka janma meM to vyavasthita se bAhara kucha bhI nahIM hogA, Apa jAgRta rahoge taba bhI nahIM hogA aura ajAgRta rahoge taba bhI nahIM hogaa| agara Apa jJAnI ho taba bhI badalAva nahIM hogA aura ajJAnI ho taba bhI badalAva nahIM hogaa| isalie zaMkA rakhane kA koI kAraNa nahIM hai| praznakartA : kyoMki koI pharka par3egA hI nhiiN| dAdAzrI : hA~, pharka nahIM par3egA aura bahuta nukasAna hai isa zaMkA meM to| praznakartA : lekina isa 'jJAna' ke bAda to 'cArja' hogA hI nahIM na?
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 101 dAdAzrI : cArja nahIM hotA, lekina isa taraha zaMkA rakheMge to cArja hogaa| yadi mokSa cAhie to zaMkA nahIM karanI caahie| varnA phira bhI, ajJAnatA meM to vaisA hogA hii| jabaki yaha to 'jJAna' kA lAbha mila rahA hai, mukti kA lAbha mila rahA hai aura jo 'hai' vahI ho rahA hai| isalie zaMkA rakhane kA koI kAraNa nahIM hai| zaMkA bilkula chor3a denaa| 'dAdA' ne zaMkA karane ko manA kiyA hai| yaha to khuda kI hI nirbalatA praznakartA : isa zaMkA se, pahale to khuda kA hI AtmaghAta hotA hai na? dAdAzrI : hA~, zaMkA se to khuda kA hI, karane vAle kA hI nukasAna haiM! sAmane vAle ko kyA lenA-denA? sAmane vAle kA kyA nukasAna hai ? sAmane vAle ko to kucha par3I hI nahIM hai| sAmanevAlA to kahegA ki 'merA to jo honevAlA hogA, vaha hogaa| Apa kyoM zaMkA kara rahe ho?' aba Apa zaMkA karate ho to vaha ApakI nirbalatA hai| manuSya meM nirbalatA to hotI hI hai, sahaja rUpa se hotI hI hai| nirbalatA nahIM ho taba to bAta hI alaga hai| varnA, nirbalatA thor3I-bahuta to hotI hI hai manuSya mAtra meM! aura nirbalatA gaI ki bhagavAna bana gayA! eka hI vastu hai, nirbalatA gaI - vahI bhagavAna ! zaMkA sunate gaibI jAdU se hama para kisI ko zaMkA ho na, to phira kyA vaha use chor3egI? nIMda meM bhI use parezAna karatI rhegii| hamArA zuddha bahIkhAtA hai isalie sabhI kA zuddha kara detA hai| hama para zaMkA ho, taba bhI hameM usameM koI Apatti nahIM hai| zaMkA hotI hai to vaha usakI khuda kI kamajoriyA~ haiN| isalie kavirAja ne likhA hai na, ki viparIta buddhinI zaMkA, te sUNatA gaibI jAdUthI, chatAM amane nathI daMDyA, na kariyA bheda hu~' 'tuM' thii|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 kyA kahanA cAhate haiM kavirAja ? 'dAdA' para zaMkA honA, aisA kaba hotA hai ? viparIta buddhi ho, tabhI zaMkA hotI hai / 102 eka bAra aisA huA thA ki yahA~ para to sabhI ke sira para aise hAtha rakhate haiM na, aise eka strI ke sira para hAtha rakhA thaa| usake pati ke mana meM vahama ho gayA / phira kabhI usa strI ke kaMdhe para hAtha rakha diyA hogA, to use phira se vahama huA / 'dAdA' kI dRSTi bigar3a gaI lagatI hai, aisA usake mana meM ghusa gayA / maiM to samajha gayA ki isa bhale AdamI ko vahama ho gayA hai, usa vahama kA upAya to, aba kyA ho sakatA thA ? ! to maiMne aisA mAnA ki duHkhI ho rahA hogaa| phira usane mujhe patra likhA ki, 'dAdAjI, mujhe aisA duHkha ho rahA hai| aisA nahIM karo to acchA / Apase, jJAnIpuruSa se aisA nahIM ho to acchaa|' usake bAda mujhe milatA, mere sAmane dekhatA, taba usake mana meM aisA hotA thA ki dAdAjI para koI asara hI nahIM dikhAI de rahA hai / phira do-tIna dinoM bAda phira se milA / taba hameM to aisA thA ki jaise kucha huA hI nahIM ho, usa taraha se hamane to 'saccidAnaMda' kiyaa| aisA pA~casAta bAra huaa| use koI asara nahIM dikhA, taba vaha mana meM thaka gyaa| use bhItara ghabarAhaTa ho gaI, ki 'yaha kyA ? patra likhane ke bAda pahu~cA, phira par3hakara A rahe haiM, phira bhI koI asara to nahIM dikhAI de rahA / ' are, gunahagAra para asara dikhAI detA hai / gunahagAra ko iphekTa hotA hai| hameM iphekTa hogA hI kyoM ? jaba hama gunahagAra hI nahIM haiM, taba phira ! tU cAhe jitane patra likhe yA cAhe jo bhI kare phira bhI mujhe Apatti nahIM hai| patra kA javAba hI nahIM hai mere pAsa / mere pAsa vItarAgatA hai / yaha to tU apane mana meM aisA samajha baiThA hai| usane phira mujhase kahA, 'Apako kucha nahIM huA?' maiMne kahA, "mujhe kyA hotA ? tujhe zaMkA huI hai, lekina 'maiM' usameM hU~ hI nahIM na ! isalie mujhe Apatti hI nahIM hai na!" isalie gaibI jAdU likhA hai / aba aise meM logoM ko asara ho jAtA hai ? yadi vaha patra likhe to ?
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 103 praznakartA : hA~, dUsarA koI hotA to vaha hila jaataa| dAdAzrI : phira usa ziSya kA kyA hogA? aura yahA~ to asara bhI nahIM huA aura usakI vAipha para bhI asara nahIM huA, kisI para kucha bhI asara nahIM huA aura samaya bIta gyaa| zaMkA kA samaya to calA jAegA na, eka dina? zaMkA kyA hamezA ke lie rahatI hogI? kavi ne bahuta bhArI vAkya likhA hai na, ki zaMkA kaisI hai? saccI zaMkA nahIM hai yaha, lekina viparIta buddhi kI zaMkA hai yaha! aura hama 'jJAnIpuruSa' haiM, tUne hama para bhI zaMkA kI? jahA~ hara prakAra se ni:zaMka honA hai, jisa puruSa ne hameM ni:zaMka banAyA, una para bhI zaMkA?! lekina yaha to jagat hai, kyA nahIM kaha sakatA?! aura phira usa zaMkA ko maiM sunatA hU~, vaha bhI gaibI jAdU se aura phira bAda meM vItarAgatA se dekhatA hU~! phira bhI daMDita nahIM kiyA 'maiM' 'tU' se phira kavi kyA kahate haiM? chatAM amane nathI daMDyA, na kariyA bheda hu~ tU thii| hA~, bilkula bhI daMDa nahIM diyA aura 'maiM-tU' nahIM kiyA ki 'tU aisA hai, tU aisA kyoM karatA hai, mujha para aisI zaMkA kyoM karatA hai!' aisA kucha bhI nhiiN| maiM samajhatA hU~ ki aisA hI hotA hai yaha to, use galataphahamI huI hai| __ apane yahA~ satsaMga meM 'maiM-tU' nahIM huA hai, 'maiM-tU' kA bheda nahIM par3A hai| 'maiM-tU' kA bheda to kitane hI sAloM se nahIM par3A hai, yahA~ kisI bhI jagaha pr| adhikatara to svAbhAvika rUpa se manuSya meM doSa Ate hI haiN| vaha doSoM se bharA huA ho to kahA~ jAe becArA?! lekina usa vajaha se hamane aisA nahIM kahA ki 'tU aisA hai'| 'maiM aura tU' kahA to bheda par3a jaaegaa| ho cukA phira! aura yahA~ to sabakucha abheda! Apako lagA na, aisA abheda?! yAnI ki 'tUne aisA kyoM kiyA' aisA-vaisA kucha bhI nhiiN| mujhameM aisI judAI hai hI nhiiN| varnA yadi zaMkA kare na, to bheda par3a jAtA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 AptavANI-9 hai aura isase saMbaMdhita zaMkA, vaha to bahuta bhArI cIz2a hai ! yAnI ki yaha vAkya bahuta bar3A hai tU 'aisA kyoM hai? tUne aisA kyoM kiyA?' isa taraha 'maiM-tU', alaga nahIM krte| 'maiM-tU' apane yahA~ kahA hI nahIM hai| apane ina pacAsa haz2Ara logoM meM 'maiM-tU' kahA hI nahIM hai| praznakartA : lekina sabhI dharmasthAnakoM meM 'maiM-tU' ke bheda hI dekhane ko milate haiM na? dAdAzrI : vahI hotA hai na! aura kyA hotA hai ?! jaba taka 'maiM-tU' ke bheda haiM, taba taka jIvAtmA haiN| jisameM 'maiM-tU' abheda ho gae, vaha paramAtmA bana gyaa| paramAtmA, bhalA usameM aura kucha kahA~ se lAte? lekina jaba taka use paramAtmA nahIM bananA hotA hai, taba taka 'maiM-tU' karatA rahatA hai| ___ arthAt jaba viparIta buddhi se zaMkA kI hogI, taba bhI 'maiM-tU' ke bheda nahIM ddaale| varnA pUrA jagat to lar3AI kara-karake tela nikAla detA hai ki 'tU nAlAyaka hai, aisA hai, vaisA hai|' aura vaisA sabhI jagaha para hai hI, 'evarIvhera!' yahA~ ke alAvA saba jagaha para hai hI! yaha apavAda mArga hai, hara prakAra se apavAda mArga hai| anya sabhI jagaha to 'maiM-tU' ke bheda Dala jAte haiN| praznakartA : hama Apa para zaMkA kareM usakA Apako patA cala jAtA hai, phira bhI Apa bheda kyoM nahIM rakhate? dAdAzrI : hama jAnate haiM ki yaha mUlI hai to aisI hI gaMdha degI, yaha pyAz2a hai, vaha aisI gaMdha degii| aisA saba nahIM samajhate? phira agara vaha durgaMdha de aura usameM use DA~Te to burA nahIM dikhegA?! vaha hai hI pyAja, usameM DA~Tane jaisA kyA hai ?! mUlI meM mUlI ke svabhAva vAlI sugaMdhI hotI hI hai| pyAz2a agara usa kone meM rakhI ho to vahA~ para zora macAtI rahatI hai to yahA~ taka gaMdha AtI hai vaha usakA svabhAva hai| hama samajhate haiM ki yaha aise svabhAva kA hai| ___ hama yadi ulTA karane jAe~ge to usa para se kRpA calI jAegI jisase usakA ahita ho jaaegaa| jisakA hita karane baiThe haiM, usI kA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 105 ahita ho jAegA, isalie hamane to... hamArI jiMdagI kA parizrama hI aisA hai ki hamane jo per3a lagAyA, phira plAniMga karate samaya vaha per3a agara roDa ke bIca meM A rahA ho, taba bhI hama usa per3a ko nahIM kATate, taba phira roDa ko hI ghumAnA bAkI rahA! hamArA boyA huA, hamane pAnI diyA ho aura hamAre dvArA pAle-pose gae usa per3a ko hama ukhAr3ate nahIM haiM lekina sirpha usa roDa ko hI ghumAnA rhaa| pahale se hamArI paddhati hI isa prakAra kI rahI hai ki hamAre hAtha se boyA gayA hamAre hAtha se ukhar3anA nahIM caahie| bAkI, jIva to bahuta prakAra ke mileMge hI na! ye to apAra zaMkAe~ haiM! zaMkA, zaMkA, calate-phirate zaMkAvAlA jgt| aura kisI ke dvArA bhUlacUka se kisI vyakti kI patnI para hAtha rakha diyA, to usase zaMkA huI ! usase to ghara para behisAba lar3AIyA~ zurU ho jAtI haiN| aba usa strI kA isameM koI doSa nahIM hai, phira bhI behisAba lar3AIyA~ calatI haiN| aba ina logoM kA kyA kareM?! yAnI ki yadi bhUla se apanA hAtha rakha diyA gayA ho to niHzaMkatA se usa zaMkA ko khatma kara denA caahie| zaMkA kisase khatma karanI hai ? niHzaMkatA se! vaha 'dAdA' kI ni:zaMkatA se zaMkA gaI aisA khnaa| zaMkA karane ke bajAya... bAkI, jagat meM saba se bar3A roga ho to vaha hai zaMkA! praznakartA : lekina ApakA yaha vAkya bahuta z2abaradasta hai| yaha jagat zaMkA karane yogya nahIM hai!' dAdAzrI : zaMkA se hI yaha jagat utpanna huA hai| zaMkA se, baira se, kucha aise zabda haiM, jinake AdhAra para jagat TikA hai| kisI para zaMkA karane ke bajAya use do thappar3a mAra denA acchA hai, lekina zaMkA mata krnaa| thappar3a mAroge to pariNAma AegA na jhaTa se! sAmanevAlA cAra lagA degA na? lekina zaMkA kA pariNAma to use khuda ko hI, akele ko hI! khuda gaDDhA khodakara aura aMdara utara jAtA hai, vApasa bAhara nahIM nikala paataa|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 AptavANI-9 ye sabhI pIr3Ae~ zaMkA meM se utpanna huI haiN| Apako isa bhAI para zaMkA ho ki 'isa bhAI ne aisA kiyaa|' vaha zaMkA hI Apako kATa khaaegii| aba yadi kabhI aisA kiyA bhI ho aura zaMkA ho jAe, taba bhI hameM zaMkA se kahanA hai, 'he zaMkA, tU calI jA ab| yaha to merA bhAI hai|' rakama jamA karavAne ke bAda zaMkA? praznakartA : eka vyakti ne mujhe gAlI dI aba aisA to maiM kaise mAna sakatA hU~ ki usane mujhe gAlI nahIM dI? merA mana kaise mAnegA? dAdAzrI : aisA kaha hI nahIM sakate na ! gAlI dI hai, vaha to dI hI hai na! usakA savAla nahIM hai lekina hama kyA kahate haiM ki usa para zaMkA nahIM honI caahie| hamane gAr3I meM kisI ko pacAsa haz2Ara rupaye rakhane ko die aura kahA ki, 'z2arA maiM saMDAsa jA rahA huuN|' aura phira saMDAsa meM zaMkA ho to? are, pA~ca lAkha rupaye die hoM aura zaMkA hone lage na, taba bhI zaMkA se kahanA ki, 'aba tU calI jaa| maiMne de die, ve de die| ve jAne hoMge to jAe~ge aura rahane hoMge to raheMge!' sAmane vAle para zaMkA to binA bAta ke doSa baMdhavAtI hai aura yadi kabhI mujha jaise ko rupaye die hoM aura vaha zaMkA kare to usakI kyA dazA hogI? yAnI ki yaha jagat kisI bhI jagaha para zaMkA karane yogya hai hI nhiiN| udhAra diyA huA yAda AyA aura... rAta ko sone jAe, gyAraha baje hoM aura or3hakara so jAe aura turaMta vicAra Ae ki 'are vaha lAkha rupaye likhavAnA to raha gyaa| vaha likhakara nahIM degA to kyA hogA?' to ho cukA! ho cukA kAma! bhAI kA! phira muradA jI rahA ho na, usa taraha rahatA hai bAda meM! aba kisI ko lAkha rupaye udhAra die hoM aura vaha hara mahIne haz2Ara rupaye byAja de rahA ho, usako aba do-tIna lAkha rupayoM kA nukasAna ho gayA, lekina usane byAja to bhejA, isalie hamane jAnA ki
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha byAja to bhejA hai lekina jaba se hameM zaMkA par3I ki 'ise nukasAna huA hai to zAyada kabhI yaha mUla rakama nahIM degA, to kyA karU~gA ? aba lAkha rupaye vApasa Ae~ge yA nahIM ?' usa vicAra ko pakar3a liyA to phira usakA kaba aMta AegA ? zaMkA rahe, taba taka aMta AegA hI nahIM, yAnI ki usa vyakti kA maraNa honevAlA hai / 107 phira rAta ko kabhI bhI Apako isa bAre meM zaMkA ho ki lAkha rupaye nahIM Ae~ge to kyA hogA ? pUre dina Apako zaMkA nahIM huI aura rAta ko jaba zaMkA huI taba duHkha hotA hai aura pUre dina zaMkA nahIM huI thI taba kyA usa ghar3I duHkha nahIM thA ? rupaye de die hoM, usake bAda 'vApasa degA yA nahIM?' aisI zaMkA utpanna hogI, to Apako duHkha hogA na? to zaMkA isa ghar3I kyoM huI aura pahale kyoM nahIM huI ? praznakartA : usakA kyA kAraNa hai ? dAdAzrI : yaha apanI mUrkhatA / yadi zaMkA karanI ho to hamezA zaMkA karo, itanI adhika jAgRtipUrvaka zaMkA karo, use rupaye do tabhI se zaMkA karo / jahA~ lAkha rupaye die hoM, usa samaya aisA lage ki 'pArTI ThIka nahIM hai, ' taba bhI zaMkA utpanna nahIM hone denI cAhie / 'aba kyA hogA ?' isI ko kahate haiM vApasa zaMkA honaa| kyA honA hai Akhira ? yaha zarIra bhI jAne vAlA hai aura rupaye bhI jAne vAle haiN| sabhI kucha calA jAne vAlA hai na ? ! ronA hI hai na aMta meM ? ! aMta meM ise jalA hI denA hai na ? ! to bhalA pahale se hI marane kA kyA matalaba hai ? ! jI na, caina se ! jaba aisA hotA hai taba usa dina maiM kyA karatA hU~ ? 'aMbAlAlabhAI, jamA kara lo, rupaye A gae!' kaha detA huuN| aisA nukasAna uThAne ke bajAya cupacApa rakama jamA kara lenA acchA hai, sAmanevAlA jAne nahIM usa taraha se! nahIM to logoM ko to agara jyotiSI kahe na, to bhI mAna lete haiN| jyotiSI kahate haiM, 'dekho, kitane acche graha haiM sbhii| Apako kucha
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 AptavANI-9 honevAlA nahIM hai| rupaye vApasa A jaaeNge|' taba phira vaisA mAna letA hai| usakI khuda kI bhI sTebiliTI nahIM hai| vaha jyotiSI hamAre bAre meM kyA batA sakegA? use usakA khuda kA hI dekhanA nahIM AtA, phira vaha hamArA kyA batAegA?! usake pairoM meM Adhe cappala haiM, pIche se thoDe ghisa cake haiN| phira bhI aise cappala pahanatA hai to hama nahIM samajha jAe~ ki 'are, tujhe terA hI jyotiSa dekhanA nahIM AtA, to tU merA kyA dekhanevAlA thA?' lekina ye to lAlacI logoM ko sabhI pha~sAte haiN| yahA~ ke jyotiSI to kahA~ taka pahu~ca gae haiM ?! bar3e sAhaba vagairaha sabhI mAnate haiN| are, mAnanA cAhie kyA? jyotiSiyoM ko ghara meM ghusane denA cAhie? ghara meM ghusane diyA to ghara meM ronA-dhonA maca jAegA isalie unheM ghusane hI nahIM denA caahie| hA~, unheM kahanA ki 'jyotiSa dekhane ke lie nahIM, yoM hI aanaa| mere yahA~ Akara jyotiSa mata dekhanA kisI kA, kapAla mata dekhanA ki isakI rekhAe~ aisI haiM, jaisA hai vaisA rahane denaa| hameM itane dUdha kI khIra banAnI hai usameM chIMTe mata ddaalnaa| hA~, yaha to kisI ko patA nahIM calatA ki kyA honA hai, to tujhe kisa taraha patA calA?!' niHzaMkatA, vahA~ kArya siddhi ataH vahama hone se duHkha par3atA hai| agara bahIkhAte dekhane nahIM Ae~ to, hotA hai sATha lAkha kA phAyadA aura dikhAI detA hai cAlIsa lAkha kA nuksaan| phira use duHkha hI hotA rahegA na, aisA hai yaha jgt| dekhanA nahIM AyA usI kA yaha duHkha hai| nahIM to duHkha hai hI nahIM isa jagat meN|| yaha to nirI zaMkA ke hI vAtAvaraNa meM jI rahA hai pUrA jagat, ki "aisA ho jAegA yA vaisA ho jaaegaa|' kucha bhI nahIM honevaalaa| bekAra hI kyoM ghabarAtA hai? soyA raha na, sIdhI taraha se| binA kAma ke idharaudhara cakkara lagAtA rahatA hai| tUne khuda apane Apa para zraddhA rakhI hai vaha galata hai sArI, 'haMDreDa parasenTa'! yAnI ki kucha bhI nahIM honevaalaa| lekina dekho na ghabarAhaTa, ghabarAhaTa, tar3aphar3AhaTa, taraphar3AhaTa! jaise sAtha meM le jAnevAlA hai na thor3A bahuta?! yaha to, pUre dina 'kyA hogA, kyA hogA?' isa taraha ghabarAtA rahatA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 109 hai| are, kyA honA hai? yaha duniyA kabhI bhI gira nahIM gaI hai| yaha duniyA jaba nIce gira jAegI na, taba bhagavAna bhI nIce gira jAe~ge! duniyA kabhI bhI giregI hI nhiiN| hama nepAla kI yAtrA meM basa lekara gae the| taba rAste meM yU.pI. meM rAta ko bAraha baje eka zahara AyA thaa| kauna sA thA vaha zahara? mahAtmA : barelI thA vh| dAdAzrI : haaN| to barelI vAle sAre phauz2adAra, aura kahane lage ki, 'basa roko|' maiMne pUchA ki, 'kyA hai ?' taba unhoMne kahA ki, 'abhI Age nahIM jA skte| rAta ko yahIM para raho, Age rAste meM luTa lete haiN| pacAsa mIla ke eriyA meM isa tarapha se, usa tarapha se sabhI ko rokate haiN|' taba maiMne kahA ki, 'bhale hI luTa jAe~, hameM to jAnA hai|' taba aMta meM una logoM ne kahA ki, 'to sAtha meM do pulisavAloM ko lete jaao|' taba maiMne kahA ki, 'pulisavAloM ko bhale hI baiThA do|' taba phira do pulisa vAle baMdUka lekara baiTha gae, lekina kucha bhI nahIM huaa| aisA yoga baiThanA, vaha to ati-ati muzkila hai! aura agara vaisA yoga honA hogA to haz2AroM prayatna karoge, taba bhI tumhAre prayatna bekAra ho jAe~ge! ataH DaranA mata, zaMkA mata krnaa| jaba taka zaMkA nahIM jAegI, taba taka kabhI bhI kAma nahIM ho paaegaa| jaba taka niHzaMkatA nahIM AegI, taba taka iMsAna nirbhaya nahIM ho skegaa| jahA~ zaMkA hai, vahA~ bhaya hotA hI hai| aisI zaMkA koI nahIM karatA isa muMbaI zahara ke hara eka iMsAna se pUchakara Ao ki bhAI, Apako marane kI zaMkA hotI hai kyA? taba kahegA, 'nahIM hotii|' kyoMki usa soca ko hI nikAla diyA hotA hai, jar3amUla ke sAtha nikAla diyA hotA hai| vaha jAnatA hai ki 'yoM zaMkA kareMge to abhI ke abhI mara jaaeNge|' to usI prakAra dUsarI zaMkAe~ bhI karane jaisI nahIM haiN| dUsarI zaMkAe~ aMdara uTheM na, to unheM khodakara nikAla de na ! niHzaMka ho jA na! lekina ye loga to dUsarI sabhI zaMkAoM ko aMdara sahejakara rakhate
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 haiM lekina marane kI zaMkA ko uThane hI nahIM dete, uTha jAe taba bhI use khodakara nikAla dete haiM / 110 samAdhAna jJAnI ke pAsa se aura dhaMdhA baiTha jAegA, aisA lage to usakI ciMtA karatA hai, usake lie zaMkA hotI rahatI hai ki, 'dhaMdhA baiTha jAegA to kyA hogA ? dhaMdhA baiTha jAegA to kyA hogA ?' are, zaMkA mata krnaa| yaha to kahegA ki, 'tez2I vAle loga to hamezA tez2I meM hI raheMge aura maMdI vAle loga to hamezA maMdI meM hI rheNge| maMdIvAlA, kabhI bhI tez2I meM nahIM AtA aura tez2IvAlA, kabhI bhI maMdI meM nahIM aataa| dekho na, 'kaisA Azcarya hai !' lekina nahIM, paoNz2iTivanegeTiva donoM rahate hI haiM, nahIM to ilekTrisiTI utpanna hI nahIM hogii| mokSa meM jAne kA jJAna milA hai, isalie aba mokSa meM jAne kI sabhI taiyAriyA~ rkhnaa| zaMkA-kuzaMkA ho to Akara hameM batA denA ki, 'dAdAjI, mujhe isa taraha se zaMkAe~ hotI haiN|' maiM samAdhAna kara duuNgaa| varnA, zaMkA to saba se bhayaMkara cIz2a hai / vaha bhUta jaisI hai, DAkaNa jaisI hai| zaMkA ke bajAya to DAkaNa kA cipakanA acchA hai, use to koI utAra degA lekina agara zaMkA cipaka gaI to jAegI hI nahIM / to zaMkA TheTha taka rakho apanA to yaha AtmajJAna hai ! koI aisI-vaisI cIz2a nahIM hai / yaha to Apako g2az2aba kI cIz2a prApta huI hai ! aura ye jo sAre bhAva Ate haiM na, mana ke bhAva, buddhi ke bhAva, ve sabhI bhAva sirpha bhayabhIta hI karavAne vAle haiN| ekabAra samajha jAnA hai ki ye sirpha bhayabhIta karane vAle loga haiM aura jaba taka buddhi kA upayoga hotA rahegA, taba taka vaha dakhala karatI hI rhegii| ApakI buddhi dakhala karatI hai kyA ? praznakartA : kabhI-kabhI khar3I ho jAtI hai, ulTI khar3I ho jAtI hai| dAdAzrI : lekina vaha galata cIz2a hai, utanA to Apa samajha gae ho na ?
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 111 praznakartA : hA~, utanA to samajha meM AtA hai| dAdAzrI : vaha galata cIz2a hai aura ye jo nakhare karatI hai, ve saba galata haiM, vaha saba samajha meM A gayA hai na? vaha sahI cIz2a nahIM hai, aisA samajha meM A gayA hai na? hA~, yaha saba samajha le to AtmA kI tarapha jAne ke prayatna hote hI haiN| phira bhI buddhi kA bahuta z2ora ho to hila jAte haiN| ___ kabhI vyApAra meM bar3A nukasAna ho jAe, taba bhI Apa ghaMToM taka baiThe nahIM rahate haiM na? jaba ve paryAya Ae~ taba chaha-chaha ghaMToM taka baiThe nahIM rahate na? praznakartA : baiThe rahate haiM na! koI ThikAnA nhiiN| dAdAzrI : bAda meM baMda ho jAtA hai na? praznakartA : bAda meM to baMda ho jAtA hai| dAdAzrI : jaba baMda ho jAtA hai, usa ghar3I vaha nukasAna vasUla ho jAne ke bAda ve paryAya baMda hote haiM yA phira nukasAna apanI jagaha para rahane ke bAvajUda bhI baMda ho jAte haiM ? mAna lo hamArA pA~ca sau rupaye kA nukasAna ho gayA, usake AdhAra para yaha zurU huA to bAraha ghaMTe calA yA do dina calA, lekina kabhI na kabhI yaha baMda hotA hI hai| taba vaha pA~ca sau rupaye jamA hone ke bAda baMda hotA hai yA vaha nukasAna vaise kA vaisA rahe, taba bhI yaha baMda ho jAtA hai ? praznakartA : vaha nukasAna to vaise kA vaisA hI rahatA hai| dAdAzrI : to hamArA use baMda karane kA artha kyA hai ? jaba taka nukasAna kI bharapAI nahIM ho jAtI, hameM taba taka calane denA thA na? praznakartA : lekina vaha to apane Apa hI zurU ho jAtA hai aura apane Apa hI baMda ho jAtA hai| dAdAzrI : jaba vaha baMda ho jAe to phira kahanA ki 'abhI taka
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 AptavANI-9 nikAla nahIM huA hai to kyoM baMda ho gayA hai ? vApasa aa|' aisA kahanA! aisA hai, nukasAna ke prazna ke bAre meM socane meM harja nahIM hai lekina jaba taka nukasAna kI bharapAI nahIM hotI, tabhI taka socate raheM to kAma kA hai| nahIM to laTU kI taraha, nukasAna kI bharapAI hue bagaira yoM hI baMda ho jAe taba usakA to artha hI nahIM hai na! varnA pahale se hI baMda rakhanA acchaa| varnA, loga to sabhI paryAya bhUla jAte haiN| Age likhatA jAtA hai aura pIche kA bhUlatA jAtA hai| hama eka sekanDa ke lie bhI nahIM bhUlate, Aja se cAlIsa sAla pahale jo huA thA, vaha bhI lekina loga to bhUla jAte haiM na! kudarata jabarana bhulavA detI hai taba bhUleM, isake bajAya pahale se hI bhUla jAnA acchaa| yaha to, yAda bhI udayakarma karavAte haiM aura bhulavAte bhI ve hI haiN| taba phira 'hameM' z2arA 'unakA' kaMdhA thapathapAkara kahanA cAhie, "jo 'hai' vaha hai aura 'nahIM hai' vaha nahIM hai, yaha 'vyavasthita' meM koI bhI badalAva nahIM honevaalaa|" / ___ isalie yadi nukasAna kI ciMtA karanI hai to pUrI jiMdagI karanA, nahIM to mata krnaa| nukasAna kI ciMtA karanI hai to jaba taka phAyadA 'eDajasTa' na ho jAe, taba taka karanA lekina phira yadi laTU kI taraha Apa kisI ke adhIna rahe aura ciMtA apane Apa baMda ho jAe, vaha kaisA?! phAyadA 'eDajasTa' hue bagaira hI yadi apane Apa baMda ho jAe aura nukasAna kI bharapAI hue bagaira apane Apa hI baMda ho jAe to phira Apako pahale se hI baMda nahIM kara denA cAhie? yaha to nukasAna khatma hue bagaira hI baMda ho jAtA hai na? praznakartA : haaN| dAdAzrI : to Apa usase kaha denA ki, 'kyoM baMda ho gayA? to phira tU zurU hI kisalie huA thA? aura zurU huA to TheTha taka, nukasAna pUrA hone taka calane do|'
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 113 nahIM to zaMkA mata rakhanA hama 'jJAna' hone ke pahale se hI eka bAta samajha gae the| hameM eka jagaha para zaMkA huI thI ki, 'yaha vyakti aisA karegA, dhokhAdhar3I kregaa|' isalie phira hamane taya kiyA ki zaMkA karanI ho to pUrI jiMdagI karanI hai, varnA zaMkA karanI hI nahIM hai| zaMkA karanI hai to TheTha taka karanI hai kyoMki use bhagavAna ne jAgRti kahA hai| yadi karane ke bAda zaMkA baMda ho jAnI hai to karanA hI mt| hama kAzI jAne ke lie nikale aura mathurA se vApasa A jAe~, usake bajAya nikale hI nahIM hote to acchA thaa| yAnI hameM usa vyakti para zaMkA huI thI ki yaha vyakti aisA hai| usake bAda se, hameM zaMkA hone ke bAda se, hama zaMkA rakhate hI nahIM haiN| varnA usake bAda se usake sAtha vyavahAra hI nahIM rkhte| bAda meM phira dhokhA nahIM khaate| yadi zaMkA rakhanI ho to pUrI jiMdagI vyavahAra hI nahIM krte| sAvadhAna raho, lekina zaMkA nahIM praznakartA : jisa prakAra, jaba gAr3I calAte haiM na, usa samaya hameM sAmane jAgRti to rakhanI hI par3atI hai na? isI prakAra hamArA jIvana vyavahAra calAte samaya hameM hamezA jAgRti to rakhanI hI par3egI na, ki aisA karU~gA to yaha AdamI khA jAegA?' aisA to hameM dhyAna meM rakhanA hI par3egA na? dAdAzrI : vaha to rakhanA par3egA lekina zaMkA nahIM karanI hai aura aisI jAgRti rakhane kI bhI z2arUrata nahIM hai ki 'yaha khA jaaegaa'| sirpha hameM sAvadhAna rahanA caahie| ise jAgRti kaha sakate ho, lekina zaMkA nahIM karanI hai| aisA hogA to kyA hogA, zAyada agara aisA hogA to kyA hogA?' aisI zaMkAe~ nahIM karanI caahie| zaMkAe~ to bahuta nukasAnadAyaka! zaMkA to utpanna hote hI duHkha detI hai ! praznakartA : kaI bAra aisA hotA hai ki kisI kAma meM aise 'problamsa' Ane lageM taba sAmane vAle vyakti para hameM zaMkA hotI hai, aura usa vajaha se hameM duHkha rahA karatA hai| dAdAzrI : hA~, vaha nirAdhAra zaMkAe~ haiN| zaMkA meM do cIjeM hotI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 AptavANI-9 haiN| eka to, pratyakSa duHkha hotA hai| dUsarA, usa para zaMkA kI, usake badale meM gunAha lAgU hotA hai, kalama cAra sau ar3atIsa lAgU ho gii| praznakartA : lekina hameM koI bhI kAma karanA ho yA rAste para pula banAnA ho to usake 'sephTI phaikTara' to dhyAna meM lene par3eMge na? nahIM leMge to pula gira jaaegaa| vahA~ para agara ajAgRti rakhakara pula banA deM, to aisA to calegA hI nahIM na! dAdAzrI : vaha ThIka hai| sabhI 'sephTI phaikTara' rakhane cAhie, lekina usake bAda seTiMga karate samaya phira se zaMkA nahIM honI caahie| zaMkA khar3I huI ki duHkha khar3A hogaa| praznakartA : lekina koI bhI kAma karate hue koI vyakti usameM galata nahIM kare, usake bAre meM socanA to par3egA na? dAdAzrI : hA~, socane kI sArI chUTa hai hI! zaMkA karane kI chUTa nahIM hai| jitanA socanA ho utanA soca, pUrI rAta socanA ho taba bhI soca, lekina zaMkA mata karanA kyoMki usakA 'enDa' hI nahIM aaegaa| zaMkA 'enDalesa' cIz2a hai| vicAroM kA 'enDa' (aMta) aaegaa| mana thaka jAtA hai na! kyoMki bahuta socane se mana hamezA thaka jAtA hai isalie phira vaha apane Apa hI baMda ho jAtA hai| lekina zaMkA nahIM thktii| zaMkA to aisI AtI hai, vaisI AtI hai isalie tU zaMkA mata rkhnaa| isa jagat meM zaMkA karane jaisA anya koI duHkha hai hI nhiiN| zaMkA karane se to pahale khuda kA hI bigar3atA hai, usake bAda sAmane vAle kA bigar3atA hai| hamane to pahale se hI ye khoja kara lI hai ki zaMkA se apanA khuda kA hI bigar3atA hai| sabakucha jAne, phira bhI zaMkA nahIM isalie hamane kabhI bhI kisI para zaMkA nahIM kI hai| hama bArIkI se jA~ca karate haiM, lekina zaMkA nahIM rkhte| jo zaMkA rakhatA hai, vaha mAra khAtA hai| jAnate z2arUra haiM, lekina zaMkA nahIM rkhte| z2arA sI bhI zaMkA
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 115 nahIM rakhate! eka z2arA sI bhI zaMkA, kisI ke lie mujhe nahIM huI hai| jAnate sabhI kucha hai, eka akSara bhI hamArI jAnakArI se bAhara nahIM hotaa| yaha itane pAnI meM hai, yaha itane pAnI meM, koI itane pAnI meM hai, koI itane pAnI meM hai, sabakucha jAnate haiN| kisI ne nIce se paira U~ce kie haiM, koI mu~ha bigAr3a rahA hai| aMdara paira Upara kie haiM, vaha bhI dikhAI detA hai mujhe lekina zaMkA nahIM karate hm| zaMkA se kyA phAyadA hotA hai? praznakartA : nukasAna hotA hai| dAdAzrI : kyA nukasAna hotA hai ? praznakartA : khuda ko hI nukasAna hotA hai na! / dAdAzrI : nahIM, lekina sukha kitanA detI hai ? zaMkA paiThI taba se jaise bhUta lipttaa| 'ye hI le gayA yA isI ne aisA kiyaa|' usase paiThI zaMkA! usakA bhUta laga gayA aapko| sAmane vAle kA to jo honA hogA vaha hogA, lekina Apako bhUta laga gyaa| ye 'dAdA' itane satarka haiM ki kisI para z2arA sI bhI zaMkA nahIM krte| jAnate sabhI kucha haiM, lekina phira zaMkA nahIM krte| ___ 'kahane vAlA' aura 'karane vAlA,' donoM alaga __ saMsAra meM kisI bhI prakAra kI zaMkA karanA gunAha hai| zaMkA karane se kAma nahIM hotaa| ye 'jJAna' prApta huA hai, to aba ni:zaMka mana se kAma karate jAo na! khuda kI akla lagAne gae to bigar3egA aura sahaja chor3a doge to kAma ho jaaegaa| isI taraha kAma karate rahane ke bajAya agara sahaja chor3a doge to kAma acchA hogaa| jahA~ thor3I sI bhI zaMkA rahe vahA~ kisI bhI prakAra kA kArya nahIM ho paataa| praznakartA : phira bhI koI bhI kArya karane meM zaMkA-kuzaMkA hotI rahatI hai, to kyA karanA cAhie? dAdAzrI : vaha jhaMjhaTa vAlA hI hai na! vaha z2arA muzkila meM DAla detA hai|
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 AptavANI - 9 praznakartA : taba kyA karU~ phira ? dAdAzrI : karanA kyA hai ? ' Apako ' 'caMdUbhAI' se kahanA hai ki, 'zaMkA-kuzaMkA mata karanA / jo Ae vaha karanA hai / ' basa, itanA hI / 'vaha' zaMkA-kuzaMkA kare to use kahane vAle 'Apa' haiM na, sAtha ke saath| pahale to koI kahane vAlA thA hI nahIM, isalie ulajhana meM rahate the| aba to vaha, kahane vAlA hai na ! vahA~ zUravIratA honI cAhie jahA~ zaMkA ho vaha kAma hI zurU mata karanA / jahA~ hameM zaMkA ho na, vaha kAma karanA hI nahIM cAhie yA phira vaha kAma hameM chor3a denA caahie| jahA~ zaMkA utpanna ho, aisA kArya nahIM karanA caahie| saMgha yahA~ se ahamadAbAda jAne ke lie nikalA, calane lgaa| aMdara kucha loga kaheMge, 'are, zAyada barasAta ho jAe to vApasa pahu~ca pAe~ge yA nahIM, isake bajAya vApasa lauTa calo na !' aisI zaMkA vAle hoM to kyA karanA par3egA ? aise do-tIna loga hoM to vahA~ se nikAla dene pdd'eNge| varnA pUrI TolI bigar3a jAegI / ataH jaba taka zaMkA hotI rahe na, taba taka kucha bhI ThIka se nahIM ho sakatA / usase koI bhI kAma nahIM ho sakatA / bahuta prayatna kare, bahuta puruSArtha karane se agara vaha badala jAe to sudhara sakatA hai| badala jAe to acchaa| sabhI khuza hoMge na ! jisameM zUravIratA ho, vaha agara kabhI pheMkane lage to sabakucha pheMkakara calatA banatA hai aura vaha jaisA cAhe vaisA kAma kara sakatA hai / isalie zUravIratA rakhanI cAhie ki 'mujhe kucha bhI nahIM hogA / ' apane ko z2ahara khAnA hogA tabhI khAe~ge aura agara nahIM khAnA ho to kauna khilA sakatA hai? hameM kahe, 'abhI gAr3I TakarA jAegI to ?' DrAivara yadi aisA kahe to hameM kahanA cAhie, 'rahane de, terI DrAiviMga baMda kara / utara jA / bahuta ho cukaa|' yAnI aise vyakti ko chUne bhI nahIM denA cAhie ? zaMkA vAle ke sAtha to khar3e bhI nahIM rahanA caahie| apanA mana bigar3a jAtA hai|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 117 zaMkA kyoM AnI cAhie? sApha-sApha honA caahie| vicAra to kaise bhI Ae~ lekina hama 'puruSa' hue haiM na? 'puruSa' nahIM huA to iMsAna mara jaaegaa| puruSa ho jAne ke bAda kahIM puruSArtha meM zaMkA hotI hogI? puruSa hone ke bAda phira bhaya kaisA? svapuruSArtha aura svaparAkrama utpanna hue haiN| phira bhaya kaisA? praznakartA : zUravIratA rakhanI par3atI hai yA apane Apa rahatI hai ? dAdAzrI : rakhanI par3atI hai| hama yadi aisA nahIM soceM ki 'gAr3I kA eksiDanTa hogA' taba bhI yadi vaha honA hogA to chor3egA kyA? aura jo socatA hai, use? usakA bhI hogaa| lekina jo soce bagaira baiThatA hai, vaha zUravIra kahalAtA hai| use lagatI bhI kama hai, bilkula kama coTa lagatI hai aura baca jAtA hai| gADI meM baiThane ke bAda aisI zaMkA hotI hai 'parasoM Tena TakarA gaI thI, to Aja bhI TakarA jAegI to kyA hogA?' aisI zaMkA kyoM nahIM hotI? ataH jo kAma karanA hai, usameM zaMkA mata rakhanA aura agara Apako zaMkA ho to vaha kAma mata krnaa| 'Aidara disa oNra deTa!' aisA to kahIM hotA hogA? jo aisI bAta kare use to uThAkara kahanA ki, 'ghara jaa| yahA~ para nhiiN|' zUravIratA kI bAta honI caahie| hameM ghara jAnA ho aura koI eka vyakti aisA kahatA rahe, 'ghara jAte hue kahIM Takkara ho jAegI to kyA hogA? yA phira eksiDanTa ho jAegA to kyA hogA?' to saba ke mana kaise ho jAe~ge?! aisI bAtoM ko ghusane hI nahIM denA caahie| zaMkA to hotI hogI? samudra kinAre ghUma rahe hoM aura koI kahe, 'abhI lahara Ae aura khIMcakara le jAe to kyA hogA?' kisI ne bAta kI ho ki, 'aise lahara AI aura khIMcakara le gii|' taba hameM zaMkA hone lage to kyA hogA? yAnI ye 'phUlizanesa' kI bAteM haiN| 'phUlsa pereDAiz2a!' __ yAnI jo kAma karanA ho usameM zaMkA nahIM aura zaMkA hone lage to karanA mt| 'mujhase yaha kAma ho pAegA yA nahIM hogA' aisI zaMkA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 AptavANI-9 ho tabhI se kAma nahIM ho paataa| zaMkA rahatI hai, vaha to buddhi kA tUphAna aura aisA kucha bhI hotA nahIM hai| jise zaMkA hotI hai na, use sabhI jhaMjhaTa khar3e hote haiN| karma rAjA kA niyama aisA hai ki jise zaMkA hotI hai, vahIM para ve jAte haiM ! aura jo dhyAna nahIM dete, unake vahA~ to ve khar3e bhI nahIM rhte| isalie mana maz2abUta rakhanA caahie| yaha prikaoNzana hai yA dakhala? zaMkA to duHkha bhI bahuta detI hai, bhayaMkara duHkha detI hai| vaha zaMkA kaba nikalegI?! kaI bAra haz2Ara-do haz2Ara ke z2evara, ghar3I vagairaha kisI ne rAste meM mArakara saba lUTa liyA ho, taba phira yadi kapar3e, ghar3I, z2evara vagairaha pahanakara phira se bAhara jAnA ho to usa ghar3I zaMkA utpanna hotI hai ki agara Aja (luTerA) mila jAegA to? aba nyAya kyA kahatA hai? yadi use milanA hogA to usase baca nahIM pAegA, phira tU kyoM binA bAta ke zaMkA karatA hai?! praznakartA : vaha zaMkA utpanna huI, aba vahA~ para usake lie koI 'prikaoNzana' vagairaha lene kI koI z2arUrata nahIM rahatI? dAdAzrI : 'prikaoNzana' lene se hI bigar3atA hai na! ajJAnI ke lie ThIka hai| yadi isa kinAre para AnA ho to isa kinAre kA sabakucha ekz2ekTa kro| usa kinAre para rahanA ho to usa kinAre kA ekjekTa rkho| yadi zaMkA karanI ho to usa kinAre para rho| bIca rAste meM rahane kA koI artha hI nahIM hai na! praznakartA : lekina koI 'Denjara signala' Ae taba usameM zaMkA na rakheM, lekina usake lie sahaja bhAva se 'prikaoNzana' lene cAhie na? dAdAzrI : 'prikaoNzana' Apase liyA hI nahIM jA sktaa| 'prikaoNzana' lene kI zakti hI nahIM hai| vaha zakti hai hI nahIM, use 'eDopTa' karane kA kyA artha hai? praznakartA : hamAre meM 'prikaoNzana' lene kI zakti hai hI nahIM?
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 119 dAdAzrI : bilkula bhI zakti nahIM hai / jo zakti nahIM hai, use yoM hI mAna lenA, vaha kAma kA nahIM hai na! yaha to, 'prikaoNzana' lene kI zakti nahIM hai aura karane kI bhI zakti nahIM hai aura 'prikaoNzana' 'caMdUbhAI' le hI lete haiN| Apa binA bAta ke daqhala karate ho / karatA hai koI dUsarA aura Apa sira para le lete ho aura isIlie bigar3atA hai / praznakartA : yAnI caMdUbhAI 'prikaoNzana' le, to usameM harja nahIM hai ? dAdAzrI : vaha letA hI hai / vaha to letA hI hai, hamezA hI letA hai| bAteM karate-karate koI vyakti cala rahA ho, yAnI ki vaha asAvadhAnI se cala rahA hotA hai lekina yadi ekadama se aise sA~pa jAtA huA dikha jAe, to ekadama se kUda jAtA hai vaha / vaha kauna sI zakti se kUdatA hai ? kauna kudAtA hogA? aisA hotA hai yA nahIM hotA ? itanI adhika sAhajikatA hai isa deha meN| ina 'caMdUbhAI' meM itanI adhika sAhajikatA hai ki aise dekhate hI kUda par3ate haiM / praznakartA : lekina aisI sAhajikatA hamAre kAma-dhaMdhe meM aura vyavahAra meM nahIM aatii| dAdAzrI : vaha to isalie ki dakhala karate ho / aura yadi zaMkA karo to hara prakAra se karanI cAhie, ki 'bhAI, kala mara jAe~ge to kyA hogA ?' koI maratA nahIM hai ? praznakartA : marate haiM na ! dAdAzrI : taba phira ! isalie yadi zaMkA karo to hara prakAra kI karanA / yaha eka hI prakAra kI kyoM karanI ? varnA kauna sI zaMkA nahIM hogI, aisA hai yaha jagat ! kisa bAre meM zaMkA nahIM hogI ?! yahA~ se ghara pahu~ca gae tabhI sahI hai / usameM kyoM zaMkA nahIM hotI ? zaMkA honI hI nahIM caahie| yAnI zaMkA se kahanA cAhie, 'calI jA / maiM ni:zaMka AtmA huuN|' AtmA ko kyA zaMkA bhalA ?!
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 AptavANI - 9 bIja meM se.... jaMgala maiM kyA kaha rahA hU~ ki zaMkA, vaha to bhUta hai| usa DAyana ko cipaTAnA ho to cipaTAnA, apane ko DAyana pasaMda ho to cipaTAnA lekina yadi zaMkA hone lage to use kyA kahanA cAhie ? ki 'dAdA ke phaoNloara bane ho aura aba kisa cIz2a kI zaMkA rakhate ho ? Apako zarma nahIM AtI ? dAdA kisI para zaMkA nahIM rakhate, to Apa kyoM zaMkA rakhate ho ? vaha baMda kara do| dAdA isa umra meM zaMkA nahIM rakhate haiM, phira Apa to javAna ho|' aisA kaheMge to zaMkA baMda ho jaaegii| hamane jiMdagI meM zaMkA kA nAma taka nikAla diyA hai| hameM kisI para bhI zaMkA AtI hI nahIM / vaha sephasAiDa hai yA nahIM ? praznakartA : bahuta bar3I 'sephasAiDa / ' dAdAzrI : zaMkA kA nAma taka nahIM / jeba meM se rupaye nikAlate hue dekha liyA ho to bhI usa para zaMkA nahIM aura dUsare bhayaMkara gunAha kie hoM to bhI zaMkA- vaMkA, rAma terI mAyA ! jAnate z2arUra haiM, jAnakArI meM hotA hai| hamAre jJAna meM hotA hai ki 'disa ija disa, disa iz2a deTa / ' lekina zaMkA nahIM / zaMkA vaha to bhayaMkara duHkhadAI hai aura usase naye prakAra kA saMsAra utpanna ho jAtA hai, aisA hai / babUla kA bIja ho na, taba to sirpha babUla hI ugatA hai aura eka bar3a kA bIja ho na, to usameM se sirpha bar3a hI ugatA hai lekina zaMkA nAma kA bIja aisA hai ki isa bIja se to satraha sau taraha kI vanaspatiyA~ utpanna ho jAtI haiN| eka hI bIja meM se satraha sau taraha kI vanaspatiyA~ uga jAtI haiM, usa bIja ko rakhA hI kaise jAe ? yaha zaMkA nAma kA bIja, use sirpha hama nikAla cuke haiM lekina Apako to sahaja rUpa se kabhI zaMkA ho jAtI hai / nahIM ? isalie hamAre jaisA rakhanA / zaMkA nikAla denaa| cAhe kisI bhI bAre meM ho, naz2aroM se dekhI huI bAta ho na, taba bhI zaMkA nahIM / jAna lenA hai, jAna z2arUra lenaa| jAnane meM pApa nahIM hai| A~khoM se dekhA huA bhI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 121 galata nikalatA hai| mere sAtha kitanI hI aisI ghaTanAe~ huI haiM ! ina A~khoM se dekhatA hU~, phira bhI galata nikalatA hai| aise udAharaNa 'ekjekTa' mere anubhava meM Ae haiM to aura kauna sI cIz2a ko sahI mAneM hama loga? ataH dekhane ke bAda bhI zaMkA nahIM karanI caahie| jAnakArI meM rkhnaa| hamArI yaha khoja bahuta gaharI hai| yaha to jaba bAta nikalatI hai taba khuda ke anubhava meM patA calatA hai aura duniyA meM kahIM ye sArI zaMkAe~ nikala nahIM cukI haiN| zaMkA nikalanA, vaha to 'jJAnIpuruSa' khuda, khuda kI hI zaMkAe~ nikAlane ke bAda dUsaroM kI bhI sArI zaMkAe~ nikAla dete haiN| varnA aura koI nikAla nahIM sktaa| iMsAna se khuda se zaMkA nahIM nikAlI jA sktii| vaha to bar3e se bar3A bhUta hai| vaha to DAyana kahalAtI hai| Apa isa tarapha gae hoM aura vahA~ se koI vyakti A rahA ho, vaha vyakti kisI strI ke kaMdhe para hAtha rakhakara cala rahA ho aura ApakI naz2ara par3e to kyA hogA Apako? usane hAtha kisalie rakhA vaha to vahI becArA jAne, lekina Apako kyA hogA? aura vaha zaMkA ghusane ke bAda, kitane sAre bIja uga jAte haiM phira! babUla, nIma, Ama, aMdara tUphAna ! yaha zaMkA to DAyana se bhI adhika kharAba cIz2a hai| DAyana kA cipaTanA to acchA hai ki ojhA nikAla detA hai lekina isa zaMkA ko kauna nikAle? hama nikAla dete haiM ApakI zaMkAe~! bAkI, zaMkA koI nahIM nikAla sktaa| ___ praznakartA : pichalA yAda karane se zaMkA hotI hai| dAdAzrI : use yAda hI nahIM karanA hai| bItA huA bhUla jaanaa| bItI huI tithi to brAhmaNa bhI nahIM dekhte| brAhmaNa se kahe, 'hamArI beTI paMdraha dina pahale vidhavA ho gaI thI yA nahIM?' to brAhmaNa kahegA, 'aisA koI pUchatA hogA kyA? jisa dina vaha vidhavA huI thI, vaha tithI to gii|' praznakartA : lekina kabhI-kabhI zaMkA ho jAtI hai| dAdAzrI : bhale hI ho, lekina kitane sAre per3a uga nikalate haiM phira! bIja eka aura satraha sau taraha kI vanaspatiyA~ uga nikalatI haiM!
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 AptavANI - 9 praznakartA: pUrA vana bana jAtA hai| dAdAzrI : hA~, pUrA vana bana jAtA hai / bAga meM se jaMgala bana jAtA hai| ina 'dAdA' ne mahAmuzkila se bagIcA banAyA hotA hai, usameM phira jaMgala bana jAtA hai / itanA bar3A bagIcA, vApasa jaMgala bana jAtA hai ? are, usa gulAba ko ropate - ropate to 'dAdA' kA dama nikala gyaa| dekho, jaMgala mata banA denA ! jaMgala mata banane denaa| aba nahIM banane doge na?! praznakartA : zaMkA to bilkula pasaMda hI nahIM hai, dAdA lekina nikAla nahIM hotA, isalie phira 'penDiMga' rahA karatA hai / dAdAzrI : vApasa 'penDiMga' par3A rahatA hai ? ! hala nahIM kara dete ? ! 'e skvera, bI skvera,' aisA vaha 'elajebrA' meM kensala kara dete ho na, usa taraha se? jise 'elajebrA' AtA hai na, use yaha saba AtA hai| zaMkA se Apako sabhI parezAniyA~ khar3I hotI haiM, taba phira nIMda meM vighna DAlatI hai kabhI ? praznakartA : aisA nahIM hai lekina agara nikAla nahIM hotA hai to vApasa AtI hai| dAdAzrI : aba kyA karoge ? seka do na ! to phira uge nhiiN| jo bIja sekakara rakha die, ve phira ugeMge nahIM / ugeMge taba parezAnI hai na ? ! isalie Apako aisA kahanA cAhie ki, 'dAdA' ke 'phaoNloarsa' hokara bhI aisA karane meM Apako zarma nahIM AtI ? varnA kahanA, 'do tamAce mAra duuNgaa| zaMkA kyA kara rahA hai ?' aise DA~TanA / dUsare DA~TeM usake bajAya " 'Apa' DA~To to kyA burA hai ? kauna DA~Te to acchA ? apane Apako hI DA~Te to acchA, logoM kI mAra khAne ke bajAya ! praznakartA : yaha to, mAra khAtA hai taba bhI nahIM jAtI / dAdAzrI : hA~, mAra khAne para bhI nahIM jAtI isalie yaha bAta
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 123 niklii| zaMkA jAne vAlI ho, taba bAta nikalatI hai| nahIM to bAta nahIM nikltii| kAma sArA paddhatipUrvaka karo, lekina zaMkA mata krnaa| isa 'relve' ke sAmane z2arA sI bhI bhUla kare, nimaMtraNa deM, to kyA hogA? praznakartA : kaTa jaaegaa| dAdAzrI : vahA~ kitanA samajhakara rahatA hai ?! kisalie samajhadArI se rahate haiM loga? kyoMki vaha turaMta phala detA hai isalie jabaki isa zaMkA kA phala dera se milatA hai| usakA phala kyA AegA, vaha Aja dikhAI nahIM detA isalie isa prakAra nimaMtrita karate haiN| zaMkA ko nimaMtraNa denA, vaha kyA koI aisI-vaisI bAta hai ?! praznakartA : Age ke lie phira se bIja DalatA hai na, dAdA? dAdAzrI : are, bIja kI kahA~ bAta kara rahe ho?! Aja kI zaMkA ke nimaMtraNa se to, pUre jagat kI bastI khar3I ho jAtI hai ! zaMkA to TheTha 'jJAnIpuruSa' taka kA ulTA dikhA detI hai| yaha zaMkA, DAyana ghusa gaI to phira kyA nahIM dikhAegI? praznakartA : sabakucha dikhaaegii| dAdAzrI : 'dAdA' kA bhI ulTA dikhaaegii| ina 'dAdA' para to eka bhI zaMkA kI na, to adhogati meM calA jaaegaa| eka bhI zaMkA karane jaise nahIM haiM ye 'dAdA!' 'varlDa' meM aisA niHzaMka puruSa kahIM hotA hI nahIM hai| praznakartA : Apa kahate haiM ki zaMkA ho jAtI hai, koI karatA nahIM hai| dAdAzrI : vaha cIz2a alaga hai| kisalie hotI hai, vaha bAta alaga hai lekina ina 'dAdA' para zaMkA nahIM karanI caahie| ho jAe to usakA upAya karanA chie| upAya diyA huA hai maiNne| maiM yaha kahatA hU~ na, ki zaMkA to ho sakatI hai lekina usakA upAya karanA cAhie ki 'dAdA se
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 mAphI mA~gatA huuN| mujhe zaMkA nahIM honI cAhie, lekina ho gii|' aisA upAya to honA cAhie na ?! 'dAdA' to, isa kAla ke adbhuta puruSa haiM, Azcarya puruSa haiM ! 124 lekina Aja yadi sirpha zuddha ghI lekara ghUmeM to bikegA kyA ? kAla kaisA vicitra hai! koI zuddha ghI lekara ghUmegA, to use dukAna kA kirAyA bhI khuda bhugatanA par3egA ! milAvaTI hogA to tez2I se bika jaaegaa| yaha dharma saccA hai| yaha to jaise - jaise saba kA puNya paripakva hogA, vaisevaise lAbha uThAe~ge lekina puNya paripakva hoNge| puNya paripakva hue bagaira raheMge nhiiN| yaha to, jagat tapa rahA hai| kaisA tapa rahA hai, kaisA tapa rahA hai ! aura zaMkA hone lage to kitanI ghuTana hogI ? praznakartA : bahuta hogI / dAdAzrI : bahuta ghuTana hotI hai yA kATatA hai ? praznakartA : kATatA bhI hai ! dAdAzrI : dekhanA aisI koI zaMkA mata karanA / zaMkA kisI para bhI mata krnaa| zaMkA karane jaisA nahIM hai yaha jagat / aMdara dUra taka kA dikhatA hai tabhI zaMkA hotI hai na! nahIM to yaha zaMkA, agara eka bAra ghusa jAe na, to jaba vaha zaMkA nikala jAe taba kAma kA ! aba vaha yoM hI nahIM nikala jaatii| inakA sAmarthya hI nahIM ki zaMkA kaise nikAle ? ! 'jJAnIpuruSa' sArI nikAla dete haiM, kisI aura kA sAmarthya nahIM hai / kama buddhi vAlA ho na, to calatA hai / zaMkA kise hotI hai ? bahuta tez2a buddhi vAlA ho na, use adhika zaMkA hotI hai / mujhe to calate-phirate zaMkA hotI thI, jaba taka jJAna nahIM huA thA taba taka / jAgRti nahIM ho to koI parezAnI nahIM hai aura jAgRta ke lie to bahuta parezAnI hai na ! jAgRti hitakArI siddha hotI hai yA Ter3hI siddha hotI hai ?
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 125 praznakartA : bahuta hitakArI hotI hai lekina agara zaMkA karavAe to use nikAla hI denA hai| dAdAzrI : jAgRti ko nikAla denA hai? jAgRti nikAla denI hai yA vaha zaMkA nikAla denI hai? praznakartA : zaMkA hI nikAla denI hai| dAdAzrI : hA~, jAgRti to rahane denI hai na?! hamane to zaMkA kI saba jar3eM nikAla dI haiN| Apane jar3amUla se khodakara nikAla dI hai yA rahane dI hai kucha-kucha? praznakartA : aMdara zaMkA kI bahuta zodha calatI rahatI thii| dAdAzrI : lekina use jar3amUla se nikAla nahIM diyA abhI taka? praznakartA : Aja dAdA kI tarapha se nimitta milA hai| dAdAzrI : hA~, aisA kucha hogA tabhI na! varnA bAta nikalatI nahIM na! apane yahA~ to, maiM thor3e hI kisI khAsa TAima para yaha bAta nikAlatA hU~ ? 'eviDansa' mileM, tabhI nikalatI hai na! inako kucha samAdhAna honA hogA, unako kucha samAdhAna honA hogA, Apako thor3A bahuta samAdhAna honA hogA, tabhI nikalI hogI na! / varnA zaMkA Ae to pUrI rAta nIMda nahIM aatii|| praznakartA : aMdara kacoTatI rahatI hai| itanI mAra khAI taba bhI vApasa nahIM jaatii| dAdAzrI : kyA phAyadA milA? praznakartA : kucha nhiiN| dAdAzrI : isake bAvajUda bhI rahatI hai ? to kisalie yaha bAta nikalI? mujhe patA nahIM thA ki itanA sArA hogA! yaha 'jJAna' diyA huA hai isalie lagA ki Apa aisI choTI-moTI cIjeM to nikAla doge, aura apane Apa hI nikAla doge aura jo cubhane vAlI cIz2a cubhe, Apako
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 AptavANI-9 yoM kaMkar3a cubhe to patA nahIM calegA? Apako 'jJAna' huA hai na? cubhe to nikAla dete ho yA nahIM nikAla dete? use rahane dete ho kyA? praznakartA : nhiiN| nikAla detA huuN| dAdAzrI : aba nahIM rahegA na? zaMkAlu mana alaga, 'hama' alaga praznakartA : aba zaMkA kA 'iphekTa' turaMta to hotA hI hai lekina kyA aisA 'iphekTa' agale janma meM bhI rahegA kyA? dAdAzrI : jisakA bIja DalatA hai na, usakA phala AtA hai isalie bIja meM se hI nikAla denA hai| zaMkA kA bIja uga jAe na, to usakA patA cala jAtA hai ki yaha kapAsa kA paudhA nahIM hai lekina dUsarA paudhA hai isalie use ukhAr3akara pheMka denA hai tAki phira se usakA bIja hI nahIM Ae na! bAlI ugegI taba jAkara phira bIja DaleMge na?! praznakartA : phira dUsare janma meM bAdhaka nahIM hogA? dAdAzrI : bIja nahIM DaleMge to dUsare janma meM kucha bhI asara nahIM hogaa| yaha pichale janma kA bIja par3A huA hai, usI vajaha se yaha zaMkA utpanna huI, isalie aba bIja hI utpanna nahIM hone denA hai| ataH yaha jagat zaMkA karane jaisA nahIM hai| caina se so jaanaa| praznakartA : dRSTi niHzaMka ho jAe tabhI nirdoSa dikhAI dete haiN| dAdAzrI : isalie to mujhe nirdoSa dikhAI dete haiN| aba Apa zuddhAtmA ho gae, usake bAda mana nahIM badalegA, vaha 'DiscArja' ke rUpa meM hai| mana zaMkAlu ho to zaMkAlu aura ulTA kahe to ulTA, usameM ghabarAne kA koI kAraNa nahIM hai| 'Apako' dekhate rahanA hai| vaha kahegA, 'hama mara jaaeNge|' taba bhI kyA? 'jo honA ho vaha hogA, usameM bhI hameM harja nhiiN|' pratikramaNa se 'pyoriTI' praznakartA : lekina kabhI agara prakRti meM hI zaMkA kI gAMThe par3a cukI hoM, to unakA chedana kaise kiyA jA sakatA hai ?
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 127 dAdAzrI : 'dAdA' kyA kahate haiM ki zaMkA rakhanA hI mt| zaMkA Ae to kahanA, 'jA, dAdA ke pAsa!' aisA udaya Ae, taba bhI vaha udaya aura Apa donoM alaga hI haiN| praznakartA : sAmane vAle para zaMkA nahIM karanI hai phira bhI zaMkA ho jAtI hai, to use kaise dUra kareM? dAdAzrI : vahA~ para phira usake zuddhAtmA ko yAda karake kSamA mA~ga lenA, usakA pratikramaNa krnaa| yaha to pahale kI bhUleM kI huI haiM, isalie zaMkA hotI hai| praznakartA : apane karma ke udaya ke kAraNa jo bhoganA par3atA hai, pratikramaNa karate rahane se vaha kama hogA na? dAdAzrI : kama hogaa| aura 'Apako' nahIM bhoganA pdd'taa| 'Apa' 'caMdUbhAI' se kahanA, 'pratikramaNa kro|' taba phira kama ho jaaegaa| jitanA-jitanA pratikramaNa karate jAe~ge utanA vaha kama hogA na! phira rAste para A jaaegaa| yaha to karma ke udaya se saba mile haiN| ise ajJAnI badala nahIM sakate aura jJAnI bhI nahIM badala sakate to phira kyoM hama do nukasAna uThAe~? praznakartA : yaha Apane ThIka kahA dAdA, ki yaha jagat pahale se aisA hI hai| dAdAzrI : isameM anya kucha hai hI nhiiN| yaha to DhaMkA huA hai isalie aisA lagatA hai aura zaMkA hI mAratI hai| ataH agara zaMkA hone lage to hone hI mata denA aura pratikramaNa krnaa| kisI bhI vyakti ke prati koI bhI zaMkA ho to pratikramaNa krnaa| vahA~ 'cArja' hotA hai praznakartA : yaha 'jJAna' lene ke bAda Apane vyavahAra ko nikAlI kahA hai, vaha bAta ThIka hai lekina usameM kahIM koI anaupacArika vyavahAra rahatA hai to vahA~ para 'cArjiMga' kA bhayasthAna kahA~ hai?
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 dAdAzrI : 'cArja' ho jAe vaise bhayasthAna haiM hI nahIM lekina jahA~ zaMkA hone lage, vahA~ para 'cArja' ho jAegA / zaMkA hone lage to usa bhayasthAna ko 'cArjiMga' vAlA mAnanA / zaMkA arthAt, kaisI zaMkA ? ki nIMda nahIM Ae, aisI zaMkA / yoM hI choTI sI zaMkA huI aura baMda ho jAe, aisI nahIM kyoMki jo zaMkA huI, aura bAda meM phira use bhUla jAe~ to usa zaMkA kI koI kImata hI nahIM hai / praznakartA : to phira biMdAsa rahanA hai ? niDara aura belagAma rahanA 128 hai ? dAdAzrI : nahIM / belagAma rahoge to mAra pdd'egii| belagAma ho jAe aura bephikra ho jAe to mAra par3a jAtI hai| ina aMgAroM meM kyoM hAtha nahIM DAlate ? praznakartA : to phira vahA~ para kauna sA aupacArika 'ekzana' lenA cAhie ? dAdAzrI : 'ekzana' meM dUsarA kyA loge? vahA~ para pachatAvA aura pratikramaNa, itanA hI 'ekzana' hai| praznakartA : yAnI apane isa 'jJAna' ke bAda kA puruSArtha kauna sA hai ? pachatAvA karanA hai yA bhAva mana para chor3a denA hai ? dAdAzrI : bhAva mana to isa 'jJAna' ke bAda rahatA hI nahIM hai lekina jisakA yaha 'jJAna' kaccA raha gayA ho, usameM zAyada bhItara thor3A bahuta bhAva mana raha jAtA hai| bAkI, bhAva mana nahIM rahatA / 'jJAna' kucha kaccA pariNAmita huA ho, yaha 'jJAna' pUrI taraha se sunA nahIM ho athavA yaha 'jJAna' pUrI taraha se bolA nahIM ho, to usameM aMdara kaccA par3a jAtA hai / yaha to, kaI bAra nayA 'iMjana' bhI zurU nahIM hotA, aisA hotA hai na ? I isalie sirpha pachatAvA hI karanA hai aura pachatAvA bhI hameM nahIM karanA hai / hameM apane Apase pachatAvA karavAnA hai ki, 'Apa pachatAvA kro| Apa aise ho, vaise ho / ' aisA 'Apako' 'caMdUbhAI' se kahanA hai|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 129 isa taraha 'Apa' cAhe kitanA bhI DA~Toge to koI zikAyata karegA 'ApakI'? pudgala bhAvoM kI nahIM sunanA zaMkA hone lage to sabakucha cipaTa jAtA hai| bhItara jo baiThe hue haiM ve sabhI jakar3a lete haiN| vaha cetana bhAva nahIM haiM, jar3a bhAva cetana kA kyA kara sakate haiM? aba puruSa banane ke bAda ulTe-sIdhe vicAra nahIM Ae~ge aura agara A jAe~ to unheM sunanA mt| ve sabhI pudgala bhAva haiN| yAnI agara ve Ae~ to unheM Apa sunanA mt| phira koI nAma hI nahIM degA na! kutte bhauMkate haiM, basa utanA hii| hAthI ke pIche kutte bhauMkate haiM na, taba hAthI pIche nahIM dekhtaa| vaha samajha jAtA hai ki kutte haiN| sau-do sau kutte hoM aura kisI hAthI ke pIche bhauMka rahe hoM to kyA vaha pIche dekhatA hai ki kauna-kauna bhauMka rahA hai? ye pudgala bhAva bhI usI prakAra ke haiM lekina ajJAnI kA usase TakarAva ho jAtA hai, kyoMki vaha hAthI nahIM banA hai na! ajJAnI vyakti turaMta ekAkAra ho jAtA hai, dera hI nahIM lgtii| 'koI kucha bhI nahIM karane vAlA', use zUravIratA kahate haiN| vaha pudgala aura hama haiM cetana, AtmA, anaMta zakti vAle! praznakartA : ve vicAra vagairaha jaba Ae~ge taba dekha leNge| dAdAzrI : AegA hI kaise lekina? dekha lene ko bhI nahIM rahegA aura agara Ae~ to hameM kyA lenA-denA? vaha alaga birAdarI hai, apanI alaga biraadrii| birAdarI alaga, jAti alaga! isalie usase kucha nahIM hotaa| yaha to kucha ho cukA hai, aisA dekhA bhI nahIM hai| ye to sirpha zaMkAe~ haiM aura jo zaMkA hotI hai, vaha bhI pudgala bhAva hai| kucha hogA nahIM aura sirpha apanA 'vesTa oNpha TAima enDa enarjI' hai| hA~, vaha yadi kabhI cetana bhAva hotA to harA detA lekina aisA to hai nhiiN| phira kyA hai?! ve jar3a vastue~ haiM, ve cetana ko kyA kara sakatI haiM? ve yadi cetana hotI to bAta alaga thii| mana-vacana-kAyA ke tamAma lepAyamAna bhAvoM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 AptavANI-9 ko jar3a bhAva kahA hai aura khuda nirlepa hI hai| phira lepAyamAna kyA kareMge? ve jar3a bhAva aura prAkRta bhAva haiM, aisA hama loga kahate haiM na? praznakartA : kahate haiM na! dAdAzrI : to phira yaha prazna hI khar3A nahIM hotA na, ki 'kyA hogA aura kyA nahIM!' mana-vacana-kAyA ke tamAma lepAyamAna bhAva ve jar3a bhAva haiM - prAkRta bhAva haiM, cetana bhAva nahIM hai| vaha jAti alaga, veSa alg| unakA aura apanA kyA lenA-denA? 'zaMkA' ke sAmane jJAna jAgRti praznakartA : aba isa jJAna ke bAda agara zaMkA ho to usa samaya hameM kyA karanA hai? dAdAzrI : Apako dekhate rahanA hai, jo zaMkA AtI ho use| praznakartA : zaMkA ke lie hameM koI pratibhAva nahIM denA hai? dAdAzrI : kucha bhI nahIM, apane Apa hI 'eDajasTamenTa' legaa| Apako dekhate rahanA hai ki, 'oho, caMdUbhAI ko zaMkA huI hai!' aura jaba zaMkA ho, taba vaha saMtApa meM hI rahatA hai| bhayaMkara duHkhI rahatA hai, behada duHkha hote haiM use kyoMki bhagavAna ne kahA hai ki zaMkA hI saba se bar3A gunAha hai aura vaha use turaMta hI duHkha detA hai| vaha zaMkA jaba sAmane vAle ko duHkha degI taba kI bAta taba, lekina khuda ko bhayaMkara du:kha detI hai aura pratibhAva karane se to zaMkA kA duHkha bar3ha jAtA hai| praznakartA : to phira zaMkA ke samaya hameM jAgRti rakhakara judA rahanA hai? dAdAzrI : usa samaya to judA rahanA hI hai, lekina hamezA ke lie judA rahanA hai| eka dina rakhakara dekho, haphte meM eka dina rakhakara dekho| to Apako samajha meM A jAegA ki dUsare dina aisA rakheMge to parezAnI nahIM hogii| gira nahIM jaaeNge|
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 131 praznakartA : gira jAne ke bajAya ulajhana ho jAtI hai, usakI parezAnI hotI hai| dAdAzrI : vaha ulajhana to, pahale kI jo prekTisa hai na, vaha jAtI nahIM hai| chUTatI nahIM hai vh| bAkI, aba zaMkA kI z2arUrata hI nahIM hai| praznakartA : agara hama alaga ho jAe~, to vaha zaMkA TUTa jAtI hai? dAdAzrI : hA~, zaMkA apane Apa hI bikhara jAtI hai| praznakartA : ataH aba jAgRti hI adhika rakhanI hai| dAdAzrI : dekhane vAlA hamezA jAgRta hI hotA hai| yadi dekhane vAlA hai to jAgRta hogaa| jJAtA-dRSTA, vaha agara jAgRta hogA tabhI jJAtA-dRSTA khlaaegaa| bAkI, jitanI ajAgRti, utanI hI mAra par3atI hai| sAmane vAle ke saMzaya ke sAmane praznakartA : aba sAmane vAlA koI hama para saMzaya rakhe to usakA niber3A kaise lAe~? dAdAzrI : vaha saMzaya rakhatA hai, aisA jJAna hI Apako bhUla jAnA hai| vaha jo jJAna hai Apako, vaha jJAna hI bhUla jaanaa| sAmane vAlA saMzaya rakhatA hai yA nahIM rakhatA, usakA Apako kyA patA calatA hai? praznakartA : mujhe aisI-aisI zaMkA hai, aisA mu~ha para kahe to? dAdAzrI : mu~ha para kahe, to kahanA, 'zaMkA Apako hai, Apa duHkhI hooge| zaMkA rakhoge to duHkhI hooge|' aisA kaha denaa| phira jo bhI ho, usakA Apa kyA kara sakate ho?! aura Apake AcaraNa vaise nahIM hoMge to Apa para koI zaMkA karegA bhI nhiiN| jagat kA niyama hI aisA hai! kabhI aise AcaraNa kie haiM, isalie yaha zaMkA khar3I rahI hai kyoMki jaba paccIsa sAla kA thA taba gunAha huA thA aura sATha sAla kA huA taba korTa meM kesa calA! yaha saba aisA hotA hai sArA isalie agara koI zaMkA karatA hai to vaha apanA hI gunAha hai|
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 AptavANI-9 praznakartA : use hama para saMzaya huA ho to kyA hameM pUchanA par3egA ki saMzaya kyoM huA? dAdAzrI : pUchane meM maz2A hI nahIM hai| vaha mata puuchnaa| Apako turaMta hI samajha jAnA hai ki 'apanA hI koI doSa hai', varnA zaMkA kyoM huI? kitane hI loga cora nahIM hote phira bhI una para corI kI zaMkA hotI hai, to vaha pahale kabhI cora rahA hogA, varnA yoM hI zaMkA nahIM hotii| praznakartA : sAmane vAle vyakti kI dRSTi aisI ho to hama kyA kareM? dAdAzrI : nahIM, sAmane vAle kI dRSTi aisI nahIM hotii| vaha apanI hI bhUla kA pariNAma hai| jagat itanA aniyama vAlA nahIM hai ki ApameM bhUla nahIM ho phira bhI sAmane vAle kI aisI dRSTi utpanna ho / jagat bilkula niyama vAlA hai, eka-eka sekanDa niyama vAlA hai! ___ 'bhugate usI kI bhUla' yaha vAkya lagA diyA ki hala A gyaa| jo zaMkA kara rahA hai, vaha bhugata rahA hai yA jisa para zaMkA hotI hai, vaha bhugata rahA hai? vaha dekha lenaa| praznakartA : merI samajha ke anusAra to 'dAdA' ne jo ye pA~ca AjJA dI haiM, unakA pAlana ThIka se nahIM hone ke kAraNa ye saba prazna aura zaMkAe~ upasthita hote haiN| dAdAzrI : hA~, varnA hoMgI hI nhiiN| AjJA pAlana kareMge to kucha bhI nahIM hogaa| AjJApAlana meM z2arA kamI Ae to vaisA ho jAtA hai| AjJA pAlana karate haiM na, vaise to lagabhaga haz2AroM loga apane yahA~ samAdhi meM rahate haiN| jahA~ zaMkA karanI hai, vahA~ jaga niHzaMka aura zaMkA karane kI eka hI jagaha hai ki "kyA maiM vAstava meM 'caMdUbhAI' hU~?" itanI hI zaMkA karate rahanA hai| vaha AtmahatyA nahIM hai| praznakartA : 'maiM caMdUbhAI hU~' usa bAta para hI zaMkA ho....
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 133 dAdAzrI : taba to kAma hI ho jAegA! vaha zaMkA to kisI ko hotI hI nahIM na! maiM pUchatA rahatA hU~ taba bhI zaMkA nahIM hotii| 'maiM caMdU hI hU~, maiM caMdU hI hU~' kahatA hai| vaha zaMkA hotI hI nahIM hai| nahIM kyA?! phira jaba maiM bAra-bAra hilAtA hU~ taba kucha zaMkA hotI hai, aura usake bAda socatA hai ki 'ye dAdA kaha rahe haiM vaha bhI sahI hai, bAta meM kucha tathya hai|' bAkI, apane Apa to kisI ko bhI zaMkA nahIM hotii| praznakartA : vaisI zaMkA ho, tabhI Age bar3hatA hai ? dAdAzrI : nahIM, aisA nahIM hai| yaha zaMkA zabda isI ke lie hai| 'kyA maiM vAstava meM caMdUbhAI hU~?' vaha zaMkA 'helpa' karatI hai| dUsarI sabhI zaMkAe~ to AtmahatyA karavAtI haiN| kyA maiM vAstava meM caMdUbhAI hU~? aura ye saba kahate haiM ki inakA beTA huuN| kyA vAstava meM hU~?' yaha zaMkA huI taba kAma kA! __ arthAt kauna sI zaMkA rakhane jaisI hai? AtmA saMbaMdhI zaMkA rakhane jaisI hai ki 'AtmA yaha hogA yA vaha hogA!' vAstavika AtmA kI jaba taka pahacAna nahIM ho jAtI, taba taka pUre jagat ko zaMkA rahatI hI hai| 'maiM nizcaya se caMdUbhAI hU~, vAstava meM yaha caMdUbhAI maiM hI hU~?' aisA mAnatA hai usI se sabhI Aropa gar3he gae lekina aba usa para zaMkA ho gaI na? vahama baiTha gayA na? saca meM vahama ghusa gayA! vaha vahama to kAma nikAla degaa| aisA vahama to kisI meM ghusatA hI nahIM na! hama vahama DAlane jAe~ phira bhI nahIM DalatA na! vaisI zaMkA hogI hI kisa taraha? are, sarakAra bhI 'alAu' karatI hai! sarakAra 'alAu' nahIM karatI? 'caMdalAla hAz2ira hai?' kahate hI caMdUlAla jAe to sarakAra 'alAu' kara detI hai! lekina khuda ko kabhI bhI zaMkA hotI hI nahIM ki 'maiM caMdUlAla nahIM hU~ aura yaha maiMne dUsarI taraha se pakar3a rakhA hai?!' khuda apane Apa para zaMkA ho, aisA bAhara kahIM nahIM hai na? dastAveja
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 meM bhI likhate haiM ki vakIla sAhaba ne hastAkSara kie, ki turaMta 'eksepTa' ! itane sAre loga kabUla karate haiM, phira use zaMkA hogI hI kaise ? ! jhUThe jJAna para vahama 134 yAnI kisI ke khuda ke hI jJAna para jo vahama DAla de, ve kahalAte haiM 'jJAnI'! khuda kA jJAna to kabhI bhI jhUThA ho hI nahIM sakatA na? lekina 'jJAnI' vaha saba kara sakate haiM, to use khuda ko vahama ho jAtA hai| vaha ' roMga bilIpha' nikala gaI to kAma ho gayA ! eka vyakti to mujhase aisA kahane lagA, 'dAdA, mujhe kabhI bhI apane Apa para zaMkA nahIM huI, Aja mujhe zaMkA ho gii|' maiMne kahA, 'maiM caMdUbhAI hU~, Apake usa jJAna para vAstava meM vahama huA na?' vahama arthAt 'kreka' par3a gayA pUre meN| yAnI 'maiM caMdUbhAI hU~' usa jJAna para bhI 'kreka' par3a jAnA cAhie na ? zaMkA honI cAhie na ! aura sacce jJAna meM niHzaMka rahanA hai| ye to, jhUThe jJAna meM ni:zaMka rahe haiM, zaMkA rahita rahe haiM! arthAt abhI taka jAne hue jJAna para vahama par3ane lage na, tabhI se hama samajha jAte haiM ki vaha jJAna TUTane ko hai / jisa para vahama par3A, zaMkA huI na, usa jJAna ke khatma hone kI zuruAta huii| yAnI sAmane zaMkA par3e, aisA jJAna honA cAhie na ! aura sacce jJAna para kabhI bhI zaMkA nahIM hotI / hA~, zAyada kabhI AvaraNa ke kAraNa samajha meM nahIM Ae, to vaha bAta alaga hai| bAkI, sacce jJAna para zaMkA nahIM hotI, kyoMki zarIra meM AtmA hai na! vahama ' ahaMkAra' para hI kabhI bhI isa ahaMkAra para vahama nahIM huaa| sabhI cIz2oM para vahama huA hai lekina ahaMkAra para vahama nahIM huA / 'yaha caMdUbhAI, vaha maiM hU~' isa para vahama huA to vaha ahaMkAra para vahama huA khlaaegaa| aura 'caMdUbhAI' para vahama huA, vaha nikAla nahIM denA hai aapko| use 'DrAmeTika' taura para rakhanA hai / koI bhartRhari kA nATaka kara rahA ho, I
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 135 to vaha yoM pUrI ekTiMga karatA hai| cillAtA hai, vairAga letA hai, A~khoM meM pAnI le AtA hai, rotA hai, abhinaya karatA hai| loga samajhate haiM ki ise bahuta duHkha hai aura yadi hama use pUchane jAe~ ki, 'kyoM Apako bahuta duHkha thA?' taba vaha kahegA, 'nahIM, maiM to lakSmIcaMda huuN| yaha to mujhe bhartRhari kA pAtra nibhAne ko milA hai|' usI taraha Apako yaha 'caMdUbhAI' kA pAtra nibhAnA par3egA aura 'khuda kauna hai' vaha jAna gae, to samajho kAma ho gayA! janmojanma se niHzaMkatA bAkI 'khuda kauna hai' dekho na usI para kisI ko zaMkA nahIM hotI na! bar3e-bar3e AcAryoM aura sAdhuoM ko bhI khuda kA jo nAma hai, usa para zaMkA nahIM huI kabhI bhI! yadi zaMkA hone lage to bhI hama samajheM ki samyaka darzana hone kI taiyAriyA~ ho rahI haiN| sarvaprathama to vaha zaMkA hI nahIM hotI na! ulTA usI nAma ko maz2abUta karate haiM aura ye saba krodhamAna-mAyA-lobha usI ke kAraNa haiN| yaha asatya kI pakar3a pakar3I hai, usI kA use satya ke rUpa meM bhAna huA hai ki 'yahI satya hai|' bAra-bAra asatya kI pakar3a pakar3I jAtI hai, usake bAda vahI usake lie satya bana jAtA hai| gAr3ha rUpa se asatya kA upayoga kiyA jAe to phira vaha satya bana jAtA hai| phira use aisA bhAna hI nahIM rahatA ki asatya hai, satya hI hai aisA rahatA hai| isalie yadi yahA~ para zaMkA ho jAe to krodha-mAna-mAyA-lobha sabakucha calA jAegA lekina aisI zaMkA hotI hI nahIM na! kisa taraha se ho?! kauna karavAegA yaha? jisa bAre meM janmajanmAMtara se niHzaMka ho cukA hai, usa bAre meM khuda ko zaMkA hone lage, aisA kauna kara degA? jisa janma meM gayA, vahA~ para jo nAma par3A, vahA~ usI ko satya maanaa| zaMkA hI nahIM hotI na! kitanI adhika muzkila hai ?! aura usI ke kAraNa ye krodha-mAna-mAyA-lobha khar3e rahe haiM na! Apa yadi 'zuddhAtmA' ho to krodha-mAna-mAyA-lobha kI z2arUrata nahIM hai aura Apa yadi 'caMdUbhAI' ho to krodha-mAna-mAyA-lobha kI z2arUrata hai| pUre zAstroM kA 'saoNlyUzana'
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 AptavANI-9 yahA~ para sirpha itanA hI jAnane se mila jAtA hai ! lekina usa AtmajJAna ko jAneM kisa taraha? aura AtmajJAna jAnane ke bAda kucha bhI jAnanA bAkI nahIM rahatA lekina vaha jAneM kisa taraha ?! AtmA saMbaMdhI niHzaMkatA aba bhagavAna ne kahA hai ki, kisI ko bhI AtmA saMbaMdhI zaMkA nahIM jaatii| kRSNa bhagavAna kI vaha zaMkA calI gaI thii| varnA, AtmA saMbaMdhI zaMkA ki 'AtmA aisA hogA yA vaisA hogA, phalAnA hogA yA vaisA hogA, aisA hogA yA vaisA hogA? thor3A bahuta kartA to vaha hogA na? kucha bAtoM kA to vaha kartA hogA hI na?' phira aisI zaMkA rahA karatI hai| varnA kahegA, 'kartA ke binA to kaise calegI yaha gAr3I?' are, tujhe nahIM patA calegA! vaha to 'jJAnIpuruSa' hI jAnate haiM ki yaha kaise cala rahA hai! aba vaha AtmA, jaisA 'jJAnI' ne jAnA hai, vaisA hotA hai, isa pustaka meM likhA hai vaisA nahIM hotaa| pustaka meM AtmA saMbaMdhI bAta hI nahIM hai koii| ___ arthAt AtmA ke bAre meM koI zaMkA rahita huA hI nahIM hai| ye to kaheMge, 'AtmA kI itanI bhAvanA to honI hI cAhie na!' aba vaha jise AtmA mAna rahA hai, use maiM nizcetana cetana kahatA huuN| aba vahA~ para AtmA kaise prApta ho sakegA? zaMkA hI rahegI na phira! pUrA jagat AtmA ko lekara zaMkA meM hI par3A huA hai| loga mujhase pUchate haiM ki, 'ye krodha-mAna-mAyA-lobha AtmA ke alAvA to koI karegA hI nahIM na?' maiMne kahA, 'zAMti ho gaI taba to!' taba kahate haiM, 'lekina jar3a to karegA hI nahIM na?' maiMne kahA, 'jaDa ye nahIM karatA, lekina cetana bhI kaise kara sakegA? jisameM jo guNadharma nahIM haiM, vaha use karegA hI kaise?' aisA hai na, ye jo vyatireka guNa haiM, isakA use patA nahIM hotA na! ki do cIjeM sAtha meM hoM to tIsarA vyatireka guNa utpanna ho jAtA hai, khuda ke guNadharma chor3ate nahIM aura nayA guNa utpanna ho jAtA hai lekina 'jJAnI' ke binA vaha samajha meM kaise Ae?!
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 [2] udvega : zaMkA : noMdha aise manuSyatva nahIM kho sakate aba 'AtmA aisA hogA yA vaisA hogA, aisA hogA yA vaisA hogA' koI aisI vicAra zreNI meM A jAe, use bhagavAna ne samyaktva mohanIya kahA hai| aisI vicAra zreNI meM koI AyA hI nahIM hai abhI tk| aisI mohanIya bhI jAgRta nahIM huI hai| abhI to yaha, mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya hI hai abhI tk| samyaktva mohanIya jAgRta ho gaI hotI to bhagavAna use mahAna adhipati khte| yaha to eka 'plaoNTa' hotA hai yA eka makAna hotA hai, itanA hI adhipati hotA hai, usameM to khuda apane Apako kitanA hI dhanya mAnakara peTa para hAtha pherakara 'hoiyA' karake so jAtA hai! are, kyA dekhakara so jAtA hai ?! anaMta janmoM se aise 'hoiyA' karake so gayA! zarma nahIM AtI?! aura vApasa peTa para hAtha pherakara 'hoiyA' khegaa| are, kyA dekhakara so jAtA hai ?! yaha jagat kyA sone yogya hai ? manuSyajanma milA, aura soyA jAtA hogA?! manuSyajanma milA, acchA yoga milA, ucca dharma pustakeM par3hane kA yoga milA, ucca ArAdhanA milI, vItarAga ke darzana hue, aura tU 'hoiyA' karake so jAtA hai ?! aura phira 'beDarUma' banAyA hai ?! are, 'beDarUma' nahIM banAte! vaha to eka ruma ho to sabako sAtha meM so jAnA hai aura alaga beDarUma to saMsArI jaMjAla! yaha to beDarUma' banAkara pUrI rAta saMsAra kI jaMjAla meM par3A rahatA hai| AtmA kI bAta to kahA~ se yAda Ae? beDarUma meM AtmA kI bAta yAda AtI hogI?! maiMne eka vyakti se pUchA, 'kyA dekhakara so jAte ho?!' taba usane kahA, 'sAr3he dasa baje haiM, to aba nahIM soU~?' 'are, kucha kamAe bagaira so gae? Aja kyA kamAyA vaha kaho mujhe|' taba usane kahA, 'maiM kucha to karatA huuN| vaha to kucha bhI nahIM karate!' aura phira usa dUsare vAle se pUchA, taba usane bhI aisA hI kahA ki, 'vaha nahIM karatA hai, yaha nahIM krtaa|' sabhI aisA kahate haiM! praznakartA : hA~, aisA hisAba lagAte haiM, khuda kA hisAba nikAlane ke bjaay|
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 AptavANI - 9 dAdAzrI : yaha to sabhI pola (gar3abar3a) mArate haiM ! ataH pUrA hI jagat zaMkA meM hai, kucha apavAda chor3akara kyoMki 'AtmA kyA hai', usa para zaMkA nahIM hotI / saMdeha rahA karatA hai ki, 4 4 'AtmA aisA hogA yA vaisA hogA, aisA hogA yA vaisA hogA / ' aisA saMdeha hotA hI rahatA hai ! vaha saMdeha rahA karatA hai isalie phira jagat meM tarahataraha kI dUsarI zaMkAe~ khar3I ho jAtI haiM / taba jAtA hai saMdeha praznakartA : saMdeha gae haiM aisA nahIM kahatA, lekina mujhameM aMdara se saMdeha kA udbhava hI nahIM hotA / dAdAzrI : hA~, udbhava nahIM hotA, vaha bAta alaga hai| aisA kucha samaya taka lagatA hai lekina jaba muzkileM AtI haiM taba vApasa saMdeha khar3e ho jAte haiM / yaha sArA to badalegA / hamezA eka hI prakAra kA thor3e hI rahatA hai? jaise dina-rAta badalate rahate haiM, TAima niraMtara badalatA rahatA hai, vaise hI ye avasthAe~ niraMtara badalatI raheMgI! iMsAna kA saMdeha kaba jAtA hai ? vItarAgatA aura nirbhaya hone ke bAda saMdeha jAtA hai| varnA saMdeha to jAtA hI nahIM hai / jaba taka zAMti rahe, taba taka anukUla lagatA hai lekina jaba parezAnI Ae taba azAMti ho jAtI hai na! taba vApasa aMdara ulajhana meM par3a jAtA hai, aura usI vajaha se sAre saMdeha khar3e hote haiM / 'AtmA' ke bAre meM zaMkA kise ? praznakartA : zrImad rAjacaMdra jI ne Atmasiddhi meM likhA hai ki, "AtmAnI zaMkA kare, AtmA pote aap| zaMkAno karanAra te, acaraja eha amApa / " isameM AtmA ke bAre meM zaMkA AtmA karatA hai yA buddhi karatI hai ? dAdAzrI : yaha AtmA ke bAre meM zaMkA AtmA karatA hai, vaha buddhi
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 139 nahIM krtii| AtmA, yAnI jo abhI ApakA mAnA huA AtmA hai, vaha aura mUla AtmA, ve donoM alaga AtmA haiN| ApakA mAnA huA AtmA buddhi sahita hai| ahaMkAra, buddhi sabhI sAtha meM milakara mUla AtmA ke bAre meM zaMkA karate haiN| kyA zaMkA karate haiM ? ki 'mUla AtmA nahIM hai| aisA kucha lagatA nahIM hai|' use zaMkA hotI hai ki aisA ho sakatA hai yA kyA?! praznakartA : yAnI buddhi ke uparAMta jo AtmA hai vaha usake sAtha hI jur3A huA hai| dAdAzrI : yaha jise Apa AtmA mAnate ho, yA phira yaha jagat kise AtmA mAnatA hai ? 'maiM caMdUbhAI aura buddhi merI, ahaMkAra sArA merA aura maiM hI yaha AtmA hU~ aura isa AtmA ko mujhe zuddha karanA hai', aisA mAnate haiN| use aisI khabara nahIM hai ki AtmA to zuddha hai hI aura yaha rUpaka khar3A ho gayA hai| yAnI yaha khuda, ahaMkAra-buddhi hai usameM, ve zaMkA karate haiN| sirpha buddhi zaMkA nahIM krtii| buddhi ahaMkArasahita zaMkA karatI hai| yAnI vaha 'khuda' huaa| "AtmAnI zaMkA kare, AtmA 'pote' Apa!" vaha khuda AtmA hI hai aura vaha khuda apane Apa para zaMkA karatA hai| yAnI 'usake' alAvA dUsarA kauna zaMkA kara sakatA hai? vaha zaMkA krodha-mAna-mAyA-lobha nahIM karate haiM, na hI mana karatA hai, na hI buddhi karatI hai| AtmA hI AtmA para zaMkA karatA hai| yaha Azcarya hai, aisA kahate haiN| khuda apane Apa para zaMkA karatA hai kyoMki yaha to itanA adhika ajJAna phaila gayA hai ki khuda khuda para zaMkA karane lagA hai ki 'maiM hU~ yA nahIM?' aisA kahanA cAhate haiN| kRpAludeva kA yaha bahuta acchA vAkya hai, lekina yadi samajhe to! praznakartA : zaMkA par3anA, vaha kyA pratiSThita AtmA kA kAma hai? dAdAzrI : isameM mUla AtmA ko zaMkA hotI hI nhiiN| aura pratiSThita AtmA to zaMkAzIla hI hai na! aura vaha Apane jaisI pratiSThA kI hai, hama
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 mUrti meM pratiSThA karate haiM to jaisI pratiSThA karate haiM, vaha vaisA hI phala detI hai| usI taraha yaha bhI mUrti meM pratiSThA kI hai / una mUrtiyoM meM aura isameM pharka hI nahIM hai| isameM jaisI pratiSThA kI hai, yaha sirpha vaisA hI phala degii| yadi pratiSThA acchI kI hai, to acchA phala degii| praznakartA : yAnI pratiSThita AtmA zuddhAtmA kI zaMkA karatA hai ! dAdAzrI : haaN| pratiSThita AtmA / maiMne pratiSThita AtmA nAma diyA hai| bAkI, yoM ina logoM ne vyavahAra AtmA kahA hai| jise tU abhI AtmA mAna rahA hai vaha vyavahArika AtmA hai, aisA kahA hai lekina vyavahArika AtmA kahane se kyA hotA hai ? ki logoM ko vaha samajha meM nahIM AtA lekina ise phira se utpanna karane vAle 'Apa' hI ho / pratiSThA karate ho isalie yaha utpanna ho jAtA hai / 'maiM caMdUbhAI hU~, maiM caMdUbhAI hI hU~' karate rahoge to phira se AtmA taiyAra ho rahA hai ApakA, dUsarI pratiSThA ho rahI hai| mUrti svarUpa mAnate ho isalie mUrti meM pratiSThA huI, isalie mUrti kA janma hogaa| 'maiM zuddhAtmA hU~' to khatma ho jAegA / prajJA hai AtmApakSI hI praznakartA : maiM zuddhAtmA hU~ aura deha nahIM, vaha bhI buddhi hI kahatI hai na ? 140 dAdAzrI : yaha buddhi nahIM kahatI hai isameM / buddhi to 'maiM zuddhAtmA' kahane hI nahIM detii| buddhi, 'maiM zuddhAtmA hU~' aisA kahe to usakA bahuta adhika nAza hogA, usakA khuda kA astitva khatma ho jaaegaa| isalie vaha khuda isa zuddhAtmA ke pakSa meM baiThatI hI nahIM kabhI bhI varnA khuda kA astitva hI khatma ho jaaegaa| yadi 'maiM zuddhAtmA hU~' bole, to mana- - buddhicitta aura ahaMkAra kA astitva khatma ho jAegA isalie yaha mana bhI aisA 'eksepTa' nahIM karatA / samajhate z2arUra haiM, lekina 'eksepTa' nahIM krte| yaha buddhi to hamezA saMsArapakSa meM hI rahatI hai, zuddhAtmApakSa meM nahIM rahatI kabhI bhI, virodha rahatA hai| aba vaha prajJA nAma kI zakti hai, vaha AtmA meM se hI bAhara nikalatI hai, ki jaba taka saMsAra meM haiM, taba taka
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 141 AtmA ko kucha nahIM karanA pdd'taa| AtmA kI eka 'prajJA' nAma kI zakti bAhara nikalatI hai| isakA kAma kyA? dina-rAta 'yaha' 'ise' isI tarapha mor3atI rahatI hai| vaha pUre dina use isa ora mokSa meM le jAne ke lie hI mehanata karatI rahatI hai aura 'ajJA' nAma kI zakti jise buddhi kahA jAtA hai vaha rAta-dina saMsAra meM khIMca le jAnA cAhatI hai| ina donoM kA saMgharSaNa rahatA hai aNdr| ina donoM kA saMgharSaNa niraMtara calatA hI rahatA hai| 'ajJA'-vaha buddhi hai aura 'prajJA'-vaha mUla vastu hai| 'prajJA' hamezA hI 'Apako' aMdara cetAvanI detI hai aura mokSa kI tarapha le jAnA cAhatI hai| yaha prajJAzakti utpanna huI hai| sthitaprajJa dazA kI tulanA meM prajJAzakti bahuta ucca hai| sthitaprajJa dazA meM to vyavahAra meM nipuNa hotA hai| dUsarA, logoM kI niMdA vagairaha aisI cIz2a nahIM hotii| vaha apane Apako sthitaprajJa mAna sakatA hai kyoMki usakI buddhi sthira ho cukI hai lekina yaha prajJA, vaha to mokSa meM le jAtI hai| sthitaprajJa ko mokSa meM jAne ke lie abhI Age bahuta laMbA mArga taya karanA pdd'egaa| ___AtmA se saMbaMdhita zaMkA jAe to samajhanA kI mokSa ho gyaa| 'AtmA yahI hai' aisA apane mana meM vizvAsa ho gayA ki saba kAma ho gayA! niHzaMkatA - nirbhayatA - asaMgatA - mokSa varnA, jahA~ zaMkA hai, vahA~ duHkha hai| aura 'maiM zuddhAtmA,' kahate hI niHzaMka ho gayA, usase duHkha calA jaaegaa| ata: niHzaMka ho jAegA tabhI kAma hogaa| niHzaMka honA, vahI mokSa hai| bAda meM phira kabhI bhI zaMkA nahIM ho, usI ko mokSa kahate haiN| ata: yahA~ para sabhI kucha pUchA jA sakatA hai| zaMkA nikAlane ke lie hI to ye 'jJAnIpuruSa' haiN| aMdara sabhI prakAra kI zaMkAe~ hoM na, taba bhI 'jJAnIpuruSa' hameM niHzaMka banA dete haiN| ni:zaMkatA se nirbhayatA utpanna hotI hai aura nirbhayatA se asaMgatA utpanna hotI hai| asaMgatA hI mokSa kahalAtA hai| kRpAludeva ne to kyA kahA hai ? 'niHzaMkatA se nirbhayatA utpanna hotI hai aura usase ni:saMgatA prApta hotI hai|'
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 aba yaha zaMkA yAnI, jJAna kI zuruAta se, jJAna para zaMkA, yahA~ para adhyAtma meM use zaMkA kahA jAtA hai| jJAna aura jJAna ke sAdhanoM para zaMkA honA, vahI hai zaMkA ! use kaba taka zaMkA mAnA jAtA hai ? ki jaba taka TheTha AtmA se saMbaMdhita niHzaMka na ho jAe ki yahI AtmA hai aura yaha nahIM hai, taba taka niHzaMkatA utpanna nahIM hotI / AtmA se saMbaMdhita niHzaMkatA utpanna huI, to 'varlDa' meM koI zakti usake lie bhayAvaha nahIM bana sktii| nirbhayatA ! aura nirbhayatA utpanna ho jAe to saMga meM rahane ke bAvajUda ni:saMga raha pAtA hai / atizaya saMga meM rahane ke bAvajUda bhI niHsaMgatA rahatI hai| kRpAludeva aisA kahanA cAhate haiM / 142 'varlDa' meM koI bhI vyakti AtmA se saMbaMdhita niHzaMka yAnI zaMkA rahita nahIM huA hai| yadi niHzaMka huA hotA to usakA niber3A A jAtA aura dUsare pA~ca logoM kA bhI niber3A le AtA / yaha to loga bhI bhaTaka gae aura vaha bhI bhaTaka rahA hai I taba AtI hai niHzaMkatA bAkI, kisI janma meM niHzaMka huA hI nahIM aura AtmA se saMbaMdhita to koI ni:zaMka huA hI nahIM hai / AtmA se saMbaMdhita ni:zaMka honA koI AsAna bAta nahIM hai / jabaki yaha 'jJAna' niHzaMka banAne vAlA hai / niHzaMka kaise ho sakegA? ki isa zarIra meM mana-buddhi-citta- ahaMkAra, dUsarI indriyA~, sabhI karmendriyoM, saba ekamata ho jAe~ge taba ni:zaMka ho jaaegaa| pUre zarIra meM sabhI ekamata ho jAe~, 'dAdA' ne jo batAyA hai vaha jJAna, eka AvAz2a ho jAe, saba 'eksepTa' kareM, taba niHzaMka ho jaaegaa| aba aMdara zaMkA nahIM karatA na ? varnA eka ghaMTe ke lie bhI zaMkA kie bagaira nahIM rhte| yaha itanI sArI jamAta hai aMdara / aisA koI jJAna nahIM hai, jise aMdara sabhI 'eksepTa' kreN| yA to mana virodha karatA hai, yA phira citta virodha karatA hai lekina koI na koI Ter3hA cale bagaira rahatA hI nhiiN| ataH aMdara saba ekamata ho jAe~, aisA nahIM hai| aMdara bahuta
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha jamAta hai| unameM se ekAdha bhI Ter3hA bole ki 'aisA hogA to ?' ki zaMkA par3I! aura Apake aMdara to koI bolatA hI nahIM hai na ?! sabhI ekamata hI haiM na?! yAnI aMdara sabhI ekamata ho jAe~, taba niHzaMka ho sakate haiN| 143 isa zarIra meM kabhI bhI saba ekamata hote hI nahIM haiN| mUrcchita ho jAe, taba ThIka hai| mUrcchA yAnI madirA piyA huA! aMdara unheM madirA pilAo to phira saba mastI meM rahate haiN| jabaki yaha to 'vidAuTa' mUrcchA! aura, yaha 'jJAna' to, thor3I bahuta mUrcchA car3ha gaI ho na, to bhI utAra detA hai| yAnI AtmA se saMbaMdhita sabhI zaMkA meM hI rahate haiM, cAhe kahIM bhI jaao| sabhI ko AtmA saMbaMdhI zaMkA, aura zaMkA ke kAraNa hI yahA~ par3e hue hai| ve ni:zaMka hote nahIM aura unake dina badalate nhiiN| 'jJAnIpuruSa' ke alAvA to kahIM bhI koI AtmA meM ni:zaMka huA hI nahIM hai, eka bhI vyakti niHzaMka nahIM huA hai, AtmA se saMbaMdhita zaMkA hI rahA karatI hai| loga to niHzaMka jJAna DhU~Dhate haiM lekina vaha jJAna logoM ke pAsa hai nahIM / kramikamArga meM bhI vaha jJAna nahIM hai / yaha to 'akrama' kA hai, isalie saMbhava ho paayaa| yaha zaMkA calI jAe to kAma hogaa| yaha to yahA~ para daraasala AtmA prApta ho jAtA hai isalie eka ghaMTe meM ni:zaMka ho jAtA hai / yaha aisA-vaisA aizvarya nahIM hai lekina logoM ko samajha meM nahIM AtA, akrama kA aizvarya hai yaha to ! varnA karor3oM janmoM meM bhI AtmA ke saMbaMdha meM niHzaMka nahIM ho sakatA aura AtmA lakSa (jAgRti, dhyAna) meM bhI nahIM AtA kabhI bhI / 'jJAnIpuruSa' ke binA AtmA se saMbaMdhita zaMkA kabhI bhI nahIM jaaegii| aura jaba taka AtmA se saMbaMdhita niHzaMka nahIM ho jAtA, taba taka saMsAra vyavahAra meM bhI koI zaMkA nahIM jAtI / AtmA se saMbaMdhita zaMkA gaI ki sabhI zaMkAe~ nirAvRta ho jAe~gI aura apane yahA~ to AtmA se saMbaMdhita zaMkA phira rahatI hI nhiiN| bheda vijJAna 'akrama' dvArA kisI bhI jagaha para zaMkA nahIM karanI caahie| zaMkA jaisA duHkha
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 AptavANI-9 nahIM hai isa duniyA meM kyoMki maiMne Apako AtmA diyA hai, ni:zaMka AtmA diyA hai, kabhI bhI zaMkA utpanna nahIM ho, aisA AtmA diyA hai isalie 'aisA hogA yA vaisA hogA' aisI jhaMjhaTa hI miTa gaI na! yaha to 'akrama vijJAna' hai isalie sIdhe zuddha AtmA hI prApta ho jAtA hai| aisA hai na, isa zarIra meM do bhAga haiN| eka AtmavibhAga, vaha khuda kA kSetra hai aura eka anAtmavibhAga, vaha parakSetra hai| jaba taka saMsAra ina donoM vibhAgoM ko nahIM jAnatA, taba taka 'maiM caMdUbhAI hU~,' aisA kahatA rahatA hai| apane yahA~ jo jJAna dete haiM na, vaha 'akrama vijJAna' hai! akrama vijJAna arthAt kyA? ki AtmA aura anAtmA kA vivaraNa hone ke bAda donoM alaga par3a jAte haiN| AtmA AtmavibhAga meM baiThA, svakSetra meM baiThA, aura anAtmA parakSetra meM, isa prakAra vibhAjana ho gyaa| yAnI 'lAina oNpha DimArkezana' Dala jAtI hai, aura sabakucha regyulara korsa meM hI ho jAtA aura bAhara jo AtmA hai vaha milAvaTa vAlA hai| apane yahA~ bAz2Ara meM bhela ATha rupaye kilo milatI hai na, utanI hI kImata kA hai vaha aatmaa| vaha bhI 'mikscara' hai koI svAda nahIM AtA, besvAda hotA hai| jabaki isakA to turaMta hI svAda mahasUsa hotA hai| khuda kI svataMtratA utpanna ho gii| aba sirpha 'phAiloM' kA nikAla karanA bAkI rhaa| taba taka 'inTarima gavarnamenTa' aura 'phAileM' pUrI ho gaIM ki 'phula gavarnamenTa'! phira jokhimadArI hI nahIM aba, 'maiM caMdUbhAI hU~' usa jJAna para to Apako zaMkA ho gaI na? yA nahIM huI? praznakartA : zaMkA ho gaI hai| yAnI ki maiM AtmArUpa hU~ aura caMdUbhAI parasattA hai, par3osI hai| dAdAzrI : hA~, caMdUbhAI par3osI hai| aba eka 'plaoNTa' ho, vaha jaba
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 145 taka una do bhAiyoM ke nAma ho, taba taka pUre 'plaoNTa' meM jo kucha hotA hai, vaha donoM kA nukasAna kahalAtA hai lekina phira agara donoM meM ba~TavArA kara deM ki isa tarapha kA caMdUbhAI kA aura usa tarapha kA dUsare bhAI kA to ba~TavArA ho jAne ke bAda usa dUsare bhAga ke lie Apa z2immedAra nahIM ho| isI prakAra se AtmA aura anAtmA kA ba~TavArA huA hai| usameM bIca meM 'lAina oNpha DimArkezana' maiMne DAlI huI hai, 'ekjekTa' DAlI huI hai| aisA vijJAna isa kAla meM utpanna huA hai, usakA lAbha hama saba ko uThA lenA hai| AtmA aura anAtmA, donoM ke bIca meM 'lAina oNpha DimArkezana' DAla dI isalie aba 'caMdUbhAI' ke sAtha 'ApakA' saMbaMdha par3osI jaisA rhaa| aba par3osI jo gunAha kare, usake gunahagAra Apa nahIM ho| mAlikIpanA nahIM hai isalie gunahagAra bhI nahIM hai| mAlikIpanA ho tabhI taka gunAha mAnA jAtA hai| mAlikIpanA gayA ki gunAha nahIM rhtaa| hama kisI se pUche ki, 'Apa nIce dekhakara kyoM cala rahe ho?' taba ve kaheMge, 'nahIM dekheMge to paira ke nIce jIva-jaMtu kucala jAe~ge na!' 'to kyA ye paira Apake haiM ?' aisA pUche, to kaheMge, 'hA~, bhAI, paira to merA hI hai na!' aisA kahate haiM yA nahIM kahate? yAnI 'ye paira ApakA, to paira ke nIce koI jIva kucalA gayA to usake jokhimadAra Apa!' aura isa 'jJAna' ke bAda Apako to 'yaha deha merI nahIM hai' aisA jJAna hAz2ira rahatA hai| yAnI ki Apane mAlikIpanA chor3a diyA hai| yahA~ para yaha 'jJAna' dete samaya maiM sArA mAlikIpanA le letA hU~ ataH usake bAda yadi Apa mAlikIpanA vApasa le loge to usakI jokhimadArI aaegii| ataH yadi Apa mAlikIpanA vApasa nahIM loge na, to 'ekjekTa' rhegaa| niraMtara bhagavAna mahAvIra jaisI dazA meM rakhe, aisA yaha vijJAna hai! ataH yaha bAhara kA, zarIra kA yaha bhAga jo kucha kare usameM Apako dakhalaMdAjI nahIM karanI hai to Apa nAma mAtra ko bhI jokhimadAra nahIM rhoge| aura kucha kara bhI nahIM skte| 'khuda' kucha kara sakatA hai, aisA 'khuda' mAnatA hai, vahI nAsamajhI hai, usase agalA janma bigAr3atA hai|
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 aMdara dhUla ur3a rahI ho na, to sAmane kA nahIM dikhAI detaa| isI prakAra karma ke jaMjAla ke kAraNa sAmane kA dikhAI nahIM detA aura ulajhana meM DAla detA hai lekina yadi aisI jAgRti rahe ki 'maiM to zuddhAtmA hU~' to vaha jaMjAla khatma ho jaaegaa| bhagavAna mahAvIra jaisI dazA rahe, aise ye pA~ca vAkya (pA~ca AjJA ) die haiM Apako ! 146 mArga sarala hai, AsAna hai, sahaja hai, lekina usakI prApti durlabha hai| 'jJAnIpuruSa' kA milanA bahuta muzkila cIz2a hai| yadi mila jAe~ to 'jJAna' milanA bahuta muzkila hai| kaI loga to sAta-sAta sAloM se dhakke khA rahe haiM, phira bhI 'jJAna' nahIM milaa| kaI tIna sAloM se dhakke khA rahe haiM aura 'jJAna' nahIM milA, aura kucha ko to eka hI ghaMTe meM mila gayA hai / isa prakAra hara kisI ke saMyoga alaga taraha ke hote haiM na ! pustaka se na chUTe saMdeha praznakartA : lekina dAdA, yoM to dehadhArI manuSya ke mAdhyama se hI yaha prakriyA hotI hai na! dehadhArI manuSya meM hI bhagavAna prakaTa hote haiM aura tabhI saMdeha chUTatA hai na ? pustaka dvArA saMdeha nahIM chUTatA na! dAdAzrI : pustaka meM kucha bhI nahIM hotA aura kucha nahIM milatA / pustaka meM to likhA hotA hai ki ' zakkara mIThI hai / ' usase kyA apanA mu~ha mIThA ho gayA ? pustaka meM 'zakkara mIThI hai' aisA likhA hai, lekina usase hameM kyA phAyadA huA ? mu~ha meM rakheMge to mIThI lagegI na ? ! praznakartA : yAnI aise dehadhArI manuSya, jinameM bhagavAna prakaTa hue hoM, ve milate nahIM hai, aura pustakeM kucha kAma karatI nahIM, to kyA phira ghUmate raheM ? dAdAzrI : hA~, bhaTakanA hI hai basa / praznakartA : isa dukAna se usa dukAna aura usa dukAna se aura kisI dukAna para / dAdAzrI : hA~, alaga-alaga dukAnoM para hI ghUmatA rahatA hai I
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha praznakartA : aura jitanI dukAnoM para ghUmate jAte haiM, vaise-vaise nakalI mAla bar3hatA jAtA hai I 147 dAdAzrI : hA~, bar3hatA jAtA hai aura 'yahA~ se milegA yA vahA~ milegA ?' aise vikalpa khar3e hote rahate haiM / vaha to jaba aMtima dukAna mila jAe taba niber3A AtA hai aura usameM bhI jaba sabhI bAtoM meM saMdeha calA jAe taba hala AtA hai / vaha jAnA huA to zaMkA karavAtA hai zaMkA kaba hotI hai ? bahuta par3hate rahe hoM na, vaha sArA Age-Age prati spaMdana DAlatA rahatA hai / ataH manuSya vahA~ para ulajha jAtA hai aura ulajhane se to saMdeha khar3e hone lagate haiM, zaMkA hone lagatI hai / ve zaMkAe~ hI isa saMsAra se bAhara nahIM nikalane detIM / bahuta kAla se zAstra kA paricaya ho, taba phira Apako aMdara zaMkA khar3I hotI hai| yAnI ki jitanA jAnatA hai, vaha to balki utanA hI adhika khaTakatA hai| usa jAne hue ko bhagavAna ne 'ovaravAiz2apanA' kahA hai I Apa vakIla bana gae to usa bAre meM Apako ovaravAiz2apanA khaTakatA rahatA hai| 'vAipha' cInI lene jAe aura vaha kAle bAz2Ara kI cInI le rahI ho, to bhI Apake mana meM aisA hotA hai ki, 'yaha mata karanA, mata karanA / ' yoM yahA~ para agara vakIla ko koI kArya karanA ho na, to zaMkA rahatI hai ki, 'yaha karU~gA to mujha para vaha kalama lAgU ho jAegI,' taba usakA usa sTezana para jAnA raha jAtA hai aura vaha kahIM aura calA jAtA hai ! yaha to jo vizeSa jAna liyA hai, usakA prabhAva hai ! usase dhakke lagate rahate haiN| vaha jAna liyA hai na, islie| isalie hamane kahA hai na, ki 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA' aisA karake phrekcara kara do na, sArA mAla ! ye saba to cUse hue ganne jaise haiN| kisI prakAra kI madada kI hI nahIM hai na! ye to mana meM mAna baiThate haiM ki isane yaha 'helpa' kI hai lekina kisI prakAra kI 'helpa' nahIM kI hai| na to ciMtA khatma huI, na hI ahaMkAra ghaTA; na hI krodha - mAna - mAyA - lobha gae / anAdikAla kA purAnA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 AptavANI-9 kalaha vAlA mAla hai, use pheMka do na! isIlie hama kahate haiM Apako ki 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA' itanA bhAva karo na! yaha sArA jAnA huA to rulAtA hai| isase kaSAya gae hI nahIM haiM na! ataH yaha to kucha bhI nahIM jAnA hai| yadi jAnA huA hotA taba to kaSAya upazama hue dikhAI dete aura taba bhI usase kucha itanA pharka nahIM par3atA kyoMki vaha upazama ho cuke kaSAya kaba car3ha baTheMge usakA koI ThikAnA nhiiN| yaha to khuda kI akla aMdara DAlatA rahatA hai| usane khuda kI akla se hI to mAra khAI hai, anaMta janmoM se yahI mAra khAI hai isalie 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA' vaha bhAva kiyA huA ho na, to hala aaegaa| apane eka mahAtmA ne bahuta zAstra par3he the| ve jaba yaha jJAna lene Ae taba maiMne kahA ki, 'yaha jo ApakA kaTorA hai na, ApakI khIra hai na, vaha mujhe dikhAie to j'raa|' taba unhoMne dikhaayaa| taba maiMne kahA, 'yaha khIra lekara agara Apa jAkara mircI vAle se pUcho ki 'sAhaba, kyA ise aMdara DAla sakate haiM ?' taba mircI vAle ko to becanA hai, isalie aisA kahegA ki 'hA~, sAhaba thor3A DAla sakate haiN|' phira namaka vAle se Apa pUcho ki 'sAhaba, yaha isameM DAla sakate haiM?' taba vaha kahegA, 'hA~, yaha bhI DAla sakate haiN|' kyoMki agara ina logoM se pUchane jAte haiM na, taba ve to phira DalavAte haiN| isa taraha ApakI khIra mu~ha kA svAda bigAr3a detI hai|' isalie hama isa khIra ko phiMkavA dete haiM, kaToresahita phiMkavA dete haiN| usakI sugaMdha taka nahIM caahie| yAnI abhI taka jo bhI jAnA huA thA, vaha sArA galata thaa| jisa jAnakArI ne apanI helpa nahIM kI, krodha-mAna-mAyA-lobha gae nahIM, jise jAnane se AtmA prApta nahIM huA, taba phira usa jAne hue kA artha hI kyA? aura jise jAnane se AtmA prApta huA hai taba phira aura kucha jAnane kI z2arUrata nahIM hai| kisI ko yadi aisA lagatA ho ki unhoMne jo jAnA hai usase unheM AtmA prApta ho gayA hai, taba phira yaha jAnane kI z2arUrata hI nahIM hai| yaha akrama vijJAna hai| vaha kramika hai| ataH yadi kisI ko aisA lagatA
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha hai ki unheM prApti ho gaI hai to mikscara karane kI z2arUrata nahIM hai / eka ke aMdara dUsarA mikscara karane se phAyadA nahIM hogA / jisa prakAra kI davAI Apa pIte hoM, vahI pIte rahanA acchA hai| vApasa dUsarA mikscara kareMge to balki naI muzkileM khar3I ho jaaeNgii| to mikscara kyoM karanA hai hameM? kRpAludeva ne kyA kahA hai ki, 'jisa rAste, jisase apanA saMsAra mala calA jAe, usI rAste kA tU sevana karanA / ' to usakA sevana karanA hai kyoMki hameM to itanA hI dekhanA hai na ki mala jAe? apanA aura kAma bhI kyA hai ? ! 149 yAnI jitane zaMkAzIla haiM na, unheM yaha saMsAra chor3atA nahIM hai / jaba taka kiMcit mAtra bhI koI bhI saMzaya, saMmoha yA zaMkA ho, taba taka yaha saMsAra use mukta nahIM karatA / usI se saMsAra baMdhA huA hai / zaMkA hone lage taba ApakA kAma nahIM ho pAtA / isake bajAya anapar3ha loga acche / ye sabhI zAstroM ke jAnakAra zaMkAzIla, saMdeha meM pha~se hue haiN| inake bajAya to apane 'jJAna' lie hue kisI mahAtmA ko zaMkA utpanna hI nahIM huI kyoMki aise adhika zAstra par3he hoMge tabhI zaMkA hogI na ? ataH jo niHzaMka ho jAtA hai, usakA AtmA niraMtara paramAnaMda detA hai / bAkI, yaha jagat zaMkA se hI pha~sA huA hai na! zAyada hI kabhI apane 'jJAna' lie hue mahAtmA ko eka kSaNa ke lie bhI AtmA saMbaMdhI zaMkA huI hogI ! aisA to huA hI nahIM, sunA hI nahIM na! yahA~ to zaMkA jaisI cIz2a hI nahIM sunii| praznakartA : jisane pahale kabhI aisI cIz2a sunI hI nahIM ho, unheM zaMkA nahIM hotI, lekina jisane sunI ho, use aisA lagatA hai ki yaha saca hai yA vaha saca hai ? dAdAzrI : aisA hai na, sunA huA ho, phira bhI zaMkA nahIM hotI usakA kyA kAraNa hai? yaha 'jJAna' lene ke bAda use khuda ko aMdara aisA anubhava ho gayA ki merA AtmA kabhI bhI jAtA hI nahIM, rAta ko do baje jaba maiM jAgatA hU~ usase pahale to vaha hAz2ira ho jAtA hai / to aisA to isa 'varlDa' meM kisI bhI jagaha para ho sake, aisA hai hI nahIM / AtmA I
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 AptavANI-9 apane Apa hAz2ira ho jAe, aisA hotA hI nhiiN| yaha to anubhava kahalAtA hai| AtmA prApta ho jAe, use anubhava kahate haiM, AtmA kA lakSya baiTha gayA, use anubhava kahate haiM kyoMki khuda ke jAgane se pahale to vaha AtmA hAz2ira ho jAtA hai| ___ataH jisakI zaMkA gaI use saMpUrNa AtmA prApta ho gyaa| varnA 'AtmA kaisA hai' kisI kA vaha saMdeha jA sake, aisA hai hI nhiiN| AtmA hai' vaha saMdeha zAyada calA jAe, lekina 'AtmA kaisA hai' aisA vaha saMdeha nahIM jaataa| vaha cIz2a bahuta gaharI hai| jahA~ zaMkA hai, vahA~ saMtApa khar3A hotA hai| eka kSaNa ke lie bhI zaMkA nahIM ho, use kahate haiM AtmA! yAnI kisI bhI prakAra kI zaMkA nahIM rhtii| vaha bhUla DhU~DhanI hai ___ zaMkA jAe to hala A jaae| aba, zaMkA kA khatma ho jAnA, vaha to khuda ke hisAba meM honA cAhie na? sAmane vAle kI zaMkA khatma ho gaI, isalie kyA apanI zaMkA bhI khatma ho gaI? kyoMki sabhI ko eka sarIkhI zaMkA nahIM hotii| isalie khuda apane Apase pUchanA cAhie ki, 'kisa-kisa bAre meM zaMkA hai ?' taba kahegA, 'nahIM, aba koI zaMkA nahIM hai|' aura jise abhI kucha-kucha zaMkA ho, vaha phira yahA~ thor3e samaya taka baiThA rahe, aura hamase pUche-kare to phira vaha zaMkA calI jAegI aura zaMkA gaI to samajho hala A gyaa| praznakartA : Apa kahate haiM na, ki 'tU kauna hai?' taba mujhe 'maiM zuddhAtmA hU~,' usa para zaMkA rahatI hai| dAdAzrI : 'maiM zuddhAtmA hU~' Apako vaha zaMkA rahatI hai, to jo vaha zaMkA karatA hai, vahI zuddhAtmA hai| Apako' yahA~ nahIM baiThanA hai, usa jagaha para baiThanA hai aba, kauna zaMkA kara rahA hai, vaha DhU~Dha nikAlanA hai ki yaha to apanI hI bhUla hai|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 151 aisI zaMkA? vahA~ jJAna hAz2ira isa 'jJAna' ke bAda aba Apa koI kAma karane jAo na, taba agara aisI zaMkA huI ki 'doSa to nahIM lagegA?' usa samaya AtmA hAz2ira thA isalie ApakI eka zaMkA khatma ho gii| varnA aisI zaMkA kise hotI hai ? isa jagat meM logoM ko aisI zaMkA hotI hai? kisalie nahIM hotI? AtmA hAz2ira hI nahIM hai vahA~ para! zaMkA kise hotI hai ? 'maiM kartA hU~' aisI zaMkA kise hotI hai? ataH jaba Apako zaMkA ho taba samajhanA ki AtmA hAz2ira thA isalie vaha zaMkA khatma ho gii| praznakartA : jaba taka jJAnajyoti jalatI rahe, tabhI zaMkA hotI hai| jJAnajyoti nahIM hogI to zaMkA kahA~ se AegI? dAdAzrI : haaN| gAr3I ke Age prakAza ho taba patA calatA hai ki jIva-jaMtu gAr3I se kucale jA rahe haiM lekina agara prakAza hI nahIM hogA to? zaMkA hI nahIM hogI na! yaha to Apane 'jJAna' diyA isalie tanmayAkAra hotA hI nhiiN| phira khuda ke mana meM aisA hotA hai ki 'maiM ekAkAra ho gayA hoU~gA?' lekina nahIM, vaha zaMkA hotI hai aura usake lie bhagavAna ne kahA hai ki 'zaMkA hotI hai? isakA matalaba tU jJAna meM hI hai|' kyoMki dUsare kisI iMsAna ko zaMkA nahIM par3atI ki 'maiM tanmayAkAra ho gayA huuN|' ve loga to tanmayAkAra haiM hI jabaki Apako to yaha 'jJAna' milA hai isalie Apako zaMkA hotI hai ki 'maiM tanmayAkAra ho gayA hoU~gA yA kyA?' vaha zaMkA huI! phira bhI bhagavAna kahate haiM, 'vaha zaMkA hama mApha karate haiN|' koI kahegA, 'bhagavAna, mApha kyoM kara rahe haiM?' taba bhagavAna kyA kahate haiM? 'vaha tanmayAkAra nahIM huA hai, usakI samajha meM pharka hai|' vaha tanmayAkAra nahIM huA hai lekina yaha to sirpha zaMkA ho gaI hai| auroM ko kyoM zaMkA nahIM hotI? auroM ko zaMkA hotI hai kyA? nhiiN| una logoM ko to 'maiM alaga hU~' aisA soca meM bhI nahIM aayaa| ataH
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 Apa alaga hI ho aura phira bhI 'maiM tanmayAkAra ho gayA hU~ yA kyA ?' aisI zaMkA huI taba bhI bhagavAna 'leTa go' karate haiM lekina 'aMta meM dhIre-dhIre abhyAsa se, vaha zaMkA bhI nahIM honI cAhie, bhagavAna aisA kahate haiM / 152 nija zuddhatva meM niHzaMkatA daraasala AtmA to 'AkAza' jaisA hai, aura yaha zuddhAtmA, yaha to eka saMjJA hai / kaisI saMjJA hai ? praznakartA: pahacAnane ke lie / dAdAzrI : nhiiN| isa deha dvArA tujhase cAhe kaise bhI kAma ho jAe~, acche hoM yA bure hoM, tU to zuddha hI hai / taba koI kahe ki, 'he bhagavAna, maiM zuddha hI hU~? lekina isa deha se jo ulTe kAma hote haiM, ve ?' taba bhI bhagavAna kaheMge, 've kArya tere nahIM haiM / tU to zuddha hI hai lekina yadi tU mAne ki ye kArya mere haiM, to tujhe cipkeNge|' isalie zuddhAtmA zabda, usake lie 'saMjJA' likhA gayA hai| aura 'zuddhAtmA' kisalie kahA gayA hai 'ise ' ? ki saMpUrNa saMsAra kAla pUrNa hone ke bAvajUda 'use' azuddhatA chUtI hI nahIM, isalie zuddha hI hai| lekina 'khuda ko ' ' zuddhAtmA' kI 'bilIpha' nahIM baiThatI na ? 'maiM' zuddha kisa taraha se hU~ ? 'mujhase itane pApa hote haiM, mujhase aisA hotA hai, vaisA hotA hai|' isalie maiM zuddha hU~, vaha 'bilIpha' 'use' baiThatI hI nahIM aura zaMkA rahA karatI hai ki 'maiM zuddhAtmA hU~ kisa taraha se kaha sakate haiM ? mujhe zaMkA hai|' I ataH isa 'jJAna' ke bAda aba tujhe 'maiM zuddhAtmA hU~' kA lakSya baiThA hai, isalie aba tujhase cAhe kaisA bhI kArya ho jAe, acchA yA burA, una donoM kA mAlika 'tU' nahIM hai / 'tU' zuddha hI hai / tujhe puNya kA dAg2a nahIM lagegA aura pApa kA bhI dAg2a nahIM lagegA isalie 'tU' zuddha hI hai / tujha para zubha kA bhI dAg2a nahIM lagegA aura azubha kA bhI dAg2a nahIM lagegA / hama 'jJAna' dene ke sAtha hI kahate haiM na, ki 'aba tujhe ye saba sparza nahIM karegA / ' vaha niHzaMka ho jAe, usake bAda usakI gAr3I calatI hai / tujhe I
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha yadi zaMkA hogI to tujhe cipakeMge aura tU niHzaMka hai to tujhe sparza nahIM kreNge| 'dAdA' kI AjJA meM rahegA to tujhe sparza nahIM karegA ! 153 mUla hakIkata meM, zaMkA hone jaisA hai hI nahIM / vAstava meM kucha karatA hI nahIM hai|'tuu' aisI koI kriyA karatA hI nahIM hai| yaha to sirpha bhrAMti hI hai, gA~Tha par3a cukI hai| zuddhAtmA, vaha saMjJA hai / khuda zuddha hI hai, tInoM kAla meM zuddha hI hai, yaha samajhAne ke lie hai / ata: jaba saMjJA meM rahatA hai to phira maz2abUta ho jAtA hai / usake bAda apanA 'kevalajJAna svarUpa ! ' bAkI, 'daraasala AtmA' to 'kevalajJAna svarUpI' hI hai / mujhameM aura ApameM pharka kyA hai ? 'hama' 'kevalajJAna svarUpa' meM rahate haiM aura 4 'Apa' (mahAtmA) zuddhAtmA kI taraha rahate ho / Apako mUla AtmA kI jo zaMkA thI vaha calI gaI, isalie dUsarI zaMkAe~ bhI calI jAtI haiM lekina phira bhI buddhizAlI logoM ko kahIM phira se zaMkA, mUla svabhAva agara vaisA ho na, to phira se zaMkA hone lagatI hai / zaMkA rakhane jaisA hai hI kahA~ praznakartA : Apake pAsa, aba aMta meM aisA lagatA hai ki aba kisI bhI jagaha para zaMkA nahIM rahI aura hama 'kanvinsa' ho gae haiM / dAdAzrI : hA~, yahA~ zaMkA rahatI nahIM hai na! aura zaMkA rakhane jaisA jagat hI nahIM hai| yadi zaMkA rakhane jaisA jagat hotA na, to maiM Apase kahatA hI nahIM ki 'are, merI gairahAz2irI meM Apa aisI-vaisI zaMkA mata krnaa|' aura maiMne to Apase yaha kahA hai ki 'khAnA, pInA, ' saba kahA hai aisA bhI kahA hai ki lekina 'aisI zaMkA vagairaha mata karanA, ' .' kyoMki ni:zaMka jagat maiMne dekhA hai, tabhI maiM Apase kaha sakatA hU~ na?! maiMne ni:zaMka jagat dekhA hai, vaha isa dizA meM ni:zaMka hai aura dUsarI dizA meM zaMkA vAlA hai to yaha ni:zaMka dizA batA detA hU~, tAki phira jhaMjhaTa hI nahIM na! aba agara zaMkA rakheM hI nahIM to calegA yA phira nahIM calegA ?
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 na ! AptavANI - 9 praznakartA : vaha to acchA calegA na ! lekina aisA honA cAhie dAdAzrI : vaha to phira ho jAegA ! varnA isa hindusatAna kI prajA, vahama se, zaMkA se, Dara se marI huI prajA hai ! yAnI yaha zaMkA zabda to maiM pUrI duniyA se nikAla denA cAhatA huuN| yaha zaMkA zabda nikAla dene jaisA hai| 'varlDa' meM isake jaisA koI bhUta nahIM hai aura isI vajaha se kAphI kucha loga duHkhI haiM, zaMkA se hI duHkhI haiN| kisalie vahama rakhanA hai phira ? yaha vahama to rakhane jaisA hai hI nahIM, duniyA meM ! kisI bhI prakAra kA vahama rakhane jaisA nahIM hai / vahama 'helpiMga problema' nahIM ( parezAnI meM madada nahIM karatA) hai / vahama, vaha nukasAnadAyaka hai 'problema' hai / jo hai usase adhika nukasAna karegA aura jo nukasAna honA hai to usameM koI rukAvaTa nahIM AegI isalie vahama ko chor3a do| maiM to itanA hI kahatA AyA hU~, aura kAphI kucha logoM ko chur3avA diyA hai! aba yaha sArA merA anubhavasahita jJAna hai / yaha to mere hI anubhava rakhe haiM sabhI, aura vaha bhI 'apropieTa' (upayukta) ! ye merI hara kSaNa kI jAgRti ke anubhava rakhe haiM aura yaha sirpha abhI kI lAipha kA nahIM hai, lekina anaMta janmoM kI lAipha kA hai ! aura vaha bhI phira maulika hai / zAstroM meM na mileM, taba bhI harja nahIM, lekina maulika hai ! 'DIliMga' pudgala kI, 'khuda' vItarAga praznakartA : vItarAga kauna ho sakatA hai aura vItarAga kI kaisI dazA hotI hai usake varNana zAstra meM par3he haiM, lekina dehadhArI vItarAga dekhane ko nahIM mile.... dAdAzrI : nahIM milte| vItarAgoM ke to darzana taka karane ko nahIM milte| isa kAla meM to maiM phela huA hU~, tabhI to yahA~ para rukA huA hU~ isalie ina sabhI ko darzana karane ko mila ge| nahIM to ye kevalajJAna ke bilkula hI naz2adIka pahu~ce hue haiM inake darzana bhI karane ko nahIM
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 155 milte| yaha to darzana karane ko mile to vItarAgatA kA varNana samajha sakate haiM ki vItarAgatA kaisI hotI hai! aura hama usa taraha rahate haiN| dekho na, kisI ke sAtha matabheda yA koI jhaMjhaTa hai hameM ? sAmane vAlA ulTA bole taba bhI koI jhaMjhaTa hai ? unake sAtha kisa taraha se 'DIliMga' karanA vaha mujhe AtA hai ! vItarAga rahanA aura 'DIliMga' karanA, donoM sAtha meM rahatA hai| DIliMga pudgala karatA hai aura hama vItarAga rahate haiN| ataH vItarAgatA dekhane ko milI isa kAla meM, yadi samajhe to! gahare utareM na, to 'pyora' vItarAgatA dekhane ko milegI aura hama z2arA sI bhI noMdha nahIM rkhte| ho jAe, usake bAda noMdha nahIM rkhte| noMdha pothI hI nikAla dI praznakartA : tArIpha kareM, phUla car3hAe~ usakI bhI noMdha nahIM, aura patthara mAre usakI bhI noMdha nahIM? dAdAzrI : haaN| varnA noMdha pothiyA~ ikaTThI hote-hote pUrA ulTA pariNAma AtA hai aura usake prati ApakI dRSTi badala jAtI hai| vaha jaba Apako dekhatA hai na, to use ApakI dRSTi badalI huI lgegii| noMdha huI usakA kyA sAmane vAle ko patA nahIM calegA? ki 'isane noMdha rakhI hai, pichalI bAra maiMne jarA kucha bAta kI thI usakI noMdha hai inheM,' aisA turaMta patA cala jAtA hai| ina logoM ko dekhanA bahuta AtA hai| bAkI kucha to nahIM AtA lekina isa prakAra sAmane vAle kI A~kheM dekhanA bahuta AtA hai ki kisa cIz2a kI noMdha rakhI hai lekina ve jaba hamArI A~kha meM vItarAgatA dekhate haiM to turaMta samajha jAte haiM ki 'dAdA' vahI haiM, jaise the vaise ke vaise hI haiM ! hamArI A~khoM meM vItarAgatA dikhAI detI hai| jaise koI kharAba cAritra kA manuSya ho, vaha usakI A~khoM para se pahacAnA jA sakatA hai, lobhI bhI usakI A~khoM para se pahacAnA jA sakatA hai, usI prakAra se vItarAga bhI unakI A~khoM para se pahacAne jA sakate haiN| unakI A~khoM meM koI caMcalatA (svArtha,kapaTa) nahIM hotI, kisI bhI prakAra kI caMcalatA nahIM hotI! yAnI ki hamameM noMdha nahIM hai|
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 AptavANI-9 jahA~ prema hai, vahA~ para noMdha nahIM | aura jo prema utpanna hotA hai, vaha prema bhI aisA honA cAhie ki ghaTe-bar3he nhiiN| do-cAra gAliyA~ de jAe na, phira bhI ghaTe nahIM, taba vaha prema kahalAegA aura jo ghaTa jAe, bar3ha jAe vaha Asakti kahalAtI hai| vahI kA vahI prema yadi kama-z2yAdA ho to Asakti ho gaI ! jaise ki svAsthya hotA hai, to vahI kA vahI svAsthya yadi kama-jyAdA ho to roga kahalAtA hai ! usI prakAra se vahI kA vahI prema yadi bar3he yA ghaTe to Asakti! beTA kamAkara Ae to vAha-vAha, vApasa 'vAha bhAI vAha' karatA hai| vahI kA vahI beTA dasa sAloM bAda khokara Ae to kahegA ki, 'pAgala thA, maiM kaha-kahakara thaka gayA aura merA dimAg2a pAgala ho gyaa|' jAne de terA prema, isake bajAya apane 'kaoNleja' kA abhiprAya acchA hai ki hamezA rahatA hai apane paas| praznakartA : pati-patni ke bIca bhI aisA hI hotA hai na? 'maiM tujhe cAhatA hU~, maiM tujhase prema karatA hU~' kahate haiM lekina phira vApasa jhagar3ate haiN| dAdAzrI : isI ko Asakti kahate haiM ! Thaura nahIM aura ThikAnA nahIM, bar3e Ae cAhane vAle! sacamuca meM cAhane vAlA to marate dama taka hAtha nahIM chodd'taa| bAkI, hotA sabakucha hai para, usakI noMdha nahIM letaa| jahA~ prema hai, vahA~ noMdha hotI hI nhiiN| noMdha bahI rakho aura prema rakho. donoM sAtha meM nahIM ho skte| agara noMdha bahI rakheM ki 'aisA kiyA aura vaisA kiyA' to vahA~ para prema nahIM hotaa| hamAre sAtha ye itane sAre loga haiM, lekina kisI kI noMdha nhiiN| kisI se cAhe kucha bhI ho jAe phira bhI noMdha nhiiN| bAhara bhI noMdha nahIM aura aMdara bhI noMdha nhiiN| varnA hameM 'Tenzana' nahIM rahatA hogA to bhI khar3A ho jaaegaa| yaha to rAta ko bhI, jisa ghar3I Ao usa ghar3I hama 'Tenzana' rahita hI rahate haiM na! isalie jhaMjhaTa hI nahIM na! hamArI tabiyata aMdara narama ho jAe to koI kahegA, 'dAdA, to ha~sa rahe haiM!' are, 'Tenzana' nahIM hai isalie ha~sa rahe haiM ! yAnI kisI kI paMcAyata meM nahIM par3anA hai| agara
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 157 isa deha kI paMcAyata meM bhI par3e ki 'isakA aisA ho gayA, aisA ho gayA, to 'Tenzana' khar3A ho jAegA na! praznakartA : 'jahA~ prema hai, vahA~ noMdha nahIM hotii|' yaha bahuta bar3I bAta niklii| dAdAzrI : hA~, jisa prema meM noMdha ho, vahA~ prema nahIM hai ! isa jagat kA prema to noMdha vAlA hai| 'Aja mujhe aisA kaha gayA,' aisA kahe, to phira vaha kaisA prema? yadi prema hai to noMdha nahIM caahie| nahIM to Asakti ho jaaegii| jo prema kama-z2yAdA hotA hai use Asakti kahate haiN| to yaha jagat to noMdha rakhe binA rahatA hI nahIM na! bhale hI mu~ha para nahIM kahe, lekina mana meM kaheMge, 'mujhe parasoM kaha gae the|' vaha apane mana meM rakhatA hai na? isalie noMdha to hai na usake pAsa? jisake pAsa noMdha nahIM hai, unakA prema saccA! hamAre pAsa noMdha bahI hai hI nahIM, to phira khAtA (akAunTa) kahA~ se hogA?! noMdha bahI hogI to khAtA hogaa| aba Apa noMdha bahI pheMka denaa| use kisI dUsare seTha ko de denaa| noMdha bahI rakhane jaisI nahIM hai! praznakartA : yadi noMdha rakhe ki 'tUne mujhe aisA kahA, tUne aisA khaa|' usase phira vApasa prema TUTa jAtA hai| dAdAzrI : hA~, lekina noMdha rakhe bagaira nahIM rhtaa| patnI bhI rakhatI hai na? terI patnI nahIM rakhatI? praznakartA : dAdA, vaha to sabhI rakhate haiM, lekina pratikramaNa karake jJAna dvArA isa noMdha ko pauMchA jA sakatA hai na? dAdAzrI : use kaise bhI pauMchane jAoge na, phira bhI kucha nahIM hogaa| noMdha rakhI tabhI se, pauMchane se kucha nahIM hogaa| noMdha DhIlI ho sakatI hai, lekina vaha bole bagaira rahate nahIM hai na? ye bhAI cAhe kucha bhI kareM yA phira ApameM kitanA bhI badalAva A jAe, phira bhI hama usakI noMdha nahIM rkhte| to hameM kisI prakAra kI dakhala hI nahIM hai na! kyA tUne dekhA hai? 'dAdA' ko kabhI tere bAre meM noMdha rahI hai, aisA?
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 AptavANI-9 praznakartA : kabhI bhI nhiiN| dAdAzrI : hA~, kisI kI bhI noMdha nahIM rhtii| praznakartA : isIlie vaha zuddha prema kahalAtA hai ? dAdAzrI : hA~, vaha zuddha prema kahalAtA hai| tabhI to tU mujhe kabhI bhI apriya lagatA hI nahIM hai, tU mujhe priya hI lagatA rahatA hai| tUne parasoM kucha ulTA kiyA ho, usase mujhe kucha lenA-denA nahIM hai| maiM noMdha rakheM taba jhaMjhaTa rahegI na? maiM jAnatA hU~ ki tujhameM se to kamaz2orI nahIM gaI hai, isalie ulTA hI hogA na! praznakartA : lekina mujhe to noMdha rakhane kI bahuta Adata hai| dAdAzrI : vaha Adata aba kama hI hotI jaaegii| yaha bAta sunI isalie aba tujhe samajha meM A gayA na? tU jaba se ise jAnane lagegA taba se phira noMdha rakhanA kama ho jaaegaa| tU to patnI kI bhI noMdha rakhatA hai na? praznakartA : haaN| dAdAzrI : jo vAipha khuda kI kahalAtI hai, tUne usa para bhI noMdha rakhI? aura vaha bhI noMdha rakhatI hai| tU itanA kaha jAe na, to vaha kahegI 'merI bArI Ane do!' vaha saccA prema nahIM hai, Asakti kahalAtI hai| saccA prema utaratA nahIM hai| hamArA prema bilkula saccA hotA hai| hama noMdha hI nahIM rakhate na! praznakartA : ApakI kRpA ho jAe to aisA ho jAegA jldii| dAdAzrI : hamArI kRpA to hai hI lekina tujhe khuda ko nahIM nikAlanA hai, to vahA~ kyA ho sakatA hai ? ! 'patnI ne aisA kiyA, vaisA kiyA' karatA hai| to kyA tU aisA nahIM karatA ki patnI kA nAma de rahA hai ? tU noMdha rakhegA to vaha noMdha rkhegii| maiM noMdha rakhanA baMda kara detA hU~ to koI merI noMdha nahIM rkhtaa| kisI ko DA~TU karU~ to bhI koI noMdha nahIM rkhtaa| usakA kAraNa yaha hai, ki merI noMdha baMda hai to phira Apa
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha logoM ko kyoM noMdha rakhanI hai ?! lekina tU to terI patnI kI noMdha rakhatA hai to phira terI patnI tujhe chor3a degI kyA ? vaha to acchA huA ki isane zAdI nahIM kI, nahIM to vaha bhI phira patnI kI noMdha rakhatA na! hama kabhI bhI kisI kI noMdha rakhate hI nahIM na! aura dUsarA, hama kisI aura se kisI kI bAta nahIM karate / hai ? 159 bhUleM khatma karanI haiM, 'sAinTiphikalI' praznakartA: dAdA, yaha jo noMdha rakhI jAtI haiM, usakA kAraNa kyA dAdAzrI : isa noMdha se kyA nukasAna hai usakI use khabara hI nahIM hai| aba nukasAna kI bAta use samajha meM A gaI to phira noMdha kama hotI jaaegii| tujhe pratIti baiThI ki tU jo noMdha rakhatA hai, vaha galata hai / aba tujhe vaha anubhava meM AtA jAegA ki noMdha nahIM rakhI, usase mujhe phAyadA huaa| noMdha nahIM rakhI, to phira dhIre-dhIre use svAda AtA hI jAegA ki vAstava meM yaha lAbhadAyaka hI hai / phira AcaraNa meM aaegaa| yaha hai isakA tarIkA ! hai na ? agara AcaraNa meM se chUTanA ho to AcaraNa chUTane se pahale pratIti baiThatI hai / phira bAda meM use anubhava hotA jAtA hai / usake bAda vaha AcaraNa chUTa jAtA hai| yAnI usake 'sAinTiphika rijalTa' se AegA na?! sIr3hI car3hanI ho to kyA ekadama se car3hA jA sakatA hai ? vaha to sIr3hI dara sIr3hI hI car3hA jA sakatA hai na! yoM hI ekadama se sIr3hiyA~ nahIM car3ha skte| tUne yaha noMdha zabda sunA hI nahIM thA na ? yaha pahalI bAra hI sunA 'noMdha' to baMdhavAe baira yAnI noMdha rakhanI hI nahIM hai / noMdha rakhakara kyA phAyadA milA abhI
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 AptavANI-9 taka? isase to balki duHkha bar3he ! isalie noMdha hI nahIM rakhanI caahie| tUne dekhA nahIM ki ye 'dAdAjI' noMdha nahIM rakhate? praznakartA : vaha Aja hI anubhava meM aayaa| nahIM to Apa noMdha nahIM rakhate usakA patA hI nahIM calatA na! dAdAzrI : lekina tU dekhatA hogA na, ki 'dAdAjI' koI noMdha nahIM rakhate? praznakartA : hA~, noMdha nahIM rakhate, lekina Apako yAda sabakucha rahatA hai na! dAdAzrI : hA~ / yAda rahatA hai, lekina noMdha nahIM hotii| praznakartA : usameM kyA pharka hai, dAdA? dAdAzrI : noMdha rakhanA arthAt aMdara usake lie baira rakhatA hai aura yAda yAnI hama bhI samajhate haiM ki isameM itanI-itanI kamaz2oriyA~ haiM, itanA hI! itanI kamaz2orI hai, ataH utanA hama AzIrvAda dene ke lie yAda rakhate haiN| varnA, hameM koI noMdha nahIM rhtii| yadi hameM noMdha rahegI to hameM khuda ke lie baira rakhane kI vRttiyA~ hone lagegI isalie maiM noMdha nahIM rakhatA aura isIlie to tU bhI merI noMdha nahIM rakhatA na! 'dAdAjI' tujhe DA~Ta deM taba bhI tU noMdha nahIM rkhtaa| praznakartA : dAdAjI DA~Ta deM taba bhI prema hI rahatA hai| dAdAzrI : hA~, isalie noMdha nahIM rakhanI caahie| noMdha nahIM rakhoge to AdhA duHkha to calA jAegA, yoM hI! / jagat ke loga noMdha rakhate hoMge? dhaMdhA hI yaha hai, noMdha rakhane kA hI dhNdhaa| 'merA aisA kara gae the aura vaisA kara gae the' kheNge| ___ maiM noMdha nahIM rakhatA haiM isalie Apa merI noMdha nahIM rkhte| Apa noMdha rakhoge to sAmane vAlA noMdha rakhegA hii| Apa yadi merI dukAna se kucha le jAo aura taba maiM noMdha rakhU, to ApakI dukAna meM Apa noMdha
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 161 rakhe bagaira rahoge? yadi maiM hI noMdha nahIM rakheM to sAmane vAlA bhI merI noMdha nahIM rkhegaa| merI noMdha kauna rakhegA! kucha DA~,-karU~, kucha bhI kahU~ taba bhI?! noMdha nahIM rakhI to ho cukA, sabakucha apanA hI ho gayA na! noMdha rakhane yogya nahIM hai| jahA~ vyavasthita, vahA~ noMdha nahIM yaha 'rileTiva' jJAna bhrAMti vAlA hai| usameM se agara ina saba ke lie noMdha rakheM-kareM, to vaha noMdha kisalie rakhanI hai? terI 'vAipha' bhojana se pahale aisA kaha jAe ki, 'ApakA svabhAva kharAba hai| maiM aba apane mAyake se vApasa yahA~ nahIM aauuNgii|' phira bhI hameM noMdha nahIM rakhanI cAhie kyoMki vaha saba 'vyavasthita' ke tAbe meM hai na! vaha kyA usake tAbe meM hai ? vaha usake tAbe meM hai yA 'vyavasthita' ke tAbe meM hai ? aura vahA~ aba tU noMdha rakhe ki, 'aisA?! itanA rauba?! cala, maiM dekha lU~gA!' to kyA hogA? haldI ghATI kA yuddha zurU ho gayA ! praznakartA : vaha aisA kahe to dimAg2a phaTa jAegA, bahuta 'eksAiTamenTa' ho jaaegaa| dAdAzrI : hA~, 'eksAiTamenTa' ho jAegA, aura mAnasika lar3AI zurU ho jAegI aura mAnasika lar3AI zurU ho gaI to phira maukhika lar3AI zurU ho jAegI aura phira maukhika lar3AI ke bAda meM kAyika lar3AI zurU ho jaaegii| yAnI ina saba kI jar3a hI, jar3a meM se hI khatma kara deM to? 'rUTa' ur3A dI ki sApha! isalie isa jhaMjhaTa meM par3ane jaisA hai hI nhiiN| ataH yaha noMdha rakhane jaisA hai hI nhiiN| 'vyavasthita' kise kahate haiM ? ki kisI cIz2a kI hama noMdha hI nahIM rakheM, use kahate haiM 'vyvsthit|' noMdha rakheM to use 'vyavasthita' kaise kaheMge? lekina vaha saMsAra meM hI gahare utAre noMdha kI hI nahIM jAe, phira jhaMjhaTa hI kahA~ rahA? mokSa meM jAnA aura noMdha karanA, donoM sAtha meM nahIM ho sakatA na! aba loga kyA noMdha
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 AptavANI-9 rakhe bagaira rahate haiM? aura mokSa meM jAnA ho to noMdha choDa denI paDegI, noMdha kI 'buka' nikAla denI pdd'egii| hamAre jaise bhole to, noMdha likhI to likhI aura nahIM likhI to koI bAta nhiiN| vaha dukAna hI nahIM caahie| hamAre loga dukAnoM meM noMdha hI nahIM rakhate jabaki loga to noMdha bahI rakhate haiM na? ye loga to bahuta noMdha bahI rakhate haiN| eka thAna caMdUbhAI le gae, eka thAna caturabhAI le gae, ve noMdha likhate haiM aura zAma ko vApasa bahIkhAte meM likha dete haiM, lekina noMdha to rakhate haiN| hama dukAna meM eka kitAba rakhate haiM lekina aMdara likhanA bhUla jAte haiN| isalie vyApAra nahIM hotaa| yAnI noMdha saMsAra ko rozana karatI hai, lekina vaha saMsAra meM se nikalane nahIM detii| aura hameM to aba noMdha karane kI jhaMjhaTa hI nahIM hai, kitAba pakar3ane kI z2arUrata hI nahIM hai| pena pakar3akara likhane kI kyA z2arUrata hai ? to hama bhole-bhAle hI acche ki noMdha nahIM rakhate aura koI merI noMdha bhI nahIM rakhatA isalie hama chUTa jAte haiM, hala A jAtA hai| noMdha hI nahIM aura jhaMjhaTa bhI nahIM! bAta pate kI nahIM hai? to TUTe AdhAra saMsAra ke praznakartA : pate kI bAta hai lekina dAdA, yaha to aisA hotA hai ki saMsAra meM noMdha rakhanI hI cAhie, aisA zikSaNa milA huA hai| dAdAzrI : usa zikSaNa kI z2arUrata hai| saMsAra meM rahanA ho, taba taka usa zikSaNa kI z2arUrata hai, lekina mokSa meM jAnA ho to, aisA zikSaNa milanA cAhie ki ' noMdha nahIM rakhanI caahie|' praznakartA : isa saMsAra meM to kaheMge ' noMdha rkho| isane kyA kiyA, usane kyA kiyA, Apako kyA karanA hai !' dAdAzrI : noMdha rakhoge, to Apa saca meM saMsArI khlaaoge| aura jaba taka noMdha hai, taba taka saMsAra Apako nikalane nahIM degaa| noMdha rakhoge taba taka nikala nahIM paaoge| noMdha nahIM rakhoge to saMsAra asta ho jAegA!
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 163 praznakartA : saMsAra meM isa prakAra se dekhane kI Adata ho cukI hai ki yaha bahuta satarka vyakti hai, aura yaha asatarka dekhakara lagatA hai ki yaha kyA huA? dAdAzrI : asatarkatA dikhAI de, isakA matalaba yahI hai ki 'saMsAra ke sabhI AdhAra gira cuke haiN|' saMsAra ke AdhAra TUTa jAe~ge taba kyA saMsAra rahegA? saMsAra ke AdhAra TUTa jAe~ge, to saMsAra rahegA nahIM na! saMsAra gira jAegA na! loga soca meM par3a jAe~ge ki yaha kyA huA! lekina aisI asatarkatA hogI tabhI mokSa meM jA skeNge| varnA yoM hI to, vahI ke vahI kapar3e aura vahI kA vahI veSa aura aise satarkatA, vaise satarkatA, isake paisoM ke bAre meM satarkatA, to usase to kahIM dina badalate hoMge? koI bhI noMdha nahIM caahie| yaha to, Apase yadi kala kucha kaha gayA ho to sArI noMdha hotI hai Apake paas| __aba loga kyA kahate haiM ki, 'ye hI mokSa meM jA sakate haiN| aisI satarkatA rahegI tabhI mokSa meM jA paaeNge|' aura maiM kahatA hU~ ki jo satarka nahIM rahegA, vahI mokSa meM jaaegaa| dukAna kA divAliyA nikalegA aura hala A jaaegaa| yadi mokSa meM jAnA ho to yaha divAliyA nikAlanA pdd'egaa| yahA~ para satarka rahanA hai, aura mokSa meM jAnA hai, ye donoM eka sAtha nahIM ho sktaa| jo noMdha nahIM karate, aise kitane loga hoMge? ye saba mumukSu, mokSa kI icchA vAle haiM, unameM se? praznakartA : mokSa kI icchA to zabdoM meM hI raha gaI hai! dAdAzrI : isIlie to maiM kahatA hU~ ki adhyAtma meM kauna AyA hai? Atmasanmukha kauna huA hai ? sabhI icchAe~ chor3akara hAtha khAlI kara die hoM aura bilkula bhI noMdha nahIM ho, vaha Atmasanmukha huA hai| saMsAra meM satarka rahanA aura Atmasanmukha honA, donoM eka sAtha nahIM ho sktaa| isalie bhagavAna ne kyA kahA hai ki ghara se yahA~ para A jA, yadi mokSa meM jAnA ho to! kisalie? hA~, varnA (kramika mArga meM) ghara meM rahanA, nahIM clegaa| apane yahA~ aisA hai ki ghara meM rakhakara karanA hai| ataH maiM kyA
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 AptavANI-9 karavAtA hU~ ? noMdha baMda kara do aap| ghara meM raho z2arUra lekina bagaira noMdha ke! nikAla do vaha sb| yaha usI kI dakhala hai| noMdha nahIM rakhanI caahie| vaha to vahA~ saMsAra meM rakhanI thI, vaha yahA~ para nahIM rakhanI hai| jo yahA~ para rakhanA hai, vaha vahA~ nahIM rakhanA hai| sahamata nahIM, to chUTa gae praznakartA : mokSa meM jAnA ho to yaha noMdha karane kI prakRti ho cukI ho to vahA~ para kyA kareM? dAdAzrI : 'caMdUbhAI' se kahanA ki 'aba noMdha mata krnaa|' praznakartA : lekina yaha jo noMdha karane kI prakRti hai, usakA kyA kareM? dAdAzrI : prakRti kare to 'hameM' harja nahIM hai na! yaha to 'Apa' aura 'vaha', aise donoM sahamata hokara karate haiM / 'apanI' sahamati nahIM rahe to, phira vaha noMdha rahegI hI nahIM na! vaha karegA hI nahIM phira, Uba jaaegaa| agara Apa nahIM karoge to sAmane vAlA noMdha karegA hI nhiiN| merI dukAna meM se Apa mAla le jAo usakI maiM noMdha nahIM rakhU, to Apa bhI nahIM rkhoge| Apa hI kahoge, 'yaha noMdha nahIM rakhate, to maiM kisalie rakhU?' aisA niyama hai na! praznakartA : noMdha chor3anA taba AsAna ho jAtA hai ki jaba ApakI 'jalebI' cakhane ko mile, tb| dAdAzrI : hA~, varnA to nahIM chuutttaa| praznakartA : varnA taba taka noMdha chor3anA bahuta kaThina lagatA hai| dAdAzrI : are, loga to kahate haiM 'mara jAU~gA, lekina noMdha nahIM choDUMgA, pahAr3a para se kUda jAU~gA, lekina noMdha nahIM choDUMgA', kyoMki use aisA lagatA hai ki 'maiM usI ke AdhAra para jI rahA huuN|' hama pUche, 'ApakA bhojana le leMge to calegA?' taba vaha kahegA, 'nahIM, bhojana to
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha cAhie na !' lekina phira bhI use noMdha hI jIvita rakhatI hai / vaha nauMdha karanA nahIM chodd'taa| 165 'noMdha karane vAle' se 'hama' alaga abhI taka yaha taMta hai, to isa taMta kI vajaha se abhI bhI noMdha rahatI hai| aba yoM to aise Apako taMta naz2ara nahIM AtA, usakA patA nahIM calatA lekina vaha noMdha kare na, taba samajhanA ki taMta hai yaha / kala ApakA koI apamAna kara gayA ho, taba agara Apa usakI noMdha rakho to maiM samajha jAtA hU~ ki Apako taMta hai / yaha taMta bahuta jokhimI cIz2a hai| noMdha bilkula bhI nahIM rahanI cAhie / yaha saba kahane kA bhAvArtha yahI hai ki yoM hI kucha nahIM ho jAtA, sabakucha 'vyavasthita' hotA hai / jahA~ 'vyavasthita' hai, vahA~ noMdha kaisI ? aura noMdha, vaha taMta hai / I praznakartA : abhyAsa nahIM ho to bhI noMdha ho hI jAtI hai| dAdAzrI : hA~, le lI jAtI hai| lekina vaha lI jAtI hai, use phira hameM miTA denA cAhie ki 'yaha jo noMdha lI gaI vaha bhUla huI hai / ' itanA hI boleM na, to chUTa jAegA / 'hama usase alaga haiM' aisA abhiprAya honA caahie| 'yaha jo noMdha lI jA rahI hai, hama usase alaga haiM, ' aisA abhiprAya rahanA cAhie to phira hama usa mata ke nahIM haiM / apanA abhiprAya vaisA nahIM hai| varnA agara kucha kaheM nahIM, to usI mata ke ho jaaeNge| yaha to anAdikAla kA abhyAsa hai, lekina yaha jJAna aisA hai ki isase noMdha bilkula bhI nahIM rahatI / ye noMdha rakhane se hI to sArI parezAniyA~ hai ! praznakartA : noMdha kA hI abhyAsa kiyA hai hamane / dAdAzrI : hA~, lekina vaha abhyAsa chor3anA hI par3egA na! abhI taka to 'Apa' 'caMdUbhAI' the, lekina aba 'zuddhAtmA' bana gae to phira agara vaha badala gayA hai to yaha bhI badalegA na ? noMdha to chor3anI hI par3egI na? noMdha kaba taka calegI? hameM kisI bhI prakAra kI noMdha nahIM rhtii| itane saba logoM meM, koI kucha bhI kahe, lekina hameM noMdha hai hI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 AptavANI-9 nhiiN| noMdha pahale se hI nahIM thI, ise saMsAra ke loga kyA kahate haiM? 'pUrvagraha calA gayA' aisA kahate haiN| noMdha ko to 'prejuDisa' kaho yA kucha bhI kaho, lekina yaha noMdha nukasAnadAyaka hai, noMdha hI taMta hai| thor3A sA bhI duHkha kyoM rahanA cAhie? yadi kucha bhI duHkha rahatA hai to isI se hai, noMdha kI vajaha se hI rahatA hai| sukha ke samudra meM rahakara bhI phira duHkha kyoM rahanA cAhie? sukha kA samudra nahIM hai kyA yaha 'jJAna'? praznakartA : hai dAdA, hai| dAdAzrI : phira bhI noMdha rakhate ho na? praznakartA : raha jAtI hai, daadaa| dAdAzrI : aba mata rakhanA, aura rakha lI jAe to vApasa miTA denaa| varnA taMta kA matalaba hai haTha krnaa| Agraha ! kahane vAle to mujhe bhI kaha jAte haiM yA nahIM kaha jAte? praznakartA : lekina aba kisake prati taMta rakhane haiM ? dAdAzrI : hA~, taMta rakhane se kucha hAsila nahIM huaa| sirpha itanA hI hai ki pothiyA~ bharatI haiM, lekina kucha hAsila nahIM hotaa| badalate karmoM kI noMdha kyA? koI Apase kucha kaha jAe to vahA~ para nyAya kyA kahatA hai ? ki vaha karma ke udaya kI vajaha se Apako kaha gyaa| aba vaha udaya to usakA pUrA ho gayA, aura ApakA bhI udaya pUrA ho gyaa| aba Apako lenA-denA nahIM rhaa| aba Apa vApasa use taMta sahita dekhate ho, taba Apa unhIM karmoM ke udaya le Ate ho, isase ulajhana khar3I karate ho| aba vaha vyakti kisI aura hI karma meM hotA hai usa smy| samajhane jaisI bAta hai na? lekina sUkSma bAta hai| isakA koI khulAsA hI nahIM ho sakatA na, taMta rakhA huA ho, usakA? aura taMta rakhane vAle loga khulAsA DhUMDhe to usakA kaba aMta AegA?
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha yAnI kala apanA kisI ne apamAna kiyA ho aura Aja usa vyakti ko dekheM to vaha nayA hI laganA cAhie aura vaha nayA hI hotA hai lekina agara aisA nahIM dikhatA to usameM Apase bhUla ho rahI hai / Apa dUsare hI rUpa meM dekha rahe ho lekina vaha nayA hI hotA hai / eka karma pUrA ho gayA, isalie aba vaha dUsare hI karma meM hotA hai / vaha dUsare karma meM hotA hai yA usI karma meM hotA hai ? I 167 praznakartA: dUsare karma meM hotA hai / dAdAzrI : aura Apa usI karma meM rahate ho, to kitanA burA kahalAegA ?! Apase kyA kabhI aisI bhUla hotI hai ? noMdha rakhate ho kyA ? praznakartA : pahale to noMdha lene kI Adata thI, aba nahIM lete / dAdAzrI : nahIM lete na ? bekAra hI pothiyA~ bigaadd'nii| loga to na bahI rakhate haiM / inheM eka vyakti ne kahA ki 'Apa prakRti ke nacAne se nAcate ho| Apa laTTU ho|' lekina taba bhI hamane noMdha nahIM rkhii| usake bAda maiMne use ddaaNttaa| maiMne kahA, 'are, inheM aisA to kahA jAtA hogA ? kaisA AdamI hai tU?' lekina usakI noMdha nahIM rkhii| hama noMdha nahIM rakhate / hama usake mu~ha para z2arUra kaha dete haiM, lekina phira noMdha nahIM rakhate / noMdha rakhanA to bhayaMkara gunAha hai / yAnI kisI kI dAda nahIM, phariyAda nahIM / kucha bhI nhiiN| koI apamAna kara jAe to Apako mujhe dAda - phariyAda nahIM karanI hai| dAdaphariyAda bekAra gii| jo huA vahI ThIka hai, nyAya hI hai na? prazna hI khar3A nahIM hotA na? aisA hai yaha vijJAna, sApha! noMdha lene kA AdhAra praznakartA : noMdha vAstava meM kisa taraha se lI jAtI hai, usakA eka udAharaNa dIjie na ! dAdAzrI : yahA~ rAste para Apa jA rahe hoM aura koI Apase kahe
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 AptavANI-9 ki. "ina 'dAdA' ke pIche nahIM ghamo to clegaa| binA kAma ke Apa bahuta parezAnI uThAte ho|" vaha thor3A-bahuta ekAdha-do zabda aise kahe ki jo Apako pasaMda nahIM Ae~, taba phira Apa noMdha le lete ho ki 'aisA iMsAna, nAlAyaka iMsAna kahA~ se mila gayA?' aisI noMdha le lete ho| yA phira 'pasaMda Ae' aisA ho, taba bhI noMdha lie bagaira nahIM rhte| yAnI 'pasaMda nahIM ho' taba bhI noMdha lete haiM aura 'pasaMda ho' taba bhI noMdha lete haiN| z2arA sI bhI aruci utpanna huI ki noMdha le lete haiN| aruci hone para bhI noMdha nahIM le to vaha mokSa degaa| kisI ne hameM aruci karavAI taba agara noMdha nahIM leMge to mokSa hogaa| vaha mokSa kI sIr3hI hai| vApasa usI sIr3hI se vaha utara jAtA hai| jisa sIr3hI se car3hA jA sakatA hai, usI sIr3hI se utara jAtA hai iNsaan| abhiprAya dene kA adhikAra praznakartA : aba kisI bhI prakAra ke kharAba bhAva ke binA, jaisA hai vaisA abhiprAya batA deM, to usameM kyA burA hai ? dAdAzrI : jaisA hai vaisA kaha do, vaha adhikAra hai Apako? Apake pAsa vaha dRSTi hai hI nhiiN| yathArtha dRSTi ke binA to nahIM bola skte| abhiprAya zabda to pUrA hI khatma ho gyaa| abhiprAya to, "pudgala, AtmA aura chaH tatva hI haiM aura koI abhiprAya nahIM"- aisA honA caahie| varnA abhiprAya to yadi koI rAga-dveSa hoMge tabhI abhiprAya banatA hai| varnA abhiprAya nahIM bntaa| pasaMda yA nApasaMda ho tabhI abhiprAya banatA hai| hameM yadi cAya acchI nahIM lagI ho to hama abhiprAya dete haiM ki yaha cAya acchI nahIM hai| yAnI hama cAya kI burAI kie bagaira nahIM rhte| yaha to kahA~ rahA, lekina noMdha lete haiN| isa taraha hama banAne vAle vyakti kI bhI burAI kie bagaira nahIM rahate aura cAya kI burAI karate haiM to usase cAya ke sAtha jo zAdI ho cukI hai, vaha baMda ho jAegI na? nhiiN| yAnI kama laphar3A ho, vaha acchA hai| kisI bhI cIz2a kA lagAva kama ho to
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 169 acchA hai aura yadi hai to hama manA nahIM kara rahe haiN| kisI bhI prakAra ke lagAva ke bAre meM hama savAla nahIM krte| hama to ye abhiprAya meM yA yaha jo noMdha lete ho, usake lie manA karate haiN| Apako jo bhAtA hai vaha khAo-pIo, vaha bAsuMdI banAnA na! bAsuMdI banAkara khAo, usakI hama noMdha nahIM rkhte| apane yahA~ usameM harja nahIM hai| khAnA-pInA! apanA vijJAna aura koI Apatti nahIM utthaataa| isa noMdha kI bahuta hI jokhimadArI hai| para yadi noMdha kI jokhimadArI samajhe to na! jahA~ noMdha vahA~ pudgala sattA hI bAkI, noMdha kie bagaira rahate nahIM na! bar3I se bar3I ajJAnatA kI nizAnI kauna sI? taba kahe, 'noMdha! apanA 'jJAna' milane ke bAda sirpha yaha noMdha hI nahIM rahanI cAhie, dUsarA sabakucha raha sakatA hai| noMdha aura pudgala donoM sAtha meM hI khar3e hai| noMdha rahe taba taka pudgala rahegA hii| taba sattA bhI pudgala kI hI rahatI hai| AtmA kI sattA nahIM rhtii| isalie sirpha noMdha ke bAre meM to hameM dasa-paMdraha dina meM bolanA hI par3atA hai| sAvadhAna karate rahanA par3atA hai| yaha noMdha rakhane se to sattA bhI pudgala kI hI rahatI hai, khuda kI sattA nahIM rhtii| bilkula bhI sattA nahIM rhtii| noMdha : abhiprAya praznakartA : noMdha aura abhiprAya meM kyA pharka hai? dAdAzrI : hai na pharka! noMdha se saMsAra khar3A hotA hai aura abhiprAya se mana khar3A hotA hai| noMdha pUrA saMsAra khar3A kara detI hai, pUrA hI! jaisA thA vaisA hI banA detI hai, harA-bharA kara detI hai| praznakartA : lekina vaha noMdha karegA taba jAkara abhiprAya baiThegA na? dAdAzrI : vaha ThIka hai lekina noMdha kA matalaba abhiprAya nahIM hai| abhiprAya to hama noMdha lene ke bAda meM dete haiN| noMdha lI usake bAda acchA-burA kaisA bhI abhiprAya de dete haiM, lekina agara noMdha leMge to!
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 AptavANI-9 lekina noMdha lenA hI saba se bar3A gunAha hai| abhiprAya ko to calAyA jA sakatA hai| ___abhiprAya se to mana banA hai| usakA nikAla phira hameM khuda ko hI kara denA hai lekina yaha noMdha to vApasa saMsAra hI khar3A karatI hai| noMdha meM khoyA huA kabhI vApasa nahIM aataa| noMdha meM kho gayA vaha vApasa nahIM aataa| praznakartA : yaha jo noMdha lI jAtI hai, vaha pahale lI jAtI hai aura phira rUpaka meM bolakara usakA abhiprAya dete haiM? dAdAzrI : noMdha lI isalie phira usa 'sAiDa' claa| deha kI 'sAiDa' calA sabakucha, AtmA vAlI 'sAiDa' baMda ho gaI, isalie isa pakSa vAlA ho gyaa| taba phira vaha AtmA baMda ho gayA, usa ghar3I AtmA nahIM rhtaa| praznakartA : yAnI jaba noMdha lete haiM, usa ghar3I abhiprAya hai yA... dAdAzrI : abhiprAya meM harja nahIM hai| abhiprAya itanA bar3A jokhima nahIM hai| vaha mana banAtA hai basa utanA hI, lekina jokhima to sArA noMdha kA hai| praznakartA : abhiprAya aura noMdha ke bIca kA pharka aura bhI 'DiTela' meM samajhanA hai| dAdAzrI : abhiprAya thor3A bahuta rahA hogA to harja nahIM hai| noMdha to eka 'senTa' bhI nahIM rahanI caahie| noMdha arthAt pudgl| noMdha to khAsa pudgala pakSI hI hai| noMdha rakhane se phira thA, vaise kA vaisA hI bana jAtA hai| jisane 'jJAna' nahIM liyA ho aura liyA ho, unameM koI pharka hI nahIM rahe, vaha kahalAtI hai noNdh| praznakartA : lekina kisI bhI cIz2a kI noMdha leMge tabhI abhiprAya baiThegA na? dAdAzrI : abhiprAya to usake pIche hai hii| lekina abhiprAya hogA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha to zAyada kabhI calA leMge, lekina noMdha nahIM honI caahie| abhiprAya diyA matalaba, abhiprAya se to sirpha mana hI banatA hai / Apane aisA abhiprAya diyA hai ki 'kar3hI khArI hai' to mana baMdhegA lekina noMdha to kar3hI banAne vAle ko bhI gunahagAra ThaharAtI hai| praznakartA : noMdha arthAt kisa prakAra kI noMdha lI jAtI hai usa ghaDI ? 171 dAdAzrI : 'mujhe aisA kaha gayA, phalA~ kaha gayA, aisA kaha gayA, vaisA kaha gayA' aisI kitane hI prakAra kI noMdheM! ye 'caMdUbhAI' hoTala meM gae the, yadi maiM aisI noMdha karU~ to vaha kauna sA pakSa hai ? pudgala pakSa ! bahuta jokhima hai isa noMdha meM to| praznakartA : 'yaha kar3hI khArI hai' aisI noMdha kaise lete haiM ? dAdAzrI : noMdha arthAt, 'kar3hI khArI hai' kahate hI 'banAne vAlA kauna hai' usI para sabakucha jAtA hai / noMdha kartA ko dekhatA hai aura abhiprAya cIz2a ko dekhatA hai ! I jAgRti kI z2arUrata hai, noMdha kI nahIM praznakartA: saMkSepa meM, jAgRti rahegI to noMdha kI 'mazInarI' hI nahIM rhegii| dAdAzrI : nahIM rahegI / jAgRti maMda hai usI kA to jhaMjhaTa hai na! jAgRti lAnI hai, noMdha nahIM rakhanI hai| aisA yadi vaha khuda kare na, to utanA hI jAgRta ho jAegA na! nahIM to hamArA dekhakara kiyA jA sakatA hai| ina 'dAdAjI' ko koI aisA-vaisA kucha kaha jAe, phira bhI mu~ha kI rekhA taka nahIM badalatI / usakA kyA kAraNa? are, yahA~ kyA 'rijalTa' DhU~Dha rahe ho? maiMne usa para lekha hI nahIM likhA na ! usa para kahA~ 'eNse' (nibaMdha) likhU~? maiM to noMdha hI nahIM rakhatA na ! aise to saba kitane hI Ate haiM aura jAte haiN| phira bhI maiM unheM mu~ha para jo kaha detA hU~, vaisA maiM mAnatA nahIM huuN| hai to vaha zuddhAtmA ! nirdoSa ! bAhya nirdoSa! AMtarika zuddhAtmA ! aisI dRSTi rakhakara hama use mu~ha para kucha kahate haiM aura yoM to
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 AptavANI-9 hamArI yaha pATIdAriyoM vAlI bhASA, bhASA to jAtI nahIM hai na! lekina noMdha nahIM rkhte| ___yAnI bAta ko samajhanA hI hai| adhika nukasAna karatI ho to vaha, yaha noMdha hai aura vaNika logoM ko to khAsa, ve eka kitAba to rakhate hI hai| ye bahaneM bhI rakhatI haiM aisI kitaab| 'pApA aisA kaha gae aura mammI aisA kaha rahI thiiN|' hara eka manuSya noMdha to rakhatA hI hai, chor3atA nahIM hai| 'jJAna' lene se pahale jo noMdha kI kitAba thI, noMdha bahI thI, vaha abhI taka aisI kI aisI rahane dI hai| dUsarA sabakucha de diyA! jahA~ noMdha vahA~ mana DaMkIlA aba kucha logoM ko logoM ke lie abhiprAya nahIM hotA lekina phira vaha noMdha adhika rakhatA hai, sirpha noMdha rakhatA hai| usa noMdha se kyA hotA hai? ki vaha apane mana ko DaMkIlA banA detI hai| agara vaha DaMka mAra jAe na, to phira apanA mana DaMkIlA ho jAtA hai| isalie kisI kI noMdha mata rkhnaa| yaha saba to calatA hI rahegA na! usakI noMdha nahIM rakhanI hai, karma ke udaya se vaha becArA bhaTakatA rahatA hai| noMdha to agale janma ke lie saMsAra khar3A kara detI hai| noMdha mana para nahIM car3hatI, na hI noMdha se mana banatA hai| noMdha to DaMkIlI hotI hai, DaMka rahatA hai usse| bahuta noMdha ikaTThI ho jAe na to vaha DaMka mAre bagaira nahIM rhtaa| vaha DaMka mAratA hai, badalA letA hai| praznakartA : noMdha lene vAlA kauna hai? aura abhiprAya dene vAlA kauna hai? dAdAzrI : ve donoM hI ahaMkAra! praznakartA : buddhi noMdha letI hai, aisA hai kyA? dAdAzrI : buddhi ko koI lenA-denA nahIM hai| lene-dene kA dhaMdhA hI nahIM hai na! lene-dene kA dhaMdhA hI ahaMkAra kA hai|
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] udvega : zaMkA : noMdha 173 'jJAnI' kA sarvAMga darzana yaha noMdha lenA bahuta alaga cIz2a hai / yaha jo maiM kahatA hU~ vaha bAta aise merI samajha meM A jAtI hai, lekina use Apako dikhAnA z2arA muzkila lagatA hai| maiM bhI kucha logoM se kahatA z2arUra hU~ ki noMdha mata rakhanA, aura ve phira samajha bhI jAte haiM ki 'isakI noMdha rakhI isalie gar3abar3a huii|' hama koI bhI noMdha nahIM rkhte| ye sArI avasthAe~ khar3I hotI haiM, lekina noMdha nahIM rakhate / praznakartA : Apa kyA dekhate haiM usa samaya ? dAdAzrI : hama 'hola phoTogrAphI' lete haiN| 'yaha akelA hI daur3a rahA thA,' aisI noMdha nahIM rkhte| haiN| praznakartA : vaha 'hola phoTogrAphI' meM vaha daur3a hI rahA hotA hai na ? dAdAzrI : vaisA aMdara rahatA hI hai, lekina 'hola phoTogrAphI' lete vItarAgatA kI rAha para .... aba agara noMdha nahIM kare to jagat meM vItarAga bana jaaegaa| jo noMdha nahIM kare vahI vItarAga kahalAtA hai ! to hama aisA nahIM kahate ki 'tU saMpUrNa noMdha mata karanA, ' lekina thor3I bahuta kama karegA, taba bhI bahuta ho gayA, taba phira apane ko aisA lagegA ki vItarAga ho gayA lagatA hai| usa para se hama aisA mAnate haiM ki kucha vItarAga dazA laga rahI hai / phira bhI vAstava meM aisA nahIM bola sakate ki 'vItarAga hai'| aba ye bAteM sunate rahane se saba apane Apa hI chUTa jaaegaa| isake lie koI kriyA nahIM karanI haiM, na hI do upavAsa vagairaha karane haiN| bAta ko sirpha samajhane kI hI z2arUrata hai|
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 'kaoNmanasensa' kI kamI yaha vANI rAga-dveSa rahita hai| vItarAga vANI hai| isa vANI ko sune aura yadi dhAraNa kara le to usakA kalyANa hI ho jaae| isa vANI ko yadi dhAraNa kara le na to sArA roga julAba kI taraha nikala jAe! avaguNoM ke jo paramANu haiM na, ve sabhI julAba kI taraha nikala jAe~! sabhI bAtoM kA maiM sAra kahatA hU~, aura yaha saba pUrA arka hI hai| yaha sArA hamAre anubhava kA nicor3a hai| varnA pustaka meM kahIM likhA jAtA hogA ki Aja 'kaoNmanasensa' kisI meM hai hI nahIM! varnA aisA par3hakara turaMta hI loga yahA~ para 'aplAi' karane AeMge ki 'sAhaba, mujhameM kaoNmanasensa to hai|' yadi kabhI aisA koI A jAe na, to maiM use kahU~gA ki, 'cala, dekhate haiM tere ghara AtA hU~, paMdraha dina rahatA hU~!' bar3e Ae 'kaoNmanasensa' vAle! yadi aisA nahIM kaheM na, to iMsAna khuda apane Apako na jAne kyA mAnakara ghUmatA hai ki apane jaisA to koI hai hI nhiiN| 'evarIvhera eplikebala' 'kaoNmanasensa' kyA hai ? 'evarIvhera eplikebala, thyorITikala ez2a vela ez2a praikTikala'! aisA 'kaoNmanasensa' to hamane kisI meM dekhA hI nahIM hai| kaoNmanasensa arthAt vaha aisI cAbI hai ki evarIvhera eplikebala hotI hai, usase kaise bhI jaMga lage hue tAle khula jAte haiN| varnA yaha to acche, naye tAle bhI baMda ho jAte haiM ! bekAra se bekAra vyakti kA tAlA apane
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 175 se khula jAe to samajhanA ki apane pAsa kaoNmanasensa hai| varnA sabhI binA kaoNmanasensa kI bAteM karate haiM, usameM unakI khuda kI samajha bilkula bhI nahIM hai| kaoNmanasensa vAlA iMsAna dekhA hai? abhI taka maiMne koI kaoNmanasensa vAlA iMsAna dekhA hI nahIM hai| to bar3e se bar3e 'kalekTara' mujhase pUchate haiM ki, 'Apane kisI meM kaoNmanasensa dekhA hI nahIM hai ?' taba mujhe kahanA par3atA hai ki, 'kaoNmanasensa' kahA~ se lAe~ge?' patnI se jhagar3A to hotA hai, phira tu 'kaoNmanasensa' kahA~ se lekara AyA? 'kaoNmanasensa' vAle kA patnI ke sAtha jhagar3A hotA hogA? jisake sAtha rahanA hai, jisake sAtha khAnA hai, jisake sAtha pInA hai, jisake sAtha Tebala para bhojana karane baiThanA hai, usake sAtha kahIM jhagar3A kiyA jAtA hogA? vaha kyA 'kaoNmanasensa' kahalAegA? aisA kaoNmanasensa kahA~ se le Ae? yaha to pUrA jagat mana meM bekAra kI daMbha lekara ghUmatA rahatA hai ki 'maiM kucha jAnatA hU~!' are, kyA jAnA hai tUne, kaoNmanasensa to jAnA nahIM hai abhI taka, phira aura kyA jAnA? yaha to karma ke udaya se calatA hai| jisase parI daniyA Dara jAtI hai, vaha patnI ke sAtha kica-kica kie bagaira nahIM rahatA hai na! are, patnI ke sAtha kyoM kica-kica karatA hai ? bAraha sAloM meM do-cAra bAra to kica-kica karatA hI hogA na? praznakartA : are, roz2a kica-kica hotI hai! dAdAzrI : roz2a?! taba to use iMsAna kaheMge hI kaise? aura phira kahate haiM, 'mujhameM sensa hai|' are, lekina 'sensa' kahA~ thA? bekAra hI kisalie zora macAtA rahatA hai ?! 'sensa' hotA to patnI ke sAtha jhaMjhaTa kyoM hotI? patnI se matabheda ho jAtA hai, taba hama nahIM samajha jAe~ ki 'sensa' kucha kama hogaa| praznakartA : donoM meM se kisameM kama hai, vaha kaise patA calegA? dAdAzrI : vaha to patA calatA hai na, ki donoM meM se kauna pahale matabheda DAlatA hai ? yAnI 'sensa' to cAhie na!
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 AptavANI-9 'kaoNmanasensa' vAlA vyakti 'evarIvhera eDajasTebala' hotA hai| koI gAliyA~ de to usake sAtha bhI 'eDajasTa' hokara kahegA, 'Aie, Aie, baiThie na! koI bAta nhiiN|' yAnI, 'kaoNmanasensa' kI z2arUrata pdd'egii| jabaki yahA~ to, 'beakla ho,' aisA kahate hI mu~ha phUla jAtA hai| are, kaoNmanasensa nahIM hai ? terA mu~ha kisalie phUla gayA isameM ?! 'akla vAlA hU~' aisA apane Apako mAna baiThA hai tU? dekho akla kA borA! ye Ae bar3e akla ke bore ! becane jAe~ to cAra Ane bhI nahIM aaeN| aura bekAra hI akar3atA rahatA hai| akla vAlA to 'evarIvhera eplikebala' vAlA hotA hai| isa kAla meM to 'kaoNmanasensa' muzkila ho gayA hai| kaoNmanasensa kA artha ThIka se kiyA hai ? yaha pahale kA artha hogA yA nayA artha hogA? praznakartA : maulika, nayA hI artha hai| dAdAzrI : maulika hai, hai na? pahale kisI ne nahIM kiyA? isa 'kaoNmanasensa' kA artha hamane kahA hai na, ki 'evarIvhera eplikebala, thyorITikala ez2a vela ez2a praikTikala,' yaha sunakara loga bahuta khuza ho jAte haiN| 'kaoNmanasensa kA bahuta suMdara artha nikAlA' kahate haiN| taba maiMne kahA, 'yahI hamArI maiTrika meM phela hone kI nizAnI hai na!' 'kaoNmanasensa' kA pramANa aura Apa to 'sI.e.' haiM na! lekina abhI to Apako kitane sAre bhAga bIMdhane pdd'eNge| sI.e. ke bhAga, phira patnI ke bhAga, sabakucha AnA cAhie na? varnA bIvI to tela nikAla degii| Apako nahIM AtA isalie na? yadi AtA to koI tela nahIM nikAlatA! aura bIvI, vaha kahIM tela nikAlane nahIM AI hai| vaha to ghara basAne AI hai| lekina phira agara eka 'pArTI' jhuka jAe to kica-kica karate rahate haiN| hA~, kuzalatA nahIM dekhI isalie! ye Aja kI lar3akiyA~ kyA kahatI haiM ? maiM pUchatA hU~ ki, 'bahana, ina lar3akoM ke bAre meM ApakA kyA abhiprAya hai?' taba ve kahatI haiM, 've
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 177 to bevakUpha haiN|' kyA yaha zarmanAka bAta nahIM kahalAegI? ye lar3akiyA~ agara aisA kaheM to?! kyoMki kudarata kA tarIkA aisA hai ki dasa sAla kA lar3akA hotA hai aura dasa sAla kI lar3akI hotI hai, lekina dasa sAla kI lar3akI meM paMdraha sAla ke lar3ake jitanA jJAna hotA hai, itanI samajhadArI hotI hai| kahalAtI hai dasa sAla kI, lekina usameM dUradarzitA hotI hai| isalie striyoM meM eDavAnsa jJAna, mainejamenTa, vagairaha adhika hotA hai| vyavahArikatA rahita eka strI se maiMne pUchA ki, 'kyoM! kyA tere pati ke sAtha terI nahIM banatI?' taba usane kahA, 'dAdAjI, akla to itanI adhika hai ki pUcho hI mata!' taba maiMne kahA ki, 'yaha to tere lie acchA hai agara pati akla vAlA hai to!' taba usane kahA, 'lekina vyavahArikatA hai hI nhiiN|' yAnI kyA kahatI hai ki kaoNmanasensa nahIM hai, isalie bAta-bAta meM jhagar3e ho jAte haiN| phira usa strI ne mujhase pUchA ki, 'kaoNmanasensa nahIM hai, daadaajii| kyA karU~?' taba maiMne kahA, 'sabakucha samajha gyaa| aba tU aura koI bAta hI mata krnaa|' aise to calegA hI nahIM na! thor3A bahuta kaoNmanasensa to cAhie yA nahIM cAhie iMsAna meM? vyavahArikatA to honI cAhie na? isalie phira striyoM se maiM kyA kahatA hU~ ki, 'bahana, pati aisA naoNnasensa mila jAe to terI kyA dazA hogI? tujhe aisA naoNnasensa jIvana jInA pasaMda hai kyA? phira bhI prArabdha meM jo likhA hogA vaha chor3egA nahIM na aura apanA manacAhA hogA nahIM, aisA hai yaha jagat ! tujhe aisA naoNnasensa pati mila jAe to mujhe batA denA ki mujhe aisA pati milA hai| to turaMta hI maiM use ripeyara kara dUMgA aura tujhe cAbI de duuNgaa|' use rAste para le aauuNgaa| ahaMkAra DAuna, to DIliMga besTa jisameM kaoNmanasensa nahIM ho na, usakA to patnI ke sAtha eka ghaMTA
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 AptavANI-9 bhI mela-milApa nahIM rhtaa| kaoNmanasensa nahIM hai isIlie gar3abar3a hotI hai na! usakI zAdI kara dI jAe to kyA dazA hogI? Aja usakI vAipha AI, rAta ko mile, eka ghaMTe meM to donoM alg| 'hAu Tu DIla' saba se pahale to vahI nahIM aataa| biginiMga kaise kI jAe, vaha bhI nahIM AtA hai| kalA vagairaha kI z2arUrata hai yA nahIM? praznakartA : hai hI na! usake binA to calegA hI nhiiN| dAdAzrI : pati jo hai, vaha kaoNmanasensa vAlA cAhie na? yaha to agara kabhI patnI se bhUla ho jAe, to usake sAtha jhagar3A karane baiTha jAtA hai ! are, jhagar3A karane ke lie bhUla nahIM huI! koI kaoNmanasensa vAlA ho, vaha to panavAr3I ke sAtha bhI samajhadArI se nikAla kara letA hai| lar3ane vAlA iMsAna kauna hotA hai? jise 'sensa' nahIM ho, vaha iMsAna hara kahIM saba bigAr3a detA hai| kauna se saMyogoM meM becAre ne bhUla kI hogI, vaha jAne binA hama jhagar3A kareM, to usase phAyadA hogA kyA? praznakartA : nahIM hogaa| nukasAna phuNcaaegaa| dAdAzrI : yAnI jisameM kaoNmanasensa nahIM hotA vaha lar3atA hai aura lar3e to ho cukA! usake aura Apake bIca TUTa gyaa| ataH khuda ke ahaMkAra ko itanA adhika DAuna le jAnA ki saba ke sAtha meM milajulakara rahA jA ske| aba ahaMkAra meM kyA koI peca hotA hai ki aise ghumAkara use DAuna kiyA jA sake?! yAnI samajhadArI se honA cAhie yA nAsamajhI se honA cAhie? aura samajhadArI kA ahaMkAra ho jAe to usameM bhI harja nahIM hai, lekina yaha to nAsamajhI kA aMhakAra hai| use kyA kaheMge? milanasAritA se bar3hatA hai kaoNmanasensa isalie maiM kahatA hU~ na, ki ina saba ke sAtha baiThe to una logoM ko apane para prema utpanna hogaa| aura dUsarI bAtacIta calegI, apanI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 179 apanI bAte kareMge usameM bAta meM se pakar3a leM to kaoNmanasensa bar3hegA apnaa| sabhI logoM ke sAtha milajulakara calane se kaoNmanasensa bar3hatA hai| praznakartA : sabhI ke sAtha milajulakara rahanA, aisA Apane kahA hai na, lekina mujhe to isameM tiraskAra jaisA rahatA hai| dAdAzrI : yaha tiraskAra hai isIlie to aisA ho gayA hai na! isalie aba tiraskAra nikAlakara saba ke sAtha milajulakara caleMge to aMdara kaoNmanasensa bddh'egaa| tiraskAra to gAyoM-bhaisoM kA bhI nahIM karanA cAhie, to ina manuSyoM ke prati kaise kiyA jA sakatA hai ? kisI bhI taraha kA salIkA to hai nahIM! Apake pAsa salIkA ho aura tiraskAra karo to ThIka hai bhAI bahuta salIke vAle iMsAna haiM isalie tiraskAra kara rahe haiM !' lekina inake pAsa to salIkA bhI nahIM hai| salIkA kise kahate haiM ? ki zAdI karatA hai, lekina pUrI jiMdagI meM patnI ke sAtha thor3e bahuta jhagar3e hote haiM, lekina hararoz2a jhagar3e nahIM hote| use salIkA kahate haiN| aura jisameM salIkA nahIM hai, agara vaha zAdI kare aura patnI rUThakara dUsarI tarapha baiTha jAe, taba use itanA bhI nahIM AtA ki manAU~ kisa trh| to phira patnI kA kyA hogA? sura milAte milAte... yaha to agara patnI se jhagar3A ho jAe to phira pA~ca dinoM taka bolatA nahIM hai| z2arA yoM hI thor3I bahuta jhaMjhaTa ho jAe, to bAta nahIM krtaa| aba agara vahA~ use kucha aura nahIM AtA, to tAlA kaise khulegA? tAlA to yoM hI jaMga khAtA rahegA aura kaI loga to turaMta bIvI ke tAle khola dete haiN| kaoNmanasensa arthAt sura mila jAte haiN| praznakartA : sura milane kA artha kyA hai ? dAdAzrI : vaha tarIkA hamAre jaisA hI hotA hai| jaisA hamArA tarIkA hai, lagabhaga usI tarIke se bartAva karatA hai| samajhadAra AdamI kyA kahegA? 'maiM bIvI ke sAtha jhagar3e meM paDUMgA hI nahIM na! vaha jhagar3A kare, lekina maiM jhagar3A nahIM kruuNgaa|'
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 jo kaoNmanasensa vAlA hotA hai, use phira aisA nahIM hotA ki 'mere sAtha aisA ho gayA, vahA~ para aba kyA karU~ ?' isa taraha se yadi aplAi nahIM hotA hai to vaha kaoNmanasensa hai hI nahIM / vaha TakarAva TAlatA hai praznakartA : yadi koI kaoNmanasensa vAlA ho to vaha sabhI jagaha hala nikAla letA hai na ? 180 dAdAzrI : kaoNmanasensa vAlA to bahuta prakAra se hala lA detA hai, vyavahAra kI sabhI gutthiyA~ sulajhA detA hai| praznakartA : usase bhI TakarAva hotA hai ? dAdAzrI : TakarAva kama hote haiM / yadi TakarAva nahIM karavAne vAlI koI cIz2a ho to vaha kaoNmanasensa hI hai ! praznakartA : to jahA~ TakarAva ho vahA~ para kaoNmanasensa kahalAtA hI nahIM / dAdAzrI : aisA nahIM, lekina vahA~ kaoNmanasensa kama hai aisA kahA jaaegaa| praznakartA : lekina jJAnI ke alAvA to kauna TakarAe bagaira raha sakatA hai ? dAdAzrI : lekina yadi kaoNmanasensa hogA na, to TakarAegA nahIM / kaoNmanasensa vAlA to turaMta sulaha kara letA hai / ulTA ho jAe to bhI palaTa detA hai, turaMta hii| use to koI dera hI nahIM lagatI / vahI kaoNmanasensa hai na! evarIvhera eplikebala ! praznakartA : lekina jahA~ para rAga-dveSa Ae~, vahA~ para kaoNmanasensa khatma ho jAtA hai na ? dAdAzrI : kaoNmanasensa to anubhava kI bAta hai / usakA se lenA-denA nahIM hai / saMsAra kA, vyavahAra kA anubhava hai na, kaoNmanasensa! - dveSa rAga - vaha hai
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 181 __ to ruke svacchaMda praznakartA : vyavahAra meM jahA~-jahA~ Disiz2ana lenA ho, vahA~ vyavahArika sUjha kAma meM AtI hai yA nahIM? dAdAzrI : hA~, sUjha hI kAma meM AtI hai| lekina agara sUjha nahIM ho to kahA~ se lAe? hA~, varnA phira apanA vizvAsapAtra ho to use pUchakara kAma karanA caahie| pUchakara kAma karane jaisA to kucha bhI nahIM hai isa duniyA meM! pUchakara kare ki, 'sAhaba, pezAba karane jAU~ ?' taba vaha kahegA, 'jaao|' phira usakA gunAha nahIM hai na! phira bhale hI vahA~ dasa minaTa taka bIDiyA~ pI hoN| lekina yoM hI pUche bagaira jAe taba pakar3eMge use| 'kyoM bIr3I pIne gayA thA?' khegaa| isalie pUchakara jaao| praznakartA : pUchakara jAne meM svacchaMda nAmaka bhAga pUrA TUTa jAtA hai na? dAdAzrI : hA~, isIlie, svacchaMda nikAlane ke lie hI yaha pUchakara karanA cAhie na ! isIlie guru banAne ke lie kahA hai na! khuda kI akla se nahIM calanA hai na! aura guru kahe vaha solaha aanaa| hama inase kaheM ki, 'isa tarapha daur3a,' taba phira vaha pUchane ke lie rukatA hI nhiiN| use kahA jAtA hai ki svacchaMda calA gyaa| aura kisI aura se pUchane jAe ki 'ye dAdA kaha rahe haiM usa tarapha dauDUM yA nahIM dauDUM?' to vaha svacchaMda khlaaegaa| hA~, vyavahArika bAtoM meM mujhase kucha pUchane kI z2arUrata nahIM hai| usameM Apa phAdara se pUcho, yA dUsare kisI se, jo umra meM Apase bar3e hoM, anubhavI hoM, unase puucho| vyavahArika bAtoM meM sabhI vyavahArika vyakti jo bar3I umra ke hote haiM na, ve saba samajhA dete haiN| praznakartA : lekina aise vyavahAra meM, 'samaya' para to kaoNmanasensa hI eplikebala hotA hai na? dAdAzrI : lekina kaoNmanasensa lAe kahA~ se vaha ? vaha to apanI
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 pustakeM par3hatA rahe to use aisI sUjha par3atI jAtI hai phira / varnA, kaoNmanasensa kahA~ se lAe? vaha kyA rAste meM par3I huI cIz2a hai ? saralatA se bar3hatA hai kaoNmanasensa praznakartA : saralatA se bhI kaoNmanasensa bar3hatA hai na ? dAdAzrI : hA~, bahuta bar3hatA hai / saralatA se dhokhA bhI khAtA hai, lekina kaoNmanasensa bahuta bar3ha jAtA hai| z2yAdA paisA lekara koI hameM Thaga letA hai, lekina usake badale meM hamArA kaoNmanasensa bar3hatA hai / isa duniyA meM jisakA badalA na mile, aisI koI cIz2a hotI hI nahIM / kucha na kucha badalA mila hI jAtA hai / 182 praznakartA : lekina kaoNmanasensa kA matalaba to evarIvhera eplikebala hai na? to phira dhokhA kaise khA jAtA hai ? dAdAzrI : saralatA hai, isalie dhokhA khAtA hai na ! do-tIna jagahoM para dhokhA nahIM khAtA, lekina eka-do jagaha para dhokhA khA jAtA hai| para jaba dhokhA khAtA hai, usa samaya usakA kaoNmanasensa khilatA hai, aura samajha meM AtA hai ki aise saMyogoM meM dhokhA khA jAte haiM, isalie usakA kaoNmanasensa bar3hatA jAtA hai| solyUzana kaoNmanasensa se kaoNmanasensa to bahuta bar3I cIz2a hai / eka vyakti Akara eka sAhaba se ulTA-sIdhA kahane lgaa| kaoNmanasensa ke kAraNa una sAhaba para z2arA sA bhI asara nahIM huaa| dekho kaoNmanasensa thA, isalie! isase hameM kaoNmanasensa kA udAharaNa dekhane ko milA ki 'ina sAhaba ne kaoNmanasensa kA upayoga kiyaa|' dUsarA koI vyakti to vahA~ para Diskareja hI ho jAtA na, yoM hI ! z2abaradasta Diprezana A jAtA lekina maiMne to unameM Diprezana nahIM dekhaa| maiM yahI dekha rahA thA ki Diprezana AtA hai yA nahIM ? vaha vyakti na jAne kyA kucha kaha gayA, taba bhI Diprezana nahIM aayaa| ataH ina saba se maiM kyA kahatA hU~ ? ki kaoNmanasensa se prazna hala
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga kro| koI vyakti kucha bhI bola sakatA hai, yaha usake dimAg2a para AdhArita hai na! aura ApakA kucha puNya hogA tabhI bolegA na! varnA agara puNya na ho to koI kucha bola sakatA hai ? 183 jahA~ svArtha, vahA~ pUrNatA nahIM praznakartA : jisameM kaoNmanasensa hai use khuda ko kucha bhI nahIM hotA hai, lekina usake nimitta se sAmane vAle ko duHkha ho sakatA hai ? / dAdAzrI : vaha to ho sakatA hai na! sAmane vAlA kamaz2ora ho to duHkha ho sakatA hai / isa duniyA meM kamaz2ora iMsAna ko duHkha hotA hai jitanI kamaz2orI utanA hI use duHkha / agara kamaz2ora ko duHkha ho to usameM balavAna kyA kare ? yadi koI rAkSasa jaisA, jisake zarIra kA DIla Daula vaisA ho, aisA vyakti jA rahA ho, use dekhakara loga ghabarAkara bhAga jAe~ to usameM vaha kyA kare ? usakA kyA gunAha hai ? praznakartA : usameM usakA khuda kA vyavahAra, vANI aise hote haiM ki sAmane vAle ko duHkha nahIM ho, rAz2I - khuzI se saba kAma karavA le, usake pAsa aisI giphTa hotI hai na ? dAdAzrI : vaha saba hotA hai, lekina mUlataH ve svArthamaya pariNAma hote haiM, ve acche nahIM hai| usase kampalITa kaoNmanasensa nahIM A pAtA / jahA~ z2arA sA bhI svArtha ho na, vahA~ pUrNa kaoNmanasensa nahIM hai| svArtha nahIM ho taba sahI hai / bAda meM vaha sAmane vAle ko rAz2I rakhe to vaha bagaira svArtha ke rAz2I rakhatA hai, use duHkha nahIM ho isalie / bAkI, jagat to apane hI matalaba ke lie rAz2I rakhatA hai, isalie unakA kaoNmanasensa pUrNa nahIM ho pAtA, kyoMki usakA upayoga matalaba ke lie huA ! sUjha usase alaga praznakartA : kyA kaoNmanasensa kA matalaba yaha hai ki kisI vyavahArika kAma ko kama samaya meM spIDI kara lAe, aura kisI ke sAtha TakarAva TAla de ? vaha hai ?
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 AptavANI-9 dAdAzrI : vyavahArika kAma jaldI, tez2I se kara lAe na, use adhika sUjha kahA jAtA hai| use aisA kahA jAegA ki vaha sUjha vAlA hai| kaoNmanasensa arthAt 'evarIvhera eplikebala,' jo tAle nahIM khula rahe hoM, usake ve tAle khola detA hai| praznakartA : koI nirNaya lenA ho to kucha loga ulajhate rahate haiM aura kucha to yoM turaMta hI Disiz2ana le lete haiM, use sUjha kahate dAdAzrI : nhiiN| yaha nirNaya lenA, vaha buddhi kahalAtI hai aura spIDI kAma kara le, ghaMTe kA kAma paMdraha minaTa meM kara le to vaha sUjha kahalAtI hai| praznakartA : use vyavahArikatA kahate haiM ? dAdAzrI : nhiiN| vaha sUjha kahalAtI hai| kaIyoM meM sUjha aura buddhi donoM hI hote haiN| aura phira unameM aisI buddhi hotI hai ki jo tez2I se nirNaya le letI hai| sUjha ko darzana kahate haiM aura buddhi ko jJAna kahate haiM lekina ye viparIta jJAna aura darzana haiM / arthAt sAMsArika jJAna aura darzana, mithyAjJAna aura mithyAdarzana ! kaoNmanasensa sarvAMgI praznakartA : vyavahArikatA usI ko kahate haiM na ki vyakti vyavahAra meM eksaparTa ho? dAdAzrI : hA~, loga yahI kahate haiM na! use loga eksaparTa kahate haiM lekina eksaparTa ke bajAya vyavahArikatA z2yAdA bar3I kahalAtI hai| vyavahArikatA arthAt koNmnsens| kaoNmanasensa sarvAMgI hotA hai aura yaha jo 'eksaparTa' haiM, ve 'vana sAiDeDa' hote haiN| lekina usameM vaha eksaparTa hotA hai| yaha kaoNmanasensa vAlA eksaparTa nahIM hotaa| eka sAiDa meM eksaparTa hone jAe to dUsarI saba sAiDa baMda ho jAtI haiN| praznakartA : limiTeDa phIlDa meM hI eksaparTa bana sakatA hai|
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 185 dAdAzrI : hA~, kisI limiTeDa phIlDa meM hii| bAkI sabhI jagaha para kamI raha jAtI hai| praznakartA : kaoNmanasensa se vyavahAra ko dekhe, taba usameM usake sabhI kailkyUlezana rahate haiM aura agara jJAna se dekhe to svayaM kisI ko bhI kartA nahIM dekhatA, 'vyavasthita' ke tAbe meM dekhatA hai| to ina donoM meM, vyavahArika 'saoNlyUzana' lAne meM kyA pharka par3atA hai? dAdAzrI : apanA jJAna kA saoNlyUzana alaga taraha kA hai| praznakartA : donoM meM ucca prakAra kA saoNlyUzana kauna sA? dAdAzrI : kaoNmanasensa vaalaa| bAkI, jJAna kA saoNlyUzana to itanA (isa taraha kA) hotA hI nahIM hai na! praznakartA : jJAna kA saoNlyUzana Ae to khuda kI jalana baMda ho jAtI hai| dAdAzrI : jalana baMda ho jAtI hai, lekina bAhya vyavahAra kA kAma nahIM ho pAtA na! apane sabhI mahAtmAoM ko vyavahAra meM jJAna kAma meM nahIM aataa| unameM kaoNmanasensa hai hI nahIM na! patnI se vivAha kiyA, to usake sAtha nikAla kisa taraha karanA hai, vaha nahIM aataa| ina sAdhuAcAryoM kI zAdI karavA deM to ve tIsare dina bhAga jAe~ge! kyoM bhAga jAe~ge? usa lAina ke bAre meM kucha jAnate hI nahIM na ki aba kisa taraha isakA hala lAe! praznakartA : kaoNmanasensa vAle ko isa jJAna kA jaisA lAbha honA cAhie vaisA nahIM hotA na? kyoMki usakI dRSTi vyavahAra kI tarapha hI hotI hai| dAdAzrI : vaha kaoNmanasensa nahIM mAnA jaataa| ve to saba svArthamaya pariNAma haiM sAre, vana sAiDeDa hote haiN| kaoNmanasensa to 'evarIvhera eplikebala,' 360 DigrI vAlA hotA hai, lekina 'eksaparTa' kisI bhI kSetra meM nahIM hotaa|
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 AptavANI-9 praznakartA : lekina eksaparTa to vyavahArikatA meM AtA hai| dAdAzrI : eksaparTa to kisI khAsa vyavahAra meM hI par3e hue hote haiN| usI kSetra meM eksaparTa bane hote haiM, kisI aura viSaya meM nahIM hote| anya kisI cIz2a meM jIro hote haiN| jabaki kaoNmanasensa vAlA kisI bhI kSetra meM jIro nahIM hotaa| praznakartA : dAdA, ye 'kaoNmanasensa' aura 'jJAna,' ina donoM kA koI lenA-denA hai kyA? dAdAzrI : jJAna ko itanA hI lenA-denA hai ki ni:svArthatA hotI hai 'jJAna' meM! jinheM 'jJAna' kI prApti hone vAlI ho, ve niHsvArthatA meM hote haiN| unameM kaoNmanasensa vikasita hotA jAtA hai aura sAtha-sAtha jJAna bhI vikasita hotA jAtA hai| varnA kaoNmanasensa kA aura jJAna kA kucha lenA-denA nahIM hai| 'jJAna' to Apa sabhI ko hai hI na! kahA~ nahIM hai? lekina niHsvArthatA ke kAraNa kaoNmanasensa aura jJAna donoM vikasita hote jAte haiN| jabaki svArthI meM kaoNmanasensa 'vana sAiDeDa' ho jAtA hai, aura jJAna kA bilkula bhI vikAsa nahIM hotaa| praznakartA : lekina jisameM svArtha ho usakI vyavahArikatA kA vikAsa hotA hai na? dAdAzrI : vyavahAra suMdara hotA jAtA hai, lekina 'vana sAiDeDa,' kisI khAsa sAiDa meM hotA hai| vana sAiDeDa ko kaoNmanasensa nahIM mAnA jaataa| kaoNmanasensa arthAt 'evarIvhera eplikebala'! isalie maiMne usake lie dUsarA agrez2I zabda rakhA hai 'evarIvhera eplikebala,' tAki loga unakI bhASA meM na samajha leN| praznakartA : lekina dAdA, kyA aisA hotA hai ki unameM aMdara rAgadveSa ho bhI sakate haiM yA nahIM bhI? dAdAzrI : niHsvArthatA kI ora jAe na, to rAga-dveSa kama hote jAte haiN| svArthI ko hI sAre rAga-dveSa haiN|
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 187 praznakartA : aura kaoNmanasensa vAle ko rAga-dveSa? dAdAzrI : usake rAga-dveSa kama hote jAte haiM dinoMdina, jJAna bar3hatA jAtA hai, kaoNmanasensa kA vikAsa hotA jAtA hai, sabhI kucha bar3hatA jAtA hai| praznakartA : TakarAva hone se kaoNmanasensa kA vikAsa hotA hai kyA? agara usameM se sAra nikAlanA Ae to? dAdAzrI : ni:svArthatA ke kAraNa usake dvArA turaMta hI sAra nikala hI jAtA hai| svArthI ko to patA hI nahIM cltaa| aisI-aisI ghaTanAe~ hotI haiM lekina ghaTanAe~ 'phrI oNpha kaoNsTa' nikala jAtI haiN| ghaTanAe~ to bahuta sArI hotI haiM, lekina bhUla jAtA hai pUrA jgt| jabaki usameM (niHsvArthatA meM) to pUrA sAra nikala hI jAtA hai| praznakartA : sAra nikala hI jAtA hai ? use kucha karanA nahIM par3atA? dAdAzrI : nahIM, kucha bhI nhiiN| apane Apa hI sAra nikala jAtA hai aura udhara jaba vaha sAra nikAla letA hai, taba jJAna prakaTa hotA hai| praznakartA : jaise jJAna meM dikhAI detA hai ki yaha 'riyala,' yaha 'rileTiva,' kartA kauna, yaha kauna, aisA saba dikhAI detA hai aMdara to kaoNmanasensa vAle meM dUsarI koI lAiTa hogI na? dAdAzrI : kaoNmanasensa vAle to hara usa tAle ko khola detA hai jo nahIM khula pA rahA ho| praznakartA : kauna se saoNlyUzana se, kauna sI cAbiyoM se khulatA hai, aisA? dAdAzrI : nahIM, vaha svAbhAvika rUpa se hotA hai usameM, vaha anubhavajanya hotA hai| hara eka ghaTanA meM se anubhavajanya jJAna prApta huA hotA hai, ve hI cAbiyA~ hotI haiN| ghaTanAoM meM se jo anubhavajanya cIz2a hotI hai na, una cAbiyoM ke AdhAra para sAre kAma karatA hai vaha jabaki jo eksaparTa hotA hai, vaha vahA~ para dhokhA khA jAtA hai| vaha bhI dhokhA khA jAtA hai|
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 AptavANI-9 praznakartA : lekina kaoNmanasensa vAlA ulajhana meM nahIM par3atA na! dAdAzrI : ulajhana meM nahIM par3atA, lekina dhokhA z2arUra khA sakatA hai| dhokhA khAkara bhI khuda usa gutthI ko sulajhA letA hai| ye vakIla 'eksaparTa' hote haiM, anya taraha-taraha ke 'eksaparTa' hote haiN| apanI-apanI lAina meM ve eksaparTa hote haiM na, lekina ve dhokhA khA jAte haiN| jitanA adhika vizvAsa karane vAlA hotA hai utanA adhika usake kaoNmanasensa kA vikAsa hotA hai| z2yAdA dhokhA khAtA hai, isalie kaoNmanasensa bar3ha jAtA hai, niHsvArthatA bar3hatI jAtI hai| praznakartA : eka prakAra se to Apa kahate haiM ki 'kaoNmanasensa vAlA kisI bhI jagaha para ulajhana meM nahIM par3atA,' to phira vaha dhokhA khA sakatA hai kyA? dAdAzrI : vaha to kaoNmanasensa vikasita ho jAne ke bAda meM phira ulajhana meM nahIM pdd'taa| vikAsa hote samaya to ulajha jAtA hai na! dhokhA khAtA hai na? logoM se dhokhA khAkara hI vaha 'kaoNmanasensa' sIkhatA hai| praznakartA : aba vaha jo sAra nikAlatA hai, usameM yadi khuda kI bhUla DhU~Dhe, to sirpha sthUla bhUleM hI dekha sakatA hai na? dAdAzrI : nahIM, nhiiN| sthUla bhUleM nahIM dekha sakatA, lekina sAmane vAle saba loga kaise hote haiM, dhokhebAz2a, use vaha sArA abhyAsa bahuta hotA hai| praznakartA : kaoNmanasensa vAle ke pAsa sAmane vAle kI prakRti kI sTaDI honI cAhie na? dAdAzrI : vaha hotI hI hai| usI ko kaoNmanasensa kahate haiN| tabhI vaha tAlA khula sakegA na! praznakartA : kisI se hamArI nahIM banatI ho, bigar3a gayA ho, to aba agara usake sAtha hameM mela-milApa karanA ho to... aba yoM agara
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 189 usake naz2adIka jAe~ mela-milApa karane to vaha bigar3egA to kyA dUra rahakara usase kAma lenA cAhie? dAdAzrI : vaha kucha kalA karatA hai, dUsarI kisI kalA se kAma letA hai| praznakartA : to use kaoNmanasensa kaheMge? dAdAzrI : hA~, vaha bhI kaoNmanasensa mAnA jAtA hai ! praznakartA : to dAdA, usa hisAba se ApakA kaoNmanasensa bahuta 'TaoNpa' para hai| dAdAzrI : hamArA yaha alaga taraha kA kaoNmanasensa kahalAtA hai| isameM to niHsvArtha rUpa se sAre anubhava hI dekhe haiM, sabhI anubhava dikhAI dete haiN| yaha to, svArtha ke kAraNa anubhava dikhAI nahIM dete| anaMta janmoM se strI se vivAha karatA hai, lekina kyA strI ke prati moha jAtA hai logoM kA? are, mAra bhI bahuta khAte haiN| praznakartA : lekina usameM se sAra nahIM nikltaa| sAra nahIM nikAlatA? dAdAzrI : sAra nahIM nikaaltaa| svArtha kI vajaha se vaha pUrA sAra nahIM nikala sktaa| ina sAdhu, AcAryoM ne, jinhoMne bhAvanA kI hotI haiM na, ki 'aba vivAha karanA hI nahIM hai|' unhoMne to sAra nikAlA hai inameM se| ___ ....aura buddhi, sUjha, prajJA praznakartA : jo kaoNmanasensa hai, vaha buddhi ke AdhAra para hai yA sUjha ke AdhAra para hai? dAdAzrI : kaoNmanasensa, sUjha ke AdhAra para hai| sUjha alaga cIz2a hai| vaha kudaratI giphTa hai| hara eka meM aMtarasUjha hotI hai na, usI ke AdhAra para saba calatA hai| praznakartA : lekina sUjha to AtmA kA DAyarekTa prakAza hai na?
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 AptavANI-9 dAdAzrI : nahIM, vaha DAyarekTa prakAza nahIM hai lekina aMtarasUjha, vaha to eka prakAra kI kudaratI giphTa hai| usI ke AdhAra para saMsAra meM kisa prakAra se rahanA aura kisa prakAra se nahIM, vaha saba calAtA rahatA hai| praznakartA : sUjha meM buddhi nahIM AtI? dAdAzrI : nhiiN| buddhi to phAyadA aura nukasAna hI dikhAtI hai| bAkI kucha nahIM dikhaatii| praznakartA : to prajJA aura sUjha meM kyA pharka hai? dAdAzrI : sUjha to hara eka meM hotI haiN| jAnavaroM meM bhI hotI haiN| choTA baccA hotA hai na, to vaha apanI sUjha ke anusAra ghUmatA rahatA hai| pilloM meM bhI sUjha hotI haiM, prajJA nahIM hotii| prajJA, vaha to jJAna kA prakAza hone ke bAda utpanna hone vAlI cIz2a hai| praznakartA : sUjha se jo kAma hote haiM, ve acche mAne jAte haiM na? dAdAzrI : sUjha ke anusAra kAma kareM na, to ve kAma acchI taraha se hote haiN| praznakartA : kaoNmanasensa aura prajJA meM kyA pharka hai? dAdAzrI : kaoNmanasensa hamezA saMsAra ke hala lA detA hai, saMsAra ke kaise bhI tAle khola detA haiM, lekina mokSa kA eka bhI tAlA nahIM khola sktaa| jabaki prajJA jJAna mile binA utpanna nahIM ho sktii| yA phira samakita ho jAe, taba prajJA kI zuruAta hotI hai| sabhI 'tAloM' kI cAbI 'eka' aba yaha 'jJAna' milane ke bAda Apako zuddha vyavahAra ke lie kyA cAhie? kampalITa kaoNmanasensa caahie| sthiratA aisI cAhie, gaMbhIratA itanI hI caahie| sabhI guNa utpanna hone cAhie na! vaha agara kaccA raha jAegA to calegA nahIM aura bAhara ke loga eksepTa bhI nahIM kareMge na ! tAlA baMda ho jAe to cAbI lagAnI par3egI na? eka hI cAbI se sabhI
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga tAle khula jAe~, aisI cAbI caahie| cAbI ke jhumake rakhane se nahIM calegA ! 191 ataH yaha jo kaoNmanasensa hai, vaha vyavahAra zuddha rakhane ke lie hai / aura zuddha nizcaya kaba rahegA ? zuddha vyavahAra hogA, taba / aura zuddha vyavahAra kaba AegA? kaoNmanasensa 'evarIvhera eplikebala' hogA, taba / saMsAra meM sIkho itanA hI abhI taka eka bhI vyakti hamAre sAtha DisaeDajasTa nahIM huA hai| jabaki ina logoM ke sAtha ghara ke cAra loga bhI eDajasTa nahIM ho paate| hamArA dekhakara bhI Apako eDajasTa honA AegA yA nahIM AegA ? aisA ho sakatA hai yA nahIM ho sakatA ? Apa jaisA dekho, vaisA to Apako AegA na? isa jagat kA niyama kyA hai ? jaisA Apa dekhoge utanA to AegA hI / usameM kucha sIkhane ko nahIM rhtaa| kauna sI cIz2a nahIM AtI? ki yadi Apako koI upadeza hI detA rahe, to vaha nahIM AtA lekina agara Apa merA vyavahAra dekhoge to AsAnI se sIkha jAoge / saMsAra meM bhale hI aura kucha bhI nahIM Ae, lekina 'eDajasTa' honA AnA caahie| dUsarA kucha bhale hI nahIM Ae, koI harja nhiiN| vyApAra karanA kama AtA ho, taba bhI harja nahIM lekina 'eDajasTa' honA AnA caahie| yAnI vastusthiti meM 'eDajasTa' honA sIkhanA cAhie / isa kAla meM 'eDajasTa' honA nahIM Ae to mArA jaaegaa| zikAyata ? nahIM, eDajasTa aisA hai na, ghara meM bhI eDajasTa honA AnA caahie| Apa satsaMga se ghara para dera se pahu~co to ghara vAle kyA kaheMge? ki 'z2arA TAima para AnA cAhie na?' taba Apa jaldI ghara jAo to kyA burA hai ? baila bhI jaba nahIM calatA, taba use aMkuza se mArate haiM / isake bajAya agara vaha calatA rahe to vaha aMkuza nahIM cubhoegA na! varnA to vaha aMkuza cubhoegA, aura use calanA par3egA / calanA to hai hI na ? Apane dekhA hai aisA ?
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 AptavANI-9 jisameM pIche kIleM hotI haiM na, usase mAratA hai| gUMgA prANI kyA kare? kisase zikAyata kare vaha?! ina logoM ko to yadi koI aMkuza cubhoe to unheM dUsare bacAne nikalate haiN| vaha gUMgA prANI kisase phariyAda kare? aba isa baila ko kyoM isa taraha mAra khAnI par3I? kyoMki pahale bahuta phariyAda kI thI, usakA aisA pariNAma aayaa| usa dina sattA milI thI, taba phariyAda karatA rhaa| aba sattA nahIM hai isalie phariyAda kie bagaira rahanA hai| ataH aba plasa-mAinasa kara do| isake bajAya phariyAdI hI nahIM baneM to kyA burA hai ? phariyAdI baneMge to AropI banane kA samaya AegA na? apane ko to AropI bhI nahIM honA hai aura phariyAdI bhI nahIM honA hai| sAmane vAlA gAliyA~ de jAe to use jamA kara denA hai phariyAdI bananA hI nahIM hai na! Apako kyA lagatA hai ? phariyAdI bananA acchA hai ? lekina isake bajAya pahale se hI eDajasTa ho jAe~ to kyA burA?! 'DAuna' ke sAtha levaliMga' praznakartA : hama kisI eka levala para A gae aura dUsare loga usa levala para nahIM haiN| aba unake sAtha kAma to karanA hI hai, isalie kaIM bAra vahA~ phira mela nahIM khaataa| dAdAzrI : yoM mela to nahIM khAegA na! mela nahIM khAegA, lekina hameM usake sAtha eDajasTa honA hai| isIlie maiMne kahA hai na ki vahA~ 'samabhAva se nikAla' krnaa| aisA hai na, hamAre pAsa adhika lAiTa ho to use Dima kI jA sakatI hai, lekina Dima lAiTa vAlA nahIM bar3hA skegaa| apanI lAiTa z2yAdA hai na, isalie Dima karake usake sAtha baitthnaa| ApakI lAiTa bar3ha jAe to isa bhAI se kisa taraha kAma lenA hai, vaha phiTa kara dete ho na? aise sabhI jagaha phiTa kara denaa| Apako phiTa kara denA hai, anaMta zaktiyA~ haiM! Apa 'dAdA' kA nAma lekara kaho ki 'he dAdAjI, mujhe phiTa ho jAe' to phiTa ho jAegA turaMta / Apake bhAva meM pakkA hai ki kisI ko kiMcit
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 193 mAtra duHkha nahIM ho| aisA Apane taya kiyA ho to use duHkha hogA hI nhiiN| isalie Apako taya karanA caahie| abhedatA aise sAdhI jAtI hai eka vyakti mujhase kahatA hai ki, 'hamAre ghara meM matabheda rahatA hai to vaha kisa taraha jAegA? usakA upAya btaaie|' maiMne usase kahA, "bar3I umra ke logoM meM matabheda hote haiM, jabaki choTe baccoM ke bIca to matabheda hote hI nahIM haiN| jisameM ahaMkAra hotA hai aura jAgRti hotI hai, use matabheda hote rahate haiM isalie jisameM ahaMkAra jAgRta ho cukA hai, use subaha saba se pahale pA~ca bAra bolanA cAhie ki 'hama saba eka haiM aura hamameM koI judAI nahIM hai|' aisA pA~ca bAra bole aura aisA taya kare, to pUre dina vaisA rhegaa| phira dUsare dina vApasa bolanA par3egA, varnA jo 'cArja' kiyA thA vaha vApasa utara jAegA! ghara meM tIna loga hoM to ina tInoM logoM ko isa prakAra se bolanA caahie|" praznakartA : jina-jina meM matabheda haiM, ve sabhI isa mudde para ekamata kaise ho sakeMge? isameM bhI matabheda par3e to? dAdAzrI : nahIM, nhiiN| aise nahIM vaha usameM to Apa saba se kahe na, 'yadi Apako matabheda TAlanA ho, matabheda Apako pasaMda nahIM ho to hama saba ikaTThe hokara 'dAdA' ke kahe anusAra kreN|' taba ve kaheMge ki 'kyA kareM?' to kahanA ki, "dAdAjI ne kahA hai ki 'hama saba eka hI haiM, hamameM koI judAI nahIM hai' aisA pA~ca bAra bolo|" aisA pA~ca bAra bologe to usakA 'cArja' caubIsa ghaMTe taka calegA, vaha 'cArja' caubIsa ghaMTe taka rahegA, aisA hai| vApasa dUsare dina bolanA pdd'egaa| nahIM to phira pAvara utara jaaegaa| aisA karate-karate ThIka ho jaaegaa| ___ kacce kAna ke nahIM bananA cAhie varnA jagat to bahuta alaga hI prakAra kA hai| ghara meM hameM matabheda TAlanA ho, taba bhI bAhara se loga darAra DAla jAte haiN| mujhase koI kahe ki 'phalAne bhAI aise haiM' to saba se pahale maiM
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 AptavANI - 9 usI ko pakaDUMgA ki 'tU mujhase aisA kahane AyA hI kyoM ? vaha mujhe batA! 'tU kahane AyA isalie tU hI gunahagAra hai / ' aise loga, yadi kahane Ae~ na to unheM to sunanA hI nahIM cAhie / binA bAta ke apane pUche bagaira jo kucha bhI kahA jAtA hai, usa para to hameM dhyAna hI nahIM denA caahie| aise logoM kI to maiM sunatA hI nahIM huuN| unheM ghAlameliyA kahate haiN| ghAlamela karane vAle (prapaMcI) ko to pAsa hI nahIM Ane denA caahie| mere pAsa to kisI vyakti ne koI prapaMca kiyA hI nahIM hai / aura zAyada kabhI koI aisI bAta mujhase karane A jAe to usase aisI bAta kahI bhI nahIM jA skegii| vAstava meM dharma ke saMbaMdha meM kisI kI bhI bAta sunanI hI nahIM cAhie / maiM to kisI kI saMsAra se saMbaMdhita bAta bhI nahIM sunatA hU~ na ! koI kahe ki, 'hIrA bA aisA kaha rahe the, ' to maiM kahU~gA ki, 'tujhe mujhase aisA kyoM kahanA par3A ? mujhe yaha batA, ki isase tujhe kyA phAyadA ? ' I apane satsaMga meM yadi ghAlameliyA hoM, unheM to DhU~Dha nikAlanA cAhie, aura unase sabhI ko sAvadhAna kara denA caahie| hama logoM ko unake prati koI rAga-dveSa nahIM hai, lekina saba ko sAvadhAna karane ke lie karanA pdd'egaa| hameM koI kahane hI kyoM Ae ? ! usameM bhI kucha loga to aise hote haiM, ki hitaiSI banakara bAta karate haiN| vaha kisI ke bAre meM bAta kare to hameM usakI sunanI hI nahIM caahie| Apako aisI bAteM karane vAle ko pakar3anA AnA cAhie ki, 'hameM kyoM kahane AyA hai ? tujhe kyA dalAlI mila rahI hai ? tujhe kyA phAyadA hotA hai ki tU yaha saba mujhe batAne AyA hai ? ' vAstava meM kisI kI bhI aisI kucha sunanI hI nahIM cAhie lekina Ajakala logoM ke mana kacce par3a jAte haiN| agara kisI kI aisI tor3aphor3a vAlI bAta ho, 'saboTAz2a' kI bAta ho to sunanI hI nahIM cAhie kyoMki yadi hama usakI bAta suneMge to apanA mana bhI usake lie bigar3egA, aura usakA asara vApasa sAmane vAle para pdd'egaa| lekina logoM meM samajhane kI kSamatA nahIM hai / zAyada kabhI koI vyakti 'inaDAyarekTa' bAta kara rahA ho, to use vaha 'DAyarekTa' khuda para le letA hai !
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 195 aisA kucha bhI kahanA jisase hamAre kAraNa sAmane vAle ko z2arA sI bhI parezAnI ho, to vaha saba se bar3A gunAha hai| phira bhI loga to kahate hI haiM na! balki aisA kahA gayA ho to bhI use dabA denA cAhie, use iMsAna kahate haiN| kisI jagaha para koI vyakti garamAgaramI meM kucha kaha de, to bhI hameM vaha bAta dabA denI caahie| velDiMga, sUkSma jor3a hama to pahale se hI, jJAna hone se pahale hI koI yadi aisI darAra DAlane vAlI bAta kara rahA hotA, to sunate hI nahIM the| balki kisI kA TUTa rahA hotA to jor3a dete the, velDiMga kara dete the lekina jJAna nahIM thA na, isalie aise velDiMga karane se hameM takalIpha bahuta pdd'ii| praznakartA : Apa kahate haiM ki 'jJAna' nahIM thA taba 'velDiMga' karane se bahuta takalIpha par3I, vaha kisa taraha? dAdAzrI : bahuta hI ar3acana AI thii| merA svabhAva pahale se hI, bacapana se hI kaisA? velDiMga karane kaa| kisI jagaha para vivAda khar3A ho gayA to velDiMga kara dete the hm| velDiMga to bahuta hI ucca guNa hai| isake lie to koI Apatti hI nahIM uThAegA na! velDiMga karane se hameM bahuta takalIpheM par3I thiiN| phira bhI, ve takalIpheM uThAkara bhI velDiMga karate rahe the| praznakartA : kyA aisA ho sakatA hai ki Apa do logoM ke bIca meM mela-milApa karavAne jAo aura eka ko acchA na lage? dAdAzrI : nahIM, aisA nahIM hai| velDiMga to hama isa taraha se karate the ki usa samaya donoM ko acchA lage aura donoM ko acchA nahIM lage to velDiMga ho bhI nahIM sktii| velDiMga karanA, vaha to eka prakAra kI siddhi hotI hai iMsAna ke paas| velDiMga to, donoM ke chora milAkara turaMta velDiMga kara dete the lekina phira bAda meM usa velDiMga se mujhe bahuta nukasAna huA thaa| hara bAra nukasAna, nukasAna aura nukasAna ! praznakartA : vaha kisa taraha ? usakA udAharaNa dIjie na!
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 AptavANI-9 dAdAzrI : koI do bhAI yadi cAra-pA~ca bAra lar3a cuke hoM, AmanesAmane bahuta gharSaNa ho jAtA thA, to phira maiM kyA karatA thA? donoM meM velDiMga karavA detA thaa| aba merI kImata phrenDa ke rUpa meM kaba taka adhika rahatI? jaba taka ve lar3a rahe hote, taba taka donoM ke Age adhika kImata rahatI thii| jaba velDiMga kara detA to, kaI jagaha para to mere paise bhI DUbe haiN| yadi velDiMga nahIM kiyA hotA to mere die hue paise hAtha meM vApasa A jaate| aba, velDiMga kiyA, eka hI hokara! lekina ve to eka ho gae, maiM alg| lekina kudarata to vaha dekhatI hai na! vaha hisAba maiMne calane diyaa| varnA mujhe aise kar3ave anubhava ho cuke haiM, lekina hamane to kudarata para chor3a diyA thA na! velDiMga karane se mere rupaye bhI DUbe haiN| yadi velDiMga nahIM kiyA hotA to rupaye vApasa mila jaate| taba unakI patnI kahatI, 'inake rupaye kyoM nahIM de dete?' yahA~ to usakI patnI ne bhI kucha nahIM khaa| yaha eka udAharaNa Apako samajha meM AyA? isI para se dUsare udAharaNa soca sakate haiM? velDiMga karavAne vAle ko... aura loga kyA karate haiM? eka bAra mAra khAe to velDiMga karanA chor3a dete haiM, darAra hI DAlate rahate haiN| tAki unakA rauba to rahe TheTha taka! aise loga bahuta hote haiM jo ki darAra nahIM DAlate lekina DalI huI darAra ko jor3ate nahIM haiM, aura vaha bhI khuda apane rauba ke lie| varnA, aise bhI loga hote haiM jo khuda darAra DAla deM, lekina aise loga kama hote haiN| darAra par3a jAe to usameM se khuda kA lAbha uThAte haiM, isalie phira ve usa darAra ko jor3ate nahIM haiM aura mere jaisI bhUla zAyada hI koI karatA hogA! maiMne to aisA saba jagaha para kiyA huA hai| eka jagaha para nahIM, sabhI jagaha para milApa karavA diyA kyoMki merA kAma hI jor3ane kA thA, tor3ane kA nahIM na! praznakartA : yaha velDiMga to dAdA, bahuta bar3A vijJAna hai ! dAdAzrI : hA~, vijJAna bahuta bar3A hai, lekina jagat ko mAphika
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga nahIM AtA na! jagat to, do loga eka ho gae to bhAI kahegA, 'ye aise haiN|' taba vaha bhI kahane lagatA hai, 'hA~, aise haiM / ' merI bAta samajha meM AnI cAhie na ?! hamAre parivAra meM bhI aisA huA thA / velDiMga karate the to mAra par3atI thI, aura velDiMga nahIM karate the to 'Aie cAcA, Aie cAcA' karate the lekina usa mAra se sabhI ne vairAga diyA na ? ! phira aMta meM isake sAra ke rUpa meM hameM kyA milA ? vairAga A gyaa| varnA vairAga AegA hI nahIM na! isa jagat ke prati vairAga kaise A sakatA hai ? ! Apako AtA hai thor3A bahuta vairAga ? aura aise velDiMga karane meM to hamezA mAra hI khAnI pdd'egii| yadi velDiMga karoge to ! velDiMga karane vAlA to mAra hI khAtA hai, isa duniyA meN| usake bAda phira vairAga AtA hai ki ina donoM ke sukha ke lie velDiMga kI na, phira bhI hameM hI mAra par3I ? ! to itanI adhika hamane mAra khAI hai, ki behada mAra khAI hai / 4 'bhAva' meM kamI mata rakhanA 197 praznakartA: zuruAta meM merI prakRti meM velDiMga karane kA guNa thaa| phira mAra par3I to velDiMga karanA baMda ho gayA / I dAdAzrI : baMda hI ho jAegA na ! pUrI duniyA ko aisA hI hai| khAnadAnI ke ghara para pale-bar3he vyakti ko velDiMga karane kA mUla bhAva utpanna hotA hai| phira jaba mAra khAtA hai to chUTa jAtA hai / vaha to sahana nahIM kara sakatA na ! mAra par3egI usameM to| dekhanA mAra khAne kI zakti ho, tabhI isameM par3anA / praznakartA : yoM bhI kahA~ para mAra nahIM pdd'tii| AtmA kA bigAr3akara mAra sahana karanI, isake bajAya AtmA kA hI nahIM sudhAra leM ? dAdAzrI : kyoMki AtmA to aMdara samajha hI jAtA hai ki 'yaha mujhe gadhA kaha rahA hai aura aisA-vaisA kaha rahA hai|' usake phala bhI milate haiM aura agara koI velDiMga karatA hai to AtmA use bhI
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 samajha jAtA hai| ve AtmapakSI ho jAte haiM aura pudgala ko mAra par3atI hai 198 I praznakartA : lekina isa taraha se vairAga bar3he to harja nahIM hai| dAdAzrI : vairAga to bahuta bar3ha jAtA hai lekina yadi usa vyakti ke prati mana meM abhAva ho jAe to kyA hogA ? apane mana meM yadi ahaMkAra jAge ki 'dekho maiM inakA acchA karane gayA aura ye loga aise !' yahA~ para taba usa vyakti ke prati abhAva utpanna ho jAe, to kyA hogA ? praznakartA : vaha dUsarA gaDDhA / isa gaDDhe ke badale dUsarI khAI / dAdAzrI : phira vApasa dUsarI khAI khar3I karatA hai| vaha saba hamane nahIM kiyA thaa| hamArA ahaMkAra to bahuta adhika thA, lekina aisA nahIM kiyA thaa| takalIpha uThAkara bhI aisA nahIM kiyA thA / pahale se hI sUjha velDiMga kI praznakartA: ahaMkAra bhI nahIM jAge aura velDiMga bhI ho jAe, mAra par3e taba bhI khuda ko koI parezAnI nahIM ho, aisA Apane kisa taraha rakhA thA ? dAdAzrI : vaha ahaMkAra hI vaisA hogA, eka prakAra kA ! praznakartA : hama kisa taraha se aisA rakheM ? aba hamAre pAsa to yaha jJAna hai| dAdAzrI : Apa aisA taya karo ki 'mAra khAnI hai, ' usake bAda rhegaa| varnA phira bhI mArate to haiM hI na ! jagat meM kauna mAra khAe bagaira rahA hai? isake bajAya yaha sIdhI mAra hI khAo na ! praznakartA : vaha ThIka hai lekina isameM to mAra bhI par3atI hai aura khuda kA bhI bigar3atA hai / dAdAzrI : nahIM, aba yaha to aMdara jalana baMda ho jAtI hai, aura mAra khAnI hai varnA jagat ke logoM ko to jalana va mAra, sabakucha sAtha meN| mAra to, jaba taka deha hai taba taka par3atI hI rhegii| hAlAMki mujhe to
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga 199 'jJAnI' hone ke bAda mAra nahIM pddii| hameM to 'jJAna' hone ke bAda, 'yaha kisake karma kA udaya hai aura kisa taraha se AyA, isameM apanA kucha hissA hogA tabhI mAregA na!' sabakucha dikhAI detA hai na! phira bhI aba mujhe aisA kucha nahIM AtA hai| ataH maiMne to pahale mAra khA lI hai| aise loga kitane hote haiM ? duniyA meM ve ginatI ke hI hoMge na? beTe aura bApa meM jhagar3A hone para, usakI bhI velDiMga kara dI jAe taba una donoM ke eka ho jAne ke bAda phira vahA~ apanA hisAba nahIM cltaa| praznakartA : isameM aisA ho sakatA hai ki hama velDiMga karane jAe~ aura ve donoM usa bAta se sahamata nahIM hoM aura balki hama para hI ilz2Ama lagAte haiM ki 'Apa hI aise ho, usakA jhUThA pakSa lete ho aura aisA karate ho!' / dAdAzrI : nahIM, aisA nahIM hai| mere pAsa aisA kahane jaisA thA hI nahIM na! maiM to, ajJAna dazA thI taba bhI kisI ko cher3ane jaisA rakhatA hI nahIM thaa| are, itanA bhI nahIM rakhatA thA na ki mujha para koI u~galI uThA sake isalie aisA nahIM hotA thaa| ve to donoM upakAra bhAva meM A jAte the usa smy| phira cAya-nAztA vagairaha sabhI krvaate| usake bAda jaba ve donoM vAstava meM eka ho jAte the, taba usake bAda parezAnI hotI thii| velDiMga, eka kalA praznakartA : lekina agara hameM velDiMga karanA nahIM Ae to ulTA bhI ho sakatA hai| dAdAzrI : ApameM vaha yogyatA nahIM hai| mere sAtha aisA nahIM huA thaa| yogyatA yadi kucha kaccI ho tabhI aisA hotA hai| hamAre sAtha aisA nahIM hotA hai| sabhI eksepTa hI karate haiN| maiM kahU~ ki aisA hai, to sabhI vaha eksepTa kara lete haiN| ApakA to abhI kaccI dazA meM hai| kitanI hI bAra khuda meM aise kacce guNa hote haiM aura sAmane vAle ko zAMta karane jAe~, sAmane vAle kA TUTA huA jor3ane jAe~, taba phira vaha khuda hI usake sAtha TUTa jAtA hai, ye sArI kaccI dshaaeN| maiM to TUDhU~ hI nhiiN| kabhI TUTA hI nahIM kisI se| kamI hogI taba taka sAmane vAle
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 AptavANI-9 para asara hI nahIM hogA na! sAmane vAlA vyakti tor3akara maz2abUta kare, vaha bAta alaga hai, lekina maiM nahIM todduuN| maiM bIr3I nahIM pItA hU~ aura sAmane vAle se kahU~ ki 'are, bIr3I nahIM pInI cAhie' to phira vaha eksepTa kara legaa| aisI zakti honI cAhie na ! kisI se ApakI dostI TUTa jAtI hai aura Apa logoM kA jor3ane nikalo, to Apake aMdara zakti hI kAma nahIM karegI na! praznakartA : kabhI agara velDiMga karanA nahIM Ae to kyA karanA cAhie? dAdAzrI : yogyatA nahIM ho aura phira hama karane jAe~ to vaha kAma kA nahIM hai na! ho sake utanA karanA aura nahIM ho pAe to chor3a denaa| mana meM bhAva rakhanA ki yaha velDiMga ho jAe to acchaa| yoM sahI tarIke se velDiMga nahIM ho pAe to bhAva rakhanA cAhie, lekina bhAva to TUTane hI nahIM denA caahie| aisA to honA hI nahIM cAhie na ki 'ye loga judA ho jAe~ to acchA hai!' ve sAtha meM haiM, ve hI duHkha meM haiM na! unake bhI mana meM to aisA hai ki 'yaha kahA~ jhaMjhaTa meM pha~se!' aura unheM vApasa hama judA karane jAe~! vaha nahIM honA caahie| praznakartA : lekina dAdA usa samaya samatA nahIM rhtii| usa samaya aisA ho jAtA hai ki 'yaha aisA kara rahA hai ?!' dAdAzrI : vaha sArI kamI hai ! vaha kamI hai na! vaha aisA hI karegA, samaya Ane pr| sA~pa ko dUdha pilAkara bar3A kareM, pAle-poseM, phira use ekAdha lagAkara dekho! 'maiMne itane dinoM taka dUdha pilAyA hai, eka lagA dU~ / ' to kyA karegA vaha ?! praznakartA : aba, jisake lie velDiMga kareM, vaha yadi virodhI bana jAe to aisA lagatA hai ki aisA kyoM kara rahA hai ?' to use ahaMkAra se hI velDiMga kiyA huA kahA jAegA na? dAdAzrI : hA~, ahaMkAra se hI huA hai| usameM se miThAsa lene ke lie|
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] kaoNmanasensa : velDiMga praznakartA : bhAva meM rahatA hai ki velDiMga karanA hai, lekina kara nahIM paate| pahale miThAsa lagatI hai, lekina phira sahana nahIM hotA isalie chor3a dete haiN| 201 dAdAzrI : vaha to phira bhAva rakhanA hai / phira velDiMga ho sake to ThIka hai, varnA bhAva rakhanA aura jo kucha bhI huA usameM 'unakA thA aura unheM huA' hameM aisA rahanA cAhie / velDiMga se sarvatra AnaMda yAnI 'ye saba kisa taraha se eka ho jAe~ ? gutthiyA~ kisa taraha se sulajheM ?' aisI saba bahuta sArI cIz2eM jAnatA ho to, use velDiMga karane vAlA kahA jAtA hai / praznakartA : ApakI jo velDiMga hai, vaha sUkSma levala kI hotI hai| logoM kI sthUla meM hotI hai| dAdAzrI : hA~, aise sthUla vAle bhI bahuta hote haiM / praznakartA : ApakA yaha guNa mujhe bahuta pasaMda aayaa| Apa kisa prakAra se sabhI ko samajhAkara velDiMga karate haiM aura aMta meM sabhI AnaMda meM A jAte haiM, aisA kara dete haiM / dAdAzrI : aura sabhI AnaMda meM A jAte haiM to usakA phira mujhe AnaMda-AnaMda rahatA hai| kabhI kisI kA mu~ha car3hA huA ho to maiM usase pahale pUchatA hU~ ki, 'kyA hai ? aisA hai, vaisA hai ? kisa duHkha ke kAraNa mu~ha car3hA rahA hai? maranA to hai hI, to jIte jI kyoM AnaMda meM na raheM ? ! agara maranA hI hai, to usa dina dekha leMge lekina abhI to AnaMda meM rahanA hai / ' ye to sAla-do sAla duHkha meM nahIM hote aura bAda meM phira vApasa duHkha hI duHkha meN| yaha zarIra hI aisA hai pudgala kA ki duHkha rahatA hI hai| sira meM darda ho taba deha kA duHkha nahIM hotA ? taba yadi deha kA duHkha hotA hai to pati kA nahIM hogA ? ! lekina phira bhI velDiMga ho jAne ke bAda donoM eka ho jAte haiM, taba asalI maz2A AtA hai !
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 AptavANI - 9 jJAnI kI maulika bAteM praznakartA : 'velDiMga' zabda to, dAdA kI maulika bAta hai ! dAdAzrI : ' velDiMga' zabda hI 'dAdA' kA hai ! koI kahe ki " maiMne do logoM kI 'velDiMga' karavA dI" to vaha dAdA kA hI zabda hai, yaha bAta pakkI ho jAtI hai / yaha 'velDiMga' cIz2a hI maulika haiN| abhI to kaI loga yaha 'velDiMga' zabda sIkha gae haiM I praznakartA : yahI kitanA bar3A vijJAna hai ! dAdAzrI : aise to bahuta sAre vijJAna haiM mere pAsa ! praznakartA : to kucha nikAlie na ! dAdAzrI : vaha to saMyoga hoMge to nikalegA na ! tor3ate sabhI haiM, jor3atA hai viralA hI Apa kyA aisA nahIM jAnate the ki ye 'dAdA' jor3e hue ko tor3ate nahIM haiM ? praznakartA : vaha jAnatA hU~, aura TUTe hue ko jor3ate haiM, vaha bhI mAlUma hai| dAdAzrI : loga to darAra DAlane Ate haiM / pratyakSa aura apratyakSa rUpa se kitanI ApattiyA~ uThAte haiM / apratyakSa ko to hama 'leTa go' kara dete haiM lekina pratyakSa vAle ko to hamane mu~ha para hI sunA diyA thA / hamane kisI kA bhI nahIM calane diyA / phira bhI, agara apanA gunAha hogA tabhI calegA na! aura isake bAvajUda bhI yadi sAmane vAle kA cala jAe, to hama samajha jAte haiM ki pichalA gunAha hogA, vaha sulajhakara nikala gayA / hama saba jahA~-tahA~ se sulajhAne hI baiThe haiM na ? ! maiM to jiMdagI bhara sulajhAne ke lie hI baiThA huuN| jo kucha bhI hotA hai, use sulajhAne hI baiThA hU~ !
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca kIcar3a se dUra hI acche isa saMsArarUpI ghara meM to sabhI mehamAna kI taraha Ae hue haiN| jitane dina rahe utane dina mehamAna, phira cale jaaeNge| jAte hue nahIM dikhate? mamatA vAle aura binA mamatA vAle, sabhI cale jAte haiM na? isalie eka minaTa bhI mata bigaadd'naa| pA~ca-pacAsa sAloM taka rahanA hai, vahA~ hama eka minaTa bhI kyoM bigAr3e? dAg2a par3a jaaegaa| kapar3A yahIM raha jAegA aura dAg2a hameM lagegA aura vaha dAg2a hamAre sAtha aaegaa| to hama dog2a kyoM par3ane deM? aba, dAg2a kahIM sabhI jagaha nahIM par3a jaate| sirpha jahA~ para kIcar3a ho, vahIM para hameM sa~bhalakara calanA hai| dhUla ur3e to usakI hama bahuta phikra nahIM rkhte| dhUla to apane Apa hI jhar3a jAegI, lekina kIcar3a to cipaka jAtA hai| dhUla to, yoM kapar3oM ko jhAr3ane se ur3a jAegI lekina kIcar3a to nahIM jAegA aura dAg2a par3a jaaegaa| isalie jahA~ para bhI kIcar3a jaisA hai, vahA~ se dUra rahanA hai| nirapekSa jIvana dekhe jJAnI ke saMpUrNa zuddhatA isa duniyA meM zAyada hI kabhI hotI hai, kyoMki sabhI ajJAniyoM ke jIvana to sApekSa hote haiM aura kramika mArga ke sabhI jJAniyoM ke jIvana bhI sApekSa hote haiN| bhagavAna ne sirpha 'hameM' hI apavAda rakhA hai ki nirapekSa jIvana! hA~, kisI prakAra kI apekSA nahIM, aisA jIvana! vahA~ para saMpUrNa zuddhatA hotI hai| kisI bhI prakAra kA dAg2a nahIM hotA vahA~ pr|
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 AptavANI - 9 mamatA nAma mAtra ko bhI nahIM jagat ke loga apekSA rahita haiM hI nahIM, kucha na kucha apekSA rahatI hai jabaki ye jJAnIpuruSa to nirapekSa haiM! yAnI kisI bhI prakAra kA mamatva nahIM hai unameM ki 'deha merI hai, mana merA hai, citta merA hai, yaha merA hai, yA vaha merA hai|' aisA kisI bhI prakAra kA mamatva nahIM, usI vajaha se yaha g2az2aba kA vijJAna hai| hama sUrata gae the| vahA~ sUrata ke eka tyAgI puruSa the, bahuta z2abaradasta tyAgI iMsAna, bahuta tapasvI iMsAna / AsapAsa ke bahuta se loga unake darzana karate the, aise the ve vyakti / vahA~ unhoMne saba se kahA ki, "dekho, dekho, ye 'dAdA' kauna hai ? mamatva rahita puruSa koI dekhA ho to sirpha inhIM ko dekhA hai| lagabhaga do sau logoM se maiM milA hU~, bar3e-bar3e logoM se, saMtoM se, lekina maiMne aisA eka bhI saMta nahIM dekhA jo bilkula mamatA rahita ho / thor3I bahuta mamatA ho aise mile haiM sabhI / jabaki sirpha yahI eka puruSa, sirpha ye 'dAdA' hI eka aise dekhe haiM jo mamatA rahita haiM / merI jiMdagI meM eka hI mamatA rahita puruSa dekhe haiM / " maiM bhI samajha gayA ki ye dhanya haiM, inheM itanI parIkSA karanA AyA kyoMki maiM apane Apako jAnatA hU~ ki mamatva to hai hI nhiiN| bacapana se hI mamatva nahIM! yAnI ki mamatA rahita puruSa duniyA meM hote hI nahIM / mamatA rahita puruSa yAnI ahaMkAra rahita puruSa / jahA~ mamatA nahIM hotI vahA~ ahaMkAra to DhU~Dhane ko rahA hI nahIM / ataH 'jJAnIpuruSa' to kaise hote haiM ? mamatA rahita hote haiM, ahaMkAra aura mamatA rahita hote haiM ! jisa taraha kudarata rakhe, ve usI taraha rahate haiN| unameM potApaNuM (maiM hU~ aura merA hai aisA AropaNa, merApana) nahIM hotaa| saMpUrNa nirmamatva vahA~ paramAtmapana jahA~ khuda kA svArtha hai, jahA~ para kucha na kucha mamatA hai, vahA~ kucha bhI kalyANa nahIM ho pAtA / thor3I sI bhI mamatA ho vahA~ kalyANa nahIM ho pAtA aura jahA~ mamatA nahIM ho, vahA~ bhagavAna prakaTa ho jAte haiM / mamatA ke kAraNa hI ahaMkAra hai /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 205 praznakartA : lekina aisA hotA hai ki mamatA ke kAraNa ahaMkAra hotA hai aura ahaMkAra ke kAraNa rAga hotA hai ? dAdAzrI : nhiiN| mamatA kI vajaha se hI yaha saba hai| 'Ai' (I) kisa vajaha se rahatA hai ? 'mAi' (My) kI vajaha se| varnA 'Ai' to paramAtmA hai| 'mAi' arthAt mmtaa| 'Ai' aura 'mAi' inakA separezana ho jAe to bacA kyA? 'aai|' aura vahI paramAtmA hai| praznakartA : aisA nirmamatva sabhI meM A jAe to sabhI jJAnI bana jAe~ge na? dAdAzrI : haaN| nirmamatva ho jAe to vaha jJAnI hI huA na, phira! kyoMki jitane bhI tIrthaMkara ho cuke haiM ve sabhI nirmamatva! vahA~ mamatva khar3A nahIM rhtaa| praznakartA : yaha jo mamatva hotA hai, vaha kisa vajaha se hotA hai ? dAdAzrI : lAlaca kI vajaha se, kisI na kisI lAlaca ke kaarnn| praznakartA : pichale janma meM jo kucha kiyA hotA hai, usake kAraNa aisA saba hotA hai kyA? dAdAzrI : vaha to Apa isa 'jJAna' meM Ane ke bAda samajhe ho ki yaha pichale janma kA kiyA huA haiN| saMsAra ke logoM ko to yaha samajha meM hI nahIM AtA na! vaha lAlaca hai unkaa| spaSTa, khulA lAlaca dikhAI detA hai aura jahA~ lAlaca ho vahA~ para mamatA rahatI hI hai, avshy| hameM lAlaca pahale se hI nahIM thA, mAna bahuta thaa| praznakartA : to yaha jo ahaMkAra khar3A hai, vaha lAlaca aura mamatA ke kAraNa hI khar3A hai? dAdAzrI : 'mAi' ke kAraNa 'Ai' khar3A hai| nahIM to 'Ai' 'kliyara' ho jAe to paramAtmA hI hai| 'Ai' jaba taka 'mAi' ke sAtha hai taba taka ahaMkAra hai| jisakA 'mAi' gayA, usakA ahaMkAra gayA, vaha paramAtmA ho gayA! dIye jaisI bAta hai|
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 AptavANI-9 vahI lakSaNa mamatA ke mamatA to use kahate haiM ki jisameM jI ulajha jaae| jaise hama kahe ki 'yaha merA' to usake aMdara jI ulajha jAtA hai vApasa aura vaha cIz2a TUTa jAe to kyA karatA hai ? apane ye pyAle phUTa jAe~ to parezAnI ! are, kaIM to itane choTe-choTe bacce Ate haiM taba maiM unheM cAya pIkara rakhA huA kapa dikhAkara kahatA hU~, 'beTA, ye cAya kA pyAlA DAla de baahr|' taba baccA kyA kahatA hai ? ki 'ise DAlate hoMge?' aisA karake baccA kaMdhe ucakAtA hai| isase mamatA samajha meM nahIM AtI? to phira vaha kaMdhe kyoM ucakAtA hai ? phira yadi maiM bacce se kahU~ ki, 'dAdAjI ke bUTa pheMka de|' taba vaha kahatA hai, 'nahIM pheMka skte|' dekho, ye samajhadAra! bahuta pakke haiN| yaha saba to ahaMkAra ke kAraNa ulTA ho gayA hai| ham ham ham ham! praznakartA : yaha ahaMkAra jJAna dvArA miTa sakatA hogA na? dAdAzrI : ahaMkAra arthAt ajJAnatA! ahaMkAra kA artha hI ajJAnatA! aura jJAna arthAt niahNkaaritaa| ataH jJAna se kisI kA ahaMkAra nahIM miTa sake, aisA nahIM hai| jJAna hI niahaMkAritA aura ajJAna arthAt ahaMkAra, ye do hI sTezana haiM ! mamatA kA vistAra varnA jagat to mamatA ke paudhe ko hI pAnI pilAtA rahatA hai| pUrA jagat kyA karatA hai? mamatA ke paudhe ko bar3A karatA hai ki 'yaha hamArA, yaha hamArA, yaha hamArA,' taba use pUche ki, 'kauna sA terA nahIM hai ?' taba kahegA, 'yaha hamArA nahIM hai, yaha hamAre bhAI kA hai|' phira kucha sAloM bAda phira kahatA hai, 'bhAI ne hamArA dabA liyA hai|' are, kitanA dabAyA hai? taba kahegA, 'itanI, Der3ha hAtha jitanI z2amIna dabA lI hai|' taba vaha phira korTa meM jAtA hai| vakIla se kaheM ki, 'sAhaba, itanA sArA dabA liyaa|' vaha vApasa 'aMtima sTezana' taka calA jAtA hai| aura phira beTA bhI lar3atA hai aura beTA bhI kahatA hai ki 'itanA dabA liyA hai!'
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca aba inheM akla vAleM kaheM yA akla ke bore kaheM ? beceM to kitane paise Ae~ge? cAra Ane bhI nahIM Ae~ge / hai na ? 207 4 aura mamatA to isa hada taka ki ' hindustAna deza hamArA hai' khegaa| phira gujarAta meM kyA kahegA ? 'gujarAta hmaaraa|' vahIM para yadi koI gujarAta meM hai aura ve saba bAteM karate haiM ki 'saurASTra to ApakA, lekina hamArA carotara bahuta acchA / ' aise pUre carotara ke mAlika bana baiThate haiM ! phira carotara meM ANaMda vAle kahate haiM ki 'hama aise / ' jabaki bhAdaraNa vAle kahate haiM, 'hamAre bhAdaraNa vAle aise / ' taba vahA~ para pUre gA~va kA mAlika bana baiThatA hai| phira gA~va meM do mohalle vAle lar3a rahe hoM taba kahatA hai, 'ApakA mohallA aisA aura hamArA mohallA aisA / ' phira eka hI mohallevAloM meM jhagar3A ho taba kahate haiM, 'tumhArA khAnadAna aisA aura hamArA khAnadAna aisaa|' khAnadAnavAloM meM jhagar3A ho taba kahate haiM ki, 'ApakA ghara aisA aura hamArA ghara aisA / ' kahA~ taka ? to Akhira meM do bhAIyoM ke bIca meM anabana ho, taba kahate haiM, 'tujhase to maiM kucha alaga huuN|' to aMta taka yahI kA yahI / phira use saMbhAlane ke lie aMtima sImA taka calA jAtA hai| pUre gujarAta, pUre hindustAna ko saMbhAlane jAtA hai pUre hindustAna meM apanA sAmAna phailAyA hai, usakA artha hI kyA hai phira ? yaha to, khuda kA to kalyANa kiyA nahIM aura aise saba jagaha apane bichaune bichAtA rahatA hai / I aba yaha dRSTibheda kauna karavAtA hai ? buddhi ! aura vaha itanI hada taka dRSTibheda karavAtI hai ki ina saba se hamArA koI lenA-denA nahIM hai| 'yaha hamArA, yaha hamArA ghara, hamArA hai yaha sabakucha | dUsare kisI se hamArA lenA-denA nahIM hai|' itanA adhika dRSTibheda karavAtI hai / hama kaheM, 'ApakA ghara, to aba to Apake ghara meM judAI nahIM hai na ?' taba vaha kahatA hai, 'nahIM, hamAre ghara meM judAI nahIM hai|' lekina jaba do loga Apasa meM lar3ate haiM na, taba kyA karate haiM ? ghara meM vApasa do loga Apasa meM lar3ate haiM yA nahIM lar3ate kabhI? praznakartA : hA~, lar3ate hI hai na!
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 AptavANI-9 dAdAzrI : taba kyA karate haiM phira? 'Apa aise|' aura pati kahegA, 'tU aisii|' aisA karate haiM yA nahIM karate? isa taraha bheda par3ate-par3ate kahA~ taka Akara rukatA hai ? kahA~ taka pahu~catI hai usakI jar3a? khuda apane Apa para ki 'aba maiM hI huuN| bAkI dUsarA koI merA apanA nahIM hai|' isa taraha yaha bhedadRSTi 'merA-terA, merA-terA' karavAtI hai| yahI kI yahI hAyataubA, hAya-taubA, haay-taubaa| mamatA bAunDrIsahita eka bhAI kahate haiM, 'merI mamatA nahIM jaatii|' taba maiMne kahA ki, 'kaise jAegI lekina? yaha Apake makAna kI bAunDrI hai, to itanA hI ApakA hai aisA jAnate ho na? yA Apa aisA kahate ho ki isase Age bhI kucha hai? itanI hI bAunDrI hai, isa taraha bAunDrI batAte ho yA nahIM batAte Apa? to mamatA kI bAunDrI batAoge? mamatA kI bAunDrI kitanI hai ? ghara kI bAunDrI to dUsarA bhI batA sakatA hai ki yaha ApakA hI hai| yoM mamatA dikhAnI par3egI na? isa saMsAra ke logoM ne to mamatA kI bAunDrI nahIM dekhI hai| hara eka cIz2a bAunDrI se hI zobhita hotI hai| yaha ApakA makAna hai, usase bAhara ApakI dRSTi jAtI hai kyA ki yaha pAsa vAlA makAna bhI hamArA hI hai? praznakartA : nhiiN| dAdAzrI : usakI bAunDrI hai na? aisA nahIM kahate na, ki yaha sabhI kucha merA hai? yAnI maiM kyA kaha rahA hU~ ki mamatA bhale hI rahe, lekina vaha bAunDrIpUrvaka honI caahie| lekina 'bAunDrI kitanI honI cAhie?' jisa para mamatA kI ho vaha cIz2a apane sAtha Ae, vaha mamatA kI bAunDrI! to mamatA kI bAunDrI yAnI kyA ki Apa jIvita ho taba taka vaha ApakA hI rahe, usake bAda ApakA nahIM rhe| isa u~galI kI mamatA rakhane ko kahA hai bhagavAna ne ki 'yaha u~galI merI hai' khnaa| lekina isa aMgUThI kI mamatA rakhane ko manA kiyA hai| kyoMki yaha aMgUThI
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 209 to yahIM raha jAegI aura hamAre cale jAne ke bAda bhI vaha yahIM para rahatI hai| phira to pIche vAle loga a~gUThI nikAla lete haiM yA nahIM nikAla lete? aura aMgaThI nahIM nikale na, to u~galI kATakara bhI nikAla lete haiN| isalie vahA~ para mamatA nahIM karanI hai| yAnI hamAre jAne ke bAda jisakA astitva nahIM rahe, utanI mamatA apnii| usake Age kI mamatA khatma ho jAnI caahie| yAnI merA kyA kahanA hai ki kauna sI mamatA khatma ho jAnI cAhie? ki khuda kA ikalautA beTA ho usa para se bhI mamatA calI jAe, aura isa taraha sabhI jagaha para se mamatA calI jAnI caahie| yaha gappa nahIM hai| logoM kI parIkSA meM to gappa guNA gappa karake javAba lAe taba bhI pAsa ho jAte haiN| lekina 'jJAnI' kI parIkSA meM pAsa nahIM hoNge| vahA~ gappa nahIM clegii| vahA~ to ekjekTanesa caahie| phailAI huI mamatA koI inzyorensa vAlA dekha rahA ho ki yaha sTImara DUba rahA hai, vaha khuda aise dekhatA z2arUra hai, lekina usa para asara kyA hotA hai ? aura yadi sTImara DUba jAe to inzyorensa vAle ko paise to dene par3eMge na? praznakartA : hA~, paise to dene pdd'eNge| dAdAzrI : lekina usa para koI asara hotA hai kyA? praznakartA : usa para asara nahIM hotaa| dAdAzrI : aisA kyoM? yadi kaMpanI kI cIjeM kho jAe~ to kise duHkha hotA hai? sabhI 'hamArA, hamArA' kahate haiM, lekina hai koI mamatA kisI prakAra kI? yoM do taraha kI mamatA honI caahie| zarIra para pUrI mamatA honI cAhie aura bAhara kI mamatA, jo phailAI huI mamatA hai, vaha aisI honI caahie| 'yaha ghara hamArA, yaha ghar3I hamArI, yaha a~gUThI hamArI' kahate haiM,
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 AptavANI-9 vaha sArI phailAI huI mamatA hai lekina 'jAte samaya' to ye loga kAna kATa lete haiM aura z2evara nikAla lete haiN| ataH mamatA kI bAunDrI honI caahie| hara eka cIz2a kI bAunDrI honI cAhie na? mamatA kI bAunDrI nahIM honI cAhie? praznakartA : ataH phailAI huI mamatA vAlI cIz2oM para rAga-dveSa nahIM rakhanA, aisA huA na? dAdAzrI : ina inzyorensavAloM para jaise koI asara nahIM hotA, usa taraha se rahanA caahie| rakho mamatA lekina... mamatA rakhane para jo cIz2a apane sAtha Ae, utanI hI mamatA karanI cAhie yA phira aisI koI cIz2a hai ki jisakA hamAre jAne ke bAda astitva nahIM rahatA? 'yaha paira merA, hAtha merA, nAka merA, kAna merA, A~kha merI, yaha u~galI merI, dAMta mere, battIsoM dAMta mere|'- are, isa zarIra meM to bahuta cIjeM haiM lekina agara itanI hI mamatA rakhe, taba bhI bahuta ho gyaa| phira koI dakhala hI nahIM rahegI na! mamatA ko bAhara phailAne kI z2arUrata nahIM hai| phailI huI mamatA to bhUla se ho gaI haiM ina logoM se| yaha nAsamajhI se khar3A huA hai| varnA bAhara mamatA kA vistAra karanA hI nahIM caahie| praznakartA : usakA artha aisA huA ki isa zarIra taka kI hI mamatA rakhanI cAhie? dAdAzrI : isa zarIra taka kI hI, aura vaha mamatA pUrI taraha se rakhanI caahie| use khilAnA, pilAnA, isa mamatA meM bahuta sukha hai lekina isa sukha ko nahIM bhogate aura 'yaha ghara merA, yaha plaoNTa merA, yaha phalAnA merA, yaha merI vAipha!' are, koI bhI terA nahIM hogaa| jise hama 'merA' kahate haiM vaha apane hAtha meM nahIM aataa| 'hama' paramAnenTa haiN| vinAzI cIz2oM ke sAtha ApakA mela hI nahIM khAegA na? isakA guNAkAra hI nahIM ho sktaa|
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 211 Akhira meM to yaha zarIra bhI apanA nahIM rahegA, to patnI kaba apanI banegI? patnI apanI banatI hai kyA? Aja isa patnI para mamatA karate raheM aura parasoM patnI ne DAivorsa le liyA to? aura isa zarIra meM to koI jhaMjhaTa hI nahIM na! praznakartA : lekina isa zarIra para adhika mamatA rakhane jaisA kyA hai? dAdAzrI : to bAhara bhI mamatA rakhane jaisA kyA hai ? yAnI ki kucha bhI ApakA nahIM hai| jo ApakA hai, vaha Apake sAtha aaegaa| niyama aisA hai ki jo ApakI cIz2a hai vaha Apake sAtha AtI hI hai, niyama se AtI hI hai| jo ApakI nahIM hai, ve cIjeM Apake sAtha nahIM Ane vaalii| to jo ApakI nahIM haiM, una para mamatA rakhane kA kyA artha hai? vaha mIniMgalesa hai na! praznakartA : lekina zarIra para to kitanI mamatA rahatI hai ? dAdAzrI : zarIra meM to bahuta cIjeM haiN| ye to battIsa dAMta haiN| yaha jIbha aura sabakucha dekho na, aise pUrA dina kAma karatI rahatI hai, lekina dekho thor3I sI bhI kucalI jAtI hai kabhI? ataH mamatA ko isa deha jitanA bar3hAe~ na, to bahuta ho gyaa| praznakartA : itanI mamatA rahane se kyA phAyadA? dAdAzrI : isa deha kI mamatA rakhate ho na, to isa deha kA eDajasTamenTa hotA hai, hara eka cIz2a kI vyavasthA hotI hai, usake niyama hote haiM, ki A~kha ko kyA-kyA cAhie, vaha saba use mila jAtA hai| kAna ko kyA cAhie, peTa ko kyA cAhie, zarIra ke hara eka aMga ko usakI z2arUrata kI cIjeM mila jAtI haiN| praznakartA : sirpha zarIra para mamatA A gaI to? dAdAzrI : zarIra para sArI mamatA A gaI to caina se cAra bistara bichAkara so jAnA hai lekina ye to caina se sote bhI nhiiN|
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 AptavANI-9 praznakartA : lekina logoM kI mamatA to bahuta vistRta hotI hai na? dAdAzrI : vistAra karate haiM lekina kisI ko kyA pharka par3atA hai? hara eka kI icchA to hotI hI hai na? yaha kisAna hai, to hara eka kisAna ko kitanI z2amIna rakhane kI icchA hotI hogI? aura z2amIna to sImita hI hai na? aura z2amIna ke lie logoM kI icchA asImita haiN| vaha kahegA 'mujhe pA~ca sau bIghA caahie|' dUsarA kahegA 'mujhe sau bIghA caahie|' tIsarA kahegA 'mujhe sau bIghA caahie|' to isakA mela hI kaise par3egA? aisA ho nahIM pAtA, aura mAra khA-khAkara logoM kA dama nikala jAtA hai| miTAo mamatA samajha se eka vyakti kA khuda kA baMgalA hai, bahuta hI pasaMda Ae vaisA baMgalA hai| usa baMgale ko becane kI bAta nikalI taba vaha rone lgaa| vaha kahatA hai, 'yaha baMgalA becanA mata, kucha bhI ho jaae|' isake bAvajUda paisoM kI takalIpha ke kAraNa baMgalA becanA par3A aura dastAveja ho jAne ke bAda vaha baMgalA jala gyaa| taba kisI ne usa vyakti se pUchA ki, 'are, terA vaha baMgalA jala gayA?' taba vaha kahatA hai, 'mujhe kyA lenAdenA?' 'lekina are, vaha terA baMgalA thA na!' taba vaha kahatA hai, lekina vaha maiMne beca diyaa|' aba itanA acchA baMgalA jisameM ki vaha rahatA thA, lekina dUsare dina usakI mamatA kyoM khatma ho gaI? praznakartA : baMgalA bika gayA isalie? dAdAzrI : lekina usakI mamatA kyoM khatma ho gaI? praznakartA : usane apanI mamatA chor3a dI isalie khatma ho gii| dAdAzrI : chor3a to nahIM dI, lekina majabUrana chor3a denI par3I na! dUsare dina agara baMgale meM Aga laga jAe to balki vaha ha~satA hai, ki
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 213 'calo zAMti ho gaI!' yAnI eka hI dina meM 'merApana' calA gayA? aura use badale meM kyA diyA? kAgaz2a die? are, 'merApana' kAgaz2oM se jAtA hai? hA~, calA gayA, vaha dekhA na! aura kAgaz2a bhI cale jAe~ge yA nahIM jAe~ge? ve bhI cale jaaeNge| yadi kAgaz2oM se 'merApana' calA jAtA hai, to agara use hama samajha se nikAla deM to kyA burA? jo kAgaz2oM se calA jAtA hai use samajha se nikAla deM to kyA burA hai? aura samajha se nikala sakatA hai yA nahIM nikala sakatA? phira ghara jala jAe, taba bhI roegA nahIM na? praznakartA : lekina korTa una dastAveja ko inavailiDa (amAnya) kara de to vApasa rone lgegaa| dAdAzrI : hA~, to vApasa rone lgegaa| praznakartA : Aja taka to mamatA khatma nahIM huI, aisA kyoM? dAdAzrI : vaha to usakA tarIkA jAne binA khatma nahIM hotI na! aura aMta meM vaha bIsa lAkha se banAyA huA baMgalA kyA kahatA hai ? 'he nagInadAsa seTha, yA to Apa cale jAoge yA phira maiM calA jaauuNgaa|' taba nagInadAsa seTha kahate haiM, 'tU kahA~ jAegA?' taba baMgalA kahatA hai, 'ApakA divAliyA nikalegA taba mujhe cale jAnA pdd'egaa| varnA phira bhI Apa to cale hI jaaoge| maiM to rhuuNgaa|' aba agara baMgalA aisA kahe taba zaramiMdagI hogI yA nahIM hogI? yAnI mamatA kA vistAra kiyA hai ina logoM ne, galata vistaar| makAna kA vistAra kyoM nahIM karate ki 'yaha merA itanA hI hai ?' aura isa mamatA kA vistAra pUrI duniyA para karatA hai| praznakartA : lekina jisakA mamatA kA vistAra bar3A hai, use saMsAra kI dRSTi se bar3A AdamI kahate haiN| dAdAzrI : hA~, bar3A AdamI kahate haiM lekina use duHkha bhI utanA hI rahatA hai na! yaha to sabhI ne jhUThI mamatA kA vistAra kiyA hai|
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 AptavANI-9 myUz2iyama kI zarte yaha jo mamatA hotI hai vaha kisa vajaha se ho jAtI hai? sAMsArika svabhAva se / baMdhana-svabhAva se mamatA hotI hai aura buddhi ne kyA kucha kama kAma kiyA hai ? buddhi se yaha pUrA jagat suMdara banAyA hai ? lekina isameM pha~sane ko manA kiyA hai| tU dekhanA, ghUmanA, khAnA, pInA, lekina pha~sanA mata lekina phira bhI loga cipaTa jAte haiN| cipaTanA mt| cakhakara so jA na! yaha duniyA kyA hai? saba se bar3A myUz2iyama ! yaha apane yahA~ bar3audA kA myUz2iyama hai na, aisA hI eka bar3A myUz2iyama haiN| usa myUz2iyama meM TikaTa lekara aMdara jAte samaya kyA zarta hotI hai ? ki 'Apa aMdara jaao| aMdara dekho karo, ghUmo, jitane samaya taka aMdara sabakucha na dekha lo taba taka ghuumo| khAne kI cIjeM khAo, piio| bhale hI cAya piio| bhUkha lagI ho to nAztA krnaa| bhogane kI cIz2a bhoganA, lekina kucha lenA mt| aMta meM daravAz2e se bAhara nikalanA ho taba kucha lekara mata nikalanA, varnA gunAha lAgU hogaa|' taba usameM jAne ke bAda phira kyA jor3ator3a karanI? saMgrahAlaya meM dekhate rahanA hai lekina vApasa yaha dhamA-caukar3I kisalie? bAhara nikalate samaya kucha lekara nahIM jAnA hai, aise saMgrahAlaya ke aMdara Ae ho| taba vaha kahatA hai, 'sAhaba, hAtha meM leMge, taba jor3ator3a hai n|' lekina nahIM, mana meM bhI lekara nahIM nikalanA, aura vANI meM bhI lekara nahIM niklnaa| kucha lenA-karanA mt| phira bhI ise bhogane kI chUTa dI hai, to kyA galata kahA hai? praznakartA : ThIka hai| dAdAzrI : aba usa taraha se nikala sakate haiM yA nahIM nikala sakate? lekina loga to bharate rahate haiM aura kaIM to jeba meM bhI lekara A jAte haiM, lekina phira vahA~ pakar3e jAte haiN| mana meM to bahuta sAre loga bahuta kucha le gae haiN| 'vo vAlI jo dekhI thI, usake jaisI to nahIM hai|' taba vaha kahegI, 'unake jaise to maiMne dekhe hI nhiiN|' are kyA karanA hai usakA?
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 215 praznakartA : lekina yaha saMgrahAlaya hai hI aisA ki sabhI prakAra kA lAlaca karavAtA hai| dAdAzrI : saMgrahAlaya aisA hI hotA hai lekina sAtha meM kucha bhI le nahIM jAnA hai, aisI zarta hai| taba phira kyA hai? Apake gA~va meM sAtha le jAne kA rivAz2a hai kyA? praznakartA : nhiiN| dAdAzrI : to phira kisalie yaha 'hAya, hAya' hai saba? dekhanAjAnanA! Ama Ae to kyA pheMka dene haiM? hAphUsa ke Ama Ae~ to caina se khAo, paMkhA claakr| eyara kaMDIzanara calAo harja nahIM, lekina sAtha meM kucha le nahIM jAnA hai, aura 'hAya, hAya' nahIM karanI hai| yAnI pUrA jagat saMgrahAlaya hai isameM ArAma se khaao-piio| TesTaphulI khAo lekina isa taraha se nahIM bhogte| sira para talavAra laTakI huI ho, aura nIce bhojana karanA! are, rahane de terA bhojana! jAne de ise! varnA talavAra kA bhaya laga rahA ho to use kahakara baiTha ki 'jaba giranA ho taba girnaa| yahA~ bhojana karane baiThe hai|' varnA yoM eka-eka vyakti kI aisI dazA hai ki sira para talavAra aura nIce bhojana krnaa| aura mu~ha para to eraMDI kA tela hI cupar3A huA hotA hai| eraMDI kA tela cupar3A huA dekhAI detA hai yA nahIM? praznakartA : haaN| dAdAzrI : yAnI ki saba khAnA, piinaa| jo Apako anukUla Ae vaha khaanaa| striyoM meM koI harja nahIM hai| vivAha mata karanA aura vivAha karo to bhI vyavahAra se vivAha krnaa| nizcaya se vivAha mata krnaa| yaha loga to nizcaya se vivAha kara lete haiN| nizcaya se vivAha nahIM karate? praznakartA : hA~, karate haiM na! dAdAzrI : aba ye loga vivAha karate haiM aura Apa bhI vivAha karate ho lekina ve loga 'merI, merI,' karate rahate haiM jabaki Apa phAila kA nikAla karate ho| 'jJAna' liyA hai islie| lekina kyA 'merI, merI' kahI huI koI bhI cIz2a sAtha meM le jAI jA sakatI hai? koI lekara gayA hai kyA?
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 AptavANI-9 praznakartA : nahIM, koI abhI taka sAtha meM nahIM le gyaa| dAdAzrI : yadi sAtha meM le jAne kI zarta nahIM hai to kisalie yaha 'hAya, hAya' karate haiM loga? ataH aMdara se kucha lenA mata, bahuta pasaMda Ae phira bhii| loge to jokhimadArI aaegii| lekina loga jeba meM DAla dete haiM aura dUsarI tarapha se nikala jAte haiN| phira jaba vahA~ para pakaDe jAte haiM taba jokhimadArI AtI hai isalie kucha lenA mata, bhoganA sabakucha lekina 'merA' hai, aisA mata rkhnaa| saMgrahAlaya meM 'merA' kahA jAtA hogA? Apako kaisA lagatA hai ? praznakartA : sahI bAta hai| dAdAzrI : aura jahA~ kalaha hai, vahIM para mamatva hai| bAhara kisI ke sAtha kalaha nahIM hai| phira kahegA, 'merI patnI nAlAyaka hai|' taba phira 'merI' kisalie kaha rahA hai? phira bhI 'merApana' nahIM chodd'taa| nahIM chor3atA, hai na? praznakartA : yaha 'merI' kahanA aura 'nAlAyaka' kahanA, ve donoM bAteM eka sAtha bolate haiM, aisA kisI ko vicAra hI nahIM aaegaa| dAdAzrI : hA~, 'merI patnI nAlAyaka hai, DAivorsa lene jaisI hai' aisA bhI kahatA hai| aba jo kucha kahatA hai, usakA asara rahatA hai| hA~, hara eka zabda kA asara rahatA hai| 'nahIM hai merI' kahe, usakA bhI asara rahatA hai aura 'merI' kahe, usakA bhI asara rahatA hai| sAikolaoNjikala iphekTa hI hamArA eka phrenDa thA, usakI zAdI dasa sAla taka hI rahI aura phira patnI mara gaI tIna choTe baccoM ko chodd'kr| taba merA phrenDa bahuta ro rahA thaa| loga AzvAsana dene jAte haiM na, to taba maiM bhI AzvAsana dene gayA thaa| maiMne kahA, 'kisalie ro rahA hai aba? usakA kyA artha hai ?' taba vaha mujhase kahane lagA, lekina ye tIna bacce.... mujhe to usake bagaira acchA nahIM lgtaa|' taba maiMne kahA, 'tU kyA karegA lekina? aba vaha
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 217 vApasa AegI?' taba vaha kahane lagA, 'mujhe acchA nahIM lagatA, usakA kyA karU~?' maiMne kahA, 'are, abhI terI patnI ke binA tujhe acchA nahIM lgtaa| agara Aja se gyAraha sAla pahale tU aura terI vAipha gAr3I meM mile hote to tU dhakkA mAratA na, ki khisaka yahA~ se? dasa sAla pahale vivAha kiyA thA, to vivAha karane ke ekAdha sAla pahale aisA ho sakatA thA yA nahIM ho sakatA thA?' taba vaha mujhase kahatA hai, 'hA~, taba to pahacAna nahIM thI na!' maiMne kahA, 'yaha to, agara vivAha ke ekAdha sAla pahale hI milI hotI to jhagar3A krtaa|' taba vaha kahatA hai, 'isase Apa kyA kahanA cAhate haiM ?' maiMne kahA, "tU zAdI karane baiThA thA na, taba kauna sA roga ghusa gayA thA tujhameM? tU zAdI karane baiThA, usa ghar3I tUne use dekhaa| 'yaha merI vAipha' karake pahalI bAra lpettaa| usane bhI eka lapeTa lagAI ki 'yaha merA pti|' usake pahale aisI lapeTeM nahIM lagAI thiiN| jaba se vivAha kiyA, tabhI se, dasa sAloM taka mamatA kI ye lapeTeM mArate rhe| 'merI, merI, merI, merI!' to itanA adhika mAnasika iphekTa ho gayA hai, itanI adhika sAyakolaoNjikala asara ho gayA hai| eka hI bAra bole hote to sAyakolaoNjikala ho jAtA hai, phira yaha to hai dasa sAloM kI saaykoloNjii|" taba vaha mujhe kahatA hai, 'hA~, hA~, mujhe lagatA hai ki yaha sAyakolaoNjI ho gaI hai merii| aba kaise jAegI yaha ?' maiMne kahA, 'nahIM hai merI, nahIM hai merI, bol| jisa taraha baMdhA thA usI taraha chor3a de na! yahI usakA rAstA hai, aura koI rAstA nahIM hai|' vAstava meM koI baMdhana hai hI nhiiN| yaha to sAyakolaoNjikala iphekTa hI ho jAtA hai| phira jaba patnI tIna bacce rakhakara mara jAe to rotA hai| roegA nahIM becArA? lekina phira isa taraha samajha meM AyA to khuza ho gyaa| nahIM hai pahacAna! yaha to 'merI, merI' karake cipaTa gayA hai yaha sb| 'nahIM hai merI, nahIM hai merI' kareMge to khatma ho jaaegaa| usakI hama gAranTI dete haiN| koI bhI cIz2a 'merI' karake rakhI ho, use ukhAr3anI ho to 'nahIM hai merI' kahane se ukhar3a jAegI aura vahA~ para phira se cipakAnA ho to 'nahIM hai merI' karane ke bajAya 'merI, merI' karoge to cipkegaa| samajha
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 AptavANI-9 meM AyA na? isameM goMda kI z2arUrata nahIM pdd'tii| bagaira goMda ke cipaka jAe, aisI TikaTa hai yh| mamatA ke binA bhI sabakucha prApta yaha to mamatA nAmaka bhUta ghusa gayA hai| use to jaba maiM nikAla dUMgA taba jaaegaa| hama usake ojhA haiN| mamatA DAyana hai, usake hama ojhA haiM isalie nikAla dete haiN| tU bagaira mamatA ke cala, to kitanA mAna milegA! lekina kisI ne bhI mamatA nahIM chodd'ii| maiM use pUchatA hU~ ki 'tujhe kyA-kyA cAhie? kisa-kisa cIz2a kI bhUkha hai?' taba vaha kahatA hai, 'mAna kI bahuta bhUkha hai|' aura kisakI bhUkha? taba vaha kahatA hai, 'khAne-pIne meM se thor3A sukha milatA hai,''are, taba mamatA chor3a na, to sabhI cIjeM tujhe sAmane se mileNgii|' taba vaha kahatA hai, 'vaha chor3a dU~ to merA calA jAegA, jo hai vaha bhI calA jaaegaa|' isalie phira mamatA nahIM chodd'taa| lAlaca ke pariNAma svarUpa pha~sAva ghar3e meM hAtha DAlate samaya baMdara aise karake z2ora se hAtha DAlatA hai, lAlaca ke maare| 'aMdara se cane nikAla la~' socatA hai| vaha z2ora se hAtha DAlatA hai aura phira cane se muThThI bhara letA hai| aba z2ora se hAtha DAlA to z2ora se nikala bhI sakatA hai, lekina muThThI bA~dhI huI hai, usakA kyA hogA? vaha phira muThThI bA~dhakara khIMcatA hai na! phira hAtha nahIM nikalatA, isalie phira cIkhanA-cillAnA, cIkhanA-cillAnA, cIkhanA-cillAnA! aba vaha kisalie nahIM chor3atA? use jJAna hai ki 'maiMne hAtha DAlA hai to maiM nikAla sakatA hU~ aisA hai, to vaha nikala kyoM nahIM rahA? yAnI ki kisI ne mujhe pakar3A hai aMdara se|' lekina vaha chor3atA hI nahIM, muThThI hI nahIM chor3atA aura bAhara cIkha-cillAhaTa, shor-shraabaa| chUTane ke lie prayatna karatA hai, pUrI maTakI ko uThAne jAtA hai, lekina uThA hI nahIM pAtA na ! maTakI AsapAsa meM miTTI lagAkara dabAI huI hotI hai na! z2ora lagAkara uThAtA z2arUra hai, lekina phira maTakI aura vaha, donoM sAtha meM pakar3e jAte haiN| phira usa baMdara ko loga pakar3a lete haiN| baMdara pakar3a meM
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 219 A jAte haiN| loga bhI kArIgara haiM na! kyoMki unake bIca rahakara Ae haiM ve| khuda ke riztedAroM ko pahacAnate haiM ye log| lekina dekho pakaDa lete haiM na ye loga! bAta to samajhanI par3egI na? aisA svabhAva, phira bhI sUkSma avalokana aura phira, apane yahA~ to pahale itanI choTI-choTI maTakiyoM meM dahI jamAte the n| billI ko dahI-dUdha khAne kI Adata hotI hai na, to billI kyA karatI hai ? vaha mu~ha DAlatI hai cakhane ke lie kyoMki use sugaMdha aaii| sugaMdha AI isalie samajha gaI ki aMdara dahI hai| aba, chor3atI to nahIM hai aura AsapAsa koI hai nhiiN| z2ora se mu~ha DAlate samaya tAkata lagAtI hai, lekina phira khIMcate samaya tAkata nahIM laga pAtI isalie phira maTakI ko lekara ghUmatI rahatI hai| maiMne dekhA hai aisI billI ko| dhanya hai| loga dahI khAte haiM, lekina tUne to zrIkhaMDa khAyA! Apane aisA nahIM dekhA? maiM to zarAratI thA to mujhe aisA saba mila jAtA thA aura na ho to koI mujhe dikhAne AtA ki 'calo hamAre yahA~....' zarAratI thA na isalie! Apako zarAratI bananA par3egA usake lie| nahIM bananA par3egA? merA kahanA hai ki zarAratI svabhAva ke kAraNa yaha saba dekhane ko milaa| praznakartA : hama sabhI maTakiyA~ lekara hI ghUmate haiM na? dAdAzrI : are, lekina ghUmate hI haiM na! maiM dekhatA hU~ na? kaIyoM kI maTakiyA~ to maiMne phor3a DAlI thii| taba kyA kare becArA? kahA~ lekara ghUmatA rahegA? A~khoM se dikhAI nahIM detaa| praznakartA : Apane aise kitane logoM kI maTakiyA~ phor3I haiM? dAdAzrI : naMbara to maiM nahIM kahU~gA lekina phor3I z2arUra haiM maiMne maTakiyA~ aura aba ve dekhane lage haiN| 'aba phira se nahIM ddaaluuNgaa|' unheM aisA anubhava ho gyaa| vaha anubhava ho jAne ke bAda ve nahIM ddaaleNge|
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 AptavANI-9 mAnyatA hI lagAtI hai mamatA varnA saMsAra meM koI cIz2a bAdhaka nahIM hai| saMsAra meM bAdhA DAlane jaisA hai hI kyA? jahA~ khuda kA hai hI nahIM! aura yaha to khuda kA mAnA huA thaa| khuda kA hai hI nahIM, aisA hamane DisIz2ana le liyA hai na! aura khuda kA hai vaha mAnA huA hai| vaha mAnA huA yAnI kaisA ki hamane mAna liyA hotA hai ki yaha baiMka apanA hai| usake bAda eka dina hama vahA~ para jAe~ aura mainejara se kahe ki, 'bhAI, yaha baiMka hamArA hai| Apa aba khAlI kara do|' taba vaha kyA kahegA? yAnI ki mAnA huA sabhI kucha jela meM ddlvaaegaa| aisA mAneM hI kyoM phira? aura mAnA huA kisa kAma kA? Disiz2ana vAlA honA cAhie, ekz2ekTa honA caahie| mAne hue se to phira phajIhata hogI, balki jela meM DalavA deNge| yaha to hama sabane mamatA kI isalie baMdha gae haiN| varnA, koI cIz2a apanI hai hI nhiiN| zarIra bhI apanA nahIM hai| yadi apanA hotA to apanA sAtha detA lekina yaha to jAte samaya dekho na, kitane duHkha dekara jAtA hai zarIra aura hameM ghara khAlI kara denA par3atA hai| aura phira kyA kisI janma meM bagaira mamatA ke mare hai? cAcA bana ke mara gae, mAmA bana ke mara gae, yahI kiyA hai na! yadi mamatA rahita maro tabhI vahA~ para praveza hai aura mamatA sahita maroge to yahA~ para hai hI aapkaa| anaMta janmoM se marate Ae haiM, lekina vaha mamatA to gaI nahIM na! vaha to rahI huI hai| abhI taka to mamatA gaI hI nahIM na! yaha mamatA sacamuca kI nahIM hai, aisA jJAna huA lekina mamatA abhI taka gaI nahIM hai| 'yaha mamatA sacamuca kI nahIM hai' aisA jJAna honA, vaha bhI bahuta kaThina haiM, atyadhika kaThina hai| jo mamatA vAlA hai, vaha 'khuda' nahIM hai maiMne Apako mamatA rahita banA diyA, phira bhI kahate nahIM ho Apa! Apako mamatA rahita banA diyA, phira bhI Apa aisA nahIM kahate ki 'maiM bhI mamatA rahita huuN|' praznakartA : lekina mamatA aise kaise nikala sakatI hai?
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 221 dAdAzrI : isa 'jJAna' ke bAda ApakI mamatA calI gaI hai| aba use kahA~ nikAloge phira se? donoM kI sAjhedArI meM dukAna thI, 'ApakI' aura 'caMdUbhAI' kI, usakA hamane ba~TavArA kara diyaa| 'caMdUbhAI' mamatA vAle haiM, usameM harja nahIM hai, 'apanI' mamatA calI gaI hai| sAjhedArI kI dukAna kA ba~TavArA kara diyA to mamatA kisake hisse meM gaI? 'caMdabhAI' ke hisse meM gii| apane hisse meM nahIM AI isalie hala A gyaa| yaha saMgrahasthAna hai| hoTala A jAe to hama bhI cAya pIte haiM aura loga bhI cAya pIte haiM lekina loga isa saMgrahasthAna meM kyA karate haiM ? 'vaha cAya acchI thI, yaha ThIka nahIM hai| vaha vAlI kar3aka thI, yaha kar3aka nahIM hai|' jabaki hama loga aisA kucha bhI nahIM krte| jo AyA usakA nikAla! DrAmeTika mamatA, DrAme taka hI phira bhI bhagavAna ne mamatA rakhane ke lie manA nahIM kiyA hai| mamatA rakha, lekina nATakIya mamatA rkh| nATaka meM mamatA nahIM rakhate sabhI? bhartRhari rAjA Ae, piMgalA rAnI AI, bhartRhari rote haiM, lekina sabakucha nATakIya isalie usameM baMdhana hI nahIM hai| nATaka karo puuraa| khAo, pIo, sabakucha lekina nATakIya! maiM bhI nATaka hI karatA hU~ na! praznakartA : isa kAla meM nATakIya mamatAvAlA milatA hai ? dAdAzrI : nATakIya mamatA to hai hI nahIM na! varnA hama to nATaka hI karate haiM na! hama kaise hIrA bA kA dhyAna rakhate haiM ! aura paMdraha dina meM eka bAra hIrA bA, bhANA bhAI se kahatI haiM ki, 'Aja kahanA dAdA se ki bhojana ke lie aaeN|' taba hameM jAnA hI par3atA hai| kitanA bhI kAma ho, lekina sabakucha eka tarapha rakha denA par3atA hai| unheM rAz2I rakhanA par3atA hai| agara ve cir3ha jAe~ to apanI AbarU calI jaaegii| yaha jo thor3I bahuta AbarU bacI hai, vaha bhI calI jaaegii| lekina ve cir3heM, aisA maiMne rakhA hI nahIM hai isalie hama hIrA bA ke yahA~ jAkara bhojana kara Ate haiN| agara hIrA bA kaheM, 'kala bhojana ke lie aanaa|' to hama phira
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 AptavANI-9 se vahA~ jAte haiN| sabhI loga bhI kahate haiM, 'dAdA, Aja bhojana ke lie Ae the|' lekina kaisA nATaka kiyA! hIrA bA yaha nahIM samajha pAte ki ye nATaka kara rahe haiM, phira bhI maiM kahatA hU~ ki 'Apake binA mujhe acchA nahIM lgtaa|' unheM patA nahIM cala pAtA ki ye nATaka kara rahe haiM, yaha to Apase kaha rahA huuN| bhogavaTA, lekina mamatA rahita Apa yahA~ do dina rahane ke lie Ae, to yaha palaMga, kurasI, gadde sabhI cIjeM bhoganI to haiM, bhogane meM harja nahIM hai, lekina mamatA rahita bhoganA hai| usI ko bhogavaTA (sukha yA duHkha kA asara, bhugatanA) kahate haiN| ataH Apa mamatA rahita bhogate ho ki 'yaha to merA nahIM hai|' aba yadi ghara ke mAlika ko bhI samajha meM A jAe ki yaha saba usakA nahIM hai, to phira usakA mamatA rahita bhogavaTA kitanA suMdara hogA! isalie phira yoM acchI sI tipAI ho aura koI baccA usa para kUdA aura tipAI baiTha gaI, to usakI chAtI nahIM baiTha jaaegii| ataH yaha saba 'jJAnIpuruSa' se samajha lene kI z2arUrata hai| varnA, anaMta janmoM se bhaTaka rahe haiM, bhaTakane meM kucha bAkI nahIM rakhA, phira bhI senTrala sTezana nahIM aayaa| yahA~ 'jJAnIpuruSa' mila gae to aba aMtima sTezana A gyaa| use mokSa milatA hai aba yaha 'senTrala' sTezana hI hai| aba yahA~ se aura Age nahIM jAnA hai, phira se saphara nahIM karanA hai| koI upAdhi (bAhara se Ane vAlA du:kha aura parezAnI) nhiiN| Adhi nahIM, vyAdhi nahIM, kucha bhI nahIM, varnA hara eka sTezana para bhaTakanA to hai hI na! aura bhaTakate hI rahate haiM, idhara se udhara bhaTakate haiM aura udhara se idhara bhaTakate haiM kyoMki use yaha lAlaca hai 'yaha cAhie, vaha caahie|' bhagavAna to kahate haiM ki, 'jaba terA lAlaca khatma ho jAe taba mere pAsa aanaa| mere Azraya meM A jA, to tU aura maiM eka hI haiN|' lekina use khuda ko ye lAlaca hai na! lAlaca haiM, isalie bhaTakana maujUda hai|
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 223 isa jagat meM jo lAlaca nahIM rakhe, vaha apane Apa mokSa DhU~Dha hI nikaalegaa| yadi lAlaca meM nahIM baMdhe, to mokSa DhU~Dha hI nikaalegaa| isa lAlaca se hI to pUrA jagat bhaTakatA rahatA hai, aura lAlaca se bhayaMkara duHkha bhogatA hai| eka vyakti yahA~ Ae the| unase maiMne kahA, 'lAlaca hai kyA?' taba ve kahane lage, 'lAlaca bilkula bhI nahIM rkhaa|' maiMne kahA, 'bahuta acchA eDajasTamenTa hai|' jisane jiMdagI meM kabhI bhI lAlaca nahIM kiyA hai, vaha bhagavAna taka pahu~ca sakatA hai| lAlaca meM, niyama bhI nahIM praznakartA : lAlaca eka prakAra kA hotA hai yA aneka prakAra kA hotA hai? dAdAzrI : eka prakAra kA lAlaca ho to usameM harja nahIM hai| use eka prakAra kA lobhI kahA jAtA hai| praznakartA : lekina Apa jise lAlaca kahate haiM, vaha eka hI prakAra kA hotA hai? dAdAzrI : nahIM, sabhI prakAra kA laalc| jahA~-tahA~ se sukha caahie| praznakartA : bhrAMti kA sukha? dAdAzrI : hA~, vahI to, aura kyA? niyama nahIM hotA hai koii| sirpha viSaya kA lAlaca ho to harja nahIM hai| use lobha kahA jAtA hai| bAkI kisI cIz2a meM lAlaca nahIM hai na? nhiiN| jabaki lAlacI iMsAna ko sabhI lAlaca hotA hai, tamAma prakAra kA lAlaca hotA hai| lAlaca to dhyeya cukavA de kutte ko eka pUr3I dikhAI jAe na, usameM to vaha pUrI phaimilI ko bhUla jAtA hai| baccoM, pilloM, sabhI ko bhUla jAtA hai aura jo pUrA khuda
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 AptavANI-9 kA sthAna hai, jisa mohalle meM rahatA hai, use bhI bhUla jAtA hai aura na jAne kahA~ jAkara khar3A rahatA hai| lAlaca ke kAraNa pU~cha paTapaTAtA hai, eka pUr3I ke lie! lAlaca, jisakA maiM sTroMga virodhI huuN| logoM meM jaba maiM lAlaca dekhatA hU~ taba mujhe hotA hai, yaha 'aisA saba lAlaca?' opana poijana hai ! jo mile, vaha khAnA lekina lAlaca nahIM honA caahie| praznakartA : lAlaca rahita rahane se mila bhI jAtA hai| dAdAzrI : yAnI isa lAlacI ko hI yaha parezAnI hai| nahIM to sabakucha mila jAtA hai, ghara baiThe hI mila jAtA hai| hama ye koI bhI icchA nahIM karate phira bhI sabhI cIjeM mila jAtI hai na! lAlaca to nahIM, lekina icchA bhI nahIM karate! praznakartA : lAlaca aura icchA, ina donoM meM kyA pharka hai? dAdAzrI : icchA rakhane kI chUTa hai sabhI ko, sabhI prakAra kii| icchA meM harja nahIM hai| lAlacI to, kutte ko eka pUr3I dI jAe to kahIM se kahIM pahu~ca jAtA hai| use usameM lAlaca ghusa gayA hai na! praznakartA : yAnI lAlaca meM acche-bure kA viveka nahIM rahatA? dAdAzrI : lAlaca to, jAnavara hI kaha do na use! manuSya ke rUpa meM jAnavara hI ghUmatA rahatA hai| praznakartA : to agara hamArI dharma kriyAe~ lAlaca, pratiSThA, aura kIrti ke kAraNa hoM, to usakA phala kyA hai? dAdAzrI : use lAlaca nahIM khte| kIrti ke lie, vaha to svAbhAvika rahatA hai iMsAna ko| saMsAra meM hai, isalie nAma kamAne kI icchA rahatI hai, dUsarI icchA rahatI hai| vaha lAlaca nahIM khlaataa| lAlaca to, isa kutte jaisA rahatA hai| eka pUr3I dikhI na, to usake pIche hI ghUmatA rahatA hai| use bhAna bhI nahIM rahatA ki 'maiMne apane bIvI-bacce chor3a die aura yaha mohallA bhI chor3a diyaa|' kucha bhI bhAna nhiiN| thor3A bahuta lAlaca to sabhI meM hotA hai, lekina usa lAlaca ko
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 225 nibhA sakate haiM lekina jise lAlacI hI kahA jAtA hai, use to jaise jAnavara hI dekha lo na, manuSya ke rUpa meM! kisI vyakti ko, koI khAne kI acchI cIz2a lA deM. aura use vaha bahuta bhAtI ho to vaha lAlaca ke mAre vahIM baiThA rahatA hai| do-tInacAra ghaMToM taka baiThA rahatA hai| use thor3A bahuta de deM, usake bAda hI vaha jAtA hai lekina vaha lAlaca ke mAre baiThA rahatA hai lekina jo ahaMkArI hai vaha to kahegA, 'rakha tere pAsa, isake bajAya mere ghara jAne de na!' vaha lAlacI nahIM hotaa| ataH yaha jagat lAlaca se baMdhA huA hai| are! lAlaca to katte va gadhe meM hotA hai lekina apane meM lAlaca kyoM honA cAhie? kahIM lAlaca to hotA hogA? cUhA piMjare meM kaba AtA hai ? piMjare meM kaba pakar3A jAtA hai? praznakartA : lAlaca ho tb| dAdAzrI : hA~, roTI kI sugaMdha AI aura roTI khAne gayA ki turaMta aMdara pha~sa jAtA hai| piMjare ke aMdara roTI dekhI to bAhara rahakara vaha vikala hotA rahatA hai ki 'kaba ghusa jAU~? kaba ghusa jAU~ ?' phira aMdara ghusa jAtA hai, taba oNTomaiTika piMjarA baMda ho jAtA hai| manuSyoM ko aisA saba 'oNTomaiTika' AtA hai| ataH apane Apa hI pha~sa jAtA hai| yAnI sarva duHkhoM kI jar3a lAlaca hai| jokhima, lobha yA lAlaca? praznakartA : lAlaca kauna karavAtA hai ? mana karavAtA hai? dAdAzrI : mana karavAtA hai, lekina mUlataH to yaha ahaMkAra kA hI guNa hai na! pichale janma kA lAlaca mana ke mAdhyama se nikalatA hai, aura phira isa ahaMkAra se vApasa lAlaca khar3A hotA rahatA hai| praznakartA : yaha lAlaca kauna se kaSAya meM jAtA hai?
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 AptavANI-9 dAdAzrI : lAlaca, vaha rAga kaSAya hai| rAga aura kapaTa, ina donoM ke ikaTThe hone se lAlaca utpanna hotA hai| praznakartA : usakA samAveza moha meM bhI hotA hai, dAdA? dAdAzrI : use jo mAno vaha, lekina lAlaca zabda alaga hai| praznakartA : kapaTa jaisA hotA hai, lAlaca? dAdAzrI : kapaTa bhI nahIM hai yaha to| yaha to lAlacavAlA hI hotA hai saaraa| kapaTa to Apako bhI AtA hai| yaha to lAlacI! lAlaca meM mukhyataH lobha hotA hai| praznakartA : vaha lobha dhIre-dhIre lAlacI banA detA hai ? dAdAzrI : nhiiN| lAlaca hone ke bAda hI lobha utpanna hotA hai|-? lobhI honA itanA burA nahIM hai| lobhI to phira bhI kabhI na kabhI jIta jAegA, lekina lAlacI nahIM jIta sktaa| lobhI se bhI jyAdA kharAba lAlacI hotA hai| lobhI acchA hotA hai ki dhUrta ko bhUkhA nahIM marane detaa| dhUrta ko bhUkhA kauna rakhatA hai? bAkI sabhI marane dete haiM, lekina yaha lobhI nahIM marane detaa| praznakartA : to lobhI meM aura lAlacI meM kyA pharka hai? dAdAzrI : lAlacI to sabhI cIz2oM meM lAlacI! lobhI ko to, use sirpha eka hI bAta meM lobh| sirpha paisoM kA hI lobha! aura paisoM ke bAre meM, jisase paisA prApta ho una cIz2oM kA lobha! jabaki lAlacI ko to jo AyA vaha! z2arA bhAMga A jAe na, to bhI lAlaca, gAMjA A jAe, to bhI lAlaca! hara eka cIz2a meM se sukha letA hai, bhoga lene kA lAlaca ! lAlacI iMsAna biphara jAe to trAgA (apanI manamAnI, bAta manavAne ke lie kiyA jAnevAlA nATaka) karatA hai| 'maiM mara jAU~gA, aisA karU~gA yA AtmahatyA karU~gA' yoM DarAkara bhoganA cAhatA hai, aura Upara se bipharatA hai|
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 227 praznakartA : vahA~ use kauna sA lAlaca hotA hai, jisa vajaha se vaha bipharatA hai? dAdAzrI : sukha bhoga lene kaa| jaba loga bhogane nahIM dete, taba yoM bipharatA hai ki 'AtmahatyA kara lU~gA, maiM to aisA kara luuNgaa|' / praznakartA : lAlaca khAsa taura para viSaya ke lie hotA hai? dAdAzrI : viSaya ke lie, aura bAkI saba ke lie bhI hotA hai| praznakartA : isake alAvA, mAna, pUje jAne kI kAmanA aisA saba bhI hotA hai? dAdAzrI : hA~, vaha bhI hotA hai| aura agara (zarAbI ko koI) z2yAdA dArU nahIM pIne de, taba bhI aisA karatA hai| praznakartA : lAlaca cIjoM ke lie hotA hai yA cIz2oM meM se Ane vAle sukha ke lie hotA hai ? dAdAzrI : sukha kA hI hai na! cIz2a kA nhiiN| cIz2a kA to kyA karanA! cIz2a meM se Ane vAle sukha kA lAlaca hai| praznakartA : lobhI ko bhI aisA hI hotA hai na? dAdAzrI : lobhI to acchA hotA hai, lobha to use kisI khAsa prakAra kA hI hotA hai| aura koI jhaMjhaTa nhiiN| kaI bAra use strI kA jhaMjhaTa nahIM bhI hotA, dUsare sukhoM kA bhI jhaMjhaTa nahIM hotaa| sirpha isa lobha kA hI jhaMjhaTa! praznakartA : lobhI aura lAlacI meM se jyAdA kharAba kisakA kahalAtA hai? dAdAzrI : lAlacI kA! lAlacI ko to chUTane kI bArI hI nahIM aatii| sIdhe logoM ko aisI-vaisI parezAniyA~ nahIM AtIM jabaki lAlacI iMsAna kI lAipha apamAna bharI rahatI hai|
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 AptavANI-9 praznakartA : phira bhI use apamAna kA duHkha nahIM hotA? dAdAzrI : aisA rahe, taba to vaha lAlacI nahIM rahegA na! adhika lAlacI ko DhITha kahate haiM loga! praznakartA : yAnI jise mAna kI par3I hotI hai, kyA use lAlaca kI nahIM par3I hotI? dAdAzrI : jise mAna kI par3I hotI hai, usameM bahuta avaguNa nahIM ghuste| apamAna ke bhaya se hI nahIM ghuste| praznakartA : lekina mAna kA lAlaca ghusa jAe to? dAdAzrI : hA~, vaha bhI lAlaca hotA hai| vahI lAlaca! use mAna kI bhIkha kahate haiM hm| praznakartA : lekina lobhI bhI lAlacI ho sakatA hai yA nahIM? dAdAzrI : nhiiN| lobhI aura lAlacI meM bahata Dipharensa hai ! lobhI yAnI lobhI aura lAlacI yAnI lAlacI ! lobhI mUrchita nahIM rahatA, lAlacI mUrchita rahatA hai| lAlacI to khuda kA ahita hI karatA rahatA hai, niraMtara ahita karatA rahatA hai| praznakartA : use khuda ko aisA patA calatA hai ki yaha maiM ahita kara rahA hU~? dAdAzrI : nahIM, aisA patA hI nahIM rahatA na! bhAna hI nahIM hotA na! ataH lobhI zAyada kabhI chUTa sakatA hai / saba se pahale kauna chUTatA hai? maanii| yAnI krodhvaalaa| krodha aura mAnavAlA saba se jaldI chUTatA hai, kyoMki donoM hI bhole hote haiN| rAste calate hI koI kaha de ki bar3e Ae chAtI phulAkara ghUma rahe ho? lekina lobhI ko to khuda ko bhI patA nahIM calatA ki mujha meM lobha hai| itanA gahana vyavahAra hotA hai ki mAlika ko bhI patA nahIM calatA ki mujhameM lobha hai| vaha to hameM batAnA par3atA hai!
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 229 praznakartA : lobha itanA gaharA hotA hai, kyA isalie vaha jaldI nahIM chUTatA? dAdAzrI : hA~, vaha jaldI nahIM chuutttaa| bahuta tela nikAla detA hai| phira bhI lobhI niyamavAlA hotA hai| jabaki lAlacI meM to niyama hI nahIM hotaa| lAlacI meM koI niyama nhiiN| vaha 'jJAnI' kI AjJA hI nahIM pAlatA na! pAlana karanI ho taba bhI pAlana nahIM kara sktaa| praznakartA : lekina 'jJAnI' ke prati bahuta bhAva ho, to usakA kyA? dAdAzrI : bhAva hotA hai, taba bhI kucha bhalA nahIM hotA na! yAnI lobhI chUTa sakatA hai, lekina lAlacI nahIM chUTa sktaa| isa 'jJAna' ke bAda kucha lobha bhI jIvita rahatA hai aura lAlaca bhI jIvaMta rahatA hai lekina lAlacI kI 'sephasAiDa' nahIM hai| lobhI kI 'sephasAiDa' ho jAtI hai, lekina lAlacI kI 'sephasAiDa' nahIM ho pAtI, maiMne aisA bahuta jagaha para dekhA hai|| bar3A lobhI ho na, to vaha 'jJAnI' kI AjJA kA pAlana nahIM kara sktaa| vaha bhI zAyada kabhI 'jJAnI' kI AjJA kA pAlana kara sake, lekina lAlacI, vaha 'jJAnI' kI AjJA kA pAlana nahIM kara sktaa| ye saba Dipharensa haiM biTvIna lobhI aura lAlacI ! lAlacI AtmaghAtI vyakti hotA hai| khuda kA ghAta karatA hai, niraMtara khuda kA AtmaghAta kara rahA hai ! jahA~-tahA~ se sukha kA hI lAlaca praznakartA : lAlaca meM aura kyA-kyA AtA hai? dAdAzrI : lAlaca meM sabhI kucha A jAtA hai na! praznakartA : lekina vaha kisa prakAra kA lAlaca hotA hai ? dAdAzrI : sabhI prakAra kA lAlaca! kucha bhI bAkI hI nahIM rahatA praznakartA : udAharaNa dekara samajhAie n|
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 AptavANI-9 dAdAzrI : vaha to sabhI samajhate haiN| mAra khAne kA lAlaca kisI ko hotA hai ? gAliyA~ khAne kA lAlaca kisI ko hotA hai ? kisa prakAra kA lAlaca, vaha nahIM samajhate sabhI? yaha bhoga lU~, vaha bhoga lU~, phalAnA bhoga lU~, vahI laalc| praznakartA : lekina vaha lAlaca kisa AdhAra para TikA rahatA hai ? dAdAzrI : sukha cakhane ke AdhAra para! jahA~-tahA~ se sukha cakha lenA hai| dhyeya vagairaha kucha bhI nhiiN| mAna-apamAna bhI nahIM, kucha bhI nhiiN| DhITha hokara sukha cakhanA hai| koI niyama hI nhiiN| praznakartA : to aise lAlaca kA kAraNa kyA hai ? kisa prakAra se yaha lAlaca A jAtA hai ? dAdAzrI : hara kahIM se sukha prApta karanA, aura hara kisI se chIna lenaa| ata: phira 'laoN,' niyama jaisA kucha bhI nahIM rhtaa| yahA~ taka ki yadi vaha lokaniMdya ho, phira bhI use kucha nahIM par3I hotI, aura vaha saba lokaniMdya hI hotA hai| yAnI phira lAlaca aise kAma karavAtA hai| manuSya ko manuSya nahIM rahane detaa| praznakartA : to lAlaca meM use kaise bhAva utpanna hote haiM ? dAdAzrI : jo kucha bhI mile, usake lie lAlaca hotA hai| lAlaca arthAt pUre dina bhautika sukha DhU~DhatA rahatA hai| praznakartA : kisI bhI kImata para bhautika sukha lenA? dAdAzrI : hA~, bs| apane 'jJAna' lie hue mahAtmA aisA sukha nahIM ddhuuNddhte| ve to phAiloM kA samabhAva se nikAla karate haiN| jo A paDe usakA nikAla karate haiM, lekina DhU~Dhate nahIM haiM? kisI bhI janma meM lAlaca nahIM gayA hai, isIlie yaha sArA duHkha hai na! aura duHkha bhI anaMta janmoM taka milatA hai, sukha kabhI bhI nahIM miltaa| lAlaca du:kha kA hI kAraNa hai| sukha kI saMtuSTi hI nahIM hotI
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 231 kabhI bhii| yaha eka hI janma kA lAlaca nahIM hai iMsAna ko, kitane hI janmoM kA lAlaca hai lekina agara aba isa eka janma meM lAlaca ko tor3a DAlegA to sIdhA ho jaaegaa| ataH lAlaca kA guNa jaba taka nahIM chUTatA, taba taka jokhima khatma nahIM hotaa| apanA 'jJAna' kyA kahatA hai ? saMsAra meM bhogane jaisA hai kyA? tU bekAra hI isake lie bhaTaka rahA hai| bhogane yogya to AtmA hai! praznakartA : usameM jo sukha samAyA hai, vaisA sukha aura kahIM para bhI hai hI nahIM? dAdAzrI : aura kahIM sukha hotA hogA? vaha to sArA kalpita sukha hai| Apa sukha kI kalpanA karoge to sukha mahasUsa hogaa| eka vyakti kahatA hai, 'mujhe jalebI bahata bhAtI hai' aura eka vyakti kahatA hai, 'mujhe jalebI dekhakara hI ghina AtI hai|' yAnI ye sabhI kalpita sukha haiN| pUrI duniyA sone ko svIkAra karatI hai aura 'jJAnIpuruSa' use svIkAra nahIM karate, yA phira jaina sAdhu bhI sone ko svIkAra nahIM krte| saMsAra ke logoM ne viSaya meM sukha kI kalpanA kii| viSaya arthAt nirI gaMdagI, usameM kahIM sukha hotA hogA? viSaya kA lAlaca, kaisI hIna dazA praznakartA : aba viSaya meM sukha liyA, usI ke pariNAma svarUpa sabhI jhagar3e aura kleza hote haiM na? dAdAzrI : sabakucha isa viSaya meM se hI utpanna huA hai aura usameM sukha kucha bhI nahIM hai| subaha se hI aisA mu~ha rahatA hai jaise eraMDI kA tela pI liyA ho| jaise eraMDI kA tela nahIM pI liyA ho? praznakartA : yaha to ka~paka~pI chUTa jAtI hai ki itane se sukha ke lie itane sAre duHkha sahana karate haiM ye loga!
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 AptavANI-9 dAdAzrI : vahI lAlaca hai na, isa viSaya ko bhogane kA! phira jaba vahA~ narkagati kA duHkha bhogatA hai, taba patA calatA hai ki kyA svAda AtA hai isameM! aura viSaya kA lAlaca, use to jAnavara hI kaha do na! viSaya meM ghRNA utpanna ho, tabhI viSaya baMda hotA hai| varnA viSaya kisa taraha se baMda ho? isIlie kRpAludeva ne kahA hai ki, 'vahA~ thUkanA bhI acchA na lge|' praznakartA : ina saba cIz2oM meM jo doSa utpanna hotA hai, vaha jAgRti nahIM hone kI vajaha se hI utpanna hotA hai na? dAdAzrI : lAlaca ho to jAgRti nahIM rhtii| isakI jar3a meM lAlaca hI hai| praznakartA : to phira lAlaca nikAlane ke lie kyA puruSArtha karanA cAhie? mujhe viSaya nahIM cAhie, aisA? dAdAzrI : vaha to yadi bAta ko samajha le eka bAra, viSaya ko yadi acchI taraha se samajha le to! viSaya to A~kha ko bhI pasaMda na Ae aisA hai, kAna ko sunanA acchA nahIM lage aisA hai, nAka ko sUMghanA acchA nahIM lage aisA hai, jIbha ko cATanA acchA nahIM lage aisA hai, pA~coM indriyA~ nAkhuza ho jAtI haiM, pA~coM indriyoM ko acchA nahIM lagatA, aise sabhI prakAra se vivaraNa karake samajhanA pdd'egaa| mana ko bhI pasaMda nahIM, buddhi ko bhI pasaMda nahIM, ahaMkAra ko bhI pasaMda nahIM, isake bAvajUda bhI kaise cipaka gayA hai, vahI samajha meM nahIM aataa| praznakartA : usameM kSaNika sukha dikhAI detA hogA na! dAdAzrI : nhiiN| kSaNika sukha kA savAla nahIM hai, lekina ye sabhI laukika rUpa se hI cipake hue haiM na! jise koI bhI indriyA~ kabUla nahIM krtii| jalebI meM harja nahIM hai| jalebI viSaya hai lekina usameM harja nahIM hai| use dekhanA A~kha ko acchA lagatA hai| use yoM tor3eM to sunAI detA hai taba kAna ko acchA lagatA hai|
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 233 nAka ko khuzbU acchI lagatI hai| jIbha ko bhI usakA svAda acchA lagatA hai| hAtha se chUe~ to vaha bhI acchA lagatA hai, pasaMda AtA hai| isalie hama kyA kahate haiM ki jalebI khaao| yadi ye indriyA~ kabUla kareM to khAo lekina isa viSaya meM to agara indriyoM ko sUMgha leM na, to tIna dina taka bhojana nahIM bhaae| ____ lAlacI ko to agara koI strI viSaya nahIM de na, to use 'mA~' kahatA hai, aise mUrcchita loga haiM ! merA kyA kahanA hai ki Atmasukha cakhane ke bAda viSaya sukha kI z2arUrata hI kahA~ rahI? varnA. viSaya yAnI nirI gaMdagI, gaMdagI aura gaMdagI! yaha to DhakI huI gaMdagI hai! yaha cAdara haTA dI jAe na, yaha poTalI khola dI jAe na, cAdara khola dI jAe na, to patA clegaa| saba ghoTAlA! yaha bAta yAda nahIM rahane se, usakA bhAna nahIM rahane se hI yaha hAla hai na! aura lAlacI to kyA karatA hai? agara strI ke hAtha se pIpa nikala rahA ho na, aura yaha bahuta lAlaca meM A jAe na aura agara vaha strI kahe ki 'cATa le|' to vaha cATa letA hai| kutte bhI jise nahIM cATate, use yaha cATa jAtA hai| use lAlaca kahate haiN| taba bhI usakA aham nahIM jaagtaa| aham nahIM jAgatA ki, 'aisA kaise kara sakate haiM? jAne de, mujhe nahIM caahie|' yaha lAlaca to mAra DAlatA hai iMsAna ko| niyama hai ki bahuta pyAz2a khAtA hai na, use kahIM para pyAz2a kA Dhera par3A ho taba bhI gaMdha nahIM AtI lekina jo pyAz2a nahIM khAtA hai na, aura agara tIna kamare chor3akara do pyAz2a rakhe hue hoM na, to yahIM se use gaMdha A jAtI hai| isa prakAra se lAlacI ko mUrchA ho jAtI hai| viSaya arthAt pAzavatA! viSaya to pAzavatA kI nizAnI kahalAtI hai! vaha kyA manuSyapana kI nizAnI hai ? viSaya to, eka-do bacce ho jAe~ vahIM taka hotA hai| usake bAda viSaya rahanA cAhie kyA iMsAna meM? usI se TakarAva praznakartA : viSaya ke lAlaca meM jaba khuda saphala nahIM ho pAtA taba zaMkA vagairaha karatA hai na?
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 AptavANI-9 dAdAzrI : saphala nahIM hone para sabakucha karatA hai| zaMkAe~ karatA hai, kuzaMkAe~ karatA hai saarii| sabhI taraha ke nATaka karatA hai vaha phir| yA allAha paravaradigAra ho jAtA hai phira! phira lAlaca bhI ho jAtA hai lekina vahI phira usakI phajIhata karatA hai, vaha alg| usake kabje meM gae to phajIhata kie bagaira rahatA nahIM hai na! vAipha ke sAtha mana-vacana-kAyA se koI saMbaMdha hai hI nahIM aura patipana (svAmitva) rakhatA hai, aisA nahIM honA caahie| patipana to kaba kahalAegA? jaba taka mana-vacana-kAyA se pAzavatA vAlA saMbaMdha rahe, tabhI taka patipana kahalAtA hai| praznakartA : lekina viSaya ho, tabhI patipana karatA hogA na? dAdAzrI : patipana yAnI kyA ki DarA-dhamakAkara bhoga lenA lekina phira agale janma kA hisAba baMdha jAtA hai na? praznakartA : usase kyA hotA hai ? dAdAzrI : baira baMdhatA hai! koI AtmA dabA huA rahatA hogA eka ghar3I bhara bhI? bahuta TakarAva ho jAe na, phira kahegA, 'kyA tUMbar3e jaisA mu~ha lekara ghUma rahI ho?' taba phira tUMbar3A aura adhika bar3A ho jAtA hai| phira vaha roSa rakhatI hai| patnI kahatI hai, 'mere hatthe car3hegA taba maiM usakA tela nikAla luuNgii|' vaha roSa rakhe bagaira rahatI nahIM na! jIvamAtra roSa rakhatA hai, basa use cher3ane kI dera hai! koI kisI se dabA huA nahIM hai| kisI kA kisI se lenA-denA nahIM hai| yaha to saba bhrAMti se aisA dikhAI detA hai ki merA hai, merA-terA! ye to majabUrana samAja meM AbarU ke lie isa taraha pati se dabI huI rahatI haiM lekina phira agale janma meM tela nikAla detI hai| are, sA~pina banakara kATatI bhI hai| aura lAlaca meM se lAcArI meM eka strI apane pati se cAra bAra sASTAMga karavAtI, taba jAkara eka
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 235 bAra chUne detI thI! isake bajAya samudra meM samAdhi le letA to kyA burA thA? kisalie aise cAra bAra sASTAMga? praznakartA : isameM strI aisA kyoM karatI hai ? dAdAzrI : vaha eka prakAra kA ahaMkAra hai? praznakartA : lekina use phira kyA phala milatA hai ? dAdAzrI : koI phAyadA nahIM, lekina ahaMkAra hai ki 'dekhA na, ise kaisA sIdhA kara diyA!' aura pati becArA lAlaca se aisA karatA bhI hai! lekina strI ko phira phala to bhugatanA par3egA na? praznakartA : usameM khuda strIpane kA bacAva karatI hai? dAdAzrI : nhiiN| strIpana kA bacAva nahIM, vaha ahaMkAra hI rauba mAratA hai aura pati ko baMdara kI taraha nacAtI hai, bAda meM usakA riekzana to AegA na? pati bhI phira baira rakhatA hai ki 'maiM tere kabje meM AyA, to tUne merA aisA hAla kiyA aura merI iz2z2ata lii| tU mere kabje meM Ae utanI hI dera hai !' phira vaha le letA hai AbarU! ghar3Ibhara meM tahasa-nahasa kara detA hai phir| lAlacI kA sparza bigAr3e saMskAra choTe lar3ake-lar3akiyA~ hote haiM na, unheM lAlacI vyakti ko chUne taka nahIM denA caahie| varnA usa lAlacI vyakti kA hAtha chU jAe na to usa choTI baccI meM kharAba saMskAra par3a jAte haiN| choTA baccA ho, phira bhI usameM kharAba saMskAra par3a jAte haiM isalie usakA hAtha nahIM lage to acchA, kyoMki vaha lAlacI cher3akhAnI karane ke lie bulAtA hai use| abhI yadi bacce dikhane meM kAle hoM, acche nahIM dikhate to nahIM bulAtA jabaki yaha to gulAba ke phUla jaisI hotI hai isalie bulAtA hai| vaha bhI cher3akhAnI karane ke lie| aisI cher3akhAnI, usameM kyA kucha viSaya hai? lekina jaba taka nahIM chUe taba taka uttama! kyoMki lAlacI kA mana to vahIM para jAtA hai phir| AkarSaNa kyA sirpha viSaya kA hI hotA hai?
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 AptavANI-9 hAlAMki yahA~ para kisI cIz2a kA viSaya nahIM hai, lekina AkarSaNa hai| isake bajAya to apavitra nahIM ho, vahI acchaa| yahI puruSArtha bAkI, lAlaca kyA sirpha viSaya kA hotA hai ? sabhI prakAra kA lAlaca! khAne-pIne ke bhI sAre lAlaca hI haiM na! kucha bhI khAne meM Apatti nahIM hai, lekina lAlaca nahIM honA caahie| praznakartA : lAlaca arthAt dekhate hI lAra Tapakane lage? dAdAzrI : lAra to bahuta TapakatI hai, lekina agara aisA pahacAna le ki yaha lAlaca hai to bhI acchA! kisI ko dekhe, to turaMta hI lAlacI ke mana meM aisA hotA hai ki 'calo, Aja inake sAtha jAkara bhojana kruuNgaa|' aisA lAlaca ho, taba usa ghar3I hameM kyA karanA cAhie? 'maiMne to abhI hI khAyA hai, aba nahIM clegaa|' svamAna jaisA honA cAhie na? loga to hameM khilAe~ge, lekina mana meM rahatA hai na! mana kI kitAboM meM thor3e hI miTa jAtA hai? ataH jaba vaha mile to vicAra to AtA hai na, ki 'ye khilA deM to acchA?' lekina usa vicAra ko palaTAnA, vaha apanA kAma hai! vicAroM ko badalanA, vaha apanA puruSArtha hai| unheM nahIM palaTane ke jokhimadAra Apa khuda ho| jina vicAroM ko palaTa diyA, una vicAroM ke Apa jokhimadAra nahIM ho aura jina vicAroM ko nahIM palaTA, to usa vicAra ke Apa jokhimadAra hue! praznakartA : aba, agara khAne ke lie ekadama manA kara diyA, to usase usa vyakti ke bhAva kA tiraskAra kiyA nahIM kahA jAegA? dAdAzrI : kaisA tiraskAra? vaha to agara koI kahe ki 'calo, bAhara dArU piine|' to? usameM kaisA tiraskAra? aise khokhale bahAne kisalie DhU~Dhate ho? vaha kahe to hama jAe~ aura nahIM khAnA ho to aise lekara phira idhara se udhara DAla deN| saba karanA AtA hai| aise baTana dabAkara calA lenA hai| kucha nahIM Ae, aisA thor3e hI hai?
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca eka hI cIz2a khAe to bhI harja nahIM hai na! use anya aura koI lAlaca nahIM hai na! yAnI eka hI lAlaca meM khelatA rahatA hai, basa / eka cIz2a para A jAe taba bhI harja nahIM hai na! lAlacI to hara kisI cIz2a ke lAlaca meM par3e hote haiM ! yAnI phira jahA~-jahA~ se cora ghusa sakate haiM na, vahA~-vahA~ bAr3a banA denI par3egI / lAlaca to bahuta z2aharIlI cIz2a hai / lAlaca yadi eka limiTa taka ho, ekAdha cIz2a meM, to usameM harja nahIM hai| 237 lAlacI mola letA hai jokhima hI praznakartA : koI eka hI lAlaca jo 'ekasTrIma' hai, to kyA vahI use pha~sAtA hai ? dAdAzrI : hA~, aisA hotA hai na! korTa meM bahuta hI mahatvapUrNa tArIkha ho taba bhI agara lAlaca kI jagaha A jAe, lAlaca pUrA ho aisI jagaha mila gaI, to vaha korTa bhI chor3a detA hai / yoM jokhima mola letA hai I praznakartA : usa vyakti ko bahuta gairajimmedAra vyakti kahA jA sakatA hai ? dAdAzrI : gairaz2immedAra nahIM kahA jA sakatA, lekina bahuta adhika z2immedArIvAlA kahalAtA hai ! lAlaca meM hI zUravIra hotA hai isalie bahuta z2immedArI sira para letA hai / lAlacI kI naz2ara bhogane meM hI lekina lAlacI yAnI sabhI baMdaragAhoM kA mAlika / phira usakA sTImara to sabhI baMdaragAhoM para khar3A rahatA hai / aura jaisA khuda kA mAla hotA hai, use usI mAla kA vyApArI mila jAtA hai| aisA niyama hai ! praznakartA : lekina usakI to naz2ara hI vahIM rahatI hai na ? dAdAzrI : nahIM / naz2ara para se nahIM / niyama hI aisA hai kyoMki
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 AptavANI-9 agara hama apane mu~ha se davA pIe~ge to kahA~ jAegI? jahA~ para darda hotA hai, vahIM para jAtI hai| yaha mu~ha se, jahA~ darda hotA hai, vahA~ davA kisa taraha se gaI? vaha niyama hai, AkarSaNa hai vahA~ pr| ataH hama kyA kahate haiM ? darda davAI ko AkarSita karatA hai, na ki davAI darda ko pakar3atI hai| yAnI darda hI davAI ko AkarSita karatA hai| bAjAra meM kisI jagaha para jo botala nahIM milatI, vahI botala yahA~ para hAz2ira ho jAtI hai| phira kahatA hai, 'yaha davAI kisI bhI jagaha para nahIM mila rahI thii| yaha eka hI milI hai| sirpha eka hI thI usake paas|' maiMne kahA, 'hA~, maiM samajha gyaa| tere kahe binA bhI maiM samajha gayA!' isakA kyA lAlaca? praznakartA : kyA aisA hotA hai ki lAlacI ko naukarI-dhaMdhA karane kA mana hI nahIM hotA, lAlaca ke kAraNa? dAdAzrI : use milatA bhI nahIM hai aura usakA mana bhI nahIM hotaa| aba loga to nae-nae lAlaca dikhAte haiM, taba mana meM lagatA hai ki kelA lU~ yA kele kA gucchA le jAU~? koI bahuta mehanata karake kucha kamAkara lAtA hai, lekina jaba vaha kamAI jAne ko ho, taba use aisA lAlacI mila AtA hai| loga to lAlaca dikhAe~ge, lekina khuda meM lAlaca khar3A huA ki muzkila meM A jaaoge| apane ko to aisA dhaMdhA karanA cAhie ki jo hameM 'helpa' kre| apanI prakRti meM jo kAma haiM, utane hI kAma kareM, tabhI kara pAe~ge lekina agara aisA kucha karane jAe~ge jisakA prakRti meM sirpha AbhAsa mAtra dikha rahA ho to usI meM mAre jAe~ge! prakRti meM bhI AbhAsa jaise vyApAra hote haiN| kisI ne kahA ki turaMta hI aMdara lAlaca ke mAre usameM par3ane kA mana ho jAtA hai| vaha saba AbhAsa jaisA kahalAtA hai| hamAre sAtha aisA huA thaa| hamane ye sabhI AbhAsI vyApAra dekhe haiN| isa saMsAra kI AzA rakheM, lAlaca rakheM yA nahIM rakheM, taba bhI phala vahI kA vahI aaegaa| phira isakA lAlaca kyA? nAzaMvata cIjeM haiN| Apa
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 239 Thokara mAroge taba bhI ve vApasa aaeNgii| varnA agara Apa 'Ao, Ao' karoge taba bhI nahIM Ae~gI kyoMki vaha saba 'mikenikala' hai! svacchaMda, aTakaNa aura lAlaca ___ yaha to abhI taka jo lAlaca raha gayA hai na, vaha lAlaca mAra DAlatA hai khuda ko! isalie hama cetAvanI dete rahate haiM ki sAvadhAna, saavdhaan| varnA, bahuta maz2abUta vyakti ho, phira bhI Age nahIM bar3ha sakatA na! praznakartA : lekina yadi lAlaca nikala jAe to Age bar3ha sakegA na? dAdAzrI : lekina lAlaca nikalatA hI nahIM hai na! usa lAlaca ko nikAlane meM to bahuta TAima laga jAtA hai| praznakartA : svacchaMdI aura lAlacI meM kyA pharka hai? dAdAzrI : svacchaMdI hone meM bhI bahuta parezAnI nahIM hai| svacchaMdI to hote haiM, lekina lAlacI hone meM bahuta parezAnI hai| praznakartA : Apa aTakana kahate haiM vaha aura lAlaca, ve donoM eka hI pariNAma vAlI cIjeM haiM? dAdAzrI : aTakana alaga cIz2a hai| aTakana to nikala sakatI hai| aTakaneM to bahuta hotI hai hara eka vyakti meM, lekina nikala sakatI haiN| apane yahA~ aTakana vAle bahuta sAre loga haiM na! phira bhI, ve aise haiM ki niraMtara merI AjJA meM hI rahate haiN| aTakana meM parezAnI nahIM hai| aTakana to TUTegI kabhI na kabhI, lekina lAlacI to AjJA meM raha hI nahIM sakatA na! kyoMki jaba lAlaca kI jagaha Ae na, vahA~ vaha khuda hI bhramita ho jAtA hai| vahA~ para jAgRti nahIM rhtii| lAlaca kI graMthi praznakartA : vaha lAlaca janmajAta cIz2a hai yA saMga se utpanna huI cIz2a haiM?
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 AptavANI-9 dAdAzrI : jaba se janmA, taba se yaha graMthi sAtha meM AI hai| praznakartA : to yaha lAlaca isa janma kA hai yA pichale janma kA hai? dAdAzrI : vaha to pichale janma kA hI hai na! lekina abhI taka to isa janma meM bhI bhramita ho jAtA hai| yAnI jaba usa ghar3I bhramita nahIM hogA taba jAkara lAlaca chUTegA lekina aisA hotA nahIM hai na ki vaha bhramita nahIM ho! lAlaca to saba se jyAdA kharAba cIz2a hai| aba yaha lAlaca marane para hI jAtA hai| phira bhI usa lAlaca kA bIja raha jAe, tabhI vApasa dUsare janma meM phira se lAlaca utpanna hotA hai| lAlaca nahIM jaataa| lAlaca to iMsAna ko mAra DAlatA hai, lekina jAtA nahIM hai| lAlaca to ajJAnatA kI nizAnI hai| aisA nizcaya chur3avAe lAlaca yAnI 'koI cIz2a nahIM cAhie' aisA nakkI kiyA, taba se lAlaca zabda hI khatma ho jAtA hai| varnA lAlaca hI jokhima hai na! kriyA jokhima nahIM hai, lAlaca jokhima hai| koI bhI cIz2a nahIM cAhie,' phira hama le leM, vaha bAta alaga hai| bAkI, apane ko lAlaca hotA nahIM hai| lAlaca to narka meM le jAtA hai aura jJAna ko pacane nahIM detaa| praznakartA : yaha 'jJAna' lene ke bAda bhI ye sAre lAlaca raheMge kyA? dAdAzrI : kisI kisI ko rahate haiN| praznakartA : use isa lAlaca meM se chUTanA ho to kisa taraha se chUTe? dAdAzrI : vaha yadi nizcaya kare to sabakucha chUTa skegaa| lAlaca se chUTanA to cAhie hI n| khuda ke hita ke lie hai na! nizcaya karane ke
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 241 bAda, chUTane ke bAda usa tarapha sukha kA hI anubhava hogaa| usase to aura adhika sukha kA anubhava hogA, balki caina milegaa| yaha to, use bhaya hai ki 'merA yaha saba calA jAegA, lekina usake chUTane ke bAda aura adhika sukha kA anubhava hogaa| praznakartA : lekina jaba taka vaha bhaya nahIM nikalegA, taba taka sukha kA lAbha nahIM ho pAegA na? vaha bhaya hai use, isalie taba taka vaha isa tarapha kA nizcaya nahIM hone detA hai na, usakA? dAdAzrI : bhaya ke kAraNa usakA lAlaca nahIM chUTatA aura use bhaya hai ki 'merA yaha sukha calA jaaegaa|' are, calA jAne de na, yahA~ se| tabhI to dUsarAvAlA sukha aaegaa| ahaMkAra karake bhI nikAla denA hai| praznakartA : eka prakAra se to yaha lAlaca bhI karma kA udaya hI hai na? dAdAzrI : hA~, karma kA udaya hai lekina yaha karma kA udaya galata hai na? praznakartA : to phira lAlaca utpanna hone kA kAraNa kyA? dAdAzrI : vaise saMyoga mila jAe~ taba lAlaca utpanna hotA hai| praznakartA : jisa cIz2a ke prati lAlaca hai, jaba usa cIz2a kA tiraskAra hogA taba lAlaca chUTa jAegA? dAdAzrI : tiraskAra ho yA kucha bhI ho, lekina vaha to eka cIz2a kA tiraskAra ho, taba dUsarI kisI cIz2a kA lAlaca hone lgegaa| aura cIjeM to bahuta sArI haiM na! yaha to jaise paMsArI ke vahA~ sabhI prakAra kI cIjeM hotI haiM na, usI taraha inheM, lAlacI ke pAsa bhI sabhI cIjeM hotI hai, sabhI taraha kI DibbiyA~ hotI haiN| vaha agara eka sAtha saba pheMka de tabhI kucha ThIka ho pAegA, varnA eka kA tiraskAra karegA to dUsarA aura
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 AptavANI-9 adhika ghusa jaaegaa| vaha to, yahA~ satsaMga meM baiThe-baiThe kisI dina nikala jAegA lekina vaha bhI ekadama nahIM nikala sktaa| yaha AsAna bAta nahIM hai| lAlaca kisa taraha se jAe, usakA koI rAstA nahIM hai lekina ahaMkAra karake lAlaca ko nikAla diyA jAe, to lAlaca calA jaaegaa| ataH lAlaca ko ahaMkAra karake nikAla denA hai| usake lie to z2abaradasta ahaMkAra kiyA jAe to bhI harja nahIM hai| 'dAdA' ke pAsa zaktiyA~ mA~gakara ahaMkAra utpanna kare aura ahaMkAra se use nikAla de, taba! vaha bhI yoM hI to nahIM nikala jAegA na! jo sahaja ho cukA hai, vaha nikalegA kaise? isalie ahaMkAra se nikAla deMge, taba jAegA lekina phira vApasa usa ahaMkAra ko dhonA pdd'egaa| pahale lAlaca nikAla denA hai, aura phira ahaMkAra ko dhonA hai! yAnI ahaMkAra karake bhI nikAla denA hai| phira usa ahaMkAra ko hama nikAla deMge, varnA anaMta janmoM kA yaha roga kaba nikalegA? vaha to mere jaise kI hAz2irI meM nikalA to nikalA, nahIM to rAma terI mAyA! taba lAlaca jAegA praznakartA : isa lAlacI ke lie chUTane kA dUsarA koI upAya to hogA na? dAdAzrI : isameM to, jaba vaha khuda chor3a degA, tabhI lAlaca jaaegaa| sabhI bAtoM meM Upara se khatma kara de tabhI ho sakegA, varnA isakA svabhAva to AtmaghAtI hai ! lAlaca arthAt khuda, khuda kA AtmaghAta krnaa| usakA koI upAya nahIM likhA gayA hai| praznakartA : use hara tarapha se khatma karanA ho to vaha kisa taraha se ho pAegA? dAdAzrI : nahIM, aisA hogA hI nhiiN| vaha to khuda apanA sabakucha hI baMda kara de, lalacAne vAlI sabhI cIjeM baMda kara de, bAraha mahInoM taka
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 243 aparicaya ho jAe, to phira bhUla jaaegaa| vismRta ho jaaegaa| aparicaya kI z2arUrata hai| lAlacI vyakti ko to rAta ko do baje bhI koI kacha dikhAe to taiyAra! use nIMda kI bhI paravAha nahIM hotii| jitanI cIjeM lalacAne vAlI hoM ve sabhI eka tarapha kara de, unheM yAda na kare, yAda Ae~ to pratikramaNa kare, tabhI ve chuutteNgii| bAkI, zAstrakAroM ne to kahA hai ki usakA koI upAya nahIM hai| sabhI kA upAya hotA hai, lAlaca kA upAya nahIM hai| lobha kA upAya hai| lobhI vyakti ko to bar3A nukasAna ho jAe na, taba lobha kA guNa calA jAtA hai ekadama se! lAlaca kI khAtira to duHkha detA hai yaha to pUrA dina lAlaca aura sirpha lAlaca meM hI par3A rahatA hai| lAlaca ke kAraNa jalana hotI hai| vaha yahA~ satsaMga meM AtA hai, utane samaya taka zAMti rahatI hai aura isIlie to yahA~ AtA hai| varnA, pUre dina lAlaca meM hI par3A rahatA hai| usake pAsa 'jJAnI' kI kRpA bhI kucha nahIM kara sktii| kRpA bhI hAra jAtI hai vahA~ to| lAlacI yAnI dhokhebAz2a |aajnyaa pAlana kara hI nahIM sakatA na! kRpA kisa taraha utaregI phira? aura duniyA meM kisI ko sukha nahIM detA hai, sabhI ko duHkha detA hai| apane lAlaca kI khAtira vaha kisI ko bhI duHkha de detA hai| ve sabhI duHkha pAne vAle to eka janma ke lie katla hoMge, lekina dUsare janma meM kahA~ katla hone vAle haiM ? jisake bhAgya meM hogA, usakA eka janma ke lie katla hogaa| dUsare janma meM thor3e hI katla honA hai? aisA durupayoga hotA nahIM hai na praznakartA : use usake lAlaca se mAra par3atI hai na? dAdAzrI : bahuta mAra par3atI hai| praznakartA : to vaha vApasa nahIM mur3atA hai?
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 AptavANI-9 dAdAzrI : jaba mAra par3atI hai, taba dUsarA lAlaca yAda AtA hai ki aba vaha kara AU~gA, isalie ghAva bhara jAtA hai| praznakartA : matalaba usake pAsa ghAva bharane ke lie kaI dizAe~ hotI haiM! dAdAzrI : hA~, phira bhI yadi kabhI vaha zuddhAtmA meM rahe, AjJA kA pAlana kare, aura dUsarI tarapha sabhI cIz2oM ko chor3a de to ThIka ho jAegA lekina yaha to use khuda ko bhI patA nahIM calatA ki mujhameM lAlaca hai| bhAna hI nahIM hotA na, aisaa| agara aisA bhAna hotA taba to vaha khuda mukta nahIM ho jAtA? yaha to hamAre dikhAne para use kucha dikhatA hai| vaha to aisA hI samajhatA hai ki maiM 'samabhAva se nikAla kara rahA huuN| lokaniMdya kArya karanA aura samabhAva se nikAla karanA, ve donoM sAtha meM hote hoMge kabhI? khuda kI strI ke sAtha harja nahIM hai lekina lokaniMdya kArya karanA aura 'AjJA kA pAlana karatA hU~,' aisA mAnanA, ise AjJA kA durupayoga karanA kheNge| 'lAsTa' levala kA (aMtima darje kA) durupayoga - jise sau bAra durupayoga boleM, aisA durupayoga kahalAtA hai| durupayoga to ye sAdhAraNa loga bhI karate haiM aura yaha lAlacI to AtmaghAtI, khuda kA hI ghAta kara rahA hai| yadi puNyazAlI hogA to sAvadhAna ho jAegA, varnA nahIM ho paaegaa| sAvadhAna hogA bhI kisa taraha ? kyoMki usameM use 'inTaresTa' AtA hai, isalie vApasa vahA~ para bhramita ho jAtA hai| yAnI bIja gayA nahIM hai| bIja to abhI pAnI girate hI uga jAegA! saMyoga mile nahIM hai islie| saMyoga milate hI turaMta phUTatA hai| hama samajhate haiM ki yahA~ para sabUta kucha rahA nahIM hai, sirpha bAr3a hI dikhAI de rahI hai, gA~The-vA~The, paudhe, kucha hai hI nahIM, lekina aMdara gA~The hotI haiN| pAnI milate hI phUTatI haiM ! isalie koI abhiprAya nahIM denA cAhie ki isakA kucha kama ho gayA hai| yoM kama hotA hI nahIM hai| kaise ho sakegA vaha? yAnI sabhI kA kinArA AegA, lekina lAlacI kA kinArA nahIM aaegaa|
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 245 kusaMga kA raMga anaMta janmoM se isake kAraNa hI bigar3A huA hai| khuda kI hI jiMdagI miTTI meM mila jAtI hai aura auroM kI bhI, sAthavAloM kI bhI miTTI meM mila jAtI hai| kusaMgoM kI vajaha se yaha sArA tAla baiTha gayA hai| aba eka bAra tAla baiTha jAne ke bAda gA~The jAtI nahIM haiM na! ve gA~The itanI bar3I-bar3I ho jAtI haiN| itanI choTI sI gA~Tha ho to jA sakatI hai| itanA bar3A lohacuMbaka ho, to vaha pina ko khIMcatA hai lekina usase bar3e lohe ko khIMcane jAe~ to? lohacuMbaka hI khiMca jaaegaa| lohacuMbaka ko pakar3akara rakheMge to apanA hAtha bhI khIMca le jaaegaa| kusaMga kA to aisA saba hai| isI vajaha se zAstrakAroM ne kahA hai ki jahara khAkara maranA acchA, lekina kusaMga kA saMga nahIM laganA cAhie ! usake AvaraNa bhArI use koI lAlaca nahIM hotA, aisA nahIM hai| yAnI aise loga to jaba se yahA~ para Ae~ tabhI se maiM unheM kaha detA hU~ ki, 'sIdhA rhnaa| anaMta janmoM se mAra khAI hai lekina phira bhI lAlaca nahIM jaataa| yahA~ Ane ke bAda bhI terA ThikAnA nahIM par3e, to kisa kAma kA?' hamArI, 'jJAnIpuruSa' kI vANI vItarAga vANI hotI hai. yAnI vItarAgatA ke cAbuka hote haiN| ve lagate bahuta haiM, asara bahuta karate haiM, lekina dikhAI nahIM dete| lekina yaha jo lAlaca kA mukhya avaguNa kAma kara rahA hai, vaha to 'jJAnI' ke vAkya ko bhI khA jAtA hai, pIsakara khA jAtA hai ! lAlaca! vaha lAlacarUpI ahaMkAra hai na, vaha TUTatA nahIM hai ina logoM kA! 'jJAna' dete haiM, taba yaha ahaMkAra nahIM TUTatA, yaha bhAga jIvita rahatA hai isalie phira parezAnI bar3ha jAtI hai|
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 AptavANI-9 AjJApAlana hI aMtima upAya praznakartA : yaha 'jJAna' lene ke bAda usakA vaha lAlacavAlA bhAga calA nahIM jAtA? dAdAzrI : vaha lAlaca jIvita rahatA hai| praznakartA : yAnI usakA artha aisA hai ki usameM 'jJAna' pariNAmita nahIM huaa| dAdAzrI : kucha bhAga pariNAmita huA, lekina dUsare lAlaca jIvita raha ge| praznakartA : taba phira isa jJAna ne jaisA honA cAhie vaisA phala nahIM diyaa| tabhI aisA hogA na? dAdAzrI : nhiiN| lAlacI hai isalie 'jJAna' phala hI nahIM detaa| mUla meM se hI, graMthi hI lAlacI hai ! vaha lAlaca 'jJAna' kA asara nahIM hone detaa| isalie zAstrakAroM ne kahA hai na, lAlacI vyakti nIce utarate-utarate narkagati meM jAtA hai| lAlacI to koI bhI cIz2a bAkI nahIM rkhtaa| praznakartA : kyA aisA ho sakatA hai ki 'jJAna' lene ke bAda lAlacoM kA bhI jJAtA-dRSTA raha sake? dAdAzrI : nhiiN| taba phira se kucha lAlaca A jAe na, to vApasa vahA~ jAtA hai| jahA~ unakA 'slipiMga pAtha' hai na, jahA~ phisalane kI jagaha hai na, vahA~ para una logoM ko jAgRti nahIM rhtii| kisI jagaha para to bahuta acchI jAgRti rahatI hai lekina jahA~ slipiMga, usakI jo phisalane kI jagaha hai na, vahA~ para jAgRti hI nahIM rhtii| praznakartA : lekina dAdA, zuddhAtmA pada mila gayA hai, taba vaha to usa lAlacI ko dekhatA hI rahegA na? dAdAzrI : lekina vaha phisalane kI jagaha para nahIM dekhtaa| bAkI
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca sabhI jagahoM para dekhatA hai aura phisalA, vaha to aMdara use lAlaca hai isalie hI na ! praznakartA : usa samaya yadi AjJA meM nahIM rahe to phisala jAtA hai ? 247 dAdAzrI : lAlaca hai isalie vahA~ para AjJA meM raha hI nahIM sakatA na! jahA~ lAlaca ho vahA~ para AtmA ekAkAra ho jAtA hai isalie use to bahuta puruSArtha karane kI z2arUrata hai / praznakartA : agara phira se 'jJAna' lene baiThe to kyA lAlaca nikala jAegA ? dAdAzrI : nahIM nikalegA / 'jJAna' meM baiThane se thor3e hI nikala jAtA hai ? yaha to, agara vaha khuda AjJA meM rahane kA prayatna kare, niraMtara AjJA meM rahanA hI hai aisA nizcaya kare aura AjJAbhaMga ho jAe to pratikramaNa kare, taba kucha badalAva ho sakegA / 'jJAnI' ke pAsa Akara badala jAe to zAyada badala bhI jAe ! mana-vacana-kAyA se bahuta maz2abUta rahakara, zuddha citta se bAta kare na, to kucha ho sakatA hai, to badala sakatA hai / varnA nahIM badala sktaa| lekina lAlaca to citta ko zuddha hone hI nahIM detA na / nirNaya rahatA hI nahIM na ! lAlaca usake khuda ke nirNaya ko tor3a detA hai| praznakartA : lekina kabhI kyA usake mana meM aisA AtA hai ki 'mujhe isameM se nikalanA hai ?' dAdAzrI : vaha rahatA hai! lekina lAlaca aisI cIz2a hai na, ki pahale lAlaca jAe tabhI phira vaha usameM se nikala paaegaa| praznakartA : 'jJAnIpuruSa' kI AjJA meM rahane se usakA aMta AegA na ? dAdAzrI : lAlaca kA aMta lAegA to AegA / lAlaca ko ukhAr3egA to aaegaa| yAnI usake viruddha prayoga kare ki AjJA kA pUrI taraha se pAlana karanA hai aura nahIM kara pAe to pratikramaNa karane haiM / phira ghara ke
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 AptavANI-9 sabhI logoM ke sAtha 'regyulara' ho jAnA caahie| 'samabhAva se nikAla' karane kI AjJA kA pAlana karane se 'regyulara' ho jAegA na? aura phira 'riyala-rileTiva' dekhanA caahie| __ lekina phira bhI hama pUchakara dekheM ki eka bhI dina AjJApUrvaka dekhA hai kyA? yadi vaha AjJApUrvaka dekhegA to aisA pariNAma hI nahIM AegA na? dekhane kA pariNAma turaMta AtA hai| yaha to saba buddhi kA, kucha bhI 'helpa' nahIM krtaa| ve bAteM bhI sArI buddhi kI kreNge| praznakartA : yAnI buddhi se hI sArI AjJAe~ 'eDajasTa' karate haiM ? dAdAzrI : hA~, jJAna se nhiiN| buddhi se 'eDajasTa' karate haiN| praznakartA : to phira usakA pariNAma kaisA AtA hai ? dAdAzrI : kucha bhI nhiiN| buddhi se to nAza ho jAtA hai sArA! buddhi vinAzI, aura usake dvArA yaha jo kucha bhI huA vaha saba vinAzI hotA hai| praznakartA : nahIM, lekina phira 'jJAna' se kisa prakAra se hotA hai, vaha? jJAna se pAlana aura buddhi se AjJA pAlana, usameM pharka kyA hai? dAdAzrI : jJAna se AjJA pAlana kare to sabhI jagaha pariNAmita ho jAtA hai aura buddhi se AjJA pAlana kare to kucha bhI pariNAmita nahIM hotaa| praznakartA : pariNAmita ho jAe, vahA~ para kyA hotA hai ? dAdAzrI : samabhAva se nikAla hotA hai| usase sabakucha ThIka ho jAtA hai| praznakartA : arthAt pariNAma bAhara AtA hai ? dAdAzrI : z2arUra AtA hai 'pAsa' ho hI jAtA hai| yaha to, yadi hama dekhe na, to kabhI bhI kucha ThIka nahIM huA hotA hai| eka dina bhI nahIM, eka ghaMTe bhI nahIM na!
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca praznakartA : arthAt yaha saba ulTA thA ki 'maiM AjJA pAlana karatA hU~, maiMne sArI prApti kara lI hai ? ' 249 dAdAzrI : ulTA hI hai na ! nahIM to aura kyA ? buddhi kA hI khela hai saaraa| sabhI se jo kucha kahatA hai, saba ke sAtha jo bAteM karatA hai vaha bhI buddhi kI hI bAteM haiM ! ve sparza nahIM karatIM, aura sAmanevAlA na jAne kyA samajhatA hai ki 'oho, ye kyA bana gae !' isalie mujhe sAmane vAle se kahanA par3atA hai ki, 'bhAI, vahA~ para kucha bhI nahIM hai ! ' varnA pariNAma to sabhI patA calate haiM, sugaMdha hI Ane lagatI hai / praznakartA : yAnI bAhara pariNAma nahIM A rahA ho to taba taka buddhi se hI pAlana kara rahA hai, aisA mAnA jAegA? dUsare 'mahAtmAoM' ke lie pUcha rahA huuN| dAdAzrI : nahIM, dUsaroM ke lie nahIM / dUsaroM ko to kucha chUtA hI nahIM, becAroM ko ! vaha to lAlaca vAle ke lie, lAlacI ko mUla jJAna kI prApti nahIM hotI / apanA yaha 'jJAna' lAlacI ko pUrA hAz2ira rahatA hai, lekina buddhi kA jJAna hI rahatA hai, isalie z2arUrata ke samaya gAyaba ho jAtA hai / buddhi kA jJAna yAnI z2arUrata ke samaya hAz2ira nahIM rahatA, z2arUrata ke samaya vaha gAyaba ho jAtA hai| yoM 'isI ke' jaisA dikhAI detA hai sArA, usameM kucha alaga nahIM dikhatA lekina z2arUrata ke samaya gAyaba ho jAtA hai aura bAkI logoM kA z2arUrata ke samaya gAyaba nahIM hotA / praznakartA: buddhi kA jJAna yAnI usane isa jJAna ko buddhi se samajhA hogA ? dAdAzrI : usameM buddhijJAna prakaTa huA hotA hai, kyoMki lAlaca kI jo kharAbI raha gaI hai na, isalie jJAna utpanna nahIM hotA na ! bar3I parezAnI hai becAre ko ! bahuta pachatAtA hai, lekina kyA ho sakatA hai ? eka minaTa bhI sukha nahIM milatA /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 AptavANI-9 praznakartA : aba ye jo saba bhUleM kI hoM, 'jJAnI' ke pAsa una sabhI bhUloM kA pratikramaNa kara le aura vApasa nizcaya karake 'jJAnI' ke batAe anusAra cale to? dAdAzrI : lekina agara abhI taka bhUla dikhAI hI nahIM detI, to kisa taraha pratikramaNa kare vaha? vaha to, jaise-jaise hamAre kahe anusAra Age bar3hatA jAegA, vaise-vaise bhUleM dikhatI jaaegii| yaha to abhI taka jo bhUleM huI haiM, ve bhI nahIM dikhAI detiiN| yAnI AjJA pAlana kI zuruAta kare, phira ghara meM, aura sabhI jagahoM para AsapAsa meM sabhI ko saMbhAle, aise karate-karate sabhI bhUleM dikhane lageMgI aura aise sabhI bhUleM dikheMgI, kucha hada taka pahu~cegA, to hama rAstA kara deMge phira Age kA! yaha to sArI zaktiyA~ phira lAlaca taka pahu~catI hai, isalie zaktiyA~ usI meM samA jAtI haiN| yaha hamArI dI huI zakti usa lAlaca meM kharca ho jAtI hai| usakI z2immedArI to hama para aaegii| isakA thor3A-bahuta hala Ane ke bAda hameM yadi aisA lage, vizvAsa Ae, taba hama isake lie zakti dete haiN| varnA vaha zakti phira lAlaca meM kharca ho jaaegii| to usa zakti ke AdhAra para isameM vApasa malIdA milegaa| yAnI vaha to yadi hameM aisA lage, kucha hada kA saMyama A jAe, to dI huI zakti kAma kI hai| varnA yoM zakti de-dekara hI aisA huA hai na! aisA maiM samajha gayA huuN| praznakartA : lekina jisa prakAra se lAbha ho, Apa vaisA kucha kahie na! dAdAzrI : hA~, vaha to usI prakAra se kahate haiM, lekina jaisA kahA vaisA yadi kare na, ghara ke sabhI logoM ke sAtha ke vyavahAra meM thor3A bahuta parivartana Ane lage to phira lakSmI kI bhI kabhI kamI nahIM rhegii| yAnI pahale to bhUla kI pratIti baiThanI caahie| phira jaba use vaha pakkA ho jAe to usake bAda bhUla khatma hone lagatI hai aura phira dUsarI tarapha z2abaradasta puruSArtha karanA caahie| yaha bhUla aisI nahIM hai ki bagaira
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 251 puruSArtha ke calI jaae| z2abaradasta puruSArtha karanA pdd'egaa| phira bIsa zaktiyA~ utpanna huI, to bIsa zaktiyA~ vApasa se kharca kara lI to cAlIsa kI zakti utpanna hogI, phAyadA hogaa| aise karate-karate zakti bahuta bar3ha jaaegii| praznakartA : yadi vaha khuda bhAvanA kare ki AjJA pAlana karanA hI hai to usakA pariNAma AegA yA nahIM? dAdAzrI : AjJA kA pAlana to karanA hI cAhie na! aura samabhAva se nikAla karanA hI caahie| phira sabhI ghara vAle kaheMge, 'nahIM, dAdAjI, hamArI tarapha se koI zikAyata nahIM hai|' mahIne meM hI pariNAma Ae bagaira rahegA kyA? saca hamezA pariNAma lAtA hai aura jhUTha bhI pariNAmavAlA hotA hai| isalie hama to kahate haiM ki ina gharavAloM kA pahale nikAla karo, rAstA nikaalo| pariNAma lAegA tabhI use lAbha hai na! kucha pariNAma AegA na, arthAt jaba dasa pariNAma prApta hone taka pahu~ce taba bIsa kI zakti utpanna hogii| phira vApasa jaba bIsa pariNAma prApta hone taka pahu~ca jAe~ge to cAlIsa kI zakti utpanna hogii| phira use khuda ko mAlUma ho jAegA na ki merI yaha zakti bar3hI hai ? varnA yaha to 'Diz2olva' ho cukI zakti hai| abhI taka to vaha eka minaTa bhI AjJA meM nahIM rahatA hai| AjJA meM rahA hotA to ghara ke logoM ko duHkha hotA? samabhAva se nikAla karake saba kA prema jIta letA! yaha to AjJA meM rahatA hI nahIM hai, AjJA kyA hai vaha jAnatA hI nhiiN| sirpha buddhi se jAnatA hai yA zabdoM se jAnatA hai, lekina bhAvArtha nahIM jaantaa| varnA AjJA meM rahane vAle ko thor3A bahuta matabheda rahatA hai, bAkI, jhaMjhaTa nahIM hotii| ghara ke loga usase taMga nahIM ho jaate| praznakartA : yAnI upAya meM to zuddhAtmA meM rahanA hai, pratikramaNa karanA hai, cIz2oM se dUra rahanA hai?
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 AptavANI-9 dAdAzrI : hA~, aura phira ghara ke pratyeka vyakti ke sAtha 'eDajasTa' ho ske| samabhAva se nikAla karane kI yaha AjJA mukhya hai na! aura ghara ke sabhI logoM meM zuddhAtmA dekhane cAhie na? lekina yaha to kucha bhI yAda nahIM, bhAna hI nahIM na, usa taraha kA! rAstA yaha hai ki 'dAdA' kI AjJA meM rahanA hai aisA nizcaya karake agale dina se zurU kara de aura jitanA AjJA meM nahIM raha pAe, utane ke lie pratikramaNa karane cAhie aura ghara ke pratyeka vyakti ko saMtoSa denA cAhie, samabhAva se nikAla krke| phira bhI yadi ghara vAle parezAna kareM to hameM dekhate rahanA hai| apanA pichalA hisAba hai isalie parezAna karate haiN| abhI to Apane Aja hI taya kiyA hai| ataH ghara ke sabhI logoM ko prema se jiito| vaha to phira Apako khuda ko bhI patA calegA ki aba rAste para Ane lagA hai| phira bhI jaba ghara ke loga abhiprAya deM, tabhI mAnane jaisA hai| aMta meM to usI ke pakSa meM hote haiM ghara ke log| phira vAipha para patipanA (svAmitva) nahIM karanA caahie| pati ho nahIM, aura patipanA karate ho! nAma mAtra ke kahe jAne vAle pati hai| usameM phira patipanA karate ho! sacce pati hote to harja nahIM thaa| aba jahA~ pati nahIM hai, vahA~ para hama patipanA karane jAe~ to balki musIbata khar3I ho jAegI na? yAnI Apako patipanA nahIM karanA caahie| aba yadi patnI Apa para rauba jamAe to Apa ha~sanA ki 'ohoho! Apane bhI udhAra kiyA huA jamA to karavA hI diyA' aisA khnaa| yaha to acchA hI hai na, yaha jo jamA karavAte haiM, vaha ? niraMtara 'dAdA' kI AjJA meM rahA jA sake to parezAnI nahIM hai| AjJA meM nahIM rahA jA sake to phira se pratikramaNa krnaa| pUje jAne kA lAlaca yaha to kaisA hai ki yaha lAlaca kaba bAhara A jAe, vaha kaha nahIM skte| pA~ca-sAta loga hI yadi mila jAe~ to bhI bahuta ho gayA na! pUre muMbaI zahara meM khabara pahu~cA deMge ki ye jJAnI Ae haiN| TolI khar3I
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 253 huI ki sabakucha taiyAra kara degii| sira para bAla nahIM hoMge to kharIdakara cipakA deNge| anaMta janmoM se yahI kiyA hai| usI ke haiM ye lakSaNa! ye duHkha aura ye ar3acaneM usI kI haiM sArI, yahI kiyA hai! nagAr3A bajAne vAle pA~casAta-dasa logoM kI hI z2arUrata hai ki phira cala par3egI gAr3I! isakI z2immedArI kyA AegI usakA bhAna nahIM hai| agara isa janma meM bhI chUTa pAe to acchA hai, bahuta acchA hai lekina isa bAta ko samajhegA to chuuttegaa| varnA lAlaca to mokSa meM nahIM jAne detaa| praznakartA : lekina aise nagAr3A bajAnevAloM ko ikaTThA karake khuda jJAnI bana jAe, to usakI z2immedArI kyA AtI hai ? dAdAzrI : vaha to dhadhakatI huI agni! narkagati! vaha bhugata lene ke bAda phira vApasa taiyAra hokara yahA~ para AtA hai, vApasa phira vahI kA vahI! jo lAlaca par3a cukA hai, vaha jAtA nahIM hai na! 'jJAnIpuruSa' ho taba kucha badala jAtA hai| hameM khuda ko lAlaca nahIM ho to pIche-pIche kITa-pataMge bhI nahIM mNddraaeNge| jahA~ lAlaca hai, vahIM para kITa-pataMge ma~DarAte haiN| jisameM lAlaca nahIM hai vaha duniyA kA rAjA! jabaki lAlacI to lAra TapakAtA rahe, taba bhI kucha nahIM hotaa| lAlaca ko jiMdA rahane kI aura maz2abUta banane kI jagaha mila jAtI hai, to aba agara vaha jagaha deMge tabhI na? isalie vahA~ phira pratikramaNa karane pdd'eNge| 'aba phira se isa rAste para nahIM jAnA hai' khnaa| Apako kahanA cAhie ki, 'caMdUbhAI, phira se isa rAste para nahIM jAnA hai|' khuda kI chUTane kI maz2abUta bhAvanA, 'sTroMga' bhAvanA ho, lekina vaha lAlaca vagairaha usameM rukAvaTa DAlatA rahatA hai na! lekina agara khuda ke dhyAna meM rakhe, ki 'kaba khatma kara dU~?' jaise duzmanoM ko dhyAna meM rakhate haiM na, usI trh| taba isakA niber3A AegA, varnA niber3A nahIM aaegaa|
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 AptavANI - 9 praznakartA : yaha lAlaca to bhayaMkara roga hai ! dAdAzrI : vaha bahuta purAnA roga hai to ve kyoM merI bAta mAnane lageMge ! taba phira per3a para Ama hilA ki aMdara ekadama se pUrA hila jAtA hai! per3a para Ama hilanA cAhie to aMdara bhI Ama hilane lagatA hai ! praznakartA : kucha loga aise hote haiM ki kisI bhI prakAra se unheM khuda ko saba ke sAmane lAnA hotA hai, sau logoM ke bIca meM / dAdAzrI : vaha to pA~ca-dasa logoM kA guru banane kI Adata hai use| ziSya honA to AtA nahIM aura guru bana baiThanA hai ! isalie phira koI grAhaka hAtha meM AyA ki vahA~ para baiTha jAtA hai / lekina vaha bhI lAlaca hai isalie, sabakucha bhogane ke lie| koI cIz2a bhoganI nahIM hai, aisA nahIM hai| eka janma, jJAnI kI adhInatA meM isalie hama kyA kahate haiM ki isa satsaMga kI ekatA mata chor3anA / nahIM to alaga jAne kI koziza karatA hai / lekina kucha bhI karanA nahIM aaegaa| loga dhakkA mArakara nikAla deMge ! aisA nahIM clegaa| kahIM calatA hogA ? banAvaTI bAgha kitane dina taka calegA ? bAgha kI khAla pahanakara ghUmegA to calegA kyA? vaha paudhA ugegA hI nahIM isalie kaha diyA hai, vaha paudhA uganA hI nahIM cAhie apane meN| hameM to yaha janma adhInatA meM hI bitAnA hai / adhInatA mata chor3anA, kyoMki maMDalI banAI jAe to loga ikaTThe ho jAe~ge lekina usameM khuda kA ahita hogA aura logoM kA bhI ahita hogA / apane yahA~ eka vyakti alaga dukAna lagAkara baiThA bhI thA / docAra jagahoM para 'dAdA' ke nAma para sabhA kara aayaa| bar3I-bar3I sabhAe~ ikaTThI kIM aura sabakucha karake AyA lekina maiMne kahA, 'are, mAra khAegA Akhira meN| yaha or3hA huA kitane dinoM taka calegA?' aura vApasa, aise vApasa palaTa bhI jAtA hai / yoM Ter3hA nahIM ho jAtA, lekina lAlaca ghusa jAe to, vaha socatA hai 'maiM kucha kara AU~' / vaha phira aisA
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca thA bhI ki TolI jamA de| eka bAra to haz2AroM loga ikaTThe kara lie the, kyoMki ceharA z2arA acchA thA, bhavyatA acchI thI ! lekina use maiMne cetAvanI de dI, "z2arA sI bhI yadi 'dAdA' kI adhInatA chor3egA to narka meM jaaegaa| tU zabda kahA~ se lAegA ? ye mere hI zabda kahane par3eMge logoM se| mere kahe hue zabda hI caleMge, lekina nae zabda kahane jAegA to narka meM jaaegaa|" 255 yoM mujhe cetAvanI denI par3atI hai| aisA bhI lAlaca hotA hai, 'dAdA' se svataMtra hone kA ! are, isameM bhI svataMtra honA hai ? svataMtra to ho gae, kyA parataMtra ho? yadi mujhase dabe hue ho to bAta alaga hai| bAhara kisI guru se dabe hue ho, to vahA~ para zAyada agara svataMtra hone kI koziza karo to bAta alaga hai| yahA~ dabe hue nahIM ho, kucha bhI nahIM hai, aura maiM to kahatA hU~ ki, 'maiM to sabhI kA ziSya hU~ / ' phira jhaMjhaTa kisalie ? lekina anAdi kI Adata par3I huI hai, svataMtra meM maz2A AtA hai, 'inTaresTa' AtA hai / rakha na eka tarapha inTaresTa ko ! isameM par3A raha na, isa satsaMga meM hI ! praznakartA : lekina dAdA, svaMtaMtratA ke bajAya 'maiM kucha jAnatA aisA dikhAne kI icchA rahatI hai| dAdAzrI : vahI jhaMjhaTa hai na! 'maiM jAnatA hU~,' vahI saba lekina jAnatA kucha bhI nahIM hai / rhegii| aba eka janma adhInatA meM bitA do| praznakartA : adhInatA se to acchA hai na, koI parezAnI to nahIM dAdAzrI : hA~, parezAnI nahIM hai / saba adhInatA se hI jIvana bitAte haiM, lekina kisI meM aMdara jar3a Ter3hI ho to apanA raMga dikhAkara rahatI hai phir| alaga nagAr3A bajAtA hai ! adhInatA, lekina UparI nahIM kaIM loga mujhase aisA kahate haiM ki, 'Apa thor3I bahuta cAbiyA~
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 AptavANI-9 alaga se apane pAsa kyoM nahIM rakhate?' maiMne kahA, maiM kisalie rakhU cAbiyA~? mujhe guru kI taraha rahanA ho aura vaisA rauba jamAnA ho to cAbiyA~ rahane dUM lekina mujhe rauba bhI nahIM jamAnA aura guru kI taraha rahanA bhI nahIM hai| mere lie to tU hI guru hai ab| jise guru kI taraha rahanA ho na, vaha apanA khuda kA pUrA-pUrA jJAna nahIM degA kyoMki agara ziSya ko thor3A-thor3A detA rahe to ziSya calA nahIM jAegA, aura usakI gAr3I calatI rhegii| __ aura yahA~ para to sabhI ko chUTa hai| yahA~ to jo mere pAsa rahate haiM na, unase kaha detA hU~ ki Apako jaba bhAga jAnA ho taba bhAga jaanaa| maiM manA nahIM kruuNgaa| Apa mujhe parezAnI meM DAloge, taba bhI maiM Apako manA nahIM kruuNgaa| Apako jaba bhAganA ho taba bhAga jaanaa| kyA parezAnI hai phira? are, maiM kahA~ unheM sira para biThAU~? vaisA to ye guru karate haiM ki jinheM dUsarA koI lAlaca hotA hai| jise koI lAlaca nahIM hai, use bhagavAna bhI nahIM pUchate kyoMki agara bhagavAna pUche ki, 'tuma kahA~ gae the?' to bhagavAna pha~sa jAe~! "kisase pUchA sAhaba, Apane yaha ? bhUla kara dI yaha!' jise kisI bhI prakAra kA lAlaca nahIM hai, unase kisI ko kucha bhI pUchane kA adhikAra nahIM hai| bhagavAna ko bhI adhikAra nahIM hai pUchane kaa| lAlaca chodd'o| lAlaca meM sabakucha A jAtA hai| hetu, pUrNakAma kA honA cAhie Apane dekhA hai lAlaca? praznakartA : are, maiM hI lAlacI thA na ! dAdAzrI : aisA? kisa bAre meM? praznakartA : are, kisI bhI bAre meM, satsaMga ke bAre meM lAlacI hI thA na! dAdAzrI : yaha mere sAtha rahane kA lAlacI, vaha lAlacI nahIM
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] mamatA : lAlaca 257 khlaataa| bAkI sabhI bAtoM meM lAlacI kahA jaaegaa| yaha lAlaca nahIM khlaataa| mere sAtha rahanA to svArtha bhI nahIM khlaataa| mere sAtha Apa jo svArtha rakhoge, vaha paramArtha hI hai! praznakartA : maiM yahA~ AyA aura khiMcakara AyA hU~ lekina jJAna lene ke lAlaca se hI AyA hU~ na! dAdAzrI : vaha lAlaca to saba se acchA! vaha sarvottama lAlaca hai! jo yaha lAlaca nahIM rakhe na, use to hama kaheMge ki, 'jarA kamI hai ApameM, pakke nahIM ho|' lAlaca to isI kA rakhane jaisA hai| bAkI, saMsAra meM kisI cIz2a kA lAlaca rakhane jaisA hai nhiiN| lAlaca to isI cIz2a kA rakhane jaisA hai| Apane rakhA vaha uttama kAma kiyaa| praznakartA : lekina yaha jJAna kA lAlaca kahalAegA? dAdAzrI : kisa hetu ke lie lAlaca hai, vaha dekhA jAtA hai kyoMki lAlaca to bahuta acchA kAma karatA hai, yadi hetu acchA ho to| praznakartA : yaha lAlaca zubha hetu ke lie hai, aisA mAnA jAegA na? dAdAzrI : zubha hetu nahIM, yaha pUrNakAma kA lAlaca ! zubha hetu to abhI dAna denA yA aura kucha sIkhe to usameM zubha hetu hai hii| usake bAda vApasa azubha hetu aaegaa| lekina jahA~ para zuddha hetu hai yA jahA~ para pUrNakAma honA hai, phira koI kAma bAkI nahIM rahe aisA pUrNakAma svarUpa ho, to vaha zuddha hetu hai! zAstra meM nahIM, sunA nahIM..... praznakartA : aba jJAnI ke alAvA aise spaSTIkaraNa kauna de sakatA hai? varnA, jagat meM se chUTanA to kitanA jokhimI hai! dAdAzrI : aisA bhAna hI nahIM hai na! vAstava meM to, maiM baMdhA huA hU~ yA nahIM, yadi aisA jAna le taba bhI bahuta acchA lekina baMdhA huA hai
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 AptavANI-9 isalie vaha samajhatA hai ki 'sabhI loga yaha karate haiM na!' yAnI use bahAnA mila gyaa| are, sabhI kue~ meM gira rahe hoM to tujhe bhI kue~ meM giranA cAhie? lekina lAlaca chUTA ki usakI sugaMdhI AtI hai ! praznakartA : adhyAtma meM lAlacI zabda kabhI nahIM sunaa| dAdAzrI : koI pRthakkaraNa karatA hI nahIM na! pRthakkaraNa kauna karegA? yaha to hama vistArapUrvaka samajhA dete haiN| jinhoMne zAstra par3he hote haiM, ve cAra prakAra batAte haiM krodha-mAna-mAyA-lobha! taba koI kahegA, 'vaha to sAhaba, zAstroM meM hai| kucha nayA batAie na!' yAnI ki pahale se calI AI hai| vaha zAstra jaba banA hogA na, tabhI se usameM likhA hai 'jalI huI DorI se sA~pa kI bhrAMti huI, usI prakAra yaha jagat bhrAMtivAlA dikhAI detA hai!' to abhI taka bhI ina zabdoM ko badalanevAlA koI nikalA nahIM hai| unhIM zabdoM se cala rahI hai gAr3I! 'similI' hI hai yh| aura koI 'similI' nahIM AtI hai| mahAna puruSoM ne bhI yahI 'similI' dI hai| aura dUsarI, 'sIpa meM cAMdI kI bhrAMti huii|' ye do zabda to pahale se cale Ae haiN| tU do nae zabda bol| zabda nae hone cAhie yA 'Diz2Aina' vAle hone cAhie yA 'praikTikala' hone cAhie, aisA honA caahie| tabhI kisI vyakti meM parivartana hogA, nahIM to, 'pahale se calI AI,' use kyA karanA hai? vaha 'similI' to agara maiM par3hatA to mujhe bhI mila jAtI! isalie kRpAludeva ne kahA hai na, ki jo zAstroM meM nahIM hai, sunane meM nahIM AyA, phira bhI anubhava meM Ae, aisI jinakI vANI hai, ve hI 'jJAnI' kahalAte haiM ! varnA phira use 'jJAnI' kaheMge hI nahIM na!
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA mAna, mamatA rahita 'jJAnIpuruSa' se to sabhI kucha pUchA jA sakatA hai| yaha 'akrama vijJAna' aisA hai ki yahA~ hara eka cIz2a pUchI jA sakatI hai| paiMtAlIsa 'AgamoM' kI hara eka cIz2a pUchI jA sakatI hai aura vedAMta kI bhI sabhI bAteM pUchI jA sakatI haiN| yaha to kudaratI rUpa se huA hai! aura saba se bar3A Azcarya, gyArahavA~ Azcarya mAnA jAtA hai| yahA~ eka ghaMTe meM ApakA sArA kAma ho jAtA hai| praznakartA : pUrvajanma ke Apake itane acche karma the, phira bhI Apako kyoM itanI bar3I umra meM jJAna huA? pahale kyoM nahIM ho gayA? dAdAzrI : aisA hai na, jaba hamArA mohanIya karma khatma ho jAegA tabhI jJAnAvaraNa ttuuttegaa| jJAna kA AvaraNa kaba TUTatA hai? mohanIya karma khatma hone ke baad| hameM kisa cIz2a kA moha thA? hameM kisI prakAra kA moha nahIM thaa| paisoM kA yA viSaya kA koI moha nahIM thaa| sirpha mAna kA hI moha! praznakartA : haaN| yaha samajhAie na! 1958 meM ApameM jJAna kA avirbhAva huA, usase pahale kI ApakI AMtarika sthiti ke bAre meM z2arA vistArapUrvaka samajhAie na! dAdAzrI : hA~, jJAna kA avirbhAva hone se pahale krodha-mAna-mAyAlobha, rAga-dveSa aura unameM bhI vizeSa rUpa se mAna kA z2ora thA, sAmrAjya hI mAna kA thA aura usI ke AdhAra para bAkI ke jI rahe the| mAna kA
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 AptavANI-9 hI jora! aura abhimAna kA z2ora nhiiN| abhimAna to, jaba mamatA ho taba abhimAna hotA hai| jabaki yaha to mamatA rahita mAna ! praznakartA : mamatA rahita mAna kaisA hotA hai? / dAdAzrI : maiM hI, maiM hI kucha hU~, maiM hI kucha hU~, aisaa| praznakartA : vaha to mamatA kahalAtI hai| dAdAzrI : nhiiN| mamatA to dUsarI cIz2a hai| 'yaha merA hai,' use abhimAna kahate haiN| 'yaha merA hai, yaha kitanA acchA hai, yaha merA hai,' ise abhimAna kahate haiM aura mAna kyA hai 'maiM' kA hI bahuvacana, use mAna kahate haiN| mAna to rahatA hai| usameM harja nahIM hai| abhimAna, mamatA ko pradarzita karatA hai| jaba mamatA ho tabhI abhimAna hotA hai| mamatA kA lakSaNa zurU se mujha meM kama hI thA, bilkula hI kama! isa mAna kA hI thA ki "maiM kucha hU~,' sabhI logoM se bar3hakara 'maiM kucha hU~," vaha saba galata thaa| koI barakata nahIM thii| basa, itanA hI ki mAna baiThe the| maiM 'jJAna' se pahale ke jIvana kI bAta kara rahA hU~, ki krodhamAna-mAyA-lobha, saba isake, mAna ke 'anDarahainDa' banakara rahate the aura mamatA kA guNa zurU se thA hI nhiiN| __ mana meM mAnA huA mAna yAnI mana meM aisA samajhatA thA ki 'maiM hI huuN| isa duniyA meM aura koI hai hI nhiiN|' dekhie, khuda ko na jAne kyA samajha baiThe the! jAyadAda meM kucha nahIM thaa| dasa bIghA jamIna aura eka makAna, usake alAvA aura kucha nahIM thaa| phira bhI carotara kA rAjA ho aisA roba rahatA thaa| kyoMki AsapAsa ke cha: gA~va ke logoM ne hamArA dimAg2a car3hA diyA thaa| dahejiyA dUlhA, jitanA mA~ge utanA daheja milatA, tabhI dUlhA vivAha karane jAtA thaa| usase dimAg2a meM yaha mada rahA karatA thaa| vaha pUrvajanma se lAyA thA, isalie aisI khumArI thI sArI! usameM bhI mere bar3e bhAI z2abaradasta khumArI vAle the| apane bar3e bhAI
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 261 ko maiM mAnI kahatA thA, jabaki ve mujhe mAnI kahate the| taba eka dina mujhase kyA kahA? 'tere jaisA mAnI maiMne nahIM dekhaa|' maiMne pUchA, 'kisameM merA mAna dekha rahe haiM ?' taba kahA, 'hara eka bAta meM terA mAna rahatA hai|' aura usake bAda maiMne jA~ca kI to sabhI bAtoM meM merA mAna dikhAI diyA aura vahI mujhe kATatA thaa| aura mAna ke lie kyA kiyA? hara koI bulAtA ki 'aMbAlAla bhAI, aMbAlAla bhAI!' aba 'aMbAlAla' to koI kahatA hI nahIM thA na! chaH akSaroM se bolatA aura phira Adata par3a gaI, 'hebicyueTeDa' ho gae usse| aba mAna bahuta bhArI thA isalie mAna kA rakSaNa karate the na! taba phira 'aMbAlAla bhAI' ke chaH akSara nahIM bole aura jaldabAjI meM koI 'aMbAlAla' bola uThe, to vaha kyA koI gunAha hai usakA? chaH akSara eka sAtha ekadama jaldabAjI meM kaise bole jA sakate haiM? praznakartA : lekina Apa aisI AzA rakhate the na? dAdAzrI : are, maiM to phira tola karatA thA ki "isane vApasa mujhe 'aMbAlAla' kahA? kyA samajhatA hai? kyA 'aMbalAla bhAI' nahIM bolA jA sakatA thA usase?" gA~va meM dasa-bAraha bIghA jamIna ho aura dUsarA koI bhI rauba nahIM ho taba bhI na jAne mana meM kyA mAna baiThA thA? hama cha: gA~va ke 'amIna, vAMkaDAvAle'! idhara Apake yahA~ 'desAI vAMkaDAvAle' hote haiM na? aura ve bhI raubIle hote haiN| __ aba sAmanevAlA 'aMbAlAla bhAI' nahIM kahe to mujhe pUrI rAta nIMda nahIM AtI thI, becainI hotI rahatI thii| lo! usase kyA mila jAtA? isase kyA mu~ha mIThA ho jAtA? iMsAna ko kaisA svArtha rahatA hai! vaha svArtha, usameM koI svAda hI nahIM hotA hai| phira bhI mAna baiThA hai, vaha bhI lokasaMjJA se| logoM ne bar3A banAyA aura logoM ne bar3A mAnA bhI sahI! are, ina logoM ke mAne hue kA kyA karanA hai? ye gAya-bhaiMsa apane sAmane dekhatI rahatI haiM, sabhI gAya apane sAmane dekhatI rahatI haiM, aura phira kAna hilAe~ to hameM aisA samajha jAnA hai ki
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 AptavANI-9 ye hameM mAna de rahI haiM ? aisA hai yaha saba to| apane mana meM mAna lete haiM ki ye loga saba mAna sahita dekha rahe haiM, mana meM mAna lete haiM ! ve to sabhI apane-apane duHkha meM hai becAre, apanI-apanI ciMtA meM haiN| ve kyA Apake lie par3e haiM ? phAlatU haiM ? hara koI apanI-apanI ciMtA meM ghUma rahA hai ! vaha saba mAna ke lie hI maiMne logoM se kahA thA, 'ApakA kAma karavA jAnA mujhase, jo kucha bhI ho, vh| salAha mazavarA, aura kucha bhI ho! mere pAsa paise hoMge to ve bhI dUMgA, lekina ApakA kAma kruuNgaa| Apako merA kAma nahIM karanA hai|' kyoMki agara Apako merA kAma karane ko manA karU~ na, to Apako merI tarapha se bhaya nahIM rhegaa| rAta ko kabhI sinemA gae ho aura vahA~ se Apake yahA~ Ae~, taba Apa socate ho, 'ye kabhI bhI nahIM Ate, aura aise A gae haiM ! z2arUra inheM kucha cAhie!' to yaha to balki Apa 'satI' para dRSTi bigAr3a rahe ho| hameM kucha cAhie nahIM aura ve dRSTi bigAr3eM, aMdara Dara rakheM ki 'kucha mA~gegA, maaNgegaa|' taba maiMne saba se kaha diyA ki 'ye hAtha phailAne ke lie nahIM haiM isalie Apako jo bhI z2arUrata ho, vaha mujhe btaanaa|' isase saba nirbhaya ho ge| roz2a cAra-cAra gAr3iyA~ ghara ke Age par3I rahatI thiiN| mAmA kI pola meM paMdraha rupaye kA kirAyA, saMskArI pola (muhllaa)| Aja se paiMtAlIsa sAla pahale kahA~ loga baMgale meM rahate the? mAmA kI pola bahuta uttama mAnI jAtI thii| una dinoM hama mAmA kI pola meM rahate the aura paMdraha rupaye kiraayaa| una dinoM loga sAta rupaye ke kirAe meM par3e rahate the, hama paMdraha rupaye meN| yoM bar3e kaoNnTraikTara kahalAte the| aba vahA~ mAmA kI pola meM baMgale meM rahane vAle Ate the moTara lekara kyoMki parezAnI meM pha~se hue hote the, ve yahA~ para Ate the| to ulTA-sIdhA karake Ae hote the na, taba bhI unheM 'pichale daravAz2e' se nikAla detA thaa| 'pichalA daravAz2A' dikhAtA ki yahA~ se nikala jaao| aba gunAha usane kiyA aura 'pichale daravAz2e' se maiM chur3avA detA thaa| yAnI gunAha mere sira para liyaa| kisalie? mAna khAne ke lie! 'pichale daravAje' se nikAla denA, kyA vaha gunAha
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA nahIM hai? yoM phira akla lagAkara dikhAyA thA, usase phira ve baca jAte the| isalie phira ve hameM mAna sahita rakhate, lekina gunAha hameM lagatA thaa| phira samajha meM AyA ki abhAnatA meM ye sabhI gunAha ho jAte haiM, mAna khAne ke lie| phira mAna pakar3a meM AyA / bahuta ciMtA hotI thI mAna kI ! praznakartA : Apane mAna ko pakar3A, phira mAna ko kaise mArA ? 263 dAdAzrI : mAna maratA nahIM hai / mAna ko yoM upazama kiyaa| bAkI, mAna maratA nahIM hai kyoMki mAranevAlA khuda hI hai, kise mAregA ? khuda apane Apako kaise mAra sakatA hai ? Apako samajha meM AyA na ? arthAt upazama kiyA aura jaise-taise dina bitAe / krodha se bhI bhayaMkara hai uttApanA mujha meM bacapana se hI lobha nahIM thA lekina mAna bahuta bhArI thA, isalie krodha bhI bhArI thA ! praznakartA : mAna meM z2arA sI bhI magajamArI huI to Apa kopAyamAna ho jAte the, aisA na ? dAdAzrI : mAna meM eka bAla jitanI bhI kamI ho jAe na, to bhayaMkara uttApana hotA thA aura sAmanevAlA bhI kA~pa jAtA thA becArA ! aisA krodha, sAmane vAle ko jalAkara rakha de aisA krodha nikltaa| aisA z2abaradasta krodha thA kyoMki anya koI lobha vagairaha nahIM thA na ! kaI bAra to mere krodha se, ajJAnatA meM merA jo krodha thA vaha yadi sacamuca meM bhabhaka uThe to sAmanevAlA vyakti vahIM ke vahIM mara jAe / eka sikha to marane jaisA ho gayA thA, to mujhe use dekhane jAnA par3A thA / jaba sira para hAtha pherA taba jAkara ThIka huA / yAnI hama isa sthiti meM the / ghara para bahuta rupaye nahIM the| sirpha Upara kA dikhAvA ! usameM yaha parezAnI, behada ciMtA ! acchA laganevAlA ahaMkAra duHkhadAI banA jabaki AsapAsa ke loga kyA kahate the ? bahuta sukhI iMsAna hai !
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 AptavANI-9 kaoNnTraikTa kA dhaMdhA, paise Ate-jAte rahate the, logoM para prem| logoM ne bhI premadRSTi kabUla kI ki bhagavAna jaise iMsAna, bahuta sukhI iMsAna! loga kahate the ki bahuta sukhI iMsAna hai, jabaki maiM behada ciMtA karatA thA aura phira eka dina jaba ciMtA miTa hI nahIM rahI thI, nIMda hI nahIM A rahI thI, taba phira maiM baiThA aura ciMtA kI pur3iyA banA dii| aise moDA, vaise mor3A phira usa para vidhi kii| maMtroM se vidhi kI aura phira do takiyoM ke bIca meM rakhakara so gayA, taba acchI nIMda A gii| aura phira subaha pur3iyA ko vizvAmitrI nadI meM bahA AyA, phira ciMtA kama ho gii| lekina jaba 'jJAna' huA taba pUre jagat ko dekhaa-jaanaa| praznakartA : lekina 'jJAna' se pahale isakI bhI jAgRti to thI na, ki yaha ahaMkAra hai, aisI? dAdAzrI : hA~, vaha jAgRti to thii| ahaMkAra hai, vaha bhI patA calatA thA, lekina vaha acchA lagatA thaa| phira jaba bahuta cubhA taba patA calA ki yaha to apanA mitra nahIM hai, yaha to apanA duzmana(zatru) hai, maz2A nahIM hai inameM kisI meN| praznakartA : vaha ahaMkAra kaba se duzmana lagane lagA? dAdAzrI : rAta ko nIMda nahIM Ane detA thA na, taba samajha gayA ki yaha kaisA ahaMkAra! isalie eka rAta ko yoM pur3iyA banAkara subaha vizvAmitrI nadI meM bahA aayaa| kyA ho sakatA thA lekina? praznakartA : pur3iyA meM kyA rakhA? dAdAzrI : yaha sArA ahaMkAra! khatma karo ise yahIM se| kisake lie lekina? binA bAta ke, na lenA, na denA! loga kahate 'bahuta sukhI haiM' aura mujhe to yahA~ sukha kI bUMda bhI nahIM dikhatI thI, aMdara ahaMkAra kI ciMtA-parezAniyA~ hotI rahatI thIM na! ahaMkAra ko z2arA sI coTa lagI kI A bnii| pUrI rAta nIMda nahIM AtI thii| are, pahale to kisI ke vivAha meM jAU~ na, to vahA~ para kisI ne aise jaya-jaya kiyA ho lekina dekhA nahIM ho to g2az2aba ho jAtA thaa|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 265 khuda apane Apako na jAne kyA mAna baiThA thaa| kucha bhI nahIM thA phira bhI, lekina mana meM mAna baiThA thA! eka sTeTa ho to samajho ThIka hai ki bar3audA sTeTa thii| yaha to kucha bhI nahIM thA na! binA sTeTa kA aaddNbr| ADaMbarI loga! aura kapar3e to aise pahanatA thA jaise bahuta bar3A, gAyakavAr3a sarakAra kA riztedAra ho na! aba isase kyA hAsila karanA thA? lekina bAda meM phira acche se rAha para A gyaa| praznakartA : usa ahaMkAra se judA rahakara bartate the? aisA kucha thA? dAdAzrI : nhiiN| judA nahIM rahe, tabhI to yaha dazA huI thI na! tabhI nIMda nahIM AtI thI na! judA rahe hote to baiThA nahIM dete use? lekina sirpha ahaMkAra ko hI poSaNa milatA thaa| kapaTa nahIM, mamatA to bilkula nhiiN| mamatA thI z2arUra, lekina bahuta km| ahaMkAra kI hI mamatA, paisoM kI mamatA nhiiN| yAnI AtA kucha bhI nahIM thA aura ahaMkAra behada thaa| sirpha itanA hI AtA thA... kisI ko 'helpa' karanA! khAnadAna kA ahaMkAra mujha meM mAna bahuta thaa| jaise na jAne maiM kitanA bar3A! kyoMki kSatriya kula meM janma huA thaa| paTela arthAt ksstriy| isalie vaha daheja dete haiM na! to janma lete hI bar3I bAteM karate ki itanA ceka AegA aura itanA aaegaa| bar3e cekavAlA dUlhA AyA! aura phira vaise guNa bhI the| ve daheja yoM hI nahIM de dete the| aise guNa hoM, kula ke guNa hoM, usI vajaha se dete the aura sirpha kula se hI nahIM calatA thA, jAti aura kula donoM hone cAhie, taba paise dete the| varnA dete kyA? sirpha 'kulavAna' kaisA hotA hai ? 'nobala' hotA hai| 'nobala' hotA hai isalie kulavAna ke kucha acche guNa hote haiN| vaha kisI ko dhokhA nahIM detA, koI luccAI nahIM krtaa| koI kulavAna aura jAtivAna, donoM ho taba daheja ke lAyaka mAnA jAtA thaa| jAtivAna kA matalaba kyA? nobala bhI hotA hai aura yoM kisI ko ThagatA bhI nhiiN| Thagane kA koI bhI guNa usameM nahIM hotaa|
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 AptavANI-9 aba nobala kise kaheM ? jo jAte hue bhI luTatA hai aura Ate hue bhI luTatA hai| yAnI lete samaya khuda luTatA hai, sAmanevAlA use Thaga letA hai aura dete samaya bhI khuda ThagA jAtA hai, aisA socakara ki 'usa becAre ko duHkha hogA, isalie jitanA denA hai usase z2arA z2yAdA de do|' yAnI donoM tarapha se luTatA hai| use khAnadAnI kahate haiM, vaha nobala kahalAtA aura yaha khAnadAniyata kA ahaMkAra hai, usameM parezAnI nhiiN| vaha ahaMkAra khAnadAniyata kI hiphAz2ata karatA hai| hA~, varnA yadi ahaMkAra nahIM ho to khAnadAniyata gAyaba ho jAegI, divAlA nikAla degaa| hamAre bar3e bhAI yahA~ bar3audA meM rahate the| jaba maiM bar3audA AU~ taba AsapAsavAlA koI kahatA, 'hamArA baniyAna vagairaha le AnA, hamAre lie yaha le AnA, hamAre lie do caDDiyA~ lete aanaa|' sabhI mitra kahate haiM na? aura merA svabhAva kaisA? jisa dukAna ke sAmane khar3A huA aura pUchA to vahIM se lenaa| phira kama-jyAdA ho to bhI calA letA thaa| use duHkha nahIM ho isalie usI ke yahA~ se le letaa| maiM apanA svabhAva samajhatA thA aura jo loga cIjeM ma~gavAte the, ve loga sAta jagaha para pUcha-pUchakara, sabhI kA apamAna kara-karake lAte the| maiM jAnatA thA ki ye loga aise haiM ki mujhase do Ane kama meM lAe~ aura mujhase ma~gavAyA hai to mere do Ane z2yAdA kharca hone vAle haiN| yAnI maiM do Ane ve aura eka AnA bar3hAkara, aisA karake tIna Ane kama karake unheM kImata batAtA thaa| bAraha Ane die hote the to unase aisA kahatA thA ki 'maiMne nau Ane die haiM' tAki ve aisA nahIM kaheM ki, 'mujhase kamizana nikAla le ge| maiM to dasa Ane kA lAtA thA aura Apako mujhe bAraha Ane dene pdd'e| matalaba bIca meM Apane do Ane le lie|' loga mujha para isa taraha kamizana kA Aropa na lagAe~ isalie tIna Ane kama letA thA, tIna Ane kama kara detA thaa| hA~, varnA kahate, 'do Ane kamizana nikAla liyA!' le! "are, nahIM nikAlA 'kmishn'| maiM kamizana nikAlanA sIkhA hI nhiiN|" hamane nahIM liyA kamizana, pUrI jiMdagI meM nahIM kiyA aisaa|
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 267 sAmane vAle vyakti ne kahA ho ki, 'vahA~ se merA z2arA itanA kAma kara do na!' to kyA hai ki agara paccIsa haz2Ara kA mAla dilavAnA ho to usameM hama tIna sau-cAra sau kamizana khA jAe~ to? kyA sAmanevAlA vyakti aisA jAnatA thA ki yaha 'kamizana' khAegA? kyA isalie usane Apako diyA hai ? nhiiN| yAnI usane hameM sauMpA aura usameM yaha vizvAsaghAta?! aisA zobhA nahIM detA apane ko! praznakartA : lekina yaha saba to naicurala hai na? dAdAzrI : kyA naicurala? paise khAne cAhie ? paise nahIM khAne caahie| yaha to khAnadAniyata hai| aba ajJAna dazA meM bhI yadi khAnadAniyata kA ahaMkAra nahIM ho to khAnadAniyata kA divAliyA nikala jaaegaa| hama to khAnadAnI! khAnadAnI iMsAna se kucha galata ho hI nahIM sktaa| kucha bhI galata nahIM kare, usI ko kahate haiM khaandaanii| jo koI bhI lokaniMdya kArya nahIM kare, use kahate haiM khaandaanii| jo khAnadAnI hotA hai, usase koI lokaniMdya kArya ho hI nahIM paataa| khAnadAnI se aisA kArya nahIM hotA ki loga niMdA kreN| yadi loga niMdA kareM, taba bhI yadi vaha kahe ki 'hama khAnadAnI haiM,' to vaha jhUThA khAnadAnI khlaaegaa| koI eksepTa karegA hI nahIM na! loga niMdA kareM aura khAnadAnI kahalAe, ye donoM eka sAtha ho hI nahIM sakate na! aba, koI kAma kare aura kaha de ki 'maiMne kiyA,' to usakI khAnadAniyata calI jaaegii| khAnadAnI to donoM tarapha nukasAna uThAtA hai, Ate hue bhI nukasAna uThAtA hai aura jAte hue bhI nukasAna uThAtA hai| jabaki ArI jaisA iMsAna to donoM tarapha se kATatA hai, dete hue bhI kATatA hai aura lete hue bhI kATatA hai! mAna kI bhUkha aba bacapana meM hara eka bAta meM jise mAna milA ho, use bar3I umra meM mAna kI bhUkha nahIM rhtii| bacapana meM mAna kI bhUkha miTa gaI ho to use mAna kI nahIM par3I hotii| apamAna kI tarachor3a (tiraskAra sahita
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 AptavANI-9 dutakAranA) lage to iMsAna khatma ho jAtA hai| bacapana meM do-pA~ca-dasa bAra jisakA apamAna ho jAe, mAna nahIM mile aura mAna ko tarachor3a lage, taba vaha mAna kA hI niyANAM (apanA sArA puNya lagAkara kisI eka cIz2a kI kAmanA karanA) karatA hai| vaha bar3A hokara bahuta mAnI banatA hai, z2abaradasta mAnI banatA hai| bacapana se hI usane taya kiyA hotA hai ki mujhe ina saba se 'Age' jAnA hai| yAnI phira vaha henDala mArakara kahatA hai, 'ina saba se Age A jAU~, tabhI sahI hai,' aura vaha Age AtA bhI hai ! hA~, tana-tor3a mehanata vaigaraha sabakucha karatA hai, lekina Age pahu~catA hai aura jise bacapana meM mAna milA ho, vaha mAna ke lie adhika Age nahIM bddh'taa| aba, agara mAna bahuta mile to mAna kI bhUkha miTa jAtI hai| 'AuTa oNpha prapaoNrzana' (atizaya) mAna milatA hI rahe, to phira mAna kI bhUkha miTa jAtI hai| phira use mAna acchA nahIM lgtaa| hameM kyA kama mAna dete hoMge loga? aisA mAna Apako mile to bhUkha hI miTa jAe phira / mAna ke svAda se lobha chUTatA hai Apako mAna pasaMda hai? praznakartA : dAdA, abhI taka apamAna ke bhaya ke kAraNa jo saMkucitatA thI yA mAna kI hAni hogI, usase Diprezana rahatA thA, jisake kAraNa maiM kisI prakriyA meM bhAga hI nahIM letA thA, dUra haTa jAtA thA to yaha mAna milA to usase muktatA AtI gii| dAdAzrI : nahIM, yaha lobhagraMthi hai isalie use mAna milane se jo svAda AyA to lobha kI graMthi Tane lgii| lobhagraMthi TUTatI hai| mAna kA svAda cakhane ko milA, usase lobha kI graMthi TUTa jAtI hai, ekadama se! aba jo mAna kI gA~Tha hotI hai na, vaha mAna use bhaTakAtA rahatA hai| jahA~ mAna mila rahA ho, vahA~ use koI kahe ki 'Apake nAma kI eka taqhtI lagavA deNge|' to kahegA, 'pacAsa haz2Ara likha lo|' mAna milane para lobha chor3a detA hai| jabaki lobhI to lAkha mAna mile taba bhI lobha
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 269 nahIM chodd'taa| aise lobhI to isa kAla meM DhU~Dhane bhI muzkila hai| isa kAla meM aise lobhI haiM hI nhiiN| lobhI to tIsare yA cauthe Are (kAlacakra kA eka hissA) meM the| bahuta z2abaradasta lobhii| isa kAla meM na to mAna kA ThikAnA hai, na hI lobha kA tthikaanaa| __ mAna va mAna kI bhIkha jise 'kucha bhI nahIM cAhie,' usakA sArA kAma ho jAtA hai| cIz2a sAmane se Akara gire taba bhI nahIM caahie| Apako to cAhie na? kyAkyA cAhie? praznakartA : aisA patA calatA hai ki abhI taka mAna caahie| dAdAzrI : mAna cAhie usameM harja nahIM hai lekina mAna ke lie upayoga rahA karatA hai ? ki mAna kaise mile, aisA? praznakartA : nahIM, aisA upayoga nahIM rhtaa| dAdAzrI : phira yadi mAna nahIM mile to? praznakartA : to koI parezAnI nhiiN| dAdAzrI : taba phira koI parezAnI nahIM hai| varnA mAna kI kAmanA ho to usI ko bhIkha kahate haiN| kisI bhI cIz2a kI kAmanA, vaha bhIkha kahalAtI hai| kAmanA, bhIkha vagairaha nikAlI nahIM mAne jaate| kAmanA, bhIkha lagabhaga eka hI artha vAle zabda haiN| varnA, yadi usa tarapha upayoga nahIM jAe to kucha sparza hI nahIM kregaa| yAnI isameM mArga nahIM ruMdhatA, lekina bhIkhavAlA to 'dUsare mArga para calA gyaa|' aisA kahA jaaegaa| praznakartA : koI mAna de aura acchA lage to, use mAna kI bhIkha kahate haiM? dAdAzrI : nhiiN| acchA lagatA hai, vaha to svAbhAvika rUpa se acchA lagatA hI hai| Apako cInI vAlI cAya pasaMda hai yA binA cInI kI? cInI vAlI cAya svAbhAvika rUpa se acchI hI lagatI hai, lekina
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 AptavANI-9 yadi koI kahe ki, 'bhAI, majhe to bagaira cInI kI hI cAya acchI lagatI hai, bolo!' taba maiM kahU~gA ki yaha ahaMkAra hai| isake bajAya cInI vAlI cAya pI na, cupcaap| svAdiSTa to rahegI! sahI hai yA galata? praznakartA : aba, yadi mAna acchA lage, to vaha kaisA kahalAegA? dAdAzrI : vaha pasaMda hai to usameM harja nahIM hai| pasaMda to AegA na! lekina bhale hI mAna acchA lage, koI harja nhiiN| koI kahe ki, 'usa mAna kA mujhase nikAla nahIM ho sakatA,' to maiM kahU~gA ki, 'aba yadi isa janma meM nikAla nahIM ho pAe, to agale janma meM nikAla kreNge|' abhI mAna khA le, caina se! mAna cakho, lekina... arthAt mAna kI icchA nahIM honI caahie| mAna diyA jAe aura ApakI thAlI meM Ae to khAo caina se| dhIre se, zAMti se khAo, rauba se khAo lekina usakI icchA nahIM honI caahie| praznakartA : lekina vaha mAna bhunAe, to usameM use koI parezAnI nahIM AegI? dAdAzrI : mAna bhunAne meM harja kyA hai? mAna ko bhunA sakate haiM, taba to vaha kharca ho gyaa| aba phira se khar3A nahIM hotA hai na? mAna to ckho| maiM kahatA hU~ na ki ckho| phira kyA vahA~ Age jAkara cakhanA hai? kyA vahA~ siddha gati meM mAna milanevAlA hai? yahA~ milatA hai utanA cakho caina se| lekina Adata mata DAla denA, 'hebicyueTeDa' mata ho jaanaa| praznakartA : vaha mAna nIce nahIM girA degA? dAdAzrI : vaha to, abhimAna nIce le jAtA hai| yAnI loga mAna deM to cakhane meM harja nahIM hai lekina sAtha-sAtha aisA bhI rahanA cAhie ki 'yaha nahIM honA caahie|' aura mAna de to use lene kI apane yahA~ chUTa dI hai| mAna kI chUTa hai, lekina mAna dene vAle para rAga nahIM honA caahie|
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 271 ___mAna meM kapaTa : mAna kI vikRti praznakartA : isa mAna ko cakhe, to phira vaha jAgRti ko 'DAuna' nahIM karatA, dAdA? dAdAzrI : jAgRti kama hI ho jAtI hai na! aba jahA~ mAna meM kapaTa ho vahA~ para jAgRti utpanna nahIM hotii| jahA~ mAna meM kapaTa ho vahA~ mAna dikhAI hI nahIM detaa| praznakartA : mAna sahaja rUpa se mile to cakhane meM Apatti nahIM hai lekina vaha phira vikRta hone lage aura usakI icchA hotI hai| aisA hotA hai na, phira? dAdAzrI : aisA saba hotA hai, lekina vaisI icchA to honI hI nahIM cAhie aura icchA ho to nukasAnadAyaka hai| praznakartA : to phira mAna kI vaha vikRti kauna-kauna sI aura kisa hada taka kI ho sakatI hai? dAdAzrI : bahuta taraha-taraha kI vikRtiyA~ hotI haiN| mAna kI vikRtiyA~ to bahuta sI haiM aura vaha mAna kI vikRti hI iMsAna ko pIche dhakela detI hai| yAnI mAna cakhane meM harja nahIM hai| koI Apase kahe 'Aie, padhArie sAhaba, aisA hai, vaisA hai|' Apa vaha mAna ArAma se cakho-karo, lekina usakA Apako kaipha nahIM car3ha jAnA caahie| hA~, cakho ArAma se, aura aMdara saMtoSa hogA lekina yadi kaipha car3hA to vaha ho jAegA kurUpa! bAkI, jaba taka mAna hai taba taka iMsAna kurUpa dikhatA hai aura kurUpa banA isalie kisI ko AkarSaNa nahIM hotaa| kurUpa dikhatA hai yA nahIM dikhatA? cehare para rUpa hotA hai, phira bhI kurUpa dikhatA hai| mAna kisase TikA huA hai ? khuda sAmane vAle ko halkA mAnatA hai isalie mAna TikA huA hai| isalie use halkA mata mAnanA aura 'yaha to merA UparI (baoNsa, variSTha mAlika) hai' aisA kahanA, to mAna calA jaaegaa|
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 AptavANI-9 apamAna karanevAlA, upakArI praznakartA : aba to ye mAna-apamAna bahuta cubhate haiM, inase mukta kaise ho sakate haiM? dAdAzrI : apamAna cubhatA hai yA mAna cubhatA hai ? praznakartA : yoM to apmaan| dAdAzrI : are, mAna bhI bahuta cubhatA hai| yadi mAna bhI z2arA z2yAdA de na to iMsAna khar3A ho jAtA hai| mAna bahuta de na, to vahA~ se Ubakara bhAga jAtA hai iNsaan| yadi hararoz2a pUre dina mAna dete raheM na, to iMsAna Ubakara vahA~ se bhAga jAtA hai| apamAna to ghar3Ibhara bhI acchA nahIM lgtaa| mAna to kucha samaya taka acchA bhI lagatA hai| isake bAvajUda iMsAna apamAna sahana kara sakatA hai, mAna sahana nahIM kara sktaa| hA~, mAna sahana karanA to sIsA pIne ke barAbara hai| beTe kI zAdI ho aura, vaha nIce jhukakara pitA ke paira chue taba pitA khar3A ho jAtA hai, uTha jAtA hai| 'are, tU kyoM hila rahA hai?' taba vaha kahatA hai, 'sahana nahIM hotaa|' praznakartA : isake bAvajUda bhI apamAna acchA na lage to use kyA kahA jAegA? dAdAzrI : apamAna acchA na lage, vaha to bahuta hI galata kahA jaaegaa| apamAna to acchA nahIM lagatA aura vaha to, hama sabhI ko apamAna acchA nahIM lgtaa| vaha acchA lage aisI zakti logoM meM utpanna nahIM huI hai| unheM to apamAna karanevAlA kirAe para rakhanA cAhie lekina koI kirAe para rakhatA hI nahIM hai na! lekina kirAevAlA sacamuca kA apamAna nahIM karegA na! aura loga to, jaba koI sacamuca meM apamAna kare, taba duHkhI ho jAte haiN| jo sacamuca meM apamAna kare, use upakArI mAnanA lekina taba iMsAna duHkhI ho jAtA hai| vAstava meM jaba koI apamAna kare taba duHkhI nahIM ho jAnA caahie| ataH jaba koI apamAna karane vAle mila jAe~ na, to bahuta upakArI mAnakara 'yaha sAtha hI rahe to bahuta acchA' aisA taya krnaa|
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 273 apamAna kA premI koI vyakti kucha apamAna kare, usa samaya vaha apamAna karanevAlA vyakti, jaba Apake karmoM ke udaya hoM, taba vaha nimitta milatA hai| Apake karma kA udaya Apako bhugatanA hai, usameM usakA kyA doSa becAre kA? ataH karake dekhanA yaha prayoga isa trh| "apamAna kare, zAyada gAliyA~ bhI de, phira bhI itanA mAnanA ki 'apane karma kA udaya hai|' yA phira 'hama rAste para jA rahe hoM aura pahAr3a para se lur3hakate-lur3hakate itanA bar3A patthara Akara gire to hama kyA kareMge usa samaya?" praznakartA : bhAgya meM hogA to lagegA hii| dAdAzrI : pahAr3a para se patthara lur3hakate-lur3hakate apane sira para girA aura usase lagI, to hama dekha lete haiM ki koI nahIM hai isalie usameM kisI para kaSAya nahIM karate aura yadi koI vyakti itanA choTA sA kaMkar3a mAre to kaSAya karate haiN| isakA kyA kAraNa hai ? apanI samajha meM pharka hai| vaha kaMkar3a mAranevAlA bhI pahAr3a hai aura patthara lur3hakA, vaha bhI pahAr3a hai| usameM zuddha cetana nahIM hai, vaha mizra cetana hai| yaha bhI patthara hI hai, pahAr3a hI hai becaaraa| isalie yadi itanA karoge to bahuta ho gyaa| aisA hai jaba koI apamAna kara de, taba apamAna kA premI nahIM bana sakatA na? jitanA mAna kA premI hai, utanA apamAna kA premI nahIM bana sakatA, hai na? jitanA phAyade kA premI hai, utanA nukasAna kA premI nahIM bana sakatA, hai na? gaNatara (sUjha-bUjha) kI helpa yadi koI ApakA apamAna kare to Apa kyA karoge? merA kahanA hai ki jahA~ sattA nahIM hai, vahA~ kaha denA, 'pasaMda hai'| sattA nahIM ho taba kyA karoge? varnA agara 'pasaMda nahIM hai' kaheMge, to vaha kacoTatA rahegA aNdr| pUrI rAta kacoTatA rahegA, hai na! Apako kabhI kacoTA hai ? praznakartA : pUrI rAta kacoTatA rahatA hai, jhaTake lagate rahate haiN|
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 AptavANI-9 dAdAzrI : loga kisa taraha se dina nikAlate haiM, vahI dekho na! par3he-likhe loga parezAniyoM ko kama kara dete haiN| ho sake vahA~ taka duHkha aura parezAnI ko kama kara dete haiM aura use pUrI taraha se khatma kara dete haiM lekina jaba isameM khuda kA nahIM calatA taba phira ulajha jAte haiN| par3he-likhe logoM meM sUjha-bUjha aura viveka-buddhi nahIM hotI isalie ve ulajhana meM par3a jAte haiN| zikSaNa hotA hai, lekina viveka-buddhi nahIM hai na! viveka-buddhi, vaha alaga cIz2a hai| mujhe par3hanA-likhanA nahIM AyA, lekina sUjha-bUjha aura viveka-buddhi bahuta acchI hai ! maiTrika 'phela' huA lekina viveka-buddhi va sUjha-bUjha se kAma nikAlanA bahuta acchI taraha se AtA hai| jahA~ pratikAra, vahA~ pratikramaNa praznakartA : apamAna hone para acchA nahIM lagatA to vahA~ kyA karanA cAhie? dAdAzrI : usameM harja nahIM hai, lekina jaba apamAna ho, taba hamalA nahIM karate ho na? praznakartA : vANI aisI nikala jAtI hai, vANI se 'aTaika' ho jAtA hai| dAdAzrI : lekina ApakA bhAva vaisA nahIM hai na? praznakartA : bilkula nhiiN| aisI vANI nikalane ke bAda khuda ko bilkula acchA nahIM lagatA lekina aisI vANI nikalI vaha asaMyama to ho gayA na? usase lAbha nahIM hotA na, kucha bhI! dAdAzrI : lekina 'pharsTa' saMyama arthAt aMdara aisA rahanA cAhie ki 'nahIM, aisA nahIM honA caahie| aisA kyoM ho rahA hai?' vaha pahalA sNym| lekina yaha saMyama zurU ho jAnA caahie| vahI saccA saMyama kahalAtA hai| 'lAsTa' saMyama phira dhIre-dhIre aaegaa| praznakartA : kabhI koI yoM apamAna kara de to vahA~ mana se pratikAra hotA rahatA hai, vANI se pratikAra zAyada na bhI ho|
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 275 dAdAzrI : usa samaya kyA huA, usameM koI harja nahIM hai| are, deha kA bhI pratikAra ho gayA, taba bhI jitanI-jitanI vaha zakti hotI hai, usa anusAra vyavahAra hotA hai| jisakI saMpUrNa zakti utpanna ho cukI hai, usakA mana kA pratikAra bhI baMda ho jAtA hai, phira bhI hama kyA kahate haiM ? mana se pratikAra calatA rahe, vANI se pratikAra ho jAe, are deha se bhI pratikAra ho jAe, to tInoM prakAra kI nirbalatA khar3I huI to vahA~ tInoM prakAra kA pratikramaNa karanA pdd'egaa| praznakartA : udAharaNa ke taura para koI apamAna kare, to use aMdara se itanA z2abaradasta mAna khar3A hotA hai, khuda ke hI sAmane trAgA khar3A ho jAtA hai, to vaha use kahA~ taka girAegA? dAdAzrI : gira hI cuke haiM na! trAgA huA, usakA matalaba gira hI cuke haiM na! trAgA ho jAe to vaha saba se adhika ahitakArI kahalAtA hai| trAgA honA to saba se bar3A bhaya hI hai| vaha saMpUrNa rUpa se gira hI gayA hai, usase Age girane kA rahA hI nhiiN| apamAna kI nirbalatA hama to kyA kahate haiM ? apamAna pasaMda nahIM hai to usameM harja nahIM hai lekina mAna kI bhIkha nahIM rakhanI hai| praznakartA : lekina apamAna kA bhaya, vaha kamajorI to nikAlanI hI hai na? dAdAzrI : vaha to jaise-jaise apamAna khAte jAe~ge, vaise-vaise apamAna kI kamajorI kama hotI jaaegii| jitanA diyA hai, vaha vApasa AtA jaaegaa| mAna kI bhIkha ho to parezAnI hai| praznakartA : 'apanA apamAna na ho jAe,' yadi vaisA lakSa (jAgRti, dhyAna) meM rahe to, vaha kyA kahalAegA? dAdAzrI : apamAna nahIM hone dene ke lie hI vahA~ para upayoga rahA kare, saMbhAlatA rahe, vaha bhIkha kahalAtI hai| varnA to cAritra mohanIya,
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 vaha to nikAlI moha hai / AyA aura gayA, kucha lenA nahIM aura denA nahIM / 276 AtmA ke lie, mAna-apamAna ? yAnI yaha saba pudgala kI bhIkha hai / mAna aura apamAna, ye saba pudgala kI bhIkha haiM / hameM to koI thappar3a mAre to bhI Apatti nahIM hai / praznakartA : yaha mAna-apamAna kI jo bAta huI, yaha mAna-apamAna kA patA kise calatA hai ? vaha deha ko nahIM calatA, vaha to AtmA ko hI calatA hai na? dAdAzrI : AtmA ke lie mAna-apamAna hai hI nhiiN| vaha bhikhArI nahIM hai ki use mAna-apamAna kI par3I ho| vaha to pUre brahmAMDa kA rAjA kahalAtA hai, brahmAMDa kA bhagavAna kahalAtA hai I praznakartA : lekina aMdara jo pahu~catA hai, usase to AtmA ko coTa lagatI hai na ? dAdAzrI : nahIM / AtmA ko nahIM lagatA / AtmA ko chUtA bhI nahIM hai| praznakartA: deha to anAtmA hai / deha para kyA asara hogA mAnaapamAna kA ? dAdAzrI : isa barpha para dhadhakatI agni (aMgArA) rakha deM to kyA hogA ? agni rakha deMge to barpha jalegA yA nahIM ? praznakartA : jalegA nahIM, lekina barpha pighala jAegA / dAdAzrI : vaha to usakA khuda kA svabhAva ThaMDA hai, isalie balki aMgAre ko ThaMDA kara detA hai / isI prakAra AtmA ko duHkha sparza nahIM krtaa| isa deha ko bhI duHkha mahasUsa nahIM hotA aura AtmA ko bhI mahasUsa nahIM hotaa| praznakartA : to kise hotA hai ?
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 277 dAdAzrI : yaha bhogatA kauna hai ? ahNkaar| ahaMkAra bhogatA hai aura ahaMkAra ko hI hotA hai| yaha ahaMkAra ise bhogatA hai, aura usI ko mahasUsa hotA hai| AtmA ko kucha sparza nahIM krtaa| AtmA to apanI khuda kI cIz2a ke alAvA kisI aura cIz2a ko svIkAra hI nahIM krtaa| dUsarI cIz2oM ko svIkAra hI nahIM krtaa| jisakA apamAna, vaha 'khuda' nahIM hai agara 'caMdUbhAI' kA koI apamAna kare to kyA hogA? rAta ko nIMda nahIM AegI na? jhaTake lageMge! yoM to kSatriya prajA hai na, isalie jhaTake lagate haiN| vaha apamAna karanevAlA to so jAtA hai, lekina yaha jhaTakevAlA nahIM sotA! koI apamAna kare aura hameM nIMda nahIM Ae, vaha kisa kAma kA? aisI nirbalatA kisa kAma kI? koI apamAna kare to hama kyoM nahIM soe~? aura apamAna kisI aura kA hotA hai, ApakA hotA hI nhiiN| ApakA' apamAna kare to sahana karanA hI nahIM cAhie, lekina vaha 'ApakA' apamAna nahIM kara rahA hai, to kisalie aise hAya-hAya kara rahe ho? yaha to, apamAna kisI aura kA ho rahA hai aura 'Apa' sira para le lete ho| 'merA kiyA' aisA to nahIM honA cAhie na? hA~, 'ApakA' apamAna nahIM karanA cAhie kisI ko lekina 'ApakA' apamAna koI karatA hI nhiiN| 'Apako' pahacAnegA hI kaise? 'Apako' to koI pahacAnatA hI nahIM hai na! koI pahacAne to 'caMdUbhAI' ko pahacAnatA hai| vaha 'Apako' to pahacAnatA hI nahIM na! aba vaha apamAna karanevAlA jaba upakArI mAnA jAegA, taba ApakA mAna khatma ho jaaegaa| apamAna kisakA hogA? 'aMbAlAla mUlajI bhAI kaa|' tujhe jitanA apamAna karanA ho utanA kara na ! mujhe kahA~ unake sAtha lenA-denA hai? ve mere par3osI haiN| ve yadi roe~ge to maiM unheM cupa krvaauuNgaa| lekina 'merA apamAna ho gayA' mAnatA hai isalie becAre ko nIMda nahIM aatii| varnA kitanI g2az2aba kI zakti hai eka-eka 'inDiyana' meM! sirpha use kholanevAlA nahIM hai| phira bhI dekho na abhI, dIna ho gae haiM
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 loga! dekho to sahI, jahA~-tahA~ ' kyU' meM khar3e rahate haiM becAre, itane adhika dIna ho gae haiN| varnA yaha prajA to kaisI thI ? thor3A sA bAta karane meM, bulAne meM yA 'inviTezana' dene meM z2arA apamAna jaisA lage to bhojana ke lie nahIM jAte the, aisI yaha prajA ! lekina abhI to dekho na dhakke khAte haiM, 'kyU' meM khar3e rahakara ! hama kahe, 'kyoM sAhaba, kyU meM khar3e haiM?' taba kahegA, 'basa meM jAnA hai|' 'are, roz2a-roz2a basa meM kyoM jAnA hai ? svataMtra rAstA nikAlanA nahIM AtA tujhe ?' taba kahegA, 'kyA rAstA nikAlU~ ? naukarI karatA hU~ na !' yAnI yaha to jIvana sArA 'phrekcara' ho gayA hai| varnA thor3A bhI apamAna jaisA lage na, to bhojana ke lie nahIM jAte the I ve loga to apamAna kI bahuta bar3I kImata lagAte the / 278 ataH ina logoM ko hama aisA jJAna denA cAhate haiM ki pUre varlDa meM sabhI dezoM meM ghUme, lekina kisI se 'Dipresa' na ho sake / 'Dipresa' nahIM hoM, aisA honA cAhie aura jo vyakti kisI ko 'Diprezana' detA hai, vaha khuda 'Dipresa' hue bagaira nahIM rahatA / cAhe kitanA bhI bar3A vyakti ho, pUrA 'varlDa' ho, lekina vaha hameM kaise DigA sakatA hai ? aba apamAna kA bhaya calA jAe to loga vyavahAra meM DhITha ho jAe~ge / apamAna kA bhaya hai isalie ye zarma meM rahate haiN| varnA zarma meM raheMge kyA ye loga ? aura agara nizcaya meM apamAna kA bhaya calA jAe to manuSya svataMtra ho jaae| apane yahA~ apamAna kA bhaya calA jAtA hai, to svataMtra ho jAte haiN| lipaTI hai vaMzAvalI, kaSAyoM kI mAna aura apamAna kI hI par3I hai na sabhI tarapha ? praznakartA : lekina dAdA, kyA pahale se hI aisA calatA AyA hogA ? dAdAzrI : anAdikAla se sArA yahI kA yahI mAla / manuSya yoni meM AyA tabhI se mAna aura apamAna / varnA dUsarI vaMzAvalI meM kucha bhI nahIM hai| dUsarI yoniyoM meM nahIM hai, yahA~ para bahuta hai aura devaloka meM bahuta hai|
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 279 praznakartA : dUsarI yoni meM jAne ke bAda yaha mAna-apamAna bhUla jAte hoMge? dAdAzrI : bhUla jAte haiN| jaba yahA~ se jAtA hai, tabhI se bhUla jAtA hai sbkuch| yAda nahIM rhtaa| Apane cAra dina pahale kyA khAyA thA, vaha Apako yAda hai? praznakartA : nhiiN| lekina baira, mAna-apamAna, ye saba jIva ko yAda rahatA hai to yaha saba kyoM bhUla jAtA hai? dAdAzrI : nahIM, vaha bhI yAda nahIM rhtaa| sirpha ye krodha-mAnamAyA-lobha hI yAda rahate haiM aura ve cAra saMjJAe~ to hamezA rahatI hI haiN| bAkI, baira-kar3avAhaTa to bAda meM hotI hai| vaha yAda nahIM aataa| apamAna hote hI zora-zarAbA macA detA hai| una goliyoM ko kyA kahate haiM ? ye bacce khAte haiM ve? praznakartA : piprmintt| dAdAzrI : aba piparaminTa yahA~ para par3I ho to isa baccI ko aura bacce ko, donoM ko lenA ho, usameM se jo lobhI hotA hai vaha jyAdA le letA hai| hameM patA calatA hai ki yaha lobhI hai! lobhI pahacAnA jA sakatA hai| lobhI hara kisI cIz2a meM Age rahatA hai| praznakartA : iMsAna ko ina sabhI musIbatoM kA zAMti se sAmanA karanA cAhie, vaha ho nahIM pAtA hai, usake lie kyA karanA cAhie? dAdAzrI : kaise kara pAegA? ye krodha-mAna-mAyA-lobha kI kamajoriyA~ haiM, to musIbatoM kA sAmanA kaise ho sakegA? krodha yoM hI nahIM baiThA rhtaa| vaha to, jaba taka mAna nAma kA zatru baiThA rahe, tabhI taka krodha baiThA raha sakatA hai| krodha to mAna kA rakSaNa karane ke lie hai| ataH jaba taka mAna hai, taba taka gurakhA rahegA hii| praznakartA : to aisA hai ki apamAna sahana karanA sIkha jAnA cAhie?
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 AptavANI-9 dAdAzrI : jaba mAna calA jAegA, taba apamAna sahana karane kI zakti A jaaegii| vaha to gurakhA hai| 'mAna ne' gurakhA rakhA hai ki yadi koI apamAna karane Ae to usase kahatA hai ki, 'tela nikAla denaa|' aura dUsarA hai lobha / usane bhI eka gurakhA rakhA hai| usane kapaTa ko rakhA hai| usI ko mAyA kahA gayA hai| agara lobha calA jAe to mAyA bhI calI jaaegii| krodha mAna kA gurakhA hai| 'mUrkha ho, beaqala ho' kisI ne agara aisA kaha diyA taba hameM kahanA cAhie, 'bhAI, maiM Aja se nahIM, pahale se aisA hI huuN|' aisA khnaa| loga krodha ko mArate haiM na? koI lobha ko mAra-mArakara kama karatA hai, taba mAyA kyA kahatI hai? mAyA kahatI hai ki, "mere chaH putra haiM, krodha-mAna-mAyA-lobha, rAga aura dveSa / ye mere chaH beTe aura maiM sAtavIM, hameM koI nirvaMza nahIM kara sakA hai| hA~, sirpha eka 'jJAnIpuruSa' hI hameM nirvaMza kara sakate haiN| bAkI, koI hameM nirvaMza nahIM kara sktaa| tU cAhe jitanA mere krodha ko mAregA, tU lobha ko mAregA, lekina jaba taka merA mAna nAma kA beTA jIvita hai, taba taka saba jIvita ho jaaeNge|" 'jJAnIpuruSa' mAna nAma ke beTe ko mAreM, vaha bhI mArate nahIM haiM, gaddI para se uThAte bhI nahIM hai| jagaha 'cenja' kara dete haiN| yadi mAreM, taba to aisA kahA jAegA ki hiMsA kii| 'mAra' zabda AyA to hiMsA kI kahA jaaegaa| hiMsA nahIM hai| ahaMkAra ko ve mArate nahIM hai| ___ 'karane vAle' kI jagaha 'cenja' praznakartA : ye kAma-krodha-moha-lobha aura mada, inameM se kharAba cIz2a kauna sI? dAdAzrI : md| praznakartA : mada saba se adhika kharAba kyoM? lobha kharAba nahIM hai? dAdAzrI : kisake AdhAra para Tike hue haiM, vaha dekhanA cAhie
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 281 na? mada ke AdhAra para hI Tike hue haiN| mada! agara vaha AdhAra nahIM hogA to koI Tika pAe, aisA nahIM hai| praznakartA : lekina ye saba cIjeM, 'kaMTrola' meM A sakatI haiN| lekina lobha 'kaMTrola' meM nahIM A sakatA na? dAdAzrI : lekina lobha karanevAlA 'kaMTrola' meM A jAe to samajho sabakucha 'kaMTrola' meM A gayA na! maiMne thor3e hI kisI ko bhI lobha nikAlane ke lie kahA thA? maiMne kyA lobha nikAlane ko kahA hai ? lobha karane vAle ko pakar3A, aura ekadama se gaddI para se uThA diyA, ki sabakucha gAyaba ho gayA, ekadama se! rAjA marA ki pUrI senA meM bhagadar3a! senA meM bAta to calegI na, ki rAjA mara gae! usake bAda koI khar3A nahIM rhtaa| yAnI rAjA pakar3A jAnA cAhie, basa! arthAt mada hogA to lobha karegA na! nahIM to lobha nahIM karegA na! mada yadi calA jAe to lobha bilkula bhI nahIM rhegaa| ina garIboM ko becAroM ko koI lobha hI nahIM hai na! kyoMki mada nahIM to lobha kaisA? mAna, vaha hiMsaka bhAva hI aisA hai, krodha-mAna-mAyA-lobha vagairaha saba hiMsaka bhAva hI haiN| ye krodha-mAna-mAyA-lobha saba hiMsA hI mAne jAte haiN| kapaTa bahuta bar3I hiMsA mAnI jAtI hai| mAyA arthAt kptt| krodha to khulI hiMsA, opana hiMsA hai| praznakartA : Apane kahA hai na, kaSAya meM hiMsaka bhAva hote haiM, to mAna kA hiMsaka bhAva kaisA hotA hai ? vaha smjhaaie| dAdAzrI : mAna khuda hI hiMsaka bhAva hai| mAnI iMsAna dUsaroM kI hiMsA karatA hai| vaha to usake sAmane yadi koI z2arUratamaMda ho, koI svArthI ho, matalabI ho, to vaha calA letA hai lekina aura kisI ko to mAnI iMsAna kaisA lagatA hai ? aba mAna meM krodha bharA huA hai hii| tiraskAra rahatA hI hai| mAna kA matalaba hI hai tiraskAra! 'maiM kucha hU~' samajhe ki tiraskAra karatA hai logoM kaa| mAna kA matalaba hI hai tiraskAra aura abhimAnI to bahuta tiraskAra karatA hai|
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 AptavANI-9 mAnI alaga, abhimAnI alg| ahaMkArI alaga, tuMDamiz2AjI alaga, ghemarAjI (khuda ke sAmane dUsaroM ko tuccha samajhanA) alaga! mAna ke paryAya aneka mAna ke sabhI zabda to bahuta paryAyoM meM haiM, itane sAre payArya haiN| praznakartA : tuMDamiz2Aja, ghamaMDa, ye sabhI kahalAte haiM ? dAdAzrI : hA~, ve to taraha-taraha ke aise saba zabda haiN| loga to garva aura gAravatA (saMsArika sukha kI ThaMDaka meM par3e rahanA), vagairaha saba khuda kI hI bhASA se samajhate haiM na? abhimAna ko garva kahate haiM aise haiM log| ahaMkAra kise kahanA hai, abhimAna kise kahanA hai, mAna kise kahanA hai, garva kise kahanA hai, tumAkhIvAlA kise kahanA hai ? praznakartA : khumArIvAlA kise kahanA hai ? dAdAzrI : khumArIvAlA, ve saba taraha-taraha ke abhimAna haiM na! phira kauna sA zabda? ghamaMDI! ghamaMDa to usameM kucha bhI qAbiliyata nahIM ho aura kahegA, 'are, vakIla ke bApa ko harA duuN|' isalie phira hama samajha jAte haiM ki ghamaMDI hai yh| taraha-taraha ke loga haiM sabhI, mAla sabhI taraha kA! phira maccharAla hai, aisA kahate haiM ki aura inameM ghemarAjI bahuta hai, aisA bhI kahate haiN| to ina saba meM 'Dipharensa' hai, usI vajaha se alaga-alaga nAma rakhe haiN| maccharAla to z2arA macchara jaisA hI hotA hai| kATa khAe vaha to jalana hotI hai| praznakartA : lekina ye saba abhimAna, ghamaMDa, ve saba to manuSya meM kucha umra ho jAne para hI Ate haiM na? baccoM meM z2yAdAtara aisA kucha nahIM hotaa| dAdAzrI : baccoM meM bilkula hI nahIM hotaa| jaise-jaise buddhi bar3hatI jAtI hai, vaise-vaise yaha sArA tUphAna bar3hatA jAtA hai| yAnI ina saba zabdoM ke paryAya bahuta bar3e haiN| paryAya samajhanA bahuta muzkila cIz2a hai| ve to 'jJAnIpuruSa' se jAnane ko milate haiN|
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 283 praznakartA: ina saba ko alaga-alaga spaSTa rUpa se samajhAie na ! dAdAzrI : yadi koI maz2adUra jA rahA ho, to hama kaheM, 'are, terA nAma kyA hai ?' taba vaha kahatA hai, 'lalavA / ' aba vaha apane Apako lallU bhAI nahIM kahatA, to hama samajha jAte haiM ki yaha sirpha ahaMkArI hI hai I aura hama kisI se pUche ki, 'kyA nAma ?' taba vaha kahatA hai ki, 'lallU bhAI / ' taba hama samajha jAte haiM ki sAtha hI yaha mAnI bhI hai / aura dUsarA koI jA rahA ho aura hama pUche, 'kauna ho Apa ?' taba vaha kahatA hai, 'maiM lallU bhAI vakIla, nahIM pahacAnA mujhe ?' yAnI abhimAnI bhI kahA jaaegaa| arthAt ye saba haiM inake lakSaNa ! phira jaba ahaMkAra mamatA sahita ho, taba abhimAna khar3A hotA hai| koI bhI mamatA, cAhe kisI bhI prakAra kI ! yAnI kisI bhI prakAra kI mamatA sahita hai to vaha abhimAna huA / jaba sirpha ahaMkAra ho, mamatA rahita ho, to vaha ahaMkAra kahalAtA hai| praznakartA : phira tuMDamiz2AjI hai na ? usakI 'Dephinezana' kyA hai? dAdAzrI : tuMDamiz2Aja ! nAma mAtra kI samajha nahIM, nA hI lakSmI kA ThikAnA, taba bhI behada mijAz2a | zAdI karane ko nahIM mila rahI ho phira bhI miz2Aja ! are, zAdI karane ko nahIM mila rahI phira bhI kisa cIz2a kA miz2Aja karatA rahatA hai vaha ? vaha tuMDamiz2Aja kahalAtA hai na, phira / aura phira tumAkhIvAlA / vaha Aja se pacahatara sAla pahale kalekTara, pulisa, DI.esa.pI. o, una sabhI ko tumAkhI thI, jaise bhagavAna hI ho itanI tumAkhI rakhate the| bar3e-bar3e seThoM ko mArate-pITate, seThoM ko haMTara se mArate the| itanI tumAkhI, tumAkhI ! abhI kucha hI samaya pahale dekhA hai maiMne yaha saba / hamArA kAma kaoNnTraikTa kA hai na, isalie
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 AptavANI-9 sabhI oNphisaroM ke pAsa jAnA par3atA thA, isalie tumAkhIvAloM ko dekhA thA vahA~ pr| Trena meM kalekTara ke sAmane pharsTa klAsa meM nahIM baiTha sakate the| yoM ImAnadAra the| anuzAsana se bAhara nahIM calate the lekina phira tumAkhI behada thii| kaisI tumAkhI! logoM ko dutakAra-dutakAra kara rakha dete the| hamAre kAma para ekjikyUTiva injIniyara Ate the na, to haMgAmA macA dete the aura jaisA cAheM usa anusAra kara dete the| kyoMki pAvara hai na, unake paas| hamane dekhI thI yaha sArI tumaakhii| to mujhe abhI ha~sanA AtA hai, ina bar3e-bar3e kalekTaroM ko dekhakara / pahale kaisI tumAkhI rakhate the, jaise bhagavAna A gae hoM, vaisI aura abhI to kalekTara cappala pahanakara nikale aura usake paira para apanA bUTa par3e to 'plIz2a, plIz2a' karatA hai| pahale to yadi aisA ho jAtA na, to haMTara se mArate the| vaha bhI vahIM sTezana para hI maarte| jabaki aba to 'plIz2a, plIz2a' karate haiN| ye mAra khA-khAkara aise sIdhe ho gae haiM ! tumAkhI sArI utara gaI na! gAr3I meM bar3A kalekTara hotA thA, taba bhI kucha bola nahIM sakate the na! aura gavarnara ho taba bhI nahIM bola sakate the| lekina dekho mAra khA-khAkara sIdhe ho gae! aura aba to kahate haiM, 'hA~, clegaa|' patnI se bhI kyA kahate haiM ? 'hA~, hA~, calegA, clegaa|' pahale to aisA nahIM kahate the ki 'calegA,' aura aba? ye saba dekho na ekadama ThaMDA ho gayA! aura abhI to agara loga bar3e AdamiyoM kI bhI burAI kareM, taba bhI kucha nhiiN| dekho bilkula zAMta ho gae na! sIdhe ho gae yA nahIM ho gae? sIdhe ho gae haiM na aura bAkI ke mAra khA-khAkara abhI aura bhI sIdhe ho jaaeNge| praznakartA : phira Age, ghemarAjI kaisA hotA hai? dAdAzrI : usa ghemarAjI zabda kA kyA artha hotA hai ? praznakartA : ghemarAjI arthAt ghamaMDa? dAdAzrI : nhiiN| vaha ghamaMDI bhI alaga hai, ghemarAjI bhI alaga hai|
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 285 ye loga to bahata pakke loga haiN| yahA~ taka ghamaMDa aura isase adhika kare to ghemraajii| tIvratA meM badalAva hote hI turaMta alaga nAma de dete haiN| ye to bahuta pakke loga haiN| ghemarAjI yAnI yahA~ se tIna mIla dUra taka bhI na jA pAe, aisA zarIra ho, aura phira kahegA 'pUrI duniyA ghUma aauuN|' loga ghemarAjI rakhakara ghUmate rahate haiM bekAra hii| 'dimAg2a meM ghemarAjI rakhakara ghUmatA rahatA hai, basa itanA hI hai|' kahate haiM na? yAnI vaha ghemarAjI rakhatA hai| phira loga bhI kahate haiM, iz2z2ata utAra dete haiM ki 'binA bAta kI ghemarAjI rakhatA hai, dekho to sahI!' loga chor3eMge kyA? koI ghamaMDa rakhe, to use chor3ate nahIM haiN| ghemarAjI rakhe to chor3ate nahIM hai| jo aisA saba rakhatA hai, use chor3ate nahIM haiM, kaha dete haiN| kaheMge, 'ghamaMDa rakhatA hai yh|' 'abhimAna karatA hai, mAnI hai|' sabakucha kaha dete haiM loga to| ghemarAjI yAnI kyA? 'haTa, haTa, htt| tU jA ghara, haTa haTa / ' sabhI ko 'haTa, haTa' karate rahate haiN| are, sIdhA raha na ! mujhe baiThane to de lekina taba kahatA hai, 'haTa, htt|' yAnI vaha dUsare logoM ko kucha samajhatA hI nahIM, use sabhI jAnavara jaise lagate haiN| iMsAna bhI jAnavara jaise lagate haiN| bolo aba, yaha ghemarAjI! yaha kauna sI bhASA kA zabda lagatA hai Apako? parziyana bhASA kA zabda hai ? praznakartA : yaha dezI zailI meM, carotariyA bhASA kA hai| dAdAzrI : hA~, carotarI bhASA! kaheMge, ghemarAjI bahuta hai| pAsa meM kucha hai nahIM aura ghemarAjI bahuta hai| ghemarAjI zabda bhI apanI gujarAtI meM hai na! aba yaha zabda kahA~ se utpanna huA, usakA 'rUTa kaoNz2a,' maiMne DhU~DhA lekina milA hI nahIM kucha! abhimAna vagairaha saba kA 'rUTa kaoNz2a' milatA hai| praznakartA : yAnI ki zabda jitane sIdhe dikhAI dete haiM utane hote nahIM haiM, aMdara bahuta rahasya hotA hai| dAdAzrI : hA~, nire artha se hI bhare hue haiM ye zabda saare| usakA
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 AptavANI-9 UparI artha nahIM karanA hai| usameM paramArtha hai aMdara lekina kitane hI AvaraNa jAe~, taba jAkara paramArtha prApta hotA hai| praznakartA : Apane kahA hai, 'ahaMkAra bahuta hI thaa|' to usa vajaha se ahaMkAra ke ye sabhI 'phez2iz2a' anubhava meM A gae na? dAdAzrI : hA~, sabhI tarapha kA anubhava! usake 'paraspekTiva vyU' bhI dekha lie haiN| 'paraspekTiva' ahaMkAra kaisA dikhAI detA hai, vaha aise patA calatA hai| praznakartA : vaha kaisA dikhAI detA hai? dAdAzrI : are, pahacAnatA hU~ na, lekina ! 'phranTa elivezana,' 'baika elivezana' aura 'paraspekTiva vyU,' sabhI prakAra se pahacAnatA huuN| 'dAdA' 'baika elivezana' meM kaise dikhate haiM, vaha patA calatA hai mujhe| 'phranTa elivezana' kA patA calatA hai, 'paraspekTiva' kA patA calatA hai| nAka vagairaha kaisA dikhatA hai, vaha saba patA calatA hai| praznakartA : nAka to deha kA bhAga huA, lekina ahaMkAra ke 'phez2iz2a' kisa taraha ke dikhAI dete haiM ? dAdAzrI : ahaMkAra kA bhI phira dikhAI detA hai na! pahale isa deha kA dikhAI detA hai, to bAda meM usa ahaMkAra kA bhI dikhAI detA hai| ahaMkAra to vilaya hotA hai lekina vaha isa deha ke anurUpa hotA hai, vaha alaga nahIM hai| praznakartA : usake anurUpa arthAt ? dAdAzrI : nAka choTA to ahaMkAra chottaa| nAka laMbA to ahaMkAra lNbaa| yAnI jaisA isa zarIra kA hai na, vaisA hI ahaMkAra kA hotA hai| ____ 'hama' bAdhaka hai mokSa meM jAte hue praznakartA : ye 'igo' aura 'ahaMkAra' ke bIca meM kyA bheda hai? dAdAzrI : ve eka hI cIz2a haiN|
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 287 praznakartA : yaha, 'hama' kahate haiM, vaha bhI ahaMkAra hI kahalAtA hai na? dAdAzrI : 'hama' alaga hai aura ahaMkAra alaga cIz2a hai| aisA hai na, logoM ne to ise mukhya mAnA ki mokSa meM jAte hue bIvI-bacce hI bAdhaka haiN| are, kyA sirpha ye hI bAdhaka haiM ? aura bhI kitanI sArI cIjeM bAdhaka haiN| ye bIvI-bacce becAre kyA bAdhaka hote hoMge? ve khuda ke bistara meM so jAte haiM, usameM hameM kyA bAdhaka huA? koI apane peTa meM ghusakara so jAte haiM? apane peTa meM ghusakara so jAe~, to bAdhaka kahA jaaegaa| hara koI apane-apane bistara meM so jAte haiM, usameM apanA kyA gayA? vahA~ ve to apane peTa meM ghusakara parezAna karate haiM, ki 'hama, hama, hamako kaisA?' yaha 'hama' nahIM jAtA, jahA~ jAoge vahA~ 'hama' sAtha meM hI hotA hai| dekhA hai Apane 'hama'? lekina vaha dikhatA nahIM hai| phira bhI lakSaNa para se patA calatA hai ki yaha 'hama' AyA, A~khoM meM dikhAI detA hai| ye bAkI sabakucha chUTa gayA aura 'hama' bacA, vaha 'hama' to bahuta galata hai| usake bajAya do patniyA~ lekara ghUme to acchA, taba 'hama' calA jaaegaa| gAliyA~ khAe to 'hama' calA hI jAegA na! aura yaha akelA sA~Da jaisA, use kauna gAlI de? patnI nahIM hai, kisI ke hatthe nahIM car3hatA, taba phira 'hama' bar3ha jAtA hai aura aTakaNa to bahuta sArI hotI hai| manuSyoM meM bahuta aTakaNa hotI hai| aura ahaMkAra to utpanna kI huI cIz2a nahIM hai| vaha to grahita ho gayA hai| vaha khuda hI pakar3a meM A gayA hai, saMyogoM ke AdhAra para! yAnI vaha ahaMkAra to chUTa jaaegaa| ahaMkAra to 'roMga bilIpha' hI hai sirpha, aura kucha nhiiN| jabaki 'hama', usakI to bAta hI alaga hai| ve 'hama' maiMne dekhe haiM saare| 'hama, hama' gAte rahate haiN| maiM samajha gayA ki tumhArA kyA hogA phira? 'riz2arvezana' kahA~ milegA, vaha hama turaMta samajha hI jAte
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 AptavANI-9 haiM na! isa 'hama' ko gAr3I meM kahA~ 'riz2arvezana' milegA, kyA vaha nahIM samajhatA maiM? praznakartA : to yaha jo 'hama' hai, use gAr3ha ahaMkAra kahate haiM ? dAdAzrI : nahIM, 'hama' ahaMkAra ko sparza nahIM krtaa| ahaMkAra calA jAtA hai, lekina 'hama' nahIM jaataa| ___'hama' to cAhe so kre| isa pulisa vAle becAre ko aisA 'hama' nahIM hotaa| aba ahaMkAra to, agara use samajhAe~-paTAe~ to nikala jAtA hai lekina 'hama' to bahuta alaga cIz2a hai| ina saMsAriyoM meM jo 'hama' bana gayA hai na, vaha to mAra khAkara phira nikala jAtA hai| praznakartA : yaha 'hama' jo hai, vaha adhyAsa (bhrAMta jJAna) se milatA julatA hai kyA? dAdAzrI : adhyAsa? nhiiN| adhyAsa to, yaha saba adhyAsa hI kahalAtA hai aura 'hama' to aisA hai ki adhyAsa para bhI car3ha baitthe| deha kA adhyAsa alaga cIz2a hai lekina 'hama' ke adhyAsa kI to barAbarI nahIM kI jA sktii| zarIra to becArA bholA hai| ye krodha-mAna-mAyA-lobha bhI bhole haiM lekina isa 'hama' jaisI to duniyA meM anya koI cIz2a nahIM hai| kyoMki jaba kucha bhI nahIM hotA taba usakA janma hotA hai| svayaM jAta! hama! 'hama' vAle kA patA cala jAtA hai mujhe ! usakI AvAz2a meM khanaka hotI hai| khanaka, kaladAra rupayA khanakatA hai na, vaise khanakatA hai! Apane dekhA hai na! praznakartA : apane AsapAsa kahIM se 'hama' vAle kA patA calatA hai ki 'hama, maiM kucha huuN|' dAdAzrI : nahIM, vaha 'maiM kucha hU~' vaha alaga hai| aisA hai na, ye sabhI 'maiM kucha hU~' vAle jo haiM, vaise saMsArika loga Apako dekhane ko milate haiN| jo saMsArika haiM, unakA 'hama' to kabhI na kabhI utara jaaegaa|
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 289 inakA 'hama' to, mAra khAne se utara jAtA hai| jabaki una logoM kA 'hama' utAranevAlA kauna? to 'hama' ko phira soham meM le jAtA hai| praznakartA : 'hama' khar3A hone ke lie usake pAsa kucha hotA hai ? kucha sAmAna hotA hai kisI prakAra kA? dAdAzrI : koI bhI sAmAna, jaba koI cIz2a nahIM hotI, taba 'hama' khar3A hotA hai| kyoMki jIe kisa AdhAra para? isalie 'hama'...! pahale cIz2oM ke AdhAra para jItA thaa| vaha aba isa 'hama' ke AdhAra para jIvita rahatA hai ki 'hama, hm|' aura khAne-pIne ko to akelA ho to bhI mila jAtA hai| pUrva kA puNya to hotA hai na? khAne-pIne kA saba mila jAtA hai, aura phira 'hama' to bar3hatA hI jAtA hai| 'kaisA hameM, hameM sabakucha milatA hai, koI cIz2a na mile, aisA nahIM hai!' are, milatI hai, lekina vaha kahA~ se milI, usakA tujhe kyA patA calegA? lekina phira 'hama' bar3A ho jAtA hai, use kauna nikAlegA? praznakartA : to 'hama' kisa taraha se jA sakatA hai? dAdAzrI : 'hama' to kahIM jAtA hogA bhalA? 'hama' to apane Apa hI khar3A kiyA huA hai| jAtA hogA? ahaMkAra calA jAtA hai, lekina 'hama' nahIM jaataa| ahaMkAra arthAt jahA~ para khuda nahIM hai vahA~ potApaj kA Aropa karanA, vaha hai ahNkaar| vaha ahaMkAra calA jAtA hai| khuda karatA nahIM hai aura 'maiM karatA hU~' kahatA hai, vahI ahaMkAra / bAkI, 'hama' to usakA khuda kA khar3A kiyA huA baccA hai| kyA vaha jAegA? 'hama, hama' calatA hI rahatA hai| praznakartA : vaha 'hama' nikala sakatA hai ? usakA koI upAya hai kyA? dAdAzrI : usakA upAya nahIM hai| vaha to adhogati meM jAkara aura vahA~ para mAra khAtA rahe taba, vahA~ para 'hama' kucala jAtA hai| 'hama' kisa AdhAra para utpanna hotA hai? jaba usake pAsa sabhI
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 AptavANI-9 kucha khatma ho jAe, tb| to kisa AdhAra para jIe? vaha 'hama' ki 'hamAre dAdA jI aise the aura vaise the|' zurU ho jAtA hai phira 'hm'| jaba kahIM koI bhI cIz2a nahIM rahe, taba 'hama' kA janma hotA hai! aura ahaMkAra to kauna sI paristhiti meM khar3A huA, vaha paristhiti bhI hotI hai| aba ahaMkAra kaba kama hotA hai? koI luTerA rAste meM kapar3e nikAlakara, acchI taraha se mAre to sArA ahaMkAra kama ho jAtA hai| praznakartA : vaha bAta ajJAnI ke lie hai? dAdAzrI : vaha to ajJAnI kI bAta hai ! jJAna meM to ahaMkAra hotA hI nahIM hai na! ahaMkArI meM vaha ahaMkAra kama nahIM ho paataa| use aise hI sAdhana mila Ate haiM jinase ahaMkAra bar3he lekina kama hone ke sAdhanoM meM to, aise koI luTere mila jAe~ aura acche se mAra par3e na, taba ahaMkAra utara jAtA hai| yA phira dasa lAkha rupaye kI jAyadAda ho aura paMdraha lAkha rupaye kA nukasAna ho jAe to ahaMkAra utara jAtA hai! praznakartA : lekina vaha dUsare kone meM ghusa jAtA hai na, vApasa? dAdAzrI : nahIM, kama ho jAtA hai, bar3hatA nhiiN| ahaMkAra aura mamatA, vaha to sahaja rUpa se prApta ho cukI cIjeM haiM, ve utpanna kI huI cIz2a nahIM hai| jabaki 'hama' to khar3I kI gaI cIz2a hai| ahaMkAra, mAna, abhimAna.... eka nahIM haiM praznakartA : ahaMkAra, mAna aura abhimAna, inameM kyA pharka hai? dAdAzrI : ahaMkAra ke vistRta svarUpa ko mAna kahate haiM aura jo mamatA sahita hotA hai, use abhimAna kahate haiN| kucha bhI, kiMcit mAtra mamatA jaise ki, 'yaha merI moTara hai' aisA kahe to ise dikhAne ke pIche kyA hotA hai? abhimaan| usake bacce jarA gore hoM to hameM dikhAtA hai, 'dekho, mere cAroM bacce dikhAtA huuN|' vaha hai mamatA aura abhimAna ! yAnI jahA~ abhimAna hotA hai, vahA~ hameM aisA saba batAtA rahatA hai jabaki mAna kA artha hai ahaMkAra kA vistRta svarUpa, jo bahuvacana ho cukA hai|
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 291 praznakartA : phira mAna meM se hI abhimAna janma letA hogA na? dAdAzrI : nhiiN| abhimAna kaba janma letA hai? mamatA ho, taba abhimAna janma letA hai| ahaMkAra alaga dazA hai aura abhimAna alaga dazA hai| logoM ko kucha bhAna to hai hI nahIM, vAstava meM bhAna nahIM hai| kucha bhI bolate rahate haiM! mana meM jo Ae vaisA kahate haiM ki 'yaha abhimAnI AdamI hai, yaha ahaMkArI AdamI hai|' ahaMkArI to hara eka manuSya hai| koI vyakti ahaMkArI nahIM ho, aisA nahIM hai| sirpha 'jJAnI' hI ahaMkArI nahIM haiM aura 'jJAnI' ke 'phaoNloarsa' bhI ahaMkArI nahIM haiN| bAkI, dusare sabhI loga ahNkaarii| ahaMkAra arthAt kyA? jo svayaM nahIM hai, usakA AropaNa krnaa| jo svayaM hai use jAnatA nahIM aura jo nahIM hai usakA AropaNa karatA hai, vaha ahaMkAra hai| vaha kisa-kisa ko hotA hai ? vaha pada kisa-kisa para lAgU hotA hai ? sabhI para lAgU hotA hai| sabhI ahaMkArI kahalAte haiN| ahaMkAra arthAt vastu ke AdhAra para nhiiN| usakI mAnyatA meM kyA baratatA hai ? 'jo nahIM hai aisaa|' 'maiM' 'caMdUbhAI' nahIM hU~ lekina mAnatA hai ki 'maiM caMdUbhAI hU~' yahI ahaMkAra! yAnI 'svayaM' yadi 'zuddhAtmA' hai to ahaMkAra nahIM hai aura agara 'caMdUbhAI' ho to ahaMkAra hai| phira, 'isa strI kA pati hU~' vaha dUsarA ahaMkAra / bar3e Ae pati ! patnI jhir3akatI hai aura phira bhI pati bana baiThatA hai| patnI jhir3ake taba bhI kyA use pati kaheMge? phira, 'maiM baccoM kA bApa hU~,' vaha tIsarA ahNkaar| sAre, ahaMkAra ke kitane prakAra? phira ve ghara kA abhimAna yA aisA kucha nahIM rakhate phira bhI loga kaheMge ki yaha ahaMkAra hai inkaa| ahaMkAra kA koI gunAha nahIM hai| ahaMkAra arthAt jahA~ svayaM nahIM hai vahA~ Aropa karatA hai| itanA hI gunAha hai| ahaMkAra kA aura koI gunAha nahIM hai| aba mAna arthAt kyA ki yahA~ para pharsTa klAsa kapar3e pahanakara
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 AptavANI-9 aura tIna haz2Ara kI ghar3I DAlakara, yoM z2arA bA~heM Upara rakhatA hai tAki logoM ko dikhAI de| phira koI pUche, 'kaise ho seTha?' to yaha mAna dikhatA hai hameM, khullmkhullaa| kyoMki 'igo vitha rica maTIriyalsa,' use mAna kahate haiN| vaha acchI-acchI AkarSaka cIjeM pahane rahatA hai, use mAna kahate haiN| praznakartA : ahaMkArI aura mAnI ke bIca kyA pharka hai? dAdAzrI : ahaMkArI ko apamAna kA bhaya nahIM lgtaa| mAnI ko apamAna kA bhaya rahatA hai| jo mAnI hotA hai, use apamAna kA bhaya lagA rahatA hai| jabaki ahaMkArI ko apamAna kA bhaya nahIM lgtaa| mAna ho to apamAna lagegA na! jahA~ mAna hI nahIM ho, vahA~ para? praznakartA : lekina jaba ahaMkAra kA khaMDana hotA hai, taba use apamAna mahasUsa hogA na? dAdAzrI : nhiiN| ise to ahaMkAra bhagna honA kahate haiM lekina yadi vaha mAnI hogA tabhI apamAna lgegaa| jabaki abhimAna kise kahate haiM ? khuda ke pAsa koI sAdhana ho, to logoM ko ve saba batAtA hai| use abhimAna kahate haiN| vaha to hara eka vyakti kaha detA hai| hara eka vyakti ke pAsa jo kucha bhI hotA hai, use batAe bagaira rahatA nahIM hai| yAnI abhimAna kaba kahalAtA hai ? ki ahaMkAra to hai hI, lekina dukAna para jAe taba rAste meM jAte vakta vaha vyakti hamase kahegA ki, 'rukie|' 'bhAI, kyA hai jo rukeM? jaldI hai na!' taba vaha kahegA, 'yaha hamArA makAna hai| ye cAra bilDiMgeM, ye do aura ve do hmaarii|' vaha sArA abhimAna kahalAtA hai| 'bhAI, abhI mujhe jAnA hai, tU kyoM bAteM kara rahA hai? tU apanI tarapha se kyoM mAthApaccI kara rahA hai?' lekina vaha apanA abhimAna batA rahA hai| hama nahIM pUchate phira bhI batAtA hai ki kitanA suMdara hai ! usakA kyA kAraNa hai ? use abhimAna hai| pUchane para javAba de to vaha alaga cIz2a hai aura bagaira pUche javAba de, vaha abhimAna! usake mana meM hotA rahatA hai ki 'kaba kaha duuN|' vaha hai abhimaan|
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 293 praznakartA : usa abhimAna kI vajaha se hamArA adhika U~cA aura unakA nIcA' aisA batAtA hai na? dAdAzrI : hA~, abhimAna arthAt 'U~cA aura niicaa|' usakA pramANa detA hai ki 'yaha merI jAyadAda, vaha merI jAyadAda, yaha merI gaadd'ii|' yAnI isake AdhAra para 'U~cA-nIcA' kahanA cAhatA hai lekina ThIka se 'DAyarekTa' 'U~cA-nIcA hai' aisA nahIM khtaa| abhimAna arthAt khuda ke pAsa z2arUrata se z2yAdA cIjeM haiM aura unheM dikhAtA hai, vaha abhimaan| usake mana meM aisA hotA hai ki 'dekho maiM kitanA sukhI hU~!' sAmane vAle ko nIcA dikhAne kA prayatna karanA, use abhimAna kahate haiN| yAnI abhimAna to yahI saba batAtA hai, yaha dikhAtA hai, vaha dikhAtA hai| are, acche Der3ha sau rupaye ke cazme le Ae to ve bhI dikhAtA hai| 'dekhe cazme?' khegaa| 'are, mujhe tere cazme kA kyA karanA hai bhalA, jo mujhe dikhA rahA hai?' lekina abhimAna ko poSaNa dene ke lie kahatA rahatA hai| are, sAr3he tIna sau rupaye kI dhotI le Ae na, use bhI dikhAtA rahatA hai| DeDha sau ke jUte le Ae to ve bhI dikhAtA rahatA hai| vaha abhimAna! are, isa hada taka ki yadi jamAI dekhane meM bahata suMdara ho aura bahuta par3hA-likhA ho na, to kahegA, 'Apa mere jamAI ko to dekho, clo| mere jamAI ko dekho|' are, tere jamAI meM kyA dekhane jaisA hai ? sabhI ke hote haiM, vaise hI tere jmaaii| usameM hai kyA? taba vaha kahatA hai, 'nahIM, merA jamAI dekha lo|' phira jaba hama usase kaheM ki, 'ohoho kitane acche dikhate haiM, bahuta acche jamAI mila ge|' taba phira use saMtoSa hotA hai| to phira hameM khAnA khilAne bhI le jAtA hai, haM! kahegA, 'Aja to yahIM para khAnA hai| khAnA khAe bagaira vApasa mata jaanaa|' yoM khAnA khilAne bhI le jAtA hai| abhimAna arthAt saba jagaha mAna kA pradarzana karanA, jhaaN-thaaN| usake bhAI kA makAna choTA ho to vaha bhI dikhAtA hai ki 'yaha mere bhAI kA makAna, yaha mere cAcA kA makAna, vaha merA mkaan|' bar3A hai, usa
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 taraha se dikhAtA hai| vahA~ para aMdara abhimAna baratatA hai| mAna kI khAtira khuda kI cIjeM sAmane vAle ko dikhAnA abhimAna kahalAtA hai / kyoM dikhAtA hai ? mAna kI khAtira / phira mAna se bhI Age jAtA hai, vaha abhimAna meM bhI sIdhA nahIM rahatA / phira kudarata use mAra-mArakara rAste para lA detI hai| isalie agara khuda ke pAsa do-cAra gAr3iyA~ hoM, phira bhI usakA ahaMkAra nahIM karanA caahie| usakA abhimAna nahIM karanA caahie| abhimAna kiyA kI jAne kI taiyArI huii| namratA rakhanI cAhie / jaise-jaise hamAre pAsa vizeSa sAMsArika sAdhana Ate jAe~ na, vaise-vaise namratA AnI cAhie / 294 phira kahegA, 'ye mere cAra beTe, yaha merA beTA sI.e hai aura mujhe aisA hai vagairaha, vgairh|' vaha saba abhimAna / 'maiM gorA hU~, maiM moTA hU~' aise jo kucha kahatA hai, vaha saba abhimAna kahalAtA hai / ye saba sA~vale haiM aura khuda gorA ho to usa gorepana kA use abhimAna hai / rUpa kA mada hotA hai yA nahIM hotA ? praznakartA : hotA hai / dAdAzrI : khuda kI patnI bahuta suMdara ho, to khuda ko usakA mada rahatA hai ki 'merI patnI jaisI to kisI kI patnI nahIM hai|' aisA hotA hai yA nahIM hotA ? praznakartA : hotA hai| dAdAzrI : aba yaha rUpa to rahanevAlA hai nahIM / isa rUpa ko kurUpa hone meM dera nahIM lgtii| agara 'cecaka' ho jAe to ghar3Ibhara meM hI kaisA rUpa nikala AegA usakA ? 'cecaka' ho jAe to rUpa rahegA ? cAhe kitanA bhI suMdara ho, phira bhI ? kyA apane hAtha meM hai yaha sArI sattA ? isalie usakA ahaMkAra nahIM karanA cAhie / 'mere jaisA suMdara koI nahIM hai' yaha abhimAna meM gayA / isalie 'maiM gorA hU~' aisA jo bolate haiM, vaha ahaMkAra nahIM hai| loga to ahaMkAra ko samajhate hI nahIM jabaki abhimAnI to turaMta pahacAnA jAtA hai /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 295 praznakartA : jaba grupa phoTo khiMcavAnA hotA hai, taba abhimAna turaMta hI dikha jAtA hai| dAdAzrI : haaN| are, phoTogrAphara hI samajha jAtA hai ki yaha abhimAna meM AyA hai, aura vaha phoTogrAphara mujhe dekhate hI turaMta svica dabA detA hai| vaha jAnatA hai ki ye bilkula abhimAna rahita dikha rahe haiM aura abhimAnI to yoM satarka ho jAtA hai usa kssnn| are, satarka kisalie ho jAtA hai ? jabaki hamameM sAhajikatA hotI hai| praznakartA : abhimAna ahaMkAra jaisA hI hai na? dAdAzrI : nhiiN| ahaMkAra to acchA hai| ahaMkAra to nikAlA jA sakatA hai jabaki abhimAna to mahAduHkhadAI hai| kudarata kA dhaMdhA kyA hai ? abhimAna ko utArane kA hI dhaMdhA hai| abhimAna bar3hA ki gira hI jAtA hai| lagAtI hai jhApaTa Upara se! ahaMkAra meM harja nahIM hai| abhimAna aura ahaMkAra meM kyA pharka hai ? 'maiM caMdUbhAI,' vaha ahaMkAra hai| jahA~ Apa nahIM ho vahA~ AropaNa karate ho ki yaha maiM hU~, vaha ahaMkAra hai aura yaha merA baMgalA, yaha merI moTara, aisA dikhAe, vaha abhimAna! to phira sapheda bAla kyoM nahIM dikhAte? 'dekho, mere sapheda bAla A gae, dekho!' lekina abhI to loga kAle kara lAte haiM vApasa, haM! raMga lete haiM! arthAt ahaMkAra to nAsamajhI se huA hai aura abhimAna to samajhadArI se| khuda garvarasa letA hai ki 'dekho, yaha dekho, yaha merA bAga dekho, yaha dekho, vaha dekho|' taba hama jAna jAte haiM ki abhimAna car3hA hai ise| aba koI vyakti bhajana gAe, aura hama khuza ho jAe~ to vaha aura do-tIna bhajana gA letA hai| to vaha bhI abhimAna ! __ abhimAna Apako samajha meM AyA na? ki paudgalika 'veTa' ko khuda kA 'veTa' maannaa| 'maiM bar3A hU~' aisA mAnanA, aura sone ke AbhUSaNa, ghar3I, ghara vagairaha sabakucha paudgalika 'veTa' hai aura inheM khuda kA 'veTa' mAnanA, vaha abhimAna! isa baMgale ke 'veTa' ko vaha khuda kA 'veTa' mAnatA hai| loga to, 'ye mere baMgale dekho aura yaha dekho, vaha dekho, yaha merA
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 AptavANI-9 baMgalA kitanA suMdara hai,' aisA bole to koI kahegA ki 'ahaMkAra bola rahA hai| koI kahegA, 'yaha ahaMkArI hai|' nahIM, vaha abhimAnI khlaaegaa| cIjeM to usake pAsa haiM, lekina unakA AropaNa karake, garvarasa cakhane ke lie khuda pradarzana karanA, vaha abhimAna kahalAtA hai| abhimAna meM to. vaha rasa bhI bahuta mIThA hotA hai| 'ye mere baMgale' aisA kahate hI turaMta miThAsa baratatI hai| taba phira use 'hevamora' (AisakrIma kI brAnDa) kI jaisI Adata par3a jAtI hai| praznakartA : Apane eka bAra kahA thA ki pUrA jagat 'hevamora' meM pha~sA huA hai| dAdAzrI : 'hevamora' meM! mujhe 'hevamora' kI z2arUrata nahIM hai, isalie maiM nahIM pha~sA na! phira bhI, agara AisakrIma Ae to maiM khAtA huuN| logoM kA vaha dhyeya hai, aura mere lie vaha dhyeya rahita bAta hai| merA dhyeya alaga hai| logoM ko phira 'hevamora' kI Adata par3a jAtI hai| usakA kAraNa yaha hai ki ajAgRti hai| yaha to hitAhita kA bhAna hI nahIM hai, isalie vaisI Adata par3a jAtI hai| 'hebicyueTeDa' kaba hotA hai? hitAhita kA bhAna nahIM ho taba 'hebicyueTeDa' ho jAtA hai| hameM roz2a 'hevamora' kI AisakrIma khilAe to phira hameM agale dina vaha yAda nahIM aaegii| eka-eka mahIne taka roz2a khilAe aura phira baMda kara de, taba bhI hameM yAda nahIM aaegii| yoM tArIpha z2arUra karate haiM ki 'bahuta acchI hai AisakrIma!' yoM saba bAteM karatA hU~, lekina saba 'suparaphluasa'! khAne ke bAda phira svAda de taba to hama samajheM ki acchI cIz2a hai| khA lene ke bAda, phira hama kitanA bhI kaheM ki 'svAda vApasa nikAlo' taba bhI vApasa svAda nahIM detii| nahIM? to phira aise svAda kA kyA karanA hai? arthAt kucha loga to svAda ke lie aMdara ghusa jAte haiN| aba aura z2yAdA to hai nahIM isalie maiM use mu~ha meM ghumAtA rahatA huuN| aMtima nivAlA ho taba kyA karatA hU~ ? hA~, lekina gale meM utara jAne ke bAda phira svAda nahIM aataa|
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 297 aba Apako abhimAna samajha meM A gayA? aura ahaMkAra kI bAta samajha meM A gaI? praznakartA : aura saMyama Ae to saMyama ke sAtha abhimAna bhI hotA rahatA hai na! dAdAzrI : jahA~ abhimAna hai, vahA~ para saMyama hai hI nhiiN| jahA~ para abhimAna hai, vahA~ para saMyama nahIM hai| abhimAna aMdhA hai aura jahA~ para saMyama ho vahA~ para abhimAna to nahIM, lekina ahaMkAra bhI nahIM honA caahie| dehAbhimAna pahu~cA zUnyatA taka abhimAna karane jaisA to hameM hai ki pUre brahmAMDa ke UparI kahalAte haiM, phira bhI hameM to choTe bacce se bhI kama abhimAna hai| hamameM to ahaMkAra hai hI nahIM na! ahaMkAra hogA to yaha saba milegA hI nahIM na! jo isa deha kA mAlika nahIM banatA, vaha brahmAMDa kA mAlika bana sakatA hai| jinheM deha kA mAlikIpana, mana kA mAlikIpana, aura vANI kA mAlikIpana nahIM ho, ve brahmAMDa ke mAlika bana jAte haiM ! praznakartA : lekina kaI loga kahate haiM ki kaI bAra jJAnIpuruSa meM abhimAna dikhAI detA hai| lekina aisA kaise ho sakatA hai? dAdAzrI : jahA~ abhimAna hai, vaha jJAna nahIM hai aura jahA~ jJAna hai, vahA~ para abhimAna nahIM hotaa| praznakartA : jJAna aura abhimAna donoM sAtha meM nahIM raha sakate, isakA matalaba yaha huA na? dAdAzrI : jJAna aura abhimAna donoM kabhI bhI sAtha meM nahIM raha skte| yA to abhimAna rahatA hai yA jJAna! phira bhI agara Apa mujhe do dhaula lagAo aura mujhe abhimAna Ae to vaha ajJAna hai merA aura sApha dikhAI degA ki ye jJAnI nahIM hai| hA~, jaba taka hameM 'jJAna' nahIM huA thA, taba taka dehAbhimAna nahIM
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 AptavANI-9 gayA thaa| balki pAva sera thA na, vaha savA sera huA thaa| janma huA taba pAva sera thA, phira jaise-jaise bar3A huA vaise-vaise savA sera hotA gyaa| pAva sera thA, vaha bhI kATatA thA to kyA savA sera nahIM kATatA hogA?! aba abhimAna use kahate haiM jo kATatA rhe| ahaMkAra vaha hai jisameM aMtaradAha hotA rhe| sirpha aMtaradAha hI hotA rahe to vaha ahaMkAra kahalAtA hai jabaki yaha abhimAna to kATatA rahatA hai| to hama ahaMkAra meM nahIM lekina abhimAna meM A gae the| are, tuMDamiz2AjI bhI ho gae the| phira kucha loga aisA bhI kahate the ki 'bahuta ghemarAjI hai' kyoMki hameM jJAna nahIM huA thA taba bhI pUrva (janmoM) kA sAmAna sArA itanA U~cA milA thA, isalie mujhe aisA z2arUra thA ki 'apane pAsa kucha hai|' itanA z2arUra patA thA aura usakI z2arA ghemarAjI rahA karatI thii| yAnI ahaMkAra kahA~ honA cAhie, abhimAna kahA~ honA cAhie, yaha saba kahA~ honA cAhie, vaha saba mere lakSya meM hai| aba Aja ahaMkArI puruSa to eka bhI nahIM milatA hai| vikRta to ho hI cukA hai, abhimAna taka to pahu~ca hI cukA hotA hai| __ ahaMkArI puruSa, vaha to sAhajika kahalAtA hai| vaha sahaja ahaMkAra hai aura vaise ahaMkArI hote hI nahIM haiM na isa kAla meM! kahA~ se lAe~ ahaMkArI? Ajakala to abhimAnI hote haiN| ahaMkAra to kyA hai? ki 'maiM caMdUbhAI hU~' vahI ahaMkAra hai| lekina vaha to sAhajika cIz2a hai| usameM usakA gunAha nahIM hai aura abhimAna kyA hai ? ki 'yaha jo kArakhAnA hai, vaha hamArA hai| yaha aspatAla bhI apanA hai,' yoM agara dikhAtA hI rahatA hai to hameM samajha jAnA cAhie ki yaha kauna bola rahA hai? unakA abhimAna bola rahA hai| praznakartA : lekina usameM Apane jo kahA ki dehAbhimAna, pAva sera se savA sera ho gayA, to phira usameM se zUnya kisa taraha se huA? dAdAzrI : acAnaka hI! maiMne to isameM kucha bhI nahIM kiyaa| 'diz2a
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA iz2a baTa naicurala' ho gayA / isIlie maiM logoM se kahatA hU~ ki nakala karane jaisA nahIM hai yaha / 'naicurala' hai, phira isameM tU kyA karegA ? aba mere pAsa A, maiM tujhe rAstA dikhAU~gA / mujhe rAstA mila gayA hai| bAkI, maiM jisa rAste se gayA hU~, usa rAste se tU karane gayA to mArA jAegA kyoMki merA to pAva sera ke badale savA sera huA to mujhase sahana nahIM ho rahA thaa| ve dina kaise nikAle vaha to maiM hI jAnatA hU~ / 299 praznakartA : vaha kahA hai na, 'dehAbhimAna thA pAva sera, vidyA par3hane se bar3hA sera aura guru banA taba mana ( cAlIsa kilo) meM gyaa|' aba usameM se zUnya para kisa taraha AyA jAe, vahI mahatvapUrNa hai / dAdAzrI : aba isa 'jJAna' ke bAda ApakA puruSArtha dina-rAta kisa tarapha jA rahA hai ? / zUnya kI ora jA rahA hai| pahale kyA hotA thA ? ki mana se do mana hotA thA, usa tarapha jAtA thA / aba zUnya kI ora jA rahe ho| usake lie agara hama aisA kaheM ki 'aba kyA upAya hai ?' phira bhI usase kucha nahIM hogaa| yAnI abhI jo hai, vaha paddhatipUrvaka hI hai / zUnya kI ora jA rahA hai aura vaha ho hI jAegA ! svarUpa jJAna ke bAda... isa 'jJAna' ke bAda ApameM aba ahaMkAra hai hI nahIM kyoMki ahaMkAra kise kahate haiM ? 'maiM caMdUbhAI hU~' aisA taya karanA, vaha hai ahaMkAra! aura Apako 'maiM caMdUbhAI hU~' usa jJAna para zaMkA huI / 'maiM caMdUbhAI nahIM hU~' aura 'maiM to zuddhAtmA hU~, ' isalie aba ApameM ahaMkAra hai hI nhiiN| praznakartA : ahaMkAra arthAt ' maiM caMdUbhAI hU~' usa bhAga ko hI kaha rahe haiM na? dAdAzrI : hA~, vahI ahaMkAra kahalAtA hai| praznakartA : vaha ahaMkAra bhAga to nikala gayA hai lekina kyA aba hamArA abhimAna raha gayA hai ? dAdAzrI : hA~, abhimAna meM harja nahIM hai| abhimAna nikAlI cIz2a
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 AptavANI-9 hai| ApameM ahaMkAra rahA hI nahIM na! abhimAna meM harja nahIM hai| mAna aura abhimAna, ve nikAlI cIz2a haiN| phira usase Age garva aura bAkI saba sAmAna rahA huA hai na! mUla ahaMkAra gayA lekina ahaMkAra ke jo pariNAma the, ve to rahe hI haiM na! mUla rUTa kaoNz2a gayA lekina Upara kI jo DAliyA~ vagairaha bacI haiM, ve sUkha jaaeNgii| praznakartA : yAnI abhimAna hai, vaha purAne ahaMkAra kA hI pariNAma hai? dAdAzrI : haaN| abhimAna, ahaMkAra kA hI pariNAma hai| vaha pariNAma raha gae aura 'rUTa kaoNz2a' calA gyaa| ahaMkAra gayA! aura jaba ahaMkAra ke sabhI pariNAma cale jAte haiM, taba kevalajJAna hotA hai| praznakartA : lekina agara ahaMkAra kA pariNAma abhimAna hai, to abhimAna jAne para to kevalajJAna ho jAtA hai na? dAdAzrI : nhiiN| pariNAma meM sirpha abhimAna nahIM hai| ahaMkAra ke pariNAma meM to aura bhI bahuta kucha hai| ve sabhI cale jAte haiM, taba kevalajJAna hotA hai! praznakartA : to ahaMkAra ke pariNAma kauna-kauna se haiM ? dAdAzrI : bahuta! kaI taraha ke pariNAma haiN| praznakartA : hamAre isa abhimAna se kisI ko takalIpha nahIM ho, aura saMtApa nahIM ho, isake bajAya sAmane vAle ko sukha ho usake lie hameM kyA karanA cAhie? dAdAzrI : sirpha itanA bhAva hI karanA hai| aura kucha nahIM karanA hai| 'apane abhimAna se kisI ko duHkha na ho aura sukha hI ho,' aisA bhAva karanA hai| phira duHkha ho jAe to pratikramaNa karane haiM aura Age bar3hate jAnA hai| taba aura kyA kareM phira?! hameM kyA pUrI rAta vahIM baiThe rahanA hai? phira aisA nahIM hai ki baiThe raha skeN| hameM baiThe rahanA ho phira bhI baiThA pAe~, to kyA karanA cAhie?
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA phira bhI, hameM usa taraha se kadama uThAne cAhie ki logoM ko duHkha na ho| 301 praznakartA : usa hisAba se to pUrA saMsAra ahaMkAra kA hI pariNAma hai, 'maiM caMdUbhAI hU~' pUrA saMsAra usI kA pariNAma hai na ? dAdAzrI : lekina aba isa 'jJAna' ke bAda ApakA yaha ahaMkAra gyaa| yadi vApasa ahaMkAra rahatA to pariNAma utpanna hote rahate na ! isa 'jJAna' ke bAda to nae pariNAma utpanna hI nahIM hote na ! aura purAne pariNAma khatma hI hote jAte haiM, sirpha purAne hI khatma ho jaaeNge| taba phira hala A gyaa| yaha TaMkI naI nahIM bharatI hai| kisI kI TaMkI pacAsa gelana kI hotI hai aura kisI kI paccIsa lAkha gelana kI hotI hai / bar3I TaMkI ho to dera lagatI hai lekina jisakI khAlI hone lagI hai, use kyA praznakartA : lekina TaMkI khAlI hote-hote to phira vaha bAr3ha kI taraha kisI ko lur3hakA detA hai, kisI se TakarA jAtA hai aura kisI ko mAra detA hai na! dAdAzrI : hA~, vaha saba to, jo mAratA hai na, vaha to usake pariNAma haiM na! usase hameM kyA lenA-denA? lekina kisI ko duHkha ho jAe to usakA pratikramaNa kara lenA cAhie / svamAna arthAt... praznakartA : mAna aura svamAna ke bIca meM kyA bheda hai ? dAdAzrI : mAna arthAt 'igo vitha rica maTIriyalsa / ' aura svamAna arthAt khuda kI jo 'kvaoNliTI' hai na, utanA hI mAna ! khuda kI jo 'kvaoNliTI' 'phiksa' hai utanA hI mAna ki ' bhaI, maiM grejyueTa huA hU~ / ' to 'grejyueTa' jitanA hI mAna / vaha svamAna khuda kA, khuda jo hai utanI hI mA~ga karatA hai| usase adhika nahIM mA~gatA / svamAna bhaMga hotA hai taba use lagatA hai ki 'maiM grejyueTa hU~ phira bhI ye kyA kaha rahe haiM ?!' yAnI
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 'grejyueTa' hai utanA hI / usakI utanI yogyatA hai, isalie use cher3anA nahIM cAhie / svamAna bhaMga nahIM karanA cAhie kisI kA / 302 aura mAna kyA hai ? ki usake pAsa 'DigrI' yA 'kvaoNliTI' nahIM hai, vaha nahIM dekhanA hai, aura guNa kI bAta to kahA~ gaI lekina 'igo vitha rica maTIriyalsa,' vaha mAna hai| tIna haz2Ara kI ghar3I hai, cazmA sone kI phremavAlA hai, acchA loMga koTa pahanA hai, yaha sArA mAna ! praznakartA : 'igo' kA ghAyala honA aura svamAna ghAyala honA, una donoM meM pharka hai kyA ? dAdAzrI : bahuta hI ! svamAna ghAyala hogA taba to sAmanevAlA vyakti badalA legA / praznakartA: aura 'igo' ghAyala huA to badalA nahIM letA ? dAdAzrI : nahIM, kucha bhI nahIM / 'igo' meM harja nahIM hai / lekina dhanavAna logoM meM 'igo' hotA hI nahIM hai na! 'igo' hamezA sirpha garIboM meM hI hotA hai| hama kaheM na, 'cala nAlAyaka' taba bhI kucha asara nahIM hotA, vaha kahalAtA hai 'igo / ' phira bhI sirpha aisA hI nahIM hai / 'igo' para asara ho bhI sakatA hai aura nahIM bhI / igo riekTa kara bhI sakatA hai, usa samaya kATa bhI sakatA hai aura zAyada asara na bhI ho / ina dhanavAnoM meM sirpha 'igo' akelA hI nahIM hotaa| praznakartA : to dhanavAnoM meM kyA hotA hai ? dAdAzrI : dhanavAnoM meM mAna hotA hai, abhimAna hotA hai, svamAna hotA hai, aisA saba taraha- taraha kA hotA hai / unameM 'igo' vitha (ke sAtha) bahuta kucha hotA hai jabaki ina garIboM meM 'igo' vitha (ke sAtha) kucha bhI nahIM hotA becAroM ke pAsa / praznakartA : kisI vyakti ne koI acchA kArya kiyA ho aura usakA abhimAna kare aura kisI vyakti ko nIce girAne kA abhimAna kare to ? dAdAzrI : vaha saba abhimAna nahIM mAnA jAtA /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 303 praznakartA : to ina donoM ke bIca meM kyA pharka hai? dAdAzrI : mAna aura abhimAna, ve 'vitha rica maTIriyalsa'! praznakartA : yAnI mAna aura abhimAna, ve sAdhana-saMpatti se jur3e haiM? dAdAzrI : haaN| bAkI kucha nhiiN| ajJAna dazA kA zreSTha sadguNa praznakartA : svamAna aura abhimAna ina donoM ke bIca meM kyA bheda dAdAzrI : svamAna kisa taraha kA mAna hai? 'mujhe koI z2arA bhI taMga na kare, usa taraha kA mAna aura merI sthiratA ko koI DigAe nhiiN|' svamAna to vyakti utane taka hI rakhatA hai ki koI use parezAna na kare aura abhimAnI kA matalaba to, koI agara abhimAnI hai na, to vaha kyA kahegA ki, 'yahA~ se apanA baMgalA zurU huA, to vahA~ taka baMgalA hai, usameM usake pIche to Apane dekhA hI nhiiN|' phira usakI beTI ke lie z2evara banavAe hoM, to ve saba hameM dikhAtA hai| usakA abhimAna pusAe isalie hameM dikhAte haiN| phira, usakI z2amIna ho to vaha saba dikhAte haiM ki 'yaha do sau bIghA jamIna merI hai|' aura abhimAnI ho na, vaha to pUre dina zIze meM dekhatA rahatA hai ki 'maiM kitanA suMdara hU~!' aura loga kahate haiM na, 'hamAre bApa-dAdA aise the aura kulIna vagairaha,' ve sabhI abhimaanii| use svamAnI nahIM khte| svamAnI to, usameM vyavahAra se, lena-dena hotA hai| svamAna arthAt sAmane vAle kA svamAna rakhanA aura usake badale meM khuda kA svamAna prApta karanA, vaha svamAna kahalAtA hai| ataH saMsAra vyavahAra meM svamAna, vaha to vyavahAra hai| svamAna bhaMga nahIM ho taba taka calA lenA par3atA hai| hAlA~ki hameM to yaha mokSamArga mila gayA hai isalie hamAre lie svamAna kI to bAta hI nahIM rahatI lekina saMsAra vyavahAra ko svamAna taka saMbhAla lenA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 AptavANI-9 cAhie, nahIM to DhITha khlaaeNge| svamAnazIla to honA hI cAhie na! ajJAnI meM bhI itanA to honA hI caahie| itanI 'bAunDrI' to cAhie hI na! 'bAunDrI' se bAhara to kaise calegA?! svamAna arthAt apamAna nahIM ho, usake lie rakSaNa krnaa| svamAna, to bahuta bar3I cIz2a hai, ajJAna dazA meM sadguNa kI 'limiTa' hai ! svamAna kI to hamane bahuta prazaMsA kI hai isa vajaha se ki yaha ajJAna dazA meM sadguNa kI 'limiTa' hai! ajJAna dazA meM sadguNa hote haiM na? unakI 'limiTa' hai yaha! praznakartA : svamAna kSamya hai yA nahIM? dAdAzrI : yaha 'jJAna' liyA ho na, to svamAna kSamya hai| nahIM to svamAna rakhanA hI caahie| ajJAna dazA meM bhI svamAna to rakhanA hI cAhie na! svamAna nahIM hogA to bezarma ho jAegA phir| bezarma ho jAegA to 'bAunDrI' cUka jaaegaa| praznakartA : lekina svamAna meM aham kA aMza hai yA nahIM? dAdAzrI : hA~, vaha aham to hai hI lekina phira bhI bezarma nahIM ho jaataa| svamAna ke kAraNa 'bAunDrI' meM rahegA, 'bAunDrI' nahIM cUkegA vaha kabhI bhI isalie ajJAna dazA meM bhI svamAna kI z2arUrata hai| praznakartA : aba hara eka kA khuda kA svamAna to hotA hai| ataH hameM apanA svamAna to rakhanA cAhie na? dAdAzrI : yaha 'jJAna' liyA, aba svamAna kisalie rakhanA hai? aba svamAna vagairaha kucha nahIM hai| praznakartA : lekina kabhI paristhitivaza kucha aisI ghaTanA ho jAe, taba hameM apanA svamAna rakhanA cAhie na? dAdAzrI : lekina svamAna aura hamArA lenA-denA nahIM hai| mAna aura svamAna sabhI gyaa| aisA hai, jisakA 'sva' badalA huA nahIM ho, use svamAna rakhanA hai| yaha to, 'sva' hI badala gayA, phira vahA~ para kyA
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 305 hai! jahA~ 'sva' badala gayA, vahA~ svamAna rahegA kyA? samajha meM nahIM AyA Apako? praznakartA : lekina DrAmeTika svamAna to rakhanA cAhie na? dAdAzrI : vaha to rahatA hI hai| jitanA rahe, utanA shii| bAkI, svamAna rakhane kI z2arUrata nahIM hai| hama phira se kahA~ vaha nayA dhaMdhA zurU kareM, nayA vyApAra?! svamAna arthAt, maiM 'caMdUbhAI' hU~ aura khuda ke usa mAna ko sNbhaalnaa| lekina jaba taka Apa 'caMdUbhAI' ho tabhI taka aura Apa zuddhAtmA ho gae, to vaha bAta hI kahA~ rahI?! isa 'jJAna' ke bAda 'khuda' 'AtmA' ho gayA, phira svamAna rahA hI kahA~?! svamAna to, dehAdhyAsa kA mAna, use svamAna kahate haiN| lekina 'hama' 'AtmA' ho gae phira svamAna rahA hI kahA~ ? phira bhI nikAlI svamAna rahatA hai| nikAlI bAbata se hameM lenA-denA nahIM hai na! abhimAnI : mithyAbhimAnI praznakartA : abhimAna aura mithyAbhimAna meM kyA pharka hai? dAdAzrI : abhimAna to, ghara usake khuda ke hoM aura rUbarU dikhAe vaha abhimAna kahalAtA hai aura mithyAbhimAnI ko to, bhAI kA khAne kA bhI ThikAnA nahIM ho aura bAhara logoM se kahegA, 'hamAre yahA~ to itanA ThATha-bATa hai' vagairaha aisI saba gappa lagAtA hai| aise loga nahIM dekhe? loga bhI kahate haiM ki yaha mithyAbhimAnI hai| mithyA yAnI ki kucha hai nahIM aura abhimAna karatA hai, DIMga hA~katA hai| jabaki abhimAnI to, loga use jAnate haiM ki, 'nahIM, bhAI jAyadAdavAlA hai, isalie abhimAna karatA hai| abhimAna karane yogya hai lekina use abhimAna nahIM karanA cAhie, use kahanA nahIM caahie|' abhimAnI yAnI ki hama use z2arUrata se z2yAdA mAna dete hI haiM kyoMki vaha dhanavAna hai na! lekina usane kahA to phira hameM kar3avA lagatA hai ki 'tU khuda kyoM bolA? hama vAha vAha kara rahe haiM, tujhe vahI sunanI hai|'
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 AptavANI-9 vaha hai mithyAbhimAna praznakartA : mithyAbhimAna ke lie koI udAharaNa dIjie na! dAdAzrI : mithyAbhimAna arthAt kyA? ghara bhI nahIM ho aura phira kahatA hai, 'merI bahuta sArI jAyadAda hai|' eka paTela gAr3I meM baiThe the| ve hamAre gA~va ke hI the| sAtha meM koI gA~va kA AdamI hogaa| vaha acchA AdamI thaa| usane pUchA, 'cAcA, kahA~ jA rahe ho?' taba usane kahA, 'bhAdaraNa jA rahA huuN|' 'vahA~ kitane dina rahoge?' usa AdamI ne puuchaa| taba paTela ne kahA, 'bhAI, rahanA to dasabAraha dina hI hai lekina do dina to mujhe ghara sApha karane meM lgeNge|' 'ghara sApha karane meM eka-do ghaMTe lagate haiN|' usa bhAI ne kahA, taba paTela ne kahA, 'bhAI, nIce kA kamarA sApha karane meM hI do-cAra ghaMTe laga jAte haiM, phira dUsarI maMz2ila, tIsarI mNj'il| sabhI jagaha saphAI karanI hai aura phira bAtharUma dhone haiM, phalAnA dhonA hai| sau-Der3ha sau gadde hoMge, phira ve sAre sApha karane haiN|' usane to yoM bar3I-bar3I bAteM kI aura vaha AdamI bhI sunatA rhaa| kaisA citraNa kiyA! Der3ha sau gadde! phira unakI vAipha, Akara mujhase kaha rahI thI, 'dekho na, ye to aisA kaha rahe the|' taba usake pati ne mujhase kyA kahA? 'maiM usa AdamI se yaha saba kaha rahA thA, to isane vahA~ merI iz2z2ata bigAr3a dii| isane kaha diyA ki aisA kucha nahIM hai| Apa mAnanA mt|' maiM iz2z2ata banA rahA thA, maiM iz2z2ata bar3hA rahA thA, jabaki isane merI iz2z2ata khatma kara dii|' are, isameM kyA iz2z2ata bar3hanI thI? kisakI iz2z2ata bar3hanI thI? yaha kyA tUphAna! yaha mithyAbhimAna hai| kirAe ke ghara meM rahanA aura bar3I-bar3I bAteM karanI! are, kapar3e bhI kirAe para le Ate haiM na, phira? 'hamAre do baMgale haiM aura kheta to bar3A hai, vo bagIcA hai aNdr|' koTa istrIvAlA hotA hai, lekina vaha kirAe kaa| apanA koTa dhobI ke vahA~ para ho aura dhobI use kirAe para de de| phira kisI kA pahanA huA koTa vApasa hameM pahananA
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 307 par3atA hai| to dekha, yaha duniyA to dekha! aura hama kahate haiM ki 'maiM kisI kA pahanA huA nahIM phntaa|' aisI duniyA calatI hai aNdr| maiMne dekha liyA sabhI kuch| Apa pahacAna bhI jAte ho, taba Apako mana meM hotA bhI hai ki 'yaha vyakti jo koTa pahanakara ghUma rahA thaa|' 'yaha koTa mere jaisA hai aura yahA~ para dAg2a thA, vahI kA vahI dAg2a bhI hai yh|' lekina usa vyakti se kyA kaha sakate haiM hama? aisI yaha duniyA hai| rAI bharI dimAg2a meM loga kyA kahate haiM ? 'tere dimAg2a meM AlU bhare haiN|' hA~, kisI ke dimAg2a meM rAI bharI hotI hai, kisI ke dimAg2a meM AlU bhare hote haiM! praznakartA : dAdA, rAI kyoM kahA hogA? dAdAzrI : vaha aise bolatA hai ki Aga jaisA lagatA hai| aise bolatA hai ki hamArA sira duHkha jAe, heDeka ho jaae| praznakartA : aisI rAI to sabhI ke dimAg2a meM bharI hI hotI hai| dAdAzrI : aisA?! saca kaha rahe ho| gujarAta meM rAI sastI hai na! isalie loga khAte haiM na! aba rAI utara gaI yA nahIM utara gaI? praznakartA : hA~, nikala gii| dAdAzrI : nikala gaI, bs| yAnI niber3A A gyaa| praznakartA : rAI bharI hai yAnI abhimAna adhika hotA hai, usI ko kahate haiM na ki rAI bharI huI hai? dAdAzrI : abhimAnI alaga aura rAI vAle alaga! rAI vAle ke pAsa kucha bhI jAyadAda nahIM hotii| abhimAna karane jaisA nahIM hotA taba bhI rAI bahuta hotI hai, dimAg2a meM rAI bharI hotI hai jabaki abhimAna to kauna kara sakatA hai? yahA~ para jinake pA~ca-dasa bar3e-bar3e makAna hoM, vaha abhimAna kara sakatA hai| usake pAsa aisI kucha sahUliyata hotI hai, eka choTe gA~va kI esTeTa vagairaha kucha hotA hai, vaha abhimAna karatA hai| yaha
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 AptavANI-9 to koI bhI eka phleTa ho pA~ca-paccIsa lAkha kA, aura rAI car3hAe usakA kyA artha hai phira?! sarakAra cAhe kitanA bhI parezAna kare, phira bhI jisake vaibhava meM anya koI nukasAna nahIM hotA, agara vaha vyakti kabhI abhimAna kare to cala sakatA hai| dUsare logoM ko mAna rakhane kA adhikAra hai ki bhAI dekho, merA ghara kA phleTa hai, ghara kI gAr3I hai| aisA mAna rakhane kA adhikAra z2arUra hai| bAkI, abhimAna rakhane kA koI kAraNa nahIM hai| abhimAna to, sTeTa ho, to abhimAna se kyA phAyadA nikAlA? sTeTa calI gaI na, balki?! aura aisA abhimAna rakhane se bar3A tAja kaisA hotA hai? ka~TIlA tAja hotA hai| kaba koI senA A jAegI aura kaba car3hAI kara legI vaha kahA nahIM jA sktaa| isake bajAya to bagaira tAja ke acchaa| yaha to, abhI ise phleTa kahate haiM, varnA to mAlA kahate the| cir3IyA~ kA mAlA (ghoMsalA) hotA hai na? yA kabUtara kA mAlA, koI cir3IyA~ kA mAlA, tote kA mAlA! Dabala rUma ho, phira bhI dIvAnakhAnA kahate haiN| mAna nApane kA tharmAmITara praznakartA : bAhara ke 'maTIriyalsa' ke mAna ke alAvA bhI mAna hotA hai na? ina sAdhu, saMnyAsiyoM ke pAsa koI maTIriyalsa nahIM hote, phira bhI unameM mAna to z2abaradasta hotA hai| vaha kauna sA mAna? dAdAzrI : unameM jo mAna hai vaha, 'koI pustaka-zAstra jAnatA hU~, usakA hotA hai| yaha bhI eka prakAra kI jAyadAda hI kahalAtI hai na? 'maiM zAstra vagairaha jAnatA hU~,' vaha jAyadAda hI kahalAtI hai na?! ve sabhI 'maTIriyalsa' hI kahalAte haiN| vaha saba mAna hI hotA hai| praznakartA : aura aisA bhI hotA hai ki koI kucha bhI nahIM jAnatA, phira bhI use bahuta mAna rahatA hai| dAdAzrI : hA~, aisA hotA hai| kyoMki, vaha mAna baiThA hai na! koI bhI vyakti mAna de to vaha use svIkAra nahIM kare, mana se svIkAra nahIM kare to phira usakA pArA nahIM cddh'taa| yAnI vaha apane Apa mAna baiThA
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 309 hai ki 'aba mujhameM mAna nahIM rhaa|' kyoMki jaba dUsare loga mAna deM to usa para bahuta asara nahIM hotA, aMdara khuda use svIkAra nahIM karatA aura vaha vartana aisA rakhatA hai ki dUsare logoM ko burA nahIM lgtaa| mana hI mana meM vaha jAnatA hai ki merA pArA nahIM car3hatA, isalie aba mAna nahIM rhaa| nahIM to pArA car3ha hI jAtA hai na? logoM ne 'aisA kiyA aura khuda ne svIkAra kiyA, to phira pArA car3ha hI gayA na! aba vaha svIkAra nahIM karatA isalie pArA nahIM cddh'taa| lekina phira maiMne kahA, 'ApameM mAna nahIM rahA na? to aba tharmAmITara rakho ki bhaI, bukhAra car3hA yA utarA?' taba vaha kahatA hai, 'vaha tharmAmITara kyA?' maiMne kahA, "abhI paMdraha-bIsa riztedAra baiThe hoM aura koI Apase kahe ki 'ApameM bilkula bhI akla nahIM hai,' to asara ho jAegA na!" are, kahA~ gayA? terA mAna nahIM thA na? apamAna jaisA koI mAna nahIM hai| usa mAna kI to kImata hI nahIM hai| lekina apamAna jaisA koI mAna nahIM hai| jisase apamAna sahana nahIM hotA, vahI bar3A mAnI hai| logoM kA diyA huA mAna to sahana ho sakatA hai, jabaki apamAna sahana nahIM hotaa| vaha saba se bar3A mAna hai| vaha bar3A mAnI kahalAtA hai| mere pAsa sabhI taraha ke tharmAmITara haiN| koI bhI AyA na, to maiM tharmAmITara rakha detA huuN| tharmAmITara aisI cIz2a hai ki turaMta patA cala jAtA hai| yAnI itanA hI hai ki yoM hI mana meM mAna baiThA hai, zekhacillI kI taraha hai ki aise zAdI karU~gA vagairaha, vgairh| eka ghar3e kI vajaha se itanA saMsAra khar3A kiyA na?! ki 'aise bakarI lAU~gA, aura phalAnA lAU~gA aura zAdI karU~gA aura baccA hogA aura phira kahane AegA ki, 'calo pApA khAne ke lie|" to maiM usakA ghar3A hI girA detA hU~ tAki usakA saba khatma ho jAe! ghar3A gira gayA to phira kucha bhI nahIM rhaa| to maiM ghar3A girA detA hU~ ekadama se isalie phira zAdI karanA raha gayA, bacce raha gae aura bakarI bhI raha gaI, sabhI kucha raha gayA! lekina kyA kare vaha ?! usameM usakA doSa nahIM hai| sabhI aisA mAna baiThe haiN| saMta bhI binA bAta ke mAna baiThe haiN| kahIM
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 AptavANI-9 sabhI saMta bure hote haiM, aisA nahIM hai| kaI saMta acche bhI hote haiN| acche yAnI ki jinheM 'bApa jI, bApa jI' karo to khuza! bAkI paisoM kI nahIM par3I hotI, viSaya kI nahIM par3I hotii| 'bApa jI' kaho to khuza! lekina ve mana meM mAna baiThate haiM ki 'aba hamameM koI dvaMdva nahIM rhaa|' dvaMdvAtIta bana baiThe haiM na?! abhI isa eka bAta se to pAnI-pAnI ho jAoge, eka hI akSara meN| to phira jaba dUsare akSara Ae~ge taba kyA hogA?! eka akSara meM to phaTa jAte ho| sau mana dudha ho na, vaha pA~ca sera-dasa sera namaka to yoM hI khA jAtA hai, taba bhI nahIM phtttaa| jabaki yaha to eka hI akSara meM phaTa jAtA hai| nirmAnI : niahaMkArI : nirmohI are, Ajakala to kaI sAdhu nirmAnI hokara ghUmate haiN| vaha nahIM clegaa| nirmAnI dekhe haiM kyA Apane? nirmAnI arthAt jo niahaMkArI kahalAte haiM na? praznakartA : hA~, nirshNkaarii| dAdAzrI : are, aisA bolanA mata! nirmAnI meM nirmAnI ahaMkAra hotA hai, 'maiM nirmAnI hU~' aisA ahaMkAra hotA hai aura mAnI logoM meM mAnI ahaMkAra hotA hai| mAnI kA ahaMkAra acchA hai lekina nirmAnI kA ahaMkAra to kauna se janma meM dhooge? nirmAnIpanA to sUkSma ahaMkAra hai, ekabAra ghusane ke bAda phira vaha nikalatA nahIM hai kabhI bhii| 'maiM nirmAnI hU~, maiM nirmAnI huuN| hama nirmAnI haiM' kheNge| yoM nirmAnI bana baiThA hai| usake pIche sUkSma ahaMkAra hai| isake bajAya to sthUla acchA ki loga kaha dete haiM ki 'are, ApakA itanA pAvara hai, isalie yaha chAtI phulAkara ghUma rahe ho kyA?' aisA kahate haiM yA nahIM? jabaki ise to koI kahanevAlA hI nahIM milatA n| koI DA~TanevAlA hI nahIM milatA na! vaha phira bar3hatA hI jAtA hai dinoMdina isalie mujhe mu~ha para kahanA par3atA hai ki 'z2arA samajho, nahIM to bhaTaka mroge| niahaMkArI bananA pdd'egaa| nirmAnIpanA nahIM clegaa|' Apa samajha gae na, ki nirmAnI kyA hai ?
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA Apako 'jJAna' dete haiM, taba nirahaMkArI bana jAte ho / nirmAnI (panA) to bahuta bar3A ahaMkAra hai / vaha balA bahuta bar3I hai| yaha mAna kI balA to acchI / yaha balA bholI hai / koI kaha bhI degA ki, 'are, chAtI kyoM phulA rahe ho itanI ?' kahatA hai yA nahIM kahatA? are, Apa hI use kaho na ki, 'maiM kAma karatA hU~ phira bhI yoM bagaira chAtI phulAe ghUmatA hU~ to Apa kyoM chAtI phulA rahe ho?' lekina nirmAnI ko to koI kahanevAlA hI nahIM na ! mAna-vAna kucha bhI nahIM / nirmAnIpanA to sUkSma ahaMkAra hai, yAnI kyA ki Upara ke sIMga kATa die lekina aMdara ke sIMga bAkI baca ge| aMdara ke sIMga bhI nahIM caleMge aura Upara ke sIMga bhI nahIM caleMge ! aMdara ke sIMga aMdara kI cubhana utpanna karate haiM aura bAhara to cubhana nahIM hotI hai na, unheN| una saba ko sApha-sUpha kara dete haiM, naukara-cAkara hote haiM, ve makkhI-macchara nikAla dete haiN| usase phira bAhara kATatA nahIM hai kucha bhI lekina aMdara kI cubhana kaise chor3egI Apako ? aMdara kI cubhana hI to vAstava meM cubhana hai| Apane dekhI hai yA nahIM dekhI aMdara kI cubhana ? praznakartA: dekhI hai, anubhava kI hai| dAdAzrI : ata: nirahaMkAra bananA par3egA, nirmAnIpanA nahIM clegaa| praznakartA : vaha to dAdA, eka dUsarA zabda hai, paryAya kI taraha, nirmohI / 311 dAdAzrI : nirmohI zabda 'phula' hai hI nahIM / nirmohI yAnI saMpUrNa moha rahita, aisA nahIM hai / nirmohI, vaha saMpUrNa moha rahita vyakti ke lie nahIM kahA jA sakatA / jisakA moha kSaya ho gayA hai, use nirmohI nahIM kaha skte| yAnI ki nirmohI, vaha moha-kSaya dazA nahIM hai| sirpha anAsakta zabda hI calAyA jA sakatA hai, nirmohI nahIM / nirmohI kaba taka? ahaMkAra karake jisane moha dUra kiyA hai, use nirmohI kahate haiM / ahaMkAra karake jisane mAna dUra kiyA, use nirmAnI kahate haiN| yAnI ahaMkAra to khuda hai hI, aura bAkI kA saba kama kiyaa| kisI ne gAlI dI to kahegA 'mujhe kyA lenA-denA?' / lekina vahI kA vahI ahaMkAra to khar3A hI rahA /
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 AptavANI-9 nirmohIpane kA ahaMkAra rahA, nirmAnIpane kA ahaMkAra rhaa| vaha ahaMkAra bhI aMta meM nikAlanA to par3egA na! ____ mAnI ke ahaMkAra ko to 'jJAnI' khatma kara dete haiM lekina nirmAnI kA ahaMkAra to bhagavAna se bhI khatma nahIM ho sakatA, aisA sUkSma ahaMkAra hai| vaha sUkSma ahaMkAra utpanna ho gayA to mAre jAoge isalie kisI se pUchakara krnaa| isalie kRpAludeva ne likhA hai ki isa jagat meM mokSa kisa vajaha se nahIM ho pAtA? taba kahate haiM ki lobha vagairaha kA koI jhaMjhaTa nahIM hai lekina yadi mAna nahIM hotA to yahIM para mokSa ho jAtA! yaha to logoM ko uttejita karane ke lie likhA hai, 'vyU poinTa' dikhAyA hai, bAta karekTa hai| ajJAnI logoM ko dikhAyA hai ki bAkI kucha bhI hogA na, to dekha leMge lekina mAna para hI lakSya rkhnaa| mAna hI isa saMsAra kA mukhya kAraNa hai| sat puruSa vahI haiM jinheM... kRpAludeva ne to kyA kahA hai ki sat puruSa vahI haiM jinheM niza dina AtmA kA upayoga hai| yAnI niraMtara kabhI bhI upayoga nahIM cUkate, eka sekanDa ke lie bhI nahIM cUkate, unheM sat puruSa kahate haiN| phira, jo zAstra meM nahIM hai, sunA nahIM gayA hai, phira bhI anubhava meM Ae, aisI jinakI vANI hai| jinakI vANI, aisI hotI hai jisase ki nae zAstra likhe jaaeN| jinheM niza dina AtmA kA upayoga hai| unakA eka hI zabda yadi sunane meM A jAe to mokSa meM calA jAe, kyoMki vacanabala sahita hai| aMtaraMga spRhA nahIM, aisA jinakA gupta AcaraNa hai| aise to bAkI kaIM anaMta guNa haiM! vahA~ sat puruSa haiN| kRpAludeva ne yahA~ taka likhA hai ki, 'saMsAra kevala azAtA maya (duHkha-pariNAmamaya) hai...... eka aMza zAtA (sukha-pariNAma) se lekara usake pUrNakAmatA hone taka kI sarva
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 313 samAdhi kA kAraNa sat puruSa hI haiN| itanA sAmarthya hone para bhI jinheM koI bhI spRhA nahIM hai, unmattatA nahIM hai, potApaNuM (maiM hU~ aura merA hai aisA AropaNa, merApana, khudapanA) nahIM hai, garva nahIM hai, gAravatA nahIM hai, aise Azcarya kI pratimA rUpa sat puruSa ko hama bAra-bAra nAma rUpa se smaraNa karate haiN|' ...spRhA nahIM praznakartA : vaha jo 'spRhA nahIM hai' kahA, to kisa prakAra kI? dAdAzrI : zrImad rAjacaMdra ne 'spRhA nahIM hai' kahA hai to aise nispRhI to bahuta haiM apane hindustAna meM to kyA vaise loga kAma Ae~ge? nhiiN| nispRhI kAma ke nahIM haiN| jinameM spRhA nahIM hai, aise loga yahA~ para bahuta sAre haiM, nispRhii| ye jo sAdhu bAbA haiM, ve sabhI nispRha haiM, bilkula bhI spRhA nhiiN| 'hamaku kyA? hamaku kyA? kucha nahIM caahie|' to koI dUdha le Ae na, taba vaha kyA mAnatA hai ki, 'bApa jI rAjI ho jAe~ge, calo n| kabhI kAma aaeNge| mere beTe ke yahA~ beTA nahIM hai|' taba bApa jI kyA kaheMge, 'hamako kucha nahIM cAhie, cale jAo idhara se| kyoM AyA?' aura itanI-itanI gAliyA~ bhI detA hai| lekina loga lAlacI haiM, isalie ina logoM kI gAr3I calatI rahatI hai aura 'vyavasthita' kA niyama hai| kisI bhI taraha se use khAne-pIne kA, vaha gAliyA~ de, phira bhI bhakta use de jAte haiN| vaha jIvita to rahatA hai na! 'vyavasthita' kA niyama hai, khAne kA pahu~cAe bagaira nahIM rhtaa| are, aMta meM aisA bhI kahatA hai, 'bAbA jI kA dimAg2a aisA hai, lekina do use|' gAliyA~ khAkara bhI de AtA hai| aba yaha jo kahate haiM, 'hamaku kucha nahIM caahie|' yaha bhI spRhA hI kahalAtI hai| yaha bhI eka taraha kA ahaMkAra hai, nispRhI! aise nispRhI dekhe haiM koI? maiMne dekhe haiM aise bhii| eka nispRhI AyA thA, vaha tAlA dikhA rahA thaa| cheda karake tAlA lagAyA thA! aura phira kapar3e nikAlakara mujhase kahane lagA, 'dekhie|'
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 AptavANI-9 are bhAI. indriya ko kyoM tAlA lagAyA? becArI indriya ne kyA gunAha kiyA ki ise tAlA lagAyA?! yaha to una dinoM jJAna nahIM thA isalie isa tarapha kA pakSa z2arA sakhta ho jAtA thaa| maiMne kahA, 'Apa kyoM yahA~ para padhAre ho? kyoM Apa aisA kara rahe ho aura yoM darzana karavA rahe ho?' taba usane kahA, 'tAlA lagAyA hai, nahIM dekhatA?' maiMne kahA, 'dekhA bhAI, eka jagaha para kyoM lagAyA? idhara pIche bhI lagA do|' taba usane kahA, 'hamAre sAtha aisA bolatA hai?' maiMne kahA, 'Apako kyA cAhie, vaha btaao|' taba usane kahA, 'pA~ca rupaye abhI ke abhI de do|' maiMne kahA, 'bhAI, dhamakAne ke rupaye mere pAsa nahIM hai, mere pAsa vinatI ke rupaye haiN| Apa mA~go utane rupaye haiM mere paas| lekina agara Apa dhamakAoge to, usake rupaye mere pAsa nahIM hai| mere guru ne kahA hai ki jo mA~ge use denA, aura jo dhamakAe use mata denaa|' taba usane kahA, 'aisA karegA? aisA karegA?' maiMne kahA, 'Apa to bar3e loga ho, aisA kucha bhI kara sakate ho| hamAre pAsa to kucha nahIM hai| hama kyA kareMge aura jo paisA hai, vaha mA~gane vAle ke lie hai|' 'hamAre lie kucha bhI nahIM?' taba maiMne kahA, 'eka rupayA le jaao|' maiM ThIka taraha se nahIM bolA na, isalie vaha phATaka se bAhara nikala gae, phira maiMne kahA, 'Aie, pdhaarie|' phira cAya rakhavAI aura pilAI, aura pA~ca rupaye die| eka rupayA pahale diyA thA aura pA~ca rupaye Upara se die| isalie phira usake bAda nahIM bolaa| jo nispRha ho gae haiM, ve 'hamaku kyA, hamaku kyA' karate rahate haiN| to ve bhI bhaTaka mare aura sabhI ko bhaTakA mArA aura 'jJAnIpuruSa' kaise hote haiM? Apake AtmA prati spRhA vAle hote haiM, aura bAhara ApakA jo bhautika meM hai usake nispRhii| bhautika meM kisI cIz2a kI z2arUrata nahIM hotI, aura unake AtmA kA kisa taraha kalyANa ho utanI hI spRhA hotI hai| hA~, saMpUrNa nispRha nahIM hote| yAnI hama 'jJAnIpuruSa' nispRha-saspRha haiN| isakA kyA matalaba hai ? yaha kinArA bhI hamArA nahIM hai aura vaha kinArA bhI hamArA nahIM hai| hama tere pudgala meM nispRha haiM aura tere AtmA ke lie saspRha haiN| tU agara hameM gAliyA~ degA phira bhI hama tere prati spRhA rkheNge| usakA kyA kAraNa hai ? ki tere AtmA ke lie saspRha haiN| vaha
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 315 yadi Ter3hA kare na, vaha apamAna kare na, phira bhI hama usa becAre kA rakSaNa kreNge| ApakI samajha meM AyA na? ...unmattatA nahIM phira dUsarA kauna sA guNa? praznakartA : unmattatA nhiiN| dAdAzrI : haaN| unmattatA yAnI kyA? Apako samajha meM AtA hai ? maiM Apako ApakI bhASA meM batA duuN| ___loga to kaisA ahaMkAra karate haiM ? yahA~ se aise jA rahA ho na, taba sIdhA 'sTreTa phaoNravarDa' jA rahA ho, aise sAhajika taraha se tarIke se calatA hai, aura jaba vApasa AtA hai, usa ghar3I hameM lagatA hai ki isameM kyoM badalAva ho gayA lagatA hai? 'phesa' badalA huA lagatA hai hmeN| lauTate hue rauba se AtA hai| taba hama jAna jAte haiM ki yaha kucha badalAva huA hai, ise 'iphekTa' hai koii| taba hama use kaheM ki, 'Ao-Ao, z2arA cAya pIkara jaao|' to hama usakA patA lagAne ke lie cAya pilAte haiM, usake rauba ke kAraNa nahIM pilaate| jabaki vaha mAnatA hai ki usake rauba ke kAraNa cAya pilA rahe haiN| hama cAya pilAkara phira pUche ki, 'kisa tarapha gae the?' taba vaha kahatA hai, 've pA~ca hajAra rupaye lene the na, vaha le aayaa|' jeba meM pA~ca hajAra Ae, to vApasa yaha car3hA! unmatta ho jAtA hai| usameM roga ghusA hai yaha, unmattatA kA roga! yAnI ki baiMgana ho gayA phira se 'TAiTa'! varnA 'aisA' ho jAtA hai baiNgn| bolo aba, vaha pA~ca haz2Ara yadi iMsAna ko 'TAiTa' kara detA hai, iMsAna unmatta ho jAtA hai, to hameM to, 'jJAnIpuruSa' ko to saMpUrNa bhagavAna hI vaza meM ho cuke haiM ! bolo, hamameM kitanA 'TAiTa' rahanA cAhie?! lekina phira bhI unmattatA nahIM hai z2arA bhii| yaha Azcarya hI hai na! pA~ca haz2Ara yadi itanA 'TAiTa' kare, to bhagavAna-pUrA tIna loka ke nAtha, jinake
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 vaza meM rahate hoM, ve kaise 'TAiTa' hoMge ? ! lekina nahIM, vAstava meM laghutA vahIM para hotI hai! hama to choTe bAlaka jaise haiM / ... potApaNAM nahIM phira tIsarA kauna sA vAkya likhate haiM ? praznakartA : potApaNuM nahIM / dAdAzrI : potApaNuM yAnI 'maiM hU~ aura yaha merA hai !' potApaNuM nahIM hai isalie yaha zarIra khuda kA hai hI nahIM / yaha zarIra hI merA nahIM hai isalie zarIra se saMbaMdhita koI bhI cIz2a merI hai hI nahIM / yaha mana merA nahIM hai, yaha vANI merI nahIM hai / yaha jo bola rahe haiM na, vaha bhI merI vANI nahIM hai| yaha oNrijinala TeparikaoNrDara bola rahA hai / vaha vaktA hai, Apa zrotA ho aura maiM jJAtA - dRSTA huuN| yaha hama tInoM kA vyavahAra haiM / vANI ke hama mAlika nahIM haiM / isa zarIra ke hama mAlika nahIM haiM / isa mana ke hama mAlika nahIM haiN| 316 garva miThAsa se khar3A hai saMsAra praznakartA : garva kyA hai ? garva aura abhimAna meM koI pharka hai ? dAdAzrI : abhimAna aura garva donoM Amane-sAmane tarAjU meM rakheM to kitanA hogA? eka tarapha tarAjU meM garva rakheM aura eka tarapha abhimAna rakheM to kyA hogA? kyA eka samAna vaz2ana hogA ? abhimAna eka pAunDa hogA aura garva cAlIsa pAunDa hogA / praznakartA : kisa taraha se, vaha samajhAie / dAdAzrI : aisA hai, loga to abhimAna ko nahIM samajhate, garva ko nahIM smjhte| garva kA matalaba abhimAna nahIM hai / abhimAna zabda alaga hai, garva alaga, ahaMkAra bhI alaga / I praznakartA : to garva arthAt maiM pada ? dAdAzrI : nhiiN| maiM pada kA matalaba ahaMkAra hai / 'maiM caMdUbhAI hU~'
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 317 vaha ahaMkAra hai| zAyada ApameM abhimAna nahIM bhI ho, garva bhI nahIM ho, jahA~ khuda nahIM hai vahA~ 'maiM hU~' aisA mAnanA, vaha hai maiM pd| jo sva-pada ko cUka gae haiM, ve maiM pada meM hote haiM, lekina garva kyA hai ? garvarasa to bahuta gAr3ha hotA hai| abhimAna to bholA rasa hai becArA, pAva eka pAunDa! jabaki garvarasa to hai cAlIsa pAunDa! praznakartA : z2arA garva rasa kA udAharaNa dekara smjhaaie| dAdAzrI : abhimAna meM vaha aisA nahIM jAnatA ki 'ina saba kA kartA maiM hU~' aura garvarasa to 'maiM kartA hU~' aisA mAnatA hai| yAnI ki eka kA kartA arthAt pUre brahmAMDa kA kartA bhI maiM hU~ aisA mAnatA hai| ataH garva rasa to bahuta Age taka pahu~catA hai| garva karatA hogA koI? are, sabhI bAtoM meM garva hotA hai| 'maiM karatA hU~' isakA bhAna, vaha saba garvarasa kahalAtA hai| jaba kRpAludeva kA yaha bhAna calA gayA ki 'maiM karatA hU~,' taba yathArtha samakita huA, taba unhoMne kyA kahA ki 'maTyo udayakarma no garva re!' (miTA udaya karma kA garva re!) pUrA jagat udaya karma meM garva rakhatA hai| usameM koI bhI apavAda nahIM hai| kyoMki, jaba taka khuda 'sva rUpa' nahIM ho jAtA taba taka dUsarI jagaha para hai aura dUsarI jagaha para hai isalie garva hue binA nahIM rhtaa| 'igoiz2ama' kisalie ghusA hai? ajJAnatA ke kaarnn| kisakI ajJAnatA? yaha saba kauna karatA hai, usakI ajJAnatA hai| isalie narasiMha mehatA kyA kahate haiM? "hU~ karU~, hU~ karU~ e ja ajJAnatA, zakaTano bhAra jyama zvAna tANe, sRSTi maMDANa che sarva aiNI pere, jogI jogezvarA koka jaanne|" kyA galata kaha rahe haiM yaha narasiMha mehatA? jabaki kaI loga kahate haiM ki, 'maiMne yaha kiyA, maiMne svAdhyAya kiyA, maiMne tapa kiyA, maiMne japa kiyA' to kauna sI bAta sahI hai ? isalie 'maiM karatA hU~, maiM karatA hU~' yaha ajJAnatA hai| kaise prApti karegA manuSya? aura garva kyA hai ? ki jahA~ khuda nahIM karatA hai vahA~ para kahatA hai, 'maiMne kiyaa'| vaha
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 AptavANI-9 garva hai| khuda karatA nahIM hai, 'iTa hepansa' hai| isake bajAya kyA kahate haiM loga? praznakartA : maiMne kiyaa| dAdAzrI : vaha garva kahalAtA hai| praznakartA : aisA kahate haiM ki jJAna kA bhI garva A jAtA hai| dAdAzrI : jJAna kA garva to hama calA bhI lete haiM ki acchI bAta kA garva hai lekina yaha to, ajJAnatA kA bhI garva hai| praznakartA : aura garva kA upayoga acche artha meM bhI hotA hai na ki yaha garva karane jaisI bAta hai| dAdAzrI : usakA phira acche artha meM bhI upayoga hotA hai lekina jagat meM mUla garva yahA~ para hai| ve phira use acche artha meM le ge| ___ garva arthAt 'jahA~ khuda nahIM karatA hai' vahA~ para aisA mAnanA ki 'karatA hai'| usa samaya rasa utpanna hotA hai aMdara, garvarasa utpanna hotA hai| vaha bahuta mIThA lagatA hai, isalie use maz2A AtA hai ki 'maiMne kiyA'! praznakartA : aura vAtAvaraNa bhI aisA hai ki nimitta ko pakar3a letA hai| hAra pahanAkara sammAna karate haiM, mAnapatra dete haiM ki 'Apane hI kiyaa|' dAdAzrI : hA~, 'Apane hI kiyA, Apane hI kiyA' karake cipaTa par3ate haiN| kisI kA acchA kiyA na, usakA garva letA hai| phira kharAba kiyA, usakA bhI garva letA hai| yAnI ki acche-acchoM ko mAra DAlA hai, usakA garva letA hai| acche-acchoM ko maiMne dhanavAna banA diyA hai, paisevAlA banA diyA hai, aisA garva letA hai| vaha svamAna nahIM khlaataa| abhimAna nahIM khlaataa| kisI jagaha para pAna nahIM milatA aura koI pAna le Ae to
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 319 do-tIna bAra gA uThatA hai, 'kisI jagaha para nahIM mila rahA thA, haM!' yaha grvrs| 'maiM thA to le AyA, nahIM to ThikAnA hI nahIM par3atA' khegaa| aise garvarasa cakhatA hai| bahuta maz2A AtA hai| praznakartA : garva lenA to galata hI kahalAtA hai na! dAdAzrI : garva se saMsAra khar3A hai| saMsAra kA bIja garva hI hai, ahaMkAra nhiiN| praznakartA : garva, vaha bIja hai| vaha kisa taraha se? dAdAzrI : ahaMkAra meM svAda nahIM hotaa| yAnI ki ahaMkAra besvAda hai aura yaha garvarasa svAdiSTa hai, bahuta hI svAdiSTa! mAna-abhimAna bhI svAdiSTa hai, lekina garva jitanA nhiiN| garva jitanI svAdiSTa to koI bhI cIz2a nahIM hai| 'vijJAna' hI chur3avAe garvarasa yAnI hama loga vAstava meM kartA nahIM hai| kartA dUsarI hI cIz2a hai| hama Aropa karate haiM, Aropita bhAva karate haiM ki 'maiM kara rahA hU~ yh|' usakA garvarasa cakhane ko milatA hai| aisA garvarasa to bahuta mIThA lagatA hai vApasa aura usI se karma baMdhate haiN| garvarasa cakhA, Aropita bhAva kiyA ki karma bNdhaa| aba jaisA hai vaisA jAna le ki bhAI, yaha kartA hama nahIM haiM aura yaha to 'vyavasthita' kara rahA hai, tabhI se hama mukta ho jAte haiN| aisA vijJAna honA cAhie apane paas| phira rAga-dveSa hoMge hI nahIM na! vijJAna se aisA jAna jAte haiM ki hama aba 'yaha' haiM hI nhiiN| maiM yaha jo kaha rahA hU~, vaha merA vijJAna nahIM hai| yaha vItarAga vijJAna haiM ! caubIsa tIrthaMkaroM kA vijJAna hai! aura vItarAga vijJAna ke binA manuSya bAta ko prApta kaise karegA?! praznakartA : ApakI 'thyorI' ke anusAra to 'vyavasthita' calA rahA hai, phira bhI garvarasa hotA hI rahatA hai na, usameM?
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 AptavANI-9 dAdAzrI : nhiiN| garva hogA hI nahIM na! garva to, 'maiM caMdUbhAI hU~' aisA 'DisAiDa' hone taka hI garva hai| jaba taka 'roMga bilIpha' hai, taba taka garva hai aura 'roMga bilIpha' gaI to garva rahatA hI nhiiN| praznakartA : 'roMga bilIpha' to jAtI nahIM hai na, jaldI? dAdAzrI : 'roMga bilIpha' calI hI jAtI hai na! hama vaha nikAla dete haiN| kitane hI logoM kI 'roMga bilIpha' calI gaI hai na! aura vaha 'roMga bilIpha' eka nahIM hai| maiM isakA bhAI hU~, isakA mAmA hU~, isakA cAcA hU~, aisI kitanI hI sArI 'roMga bilIpheM' baiThI haiM ?! praznakartA : jaba taka Apa svarUpa kA bhAna nahIM karavAte, taba taka 'roMga bilIpha' jAtI nahIM hai na? dAdAzrI : nahIM jaatii| usakA bhAna honA cAhie / 'maiM caMdUbhAI nahIM hU~, caMdUbhAI to sirpha DrAmeTika hai' aisA bhAna honA caahie| phira aMdara saMyama baratatA rahegA aura aMdara kA AMtarika saMyama baratane lage to phira garvarasa nahIM ckhtaa| saMyama se itanA sukha upajatA hai ki use garvarasa cakhane kI z2arUrata hI nahIM pdd'tii| yaha to use sukha nahIM hai, isIlie garvarasa cakhatA hai| kisI bhI prakAra kA sukha nahIM hai taba, aisA yaha sukha to hai hI na! 'jJAnI' ko garva nahIM isa garvarasa ko cakhane se hI kaipha (nazA) bar3hatA jAtA hai| phira bahuta kaiphI ho jAtA hai| to kaipha kisa taraha utaregA aba? moha kA jo kaipha car3ha gayA hai vaha kisa taraha utaregA?! nukasAna hotA hai, vaha bhI aTala hai aura naphA hotA hai vaha bhI aTala hai| lekina jaba naphA hotA hai taba kahatA hai, 'maiMne kamAyA,' aura nukasAna ho jAe taba kahegA, 'bhagavAna ne kiyaa|' 'mAi sTArsa Ara naoNTa phevrebl|' ____ yAnI garvarasa cakhanA hai| yaha rasa eka prakAra kA aisA mIThA rasa hai, yaha garvarasa cakhanA hai aura garvarasa kI vajaha se yaha saMsAra hai| dArU
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 321 kI vajaha se, bIDiyoM kI vajaha se yA cAya kI vajaha se yaha saMsAra nahIM hai, lekina isa garvarasa se khar3A hai| sirpha yahI rasa aisA hai ki jise chor3anA kisI ko bhI acchA nahIM lgtaa| garva kyA hai? Apako samajhAtA huuN| koI Apase kahegA, 'maiMne cAra sAmAyika kii|' usa ghar3I usake muMha para yoM bahuta AnaMda dikhAI detA hai aura jaba hama pUche, 'isane kitanI sAmAyika kI?' taba vaha kahatA hai, 'isase nahIM hotii| eka hI kI hai isne|' phira hama pUche, 'sAhaba, cAra sAmAyika Apane kI hai !' taba vaha kahatA hai, 'aura kauna hai karanevAlA? maiM hI hU~ na karanevAlA!' taba hama samajha jAte haiM na ki ise kitanA kaipha hai ?! mana meM khuda ko na jAne kyA hI mAna baiThatA hai| lekina dUsare dina hama pUche, 'kyoM, Aja kitanI sAmAyika kI?' taba vaha kahegA, 'Aja to paira duHkha rahe haiN| nahIM kii|' varnA kahegA, 'merA sira duHkha rahA hai|' to kala sAmAyika paira ne kI thI yA Apane kI thI? kisane kI thI? yadi Apane kI thI to paira kA bahAnA mata bnaao| yaha to paira ThIka hai, sira ThIka hai, peTa meM nahIM duHkha rahA hai isalie sAmAyika huii| sabakucha 'regyulara' ho, sabhI saMyoga sIdhe hoM taba ho pAtI hai| usameM se Apa akele hI kyoM sira para le lete ho?! yAnI ki yaha parasattA ne kiyA, usameM ApakA kyA? aisA sira para letA hai yA nahIM letA? lekina yaha to 'igoiz2ama' karatA rahatA hai sirph| yaha sabakucha kara rahA hai 'sAinTiphika sarakamasTenziyala eviDensa' lekina 'khuda' kahatA hai, 'maiM kara rahA huuN'| vaha hai garvarasa! aura jaba taka garvarasa cakhane kI Adata hai na, taba taka yaha saMsAra khar3A rahatA hai| bAta to samajhanI par3egI na? yoM hI gappa calatI hai kyA? praznakartA : lekina yaha saba to janma se hI lekara Ae haiM na? dAdAzrI : hA~, janma se hI lekara Ae haiM, lekina isakA bhAna nahIM rahatA na! aura garvarasa cakhatA hI rahatA hai| garvarasa cakhanA 'use' bahuta acchA lagatA hai| 'maiMne cAra sAmAyika kI' kahate hI yoM 'TAiTa' ho jAtA hai aura jisane sirpha eka sAmAyika kI ho, usa para dayA khAtA
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 AptavANI-9 hai| kahatA hai, 'isa becAre se ho nahIM paataa|' pahale dayA AtI hai aura phira tirskaar| yAnI yaha saba garvarasa se hai| vaha apanI hI bhUla hai na?! usameM bhagavAna kyA kareM?! isalie kRpAludeva ne kahA hai, / 'dasa varSe re dhArA ullasI, maTyo udayakarmano garva re!' (dasa varSa kI umra meM dhArA ullasita huI, miTA udayakarma kA garva re!) udayakarma kA garva kyA hai, yaha samajhatA hai kyA eka bhI iMsAna?! hindustAna meM kauna samajha sakatA hai ise! yaha to jaba hama samajhAe~ taba samajha meM AtA hai| ___ 'udayakarma arthAt yaha sAmAyika udayakarma kara rahA hai, maiM nahIM kara rahA hU~' to use garva nahIM hai lekina loga to garvarasa cakhe bagaira rahate nahIM na! cakhate haiM yA nahIM cakhate? 'maiMne cAra sAmAyika kii|' to cAra kyoM kahate ho? taba yaha kahatA hai, 'isakI eka hI huI hai|' maiM samajha gayA, mokSa kI taiyArI kI! tUne yaha! garva lene se kyA huA? ki garadana phNsii| mokSa kA to kahA~ gayA, lekina mokSa ke lie to lAkha janmoM ke tUne aMtarAya DAla die| sAmAyika kA garva kiyA! saMsAra kA garva hotA hai| kahegA, 'hama phalAnI jagaha para ge|' ohoho, vahA~ jAne meM bhI garva liyA?! jaise na jAne kyA kamA liyA!? jaise ciMtA khatma na ho gaI ho! ise garva kahate haiN| aba, isalie ina logoM ne kahA hai ki "yahI gale meM phaaNsii|" yaha sAmAyika kI, pratikramaNa kiyA, yaha maiMne tyAga diyA, aisA bole, vaha Apake gale meM phAMsI hai, tUne garvarasa cakhA! aba, sat puruSa ko garva nahIM hotA, isakA matalaba kyA hai? ve khuda apane hAthoM se cAhe kitanI bhI zAMti deM, phira bhI unheM aisA garva nahIM hotA ki 'maiM de rahA hU~, maiM yaha zAMti de rahA hU~' aisA nahIM rhtaa| vaha aisA jAnate haiM ki 'maiM to nimitta hU~ aura usake ghara kI (usakI khuda kI) zAMti usake lie anAvRta kara detA huuN|'
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 323 arthAt garva nahIM hotA kisI cIz2a kA kyoMki ahaMkAra hI nahIM hotA to garva kahA~ se hogA? jahA~ ahaMkAra hotA hai, vahA~ garva rahatA hI hai| ata: unameM garva nahIM hotaa| aba vaha garva hamAre pAsa nahIM hai| 'koI kriyA maiMne kI hai,' aisA hameM rahatA hI nhiiN| aba, isake kartA kA rasa cakhatA hai, isalie jI pAte haiM ye log| abhI bhI zAstra par3hane vAle bar3e-bar3e loga hote haiM lekina 'maiMne kiyA' usI AdhAra para jIte haiM, usI kI mastI meM! isa garvarasa ke sAmane unheM kucha acchA hI nahIM lgtaa| garvarasa bahuta pasaMda hai use| kahegA, 'maiMne tyAga kiyA, strI kA tyAga kiyA, karor3oM rupaye chor3akara AyA hU~, to mokSa ke lie hI AyA hogA na!' taba maiMne kahA, 'kisalie, vaha to Apa smjho| Apako abhI taka kauna sA rasa cakhanA pasaMda hai, usakA kyA patA?! rupaye kA rasa acchA nahIM lagA lekina dUsare to taraha-taraha ke rasa hote haiM na aura taraha-taraha kI kIrti hotI hai n|' jaba taka garvarasa cakhate haiM, taba taka kisI ko mokSa kI bAta nahIM karanI caahie| zarAbI ko to, hama pAnI chir3akeM na to kaipha utara jAtA hai yA nahIM utara jAtA, pA~ca-sAta bAlaTI pAnI DAleM to? phira kyA kahatA hai becArA ki, 'sAhaba, mere jaisA mUrkha koI hai hI nahIM, maiM kucha bhI nahIM samajhatA huuN| maiM mUrkha hU~ aura sAhaba, mujhe mAranA ho to mAro lekina mujhe kucha de do!' to maiM saba se pahale use mokSa dUMgA kyoMki mokSa prApti ke lAyaka ho gayA, aisA kahA jaaegaa| mokSa ke lie itanI hI yogyatA cAhie! garvarasa car3hAe kaipha zAstrajJAna to bahuta janmoM se par3hate Ae haiM lekina kucha huA nhiiN| isalie kRpAludeva ne kahA hai na, zAstrajJAna se niber3A nahIM hai, anubhavajJAna se niber3A hai isalie jJAnI ke pAsa jaa| pustakoM meM kyoM sira phor3a rahA hai aura A~kheM bigAr3a rahA hai ?! aura bekAra hI binA bAta ke gA rahA hai! phira mana meM kaipha bar3hatA jAtA hai, 'maiM jAnatA hU~' usakA kaipha bar3hatA hai|
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 AptavANI-9 vaha to bahuta bar3A kaipha hai| zarAbI para to eka bAlaTI pAnI DAla dI jAe na, to turaMta kaipha utara jAtA hai lekina inakA kaipha nahIM utrtaa| Upara se bhagavAna Ae~ to bhI kaipha nahIM utrtaa| bhagavAna ke bAre meM bhI kalpanA karegA! kyoMki, 'maiM jAnatA hU~' kA kaipha car3hA hai na! aise logoM kA ber3A kaba pAra hogA?! aura sAtha-sAtha usake pIche phira mAna kI bhAvanA! garvarasa cakhane kI Adata to hai hI na yA garvarasa cakhanA chor3a dete hoMge?! garvarasa chor3ate nahIM hai na! vaha to bahuta mIThA hotA hai| 'maiMne aisA kiyA aura vaisA kiyA' kahakara garvarasa car3hatA hI jAtA hai| khuda kA kiyA huA kisI ko kahakara batAtA hai, usa ghar3I use kitanA AnaMda hotA hai| bahuta AnaMda hotA hai| nahIM? aham rakhanA 'jAnatA nahIM' kA kisI bhI cIz2a kA dharma kaba prApta hotA hai ? ki mahAna puruSoM ke vacanoM kA ArAdhana kiyA jAe aura usameM bhI agara 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA,' aise bhAva se kiyA jAe to puNya baMdhatA hai| 'maiM jAnatA hU~' isa bhAva se kiyA jAe to pApa hI baMdhatA hai| praznakartA : lekina 'maiM jAnatA hU~' usa bhAva se hI ho rahA thaa| dAdAzrI : nahIM to phira bhI, merA kahanA hai ki yaha saba viruddha kahalAtA hai| yaha to loga sirpha mAnate haiM ki hama puNya kara rahe haiN| utanA acchA hai, ramI khelane jAe~, usake bajAya acchA hai yaha! praznakartA : lekina pApa kisa taraha se hotA hai? pApa to hotA hI nahIM na? usakA aisA Azaya hI nahIM hai| kisI ko duHkha bhI nahIM hotaa| dAdAzrI : du:kha nahIM denA hai, garvarasa cakhanA hai ismeN| saba se bar3A garvarasa cakhatA hai, 'maiM jAnatA hU~, maiM samajhatA hU~ !' usake bAda jojo kiyA jAtA hai, usa sArI bAta meM mAla nahIM hai| kahane jaisA nahIM hai|
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA bahuta nahIM kholanA hai| maiM thor3A bahuta khola rahA hU~, vaha burA dikhegA phira / jahA~ cehare para aisA bhAva hai ki 'maiM jAnatA hU~,' vahA~ kabhI bhI phreza nahIM dikhatA / 325 praznakartA : lekina aham ke binA prApti kaise ho sakatI hai ? dAdAzrI : aham to kaisA rakhanA hai ? 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA hU~' aisA aham rakhanA hai| 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA hU~' aisA aham rakhakara yadi kArya kiyA jAe to vaha aham phala degaa| nahIM to phala hI nahIM degA na! varnA 'poiz2ana' car3hatA rahegA, z2ahara car3hatA hI rahegA / varlDa meM agara koI pUre cAra veda ke jJAtA hoM, ve yahA~ para Ae~, aura mujhase kaheM ki, 'maiM jAnatA huuN|' taba maiM unheM eka hI zabda meM kahU~gA ki, 'eka cullUbhara bhI nahIM jAnA hai tUne ! jAnanA to use kahate haiM ki kahanA hI nahIM pdd'e| ' I praznakartA : use tAmasa aham kahate haiM / vaha sAtvika aham nahIM kahalAtA ? sAtvika aham ho to prApti hotI hai yA nahIM hotI ? dAdAzrI : sAtvika aham rahanA muzkila hai na! usakI paribhASA denA bahuta muzkila hai| sAtvika aham kaisA hotA hai ki 'maiM kucha bhI nahIM jAnatA / ' praznakartA : jo sahaja bhAva se hI hotA hai / dAdAzrI : nhiiN| aisA aham hI hai ki, 'maiM kucha bhI nahIM jaantaa|' ye sabhI loga bekAra hI prayatna kara rahe haiM, pUrI duniyA bekAra hI prayatna kara rahI hai| eka akSara bhI mila pAe, aisI cIz2a nahIM hai| yaha satya DhU~DhA jA sake aisA nahIM hai / jo satya ina logoM ko milA hai, vaha vinAzI satya hai| I AtmA jAne binA kucha bhI nahIM ho sakatA, bhaTakate hI raho kyoMki pustaka meM AtmA nahIM hotA / kahA~ se jAnakara lAegA ? 'jJAnI' se hI AtmA prApta hogA lekina 'jJAnI' hote hI nahIM hai na! kabhI-kabhAra hI hote haiN| isalie kRpAludeva ne kahA hai na, 'durlabha, durlabha, durlabha, durlabha haiM!' jJAnI hote hI nahIM ! kahA~ se lAe ?
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 AptavANI-9 garva, sva-prazaMsA ke samaya... 'jAgRti' praznakartA : sva-prazaMsA aura garvarasa kise kahate haiM ? aura use cakhane kI Adata kA kAraNa kyA hai ? use TAlane kA upAya kyA hai? dAdAzrI : sva-prazaMsA arthAt koI kahe ki, 'tU bahuta samajhadAra hai, aura tU bahuta lAyaka iMsAna hai, aura tere jaisA iMsAna kahA~ se milegA!' vaha sva-prazaMsA ! aisA kahane para phira bAkI sabakucha bhUla jAtA hai| Apako pUrA dina kAma karavAnA ho to vaha karatA bhI hai| aura garvarasa arthAt 'maiMne kitanA acchA kiyA, kaise yaha kiyaa|' jo bhI kAma kiyA ho na, vaha 'kitanA acchA hai' yoM usakA rasa cakhatA hai, vaha garvarasa! garvarasa cakhane kI Adata kA kAraNa kyA hai ? basa, usake pIche ahaMkAra hai, 'igoiz2ama' hai ki 'maiM kucha huuN|' use TAlane kA upAya kyA hai ? vaha to, ApameM isa 'jJAna' ke bAda use to TAla hI diyA hai| aba jo 'DiscArja' rUpa meM bacA hai, vahI bacA hai na! 'usase' 'hameM' dUra rahanA hai| praznakartA : dAdA, usa 'DiscArja' meM bhI yoM jAgRta kaise rahanA hai? dAdAzrI : yaha 'caMdUbhAI' jo karate haiM, vaha 'hameM dekhate rahanA hai| 'caMdUbhAI' garvarasa cakhate haiM, use bhI dekhate rahanA hai aura sva-prazaMsA sunate hue khuza hote haiM, vaha bhI dekhate rahanA hai| praznakartA : aura khuda ne kucha acchA kArya kiyA ho to khuda auroM se kahatA bhI hai, dasa logoM ko kaha AtA hai ki, 'maiMne aisA kiyA, aisA kiyaa|' aise kaha de to kyA karanA cAhie? dAdAzrI : hA~, lekina kahegA tabhI use garvarasa hogA na! garvarasa use kahate haiM ki jaba auroM se kahane para garvarasa utpanna hotA hai| taba use maz2A AtA hai aura koI so gayA ho na, to thor3I dera bAda use uThAkara kahatA hai, tabhI chor3atA hai!
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 327 praznakartA : lekina aisA hone se to puSTi milatI hI rahegI na phira? dAdAzrI : puSTi to milatI hI hai na! usase bar3hatA bhI kyA hai ? kahIM AtmA thor3A hI bar3hanevAlA hai? yaha to ahaMkAra bar3hatA hai| praznakartA : jaise-jaise ahaMkAra ko puSTi milatI jAtI hai, yoM AtmA kI tarapha nukasAna hotA hai na, utanA hI? dAdAzrI : vaha to hotA hI hai na! praznakartA : aba jaba yaha 'DiscArja' ke rUpa meM hotA hai, taba use satata dekhatA rahatA hai| to vaha 'dekhanA' kisa taraha se hotA hai? dAdAzrI : 'philma' kI zUTiMga kI ho na, use hama dekhate rahate haiM na, usameM kisakA upayoga hotA hai? sthala A~kha kA upayoga hotA hai aura aMdara kI A~kha kA upayoga hotA hai, donoM kA upayoga hotA hai| z2arUrata ho to yaha Upara kA bhAga, sthUla cIz2a ke lie ina A~khoM kA upayoga hotA hai| jabaki sUkSma ke lie to bhItara kI A~khoM se samajha meM AtA hai| use dekhate rahanA hai ki yaha kyA kara rahA hai, itanA hI! kyA kara rahA hai, utanA hI jAnanA hai| isameM bahuta garvarasa cakhatA hai vaha sabhI hameM dekhate rahanA hai aura phira z2arA kahanA bhI hai, 'caMdUbhAI kisalie yoM abhI taka yaha cakhate ho?! thor3A sIdhe calo na!' aisA kahanA, bs| praznakartA : vaisA kaI bAra maiM kahatA hU~ ki, 'baiTha na, cupacApa, bar3A AyA akla kA borA!' dAdAzrI : haaN| akla kA borA kahane se rAha para A jaaegaa| 'becA jAe to cAra paise bhI nahIM mileMge,' aisA kaha denaa| pahale kahate the ki akla ke bAradAna Ae haiM ! aba yaha garvarasa mIThA AtA hogA yA kar3avA hogA?
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 AptavANI-9 praznakartA : miThAsa lagatI hai lekina vaha garvarasa nahIM lene ke lie kyA karanA cAhie? dAdAzrI : karanA kucha bhI nahIM hai| apanA jJAna jAnanA hai| garvarasa ko cakhane vAle 'hama' nahIM haiM ! 'hama' kauna haiM, usakA lakSya rakhanA par3atA hai| usameM kucha karanA nahIM hotA na! apanA 'jJAna' hai hI aisA ki garvarasa cakha hI nahIM pAtA aura cakha le to turaMta pratikramaNa kara letA hai| agara kucha cipaTa jAe, pahale ke abhyAsa se vRttiyA~ usa tarapha mur3a jAe~, to turaMta ukhAr3a detA hai| arthAt apane 'jJAna' lie hue 'mahAtmA' garvarasa nahIM ckhte| bAkI sabhI loga garvarasa cakhate haiM kyoMki rAstA nahIM milA hai na! _ 'jJAnI,' gAravatA meM nahIM haiM praznakartA : aba gAravatA, isa gAravatA zabda ko z2arA aura acchI taraha samajhAie na! dAdAzrI : Apa gAravatA kise kahate ho? gAravatA kA artha kyA hai ? gAravatA, vaha alaga cIz2a hai| gAravatA to gAya meM bhI hotI hai, bhaiMsa meM bhI hotI hai aura iMsAna meM bhI hotI hai| gAravatA hara eka iMsAna meM hotI hai aura apane ina mahAtmAoM meM bhI hotI hai| abhI taka to loga nirI gAravatA meM hI par3e haiN| aba gAravatA kA artha kyA hai ? gAravatA pratyakSa dekhanI ho to- mileM hotI haiM na, vahA~ para gaDDhe hote haiM, tAlAba jaise, bilkula badabUdAra hote haiM, ve| mila kA pAnI jAne se ve gaDDhe pAnI se bhare rahate haiM lekina pAnI mila kA hai isalie kSAravAlA hai na, isalie usa kSAra ke pAnI se gaDDhe ke aMdara kI miTTI narama par3a jAtI hai| usase aMdara kIcar3a bana jAtA hai| aMdara kI miTTI sar3a jAtI hai, bigar3a jAtI hai| vahA~ sar3ana ho jAtI hai| isalie Upara itanA thor3A sA hI pAnI hotA hai lekina aMdara bahuta sArA kIcar3a hotA hai, do-do phuTa kA! aura kAlA, aMdhere jaisA pAnI hotA hai! aba bhaiMseM haiM na, ve garmiyoM meM sakhta garmI meM ThaMDaka kA rAstA
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 329 DhU~DhatI haiM, phrija DhU~DhatI haiM ! ve per3a DhU~DhatI haiM, dUsarA kucha DhU~DhatI haiN| gAyoM ke mukAbale bhaiMseM bahuta garama hotI haiM, isalie unase tApa sahana nahIM hotaa| gAya-bakariyA~ saba sahana kara lete haiM, lekina bhaiMsa se sahana nahIM hotaa| isalie phrija DhU~DhatI haiN| ataH garmiyoM ke dinoM meM bhaiMsa khojatI hai ki 'kauna sI jagaha para ThaMDaka hai?' loga nahIM DhU~Dhate? bahuta garmI lagane para kaheMge, 'calo, koI eyara kaMDIzanara rUma meM ghusa jaaeN|' isI taraha bhaiMsa ko bhI patA calatA hai| isalie jahA~ pAnI dekhe, vahIM ghusa jAtI hai| aura yadi ghusane para kIcar3a dekhe, to basa vahIM apanA sthAna banA letI hai| ataH bhaiMsa aMdara kIcar3a meM jAkara baiTha jAtI hai| gaDDhe meM pAnI hotA hai| garmiyoM ke dina hote haiM isalie pAnI kA UparI bhAga garama ho jAtA hai lekina jo kIcar3a hai, vaha aMdara se ThaMDakavAlA hotA hai| bhaiMsa usameM ghusa jAtI hai, aura baiTha jAtI hai caina se| yahA~ taka kIcar3a hotA hai, lekina aMdara baiThane se kIcar3a Upara A jAtA hai| Upara A jAne para jaise pUrA koTa pahana liyA ho na, vaise cAroM tarapha kIcar3a phaila jAtA hai| aisA lagatA hai jaise pUrA zarIra phrija meM rakhA ho| aisI ThaMDaka lagatI hai jaise phrija meM baiThI ho na, vaisA lagatA hai use| kIcar3a yahA~ pUre zarIra meM yahA~ gale taka A jAtA hai, aura sirpha garadana hI bAhara rakhatI hai aura yoM dekhA karatI hai bAhara sabhI or| aMdara baiTha jAtI hai isalie vaha jo kIcar3a thA na, usa kIcar3a kA kavara, vaha phrija! kyoMki kIcar3a kI bahuta ThaMDaka hotI hai, isalie vaha ekadama barpha jaisA lagatA hai| use aisA lagatA rahatA hai jaise khuda barpha meM baiThI ho| bhaiMsa isa eyara kaMDizanara meM baiThatI hai aura ye loga iMsAnoM ke eyara kaMDizanara meM baiThate haiN| samajha meM AyA na? use aisA lagatA rahatA hai ki jaise vaha eyara kaMDizanara meM baiThI bolo aba, phrija meM baiThI huI bhaiMsa, bhale hI use kitanA bhI sonA deM to bhI vaha nikalegI nhiiN| aba mAlika hamezA tIna baje duhatA thA, dUdha nikAlatA thaa| usa dina to milI nahIM isalie mAlika DhU~Dhate-DhU~Dhate
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 AptavANI-9 vahA~ taka paha~ca gyaa| gaDDhe meM dekhA isalie mAlika jAna gayA ki aba to yaha kaise nikalegI? phira mAlika ghAsa ke hare gaTThara lAkara AvAz2a detA hai| kinAre para rahakara vaha kahatA hai, 'le, le!' bhaiMsa aise kAna lagAtI hai aura aise dekhatI bhI hai lekina phira mu~ha phira detI hai, uThatI nahIM hai| roz2a harI ghAsa ke lie bhAgatI thI lekina abhI vaha dhyAna hI nahIM de rahI? to 'aMdara tujhe kyA svAda A gayA? phrija kI ThaMDaka!' aura yahA~ se uThane kA nAma bhI nhiiN| phrija meM baiThI huI hai, to uThegI? aisI garmI meM eyara kaMDizanara meM se nikalegI kyA? gAravatA kahalAtI hai yh| phira mAlika jAna jAtA hai ki harA gaTThara DAla rahA hU~ phira bhI AkarSita nahIM ho rahI, to aura vaha adhika sukha dene se utthegii| mAlika samajha gayA ki abhI use mastI hai, kisI aura lAlaca ke binA nikalegI nahIM isalie phira binaule le AtA hai aura gur3a dikhAtA hai| jo cIjeM kabhIkabhAra hI khilAtA hai na, ve dikhAtA hai| taba vaha bhaiMsa bhI samajha jAtI hai ki 'haM, vaha hai| phira bhI isake jaisA to nahIM hI hai na!' bahuta dikhalAe, aisI acchI cIjeM dikhalAe ki jinheM dekhate hI icchA ho jAe, bhaiMsa vaha samajha bhI jAtI hai ki gur3a hai lekina gAravatA meM se uThe taba na? ataH usa para bhI dhyAna nahIM detI, kisI bhI cIz2a para dhyAna nahIM detI kyoMki vahA~ jo sukha milatA hai, vaisA kisI aura cIz2a meM nahIM hai isalie kIcaDa meM se nahIM uThatI hai| yoM dekha letI hai, lekina bilkula bhI hilatI-DulatI nhiiN| yoM dhyAna hI nahIM detI, bilkula bhI dhyAna nahIM detii| kahegI, 'aisA sukha chor3akara kauna jAe aba?!' vahI gAravatA! gAravatA kA sukha ise kahate haiN| isI taraha yaha duniyA gAravatA meM hI sukha mAna baiThI hai, ve gAravatA meM se hilate hI nahIM na! ye strI-puruSa uThate hI nahIM haiM na! rAma terI mAyA! gAravatA meM par3e haiN| kaise isa gAravatA meM se uThe? isI ko phrija mAna liyA hai| Apako yaha samajha meM AyA na, gAravatA kise kahate haiM? jaba 'jJAnIpuruSa' samajhAe~ taba gAravatA samajha meM AtI hai isalie isakA 'ekjekTa' artha samajha lenA haM! kRpAludeva kyA kahanA cAhate haiM, vh| jo ThaMDaka mila gaI hai usa ThaMDaka ke sAtha tulanA kI hai| loga saMsAra meM gAravatA meM jo baiThe haiM, to kitane hI sat
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA puruSa aura jJAnI bAra-bAra kahate rahate haiM lekina kAna hilAkara vApasa phrija meM baiTha jAte haiM ! 331 sat puruSa aisI gAravatA meM nahIM rhte| ve kisI jagaha para phrija kI taraha nahIM baiThe rhte| Apa phrija meM biThAo taba bhI bAhara nikala jAte haiM aura garmI meM biThAo taba bhI ve bAhara nikala jAte haiM / unameM aisI gAravatA nahIM hotI jabaki jagat ke logoM ko to, ve yadi saMsAra meM ghusa jAe~ na, taba jo gAravatA mahasUsa hotI hai na, to ve vyAkhyAna sunane bhI nahIM jAte aura pUrA dina gAravatA meM hI rahate haiM / usI ThaMDaka meM aura ThaMDaka meM, vaha gAravatA kahalAtI haiM / saMsArI loga isa gAravatA meM par3e haiM aura bhaiMsa usa gAravatA meM par3I rahatI hai / pA~ca indriyoM ke sukha, vahI logoM kI gAravatA ! basa, mastI meM ! yAnI pUrA jagat gAravatA meM hI pha~sA hai| usa bhaiMsa ko patA nahIM hai ki sUryanArAyaNa asta hue binA raheMge nahIM aura rAta ko phira do baje ghara jAnA pdd'egaa| to isake bajAya sIdhI taraha se uTha jA na ! yaha khAnA rakha rahA hai to uTha na to terI iz2z2ata rahegI aura mAlika kI bhI iz2z2ata rahegI lekina phira bhI nahIM utthtii| rAta ko dasa baje to jAnA hI par3egA na, phira ? taba phira jaba vaha ThaMDA lagane lagatA hai, taba vApasa ThaMDa lagane lagatI hai / taba phira gaDr3he meM se bAhara nikala jAtI hai| jaba taka vaha aMdara se nahIM hile taba taka, usa TAima ko gAravatApada kahA hai| abhI garmI ke tApa meM z2arA baicenI ho aura do-tIna Diza AiskrIma khAI, vaha gAravatA / dekho gAravatA ! bhaiMsa kI gAravatA kIcar3a vAlI hai aura iMsAnoM kI gAravatA yaha hai| bhaiMsa ko to kucha jagaha para hI gAravatA hotI hai lekina iMsAnoM ko to strI kI gAravatA, eyara kaMDizanara kI gAravatA ! aura beTe kA bApa, to mana meM muskurAtA rahatA hai ki, 'tIna beTe haiM, to tIna bahue~ aaeNgii| tIna beToM ke lie tIna makAna banavAne haiM / ' aisI saba gAravatA khar3I hotI hai| jisa taraha badabUdAra gaDr3he meM bhaiMsa baiThI rahatI hai, usI taraha pUrI duniyA gAravatA meM hI par3I huI hai| gaMdha meM, nire viSayoM kI gaMdha
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 AptavANI-9 meM! viSaya kI gaMdha ke lie kalaha bhugatatA hai| yAnI isa duniyA ke loga rUpa gAravatA, viSaya gAravatA, rasa garavatA, moha-lobha kI gAravatA meM hI race-base haiM aura isalie unheM bAhara nikalanA acchA nahIM lgtaa| praznakartA : dAdA, hamAre lie aisA kahA jA sakatA hai ki lakSmI, pratiSThA, mAna-tAna, vaha jo kucha milA hai usameM bhaiMsa jaise banakara hI baiThe haiM? dAdAzrI : hA~, bhaiMsa jaise banakara baiThe haiN| praznakartA : usa gAravatA meM se nikAlanevAlA koI cAhie na? dAdAzrI : usa gAravatA meM se nikAlanevAlA cAhie na ! aise kauna lubhAtA hai ? aisA kyA-kyA rakheM ki phira vaha lalacAe? binaule aura gur3a kI ora dhyAna nahIM diyA, to aba kisa taraha dhyAna degI vaha?! phira kyA bhaiMsa bAhara nikalegI? use rasa gAravatA kahate haiN| praznakartA : isa gAravatA kA svAda lenevAlA aMta:karaNa meM kauna hotA hai? dAdAzrI : lenevAlA kauna hogA bhalA? vaha ahaMkAra hI, aura koI nhiiN| buddhi samajhA detI hai ki 'yaha gAravatA hai, bahuta maz2A aaegaa|' praznakartA : usameM mukhya rUpa se cittavRtti kA bhI hotA hai na? dAdAzrI : cittavRtti to vahIM ke vahIM bhaTakatI hai| praznakartA : gAravatA ke sthAnoM meM ? dAdAzrI : hA~, vahIM para ghUmatI rahatI hai| jaise makkhI bhinabhinAtI hai, vaise| aisA hai, yaha abhiprAya se mana banA hai aura mana ko bahuta bar3I cIz2a mAnA gayA hai| aba abhiprAya kyoM khar3A huA? vizeSa bhAva se ahaMkAra khar3A huA, aura ahaMkAra se abhiprAya bnaa| aba abhiprAya se mana banA, aura mana banane se citta kI azuddhi hone lagI aura jaise-jaise
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 333 citta kI azuddhi hotI gaI vaise-vaise kIcar3a meM ghusane lagA, saMsAra ke kIcar3a meM se aba kauna nikAle use?! aura phira gAravatA! rasa gAravatA, riddhi gAravatA aura siddhi gAravatA! tIna prakAra kI gAravatA meM pha~sA hai, phira kauna nikAle ise?! yaha saba bhI gAravatA praznakartA : isa rasa gAravatA ko z2arA samajhAie na? dAdAzrI : Ama kA rasa, dUsarA rasa, yaha khIra vagairaha sbhii| praznakartA : yAnI sAre bhojana ke svAda? dAdAzrI : hA~, svaad| vaha saba rasa gAravatA kahalAtI hai| kisI iMsAna ko kucha cIjeM bahuta hI bhAtI hai aura agara vaha cIz2a usa dina bananI ho na, to subaha se usakA citta usI cIz2a meM rahatA hai aura dopahara ko eka baje bana jAe, taba taka usakA citta usI meM rahatA hai| bhojana ke bAda bhI aura usake bAda bhI usakA citta usI meM rahatA hai, vaha rasa gaarvtaa| bhaiMsa kIcar3a meM par3I rahatI hai, vaha rasa gaarvtaa| ina manuSyoM kI gAravatA ina pA~ca indriyoM ke rasoM meM hai| vahA~ se phira hilatA nahIM hai| vaha rasa gAravatA, indriyoM kI rasa gAravatA kahalAtI hai| phira riddhi gAravatA! 'merI do mileM haiM aura aisA hai aura pA~ca beTe haiM, do beTiyA~ haiM, baMgalA hai|' vaha riddhi gAravatA! riddhi arthAt paisoM se saMbaMdhita, yaha sArA hI bhautika riddhi kahalAtA hai aura dUsarI siddhi kahalAtI hai| praznakartA : siddhi meM kyA hotA hai? dAdAzrI : siddhi AdhyAtmika hotI hai| praznakartA : siddhi kA udAharaNa dIjie na ! dAdAzrI : koI bahuta ahiMsaka iMsAna ho, vahA~ para bakarI, bAgha vagairaha ikaTThe ho jAe~ taba bhI koI parezAnI nahIM hotii| yA koI daur3atA
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 AptavANI-9 huA yahA~ para AyA aura mujhe dekhA ki sabakucha bhUla jAtA hai| svabhAva ko bhulavA detI hai! siddhi gAravatA, ina sAdhu-saMnyAsiyoM va AcAryoM ko hotI hai| unheM koI kahe, 'bApa jI, mujhe yaha duHkha hai|' to ve siddhi kA upayoga karate haiN| phira gAravatA meM rahate haiN| loga 'bApa jI, bApa jI' kaheM to khuza ho jAtA hai| loga bhI kucha na kucha rakha jAte haiM, laDDU vagairaha sb| vaha khAtA-pItA hai aura maz2e karatA hai| aisI saba gAravatA meM rahatA hai| siddhi mile to siddhi kI gAravatA meM hI rahA karatA hai, bs| aura kucha 'eDavAnsa' banane kA vicAra hI nahIM krtaa| praznakartA : yAnI gAravatA 'eDavAnsa' banane se roka detI hai ?! dAdAzrI : hA~, usa gAravatA meM sabhI loga 'bApa jI, bApa jI' karate rahate haiM, to vaha bhI khuza-khuza! kitanI hI siddhi gAravatA hotI haiM, kitanI hI riddhi gAravatA hotI haiM, kitanI hI rasa gAravatA hotI haiN| aisI aneka prakAra kI gAravatA hotI hai| ina zAstroM kI bhI gAravatA hI hai sirpha! praznakartA : zAstroM kI bhI gAravatA? dAdAzrI : basa, jahA~ para baiThe rahanA ho aura hilane kA mana nahIM ho, vaha saba gaarvtaa| varnA, roz2a-roz2a pragati karanI hai| praznakartA : yAnI aMtima sTezana taka pahu~cate hue bhale hI kitane bhI aise sthala Ae~, lekina vahA~ rukanA nahIM hai| dAdAzrI : vahA~ para ruka nahIM jAnA hai| vahA~ para jo sukha mahasUsa hogA, usa sukha meM ruka nahIM jaanaa| yoM to, zAstra par3hane se bhI sukha to baratatA hai kyoMki 'jJAnIpuruSa' kI bAta hai isalie aMdara ThaMDaka hotI hai, zAMti hotI hai| rAjya mila jAe aura rAjya meM tanmayAkAra hokara par3e rahanA, vaha sabhI gAravatA (saMsArI sukha kI ThaMDaka meM par3e rahane kI icchA) kahalAtI hai|
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 335 bAkI, gAravatA ko loga samajhate hI nahIM, ki gAravatA kyA hai? praznakartA : yaha to, vaha bhaiMsa kA udAharaNa diyA na, usase ekadama spaSTa samajha meM A jAtA hai| dAdAzrI : to yaha udAharaNa diyA na, to loga rAste meM bhaiMsa ko kIcar3a meM baiThI huI dekhate haiM, gaDDhe meM, to kahate haiM, 'eya vaha gAravatA aaii| dAdA, dekho gaarvtaa|' maiM kahatA hU~, 'hA~, tujhe yAda raha gayA!' gAravatA kA artha kisI ne kiyA hI nahIM hai| gAravatA kA artha kisI jagaha para pustaka meM nahIM diyA gayA hai isalie maiMne yaha gAravatA kA arthavizada khulAsA kiyA hai| gAravatA meM se chUTA kaise jAe? praznakartA : arthAt yaha sukha kI bhrAMti, vaha pUrA gAravatA kA svarUpa hI hai na? dAdAzrI : saba gAravatA hI hai| praznakartA : usa gAravatA ke jo saMyoga milate haiM abhI, yaha hisAba to vaha pahale se hI lekara AyA hai na? dAdAzrI : saba 'DisAiDeDa' lekara hI AyA hai| praznakartA : phira bhI abhI use phira se cipaTa par3ate haiM ? dAdAzrI : ajJAnI ho to cipaTa par3ate haiM lekina yadi 'jJAna' aura 'AjJA' pAlana kare to nahIM ciptteNge| praznakartA : taba bhI usameM se chUTa nahIM sakatA? use bhugatanA to par3egA hI na, utanA? dAdAzrI : hastAkSara kie hue haiM na! praznakartA : abhI usa gAravatA meM phira se svAda le to nae hastAkSara ho gae kyA?
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 AptavANI-9 dAdAzrI : nhiiN| apanA 'jJAna' liyA huA ho to nahIM hoNge| praznakartA : isa gAravatA meM, abhI taka kI 'lAipha' meM yoM cittavRtti to aisI bikharI huI hI rahatI hai na? dAdAzrI : pUrI bikharI huI hI rahatI hai isalie ekAgra hotA hI nahIM hai na! praznakartA : to yaha jo gAravatA hai, use pramAda kI parAkASThA nahIM kaha sakate? dAdAzrI : pramAda, vaha alaga cIz2a hai, aura yaha gAravatA, vaha alaga cIz2a hai| gAravatA arthAt use uThane kA vicAra bhI nahIM aataa| pramAdI ke mana meM to aisA hotA hai ki, 'are, maiM pramAdI huuN|' jabaki gAravatA vAle ko to 'maiM gAravatA meM hU~' aisA bhAna hI nahIM hotA! gAravatA meM hI hai na, jgt| abhI taka saba gAravatA hI kahalAtI hai| vaha bhaiMsa khar3I hI nahIM hotii| praznakartA : sUryanArAyaNa to asta hue bagaira raheMge nahIM aura ThaMDa par3egI taba uThanA par3egA use| lekina kyA ina iMsAnoM ke aise koI saMyoga nahIM badalate, isa gAravatA meM se nikalane ke lie? dAdAzrI : nahIM, yaha pasaMda hai| koI acchI-acchI cIjeM khilAe taba bhI kahegA, 'isake sAtha nhiiN|' lekina use bahuta hI bhUkha lage na, taba yaha sukha use sukha mahasUsa hI nahIM hotaa| use vedanA hotI hai| taba vaha uThatA hai| bahuta hI bhUkha lage to uThatA hai| yA phira bAhara kA vAtAvaraNa ThaMDA ho jAe to uThatA hai| hA~, taba use aMdara maz2A nahIM aataa| praznakartA : lekina gAravatA meM se chUTane kI koI cAbI hogI na? dAdAzrI : vaha to, apane Apa jaba bAhara ThaMDA ho jAe taba uTha jAtI hai| praznakartA : lekina ina iMsAnoM kI lAipha meM aisA koI vAtAvaraNa AtA hai?
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 337 dAdAzrI : nahIM, nhiiN| abhI ye sabhI gAravatA meM hai| kyA peDara roDa se uThakara vahA~ sAMtAkrUz2a meM jAe~ge? divAliyA nikala jAe taba jaaeNge| paise nahIM ho, kucha bhI nahIM ho, taba phira koI dhakelakara nikAle taba jaaegaa| praznakartA : to kyA loga gAravatA meM se chUTa hI nahIM sakate? dAdAzrI : gAravatA! ohoho, kyA gAravatA meM se chUTane ke lie loga taiyAra haiM? nahIM, gAravatA meM to loga khuza hokara yoM par3e rahate haiM hmeshaa| praznakartA : lekina vahA~ saccA AnaMda to nahIM hai na? dAdAzrI : nahIM hai, nahIM? phira bhI pUrA jagat gAravatA meM par3A huA hai| praznakartA : to phira yaha gAravatA ina iMsAnoM meM se jAegI kaise? dAdAzrI : dUsarA sukha dekha le taba jaaegii| praznakartA : dUsarA koI acchA sukha mile to chUTa jAegI? dAdAzrI : hA~, taba chUTa jaaegii| dUsarA sukha pratIti meM baiTha jAe use, kabhI dekhA nahIM ho aura pratIti baiTha jAe ki 'ye dAdA kahate haiM vaisA hI hai' taba vaha jAtI hai| praznakartA : apane mahAtmAoM meM yaha gAravatA hai na? dAdAzrI : hA~ hai, lekina gAravatA ko ve samajhate haiM ki hameM gAravatA kA bhUta hai, phira bhI acchI lagatI hai gAravatA! praznakartA : hama isa gAravatA meM na raheM aura nikala jAe~ aisA kauna sA 'saoNlyUzana' hai? dAdAzrI : 'saoNlyUzana' to, mana meM taya karanA cAhie ki yaha ho yA vaha ho, donoM ko eka samAna kara de na, to 'saoNlyUzana' niklegaa| samAna! khuda kI naz2ara meM samAna!
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 AptavANI - 9 praznakartA : yAnI isa gAravatA ke jo sukha milate haiM ve... dAdAzrI : unakI kImata aura isakI kImata donoM eka samAna mAna le, donoM kI kImata hI eka jaisI kara de / praznakartA : lekina kisa-kisakI kImata ? dAdAzrI : isa gAravatA kI aura dUsarI cIjeM dete haiM na, khAne-pIne kA mila rahA ho, vaha | kImata eka sarIkhI kara de to vaha khatma ho jAtI hai| isameM bhI kahA~ sukha hai aura isameM bhI kahA~ sukha hai, jo aisA saba jAnatA hai, vaha use khatma kara detA hai / gAravatA ko to loga samajhate hI nahIM / praznakartA : lekina jisane 'jJAna' liyA hai, kyA usake lie gAravatA meM se chUTane kA isake alAvA aura koI rAstA hai ? dAdAzrI : lekina 'caMdUbhAI' para asara rahatA hai yA 'zuddhAtmA' para asara rahatA hai? gAravatA kA asara rahatA hai to 'caMdUbhAI' khlaaegaa| aura gAravatA kA asara nahIM rahatA to 'zuddhAtmA' ho gae / praznakartA : lekina dAdA, hama yahA~ Ae haiM, dAdA ke darzana karane haiM, dAdA ke sAtha baiThanA hai, usameM bhI vaha jo ruci rahatI hai, vaha bhI gAravatA hI kahalAegI na ? dAdAzrI : nhiiN| vaha gAravatA nahIM hai / use gAravatA kaise kaheMge ?! yaha to mukhya cIz2a hai| yaha to amRta jaisI bAta hai / hamameM gAravatA bilkula bhI nahIM hai| rasa gAravatA nahIM hai, riddhi gAravatA nahIM hai, siddhi gAravatA nahIM hai! kisI bhI prakAra kI gAravatA nahIM hai| pUrA jagat gAravatA meM hI sar3atA rahatA hai| 'jJAnI' gAravatA meM nahIM rahate / mukti pAnA 'jJAnI' ke Azraya meM bhagavAna to mere vaza ho cuke haiN| bhagavAna jinake vaza meM ho cuke haiM aise 'jJAnIpuruSa, ' meM kauna-kauna se guNa nahIM hoMge? unameM garva
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] mAna : garva : gAravatA 339 nahIM hotA, gAravatA nahIM hotI, aMtaraMga spRhA nahIM hotI, unmattatA nahIM hotii| praznakartA : vaha to, jaba bahuta Age bar3ha jAe~ge taba ye saba jaaeNge| dAdAzrI : nhiiN| lekina ve cale jAe~, usake bAda hI jJAnI kahalAte haiN| inake cale jAne ke bAda hI hama aisA kaha sakate haiM ki 'TeparikaoNrDara' bola rahA hai| varnA aisA isa duniyA meM koI nahIM kaha sakatA ki 'TeparikaoNrDara bola rahA hai'| khuda kI vANI acchI ho na, to 'maiM kitanA acchA bolA, kitanA acchA bolA' kahatA rahatA hai| jabaki ise hama 'TeparikaoNrDa' kahate haiN| kyoMki mAlikI rahita bAta hai yaha saarii| yAnI garva gAravatA kucha bhI nahIM rahA na! kucha hai hI nahIM, jhaMjhaTa hI nahIM na! baMdhana sirpha kitanA hai ? itanA hI, ki pUrvajanma meM aisI kucha bhAvanA kI hogI ki 'yaha jo sukha maiMne prApta kiyA hai, vaha sabhI loga prApta kreN|' usI ke lie yaha kriyA hai| usa bhAvanA kA phala hai yh| arthAt yaha alaukika kahalAtA hai| yaha laukika nahIM khlaataa| yahA~ to hamArI vANI, vartana aura vinaya, ye tInoM cIjeM manohara haiM, mana kA haraNa kareM, aise haiM aura kabhI na kabhI aisA honA cAhie, aisA bananA pdd'egaa| vaha to, jo vaise bana cuke haiM unake pIche par3eMge to vaisA banA jA sakegA yA nahIM banA jA sakegA? praznakartA : banA jA skegaa| dAdAzrI : basa, aura kucha bhI karane kI z2arUrata nahIM hai hmeN| unake pIche par3anA hai| anaMta janmoM kA nukasAna eka janma meM khatma karanA hai| isalie hRdayapUrvaka saMbhAla to rakhanI par3egI na? kitane janmoM kA nukasAna hai ? anaMta janmoM kA nukasAna !
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 6 ] laghutama : gurutama 'laghutama' 'gurutama' pada meM 'jJAnI' hamArI yahI bhAvanA hai ki bhale eka avatAra dera ho jAe to harja nahIM lekina yaha 'vijJAna' phailanA cAhie aura 'vijJAna' se logoM ko lAbha honA caahie| isalie maiM khulAsA karane AyA huuN| mere pAsa avakAza hai| mujhe koI kAma nahIM hai / saba se z2yAdA phurasatavAlA iMsAna maiM hU~ aura bilkula buddhi rahita sirpha maiM hI hU~, isalie mujhe koI jhaMjhaTa nahIM hai / Apako to jhaMjhaTa rahatA hai| varnA, maiM kahIM Apase bar3A nahIM hU~, Apako kyA aisA lagatA hai? yaha to vyavahAra kI khAtira aise ucca pada para baiThe haiN| aura phira merI 'hAiTa' kitanI hai, vaha Apa jAnate ho ? laghutama ! laghutama yAnI kyA ? isa duniyA meM jitane bhI jIva haiM, unameM saba se choTA maiM huuN| vaha merI 'hAiTa' hai / phira kyA isase Apako koI parezAnI ho, aisA hai kucha? yAnI isa bhautika meM, isa nAma - rUpa meM, paisA - mAna - tAna, ina sabhI bAtoM meM laghutama aura dUsarI hAiTa yAnI selpha ko lekara gurutama haiM hm| yAnI 'homa DipArTamenTa' meM hama gurutama aura 'phaoNrena DipArTamenTa' meM laghutama ! Apa 'phaoNrena' meM gurutama banane jAte ho isalie aMdara 'homa DipArTamenTa' meM laghutama ho jAte ho / to phira laghutama kitanA bar3A kahalAegA? praznakartA : laghutama yAnI saba se choTA, lekina kyA vaha sarvottama kahA jA sakatA hai ? dAdAzrI : nahIM, uttama nahIM / laghutama ! aisA uttama isameM nahIM hai|
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 341 laghu, vaha choTA kahalAtA hai| laghutara yAnI aura adhika choTA, aura laghutama yAnI saba se choTA, koI bhI jIva usase choTA nahIM hai| basa! vahI lghutm| praznakartA : vyavahAra meM kahate haiM na, dAsAnudAsa hU~, dAsa kA bhI dAsa aura usakA bhI maiM dAsa hU~, vaha ? dAdAzrI : nhiiN| apane yahA~ dAsAnudAsa taka pahu~ce haiM lekina laghutama taka koI nahIM pahuMcA hai| jabaki hamArA yaha laghutama svarUpa hai isalie logoM kA kalyANa kara degaa| vyavahAra se laghutama meM hU~ aura nizcaya se gurutama meM huuN| maiM kisI kA guru nahIM banA huuN| pUre jagat ko guru mAnatA huuN| Apa sabhI Ae ho, Apako guru mAnatA huuN| taba koI kahegA, 'Apa yahA~ kyoM baiThe haiM ?' aba maiM yahA~ nIce bailUM, to ye loga baiThane nahIM dete| ye loga mujhe uThAkara Upara biThA dete haiN| bAkI, mujhe to nIce baiThanA bahuta acchA rahatA hai| ataH gurupada meM nahIM hU~, laghutama meM hco bhAva meM to laghutama hI yAnI maiM koI ApakA UparI nahIM huuN| Apa mere UparI ho| maiMne khuda ko kabhI bhI UparI nahIM mAnA hai| to phira kyA Apako parezAnI hai? ghabarAhaTa nahIM, parezAnI nhiiN| agara Apase bar3e hote to Apa ghabarA jAte ki, 'bar3e AdamI haiM, na jAne kyA kaha deMge!' Apa mujhe DA~Ta sakate ho, lekina maiM Apako nahIM DA~Ta sktaa| agara maiM DA~Ta dU~ to vaha merI lAparavAhI kahI jAegI aura agara Apa DA~Toge to, ApakI nAsamajhI ke kAraNa DA~Toge, kamI hai isalie DA~Ta doge na? bAkI, pUrA jagat hamArA U parI hai kyoMki maiM laghutama huuN| Apake kitane UparI haiM ? kyoM nahIM bola rahe ho! praznakartA : lekina maiM laghutama nahIM mAna pAyA huuN| dAdAzrI : kyoM? kyA aisA nahIM ho sakatA? aisA hai na, gurutama arthAt Upara cddh'naa| yaha pAvAgar3ha hai, to Upara car3hanA ho to z2ora lagegA yA nIce utaranA ho, taba?
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 AptavANI-9 praznakartA : Upara car3hanA ho to z2ora lagatA hai| dAdAzrI : to laghutama arthAt nIce utrnaa| vaha to, khela-khela meM nIce utarA jA sakatA hai| nahIM utara sakate khela-khela meM? hama to ArAma se khelate-khelate utara gae the| yAni bhAva laghutama kA hI rakhanA caahie| jitanA laghutama kA bhAva rakhoge, utanA hI gurutama meM Age bar3hoge aura laghutama banane se gurutama pada milatA hai| taba bhagavAna vaza barateMge __ yAnI maiM isa vyavahAra meM laghutama hU~ aura nizcaya meM vAstava meM to gurutama huuN| merA UparI koI nahIM hai| bhagavAna bhI mere vaza meM ho cuke haiN| taba phira aura kyA bacA? __ loga mujhase kahate haiM, 'Apa dAdA bhagavAna kahalavAte ho?' maiMne kahA, 'nahIM, maiM kisalie kahalavAU~ ? jahA~ bhagavAna khuda hI mere vaza meM ho gae haiM, phira vaisA kahalavAne kI kyA z2arUrata hai? bhagavAna, caudaha loka kA nAtha mere vaza meM ho cukA hai aura yadi Apa merI kahI huI bAta ko apanAoge to ApakA nAtha bhI Apake vaza ho jaaegaa|' jo vaza ho cukA hai, vaha kAma kA, lekina bhagavAna banakara kyA karanA hai? jo haiM unhIM ko bhagavAna rahane do na! caudaha loka ke nAtha mere vaza meM ho cuke haiM aura Apake bhI vaza meM ho jAe~, aisA rAstA batAtA huuN| bhagavAna bananA bahuta bar3A jokhima hai isalie yadi maiM khuda ko bhagavAna kahU~ to mere sira para jokhimadArI aaegii| ApakA to kyA jAegA? aura maiM kisalie isameM ghusUM lekina? mujhe ghusakara kyA karanA hai? bhagavAna mere vaza ho cuke haiN| ve kyA bure haiM? to bhagavAna bananA acchA yA vaza ho cuke haiM vaha acchA? kauna sA pada U~cA hai? praznakartA : vaza ho cuke haiM, vh| dAdAzrI : lo, aba aisA U~ca pada chor3akara kauna nIce pada meM
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 343 jAegA? aura bhagavAna vaza ho cuke haiM usakI 'gAranTI' detA huuN| unase kahatA bhI hU~ ki, 'Apa yahA~ se khAlI kIjie na!' taba ve kahate haiM, 'kahA~ jAU~ ? koI jagaha hogI to maiM khuuNgaa|' maiMne kahA, 'kisI ke vahA~ cale jAe~ to mujhe harja nahIM hai| aba bahuta dina raha cuke Apa yahA~ pr|' lekina aisI jagaha honI cAhie na?! usake lie to mamatA rahita honA par3atA hai, ahaMkAra rahita honA par3atA hai, taba usa kamare meM bhagavAna Ate haiN| aisA kamarA caahie| acchA kamarA nahIM cAhie? bhagavAna sabhI ke vaza meM ho sakate haiN| jisameM ahaMkAra kama ho to usameM harja nahIM, lekina jinakI mamatA jA cukI hai unheM bhagavAna vaza hue bagaira rahate hI nhiiN| jinakI saMpUrNa mamatA calI gaI hai, bhagavAna unake vaza hue bagaira nahIM rhte| 'jUniyara' ke bhI 'jUniyara' pUrI duniyA meM sirpha maiM hI 'jUniyara' huuN| 'jUniyara' kA 'jUniyara' bana jAe to pUre brahmAMDa kA 'sIniyara' bana jaaegaa| sirpha maiM hI 'jUniyara' huuN| mujhe 'sIniyara' rakhanA hai kyA Apako aba? mujhe bhI 'sIniyara' rakhanA hai ? to 'jUniyara' ho sake aisA hai| praznakartA : hama to abhI ApakI tulanA meM choTe bAlaka jaise haiN| dAdAzrI : vaha alaga taraha se hai aura maiM jo kahanA cAhatA hU~ vaha alaga prakAra se hai kyoMki logoM ko aisA lagatA hai ki ye guru haiM lekina nahIM, maiM guru nahIM huuN| maiM laghutama huuN| laghutama arthAt 'juuniyr|' ye sabhI mujhase 'sIniyara' haiN| per3a-paudhe, sabhI mujhase 'sIniyara,' to aba Apako 'jUniyara' rahanA pasaMda hai yA 'sIniyara' rahanA? praznakartA : yoM to 'jUniyara' ke bhI 'jUniyara' rahanA pasaMda hai| dAdAzrI : hA~, haaN| usameM lAbha hai, taba phira 'sIniyara' ke 'sIniyara' bana skeNge| jise 'jUniyara' kA 'jUniyara' rahanA hai, vaha 'sIniyara' kA 'sIniyara' bana sakatA hai|
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 AptavANI-9 laghutama par3hate hue mile bhagavAna bacapana meM gujarAtI skUla meM eka mAsTara jI ne mujhase kahA, 'Apa yaha laghutama siikho|' taba maiMne kahA, 'laghutama yAnI Apa kyA kahanA cAhate haiM ? laghutama kaise huA jA sakatA hai ?' taba unhoMne kahA, 'ye sabhI saMkhyAe~ jo dI haiM, unameM se saba se choTI saMkhyA, avibhAjya saMkhyA, jisameM phira se bhAga nahIM lagAyA jA sake aisI rakama, vaha DhU~Dha nikAlanI hai|' taba maiM usa samaya meM choTI umra meM bhI logoM ko kyA kahakara bulAtA thA? ye 'saMkhyAe~' acchI nahIM haiN| aisA zabda bolatA thA to yaha bAta mujhe mAphika A gaI isalie mujhe aisA lagA ki ina 'saMkhyAoM' ke aMdara phira aisA hI hai na?! arthAt bhagavAna sabhI meM avibhAjya rUpa se rahe hue haiN| isalie tabhI se merA svabhAva laghutama kI tarapha jhukatA gyaa| vaha laghutama huA nahIM, lekina jhukA z2arUra aura Akhira meM laghutama banakara khar3A rhaa| abhI 'bAi rileTiva vyU poinTa Ai ema kamplITa laghutama' aura 'bAi riyala vyU poinTa Ai ema kamplITa gurutm|' ataH ina saMsArI bAtoM meM, jaba taka saMsArI veza hai, usa bAre meM maiM laghutama huuN| yAnI yaha laghutama kI 'thyorI' pahale se 'eDopTa' ho gaI thii| ___ mahatva, laghutama pada kA hI praznakartA : to dAdA, isameM Apa laghutama pada ko kyoM bahuta mahatva dete haiM? dAdAzrI : lekina laghutama, to hamezA 'sephasAiDa'! jo laghutama hai vaha to hamezA 'sephasAiDa' hai, gurutama ko bhaya rahatA hai| 'laghutama' kahA to phira hameM girane kA kyA bhaya? jo U~cAI para baiThe hoM, unheM girane kA bhaya hotA hai| jagat meM laghutama bhAva meM koI hai hI nahIM na! jagat gurutama bhAva meM rahatA hai| jo gurutama banA hai, vaha giratA hai| isalie hama to laghutama banakara baiThe haiN| hameM jagat ke prati jo bhAva hai, vaha laghutama bhAva hai isalie hameM girane kA koI bhaya nahIM hai, kucha sparza nahIM karatA aura na hI kucha bAdhA DAlatA hai|
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 345 ataH 'rileTiva' meM hama laghutama banakara baiThe haiN| hama kaheM ki, 'bhAI, tujhase to hama choTe haiM, tU gAlI detA hai, maiM to usase bhI choTA huuN| bahuta huA to vaha gadhA khegaa|' to hama to gadhe se bhI bahuta choTe haiN| gadhA to 'hevI loDa' hai na! aura hamameM to 'loDa' hai hI nahIM isalie yadi gAlI denI ho to maiM laghutama huuN| laghutama to AkAza jaisA hotA hai| AkAza paramANu jaisA hotA hai| laghutama ko mAra sparza nahIM karatI, gAliyA~ sparza nahIM karatIM, use kucha bhI sparza nahIM krtaa| khAsa taura para kahane kA bhAvArtha itanA hai ki yadi tujhe koI rauba rakhanA hai to maiM laghutama hU~ aura tujhe merA rauba rakhanA ho to maiM gurutama huuN| laghutA hI le jAtI hai, gurutA kI ora hameM koI nAlAyaka kahe to phira nAlAyaka ko jhagar3A karane ko rahA hI nahIM na? nAlAyaka arthAt laghutama hI rahe na! yAnI yaha jagat kyA eka hI taraha kI vaMzAvalI hai ? sabhI pahale se hI calI AI haiM aura koI nAlAyaka haiM hI nahIM lekina yaha to, lAyaka inheM nAlAyaka kahate haiM jabaki ve nAlAyaka ina lAyakoM ko hI nAlAyaka kahate haiN| usakI phira maiMne jA~ca kI hai| yaha to, Amane-sAmane nAlAyaka kahate haiN| ataH jaldI se isakA pUrA nyAya ho sake, aisA nahIM hai| praznakartA : laghutama hI nyAya hai| dAdAzrI : hA~, laghutama hI nyAya hai, bs| laghutama meM Ae ki ve sabhI siidhe| phira parezAnI hI nahIM na! aura jo-jo lAyaka haiM, unheM to Apa laghutama karane jAoge, taba bhI ve Apako gurutama kI ora le jaaeNge| lAcAra hone ke bajAya... to kabhI na kabhI aisA laghutama bhAva karanA par3egA na? varnA Akhira meM to iMsAna jaba svAsthya se bahuta parezAna ho jAtA hai aura use bahuta duHkha par3atA hai, taba iMsAna DaoNkTara ke sAmane lAcArI dikhAtA hai yA nahIM dikhAtA?
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 AptavANI-9 praznakartA : dikhAtA hI hai na! dAdAzrI : lAcAra hone ke bajAya laghutama honA acchA lekina lAcAra nahIM honA caahie| kisI bhI kAraNa se lAcAra nahIM ho jAnA caahie| ye saba jo bar3e loga haiM na, unheM jaba peTa meM duHkhatA hai na, taba 'o mA~-bApa! Apa kahoge vaha karU~gA' kahate haiN| usa ghar3I lAcAra ho jAte haiN| jaba aMdara duHkha hotA hai, taba, kahatA hai 'DaoNkTara, mujhe bcaanaa|' aisI lAcArI dikhAte haiN| ye loga bahuta nAjuka hote haiM isalie duHkha sahana nahIM hotaa| jo gurutama banane gae na, unakA zarIra dinoMdina bahuta nAjuka hotA jAtA hai| jabaki laghutama hone ke lie to maz2abUta zarIra kI AvazyakatA hai| kaheMge, 'tujhe jo karanA hai vaha kara!' lekina lAcArI nahIM rahatI unheN| hamane pUrI jiMdagI meM kisI bhI jagaha para lAcArI nahIM dikhAI hai| kATa DAleM taba bhI lAcArI nhiiN| lAcAra bananA to hiMsA kahalAtI hai, AtmA kI z2abaradasta hiMsA kahalAtI hai ! jaba taka zarIra hai taba taka duHkha hue bagaira rahegA nahIM, lekina lAcArI to honI hI nahIM caahie| laghutama rahanA caahie| khuda AtmA, anaMta zakti kA mAlika! aura vahA~ para agara hama kaheM ki 'maiM lAcAra hU~,' to vaha kitanA hIna pada kahalAegA? are, kyA lAcArI rahanI cAhie? jisake pAsa AtmA hai vaha lAcAra kaise ho sakatA hai? jahA~ AtmA haiM vahA~ para lAcArI nahIM ho sktii| usake bajAya laghutama bana na! gurutama banane gae, to... Apako laghutama banane kI icchA hai? praznakartA : haaN| dAdAzrI : bahuta acchA khlaaegaa|
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 347 praznakartA : 'prabhutA se prabhu dUra' kahate haiM na ! dAdAzrI : hA~, isalie hamane kahA hai ki hama apane mokSa meM rahate haiM aura laghutama rahate haiN| phira bhI vaibhava hama gurutama kA bhogate haiN| hamArI bAhyAkRti, vartana vagairaha sArA laghutamavAlA hai / jagat ke lie to maiM saba se choTA hU~, laghutama puruSa hU~ aura jise yaha 'jJAna' jAnanA hai, usake lie to maiM uccatama hU~, gurutama hU~ / ataH agara tumheM mokSa cAhie to maiM gurutama huuN| hamase bar3A koI nahIM hai aura agara tumheM saMsAra meM bar3A bananA hai to maiM laghutama huuN| aba jise mokSa meM jAnA hai, use agara maiM aisA nahIM kahU~gA ki 'gurutama hU~' to phira usakI gAr3I Age calegI hI nahIM na! aura jagat meM logoM ko kyA bananA hai ? praznakartA : gurutama honA hai| dAdAzrI : aisA Apane kahA~ dekhA hai ? praznakartA : khuda meM dekhA hai na! dAdAzrI : lekina bAhara ke logoM meM to aisA nahIM karate hoMge na ? bAhara koI vyakti hogA gurutama bhAvavAlA ? praznakartA : haaN| dAdAzrI : aisA ? sabhI usI meM haiM na? ve to yahI jAnate haiM ki yahI AtmA hai isalie isI ko gurutama banA duuN| hara eka ko gurutama meM hI baiThane kI icchA hai / sabhI isI meM ! gurutama cAhie sabhI ko / 'bApa 'jI' kahA ki khuza / usase phira gurutama bar3hatA hai / aba jAnA hai unheM mokSa meM, aura banate haiM gurutama | vaha virodha hai yA avirodha ? to kyA tez2I se mokSa meM jA sakeMge ? vaha to bhaTakane kI nizAnI hI kahalAegI na ! kyoMki jo vyavahAra meM gurutama banane gae, ve sabhI gira ge| vyavahAra meM jitane bhI loga gurutama banane gae, ve sabhI pha~sa ge| bolo, pha~sa gae yA nahIM pha~se? aura jo laghutama bane ve hI pAra nikle| bAkI, gurutama bananA ho to yaha rAstA hai hI nahIM / yaha to mAra khAI aura Akhira meM
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 AptavANI-9 buddha bana gae! balki mokSa ke aMtarAya ddaale| Apako samajha meM AyA aMtarAya? praznakartA : usa aMtarAya ko dUra kaise kareM? dAdAzrI : use dUra karane ke lie laghutama bhAva karate jAnA cAhie, to sabhI aMtarAya khatma ho jaaeNge| 'plasa-mAinasa' kareMge na, to sabhI aMtarAya khatma ho jaaeNge| ataH ye jo sabhI aMtarAya haiM, ve gurutama bhAva se khar3e hue haiM, aura agara laghutama bhAva kareMge na, to phira sabhI aMtarAya khatma ho jaaeNge| hameM gurutama kA kyA karanA hai? phAyadA kyA hai usameM? jitanA U~cA car3hegA, utanA hI nIce giregaa| usake bajAya nIce baiThe rahanA kyA burA hai? kucha jhaMjhaTa hI nahIM na! aura apanA sukha apane pAsa ho aura jaba mokSa meM jAnA hogA taba dharmAstikAya khuda hI le jAegA, Apako kahIM jAne kI z2arUrata nahIM hai isalie laghutama meM A jAo na! to sArA hala A jaaegaa| laghutama meM A jAnA, vahI hai apanA pUrNa pada! yaha hamArA laghutama svarUpa hai, tabhI to gurutama svarUpa raha sakatA hai| hA~, laghutama hue binA koI gurutama nahIM huA hai| aura jahA~ maiM laghutama ho gayA hU~, vahA~ loga gurutama banane jAte haiN| unheM 'rileTiva' meM guru bana baiThanA hai, ve 'rileTiva' meM hI guru bananA cAhate haiN| guru yAnI jinheM aisI bhAvanA hai ki 'maiM kucha bar3A bnuuN'| 'rileTiva' meM to jo laghutama banane jAte haiM, ve Urdhvagati meM jAte haiM lekina 'rileTiva' meM koI aisA batAtA hI nahIM hai na ki laghutama honA hai ! aura 'rileTiva' meM jo koI gurutama banane jAtA hai, phira unake do paira bar3ha jAte haiN| usameM kisI kA kyA doSa?! hA~, jahA~ laghu bananA hai, vahA~ guru banane calA isalie usake phala svarUpa do pairoM meM se cAra paira ho jAte haiM aura Upara se eka puuNch| kyoMki gurutama dvArA aise kArya ho jAe~ge ki do pairoM meM se cAra paira ho jaaeNge| jabaki laghutama mAnyatA se kArya bahuta suMdara hoNge| lekina pUrA jagat gurutA DhU~DhatA hai na!
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 349 praznakartA : isIlie laghu bana jAtA hai| dAdAzrI : nahIM, nahIM, laghu nahIM, cAra pairoMvAlA banatA hai kyoMki rileTiva meM gurutama hone jAtA hai isalie vApasa gurutama ghusa jAtA hai| usa gurutama ko nikAlane ke lie upAya cAhie na vApasa?! to ye do paira the, to dUsare do paira bar3ha gae tAki gira na jAe na! varnA ye gadhe kahA~ se lAe~ge? ye gAya-bhaiMseM kahA~ se kharIdakara lAe~ge?! ye loga to becAre acche haiM, komala haiN| ve gAya-bhaiMsa banakara RNa cukA rahe haiM! kyoMki 'rileTiva' meM gurutama bane the| aura logoM kA khA gae the na malIdA, islie| malIdA khA jAte haiM na? khA jAte haiM yA nahIM khA jAte?! usameM bhI vApasa do taraha ke kAma karate haiM log| 'rileTiva' meM gurutA, do prakAra se kAma karatI hai| eka to 'supara hyamana' kI taraha kAma karate haiM aura eka pAzavI kAma karate haiN| 'supara hyamana' ke kAma kie hoM, ucca kArya kie hoM to devagati meM jAte haiM, nahIM to jAnavara meM jA Ate haiM, aura vahA~ para sArI ulajhaneM nikala jAne ke bAda yahA~ manuSya meM AtA hai| aisA nyAya maiM khuda dekhakara AyA huuN| unheM patA nahIM hai ki kyA nyAya honevAlA hai| do paira haiM usameM se cAra paira ho jAe~ge aura Upara se pU~cha atirikta! lekina hama unheM aisA nahIM kaha skte| abhI to ve mastI meM masta haiN| ve kyA kahate haiM? 'jaba AegA taba dekhA jAegA, sira para A par3A taba dekha leNge|' abhI to rauba mArane do na! laghutama ko hI prApti gurutama kI pUrA jagat 'rileTiva' meM gurutamatA DhU~DhatA hai isalie pahale guru banane kI icchA hotI hai, phira gurutA karate haiN| gurutA Ane ke bAda gurutama hone jAte haiM lekina isameM koI gurutama nahIM banA hai| apanA 'vijJAna' kyA kahatA hai? 'rileTiva' meM laghutama aura 'riyala' meM gurutama! ataH yaha apanI mUla cIz2a hai| hara eka dharma vAle kyA kahate haiM ? ki 'hamAre dharma se mokSa hai|' koI kyA aisA kahatA hai ki 'mere dharma se mokSa nahIM hai?' sabhI aisA
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 kaheMge, 'hamArA dharma saba se bar3A / ' 'saba se nIcA hai, ' aisA sirpha kauna kaha sakatA hai ? jise vItarAga mArga milA hai, vaha kahegA, 'hamArA dharma nIcA hai lekina ApakA dharma U~cA hai|' kyoMki bacce hamezA nIce ko bar3A kahate haiN| bar3I umra ke loga khuda apane Apako choTA kahakara bAlaka ko bar3A kahate haiM ! unheM khuda ko saMtoSa hai| 350 aura hama thor3e hI kisI ke UparI hai ? balki hameM khuda hI unake (anDara meM) hAtha nIce rahanA hai, tabhI to ve sIdhe cleNge| nahIM to sIdhe nahIM cleNge| hama UparI banane jAe~ge to ve ulTe cleNge| hama kaheM ki, 'hama Apake ziSya haiM, ' taba ve sIdhe cleNge| nahIM to caleMge hI nahIM na sIdhe / sabhI ko guru banane meM bahuta maz2A AtA hai| pUrA jagat 'rileTiva' meM hI gurutA dikhAne jAtA hai| eka-dUsare se spardhAe~ bhI calatI haiN| eka kahatA hai, 'mere eka sau ATha ziSya haiN|' taba dUsarA kahatA hai, 'mere eka sau bIsa ziSya haiN|' yaha saba gurutA kahalAtI hai / 'rileTiva' meM to laghutama kI z2arUrata hai to gira nahIM jAe~ge, koI parezAnI nahIM, duHkha sparza nahIM kregaa| nahIM to phira yahA~ se bhaiMsa aura bhaiMsA bananA par3atA hai| yahA~ se marakara, jaise krodha- mAna-mAyA - lobha hote haiM na, ve use vaisI hI jagaha para le jAte haiN| ata: ina logoM kA matabheda aisA nahIM hai ki yoM hI calA jaae| vaha to yoni badala jAne para apane Apa calA jAtA hai / varnA nahIM jaataa| itane sarala iMsAna haiM nahIM na ! kaheMge, 'maiM kucha hU~ / ' are, kyA hai tU ? aba 'rileTiva' meM kauna laghutama DhU~DhatA hai ? DhU~DhatA hai kyA koI ? agara gAr3I meM, Trena meM, sabhI jagaha DhU~Dhane jAe~ to kyA eka bhI milegA ? taba kyA ina sAdhu-saMnyAsiyoM meM koI milegA ? sabhI 'hama - hama' karate rahate haiN| 'hama itanA zAstra jAnatA hai, itanA jAnatA hai, yaha jAnatA hai ' kheNge| lekina 'rileTiva' meM jitanA laghutama baneMge, 'riyala' meM utanA hI gurutama (pada) prApta hogA isalie hama laghutama banakara baiThe haiM, to sAmane
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama isa gurutama pada kI prApti kI / rAstA muzkila nahIM hai, ise samajhanA muzkila hai| 351 isa laghutama kA yoga kiyA jAe na, to bhagavAna unake pAsa Ate hI haiN| jagat meM sabhI loga gurutama yoga meM par3e haiM / 'maiM isase bar3A aura maiM usase bar3A / ' are, choTA banatA jA na ! yoM vyavahAra meM choTA hotA jAegA to vahA~ nizcaya meM bar3A aura jo vyavahAra meM bar3e banane gae, ve nizcaya meM choTe rhe| yAni agara laghutama yoga pakar3egA na, to jaba laghutama bana jAegA taba usa ora gurutama bana jAegA ! jo vyavahAra meM laghutama banA, vaha nizcaya meM gurutama arthAt bhagavAna kA UparI banatA hai kyoMki bhagavAna usake vaza ho jAte haiN| bhagavAna kA koI UparI nahIM hotA lekina bhagavAna usake vaza meM ho jAte haiM / isalie laghutama bananA aba / laghutama yoga hai z2arA muzkila / pahale z2arA muzkila lagatA hai, phira AsAna ho jaaegaa| jise choTA bananA hai use bhaya rahegA kyA ? isalie hama pahale laghutama ho gae, usake bAda hameM gurutama kI dazA prApta huI / hama guru hone ke lie nahIM haiN| jo guru hue na, ve to sabhI yahA~ para isa cAra gati ke cakkara meM abhI taka bhaTaka hI rahe haiN| pahale thor3A puNya baMdhatA hai, to devagati meM jAtA hai aura devagati se vApasa yahA~ AtA hai aura pApa baMdhate haiM taba jAnavara meM jAtA hai vApasa ! yoM gurutama yoga karate haiM / usa taraha ke yoga to bahuta dinoM taka kie haiN| anaMta janmoM se nire yoga hI kie haiM na ! phira loga z2arA 'bApa jI, bApa jI' karate haiM to thA hI cuTakIbhara, vaha bhI luTa jAtA hai / thor3A bahuta 'bApa jI' kahate haiM, taba kahatA hai, 'yaha nahIM, yaha le AnA, yaha le AnA, yaha le aanaa|' isalie luTa jAte haiM vApasa / jabaki laghutama yoga to acchA hai| usameM to koI AtA hI nahIM na, darzana karane hI nahIM AtA hai na! sAdho yoga laghutama kA yAni hamArA yoga laghutama hai ! duniyA meM kisI ke pAsa aisA yoga I nahIM hai
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 AptavANI - 9 praznakartA : usa yoga meM kyA karanA hotA hai ? dAdAzrI : dinoMdina halke hote jAnA hai / guru nahIM honA hai, laghu bananA hai, halke hote jAnA hai / sabhI ke ziSya banate-banate pUre jagat kA ziSya bana jaaegaa| gadhe - kutte vagairaha ke sabhI per3a-paudheM ke, to laghutama bana jAte haiN| sabhI ko gurutama banAe~ taba laghutama banate haiN| pasaMda AyA Apako yaha yoga ? yA nahIM pasaMda AyA ? praznakartA : pasaMda AyA / dAdAzrI : yoga kA artha yahI hai / yA to gurutama kA yoga pakar3A hotA hai yA phira laghutama kA yoga pakar3A hotA hai, donoM meM se koI bhI eka yoga pakar3atA hai, vaha / jaba gurutama kA yoga hotA hai, taba yahA~ bhArI ho jAtA hai, gurutama banatA hai| guru kA artha hI hai bhArI aura bhArI hai isalie DUba jAtA hai aura DUbatA hai matalaba vaha to DUbatA hI hai lekina usake sAtha baiThane vAle bhI DUba jAte haiN| hA~, lekina guru kaba nahIM DUbate ? jaba unake pAsa gurukillI hotI hai taba ve nahIM dduubte| laghu arthAt halkA aura guru arthAt bhaarii| ina logoM ko bar3A bananA hai na, isalie gurutama yoga hI pakar3A hai sabhI ne| sabhI ko bar3A bananA hai, ve mAra khA-khAkara mara gae lekina pahalA naMbara kisI kA nahIM lgaa| kyoMki kyA 'resa- korsa' meM naMbara lagatA hai? kitane ghor3oM ko inAma milatA hai? pA~ca karor3a ghor3e daur3a rahe hoM, to unameM se kitane ghor3oM ko pahalA inAma milatA hai ? pahalA inAma to pahale ghor3e ko hI milatA haiM na ?! isa taraha sabhI hA~pha - hA~phakara mara jAte haiM isalie laghutama yoga pakar3anA / praznakartA : hA~, lekina usakI vidhi kyA hai ? dAdAzrI : usakI vidhi to, isa jagat meM sabhI ke ziSya bananA hai| koI nAlAyaka kahe to hameM usakA ziSya bana jAnA hai ki, 'bhAI, tU merA guru| Aja tUne mujhe sikhA diyA ki maiM nAlAyaka hU~ !' jagadguru ? nahIM, jagat ko mAnA guru loga mujhase kahate haiM ki, 'Apako hamAre gurupada para sthApita karanA
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 353 hai|' maiMne kahA, 'bhAI, nhiiN| yahA~ mujhe guru mata bnaanaa| bAhara bahuta guru haiN| maiM to pUre jagat kI guru ke rUpa meM sthApanA karake baiThA huuN| Apa sabhI ko maiMne guru kahA hai| mujhe kyoM guru banAte ho?' maiM to kisI kA guru nahIM huuN| maiM to laghutama puruSa huuN| ataH hama kucha kaccI mAyA nahIM hai ki hama guru bneN| maiM kisI kA guru nahIM bnaa| maiM pUre jagat ke ziSya ke rUpa meM rahatA hU~ aura sabhI se maiM kyA kahatA hU~ ki, 'bhAI, Apa laghutama bno|' jise guru bananA ho use banane do para ve guru khuda kaise pAra utareMge aura auroM ko pAra utAreMge? una guru ko sAtha meM gurukillI rakhanI par3egI, tabhI khuda pAra utareMge aura dUsaroM ko pAra utAra skeNge| jJAnI use gurukillI dete haiM, laghutama banane kI gurukillI dete haiM, usake bAda guru banA jA sakatA hai| nahIM to isa kAla meM guru bananA to adhogati meM jAne kI nizAnI hai| guru to dvApara-tretA meM the jabaki aba? abhI to isa guru ke pAsa gurukillI hI nahIM hotI haiN| ataH guruoM se maiM kyA kahatA hU~ ki, 'guru mata bana baitthnaa| varnA DUba jAegA aura dUsaroM ko bhI dduuboegaa| mere pAsa se gurukillI le jaanaa|' gurukillI rakhanI par3atI hai| jaba hama 'jJAnIpuruSa' gurukillI dete haiM, taba usakA kAma banatA hai| guru 'sarTiphAiDa' honA cAhie aura sAtha-sAtha usake pAsa gurukillI honI caahie| gurukillI arthAt ? praznakartA : gurukillI arthAt kyA? dAdAzrI : guru ko itanA samajhanA cAhie ki 'maiM jo ina logoM kA guru bana baiThA hU~, to mujhe kauna sA rAstA apanAnA cAhie tAki mujhe nukasAna na ho aura ina logoM ko phAyadA ho?' isake lie unake guru unheM sikhAte haiM ki 'tU laghutama rhnaa|' laghutama rahakara gurupanA krnaa| hA~, yAnI yahI gurukillI hai varnA agara gurupane meM gurutama bana jAegA to mArA jaaegaa| yadi laghutama rahe na, aura phira gurupanA yA kucha bhI kare, to vAstava meM usake phalasvarUpa use gurutama milatA hai lekina yoM abhI vaha kara rahA hai laghutama!
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 AptavANI-9 praznakartA : lekina usa guru ko laghutama banane ke lie kyA karanA cAhie? dAdAzrI : aisA laghutama bhAva hI rakhanA hai| koI 'guru' kahakara saMbodhita kare to, vyavahAra meM dUsarA zabda to kahA~ se lAegA, isalie 'guru' kahe to kahanA hai ki, 'bhAI, hA~, maiM inakA guru huuN|' lekina aMdara ve jAnate haiM ki maiM to laghu hI huuN| yAnI hara eka vyakti ko 'rileTiva' meM laghu se lekara laghutama hone taka (aisA) rakhanA caahie| vahA~ para guru (bhAva) nahIM rakhanA caahie| laghutama se 'ekjekTanesa' praznakartA : Apa kahate haiM ki maiM laghu se laghu AtmA hU~, merA koI UparI nahIM hai, maiM saMpUrNa svataMtra huuN| isa prakAra dUsare loga khuda svataMtra kyoM nahIM raha sakate? guru kI AjJA meM rahane kI z2arUrata kyoM hai ? dAdAzrI : sabhI svataMtra hI haiM na! guru kI AjJA meM rahane kI kyA z2arUrata hai ?! 'bhItara' vAle kI AjJA meM rahanA hai lekina yaha to use bhItara krodha-mAna-mAyA-lobha mArate hI rahate haiN| to phira kauna svataMtra ho sakatA hai ? jisake krodha-mAna-mAyA-lobha cale jAe~ vaha svataMtra ho jAtA hai| nahIM to yoM hI svataMtra nahIM huA jA sakatA na! guru kI AjJA to, yadi ziSya kA sAmarthya ho to pAle aura na ho to na paale| ye AjJAe~ kahIM merI nahIM haiN| ye to unakI khuda kI AjJAe~ haiN| maiM to DA~TatA hI nahIM kisI ko| kisI ko Aja taka maiMne DA~TA hI nhiiN| ina sabhI se kaha diyA hai ki 'maiM ApakA ziSya huuN| bAi rileTiva vyU poinTa maiM sabhI kA ziSya hU~, laghutama huuN| bAi riyala vyU poinTa maiM gurutama huuN| yAnI vyavahArika dRSTi se mujhase choTA koI nahIM hai, mujhase sabhI bar3e haiM aura vAstavika dRSTi se, bhagavAna kI dRSTi se mujhase bar3A koI nahIM hai,' maiM to aisA kahatA huuN| Apako samajha meM AyA na? bAta samajha meM AI Apako? yAnI ye sabhI mere UparI hI kahalAe~ge na? aura ina sabhI kA maiM ziSya huuN|
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama praznakartA : yahA~ Apake pAsa prApti ke lie Ate haiN| jo guru hoMge ve prApti ke lie kaise A pAe~ge ? 355 dAdAzrI : hama to laghutama ho cuke haiN| ve sabhI abhI taka laghutama nahIM hue haiM na ! laghutama bana jAe~ge to mere jaise bana jaaeNge| bAkI, jJAna sArA diyA hai / ciMtA nahIM hotI, 'varIz2a' nahIM hotI, kAma-dhaMdhA karate hue bhI rAgadveSa nahIM hote, isa prakAra kA 'jJAna' diyA hai lekina jaba taka laghutama nahIM banegA taba taka hamAre jaisA pada nahIM mila paaegaa| praznakartA: sabhI ko Apane guru kahA, ve sabhI phira ziSya kaba baneMge ? aura kisa taraha baneMge ? dAdAzrI : inhoMne aba dhIre-dhIre yahI prayatna zurU kie haiM ki 'hameM 'dAdA' jaise hI bana jAnA hai|' merI zarta mAtra yahI hai ki mujhe kisI ko DA~TanA nahIM hai| dekho aura bano, basa ! laghutama bana jAo tabhI sahI taraha se 'ekz2ekTanesa' A jaaegii| yAnI utanA kAma bAkI hai varlDa kA ziSya hI, varlDa kA UparI apane 'vijJAna' meM to 'dAdA' Apake ziSya banate haiN| itane sAre logoM ko 'jJAna' diyA hai, una sabhI kA maiM ziSya huuN| maiM to pUre 'varlDa' kA ziSya huuN| pUre varlDa kA UparI kauna bana sakatA hai? jo pUre 'varlDa' kA ziSya nahIM banA hai, vaha pUre 'varlDa' kA UparI nahIM hai| praznakartA: dattAtreya bhagavAna ko jahA~-jahA~ se sadguNa mile, usa hara eka vyakti meM se sadguNa lie aura kahA jAtA hai ki caubIsa guru unake jIvana meM Ae the| jabaki zAstra to aisA kahate haiM ki guru to eka hI hone cAhie to isa para Apa kucha prakAza DAlie / dAdAzrI : guru to, pUre jagat ko banAne jaisA hai| jahA~ kahIM se hameM kucha jJAna mile, vaha prApta kara lenA hai| bAkI aisA hai na, 'guru eka hone cAhie,' isakA artha kyA hai ? ki kiMDara gArTana, pharsTa sTenDarDa,
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 sekanDa sTenDarDa, una sabhI ke lie eka guru kI z2arUrata hai / jo kaoNleja meM jAtA hai na, use caubIsa guru cAhie aura jo 'apara kaoNleja' meM jAtA hai na, to use pUre jagat ke logoM kA ziSya bananA par3atA hai / ataH hama pUre jagat ke ziSya banakara baiThe haiN| vaha ' apara kaoNleja' meM jAe taba lekina pahale eka guru kaba taka rakhane haiM ? kiMDara gArTana, pharsTa sTenDarDa, sekanDa sTenDarDa, taba taka eka guru ! kyoMki yaha nIce ke sTenDarDa ke logoM ko sikhAyA huA hai, jo abhI taka bAlyavasthA meM haiM ki 'bhAI, tU yahA~ para itanA hI karanA / dUsarI jagaha jhA~kane mata jaanaa| nahIM to phira bigar3a jAegA, beDhaMgA ho jAegA ? / ' isa taraha usake lie sImA banA dete haiM lekina phira jaba Age kA sTenDarDa Ae taba pUre jagat ko guru banAne jaisA hai, aura nIce ke sTenDarDa vAle ko eka hI guru banAne haiM ! koI kahegA ki, 'sAhaba, maiMne eka guru banAe hue haiM, ' to maiM samajha jAtA hU~ ki yaha sekanDa sTenDarDa kA hai / taba maiM kahatA hU~, 'ThIka hai terI bAta / ' Apako khulAsA huA ? praznakartA : hA~, huA / dAdAzrI : varnA, aMtima guru to, isa jagat meM jIvamAtra ko guru banAne jaisA hai| kyoMki mahAvIra bhagavAna ne kyA kiyA thA ? ki khuda ne jIvamAtra kI guru ke rUpa meM sthApanA kI thI aura svayaM ziSya kI taraha rhe| pUre jagat ke jIvamAtra ko jinhoMne guru banAyA hai ! kyoMki saba se kucha jAnane lAyaka hotA hai| 356 'jJAna, ' diyA yA prApta kiyA ? yaha merA akrama vijJAna maiMne Apa sabhI ke pAsa se jAnA hai aura Apa loga mujhe aisA kahate ho ki, 'Apa hameM jJAna dete haiM / ' lekina yaha akrama vijJAna maiMne Apa sabhI ke mAdhyama se jAnA hai| aMdara pustakoM meM to hai nahIM yaha akrama vijJAna / to kahA~ se AyA ? ina saba ke mAdhyama se| unakA khuda kA jJAna ve dete gae aura dUsarA jJAna lete ge| unheM jo nahIM pacatA thA, vaha jJAna mujhe dete gae aura dUsarA jJAna jo unheM paca
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 357 sakatA thA vaha lete ge| ataH unheM jo nahIM paca rahA thA. vaha jJAna mere pAsa ikaTThA huA, vaha akrama ke rUpa meM prakaTa huaa| praznakartA : lekina hama sabhI ke raddI mAla meM se aisA akrama vijJAna nikalA? dAdAzrI : nahIM, raddI nhiiN| Apako jo jJAna nahIM paca sakA thA aura Apako jo ajIrNa ho cukA thA aura par3A rahA thA, vaha yahA~ mere pAsa A gayA sArA aura Apako jIrNa ho jAe aisA Apa yahA~ se le ge| isa taraha phula jJAna mere pAsa A gyaa| phula jJAna, pUrNa virAma jJAna! _aba ina logoM ko yaha bAta kaise samajha meM AegI? ise to par3helikhe loga samajha sakate haiN| dUsare logoM kA kAma nahIM hai na, becAroM kaa| yaha to 'sAinTiphika' vijJAna hai| vijJAna arthAt phaoNrena ke sAinTisTa baiThakara yaha suneM to una sabhI ko 'eksepTa' karanA par3egA! pahacAnanA, pada 'jJAnI' kA ___ inameM se koI bhI vyakti mere paira to chUtA hI nahIM hai, aura logoM ko aisA lagatA hai ki ye sabhI mere paira chU rahe haiM lekina maiM to isa zarIra meM eka minaTa bhI nahIM rahatA, paccIsa sAloM meM eka minaTa bhI nahIM rahA huuN| aura loga to niraMtara usI rUpa rahate haiM ki 'maiM hI hU~ yaha, hAtha bhI maiM hU~ aura paira bhI maiM hU~ aura sira bhI maiM hU~ aura yaha saba maiM hI hU~!' ina mana-vacana-kAyA se maiM bilkula alaga rahatA huuN| ataH ise koI gAliyA~ de-mAre, taba bhI mujhe koI parezAnI nahIM hotI na ! loga mujhe pahacAnate hI nahIM! mujhe kaise gAlI de sakate haiM? aura jo mujhe pahacAnate haiM ve to paramAtmA ke rUpa meM pahacAnate haiM isalie ve saba loga mujhe gAlI dete bhI nahIM aura usa prakAra kA aisA-vaisA vyavahAra bhI nahIM hotA na! loga to 'e.ema.peTala' kI taraha pahacAnate haiM yA phira guru kI taraha pahacAnate haiM lekina maiM kisI kA guru banA hI nahIM huuN| maiM to laghutama puruSa huuN| jJAnI ke rUpa meM, jo jJAnI kahalAte haiM, usa prakAra se maiM laghutama hU~ bilkul|
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 AptavANI-9 hameM kisI bhI prakAra kI bhIkha nahIM hai, isalie hameM yaha pada milA hai| jo sarvazreSTha pada hai, jo pUre brahmAMDa meM saba se bar3A pada hai, vaha prApta huA hai| kisI bhI prakAra kI bhIkha nahIM rahI isalie! kyoMki jo lakSmI kI bhIkha hotI hai na, vaha hameM nahIM hai| hamAre lie sone ke Dhera bichA deM taba bhI hamAre kAma nahIM aaegaa| viSaya kA vicAra nahIM AtA, Upara se deviyA~ A jAe~ to bhI hameM vicAra nahIM aaegaa| hameM mAna kI bhIkha nahIM hai, kIrti kI bhIkha nahIM hai, ziSyoM kI bhIkha nahIM hai, maMdira banavAne kI bhIkha nahIM hai| aba merA svarUpa, jJAnI ke rUpa meM samajhoge to Apa bhI jJAnI bnoge| Apa merA AcArya svarUpa samajhoge to Apa AcArya svarUpa bnoge| Apa yadi merA svarUpa AcArya samajhoge to mujhe parezAnI nahIM hai lekina Apa AcArya svarUpa bnoge| Apako jo z2arUrata ho hamArA vahI svarUpa jAnanA, vaise hI Apa bana jaaoge| mujhe kucha bhI nahIM bananA hai| maiM to banakara baiThA huA huuN| cAra DigrI se anuttirNa ho cukA vyakti! maiM to anuttirNa hokara laghutama banakara baiThA huuN| yAnI hamArA pada jise jo samajhanA ho, utanA hI vaha usa rUpa ho jaaegaa| yaha bAta samajha meM A jAe to kAma nikala jaae| baratanA 'khuda' laghutama bhAva se laghutama pada ke alAvA isa jagat meM koI bhI pada choTA nahIM hai| aba agara aisA Apako bhAva ho jAe to phira Apako koI bhaya rahA kyA? bAkI, bar3e hone kI bhAvanA se bar3e nahIM banA jA sktaa| Apa laghutama pada meM raho tabhI usakA phala gurutama AtA hai| yadi vyavahAra meM laghutama pada meM raho, yaha 'caMdUbhAI' laghutama pada meM ho to gurutama pada apane Apa hI prApta hogA, varnA gurutama pada prApta nahIM hogaa| praznakartA : Apane jo 'jJAna' diyA hai, kyA vaha laghutama pada kI prApti nahIM karavAtA? dAdAzrI : hA~, vaha laghutama pada detA hai lekina abhI taka gurutama
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 359 bhAva gayA nahIM hai na! vyavahAra meM gurutama gayA nahIM hai na! yaha gurutama bhAva chUTA nahIM hai| 'maiM kucha hU~' aisA rahatA hai, use nikAla denA hai| bAta ko yadi samajhe taba hala aaegaa| varnA nahIM samajhe to isakA hala nahIM AegA, aisA hai| pUrNa hone ke lie laghutama bhAva jaisA aura koI bhAva hai hI nahIM aura duniyA meM muzkila se muzkila bhAva ho to laghutama bhAva hai| isa laghutama bhAva ko jagat kisa taraha prApta kara sakegA? varlDa ke eka bhI vyakti ko laghutama bhAva kI prApti nahIM ho sktii| jo laghutama bhAva Apako prApta huA hai, vaisA 'varlDa' meM koI bhI manuSya prApta nahIM kara sktaa| vaha AsAna cIz2a nahIM hai, bahuta muzkila cIz2a hai yh| loga kahate haiM, 'bhAI, kaise ho?' taba hameM kahanA hai, 'hAra gae bhAI, hAra ge|' aba hama hAra gae kaheMge to 'riyala' meM gurutama ho gae apane Apa hI, kudrtii| yAnI laghutama banane kA bhAva rahanA caahie| varnA bar3A huA ki bhttkaa| bar3A huA aura bar3A mAnA ki bhttkaa| pUrNa puruSa bar3e banane jAte hI nhiiN| ye to sAre adhUre ghar3e hI bar3e banane jAte haiN| pUrNa puruSa niHzabda hote haiN| koI aisA hai ki jise gurutama nahIM bananA ho? vyavahAra meM bar3e loga haiM, ve bhI aise dikhAI dete haiM ki jaise laghutama bananA cAhate haiM, bAhara dikhane meM laghutama dikhAI dete haiM lekina aMdara bhAva gurutama kA hotA hai ki 'maiM kucha hU~' saba kI tulanA meM! bAhara bahuta se isa taraha ke loga haiM vyavahArika rUpa se, lekina ve 'vastu' (AtmA) kabhI bhI prApta nahIM kara paate| yaha to jaba 'riyala' aura 'rileTiva' kI DimArkezana lAina rakhegA tabhI prApta kara skegaa| varnA isa saMsAra ke jhagar3e kama nahIM hoNge| 'lAina oNpha DimArkezana' 'da varlDa iz2a da paz2ala iTaselpha,' 'iTaselpha' 'paz2ala' huA hai yh| 'gaoNDa hez2a naoNTa paz2alDa disa varlDa eTa oNl|' yaha khuda 'iTaselpha' 'paz2ala' huA hai| pahelI, gahana pahelI bana gaI hai yh| 'deyara Ara TU vyU poinTsa Tu saoNlva disa pj'l| vana rileTiva vyU poinTa, vana riyala vyU pointt|'
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 isa 'rileTiva' aura 'riyala, ' isakI 'lAina oNpha DimArkezana' yadi koI 'jJAnIpuruSa' DAla deM to 'paz2ala' 'saoNlva' ho jaae| 360 aba 'rileTiva' aura 'riyala' kI 'lAina oNpha DimArkezana' tIrthaMkara bhagavAna ke alAvA aura kisI ke pAsa nahIM thI / caubIsa tIrthaMkaroM ne yaha 'lAina' 'karekTa' tarIke se DAlI thI aura anya bhI kaI jJAnI ho cuke hai, unhoMne 'karekTa' DAlI thI aura phira hamane yaha 'lAina oNpha DimArkezana' 'ekz2ekTa' DAlI hai / kyoMki jJAnI kise kahate haiM ? tIrthaMkara jaise jJAnI hone caahie| hA~, ki jo thor3e hI pharka vAle hoN| jo 'rileTiva' aura 'riyala' meM 'lAina oNpha DimArkezana' DAla deM ki 'disa iz2a riyala aura disa iz2a rileTiva / ' jagat meM to kyA huA hai ? 'rileTiva' ko hI 'riyala' mAnA gayA hai| rileTiva ko riyala mAnakara hI loga cale haiN| ve kabhI bhI riyala hue hI nahIM aura dina badale nahIM / ve anaMta janmoM se bhaTaka, bhaTaka, bhaTakate hI jA rahe haiM / kitanI hI yoniyoM meM bhaTaka rahe haiM / saccI 'lAina oNpha DimArkezana' nahIM DalI isIlie to pUrA jagat ulajhana meM hai aura isIlie 'rileTiva' ko hI 'riyala' mAnA hai, aura usI ko gurutama banAnA cAhate haiM / jise laghutama karanA thA, usI ko gurutama banAte haiM, usI ko kahate haiM bhrAMti ! aura vApasa kahate kyA haiM ? 'hama bhrAMti haTA rahe haiN|' are, yaha bhrAMti to bar3ha rahI hai| Apako aisA nahIM lagatA ? koI prayoga ho, aura koI sAinsavAlA vaha prayoga kare aura maiM prayoga karane baitthuuN| aba agara maiM nahIM jAnatA hU~ to kyA hogA isameM ? praznakartA: visphoTa hogA / dAdAzrI : hA~, vaha sAmAna hI bekAra jAegA, mehanata bekAra jAegI, aura u~galI jalegI, vaha alaga! kyoMki vApasa u~galI DAlakara dekhU~, to kyA hogA?! aura agara sAinTisTa u~galI DAlakara dekhe taba bhI vaha jalegA nhiiN| Apako samajha meM AyA na ? ataH isa prayoga kA jAnakAra
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama honA caahie| yaha to maiMne Apako 'rileTiva - riyala' kI 'lAina oNpha DimArkezana' DAla dI hai, isalie Apako parezAnI nahIM hai / 361 'rileTiva' meM laghutama bhAva aba hama kyA kahate haiM ? ki bhAI, ApameM yaha 'ekz2ekTa' 'lAina oNpha DimArkezana' par3a cukI hai ki itanA 'rileTiva' aura itanA 'riyl'| aura 'riyala' meM aisA hai, 'riyala' meM zuddhAtmA aura 'rileTiva' meM Apako ve pA~ca vAkya die haiN| bAkI saba to nikAlI hai| praznakartA : usakA nikAla hotA jA rahA hai ? dAdAzrI : hA~, apane Apa hI nikAla hotA hI rahatA hai| saMDAsa ke lie rAha nahIM dekhanI pdd'tii| jo rAha dekhe vaha mUrkha kahalAtA hai / yAnI bAkI saba nikAlI hai| to aba kyA bananA hai ? praznakartA : laghutama ! dAdAzrI : laghutama ! basa, itanA hI bhAva aura 'dAdA' kI AjJA laghutama bhAva meM hai| isalie aba Apako rileTiva' meM sirpha laghutama hone kI z2arUrata hai| yAnI 'riyala' aura 'rileTiva' ke bIca 'lAina oNpha DimArkezana' Ae aura 'rileTiva' meM khuda laghutama bana jAe to isa saMsAra ke duHkha meM bhI samAdhi rahe, aura vahI saccI samAdhi ! Apa kitane laghutama ho gae ? praznakartA : 'dAdA' ko patA hai / mujhe usake tharmAmiTara kA ThIka se patA nahIM cltaa| dAdAzrI : lekina thor3e bahu laghutama ho rahe ho ? kitane ? do Ane ? cAra Ane ? praznakartA : lekina aisA kisa taraha se nApA jA sakatA hai ? dAdAzrI : vaha to kisI ke sAtha lar3a rahe ho to patA cala jAegA ki Apa pUrI taraha se laghutama ho cuke ho yA nhiiN| abhI to Apa de
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 AptavANI-9 dete ho acchI taraha se, ki 'terI kyA bisAta?' ataH aba hameM laghutama DhU~DhanA hai| Apako gurutama bananA hai yA laghutama? praznakartA : lghutm| dAdAzrI : yoM koI do hAtha jor3ate haiM to acchA lagatA hai aura kahate ho 'mujhe laghutama bananA hai|' ve saba aise hAtha jor3ate haiM na, to khuza aura phira kahegA, 'mujhe aba laghutama bananA hai|' bharA huA mAla itanA jaTila hai, gurutama kA hI mAla bharA hai na saaraa| taba bhI hameM dRSTi kauna sI rakhanI haiM? praznakartA : laghutama banane kii| dAdAzrI : to aMdara AtmA gurutama hotA jaaegaa| 'hama' laghutama banakara baiThe haiN| hamArA 'AtmA' gurutama haiN| Apako bhI usa dRSTi kA sevana karanA hai| aura kyA hai ? isameM bahuta muzkila nahIM hai kucha bhii| phira apanA 'sAinsa' kyA kahatA hai ? 'akrama vijJAna' kyA kahatA hai ? 'rileTiva' meM Apa jitane laghutama banoge, 'riyala' meM Apa utane hI gurutama banoge, saMpUrNa bnoge| aba kyA yaha galata kahate haiM? bAkI, 'rileTiva' meM to pUrA jagat gurutama banane jAtA hai isIlie to ye bhaiMseM vagairaha saba haiN| yaha kisa vajaha se hai ? itanI bhUla kI vajaha se hii| to kyA yaha bhUla khatma nahIM karanI cAhie, manuSya meM Akara? khatma karanI cAhie aisA lagatA hai na? pUrNa laghutama, vahA~ pUrNatva jo 'rileTiva' meM 'DivailyU' ho gayA vaha 'riyala' meM paramAtmA bana gyaa| isalie 'rileTiva' meM 'DivailyU' hone kI z2arUrata hai| khAo-pIo, ghUmo-phiro aura 'DivailyU' karanA hai| anya kucha bhI nhiiN| apane yahA~ rupayoM kA 'DivailyUezana' hotA rahatA hai, usase kyA pablika para asara ho jAtA hai ? calatA hI rahatA hai| usakA to 'DivailyUezana ho jAtA hai| pala meM 'elivezana' hotA hai, bar3hatA hai-ghaTatA hai ! pablika ko isase kyA
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 363 lenA-denA? usI taraha yaha 'rileTiva' kA 'DivailyUezana' karane meM koI nukasAna nahIM hai| balki nirA phAyadA hai| are, AnaMda se rahate haiM aura hama to 'DivailyUezana' karake baiThe haiM isalie dekho kaisA maz2A AtA hai ! aba maiM kyA kahatA hU~ ? 'rileTiva' meM Apa jitanA 'DivailyU' hooge, utanA hI 'riyala' meM paramAtmA pada khilegaa| ekadama AsAna rAstA hai na? hai kucha isameM muzkila? isameM aura kucha nahIM samajhanA hai| laghutama Apako ciMtA nahIM krvaataa| jahA~ 'DivailyUezana' meM utare, dekho na aba paisoM kA 'DivailyUezana' kara diyA, to hai koI ciMtA paisoM kI? pahale 'vailyUezana' thA, to kitanI ciMtA thI! rupaye baiMka meM le jAte the, taba aise ghabarAte the ki 'jeba kATa ddaaleNge'| abhI to koI kATanevAlA nahIM aura kucha bhI nhiiN| koI jhaMjhaTa hI nhiiN| 'DivailyUezana' ho jAe to hai koI jhaMjhaTa? hA~, pA~ca araba rupaye apane pAsa ho, lekina agara nIce baiThanA AyA, isa tarapha se laghutama hotA gayA ki usa aura gurutama bana gyaa| ____ 'rileTiva' meM jo laghutama banane kA prayatna karatA hai, vaha AsAnI se 'riyala' meM gurutama ho jAtA hai, paramAtmA pada milatA hai| gurutama banane ke lie kucha karanA nahIM hotaa| yAnI vyavahAra meM bAta karanI ho to koI jIva mujhase choTA nahIM hai aura sabhI se laghutama maiM hU~' aisA bhAna rahe to bahuta ho gyaa| aba Apa laghutama banoge tabhI Apako mUla pada prApta hogA aura tabhI Apako bhagavAna pada prApta hogaa| arthAt jitanA laghutama, 'kamplITa' laghutama vaha bhagavAna pada! yAnI ki agara Apa 'rileTiva' meM laghutama banane kA prayatna karoge to kudaratI rUpa se 'riyala' meM gurutama hote jAoge aura pUrNatva prApta hogaa| AtmA kI jo pUrNatva dazA hai, vaha kudaratI rUpa se hI ho jAtI hai, 'ekjekTa' apane Apa hI ho jAtI hai| __ dhyeya, laghutama pada kA Apane laghutama puruSa dekhe haiM isa duniyA meM? praznakartA : dAdA khuda hI laghutama hai na!
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 AptavANI-9 dAdAzrI : hA~, to basa, ina laghutama puruSa ko dekhanA hai aura vaisA hI Apako bananA hai, aura kyA! yahA~ aura kucha nahIM sIkhanA hai| ___ apane mahAtmA samajha gae haiM ki 'dAdA' ne laghutama sikhAyA! aba dAdA hI laghutama ho gae haiM, to phira dUsaroM ko bhI laghutama hue binA cArA nahIM hai na! aura aisA hI dhyeya rakhane jaisA hai| jagat meM aura kucha bhI karane jaisA nahIM hai, yadi saccA sukha cAhie to| hama isa 'rileTiva' meM laghutama kI jagaha para baiThe hue haiM, Apa sabhI ko yahI kahate haiM ki 'aise bana jaao|' aura kucha kahate hI nahIM na! mujhe lagatA hai ki Apako ekAdha sAla laga jAegA laghutama banane meM?! praznakartA : lekina aisA laghutama bananA, vaha to bahuta bar3I cIz2a dAdAzrI : nahIM, itanI bar3I cIz2a nahIM hai| Apane' taya kiyA na, ki 'mujhe laghutama bananA hai' to mana-buddhi-citta-ahaMkAra ye sabhI usI tarapha jAne lageMge! arthAt jo dhyeya taya kiyA usI tarapha jaaeNge| 'Apa' kaho ki mujhe abhI sAntAkruz2a jAnA hai, to vaha usI tarapha jAegA isalie dhyeya nizcita kro| varnA, duniyA meM koI aisA taya hI nahIM karatA ki 'laghutama bananA hai'| apane 'jJAna' lie hue mahAtmA hI aisA taya karate haiM ki, 'laghutama bananA hai|' kyoMki saccA jJAna prApta kiyA hai, jabaki una logoM ko to bhrA~ti hai| laghutama bhAva kI khumArI yAnI isa 'jJAna' ke bAda 'lAina oNpha DimArkezana' dI, 'rileTivariyala' kA 'eDajasTamenTa' huaa| aba laghutama pada meM khumArI rahanI cAhie hmeN| khumArI kisa cIz2a kI? pUrA jagat gurutama kI khumArI rakhatA hai to hama kisakI khumArI rakheM? laghutama kii| isameM kucha bahuta gahana hai hI nhiiN|
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 365 loga kahate haiM ki 'dAdA' kI kyA khumArI hai! aba khumArI to ajJAnatA meM rahatI hai lekina yaha bhI eka khumArI hai na! ki jo khumArI badalatI hI nahIM kabhI bhI, eka sekanDa bhI nahIM bdltii| vaise ke vaise, jaba dekho taba vaise ke vaise hI! sAre saMyoga badalate haiM, lekina 'dAdA' nahIM badalate na! aura Apako bhI aMta meM inake jaisA hI bananA hai| ApakA dhyeya yahI honA caahie| to yaha maiMne 'lAina oNpha DimArkezana' DAla dI hai| aba Apa laghutama kI khumArI meM rho| aba vyApAra karate ho, to vaha to 'vyavasthita' ke tAbe meM hai| Apako to sirpha inase kahanA hai, caMdUbhAI se kahanA hai ki, 'bhAI, kAma karate rho| cAya pInI ho to cAya pIo, lekina kAma kro|' itanA hI kahanA hai| yAnI Apako to laghutama kI khumArI rahanI caahie| gurutama kI khumArI to sabhI logoM ne rakhI hai lekina hameM to kisakI khumArI rahanI cAhie? praznakartA : laghutama kii| dAdAzrI : hA~, baiMka meM rupaye haiM usakI khumArI nahIM rakhanI hai| laghutama kI khumArI rakhanI hai| Apako rAsa AegI yaha bAta? praznakartA : hA~, aaegii| dAdAzrI : aura isa vijJAna meM to beTe-beTiyoM kI zAdI karavAI jA sakatI hai| pagar3iyA~ pahanakara zAdI karavAI jA sakatI hai| kucha bhI bAdhaka nahIM hai kyoMki vaha saba 'rileTiva' hai aura Apa laghutama pada para baiThane ke bAda bhale hI do pagar3iyA~ pahanI hoM, mujhe koI harja nahIM hai, kyoMki ApakI khumArI kisameM hai ? laghutama pada meM! jise gurutama pada kI khumArI ho use parezAnI hai lekina laghutama pada kI khumArI to rahegI hI 'sva'-bhAva prApta karanA vahI gurutama 'khuda' laghutama bana jAe to AtmA gurutama hai| yAnI AtmA ko
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 AptavANI-9 gurutama banAne kI z2arUrata nahIM hai| hameM sirpha laghutama banane kI z2arUrata praznakartA : hama laghutama bana jAe~ to AtmA gurutama bana jAtA hai lekina AtmA to aguru-laghu svabhAva kA hai| dAdAzrI : vaha aguru-laghu svabhAva kA hai, usakI yaha bAta isa taraha se nahIM hai| gurutama kA artha kyA hai? aguru-laghu svabhAva taka pahu~canA, use gurutama kahA jAtA hai| praznakartA : lekina 'riyala' meM to aguru-laghu svabhAva nahIM hai na? dAdAzrI : vaha phira alaga hai| yaha aguru-laghu vaha mUla svabhAva hai aura yaha vyavahArika jahA~ hai vahA~ vaha laghutama bana gayA to 'riyala' meM gurutama ho jaaegaa| maiM ArAma se laghutama rahatA hU~ to merA AtmA gurutama rahatA hai, Akhira tk| usakA 'TesTa igjAminezana' praznakartA : Apa 'rileTiva' meM laghutama ho cuke haiM, usakA udAharaNa diijie| dAdAzrI : udAharaNa meM to hama yaha khullA, bolatA huA upaniSada hI haiM na! bolatA huA purANa haiM na! 'rileTiva' meM laghutama hone kA matalaba Apako smjhaauuN| yahA~ se Apako gAr3I meM le jA rahe hoM aura dUsare paricita A jAe~ to phira Apako kaheMge, 'aba utara jaao|' taba bagaira kisI bhI 'iphekTa' ke utara jaanaa| phira vApasa thor3I dera bAda kaheMge, 'nahIM, nhiiN| Apa aaie|' phira vApasa Apako biThAyA to Apa baiTha jAte ho| vApasa dUsare koI paricita mileM taba ve Apase kaheM, 'utara jaao|' to bagaira kisI bhI 'iphekTa' utara jaanaa| aura kisI bhI 'iphekTa' binA car3ha jaanaa| aisA ATha-dasa bAra ho to kyA hogA? logoM ko kyA hogA? phaTa jaaeNge| jaise dUdha phaTa jAtA hai vaise phaTa jAe~ge!
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 367 praznakartA : eka hI bAra meM phaTa jaaeNge| dAdAzrI : aura mujhe satAisa bAra kareM taba bhI aise kA aisA! aura vApasa jAkara vApasa A bhI jaauuNgaa| ve kaheMge, 'nahIM, nhiiN| Apa vApasa aaie|' to vApasa A bhI jAU~gA kyoMki hama laghutama ho cuke haiN| 'phAunDezana' akrama vijJAna ke laghutama to apanA kendra hI hai| isa kendra meM baiThe-baiThe gurutama prApta hogaa| apanI to naI 'thyorIz2a' hai sArI, bilkula naI! laghutama bhAva meM rahanA aura abheda dRSTi rakhanI, vaha isa akrama vijJAna kA 'phAunDezana' hai| 'isa' vijJAna kA 'phAunDezana' kyA hai? laghutama bhAva meM rahanA aura abheda dRSTi rkhnii| jIvamAtra ke prati, pUre brahmAMDa ke jIvoM ke prati abheda dRSTi rakhanI, yahI isa vijJAna kA 'phAunDezana' hai| yaha vijJAna koI yoM hI bagaira 'phAunDezana' kA nahIM hai| bAkI, sabhI kriyAe~ apane Apa hotI hI rahatI hai, 'mikenikalI' hotI hI rahatI hai| 'dRSTi' aura 'mikenikala,' una donoM meM bahuta 'Dipharensa' hai| dRSTi hI mukhya cIz2a hai aura 'mikenikala', vaha alaga cIz2a hai| jisane jagat ke ziSya banane kI dRSTi nahIM vedI (rakhI) hai, vaha jagat meM 'mahAvIra' nahIM bana sktaa| choTA baccA ho, bAlaka ho, mUrkha ho yA, una sabhI kA ziSya banane kI dRSTi ! laghutama ahaMkAra se mokSa kI ora praznakartA : isa laghutama kA artha kaise nikAlA? apanA jo ahaMkAra hai, vaha ahaMkAra jIro DigrI para A jAe to vaha laghutama hai? dAdAzrI : nhiiN| ahaMkAra to vaise kA vaisA hI rahatA hai lekina ahaMkAra kI mAnyatA aisI ho jAe ki, 'maiM saba se choTA hU~ aura vaha bhI eka prakAra kA ahaMkAra hI hai|' aisA hai, isa laghu kA artha 'choTA hU~' huaa| phira laghutara arthAt choTe se bhI choTA hU~ aura laghutama arthAt
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 sabhI mujhase bar3e haiM, aisA ahaMkAra / yAnI vaha bhI eka prakAra kA ahaMkAra hai ! 368 aba jo gurutama ahaMkAra hai, yAnI ki bar3e hone kI bhAvanAe~, 'maiM ina sabhI se bar3A hU~', aisI jo mAnyatAe~ haiM, unase yaha saMsAra khar3A ho gayA hai| jabaki laghutama ahaMkAra se mokSa kI tarapha jA sakate haiM / laghutama ahaMkAra arthAt 'maiM to ina saba se choTA hU~' aisA karake sArA vyavahAra claanaa| usase mokSa kI tarapha calA jAtA hai| 'maiM bar3A hU~' aisA mAnatA hai, isalie yaha saMsAra 'resa- korsa' meM utaratA hai aura ve sabhI bhAna bhUlakara ulTe rAste para jA rahe haiM / yadi laghutama kA ahaMkAra ho na, to vaha laghu hote-hote jaba ekadama laghutama ho jAtA hai, taba vaha paramAtmA bana jAtA hai ! isameM 'resa- korsa' hai hI nahIM abhI taka to gurutama banane kA prayatna kiyA thA na ? hA~, maiM inase bar3A banU~, maiM inase bar3A banU~ ! dekho na, 'resa- korsa' calA hai| usameM inAma kise? sirpha pahale ghor3e ko hI aura bAkI sabhI ko ? daur3ate haiM utanA hI / utanA hI daur3ate haiM, phira bhI unheM inAma nahIM / praznakartA: dAdA, laghutama pada meM 'resa- korsa' hai kyA ? dAdAzrI : nahIM, 'resa-korsa' nahIM hotA / jahA~ laghutama AyA, vahA~ para 'resa- korsa' nahIM hotA / 'resa- korsa' to gurutama meM hotA hai sArA / mujhameM to laghutama pada aura buddhi nahIM hai, isalie mujhe kisI se lenA bhI nahIM hai aura denA bhI nahIM hai ! buddhi kA chIMTA hI nahIM hai na! daur3ate haiM sabhI, inAma eka ko praznakartA : hara eka kI aisI icchA hotI hai na ki 'maiM kucha banU~' aura yahA~ Apake pAsa aisI icchA hotI hai ki 'maiM kucha bhI nahIM banU~, vizeSatA bilkula bhI nahIM cAhie / ' vyavahAra meM aisA rahatA hai ki maiM kucha hU~ aura mujhe kucha bananA hai|
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 369 dAdAzrI : kyoMki vahA~ 'resa-korsa' meM par3a jAte hai na! itane sAre ghor3e daur3ate haiM, unake sAtha vaha bhI daur3atA hai| 'are, tU bImAra hai, baiThA raha na cupacApa!' jabaki ve to 'sTroMga' ghor3e haiN| aura usameM bhI ina saba ghoDoM meM pahale naMbara vAle ko hI inAma milegA aura bAkI saba to hA~pha-hA~phakara mara jaaeNge| ataH isa spardhA meM to koI mUrkha bhI nahIM pdd'taa| hA~, do sau-pA~ca sau ghor3oM ko inAma de rahe hoM to apanA bhI naMbara laga jAegA aisA mAna sakate haiM lekina are, pahalA naMbara to laganevAlA hai nhiiN| to phira kisalie bekAra yoM hI isa 'resa-korsa' meM par3A hai? so jA na, ghara jaakr| isa 'resa-korsa' meM kauna utare? inake 'resa-korsa' meM kahA~ utareM? koI ghor3A kitanA joradAra hotA hai! koI cane khAtA hai, koI ghAsa khAtA hai! maiM isa saMsAra ke 'resa-korsa' meM par3A hI nahIM, isalie mujhe 'bhagavAna' mila gae! ___ aura inAma to pahale naMbara vAle ko hI! bAkI saba to bhaTaka marate haiN| hA~pha-hA~phakara mara jAe~, taba bhI kucha nhiiN| kyA aise nyAya vAle jagat meM 'resa-korsa' meM par3anA cAhie? Apako kaisA lagatA hai? praznakartA : ThIka hai| dAdAzrI : aura iMsAna kA svabhAva spardhAvAlA hI hotA hai| logoM meM spardhA rahatI hai na? praznakartA : rahatI hai na! ve to uttejita karate haiN| dAdAzrI : hara eka kSetra meM spardhA rahatI hI hai| are, ghara meM bhI yadi tIsarA vyakti A jAe, aura vaha dalIlabAjI kare aisA ho to pati-patnI meM bhI spardhA calatI hai phir| patnI aisA bole, taba ye bhAI kaheMge, 'baiTha, tU to aisA karatI hai lekina maiM to aisA kara DAlU~, vaisA huuN|' are, donoM ghor3e daur3e! kauna inAma degA tumheM ? isalie hama to kaha dete haiM ki 'hIrA bA ko jaisA AtA hai, vaisA hameM nahIM aataa|' yAnI ki
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 AptavANI-9 hama daur3ane dete haiN| 'khUba daur3o, daur3o, daur3o!' phira hIrA bA bhI kahate haiM ki, 'Apa bhole haiN|' maiMne kahA, 'hA~, ThIka hai|' __ ye loga spardhA karate haiM na, isalie duHkha Ate haiN| ye to 'resakorsa' meM utarate haiN| yaha jo 'resa-korsa' cala rahA hai use dekhatA raha, ki kauna sA ghor3A pahale naMbara para AtA hai ?! use dekhatA rahe to dekhane vAle ko koI daHkha nahIM hotaa| jo 'resa-korsa' meM utarate haiM unheM duHkha hotA hai| isalie 'resa-korsa' meM utarane jaisA nahIM hai| TIkA-TippaNI, khuda kA hI bigAr3atI hai aura dUsarA, kisI kI bhI TIkA-TippaNI (TIkA) karane jaisA nahIM hai| TIkA karane vAle kA khuda kA hI bigar3atA hai| koI bhI vyakti kucha kare, usameM TIkA karanevAlA pahale to khuda ke hI kapar3e bigAr3atA hai| aura agara usase bhI adhika gahare utare to zarIra bigAr3atA hai| aura agara usase bhI adhika gaharA utare to hRdaya bigAr3atA hai| isalie TIkA to khuda kA bigAr3ane kA sAdhana hai| usameM nahIM utaranA caahie| use jAnane ke lie jaannaa| bAkI, isameM utaranA nahIM caahie| yaha jIvana TIkA-TippaNI karane ke lie nahIM milA hai aura koI apanI TIkA kare to noMdha lene jaisA nahIM hai| praznakartA : TIkA karane vAle jIva ko apane kAma meM kucha ruci hogI tabhI TIkA kregaa| dAdAzrI : TIkA-TippaNI karanA to ahaMkAra kA mUla guNa hai| vaha spardhA kA guNa hai, isalie TIkA to rahegI hii| aura spardhA ke binA saMsAra meM rahA nahIM jA sktaa| spardhA jAe to chuTakArA ho jaae| upavAsa karate haiM, vaha saba bhI spardhA ke guNa se zurU hote haiN| 'usane paMdraha kie to maiM tIsa kruuNgaa|' isake bAvajUda bhI yaha TIkA, karane jaisI cIz2a nahIM hai| TIkA karane se pahale to apane kapar3e bigar3ate haiM, aura dUsarI TIkA se deha bigar3atI hai aura tIsarI TIkA se hRdaya bigar3atA hai| basa, itanA hI! isalie kisI kI bhI bAta meM gahare mata utaro kyoMki vaha to khuda,
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 371 khuda kA mAlika hai na?! usakI mAlikI ke 'TAiTala' usake khuda ke haiN| hama usakI TIkA kaise kara sakate haiM? nahIM to phira hama 'TresapAsara' (kisI kI saMpatti meM anAdhikRta praveza karanevAlA) kahalAe~ge! __ yoM ghur3adaur3a meM se nikala sakate haiM aba yaha saba to calatA hI rhegaa| usameM khuda calAtA hI nahIM hai| yaha to z2arA garvarasa cakhane kI Adata par3I huI hai na! isalie dUsare kI ATha sau kI tanakhvAha dekhe na, to mana meM aisA hotA hai ki, 'hameM to aThAraha sau milate haiM to hameM koI parezAnI nahIM hai| ise to ATha sau hI milate haiM !' yoM zurU ho jAtA hai ! jaise aThAraha sau ke Upara koI UparI hI nahIM hogA na, aisA! jahA~ UparI hotA hai na, vahA~ spardhA rahatI hI hai! vahA~ khar3e rahane kA kAraNa hI kyA hai hamAre pAsa? yaha kyA 'resa-korsa' meM Ae haiM?! hama kyA 'resa-korsa' ke ghor3e haiM ?! usake bajAya to vahA~ kaha de na, 'maiM bilkula mUrkha huuN|' hama to kaha dete haiM na, ki 'bhAI, hamameM akla nahIM hai, hamameM isa sAre vyavahAra kI samajha nahIM hai na!' aura sApha-sApha aisI bAta hI kara dete haiM na! aura aisA hai, hameM to dAr3hI banAnA bhI nahIM aataa| tabhI to bleDa se chila jAtA hai na! aura hamane aisA iMsAna dekhA hI nahIM hai jise dAr3hI banAnI AtI ho! ye to mana meM na jAne kyA 'igoiz2ama' lekara ghUmate rahate haiM! aisA to mere jaisA hI koI kahegA na? bAkI, sAmane to sArI duniyA hai| thor3e-bahuta loga hoM to 'voTa' mileMge, lekina yahA~ to 'voTiMga' meM maiM akelA hI hU~ isalie phira maiM zora nahIM mcaataa| cupa rahatA huuN| kyoMki 'voTiMga' meM sirpha maiM hI AtA huuN| bAkI, aisI cetAvanI kauna degA? aura maiM kahA~ cetAvanI dene bailUM? yAnI ki kaisI duniyA meM A pha~se haiN| ye bAteM sunanA Apako acchA lagatA hai ? boriyata nahIM hotI? aura isa bAta ko chAnanA mt| chAnane mata baitthnaa| yoM hI aMdara DAla denaa| nahIM to ApakI jokhimadArI aaegii| yahA~ para to yaha 'pyora' vastu hai| use buddhi se kyA chAnanA?
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 yAnI ki hama sApha hI kaha dete haiM na ki, 'bhAI, hameM vyavahAra meM aisA samajha meM nahIM AtA / ' tabhI to ve hameM chor3eMge na! aisA kaheMge tabhI duHkha mukta ho pAe~ge na ! 372 ise kuzalatA kaise kaheMge? bAkI, samajhadAra to yahA~ para bahuta mila Ae~ge na ! aise hote haiM na, to ve kaheMge, 'sAhaba, ApakA kesa maiM jitavA duuNgaa| basa, tIna sau rupaye de denA / ' aisA kahate haiM na? ghara kA khAtA-pItA hai, patnI kI gAliyA~ khAtA hai aura apane lie kAma karatA hai ! aba to mahaMgAI bar3ha gaI hai na? to z2yAdA rupaye lete hoMge na ? ! 44 aura ye sabhI hindustAna ke loga haiM na, ve bhI apanI samajha se karate haiN| kisI se sArA pUchakara nahIM sIkhe haiM ki, 'isa 'mazInarI' kA yaha baTana dabAne se kyA hogA ? vaha baTana dabAne se kyA hogA ? vaha baTana dabAne se kyA hogA?" koI usake 'Tekanizina' se pUchakara taiyAra nahIM hotaa| yaha to sArA aMdhAdhuMdha calA hai| hindustAna ke logoM ko to yaha bhI nahIM AtA ki 'rez2ara' kaise calAnA cAhie / yaha bhI nahIM jAnate ki ustare ke phala ko dhAra kitanI cAhie - kitanI nahIM / aise ghisane se ho jAegA kyA?! aura zAyada bahuta kaMjUsa ho to patthara para ghisatA rahatA hai, to balki jo dhAra hotI hai vaha bhI khatma ho jAtI hai / aura phaoNrenara to kaise haiM? vikalpI nahIM hote na ! Upara lebala likhA hotA hai ki isa bleDa kA kisa taraha se upayoga karanA hai / isa 'rez2ara' para naMbara kyoM likhe haiM eka, do, tIna, cAra, pA~ca, chaH, sAta ? vaha saba usake 'Tekaniziyana' se pUchate haiM aura usakI salAha ke anusAra karate rahate haiM jabaki apane yahA~ to vikalpI, z2arUrata se z2yAdA aklamaMda ! patnI kahegI ki, 'maiM abhI maMdira jAkara AtI hU~ / ' taba yaha kahegA ki, 'maiM kar3hI banAkara rkhuuNgaa|' aura banAtA bhI hai lekina vaha na jAne kisa cIz2a kA chauMka lagAtA hai ki apanA mu~ha bigar3a jAtA hai / T koI yahA~ reDiyo bajA rahA ho aura Apa saba yahA~ se uTha jAo to choTe bacce mujhase kaheMge ki, 'isa reDiyo ko z2arA ghumAo na !' taba
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 373 maiM kaha detA hU~ ki mujhe nahIM AtA kyoMki maiM to pahale pUchatA hU~ aura pUchakara phira sIkhatA huuN| maiM apane Apa yoM hI aMdhAdhuMdha nahIM krtaa| ___ isa 'rez2ara' ke lie bhI maiM pUchatA hU~ lekina usameM use hI koI 'Tekaniziyana' nahIM milA hogA na! ki mujhe sikhAe ki yaha aise ghumAnA hai aura vaise ghumAnA hai| 'A gayA mujhe, saba pahu~ca gayA mere aMdara!' tU bhI bevakUpha aura maiM bhI bevakUpha! aura 'Tekaniziyana' ke alAvA maiM kisase pUchU ? yaha to khuda dAla banAkara bigAr3a detA hai| nAI nahIM mile taba loga to kahate haiM, 'usameM kyA hai ?' to khuda hI bAla kATane baiTha jAte haiM, aise haiM ye loga! 'are, aise-aise kiyA ki ho gayA?' aisA hotA to yaha kArIgarI kahalAtI hI nahIM na! kalA hI nahIM kahalAtI na! ye sabhI loga jo kucha bhI sIkhe haiM, vaha kaisA hai ? yA aMdhAdhuMdha hI! ina phaoNrenavAloM ne mazInarI banAI hai, ve jAnate the ki hindusatAna ke loga vikalpI haiM, bigar3a nahIM jAnA cAhie isa taraha se banAte haiN| ve loga 'phaikTara oNpha sephTI' rakhate haiM! ye vikalpI loga haiM na! vikalpI loga nahIM hote na, to 'phaikTara oNpha sephTI' kI itanI z2arUrata nahIM pdd'tii| lekina ye to na jAne kyA hI dabA dete haiN| ina makAnoM ke kAma meM sleba bharane hote haiM, vahA~ bhI 'phaikTara oNpha sephTI' itanI bar3hakAra rakhate haiM, nahIM to loga ghara meM aMdhAdhuMdha bhareMge aura vaha gira jAegA to kyA hogA?! are, aMdhAdhuMdha bharane para bhI makAna pacAsa sAloM taka cale, utanI to 'phaikTara oNpha sephTI' rakhI hotI hai| jo bahuta kaMjUsa hote haiM, ve aisA samajhate haiM ki hameM 'rez2ara' bahuta acchI taraha se calAnA AtA hai ! to ve patthara para bleDa ghisate rahate haiN| are, nahIM hai yaha patthara para ghisane jaisI cIz2a! patthara kA aura isakA koI lenA-denA nahIM hai| isakA upayoga karanA Ae to bahuta g2az2aba kI cIz2a hai| maiMne eka bAra kahA ki 'mujhe isa bleDa kA upayoga karanA nahIM AtA, Apako bhI nahIM aataa| to aba hama yaha kisase pUchane jAe~ ? Apa to bleDa sTenalesa sTIla kI lAte ho lekina mujhe upayoga karanA
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 AptavANI-9 nahIM Ae, usameM sTenalesa sTIla kyA kare becArA? bekAra AdamI ke hAtha meM jAkara vaha bhI bevakUpha ho jAtA hai !' yAnI yaha saba vikalpI haiN| yaha sArA (sAMsArika) jJAna aisA hai ki kabhI bhI mokSa meM na jAne de| vahA~ ho gayA ahaMkAra zUnya ___mujhe to bhASaNa denA bhI nahIM aataa| yaha 'jJAna' hai itanA hI AtA hai, dUsarA kucha nahIM AtA isa jagat meN| dUsarA kucha nahIM AyA isalie to yaha AyA! aura kahIM para bhI sIkhane bhI nahIM gyaa| nahIM to jise dekho vaha guru banakara baittheNge| usake bajAya isameM 'eksaparTa' to ho jAe~, nirlepa to ho jAe~! mujhe to saMsAra ke mAmale meM kucha bhI nahIM AtA hai aura skUla meM bhI kucha nahIM AtA thaa| basa itanA hI AtA thA ki UparI nahIM caahie| vaha itanA bar3A jhaMjhaTa lagA thaa| sira para koI nahIM cAhie! phira cAhe kucha bhI khAne-pIne kA ho, usameM harja nahIM hai lekina sira para koI UparI nahIM caahie| yaha jo zarIra hai, vaha zarIra apanI 'eDajasTamenTa' lekara hI AyA hai| aba yaha 'jJAna' aisA hai na ki yaha sabhI kAma kara detA hai| bAkI, hameM saMsAra kA kucha bhI kAma nahIM AtA lekina phira bhI kAma acchA calatA hai, sabhI se acchA calatA hai| sabhI logoM ko to DA~TanA va cillAnA par3atA hai| mujhe to cillAnA bhI nahIM pdd'taa| phira bhI unakI jitanI nipuNatA hai, usase bhI jyAdA acchA kAma hotA hai| aba jinheM cappala silanI AtI hai, use cappala silate rahane haiM ! kapar3e sInA Ae, use kapar3e sIte rahane haiM! aura jise kucha nahIM Ae, unheM phAlatU baiThe rahanA hai| kucha Ae nahIM, to kyA kare phira?! bhagavAna ne kahA hai ki jise kucha bhI AtA hai, vaha jJAna ahaMkAra ke AdhAra para TikA hai| jise nahIM AtA hai use ahaMkAra hI nahIM hai na! ahaMkAra ho to Ae bagaira rahegA nahIM na! mujhe to sirpha yahI AtA hai,
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 375 phira bhI logoM ke mana meM bhrama hai ki 'dAdA saba jAnate haiM !' lekina kyA jAnate haiM ye? kucha bhI nahIM jaante| 'maiM' to 'AtmA' kI bAta jAnatA hU~, "AtmA' jJAtA-dRSTA hai," vaha jAnatA huuN| 'AtmA' jo-jo dekha sakatA hai vaha 'maiM' dekha sakatA hU~ lekina aura kucha nahIM aataa| ahaMkAra hogA taba AegA na! ahaMkAra bilkula hI nirmUla ho gayA hai| usakI jar3a taka bhI nahIM bacI hai ki isa jagaha para thA! aura usa jagaha para se usakI koI sugaMdhI taka bhI nahIM aatii| itanI hada taka jar3eM nikala cukI haiN| usake bAda kA vaha pada kitanA maz2edAra hogA! yaha to hamArI kitane hI janmoM kI sAdhanA hogI ki ekadama se phala hAz2ira ho gayA! bAkI, isa janma meM to kucha bhI nahIM AtA thaa| nipuNatA to maiMne kisI iMsAna meM dekhI hI nahIM hai| yaha jo mocI hote haiM, use kama AtA hai, vaha jUte banAtA hai lekina bAraha mahInoM nukasAna hI nukasAna karatA hai| usI taraha isa kAla ke jIva bhI nukasAna hI karate haiN| z2arA se nipuNa hote haiM to ve phAyade kI bajAya nukasAna z2yAdA karate haiN| sArA camar3A bigAr3a dete haiN| jUte bhI silatA hai aura pA~ca sau jUtoM kA camar3A bigAr3a detA hai ! vahA~ kyA naphA huA? mehanata kI aura bekAra hI nukasAna huaa| yAnI mukhya vyApAra meM nukasAna hotA hai| vaha to puNya ke adhIna hai| usameM ye loga kyA kamAne vAle the? yaha to puNya kI kamAI hai! jabaki yaha akkala ke bore jUte hI ghisate rahate haiM ! isalie hama to zUnya hI haiN| kucha AtA hI nahIM thA aisA samajhakara calo na! saba kainsala karake nIce naye sire se rakama likhanI hai| kauna sI rakama? hamArI zuddhAtmA kI rakama pakkI! nirlepa bhAva, asaMga bhAva sahita ! yaha to yahA~ para saMpUrNa rakama dI huI hai| 'dAdA' ne zuddhAtmA diyA taba zuddhAtmA hue| nahIM to kucha thA hI nahIM, paise bhara kA bhI sAmAna nahIM thA! jagat jItA jA sakatA hai, hArakara isa 'jJAna' ke bAda Apako niraMtara zuddhAtmA kA dhyAna rahatA
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 AptavANI-9 hai isalie roz2a zAma ko hameM pUchanA cAhie ki, 'caMdUbhAI ho yA zuddhAtmA?' to kahegA ki, 'zuddhAtmA!' to pUrA dina zuddhAtmA kA dhyAna rahA kahA jaaegaa| praznakartA : hama aisA kaheMge to loga hameM pAgala kheNge| dAdAzrI : pAgala kaheMge to 'caMdUbhAI' ko pAgala kheNge| Apako to koI kahegA hI nhiiN| Apako to pahacAnate hI nahIM hai na! 'caMdUbhAI' ko kaheMge to 'Apa' kahanA ki, 'caMdUbhAI, Apa hoMge tabhI kaha rahe hoMge aura agara Apa nahIM ho phira bhI agara kaheMge to unakI jokhimdaarii| vaha phira ApakI jokhimadArI nahIM hai|' 'Apako' aisA kahanA hai| praznakartA : hameM koI kucha kahe, pAgala kahe, beakla kahe, to acchA nahIM lgtaa| dAdAzrI : aisA hai na, Apako ha~sanA ho to ATA nahIM phA~kanA cAhie aura ATA phA~kanA ho to ha~sa nahIM skte| donoM meM se eka rkho| Apako mokSa meM jAnA hai, to loga pAgala bhI kaheMge aura mAreMge bhI sahI, sabhI kucha kareMge lekina Apako apanI bAta chor3a denI pdd'egii| Apa kaha denA, 'bhAI, maiM to hArakara baiThA huuN|' hamAre pAsa eka sajjana Ae the| maiMne unase kahA ki, "Apako hArakara jAnA pdd'egaa| isake bajAya maiM hArakara baiThA huuN| tU ArAma se khAkara-or3hakara so jA na! tujhe jisakI z2arUrata thI, vaha tujhe mila gyaa| 'dAdA' ko harAne kI icchA hai na? to maiM khuda hI kabUla karatA hU~ ki maiM hAra gyaa|" arthAt inakI barAbarI kaise kara pAe~ge? yaha sArI to mAthApaccI kahalAtI hai| isa deha ko mAra par3e to acchA, lekina yahA~ to dimAg2a ko mAra par3atI hai| vaha to bahuta parezAnI hai| jagat kI miThAsa cAhie aura yaha bhI cAhie, donoM nahIM hogaa| jagat meM to agara koI harAne Ae~ na, to hArakara baiThanA cAhie caina se| loga to unakI bhASA meM javAba deNge| 'bar3e zuddhAtmA ho gae ho?' aisI saba gAliyA~ bhI deMge kyoMki logoM kA svabhAva hI aisA hai| khuda ko
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama mokSa meM jAne kA mArga nahIM milA hai isalie dUsaroM ko bhI nahIM jAne dete, aisA hai logoM kA svabhAva / yaha jagat mokSa meM jAne de aisA hai hI nahIM, isalie inheM samajhA-bujhAkara, Akhira meM hArakara bhI kahanA ki, 'hama to hAra cuke haiN|' taba ve Apako chor3a deNge| 377 ye loga to kisI kI bhI nahIM sunate the na ! isalie hameM samajha jAnA cAhie ki harAne Ae haiM, tabhI se kahanA cAhie ki 'bhAI, maiM to hArakara baiThA huuN| Apa jIta gae, maiM to Apase hAra gayA / ' aisA kaheMge to use nIMda AegI ki 'maiMne caMdUbhAI ko harA diyaa|' isase unheM saMtoSa hogA ! varnA pragati ruMdha jAtI hai hama apanI 'progresa' nahIM chodd'te| hama eka bAra vinatI karake dekha lete haiN| varnA, hama to bAta chor3akara Age cala par3ate haiM / hama kahA~ taka baiThe raheM?! hama Apako samajhAte haiN| yadi Apa apanI bAta pakar3akara rakho, to hama turaMta chor3a dete haiM / hama samajha jAte haiM ki inheM dikhAI nahIM de rahA, to hama kahA~ taka baiThe raheM? baiThe nahIM rahanA cAhie na ? hameM apanI rAha pakar3a lenI cAhie na ! kyoMki unheM Age dikhAI hI nahIM detA na ! yahA~ se tIna sau phuTa dUra koI eka sapheda ghor3A lekara khar3A ho aura hama kisI se pUcheM ki, 'bhAI, vahA~ kyA khar3A hai ?' taba vaha kahegA ki, 'gAya khar3I hai|' to kyA hameM use mAranA cAhie ? kyoM nahIM mAranA cAhie? vaha usa ghor3e ko gAya kaha rahA hai na ? to use mAranA hI cAhie na? nahIM! use aisI 'loMga sAiTa' nahIM ho to, usameM usa becAre kA kyA doSa ? vaha to acchA hai na, ki gadhA nahIM kaha rahA ! varnA vaha gadhA kahe taba bhI hameM 'eksepTa' karanA par3egA / use jaisA dikha rahA hai, vaisA hI vaha kaha rahA hai| aisA hai yaha jagat ! hara kisI ko, jise jaisA dikhAI diyA, vaisA hI vaha bola rahA hai| isa ghor3e ke udAharaNa para se Apa bAta ko samajha gae na ? jaisA
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 AptavANI-9 dikhAI detA hai vaisA hI bolate haiM na, loga? usameM unakA kyA doSa hai ? Apako samajha lenA hai ki usa becAre ko dikhAI hI aisA detA hai, isalie yaha aisA bola rahA hai| to Apako kahanA hai ki, 'hA~ bhAI, terI dRSTi se yaha ThIka hai|' taba Apako aisA bhI nahIM kahanA cAhie ki, 'nahIM, hamArI dRSTi se hamArA ThIka hai|' itanA hI kahanA ki, 'terI dRSTi se yaha ThIka hai|' nahIM to vApasa kahegA ki, 'ruko, ruko, ApakI dRSTi se kyA hai vaha mujhe btaao|' yoM balki vaha vApasa biThAkara rkhegaa| isake bajAya terI dRSTi se ThIka hai, kahakara Apako calane hI laganA hai! yoM hama dikhAI dete haiM bhole lekina haiM bahuta pkke| bAlaka jaise dikhAI dete haiM, lekina pakke haiN| kisI ke sAtha hama baiThe nahIM rahate, calane hI lagate haiN| hama hamArI 'progresa' kahA~ chor3e? _ 'jJAnIpuruSa' ke pAsa hita kI bAta hotI hai| unase do zabda samajha leM na, to bahuta ho gayA! do zabda samajha meM Ae~, aura unameM se eka hI zabda yadi hRdaya meM utara jAe to vaha zabda mokSa meM pahu~cane taka use chor3egA nhiiN| itanA vacanabalavAlA hotA hai, itanI vacanasiddhi hotI hai usa zabda ke pIche ! chUTane ke lie g2az2aba kI khoja isalie hamane yaha kahA hai na ki 'bhAI, Apa saba kA sahI hai lekina hamArA yaha spardhAvAlA nahIM hai| yaha bejor3a cIz2a hai| tujhe halkA kahanA ho to halkA kaha, bhArI kahanA ho to bhArI kaha lekina yaha hai bejor3a! isakI spardhA meM koI nahIM hai|' hama kisI ke sAtha spardhA meM nahIM haiN| hameM koI pUche ki, 'bhAI, ina phalA~ logoM kA kaisA hai ?' to hama turaMta aisA kaha dete haiM ki, 'hameM unakI tarapha koI rAga-dveSa nahIM hai|' jaisA hai vaisA kaha dete haiN| hamameM spardhA nahIM hai| lenA-denA hI nahIM hai na! aura isa spardhA meM hameM naMbara nahIM lAnA hai| mujhe kyA karanA hai naMbara kA? mujhe to kAma se kAma hai| hamAre pAsa bhI jaba Ter3hA bolane vAle Ate haiM taba maiM kahatA hU~
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama ki, 'yaha to hama aisA jAnate hI nahIM the / Apane kahA taba hameM patA calA aura Apa to sabakucha patA lagAkara baiThe hue ho|' aisA kahakara use vApasa nikAla dete haiN| hA~, varnA agara use harA deMge to use nIMda nahIM AegI aura hameM doSa lagegA / to usake bajAya to, kaI logoM se hama aisA kahate haiM 'so jA na ! tU hamase jIta gayA to ghara jAkara rezamI cAdara bichAkara so jA / ' usake mana meM aisA hotA hai ki 'calo na thor3A jIta jaauuN|' isalie hama kahate haiM ki 'tU jIta gayA, le!' aura yadi use harA deMge na, to use nIMda nahIM AegI aura mujhe to hArakara bhI nIMda AegI / jitanA hAratA hU~, utanI z2yAdA nIMda AtI hai| 379 hAranA DhU~Dha nikAlo! yaha naI khoja hai hamArI, 'jItA huA iMsAna kabhI bhI hAra sakatA hai, lekina jo hArakara baiThA hai na, vaha kabhI bhI nahIM hAra sktaa|' jItane ke lie nikalA na, tabhI se phela kahA jAtA hai| ye lar3AIyA~ nahIM haiN| zAstra meM jItane nikalA yA kisI meM bhI jItane nikalA, lekina jItane nikalA isalie tU phela ! yaha jJAna spardhA rahita jJAna hai| yaha jJAna spardhAvAlA nahIM hai isIlie to durlabha, durlabha, durlabha kahA hai na! 'jJAnIpuruSa' milane durlabha haiM! eka meM eksaparTa, lekina aura sabhI meM... hama to 'abudha' haiM aisA pustaka meM chapA bhI hai| maiM logoM se kahatA hU~ ki 'hama to abudha haiM !' taba loga kahate haiM, 'aisA mata kahie, mata kahie !' are bhAI, tU bhI bola / tU bhI abudha bana, nahIM to mArA jAegA ! loga to tere paira tor3a DAleMge ! isalie hameM aklamaMda banane kI bAta hI nahIM karanI hai isIlie to hamane abudha kA kArakhAnA DhU~Dha nikAlA na ! dekho na, kaisA DhU~Dha nikAlA ! are, hameM jaba vyavahAra meM samajha nahIM AegA to vakIla ko DhU~Dha nikAleMge ki, 'le rupae, aura kucha karake de / yaha jhagar3A kara rahA hai usakA hala lA de|' kaheMge, aura phira bhalA hama kahA~ akla kA upayoga kareM ! aise aklamaMda loga to milate haiM na ! koI paccIsa rupaye meM milate haiM, koI
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 pacAsa rupaye meM milate haiM, koI sau rupaye meM milate haiM / Akhira meM eka dina ke pA~ca sau rupaye meM bhI milate haiM na ! taiyAra hI milate haiM, to phira akla kA upayoga kyoM kareM ? ! Apako samajha meM AyA na ? 380 4 I ye to bahuta puNyazAlI loga haiM to loga aisA kaha dete haiM ki 'akla nahIM hai'| yaha bahuta acchA hai / ise to inAma kahate haiM / yaha to logoM ne hI kIcar3a meM gahare nahIM utarane diyA / 'eya ruka jA ! bhItara mata utaranA, tU DUba jAegA ! kIcar3a meM paira pha~sa jAe~ge !' taba kahA, 'acchA!' isa kinAre para khar3e rahe isIlie to yaha 'jJAna' pAyA ! varnA to jo DUba cuke haiM, unake cehare to dekho, sabhI ke ! jaise eraMDI kA tela pIyA ho vaise ho gae haiM, ve sayAne banane, nAma kamAne gae the to ! praznakartA : lekina bAhara vAle hara bAta meM mUrkha ThaharA dete haiM, vahA~ kyA kareM ? dAdAzrI : hA~, to hameM vahI banane kI z2arUrata haiM / hamAre bahuta puNya jAge haiM! aura vahA~ para una logoM meM hameM ekadama ha~sI-khuzI se nahIM rahanA hai, lekina dikhAvA to aisA hI karanA hai ki hameM tere sAtha ghur3adaur3a meM AnA hai, sirpha dikhAvA hI ! balki aMdara se to, agara vahA~ cale jAe~ na, to bhI hAra jAnA cAhie ! taba phira unheM mana meM aisA lagegA ki 'hama jIta gae haiN'| hamane to sAmane se kitane hI logoM ko aisA kaha diyA thA ki, 'bhAI, hamameM barakata nahIM hai|' vaha saba se acchA rAstA hai| bAkI to yaha saba ghur3adaur3a hai ! 'resa- korsa' hai ! vahA~ hama kisake sAtha daur3eM ? 'nahIM hai hamameM koI barakata, nahIM hai calane kI zakti, ' vahA~ kisake sAtha daur3eMge? taba bhI loga kaheMge, 'ApakI kahA~ abhI bahuta umra huI hai ? ' taba maiMne kahA 'lekina, adhika umra vAle ke sAtha bhI mujhase nahIM daur3A jaataa| hameM dUsarA kucha to AtA nahIM hai|' isa bevakUpha kI akla kA kyA karanA hai ? jo akla, kirAe para milatI hai ! dekho na, 'eksaparTa' to, jahA~ se z2arUrata ho, vahA~ se kirAe para mila jAte haiN| kahA~ ke 'eksaparTa' ? taba kahate haiM, 'inkama Taiksa' ke / ve
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 381 bhI kirAe para, dUsarA bhI kirAe para, tIsarA bhI kirAe para, DaoNkTara bhI kirAe para, vakIla bhI kirAe para, sabakucha kirAe para! __koI bhI iMsAna, apanI-apanI lAina meM hoziyAra hotA hai aura bAkI lAinoM meM sabhI bevakUpha hote haiN| usase to apanA acchA hai, eka lAina meM bar3A 'eksaparTa' kahalAne se saba meM bevakUpha! are... bar3e dAdAcAMda jI hote haiM, lekina koI khAsa bAta Ae to kahate haiM, 'isake lie to usake pAsa jAnA pdd'egaa|' hamAre pAsa makAna banavAne Ate haiN| yoM to bar3e DaoNkTara hote haiM, lekina ve becAre vinaya meM rahate haiM kyoMki unheM isa tarapha kA kucha bhI patA nahIM hai na! aisA hai yaha jagat / bAkI bAtoM meM bevakUpha hI hotA hai| hara eka bAta meM to koI taiyAra ho hI nahIM sakatA na! yAnI kahIM na kahIM to bevakUpha kahalAegA na? usase to sabhI meM bevakUpha bana jAo na! Apako samajha meM nahIM AyA? eka sUMTha kI gA~Tha ke lie paMsArI kahalAnA, isase to 'hama paMsArI haiM hI nahIM, paMsArI to aap|' hamArI khoja acchI hai na? eka strI se pUchA ki, 'aba ApakA pati kA dehAMta ho gayA hai, to kArakhAnA kaise calAe~gI?' to mujhase kahane lagIM, 'vaha to mainejara rakha guuNgii|' to phira, yoM kirAe para milatA hai aisA saba?! to phira pati mara gayA to ro kyoM rahI hai? yadi saba kirAe para milatA hai, akla bhI kirAe para milatI hai aura sabakucha kirAe para milatA hai to kirAe para se le Ao na! jabaki 'ise' (jJAna) kirAe para thor3e hI lenA hai? 'yaha' to asala dhana hai! loga kirAe para milate haiM yA nahIM milate? dAdAcAMda jI kirAe para milate haiM yA nahIM milate? unheM pA~ca haz2Ara rupaye mila rahe hoM aura hama kaheM, dasa haz2Ara duuNgaa| to turaMta dAdA caMda jI A jAe~ge na! kirAe para milate haiM aura 'hameM' to kisI ke yahA~ kirAe para nahIM jAnA hai, aura kyA hameM koI kirAe para le sakatA hai? hamArA kirAyA bhI nahIM de sakate na! amUlya kA kirAyA kaise de sakeMge? yaha bilkula ThIka sarala rAstA hai na? isameM kyA akla rakhanI hai? to tabhI se hamane bAta chor3a dI na, lagAma hI chor3a dI na! aura kaha diyA, 'hameM samajha meM nahIM aataa|' to
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 AptavANI-9 hama mukta! aura maiM to aisA bhI kahatA hU~, 'aba Apa DhU~Dhane jAoge to mujhameM koI barakata nahIM rahI!' taba ve loga kaheMge, 'aisA mata khie|' aba apane hAtha meM pataMga A gii| logoM kI pataMga ko gotA khAnA hogA to khAegI, lekina apanI pataMga kI Dora to hAtha meM A gaI! hama ina logoM kI dauDadhAma meM kahA~ paDe?! 'saba-sabakI saMbhAlo, maiM merI phor3a letA huuN|' isa akla kA karanA kyA hai? Apa yadi isameM gahare utare hote na, to kitane gahare utara cuke hote lekina Apa hamArI taraha dUra hI rahe, vaha acchA huA! hameM to loga sAmane se kahate haiM ki, 'Apa to yoM bahuta taraha-taraha kA acchA dikhAte ho|' taba maiMne kahA, 'nhiiN|' aMta meM aisA bhI kaha detA hU~ ki, 'maiM saba bhUla gayA hU~, aba to bhAna hI nahIM rhtaa|' ___ 'majhameM to koI barakata nahIM rahI aba,' jaba aisA kahate haiM, to logoM ko bahuta acchA lagatA hai| varnA barakatavAle loga to yahA~ para saudA karane A jaaeNge| are! yahA~ para yaha kyA saudA karane kI cIz2a hai? (hama) saba se Upara haiM! saudA to terI kAbilIyata kA kara! hama to UparI ke bhI UparI haiM aura phira bagaira barakata vAle haiM ! isalie kaha dete haiM, 'bagaira barakata vAle meM kyA DhU~Dha rahe ho?' cora-luTere mileMge na, taba bhI kaha deMge, 'hamAre jaise bagaira barakata vAle se kyA lenA hai? tujhe jo cAhie vaha le le jeba meM se! hameM denA nahIM aataa| hama bagaira barakata vAle haiN|' loga to bacapana se hI DA~Tate the ki 'tujhameM koI barakata nahIM hai|' koI aura kahe usase to phira hama hI kaha deM na! kisI ko zAyada kahanA par3e, koI 'sarTiphikeTa' de, usake bajAya hama hI 'sarTiphAiDa kaoNpI' bana jAe~ na, to jhaMjhaTa hI miTa jAegI na! logoM ko kahanA par3e ki, 'tujhameM barakata nahIM hai, tujhameM kucha bhI barakata nahIM hai!' aura hama vaha barakata lAnA cAheM to isakA hisAba kaba milegA? isase hama hI 'sarTiphAiDa' binA barakata vAle ho jAe~ na! to hala A jAe na!
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 383 resakorsa ke pariNAma svarUpa hamArA kaMpaniyoM meM pahale naMbara Ane lagA na, taba mana meM pAvara ghusa gayA ki yaha to dimAg2a bahuta acchA kAma kara rahA hai| lekina taba to, akla nahIM thI, kamaakla thA, parezAnI mola lene kA saMgrahasthAna thA / parezAnI kama kare, use akla kahate haiM ! hA~, Ane vAlI parezAnI apane pAsa na Ae, bIca meM koI aura hI vaha tAja pahana le to vaha parezAnI usake pAsa calI jaaegii| logoM kA to tarIkA hI galata hai, rivAz2a hI pUrA galata hai ! to ina logoM ke rIta-rivAz2a ke anusAra hama daur3akara pahalA naMbara lAe / usake bAda bhI vApasa AkharI naMbara AyA, to phira maiM samajha gayA ki yaha dagA hai! maiM to vahA~ bhI daur3A hU~, khUba daur3A hU~, lekina usameM pahalA naMbara lAne ke bAda phira AkhirI naMbara AyA thA / taba huA ki, "yaha kaisA cakkara hai ? yaha to pha~sane kI jagaha hai!' isameM to koI halkA AdamI jaba cAhe taba apane ko maTiyAmeTa kara sakatA hai| aisA kara degA yA nahIM kara degA? pahalA naMbara Ane ke bAda dUsare dina hI thakA detA hai ! taba hama samajha gae ki isameM pahalA naMbara Ane ke bAda phira AkharI naMbara AtA hai, isalie ghur3adaur3a meM utaranA hI nahIM hai / hama to sirpha caina se hI rahe haiN| pahale to rAste aise Ter3he-mer3he the na, to aMdara hisAba calatA thA ki yaha rAstA aise mur3akara vApasa usa tarapha jA rahA hai! to pUrA vartula ho, to eka kA tIna gunA ho jAegA, to yaha AdhA vartula Der3ha gunA hotA hai to Der3ha gunA rAstA calane ke bajAya sIdhA hI calA thaa| zurU se hI meM logoM ke rAste para calA hI nahIM, merA Ama rAstA hai hI nahIM / Ama rAste se vyApAra bhI nahIM / alaga hI vyApAra ! rIta bhI alaga aura rasma bhI alg| sabhI kucha logoM se alaga aura ghara para kabhI raMga nahIM krvaayaa| dIvAroM ko raMganA ho to apane Apa hI raMga jAe~ ! isalie hama to yahI eka zabda kahate haiM ki, 'hamameM aba barakata
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 AptavANI-9 nahIM rhii|' barakata to hamane dekha lI! bahuta daur3e, khUba daur3e! yaha to maiM hisAba nikAlakara anubhava se kaha rahA huuN| anaMta janmoM se daur3A thA, vaha to saba bekAra gyaa| 'TaoNpa' para rahe, usa taraha se daur3A hU~, lekina sabhI jagaha mAra khAI hai| isake bajAya to bhAgo na, yahA~ se! apanI asala jagaha DhU~Dha nikAlo, vAha....jAyajenTika! isalie agara Upara se devatA bhI Akara kaheM, Apako isa ghur3adaur3a meM pahalA naMbara de rahe haiN|' taba bhI kaheMge, 'nahIM, ye dAdA usa jagaha para jAkara Ae~ haiM, ve usa jagaha kI bAteM batAte haiM aura vaha hameM saca lgaa| hameM ghur3adaur3a cAhie hI nhiiN|' hamAre saMbaMdhI ke sAtha paise se saMbaMdhita bAta nikalI na, taba mujhe kahate haiM, 'Apane to bahuta acchA kamA liyA hai|' maiMne kahA, 'mere pAsa aisA kucha hai hI nhiiN| aura kamAI meM to, Apane kamAyA hai| vAha... mileM vagairaha saba rakhI haiN| kahA~ Apa aura kahA~ maiM !? Apa na jAne kyA sIkha gae ki itanA sArA dhana ikaTThA ho gyaa| mujhe isa bAre meM kucha nahIM aataa| mujhe to usI bAre meM aayaa|' aisA kahA isalie phira hamArA unase koI lenA-denA hI nahIM rahA na! 'resa-korsa' hI nahIM rahA na! hA~, kucha lenA-denA hI nhiiN| kyA unake sAtha spardhA meM utaranA thA? loga hamezA hI aisI spardhA meM rahate haiM, lekina maiM kahA~ unake sAtha dauDUM? unheM inAma lene do na! hameM dekhate rahanA hai| aba, agara spardhA meM daur3eMge to kyA dazA hogI? ghuTane vagairaha chila jaaeNge| isalie apanA to kAma hI nahIM hai| __ inAma 'pahale' ko, hA~phanA sabhI ko hameM kisI paricita ke yahA~ vivAha meM jAnA hotA, taba agara unhoMne mujhe bIca meM biThAyA ho aura agara koI jayacaMda A jAe~ to kahate, 'jarA khisakanA, phalA~ Ae~ hai to khisknaa|' koI DaoNkTara A jAe, to 'khisknaa|' mohana bhAI A jAe~ ki to 'khisknaa|' yoM khisaka-khisakakara tela nikala jAtA thaa| yoM khisaka-khisakara nauveM
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama naMbara taka para calA jAU~ isalie phira maiM baiThatA hI nahIM thA! maiMne kahA, 'hameM yaha nahIM pusAegA, hameM isa resa korsa meM nahIM utaranA hai / pahale naMbara ke ghor3e ko hI inAma dete haiM, dUsarevAle ko dete hI nahIM hai phira / ' to phira ve mujhase kahate haiM, 'Apa cAcA haiM isalie vivAha meM Apako bIca meM biThA rahe haiM, to kyoM nahIM baiTha rahe haiM ? aura Apa idhara-udhara ho jAte haiM aura phira dUra khar3e rahate haiM yA kahIM bhI baiTha jAte haiN| vyavahAra meM hamArA burA dikhatA hai na!' maiMne kahA, 'nahIM, kucha burA nahIM dikhatA loga samajha gae haiM mujhe ki ye bhakta haiM aura inheM isa cIz2a kI koI samajha nahIM hai|' taba bhI kahate haiM, 'nahIM, lekina hamArA burA dikhatA hai|' taba maiMne unheM smjhaayaa| maiMne kahA, 'bhAI, maiM kabhI bhI kahatA nahIM hU~ lekina aisA pUcha rahe ho isalie saca hI batA detA huuN| maiM vahA~ bIca meM baiThatA hU~ aura phira jaba jauharI lakSmIcaMdavAle Ae~ge taba mujhe haTanA pdd'egaa| phira ye magana bhAI, zaMkara bhAI Ae~ge to mujhe haTanA pdd'egaa| yAnI ki mujhe jagaha badalanI par3egI / aura isa taraha apamAna uThAne se to yahA~ sammAna se baiThane meM kyA burAI hai ? maiM spardhA meM nahIM par3atA, isa resa korsa meM nahIM pdd'taa|' isalie maiMne kahA, 'mujhe bIca meM baiThane ke bAda nauveM naMbara para jAnA par3e, aisI nAka kaTavAne ke bajAya hama dUra hI acche / ' lekina maiMne aisA mu~ha para nahIM kahA balki aisA hisAba lagA kara maiM khisaka gayA ki isa 'resa- korsa' meM pahale ghor3e ko inAma milegA, bAkI to kisI ko inAma nahIM milanevAlA na! aisI ghur3adaur3a mujhe pasaMda nahIM hai| jo prathama Ae use inAma aura jo dUsare naMbara para Ae vaha itanA hA~pha jAtA hai lekina use inAma kucha bhI nahIM / taba kahe, 'bahuta lucce haiM aap|' maiMne kahA, 'aba ise jo mAno, vaha hai / yaha hamArI kalA hai ! aura Apa ise luccAI mAno yA kucha bhI mAno vaha ThIka hai / ' taba kahA, 'yaha to chUTa jAne kI asala kalA hai, luccAI DhU~Dha nikAlI !' 385 lekina yaha hamArI kalA hai ! bhojana vagairaha karate haiM, AiskrIma khAte haiN| maiM to cAya pIte-pIte dekhatA rahatA hU~ ki kauna sA ghor3A prathama AtA hai| hA~, hameM cAya pIte-pIte dekhanA hai ki vaha ghor3A prathama aayaa| hameM usameM daur3anA nahIM hai / hameM jJAtA - dRSTA rahanA hai / isa ghaur3e ke sAtha
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 AptavANI-9 kahA~ daur3eM? phira bhI hama eka bAra nAla lagAne gae the (eka bAra hamAre (dAdA ke) bUTa kI kIla bAhara nikala AI to tapasvI kI taraha tapa karane gae), to paira meM abhI taka ghaTTe par3e hue haiM! to 'parsanAliTI' par3egI jahA~ dekho vahA~ resa-korsa kyoMki sabhI loga resa-korsa meM utare hue haiN| ghara meM vAipha ke sAtha bhI resa-korsa khar3A ho jAtA hai| do baila sAtha meM cala rahe hoM aura eka z2arA Age bar3hane lage na, to dUsarA sAthavAlA bhI z2ora lagAtA hai phir| praznakartA : aisA kisalie? dAdAzrI : resa-korsa meM utare haiM islie| sAthavAlA Age bar3ha rahA ho to ise irSyA hotI hai ki vaha kyoM pIche raha jaae| isa ghur3adaur3a meM kisI kA naMbara nahIM lagA hai| maiM isa ghur3adaur3a meM nahIM utrtaa| isa ghur3adaur3a meM hA~pha-hA~phakara mara jAe~ taba bhI kisI kA naMbara nahIM lagA hai| yoM hotA to hai akla kA borA! aura aMta meM hA~phakara mara jAe taba kahatA hai 'vaha mujhe dhokhA de gayA aura vaha mujhe dhokhA de gyaa'| assI varSa kI umra meM bhI tujhe dhokhA de gayA! anaMta janmoM taka isa resa-korsa meM daur3atA rahegA phira bhI aMtima dina tU dhokhA khAegA, aisA hai yaha jgt| saba bekAra jaaegaa| Upara se behisAba mAra khaaegaa| isake bajAya to bhAgo yahA~ se, apanI asala jagaha DhU~Dha nikAlo, jo apanA mUla svarUpa hai| isa jagat ko koI jIta hI nahIM pAyA hai| isalie yaha hamArI bahuta gahana khoja hai ki jo hameM isa jagat se jitavA de| 'hama to hArakara baiThe haiM, tumheM jItanA ho to AnA' khnaa| yaha hamArI khoja bahuta gahana hai| pUrA 'varlDa' Azcaryacakti ho jAe aisI khoja haiM, aura hamane jIta liyA hai isa jagat ko! varnA, isa jagat ko koI jIta hI nahIM pAyA hai| hamArI eka-eka khoja aisI haiM ki jo jitavA de| aisI khoja haiN| hA~, eka-eka khoja! yaha 'akrama vijJAna' hai ! vijJAna hI pUrA akrama hai| krama
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 387 meM to aisA hotA nahIM na! kramika meM to aisA nahIM kaha sakate ki mujhameM barakata nahIM hai| yaha 'akrama vijJAna' hai| Apa 'resa-korsa' meM se nikala gae ki turaMta 'parsanAliTI' pdd'egii| 'resa-korsa' meM 'parsanAliTI' nahIM par3atI, kisI kI bhI nahIM par3atI hai| jitavAkara jAne do anaMta janmoM taka yahI kiyA hai nahIM to aura kyA kiyA hai ? dUsarA kyA dhaMdhA kiyA hai ? lekina aba yaha 'jJAna' hai to palaTa skegaa| nahIM to palaTa nahIM sakatA na! yaha 'jJAna' khuda ke doSa dikhA sakatA hai hameM! aura phira hameM svIkAra bhI hotA hai ki 'nahIM, vAstava meM apanA hI doSa hai|' varnA to kisI se pUchane jAnA par3atA hai| to kyA vaha barakatavAlA hai, ki hameM hamArA (doSa) dikhA sake? hameM khuda ko hI laganA cAhie ki apanA doSa hai yh| yAnI jItane kI koI z2arUrata nahIM hai| hamane hamezA aisA rkhaa| jItane kA to 'prinsipala' kabhI rakhA hI nhiiN| use jitavAkara bheja detA hU~ aura phira maiM use bhUla hI jAtA hU~ aura vaha bhI dUsare kAma meM laga jAtA hai lekina agara maiM harAkara bheja dUM to phira taMta (dveSa sahita yAda) rkhegaa| taMta rakhegA to phira vaha chor3egA hI nhiiN| isalie pahale se hI hameM jitavAkara bheja denA caahie| praznakartA : ki maiM hArA aura tU jItA, bhaaii| dAdAzrI : aisA mu~ha para nahIM kahanA hai| nahIM to usake mana meM aisA hogA ki 'ohoho! ThaMDe par3a ge| ThIka hai!' praznakartA : mu~ha para kaheMge to kyA hogA? dAdAzrI : mu~ha para kaheMge taba to phira taMta rakhatA hai, ki 'mujhe aise nahIM jItanA hai|' mujhe kisI ne kahA bhI thA na ! maiMne aisA kahA thA ki, 'bhaI, maiM to hArakara baiThA huuN| Apa jIta gae, aba caina se ghara jAkara so jAo ArAma se|' taba usane kahA, 'mujhe aisA nahIM caahie|' taba
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 AptavANI-9 maiMne socA, 'svAda mata nikaalo|' yAnI taMta rakhatA hai ! aisA kaheM to aisA aura aisA kaheM to aisA! Apatti aura burA mAnane vAlA jagat ! use to Apatti uThAnI hI hai, burA laganA hI hai, jabaki hameM to, balki agara rukAvaTeM Ae~ yA burA lage aisA ho taba bhI use haTA dete haiN| aba hameM 'dAdA' ke jJAna ko to rauzana karane kA prayatna karanA hai aura phira bhI rauzana nahIM huA, to ThIka hai| usakA koI taMta thor3e hI pakar3anA hai ? hamAre prayatna paoNz2iTiva hone caahie| saMyoga negeTiva kare, to hama kyA kara sakate haiM? kahIM aisI pakar3a pakar3anI cAhie? lekina nahIM, basa taMta hI rahatA hai ki harAnA hI hai ! hAra-jIta ke khela! hama to, kisI ko harAne ko bhayaMkara jokhima mAnate haiN| bAda meM phira vaha hameM harAne kI taiyArI karegA, isase use jitavAkara bheja do! to parezAnI nhiiN| sAmane vAle ko jitavAkara bheja de to phira hai koI jhaMjhaTa? hamArI ora se koI bAta hI nahIM rahegI na! phira vaha aura koI vyApAra zurU kara degaa| use harAe~ge to hamArI tarapha se sArI jhaMjhaTa khar3I rahegI na? jitavAkara bhijavA deMge to dUsarA vyApAra zurU kara degA vaha ! isalie yaha 'akrama vijJAna' bahuta acchA hai na! ina 'dAdA' ke kahe anusAra caleMge na, to isa pUrI bhaTThI se chUTa jAe~ge, bhItara se nATakIya rahanA hai hameM aura phira ina logoM ke sAtha vyavahAra kA hala aaegaa| pUre vyavahAra kA samAdhAna nahIM kareMge to ye lAla jhaMDI dikhaaeNge| yahA~ to koI lAla jhaMDI dikhAtA hI nahIM hai na! rAstA hI kliara hai, yaha 'vijJAna' hI alaga prakAra kA hai| hameM kisI se kucha bhI lene kA koI kapaTa nahIM hai, yaha nirvivAda bAta hai aura kisI se hameM aisA kucha hai nahIM ki, 'yaha hamArA aura yaha parAyA' yaha bhI nirvivAda bAta hai to phira hameM kyA parezAnI ? korsa, 'akrama vijJAna' kA ____ aura yahA~, yaha to 'akrama vijJAna' hai, alaga hI prakAra kA, alaga hI taraha kA vijJAna hai| kaisA lAbhakArI hai na?
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] laghutama : gurutama 389 praznakartA : koI sIkhe aura kare to? dAdAzrI : hA~, hamArA zabda jo sIkha gayA aura usa anusAra calA phira to samajho kAma hI ho gyaa| 'jJAnIpuruSa' kA eka hI akSara yadi samajha meM A gayA to kalyANa hI ho jAegA! bAkI, tharDa meM se phortha meM kaba jAe~ge? usase ye 'dAdA' maiTrika se bAhara 'pharsTa iyara' meM biThA dete haiM! ve loga to 'phiphtha', 'sikstha' meM hai, aura khuda se to tharDa meM bhI pAsa nahIM huA jA sktaa| usake bajAya 'dAdA' kahate haiM usa anusAra calo na, to hala A jaaegaa| varnA loga to karma baMdhavAne ke lie Ate haiM ki, 'Apa aisA kara dIjie, vaisA kara diijie|' hamAre pAsa to cIDiyA taka bhI nahIM phaTakatI na! AtA bhI nahIM hai aura jAtA bhI nahIM hai! aDosI bhI nahIM AtA aura paDosI bhI nahIM AtA! aura koI 'kharAba hai' aisA bhI nahIM kahatA, 'bahuta acche iMsAna haiM' aisA kahate haiN| yAnI rAstA hamArA bahuta acchA hai, kalAvAlA rAstA aura 'sephsaaidd'vaalaa| varnA to tharDa meM se phortha meM bhI jAnA muzkila hai| yadi logoM kI lAina ke anusAra calane gae na, to 'tharDa' meM se 'phortha' meM jAnA bahuta muzkila hai aura isa kAla meM utanI 'kapaisiTI' bhI nahIM hotii| usake bajAya aba Apa 'pharsTa iyara ina kaoNleja' grejyueTa meM, dAdAI kaoNleja meM baiTha gae haiM to aba pakaur3e vagairaha khAnA caina se| loga bhoktA nahIM haiM aura hama bhoktA! logoM ko bhoganA to hai hI nahIM na! daur3ate hI rahanA hai ! inAma lAnA hai na?! eDamizana lene jAe aura le le itanA hI nahIM hai yaha aura eDamizana lekara phira nahIM Ae utanA bhI nahIM hai yh| yaha to pUrA kara lene jaisA hai| yaha eka korsa pUrA kara lene jaisA hai| anaMta janmoM se yaha korsa pUrA nahIM kiyA hai, aura kiyA hotA to nirbhayatA! usakI to bAta hI alaga hai na!
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina akrama vijJAna, sulajhAe sabhI ulajhaneM __ ye sArI 'eksapiriyansa' vAlI, anubhava sahita bAteM hI batA rahA huuN| yadi khuda ne nahIM kiyA hai na, to mere jJAna meM dekhe gae upAya haiN| iMsAna ko samAdhAna to cAhie na! varnA samAdhAna ke binA iMsAna ulajhana meM rahatA hai| logoM ko samAdhAna nahIM milatA, isIlie ulajhana meM par3a jAte haiM, sabhI ulajhana meM rahate haiN| taba phira ulajhana A jAe taba kyA karanA cAhie? aura yaha duniyA to ulajhana kA hI kArakhAnA hai ! 'da varlDa iz2a da paz2ala ittselph|' yAnI 'iTaselpha paz2ala' ho gayA hai yaha ! isIlie to maiM kahatA hU~ na, ki yaha 'akrama vijJAna' hai! aise logoM ko vijJAna diyA hai, jo abhI isake lie taiyAra nahIM hue haiM yAnI ki unheM, jo isakI 'bAunDrI' meM bhI nahIM Ae haiM! lekina vaha bhI, agara unake puNya hoMge tabhI prApti huI hai na? isalie hamane kahA hai ki vyavahAra meM, isa taraha kArya karavAo ki kisI ko bhI duHkha na ho, aura apanI bhAvanA, apanA ravaiyA bhI vaisA hI honA caahie| jIvana, kheMca rahita praznakartA : dAdA kA 'jJAna' milane ke bAda sAdhAraNa taura para jIvana kisa taraha kA honA cAhie? dAdAzrI : jIvana kheMca rahita honA caahie| praznakartA : kheMca kisa taraha hotI hai ?
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 391 dAdAzrI : Apa mere sAtha bAta kara rahe hoM to maiM Apako usakA javAba detA hU~ aura agara Apa apanI bAta ko sahI ThaharAne ke lie phira se bAta karate ho, use kheMca kahate haiN| bAra-bAra aisI kheMca rakhate haiN| yadi 'jJAna' liyA ho to kheMca hI nahIM rahatI na! agara kheMca ho to nikAla denI cAhie kyoMki vaha bhUla hai| aura nikAlane ke bAda bhI nahIM nikale to harja nahIM hai| agara kheMca hai to kheMca ko bhI 'Apako' dekhanA hai, to 'Apa' chUTa jAoge! kheMca ko bhI Apa dekhoge to chUTa jaaoge| Apa hamAre niyama meM ho! yaha kheMca, vaha alaga cIz2a hai| kheMca yAnI, maiM kahU~ ki, 'bhAI, nahIM, aisA hai|' taba phira usakI khuda kI bAta sahI ThaharAne ke lie bAra-bAra dalIla karatA rahatA hai| use kheMca kahate haiN| kheMca vAle ke pAsa, jahA~ para kheMca hai vahA~ para kisI prakAra kA satya nahIM hotaa| kheMca hI saba se bar3A dUSaNa hai| kheMca nahIM hai kA matalaba kyA hai ki agara Apa kaho ki 'pasaMda nahIM hai' taba vaha kahegA, 'nahIM kareMge, lo!' aura koI jhaMjhaTa hI nahIM na! praznakartA : khuda kA sahI ThaharAne ke lie koI vyakti bahuta dalIleM kare aura khuda kI bAta sahI ThaharAne kA prayatna kare, taba samajhanA ki 'besa' galata hai| dAdAzrI : aura vaha bhI, dalIleM bhI khuda kI jAgatipUrvaka nahIM kI jaatii| ajAgRti rahe tabhI dalIla karatA hai na! iMsAna ajAgRta ho tabhI dalIla karatA hai| jAgRti vAle kyA kabhI dalIla karate haiM ? praznakartA : dalIla karanA galata hai yA acchA hai? / dAdAzrI : vaha saMsAra meM acchA hai| saMsAra meM yadi Apako kucha karanA ho to acchA hai, lekina mokSa meM jAnA ho to galata hai| saMsAra meM yadi Apa dalIla nahIM karoge to loga ApakA le jaaeNge| aura yahA~ satsaMga meM dalIla karanA hI galata hai| 'jJAnIpuruSa' ne jo kahA vahA~ para bolanA nahIM caahie| ye jo satsaMga kI bAteM haiM, inameM nahIM bolanA caahie|
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 AptavANI-9 vyavahAra meM bola sakate haiM / vyavahAra meM Apa aisA kahanA ki, 'dAdAjI, isa gAr3I meM mata jAie, isameM jaaie|' lekina yahA~ satsaMga meM?! kyA aklamaMda, z2arUrata se z2yAdA aklamaMda! 'ovara vAiz2a' kahanA par3atA hai hameM! yaha to 'sAinTiphika' vijJAna hai| kucha loga to mujhase kahate haiM, 'niyama banAie, aisA kIjie, vaisA kiijie|' are, kisa taraha ke iMsAna ho? Apako aisA vijJAna milA phira bhI akla nahIM AI? kaisA vijJAna! bilkula bhI TakarAva nahIM ho, aisaa| praznakartA : abhI taka niyama banAkara hI logoM ko sIdhA karane kA rAstA thaa| dAdAzrI : hA~, logoM ke lie ThIka hai lekina hameM to mokSamArga para jAnA hai| logoM ko to saMsAra meM bhaTakanA hai, unheM niyama kI z2arUrata hai| bAkI, niyama se to TakarAva hotA hai aura TakarAva se vApasa saMsAra khar3A ho jAtA hai| praznakartA : kyA mokSamArga para jAne ke bhI niyama batAe gae haiM? dAdAzrI : mokSamArga para jAne ke niyama nahIM hote| yahA~ to niyama vagairaha kucha bhI nahIM hai, sahaja rUpa se! sahaja rUpa se jo huA vahI ThIka praznakartA : Apane batAyA na, ki 'jahA~ mokSa hai vahA~ niyama nahIM, jahA~ niyama hai vahA~ mokSa nahIM hai, parama vinaya se mokSa hai|' to phira kyA parama vinaya meM saba A gayA? dAdAzrI : hA~, parama vinaya meM saba A gyaa| niyama banAne jAegA to phira, tulasI lagAI, to cUhA tulasI ko kutara gayA, isalie billI ko rakhatA hai| billI ne dUdha bigAr3a diyA to kutte ko rkho| kyA isakA aMta AegA? yAnI yaha 'no laoN laoN' kA niyama hai aura yaha to 'vijJAna' diyA hai| isameM Age-pIche karane gayA, dakhala karane gayA, to vahI usakI bevakUphI hai| yaha to 'ovara vAiz2a'pana hai!
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 393 hama to saba kaha dete haiM, jaisA hai vaisaa| phira agara haTha pakar3e to hama samajha jAte haiM ki bahuta bhayaMkara ajJAnatA hai, vaha khuda kA ahita hI kara rahA hai| phira hama bolate hI nahIM haiN| hama mauna rahate haiN| haTha karane lage, taba use samajha meM hI nahIM AegI na merI bAta? samajha meM A jAegI to kyA haTha karegA? yAnI yahA~ para to kaisA hai? bahuta samajhadArI se rahanA hai| parama vinaya zabda kahA hai, usakA artha itanA samajha jAnA hai ki binA bAta ke kucha bhI nahIM kahanA hai| kAma kA ho to khnaa| khuda kA sayAnApana yA khuda kI akla yahA~ para nahIM dikhAnI hai| ApakI sArI akla nakala kI huI hai, daraasala nahIM hai| yAnI ki logoM kA dekhakara sIkhe haiM, kitAboM se sIkhe haiM! aura phira vAda-vivAda karane lageM to rukate bhI nahIM hai| are, jaba bahasa karane lage, taba Apako patA nahIM calatA ki bahasa karane lagA hai ? bahasa karanA yAnI khuda kA sthAna chor3akara nIce giranA! praznakartA : pahale to Apa turaMta Toka dete the ki ye girA, girA, girA! dAdAzrI : vaha to abhI bhI kahatA hU~ na lekina vaha bhI kise kaha sakate haiM? kucha hI logoM ko 'girA, girA' kaha sakate haiN| bAkI kA to hameM calA lenA par3atA hai| abhI taka unameM zakti hI nahIM AI hai| kucha kaheMge to becArA vApasa calA jaaegaa| jisane 'merA hita-ahita' jAna liyA ho, use aisA kaha sakate haiN| yAnI maz2abUta ho jAne ke bAda kahate haiN| sabhI se aisA nahIM kaha skte| varnA turaMta cale jAe~ge ve to! 'ye cle| hamAre ghara meM patnI hai, mA~ hai, sabhI haiN| kyA kuMAre haiM ?' aisA kheNge| 'nahIM bhAI, tU vivAhita hai, tU hara taraha se ThIka hai lekina yadi yahA~ se bhaTaka gayA to yaha sTezana phira se nahIM milegA, lAkhoM janma bIta jAne para bhii|' isalie bacce kI taraha samajhAkara biThAnA par3atA hai| vaha bhI TaoNphI de-dekr| maiMne saba se kahA hai na ki kisane yaha jJAna samajhakara liyA hai ? ina saba ko samajhA phusalAkara 'Ao, Ao, yaha to aisA hai, vaisA hai!' phusalAkara jJAna diyA hai|
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 AptavANI-9 usakI pakar3a hI nahIM hotI aba bAhara dUsarA koI bAta kara rahA ho, to hamArA sahI hai, yaha hamane jo pakar3A hai, vaha sahI hai' aisA iMsAna ko rahatA hai| yaha 'jJAna' milane ke bAda bhI agara aisA rahe to use bhagavAna ne ahaMkAra kahA hai| isa ahaMkAra ko nikAlanA pdd'egaa| bAhara kA koI vyakti yadi apamAna kare, nIcA dikhAne jAe, to usa bAta ko pakar3a letA hai, aura agara haTha karavAe to haTha bhI kara letA hai| yadi haTha kiyA, haTha para car3ha gayA to mithyAtva ghera letA hai| phira upayoga khatma ho jAtA hai| vaha sArA mithyAtva phailAtA hai| bhayaMkara roga kahalAtA hai yaha to! isa duniyA meM satya cIz2a hotI hI nahIM hai| sat avinAzI hai| anya koI sat hai hI nhiiN| bAkI kA sArA sApekSa bhAva hai aura usakI pakar3a pakar3ate haiN| dekho na! bhagavAna ke vahA~ satya aura asatya, kucha hai hI nhiiN| yaha saba to samAja ke adhIna hai| samAja meM sabhI taraha ke loga hote haiN| ataH samAja ke adhIna hai, yaha sArA hI lekina bhagavAna ke vahA~ dvaMdva hai hI nahIM na! phAyadA-nukasAna bhI nahIM hai| bhagavAna ke vahA~ saMbaMdha-vaMbaMdha kucha hai hI nahIM aura phira aisA bagaira saMbaMdhavAlA mujhe dikhAI bhI detA hai| maiM dekha sakatA hU~, kisa taraha se saMbaMdha nahIM hai vaha saba dikhAI bhI detA hai mujhe| bilkula bhI saMbaMdha nahIM hai, nAma mAtra ko bhI saMbaMdha nahIM hai| yaha to, eka per3a para paMdraha-bIsa pakSI Ae~, to kucha idhara se Ate haiM, kucha udhara se Ate haiM, aura rAta ko mukAma kiyA, saba ikaTThe ho ge| taba phira saba aisA kahate haiM ki apane bIca koI saMbaMdha hai! to saMbaMdha ke nAma se calA hai yaha lekina savere to saba ur3a jAte haiM vaaps| ataH saMbaMdha jaisA kucha hai hI nhiiN| praznakartA : isase Trena kA udAharaNa acchA rhegaa| laMbI yAtrA meM ikaTThe hote haiM na?
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 395 dAdAzrI : gAr3I meM to itanA bhI socatA hai ki, 'aisA saba duHkha hai iMsAna ko, to helpa kruuN|' saMbaMdha nahIM mAnatA na! aura phira sTezana Ae, to khuda utara par3atA hai| aba, sahI bAta pakar3akara rakhanA, vaha jhUTha hai| satya kI pU~cha pakar3anA asatya hI hai aura asatya ko bhI chor3a de, vaha satya hai| pakar3akara rakhA ki saba bigar3a gyaa| ina logoM ne satya kI pUMcha pakar3a rakhI hai aura mAra khAte rahate haiN| jaise gadhe kI pU~cha pakar3akara rakhate haiM na? ve lAta khAte rahate haiM, lekina kahate haiM 'nahIM choDUMgA maiM !' jabaki hameM thor3A bhI graha yA Agraha nahIM hai| kisI bhI bAre meM z2arA sA bhI graha yA Agraha nahIM hai ki 'aisA hI hai!' eka sekanDa ke lie bhI nahIM rahatA na! 'yaha sahI hai, yaha satya hai,' hamArA aisA Agraha bhI nahIM rhtaa| yaha jJAna huA hai, usakA bhI Agraha nahIM hai| Apa kaho ki, 'vaha galata hai' taba bhI Agraha nahIM rhtaa| ApakI dRSTi se jo AyA, vahI ThIka hai| hamArA kisI bhI jagaha para matabheda nahIM hai to nizcita rUpa se yaha bAta mAna lenI cAhie ki hama 'karekTa rAste para haiN|' aura jahA~ matabheda par3e, vahA~ para jAnanA ki yaha rAstA abhI taka 'kliara' nahIM huA hai| abhI Age pahADa tor3ane haiM, bar3e-bar3e patthara Ae~ge ve nikAlane haiN| varnA roDa para agara patthara hoMge to TakarAe~ge hI na?! sarala banakara samAdhAna lAo sarala yAnI jahA~ sahI bAta hai turaMta vahA~ mur3a jaae| apanA AtmA kabUla kare aisI bAta ho, vahA~ para bhI turaMta palaTa jAe, vahA~ para pakar3akara nahIM rkhe| jo pakar3akara rakhatA hai, use sarala nahIM kahA hai| __ yAnI pakar3a bhI nahIM rakhanI cAhie na! pakar3a rakhanA bahuta bar3A gunAha hai, aura bhI jyAdA gunahagAra hai| praznakartA : do logoM meM galatafahamI ho jAe, to vAda-vivAda hue bagaira rahatA hI nhiiN|
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 AptavANI-9 dAdAzrI : to phira vahA~ baMda kara denA caahie| praznakartA : yAnI kisI bhI 'poinTa' para galatafahamI ho jAe, aura sAmanevAlA vyakti kahe, "Apa karekTa nahIM ho,' to usa bAta ko chor3a hI denA cAhie na? dAdAzrI : hA~, chor3a denA caahie| harja kyA hai ? nahIM chor3eMge to sAmane vAle ke mana meM calatA rahegA na ki 'inhoMne aisA kyoM kahA?' taba maiMne kahA, "vaha jo kahegA, kyA vaha 'vyavasthita' nahIM hai? usane jo pUchA, kyA vaha 'vyavasthita' nahIM hai?" hamAre pAsa samAdhAna hotA hai| nahIM to isakA kaba aMta Ae? lekina hama samAdhAna lA dete haiN| 'yaha sahI hai aura yaha bhUlavAlA hai' aisA kahanA, vahI bhUla hai apnii| hameM to turaMta hI aisA mAna lenA cAhie ki, 'bhaI, unakA sahI hai aura hamArA glt|' aisA karake calane lago to unheM bhI koI parezAnI nahIM rahegI na! kisI kA 'klema' nahIM rahegA, phir| kisI kA 'klema' rakhakara hama chUTa sakeM, aisA hogA nahIM na! bhare hue mAla kA pakSa nahIM lenA cAhie jahA~ para aMdara abhI taka ahaMkAra bharA huA hai, to vaha car3hegA to sahI n| phira bhI vaha nikAlI ahaMkAra hai, vaha vAstavika ahaMkAra nahIM hai| phira bhI 'khuda' 'usakA' pakSa letA hai| saccA-jhUThA ThaharAne nikale! aisA nahIM honA caahie| haTha karatA hai na, to AtmA para aura bhI adhika AvaraNa car3hatA hai| hAlA~ki isa 'jJAna' ke bAda to yaha sArA aba sirpha vyavahAra rahA hai| nizcaya se haTha bhI gaI, dveSa bhI gayA, rAga bhI gayA, aura sabakucha gyaa| aba vyavahAra sacetana nahIM hai, vaha acetana hai| acetana arthAt hama usake sAtha phira se cher3achAr3a kareMge to kAma hogaa| varnA isI taraha phUTa-phUTakara phira gira jaaegaa| ulTA hotA hai to aise kUdegA! anAra (AtizabAz2I) phUTatA hai aura phUTakara usake lakSaNa dikhAkara calA jAtA hai, isake alAvA kucha nhiiN| Apako samajha meM AyA na? usake lakSaNa dikhAtA hai
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 397 ki yaha anAra thA yA kyA thA? phulajhar3I thI yA tArAmaMDala thA, aisA saba hameM lakSaNa para se patA cala jAtA hai! kyA phUTa rahA hai? anAra phUTa rahA hai yA raoNkeTa phUTa rahA hai yA bama? lekina apane akrama jJAna ke AdhAra para yaha mRtaprAyaH ahaMkAra hai isalie kabhI na kabhI nikala hI jaaegaa| kramika meM to jIvita ahaMkAra hotA hai aura yahA~ akrama meM mRtaprAyaH ahaMkAra, vagairaha jo bacA hai, vaha DrAmeTika hai| krodha-mAna-mAyA-lobha jo bacA hai vaha pUrA DrAmeTika hai| ve kaSAya bace haiM, unakA aba nikAla lAnA hai| kapaTa-caturAI, bAdhaka mokSamArga meM kisI ne gAlI de dI ho to usameM bhI usa samaya use kaSAya ghera lete haiN| praznakartA : kaSAya kaise ghera lete haiM ? dAdAzrI : besudha (mUrcchita) kara dete haiN| besudha kara dete haiM iMsAna ko, bhAna meM hI nahIM rahatA! praznakartA : kaSAya jAgrata hue haiM, aisA kaise patA calegA? kauna se lakSaNa se? dAdAzrI : kyoM? ahaMkAra Ahata ho jAe to patA nahIM calegA? kapaTa mUla guNa hai usameM / kapaTa yAnI ghora aMdhakAra! kaSAyoM meM thor3Abahuta ujAlA hotA hai| praznakartA : ina saba ko vistAra se smjhaaie| ye kapaTa, kaSAya, ahaMkAra. dAdAzrI : ye sabhI rAste meM rokane vAlI cIjeM haiN| praznakartA : isameM kapaTa kisa taraha se parezAna karatA hai? dAdAzrI : kapaTa sabhI kucha mIThA lagavAtA hai, hara kahIM bhaTakAtA hai
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 AptavANI-9 praznakartA : isameM phira kapaTa kisa taraha AyA? dAdAzrI : krodha-mAna-mAyA-lobha ko to kama kara letA hai| kapaTa bahuta karatA hai| kapaTa arthAt saMsArI dazA bhI nahIM, saMsArI se bhI hIna dazA! jo kapaTa rahita loga hote haiM, ve sarala hote haiN| kapaTa vAlI prakRti bahuta muzkileM khar3I karatI hai| praznakartA : eka AdamI ne gAlI dI to usameM kapaTa kahA~ AyA? dAdAzrI : usameM kapaTa nahIM hotaa| kapaTa to, jaba khuda kA lAbha uThAtA hai, taba jo krodha-mAna-mAyA-lobha haiM, unameM se mAyA arthAt kapaTa / ekadama thokabaMdha ho cukA hai kptt| lekina hisAba to baMdha gayA hai kapaTa se| sabhI jagaha para kapaTa hisAba hI baMdhavAtA hai| varnA to koI nAma hI na le| yaha 'jJAna' diyA hai, isalie kaSAya hote hI nahIM haiN| yaha to pahale kI Adata hai na, cakhane kI, isalie usa tarapha jAtA hai| manA karatA hU~ to bhI khA AtA hai| yaha 'jJAna' hI aisA hai ki kapaTa rahatA hI nahIM, kisI bhI iMsAna meN| praznakartA : yaha kapaTa jAgRti nahIM rahane detA? dAdAzrI : jAgRti to krodha-mAna-mAyA-lobha bhI nahIM rahane dete| kapaTa to mUrcchita kara detA hai| khuda ko bhI patA nahIM calatA ki kyA kapaTa huA hai| khuda ko patA nahIM calane detA ki maiM kapaTa kara rahA hU~! krodha-mAna-mAya-lobha ke samaya to bhAna A bhI jAtA hai lekina kapaTa to bahuta gUr3ha hotA hai| isameM karane vAle ko bhI patA nahIM cltaa| praznakartA : isameM karane vAle ko patA nahIM calatA to vaha pahacAnegA kaise? kapaTI ko khuda ko hI patA nahIM calatA to vaha doSa ko nikAlegA kisa taraha? dAdAzrI : use khuda ko nahIM, sabhI ko! kapaTa ho gayA, aisA patA hI nahIM cltaa|
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 399 praznakartA : vaha kapaTavAlA doSa nikAlegA kaise? dAdAzrI : muzkila hai| praznakartA : usa kapaTa ke svarUpa ko kaise pahacAneMge? dAdAzrI : kapaTa kA svarUpa to khuda ke sAMsArika lAbha uThAne ke lie apane abhiprAya se dUsaroM ko khIMcanA, dUsaroM ko khuda ke abhiprAya meM lenA, vizvAsa meM lenA! aisA karane vAle ko bhI patA nahIM calatA ki yaha maiM galata kara rahA huuN| aisA patA hI nahIM cltaa| praznakartA : sAMsArika lAbha meM kyA-kyA AtA hai ? mukhya rUpa se, mokSa ke dhyeya ke alAvA jo kucha bhI hai, vahI mAnA jAtA hai na? dAdAzrI : isa 'jJAna' ke bAda mokSa kA dhyeya to rahatA hI hai lekina yaha par3I huI lata, par3I huI Adata jAtI nahIM hai| khuda ko patA hI nahIM calatA na! khuda ko patA hI nahIM hotaa| lobha kA bhI patA nahIM cltaa| kisI lobhI ko aisA patA nahIM calatA ki 'khuda lobhI hai|' sirpha mAna aura krodha, donoM bhole haiM isalie patA cala jAtA hai| mAyA ke bAre meM kucha patA nahIM calatA, lobha kA patA nahIM cltaa| praznakartA : yAnI z2yAdAtara to kapaTa isa saMsArI lAbha ke lie... dAdAzrI : kapaTa to bahuta dusAdhya hai?| saba se bar3I agara koI parezAnI hai to yaha kapaTa hai| aba yoM hI vaha kaba chUTegA? ki agara saMsArI lAbha uThAnA chUTa jAe na, tb| taba to phira usakA mokSa hI hai na! praznakartA : jAgRti usI ko kahA hai na? dAdAzrI : jAgRti nahIM, yaha upAya batAyA hai| praznakartA : aisA rahe ki yaha sAMsArika hita hai aura yaha Atmika hita hai, usI ko jAgRti kahA hai na? dAdAzrI : vaha to jAgRti kahalAtI hai lekina jAgRti hI nahIM
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 rahatI, bilkula bhI jAgRti nahIM rahatI na ! jAgRti nahIM rahe tabhI kapaTa ghera letA hai na! varnA phira bhI vaha lata to chUTanI cAhie na ! lata! sAMsArika sukha bhogane kI jo lata par3I hai na ! praznakartA : lata pUrI badalanI par3egI na ? vaha lata vApasa palaTegI 400 kaise ? dAdAzrI : lata par3I huI hI hai / abhI niber3A lAnA hai / praznakartA : kisa taraha se ? dAdAzrI : vaha lata to mujhe 'kucha bhI nahIM cAhie, mujhe sukha mila rahA hai' kahA ki lata turaMta chUTane lgegii| jaba se taya kare na, ki 'kucha bhI nahIM cAhie' tabhI se lata jAne lgegii| praznakartA : sAMsArika lAbha meM kyA-kyA cIjeM AtI hai ? dAdAzrI : sabhI cIjeM ! vaha gAr3I meM baiThe taba bhI dakhala karatA hai, basa meM baiThegA vahA~ bhI dakhala, jahA~ dekho vahA~ dakhala karatA hai | praznakartA : 'jJAna' lene ke bAda mahAtmAoM ko inameM se kauna-kauna sI bAtoM meM aisA hotA hai ? dAdAzrI : sabhI bAtoM meM... ! unhIM meM se to AyA hai| jo sArA jama cukA hai, vaha abhI phala de rahA hai| to agara jAgRti meM rahakara vaha isa phala ko nahIM cakheM aura cakha leM, taba bhI judA raheM to pariNAma milegaa| ve phala mIThe hote haiM na ! isalie judA nahIM rakha pAtA na, iMsAna / cakhatA hI hai na! kapaTa meM se nikalanA muzkila hai| sirpha kapaTa hI jokhimI hai| krodha-mAna- mAyA - lobha to nikala jaaeNge| praznakartA : to yaha sAMsArika lAbha, miThAsa va kapaTa to hamezA sAtha meM hI rahate haiM to phira nikalanA muzkila hI rahA / dAdAzrI : jAgRti 'helpa' kregii| jAgRti aura aisA taya kare, aisA nizcaya kare ki 'yaha saba nahIM cAhie ! '
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 401 praznakartA : arthAt aisA nizcaya kare na ki 'mokSa ke alAvA kucha bhI nahIM cAhie?' dAdAzrI : hA~, kucha bhI nahIM caahie| cAhe kucha bhI Ae phira bhI 'kucha cAhie hI nahIM' aisA nizcaya honA caahie| praznakartA : arthAt mukhya bAta, mokSa kA 'DisIz2ana' ho jAe to phira gAr3I paTarI para cddh'egii| dAdAzrI : 'DisIz2ana' to ho cukA hai mokSa kA lekina 'yaha nahIM cAhie' aisA 'DisIz2ana' ho jAe, taba na! / isalie hama sabhI se kahate haiM na, ki 'isa duniyA kI koI bhI cIz2a mujhe nahIM cAhie' aisA subaha pA~ca bAra bolanA, uThate hii| to usakA vaisA asara rhegaa| praznakartA : hara bAta meM kyA cAhie abhI? aisA kahA~ baratatA hai ?' usakA pRthaka kare to chUTatA jAegA na, jaldI? dAdAzrI : hA~, lekina pRthakkaraNa karane se kapaTa kaise jAegA? caturAI hai na, aMdara! praznakartA : vaha kisa prakAra kii| caturAI ko z2arA spaSTa kiijie| dAdAzrI : kapaTa meM caturAI rahatI hai| jisake sAtha kapaTa karanA hai na, to caturAI se use vaza kara letA hai| caturAI se logoM ko vaza meM kara letA hai| sirpha 'jJAnI' ko hI vaza meM nahIM kara sakatA, logoM ko to vaza meM kara letA hai| sabhI ke sAtha caturAI karatA hai, aisA saba use AtA hI hai| praznakartA : aise loga jo caturAI karate haiM, unheM agara chUTanA ho to kyA karanA cAhie? dAdAzrI : khuda ko kisa taraha patA calegA? khuda ko patA hI nahIM calatA na! caturAI se khuda chUTa hI nahIM sktaa| hameM usa caturAI meM nahIM AnA hai|
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 AptavANI-9 praznakartA : caturAI prakRti karatI hai, aisA huA? dAdAzrI : sAmane vAle kI prakRti caturAI karatI hai kapaTa ke kAraNa, usake kapaTa ke khela ko khelane ke lie, to hameM usameM nahIM pha~sanA ho to hameM sAvadhAna rahanA caahie| praznakartA : kisa taraha? dAdAzrI : eka to khuda ko aisA sunanA AnA cAhie ki 'mere hita meM hai yA ahita meM hai|' yaha to mIThA bolatA hai aura ahitakArI ho to use calA letA hai aura kar3avA bole, lekina hitakArI ho to use nahIM claataa| praznakartA : lekina vaha mujhe hita ke lie kaha rahA hai yA ahita ke lie.... dAdAzrI : aisA samajha le to bahuta ho gayA! itanA 'levala' A gayA to bahuta ho gayA! praznakartA : lekina vaha hitAhita to saMsAra kA hI hai na? Atmika hai yA sAMsArika aisA spaSTarUpa se patA calanA cAhie na? dAdAzrI : vaha sAMsArika hI hotA hai| Atmika to hotA hI nahIM na! pudgala kA hI hotA hai| yaha nikala jAegA to AtmA prApta hogaa| praznakartA : vaha hamAre hita ke lie hai yA ahita ke lie vaha samajha le to usakI caturAI meM nahIM phNseNge| dAdAzrI : hita aura ahita ko to khuda samajhatA hai lekina vaha 'caturAI hai yA kyA hai ?' aisA samajha meM nahIM AtA kyoMki eka to mIThA khAne kI Adata hai use| 'Aie, padhArie' kahA ki bhAna gyaa| Apa kitanA bhI 'padhArie' kaho, lekina hama usameM nahIM phNste| praznakartA : mokSa kA nizcaya ho to phira kyA hai? phira hameM usake zabda sparza nahIM kareMge na!
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 403 dAdAzrI : nizcaya to mokSa kA hai hI, lekina bIca meM dakhaleM haiM na! 'kevaLa nija svabhAvatuM akhaMDa varte jnyaan|' nizcaya to hai hI, lekina vaha niraMtara honA cAhie na? mokSa to baratatA hai, lekina akhaMDa rahanA cAhie na? khaMDita nahIM calegA na? praznakartA : lekina yaha hita yA ahita, ve donoM 'AphTara oNla' sAMsArika 'DipArTamenTa' kA huA na? dAdAzrI : hA~, lekina usa sAMsArika ko hI chor3anA hai| mokSamArga meM to aisA hai hI nahIM na! aura kyA? sAMsArika ahita ko to choDa denA hai| iMsAna yadi samajhane baiThe na aura miThAI khAne kI Adata na ho, to yaha samajha meM A sake aisA hai| praznakartA : aba vaha khuda caturAI karatA hai, khuda kI vaha caturAI khuda chor3e kaise? dAdAzrI : aisA use khuda ko patA nahIM cltaa| hama kaheM ki, 'Apa caturAI kara rahe ho' taba bhI vaha nahIM maantaa| praznakartA : mokSamArga para calanA aura ina doSoM se mukta honA bahuta muzkila ho jAtA hai| dAdAzrI : muzkila nahIM hai| isa taraha bhAvanA karate-karate pahu~ca paaeNge| jinheM ye doSa nikAlane haiM unheM dera nahIM lgegii| muzkila to hai hI nahIM na! hara eka iMsAna meM aisA kapaTa hotA hai| isa kaliyuga meM kapaTa kahA~ nahIM hogA? praznakartA : yaha to sAmane vAle vyakti ke sAtha vyavahAra meM kapaTa AyA, lekina aba khuda kI prakRti aura AtmA, vahA~ bhI kapaTa kAma karatA rahatA hai na? dAdAzrI : nahIM, usameM nhiiN|
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 AptavANI-9 praznakartA : sAmanevAlA vyakti to catarAI karatA hai lekina usameM khuda ko miThAsa lagatI hai to vahA~ kapaTa AyA yA nahIM? dAdAzrI : nhiiN| vaha kapaTa nahIM khlaataa| vaha to bhramita ho jAtA hai becaaraa| miThAsa khAne kI Adata hai, isalie bhramita ho jAtA hai! praznakartA : jAgRti nahIM rahatI hai na taba? dAdAzrI : usa samaya jAgRti nahIM rhtii| Apako 'Aie, Aie caMdUbhAI' kahate haiN| aba zabda nAda aisA hotA hai ! 'caMdUbhAI Apa meM akla nahIM hai, to una zabdoM kA kyA asara hotA hai? praznakartA : yaha 'akrama vijJAna' aisA hai ki use eka bAra to aMdara chUne hI nahIM detA 'khuda ko'| 'beakla' kise kaha rahA hai, pahale vaha jAgRti A jAtI hai! dAdAzrI : haaN| pahale jAgRti A jAtI hai| aisI jAgRti ho to phira use sparza nahIM kregaa| jise aisI jAgRti rahe ki 'ye jo AieAie kaha rahe haiM to vaha kise kaha rahe haiM ?' to use kucha sparza nahIM kregaa| Apako aisA saba sUkSmatA se samajha lenA caahie| praznakartA : vaha bahuta z2arUrI hai| jAgRti kI yaha jo niraMtaratA khaMDita hotI hai na, taba aise saba doSa bIca meM kAma kara jAte haiM? dAdAzrI : ye jo doSa haiM, ve bIca meM use 'brekaDAuna' kara dete haiN| isalie bhagavAna ne kahA hai na ki kevaLa nija svabhAva nuM akhaMDa varte jJAna' lekina vaha khaMDita ho jAtA hai isalie miThAsa kI Adata chor3a do aura 'kar3avA' to lagabhaga koI kahatA nahIM hai| vyavahAra aisA hai ki koI kucha kar3avA nahIM khtaa| phira bhI agara kar3avA kahe to jAnanA ki yaha to ApakA 'vyavasthita' hai| bhugate usI kI bhUla! praznakartA : kar3avAhaTa meM to adhika jAgRti rahatI hai| dAdAzrI : miThAsa meM hI bhramita ho jAtA hai !
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 405 aba yadi kisI bhI prakAra kI bAdhA yA Apatti nahIM ho, taba akhaMDa jJAna baratatA hai| yaha to akhaMDa jAgRti kA mArga hai| ___ 'poinTa maina,' mokSamArga meM... ___yahA~ to aisA hai na, poinTa na bahuta hote haiM to hameM gAr3I dillI le jAnI ho to na jAne kauna se gA~va calI jAe! isalie apane 'poinTa' se hI bAta karate rhnaa| yahA~ to kitane sAre poinTa maina haiM! gAr3I 'mena lAina' para jAe to nahIM lutttii| paTarI badalI ki luTa jAtI hai| luTa jAegI aura phira na jAne kauna se gA~va le jAegI usakA koI ThikAnA nhiiN| isalie poinTa maina para bilkula bhI vizvAsa nahIM karanA caahie| usake sAtha cAya-pAnI zurU kareMge to phira gAr3I aise paTarI badala degI na! praznakartA : isa mokSamArga meM poinTa maina kise kahate haiM ? dAdAzrI : jo Apako pasaMda ho vaisA kahe, vaha poinTa maina / Apase kahe aura Apa para asara ho jAe to samajhanA ki yaha poinTa maina AyA! manacAhA bole to phira mana bhramita ho jAtA hai arthAt poinTa maina gAr3I dUsarI paTarI para car3hA detA hai, utanI hI 'spIDa' se ! phira bhI dUsarI paTarI para calA jAtA hai, usakA patA bhI nahIM calatA ki maiM dUsarI paTarI para huuN| phira agara koI kahegA ki, "are, yaha 'roMga ve' para kahA~ A gae?" taba kahegA, "hamArA 'roMga ve' nahIM ho sakatA kabhI bhI!" aisA kahatA hai| praznakartA : isalie niraMtara jJAnI kA AsarA rakhane ko kahA hai na? dAdAzrI : nahIM to kyA ! isIlie to kahA hai na, nahIM to bAtabAta meM poinTa maina mila jAeMge aura gAr3I kI paTarI badala deMge, ekadama se! tabhI phira ye vApasa kyA kahate haiM ? 'hamArI to rAjadhAnI eksapresa hai!' are, lekina paTarI badala gaI! rAjadhAnI, tujhe kauna manA kara rahA hai?
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 AptavANI-9 'mena lAina' para ho to rAjadhAnI eksapresa, paTarI badala le to kauna se gA~va calI jAegI? dillI AegA hI nahIM phir| ___ apanI 'mena lAina' badala nahIM jAe usakA dhyAna rkhnaa| ye sArI pichalI Adate haiM na? sirpha itanA hI hai ki una AdatoM ko nahIM nikAlA hai| ApakI samajha meM AnA cAhie ki ye AdateM pahale kI haiN| praznakartA : nizcaya meM yadi balavAna ho, sthira ho, to vyavahAra suMdara ho hI jAegA na? dAdAzrI : vyavahAra suMdara honA cAhie aura agara nahIM hogA to nizcaya kaccA par3a jaaegaa| praznakartA : usakA dizA nirdeSa yaMtra kyA hai? 'ulTI paTarI, sIdhI paTarI' kA pramANa kyA hai? dAdAzrI : eka to ahaMkAra se miThAsa AtI hai aura ulTI paTarI car3hane se miThAsa AtI hai aura 'imozanala' hotA jAtA hai| jabaki agara 'mena lAina' para hogA to nirAkulatA rahegI hii| jabaki usameM to nirAkulatA calI jAtI hai, ceharA vyAkula dikhatA hai| ye sAre vicAra, vagairaha saba vyAkula lagatA hai| ulTI paTarI para calatA hai, isalie khuda kA sukha kho detA hai| praznakartA : vaha bhUla miTa gaI, aisA kaba kahA jA sakatA hai? dAdAzrI : Apa spaSTa samajha jAoge to vaha bhUla miTa gaI kahI jAegI ki kaise huA? zuruAta kahA~ huI? kyA huA aura kyoM dUsarI paTarI para car3ha gayA?' ye sabhI AdhAra DhU~Dha nikAlo to jAnanA ki bhUla miTa gii| zuruAta se hI yA pahale dina se hI patA calegA ki "kyA huA aura kisa AdhAra para, isakA AdhAra kahA~ se mila gayA aura kahA~ se 'imozanala' hue, kahA~ se nirAkulatA gii'| praznakartA : yaha vyavahAra jo hotA hai, usameM to koI dhAraNA hI nahIM hotI ki aise jAnA hai yA aise jAnA hai| jo bhI vyavahAra hotA hai,
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 407 usameM kisI bhI prakAra kI pakar3a nahIM hotI ki aise jA rahe haiM yA aise jA rahe haiN| bAkI, jo nizcaya hai, vaha vicalita nahIM hotaa| dAdAzrI : jaba vyavahAra badalatA jAe to nizcaya se Diga jAtA hai| yaha to Apako lagatA hai aisA sb| bAkI, yadi vyavahAra badalA ki nizcaya se bhI Diga jAtA hai| mana meM aisA bhAsita hotA hai ki, 'nahIM, nizcaya meM kucha bhI badalAva nahIM huA hai|' lekina vyavahAra DigA tabhI se samajha lo ki nizcaya Diga hI gayA hai| yahA~ sAvadhAna rahane jaisA hai! bAkI, paTarI nahIM badale, to sahI hai| koI nahIM badala sakatA, ApakA kAna kaccA nahIM par3e, taba sahI hai| yaha to sunA ki badala jAtA hai| bahuta sAre loga hameM kahate haiM lekina hama kisI kA mAnate nhiiN| praznakartA : Apa mukhya rUpa se kisa bAre meM mAnane kI bAta kaha rahe haiM? dAdAzrI : smyk| hama patA lagAte haiM ki isameM samyak kyA hai aura phira taya karate haiN| phira koI hamAre kAna bhare taba bhI kucha nahIM hotaa| kaI loga kahate haiM, 'dAdA bhole haiN|' lekina vaha nApakara to dekhnaa| 'dAdA' to daraasala svarUpa haiN| bhole-vole nahIM haiM ve| kahIM bhole hote hoMge? 'jJAnIpuruSa' bhole hoMge, to phira mUrkha aura unameM pharka kyA?! bAta ko parakhane kI zakti hai ? 'yaha bAta kyoM kara rahe ho,' vaha parakhanA AtA hai? praznakartA : bahuta paricaya ke bAda patA calatA hai| dAdAzrI : kahane vAle meM bhI prapaMca nahIM hotaa| kahanevAlA bhI mUrkhatA se kaha rahA hotA hai| hameM aisA hone lage taba to phira isa satsaMga meM jhaMjhaTa hI ho jAegA na! Apane kahA, 'aisA ho gayA, dAdA' aura dAdA ne mAna liyaa| isa bAta meM kyA dama hai ? __ praznakartA : aise kauna se 'eDajasTamenTa' se Apa usa cIz2a ko svIkAra nahIM karate?
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 AptavANI-9 dAdAzrI : maiM turaMta hI samajha jAtA huuN| usakA taula vagairaha saba mujhe patA cala jAtA hai| unake kahate hI samajha jAtA hU~ ki ye usa ora jhuke hue haiM aura phira mujhe kahA~ usa tarapha jhukA rahe haiM? ! 'jJAnIpuruSa' meM bholApana A jAe to phira rahA hI kyA? bhole jaise dikhate z2arUra haiN| jinameM kapaTa nahIM hai, vaha bholApana kaisA? jahA~ bholApana hai vahA~ kapaTa rahatA hI hai| hamezA bholApana AyA to dUsarI tarapha kapaTa rahatA hI hai| jahA~ kapaTa nahIM hai vahA~ 'senTa parasenTa' usameM bholApana nahIM hotaa| praznakartA : arthAt bholApana kapaTa ke AdhAra para rahA hai ? dAdAzrI : 'phUlizanesa' rahatI hai, kapaTa ke AdhAra para! kapaTa calA jAe to 'phUlizanesa' nahIM rhegii| praznakartA : vaha kapaTa kaisA? vaha kisa prakAra kA kapaTa? dAdAzrI : sabhI prakAra ke ! kapaTa arthAt khuda apane Apase sabhI kucha gupta rakhanA, hara eka cIz2a gupta rkhnii| sabhI prakAra ke kapaTa ! kisI kA lAbha uThAne kA kapaTa, kisI ko khuda se gupta rakhanA, vaha bhI kapaTa hai! praznakartA : arthAt kisase gupta rakhane kI bAta hai ? / dAdAzrI : khuda kI bAta jAna na jAe, usake lie| khuda akele meM bAta kara rahA ho kisI se taba dUsarA koI Ae to baMda kara detA hai yA nahIM kara detA? praznakartA : aisA hotA hai| dAdAzrI : usakA kyA kAraNa hai? praznakartA : vaha kapaTa kahalAtA hai? dAdAzrI : nahIM to aura kyA kahalAtA hai vaha ? praznakartA : to bholApana kahA~ AyA usameM ?
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 409 dAdAzrI : kapaTa hai to usake sAmane bholApana hotA hI hai| itanI 'phUlizanesa' nahIM ho to kapaTa hogA hI nhiiN| kapaTa to 'phUlizanesa' kI nizAnI hai| jahA~ kapaTa hai vahA~ para bholApana hotA hI hai aura jahA~ bholApana hai vahA~ para kapaTa hai aisA mAna lenA caahie| praznakartA : jisa paTarI ke bAre meM kahA Apane, vaha paTarI badala nahIM jAnI cAhie to aba agara paTarI nahIM badalI hai, to usa paTarI kA dhyeya kyA mAnanA cAhie? dAdAzrI : mokSa kA hI dhyeya! aura kauna sA dhyeya?! vahI 'mena lAina'! praznakartA : aura dhyeya badala jAe to dhyeya kisa tarapha kA hotA dAdAzrI : mokSa se virUddha calA jAtA hai tez2I se, dera hI nahIM lagatI lekina use khuda ko to aisA hI lagatA hai ki maiM mokSa ke mArga para huuN| praznakartA : to vahA~ kauna sI bhUla raha jAtI hai ? dAdAzrI : vahI saba, kapaTa aura yaha sArI 'phuulishnes'| logoM kA sunakara phira bheda nahIM kara sakatA ki yaha sahI yA galata? 'vhaoNTa iz2a karekTa ainDa vhaoNTa iz2a roMga?' praznakartA : 'karekTa' aura 'roMga' kI vaha samajha kaise utpanna hotI dAdAzrI : jaba taka kapaTa nahIM calA jAe, taba taka samajha meM nahIM aaegaa| hama jitanA kahate haiM utanA 'phiTa' kara le to rAste para A jaaegaa| rAste para A gayA to hama samajha jAe~ge ki pahu~cegA ab| praznakartA : vaha rAste para A jAe, to usake lakSaNa kaise hote haiM?
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 AptavANI-9 dAdAzrI : kapaTa calA jAnA caahie| praznakartA : usa kapaTa ke bAre meM z2arA spaSTa rUpa se samajhAie na ! dAdAzrI : hara eka ko khuda ko patA rahatA hai ki yahA~ para kapaTa hai| dUsarA, jaba taka yahA~ para kapaTa hai taba taka bholApana rahatA hai| aura jahA~ bholApana ho vahA~ kisI ne kAna meM kucha kahA ki turaMta saca mAnakara cala par3ate haiN| 'phalA~ bhAI mara gae' sunA to rone lagate haiM ! lekina aisA nahIM pUchate ki, "are, kauna se bhAI mara gae aura kauna se nahIM?!' 'phalA~ bhAI mara gae' kahate hI saca mAna lete haiN| sage bApa kA bhI saca nahIM mAnanA cAhie kyoMki ve khuda kI samajha se kahate haiN| kapaTa nahIM hai usake pIche lekina nAsamajhI se kahate haiN| praznakartA : 'jJAnI' ke alAvA pUre jagat ke logoM kI bAta khuda ke 'vyU poinTa' kI hI hotI hai na? dAdAzrI : khuda ke 'vyU poinTa' kI hI hotI hai| aura vaha 'vyU poinTa' bhI agara sahI ho to ThIka hai| vaha bhI phira usakI samajha se sahI hotA hai| aba vahA~ sirpha dina guz2AranA! sunanA, hA~ meM hA~ milAnA aura phira dina guj'aarnaa| phira bhI usase kucha hAsila nahIM hogaa| jitanA sahI hogA utanA hI hAsila hogaa| praznakartA : yaha samajha meM nahIM AyA ki ve jo kaheM vaha sunanA pdd'egaa| hA~ meM hA~ milAnI par3egI aura dina guz2Arane par3eMge? dAdAzrI : vaha kahe na, to 'oNbsTrakTa' (rukAvaTa DAlanI) nahIM karanA cAhie hmeN| hameM isa taraha se sunanA par3egA jaise sahI mAnakara baiThe hoM lekina bAkI kA to apane hAtha meM hI hai na? hameM to samyak kA AdhAra rakhanA hai| samyak kA kAMTA kisa tarapha jA rahA hai ! 'sinsiyara' to, unakA suna leM basa utane taka hI 'sinsiyr'| unakI suna lenI hai, 'oNbsTrakTa' nahIM karanA hai| hara koI apanI-apanI bhASA meM bAta karatA hai na! aura maiM bhI
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina aisA kahatA hU~ ki vaha jo kaha rahA hai usakI bhASA meM 'vahI karekTa hai' lekina merI bhASA se mela hI nahIM khAegA na ! 411 praznakartA : ApakI bhASA kA kaisA hotA hai ? vaha niraMtara zuddha upayoga kaisA hotA hai ? dAdAzrI : vaha to Apane dekhA hI nahIM hai / sunA hI nahIM na ! praznakartA: vaha z2arA batAie na ! dAdAzrI : nahIM, vaha mu~ha se nahIM kahA jA sktaa| vaha to anubhava kI cIz2a hai| vaha to apane Apa Akara khar3A rhegaa| abhI to yaha sthUla sUjha utpanna hotI hai, sthUla ! vaha sUkSmatama hotA hai ! aba hara koI apanIapanI bhASA meM hI bAta karegA na ? Apa sUkSmatama ko samajhate ho, aura vaha sthUla kaha rahA hotA hai| aba vaha thor3e hI sUkSmatama samajhanevAlA thA? vaha to sthUla hI kahegA na ! hamase yaha jo jJAna sunA hai na, to yaha jJAna hI kAma karatA rahatA hai| hama jisa rAste para cale haiM, usa rAste kA jJAna Apa suna rahe ho, vaha rAstA hI ApakA kAma nikAla degaa| Apako to kahanA hai, 'dAdA, Apake pIche-pIche AnA hai, ' taba phira hama Apako hamArA rAstA dikhA deMge / 'mena lAina' para A gae, taba phira parezAnI nahIM na ! gAr3I dUsarI paTarI para A gaI hai, aisA jAna le na, taba bhI hala nikala AegA / jAne bagaira par3A rahe to muzkila hai| vaha to aisA hI samajhatA hai ki ' apanI bhUla nahIM hai / ' praznakartA : phira aisA mAnatA hai ? ! I dAdAzrI : hA~, aura phira Upara se rakSaNa karatA hai / agara kisI kI bhI bhUla dikhe to vahI apanI bhUla hai / usakI bhUla use dekhanI hai| dUsaroM ko usakI bhUla dekhane kA kyA adhikAra hai ? yaha to binA bAta ke nyAyAdhIza bana jAte haiM? kucha bhUla hai yA nahIM, aisA pakkA nahIM hai to phira kyoM kahate ho ? yaha to khuda ke svArtha se kahate haiM / sAmane vAle kI bhUla hai yA nahIM, usakA kyA pramANa hai ?
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 AptavANI-9 ataH yaha vijJAna hI sAre doSa nikAla degA varnA anya koI vijJAna doSa nahIM nikAla sktaa| phira se kahIM aisA tAla nahIM milegA isalie sAvadhAna hokara kAma karanA acchaa| mana meM khuda apane Apa 'levala' nahIM nikAlanA hai| nahIM to iMsAna aTaka jaaegaa| khuda apane Apa hI 'levala' mata nikaalnaa| dUsare nikAleM, tabhI kAma kaa| praznakartA : mana meM vaha 'levala' kisa bAre meM? dAdAzrI : isI meN| isa mokSamArga meM hara koI khuda kA 'levala' nikAlakara baiThA hai lekina vaha bilkula galata hotA hai, usameM eka akSara bhI sahI nahIM hotaa| agara 'levala' mAnakara baiTha jAe to vahIM para Thahara jAegA vykti| abhI to, gAr3I ko paTarI para se utarane meM dera hI nahIM lgegii| itanI kamajoriyoM meM ise pUrNatA para lAnA hai to saba samajhanA pdd'egaa| saba se pahale to kapaTa hI calA jAnA caahie| yaha to jo apanA nahIM hai, vahIM para sArI zakti kharca ho jAtI Tic praznakartA : aura phira kapaTa se usI ko vApasa DhaMkanA! dAdAzrI : hA~, usI ko ddhNknaa| kucha bhI apanA nahIM hai phira bhI usakA pakSa letA hai| 'are, taya kiyA hai ki apanA kucha nahIM hai, phira bhI usakA pakSa le rahA hai?' taba vaha kahatA hai, 'bhUla gyaa|' praznakartA : vaha bhUla jAtA hai yA phira abhI taka pakSa nahIM chUTA? dAdAzrI : pakSa nahIM chUTA hai| bhUla gayA to vaha yoM hI kahatA hai, utane samaya ke lie lekina pakSa nahIM chUTatA na! isalie sAvadhAna ho jAo, hara taraha se sAvadhAna ho jAo, bahuta sAvadhAna rahanA hai| praznakartA : vaha sahI hai| Aja mokSamArga kA dhyeya taya huA hai,
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 413 lekina jaba taka usake bAdhaka athavA anumodaka kAraNoM kA yadi spaSTa vibhAjana nahIM ho jAtA taba taka 'isa' paTarI para gAr3I sthira rahane meM aura pUrNAhuti hone meM bahuta-bahuta muzkila naz2ara AtI hai! dAdAzrI : agara kaheMge ki muzkila hai to phira kAma hogA hI nahIM isalie aisA kahanA ki Apane yaha vijJAna aisA diyA hai ki 'koI muzkila hai hI nahIM!' 'mujhe kyA?' kyA mere 'jJAna' dene ke bAda ApakA AtmA calA gayA? kabhI bhI calA nahIM jAtA na? kaisA hai vaha AtmA ?! bAkI, saMsAra meM AtmA nahIM hai kyoMki AtmA ko coTa nahIM lgtii| jabaki logoM ko to coTa lagatI haiM, isalie vaha AtmA nahIM hai| AtmA ko apamAna mahasUsa nahIM hotaa| agara apamAna mahasUsa hotA hai to vaha AtmA nahIM hai| 'phAila' ke hisAba cukAne to par3eMge na? 'mujhe kyA?' karake A jAoge to, usase kyA chUTa jAe~ge? phira ve loga mana meM gA~Tha rkheNge| 'jAne do na, hai hI aisaa|' 'mujhe kyA?' kahane se kyA loga chor3a deMge? isalie milanasAra bno| praznakartA : lekina dAdA, isa z2amAne meM saba aisA hI samajhate haiM ki 'mujhe kyA?' dAdAzrI : 'mujhe kyA?' aisA yadi koI kahe na, to bahuta jokhima hai| 'mujhe kyA?' aisA kaha hI kaise sakate haiM ? yaha to hAtha jhAr3ane jaisA zabda kahalAtA hai| 'mujhe kyA?' kahatA hai to phira kaisA hai tU?! 'mujhe kyA?' vaha zabda honA hI nahIM caahie| aisA to hamane bhI kabhI nahIM kahA ki 'mujhe kyA?' kyoMki hama 'jJAnIpuruSa' haiM phira bhI 'mujhe kyA?' nahIM kahanA hai| abhI koI cAhe kaisI bhI paristhiti meM AyA ho taba bhI 'mujhe kyA?' nahIM kahanA hai| hamAre kuTuMba meM eka strI kI mRtyu ho gaI, to usakA beTA batAne aayaa| mujhe kahatA hai, 'dAdAjI, Apako batAne ke lie hI AyA huuN|' aura maiMne kahA, 'bhAI, abhI batA rahA hai, lekina dera ho gaI hai na!' taba usane
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 AptavANI-9 kahA, 'nahIM, Apako Ane kI z2arUrata nahIM hai|' phira bhI maiM vahA~ pA~ca minaTa ke lie jAkara AyA, aura Akara phira nahAyA bhii| ataH vyavahAra meM 'mujhe kyA?' aisA nahIM cltaa| vyavahAra, vyavahAra kI taraha honA cAhie na! kahIM AtmA to nahIM calA jAtA na! _ 'mujhe kyA?' kahanA vaha to bahuta bar3A gunAha kahalAtA hai| 'mujhe kyA!' vaha zabda hai hI nahIM hamArI DikzanarI meN| 'mujhe kyA?' vaha zabda to ghara para bhI nahIM kahanA cAhie, bAhara bhI nahIM kahanA cAhie, yahA~ satsaMga meM bhI nahIM kahanA caahie| 'mujhe kyA?' to kahA jAtA hogA? phira to ahaMkAra jAegA hI nhiiN| vaha ahaMkAra to maz2abUta ho jAtA hai| phira vaha jAtA nahIM hai, TUTatA hI nahIM hai kabhI bhii| bahana ho yA bhAI ho yA mA~ ho, lekina yaha to kahegA, 'mujhe kyA?' praznakartA : kisI bhI vyakti ke prati yaha 'mujhe kyA?' aisA jo bhAva hai, vaha kyA sUcita karatA hai? dAdAzrI : nAlAyakI ! 'mujhe kyA?' aisA kaha hI kaise sakate haiM ? hamane unake yahA~ janma liyA to 'mujhe kyA?' aisA kahIM kahA jAtA hogA? ! vaha to gunAha hai| 'mujhe kyA?' aisA kahanA hI nahIM caahie| ghara meM to rakhanA hI nahIM cAhie aisA, lekina bAhara bhI nahIM rakhanA caahie| vaha saba to gunAha hai| praznakartA : vaha kisa prakAra kA gunAha kahalAtA hai ? dAdAzrI : pepara hI sahI nahIM hai, to phira bhUla DhU~Dhane ko rahA hI kahA~?! bhUla to, agara pepara sahI ho taba bhUla mAnI jAtI hai| 'mujhe kyA?' bolatA hai vahA~ para pepara hI sahI nahIM hai, pepara hI 'roga' hai| haMDreDa parasenTa roMga! praznakartA : ApakA vAkya hai ki "jo aisA kahatA hai ki 'mujhe kyA?' to vaha bhagavAna kA bhI gunahagAra hai aura kudarata kA bhI gunahagAra
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 415 dAdAzrI : pUrA hI gunahagAra hai| use to phira kucha bAkI hI nahIM rahA na, gunAha meM to| pepara hI par3hane jaisA nahIM rhaa| phira bhUla hI kahA~ rahI? bhUla kaba dekhanI hotI hai? pepara par3hane jaisA ho taba lekina yaha pepara to par3hane jaisA hai hI nahIM, phira bhUla hI kahA~ rahI? 'mujhe kyA?', kahA matalaba saba se bar3A jokhima mola liyaa| praznakartA : 'mujhe kyA?' aisA jo aMdara baMdha gayA hai, usameM se vApasa lauTanA ho to kisa taraha se lauTa sakate haiM? dAdAzrI : 'mujhe kyA?' vaha to aMtima DigrI kahalAtI hai| usameM se vApasa lauTane kA rAstA, vaha to jisa rAste se ulTe Ae the usI rAste se vApasa bAhara nikalanA hai| praznakartA : to vApasa lauTane ke rAste meM kyA karane ko kahA hai Apane? dAdAzrI : jisa rAste se Apa Ae the, usI rAste se nikalanA hai| mujhe kaise patA calegA ki Apa kisa rAste se gae the? Apako patA hai ki kisa rAste se Apa aMdara gae the| Apa jisa rAste se aMdara gae the, usI rAste se vApasa nikaloge to vaha nikala jaaegaa| praznakartA : to isameM kisa taraha se karanA hai? dAdAzrI : pratikramaNa kara-karake ! praznakartA : 'mujhe kyA?' kahane se Asakti bhAva kama nahIM ho jAegA? jo atirikta Asakti hotI hai, vaha kama nahIM ho jAegI usase? dAdAzrI : are, Asakti kama hone kI bAta hI kahA~ gaI, balki Asakti ko pUrA pAra karake khatma ho jAtA hai iNsaan| aise to bahuta sAdhu ho cuke haiM ki 'hamako kyA? hamako kyA? hamako kyA?' saba sAdhu khatma ho ge| kabhI bhI aisA nahIM kahanA cAhie ki 'mujhe kyA?' 'mujhe kyA?' arthAt nispRha ! yA to spRhI bana yA to phira
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 AptavANI-9 'jJAnIpuruSa' kI taraha deha ke lie nispRhI aura AtmA ke lie spRhI, arthAt saspRhI-nispRhI bn| ina donoM meM se eka meM rhnaa| bAkI, nispRhI bilkula mata bana jaanaa| varnA patthara hI bana jaaegaa| 'mujhe kyA?' nahIM kahanA caahie| ___ 'mujhe kyA?' kahanA vaha sArI buddhi kA pha~sAva hai| buddhi kyA nahIM pha~sAtI? aura vaha aisA jo kahatA hai na, vaha use buddhi hI pha~sAtI hai| phira bhI kisI meM yaha sAhajika ho cukA hotA hai, isalie buddhi kA upayoga nahIM karanA par3atA, yoM hI abuddhipUrvaka kahatA hai| buddhipUrvaka kahe taba to aisA sAhajika nahIM khegaa| abuddhipUrvaka arthAt yoM hI sahaja yoM hI mu~ha se nikala jAtA hai| kahegA 'mujhe kyA?' kisI ke lie agara yaha sahaja ho gayA hai to vaha kyA kare aba? phira bhI sudhAranA hai ab| isIlie to hama 'mena lAina' badala lete haiM, kauna sI 'lAina' para rahanA hai vaha 'lAina' banA dete haiN| 'mujhe kyA?' vAlI 'lAina' to 'yUz2alesa lAina' hai| vaha 'lAina' bilkula galata thI, khatma kara do| dUsarI 'relve lAina' DAla dete haiM, to usa para yaha gAr3I claanaa| praznakartA : aMdara se apanA pakkA rakhanA hai, khuda kA mArga nahIM cUkanA hai| dAdAzrI : mArga nahIM cUkanA hai| aura jAna-bUjhakara cUka jAe, aisA hogA bhI nhiiN| vaha to anajAne meM hI cUka jAtA hai| mokSa kA mArga koI jAna-bUjhakara nahIM cuuktaa| kAna dekara sunanA... kisI se koI jhaMjhaTa ho jAe taba, vahA~ koI baiThA ho, aura phira vaha mila jAe to use pUchegA na ki mere jAne ke bAda vaha kyA kaha rahA thA? aisA hotA hai yA nahIM hotA? praznakartA : hA~, aisA hotA hai| vaha kyA kahalAtA hai? dAdAzrI : vaha cIz2a pUrA mokSamArga hI khatma kara detI hai| 'mere
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa na 417 bAre meM kyA kaha rahe the?' aisA yadi rahe to pUrA mokSamArga hI khatma ho jAtA hai| praznakartA : aisA kisalie? dAdAzrI : bhayaMkara ulTA mArga kahalAtA hai vh| praznakartA : lekina usameM kauna sA tatva, kyA kAma kara rahA hai? dAdAzrI : aisA kyoM pUchanA par3a rahA hai ? khuda kyA koI cora hai ki pUchanA par3a rahA hai ki mere lie kyA kaha rahe the ve? khuda apane Apa para vizvAsa nahIM hai, isIlie sAmane vAle se pUchanA par3atA hai ki 'mere pITha pIche kyA kaha rahe the ve?' maiM kyA kabhI apane bAre meM khabara rakhatA hU~ ki 'mere pIche kyA kaha rahe haiM?' vaha cAhe jo bhI kaha rahA ho, mere mu~ha para kahe taba bhI mujhe parezAnI nahIM hai na! jabaki yaha to, isalie pUchatA hai ki khuda meM kapaTa hai| praznakartA : vaha bhI kapaTa kahalAtA hai ? dAdAzrI : haaN| isIlie to vApasa usa vyakti se aisA pUchatA hai ki ve kyA kaha rahe the?' / praznakartA : kyA vaha ahaMkAra kahalAtA hai ? dAdAzrI : ahaMkAra kaisA bhalA? vaha sArA khuda kA chupAne ke lie hai| jise khuda kA chupAnA nahIM hai, use bhale hI kahatI rahe daniyA! vaha bhalA aisA patA lagAne jAtA hogA ki 'mere pIche kyA kaha rahe the?' jo bhI kahanA ho vaisA kaha na, tU apane aap| are, mere rUbarU bol| hogA taba mujhe parezAnI hai na? yadi maiM zarAba pIU~ to parezAnI hogI na? mere rUbarU bola na! isalie maiM koI patA lagAne nahIM jAtA ki 'mere pIche se kyA boleMge, kyA kaha rahe the?' jise jo spaMdana DAlane hoM, ve ddaaleN| apanI samajha ke anusAra karate haiM becaare| unheM kyA yaha samajha
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 AptavANI-9 hai sArI? yaha to, bhojana karanA AtA hai, utanI hI samajha hai| usameM bhI jhUThana girAte haiM! praznakartA : lekina Apa jaba isa taraha se samajhAte haiM ki yaha bAdhaka cIz2a hai, taba samajha meM A jAtA hai| dAdAzrI : pIche se cAhe jo bhI bole phira bhI aMdara kucha nahIM ho, khuda ko aisA banA denA caahie| are, kabhI to kAna lagAkara sunate haiM ! arere, kAna lagAkara sunate haiM ! kaise nAlAyaka iMsAna? agara apane lie kaha rahe haiM, to apanA koI gunAha hogA na? varnA to kauna nAma degA? kAna lagAkara sunanA kitanI bar3I nAlAyakI hai! dekhane vAle ko kitanA burA lagegA? vaha bhayaMkara gunAha hai| bhale hI pUrI duniyA khe| kitane hI loga kahate haiM, 'dAdA, Apake lie aisA kaha rahe haiM!' maiMne kahA, 'hA~, ThIka hai| acchA kaha rahe haiN|' phira kaheMge, 'pepara meM bhI chapavA rahe haiN|' 'pepara meM chapavAe~ to acchA hai, balki ina dAdA ko pahacAnane lageMge na!' mujhe ghabarAhaTa kaba hogI ki agara mujhameM doSa hogA to! varnA to bhale hI pUrI duniyA bhauMkatI rahe, lekina jo 'sTroMga' hai, use kyA?! praznakartA : jise yahI nizcaya ho ki yaha dizA nahIM cUkanI hai, to? dAdAzrI : aisA nizcaya to rahatA hI hai lekina sAtha meM vApasa aisA bhI nizcita rakhatA hai na ki usakI bhI ArAdhanA karanA hai? yaha to eka doSa huA, abhI to aise kitane hI doSa haiN| ve sAre nikAlane par3eMge na! isalie pIche se cAhe kucha bhI kaheM, usakI hameM paravAha nahIM karanI caahie| varnA, aisA pakkA ho gayA ki hama galata hI haiN| aura nahIM to kyA, sunane kI nAlAyakI kyoM kI? gunahagAra hai tabhI na? samajhanA to par3egA na? aisA kahIM calegA? bAta kaisI laga rahI hai? yaha to jaisA
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 419 saMsAra meM thA, vahI kA vahI svabhAva rahA aura mokSa meM jAnA hai! donoM sAtha meM nahIM ho sakatA na! yAnI yaha bhI samajhane jaisA 'poinTa' hai na?! kaba kyA Akara khar3A rahe, vaha kyA kahA jA sakatA hai? kamajorI sabhI taraha se TUTa jAnI cAhie na? jahA~ aisA saba ho ki dhyeya khatma kara de, to vahA~ kyA hotA hai? itanI choTI sI bhUla dikhAI nahIM detI, to vaha kyA kAma karatI hai vaha jAnate ho? bhramita kara detI hai iMsAna ko! bhramita ho jAne ke bAda phira kitanI bar3I bhUla karegA? biphara jAegA phira ahaMkAra! ___isalie 'prAivasI' sunane kA prayatna mata karanA ki, 'hamAre lie kyA kaha rahe haiN|' aura isameM 'inTaresTa' kyoM AtA hai ? khuda kA kapaTa hai islie| kapaTa bilkula bhI kAma nahIM AegA! agara koI vyakti hamArI bAta sunakara Ae na, to phira vaha vyakti hameM mIThA lagatA hai| praznakartA : vaha bAta lAnevAlA vyakti kyA kahalAtA hai? dAdAzrI : bAta lAne vAle iMsAna ko pAsa hI mata Ane denaa| praznakartA : aisA nahIM, bAta lAne vAle vyakti kI sthiti kyA kahalAtI hai, jaise sunane vAle kA kapaTa kahalAtA hai, vaise? dAdAzrI : lAne vAle ko to bIca meM aisA 'inTaresTa' AtA hai| 'ina donoM ke bIca meM jhaMjhaTa khar3I ho,' use isameM ruci hotI hai| usI meM DUbA rahatA hai| praznakartA : usakA bhI yaha kapaTa hI kahalAegA na? dAdAzrI : hA~, vaha saba kapaTa hI hai na! eka prakAra kA svAda DhU~DhatA hai, 'inTaresTa' hai| praznakartA : jahA~ eka prakAra kA svAda DhU~DhatA hai vahA~ sArA kapaTa hI hai?
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 AptavANI-9 dAdAzrI : taba aura kyA hotA hai ? sugaMdha AnI cAhie, sugaMdha ! 'kahanA par3egA! phalA~ bhAI kI bAta kahanI par3egI!' khegaa| aisI sugaMdha AtI hai| praznakartA : mokSamArga para calane vAle kI vaha dRSTi kaisI hotI hai? niraMtara usakI samajha kaisI rahatI hai? dAdAzrI : aisA saba kahane se kucha nahIM hogaa| kapaTa bhAva vagairaha chUTa jAe to, khuda meM jo kapaTa hai vaha chUTa jAe to, jitanA patA hogA utanA nikala jaaegaa| bAkI, aisA to dUsarA bahuta par3A hai jo patA nahIM hai| kapaTa bhAva kA artha kyA hai? khuda mAlika ko yadi usakA patA cala jAtA to kaba kA hI use nikAla detA! isalie sAvadhAna ho jaao| biveyara, biveyara, biveyara! kisI kI bAta suneMge, to vaha apanA dimAg2a bhI kharAba kara degaa| jaba hamArI bAta dUsare se sunakara hamase kahatA hai, usa vakta phira hameM mIThA lagatA hai| sabhI meM hotA hai yaha roga lekina kucha logoM ko aisA jAnane kI bahuta icchA nahIM rhtii| kabhI kisI dina koI Akara kahe na, to thor3A sunatA z2arUra hai, aura phira vaha use mIThA lagatA hai| khuda kI icchA pUrI huI na! sunakara Ae! aba yaha kahanevAlA jo hotA hai na, use patA hI nahIM hotA ki maiM yaha kyA kara rahA huuN| vaha apanI mastI meM hI hotA hai| bAta nahIM samajhanI par3egI yaha sArI? aura bIcavAlA vyakti kyA karatA hai? kaI bAra bAta bigAr3a detA hai, usa ghar3I ApakA mana kaisA ho jAtA hai ? mana bigar3a jAtA hai, takarAra ho jAtI hai aura Apako bhI niraMtara nukasAna pahuMcAtA hai| isake bajAya to aisA 'sisTama' hI nahIM rakhA jAe to? jar3a se ukhAr3a diyA jAe to? 'biz2anesa' hI nahIM, aisA 'AiTama' ho hI nahIM to kyA burA hai ? ___ pati pUchatAcha kare ki 'patnI kyA kaha rahI thI?' aura patnI pUchatAcha kare ki 'pati kyA kaha rahe the?' kyoM hai yaha saba jAnane kI icchAe~ ? khuda ulTA hai, isIlie na! agara khuda kA sIdhA ho to jAnane kI icchA hogI kyA?
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 421 usakI spRhA kyA? duniyA kI to yaha khurAka hai, saba se bar3I! yaha to 'haoNliDe' kahalAtI hai! vaha Adata yahA~ para nahIM rahanI caahie| praznakartA : lekina dAdA, kisI ke Dara se use kapaTa karanA par3e, to vahA~ kyA karanA cAhie? dAdAzrI : Dara se kapaTa karanA hI nahIM hotA lekina hameM Dara hI kisakA? cora hoM, to use Dara hotA hai lekina hameM bhalA Dara kyoM? gunahagAra ko Dara hotA hai yA begunAha ko? khuda gunahagAra hai isalie Dara lagatA hai lekina gunAha karanA baMda kara do n| praznakartA : eka dhyeya pakar3a meM Ae ki mokSa meM jAnA hai aura usake alAvA kucha bhI nahIM cAhie aura mokSamArga ke bAdhaka kAraNa kauna se haiM ? itanA hI yadi spaSTa ho jAe to sabhI jhaMjhaTa khatma ho jAe~gI aura sabakucha AsAna ho jaaegaa| dAdAzrI : are, aisA hI nizcita ho jAe ki 'mokSa ke lie hI cAhie, aura kucha nahIM caahie|' to bahuta ho gyaa| aisA ho jAe to kAma hI nikala jAegA na! abhI to khuda ke mana meM aisA bhI ho jAtA hai ki 'phalA~ bhAI mere lie acchA boleM to ThIka hai| jabaki mokSamArgI to saccA jAnane ke kAmI hote haiM, mokSa ke kAmI hote haiM, dUsarI koI dakhala hI nhiiN| 'maiM jAnatA hU~' - ApaghAtI kAraNa praznakartA : kyA aisA kahA jA sakatA hai ki isa mokSamArga meM saba se bar3A bAdhaka kAraNa hai, 'maiM jAnatA hU~, maiM samajhatA hU~'? dAdAzrI : hA~, yaha AtmaghAtI kAraNa hai| praznakartA : use z2arA adhika spaSTa kIjie n| vaha chUTa jAe to kaise lakSaNa hote haiM ? vaha doSa baratatA ho taba kaise lakSaNa hote haiM ? aura usake sAmane kisa taraha se jAgRti raha sakatI hai? dAdAzrI : ye choTe bacce bar3oM se ghabarAte haiM kyoMki unakI akla
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 AptavANI-9 kA tApa usa bacce para par3atA hai, usase phira baccA ghabarAtA hai| to kyA karanA par3egA? bAlaka jaisA bana jAnA pdd'egaa| unake jaise hI nAsamajha bAlaka! 'DIliMga' hI bAlaka jaisA karanA par3egA, taba ve bacce kheleMge Apake saath| mere sAtha sabhI, itanA sA Der3ha sAla kA baccA bhI khelatA hai| aise khelate haiM jaise eka hI umra ke hoN| aisA koI pariNAma to AnA cAhie na? isa para socanA na, to eka dina samajha meM A jaaegaa| jAna liyA to patA cala jAegA lekina niSpakSapAtI bhAva honA caahie| phira bhI bhItara kI ajAgRti kI vajaha se patA na bhI cale, to phira bAda meM kabhI patA clegaa| sabhI ulTe vyavahAra 'isa' doSa se hI hote haiN| jinheM ulTA kahA jAtA hai, ve sabhI 'isa' doSa kI vajaha se hI hote haiN| mukhya rUpa se yaha doSa ki 'maiM jAnatA hU~ !' bAkI sabhI doSa usake bAda meN| isa doSa meM se saba ugA hai| kheMca (apanI bAta ko sahI mAnakara pakar3e rakhanA) rahatI hai, to vaha isa doSa se hI, varnA to saralatA hotI hai| jitanA hamAre sAtha tAla-mela baiThatA hai, vaisA hI logoM se tAla-mela baiThanA caahie| mere sAtha kyoM tAla-mela baiTha jAtA hai ? jahA~ kudaratI rUpa se tAla-mela baiTha jAe, vaha to sahaja cIz2a hai| vahA~ ApakA kyA puruSArtha hai? jahA~ tAla-mela nahIM khAtA, vahA~ tAla-mela baiThAnA, vahI puruSArtha hai| aisA roga sabhI meM rahatA hai| maiM kucha jAnatA hU~,' jJAna aise kaipha sahita bar3hatA jAtA hai| isa kaipha kA aMtarAya nahIM hogA taba to 'jJAna' bahuta acchI taraha se bar3ha jAegA, 'phiTa' ho jaaegaa| praznakartA : aisA kaipha nahIM lAnA ho to bhI kaI bAra A jAtA dAdAzrI : hA~, vaha to ho jAtA hai, svAbhAvika rUpa se| praznakartA : aisA kaipha khatma kisa taraha se hotA hai? dAdAzrI : vaha utpanna hI nahIM hone denA caahie| varnA utpanna hone
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 423 ke bAda kaipha baMda nahIM hogA, phira vaha khatma nahIM hogA isalie use utpanna hI nahIM hone denA hai| praznakartA : lekina dAdAjI, yaha to sUkSma kaipha kI bAta hai| yoM to kaipha dikhAI nahIM detaa| dAdAzrI : vaha sArA sUkSma hI hotA hai, mAlika ko bhI usakA patA nahIM hotaa| praznakartA : use utpanna nahIM hone denA, vaha kisa taraha se ho sakatA hai? dAdAzrI : ye kaSAya utpanna nahIM hone dene ke lie kyA-kyA karate haiM ! usI taraha, yaha utpanna hI nahIM ho aisI jAgRti rakhanI caahie| praznakartA : vaha kaipha utpanna nahIM huA, usakA patA calatA hai khuda ko? dAdAzrI : ceharA suMdara dikhAI detA hai| bahuta suMdara dikhAI detA hai, kAlA ho phira bhI bahuta suMdara dikhAI detA hai| ye to sabhI badasUrata dikhAI dete haiM! patA nahIM cale aisA hotA hogA bhalA?! yaha sabjI tAjI hai yA do dina purAnI hai, usakA patA nahIM calatA? usake jaisI hai yaha baat| kyA yaha koI sUkSma bAta hai? yaha to Upara se hI patA cala jAtA hai| sabhI meM kama yA jyAdA kaipha hotA hai| kucha hI loga usase nivRtta ho jAte haiM, jo samajha cuke haiM ve| jahA~ kaipha hotA hai vahA~ lAvaNya nahIM dikhAI detaa| ajAgRti se yaha saba hotA hai| jAgRti ho to kucha bhI nahIM hotaa| ajAgRti se aisI galata cIz2a kA utpAdana ho jAtA hai, jAgRti se nahIM hotaa| praznakartA : dAdA, aisA doSa utpanna hone lage, taba kaisI jAgRti rakhanI cAhie? dAdAzrI : vaha to, agara z2abaradasta jAgRti hogI to utpanna nahIM hogaa| ise to jAgRti hI nahIM kaheMge na! jAgRti rahegI to aisA paudhA paidA
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 AptavANI-9 hI nahIM hogA na! yaha kaipha kA paudhA to 'jJAna' hone ke bAda ugA hai, yaha paudhA bAda meM hI ugA hai| 'jJAna' diyA, usa ghar3I ve sabhI purAne paudhe to khatma ho gae aura bAda meM phira yaha nayA paudhA paidA huaa| agara jAgRti rahe to vaha nahIM ugegaa| yaha jo kucha bhI hai, vaha sArA ajAgRti se hI haiN| Dhera sArI ajAgRti hotI haiN| ekAdha-do guNoM jitanI ajAgRti nhiiN| kitanI sArI sthUla ajAgRti ho taba jAkara yaha utpanna hotA hai| varnA paidA hI nahIM hogA na! praznakartA : isameM kisa bAre meM jAgRti rahanI cAhie? dAdAzrI : sabhI bAre meN| uge nahIM aisA caahie| praznakartA : kyA-kyA hotA hai usameM ? dAdAzrI : yaha paidA kyoM huA? paidA hotA hai vahI ajAgRti hai| jAgRti utanI kama kahalAtI hai| paidA hI kyoM hogA? kaSAya hote haiM usa samaya kyoM jAgRti A jAtI hai ?! sAmanevAlA vyakti kaSAya kara rahA ho, taba bhI jAgRti A jAtI hai| khuda ko kaSAya hotA hai taba bhI jAgRta ! yaha to kaSAya se bhI adhika kharAba, AtmaghAtI tatva hai yaha ! apanA ghAta karatA hai| kahegA, 'jAnate haiM lekina kucha ho nahIM pAtA,' jAnane kA phira kaipha! lekina vahA~ para use to ajJAnatA se hamezA kaipha hI rahatA hai lekina yahA~ agara isa 'jJAna' ke bAda kaipha car3ha jAe to kitanI ulTI samajha kahalAegI? jJAna jAnane kA kaipha? ajJAnatA kA kaipha to rahatA hai! praznakartA : kaSAya to dAdAjI, saMyoga se khar3A hotA hai| saMyoga Ae taba jAgRti raha sakatI hai, vaha niraMtara rahe, aisI cIz2a nahIM hai| jabaki yaha jo kaipha hai, vaha niraMtara aMdara par3A rahatA hai ? dAdAzrI : yaha to ugatA hI rahatA hai, pAnI bhI chir3akate haiN| pAnI bhI chir3akate rahate haiN| rAta-dina kI ajaagRti| usI ko ApaghAtI kahatA hU~ na ! 'jAna liyA to use kahate haiM ki sabhI prakAra ke kaipha utara jaaeN|
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 425 praznakartA : abhI kisI se dAdAjI ke 'jJAna' ke bAre meM bAta karate haiM, to pahale mana meM aisA rahatA hai ki 'maiM jAnatA huuN|' dAdAzrI : hA~, basa vahI yaha roga hai na! praznakartA : to bAta kisa taraha kareM, dAdAjI? dAdAzrI : lekina vaha bAta to, usameM barakata hI nahIM AtI, kucha mela hI nahIM khAtA na ! sAmane vAle ko 'phiTa' hI kaise hogA? 'maiM jAnatA hU~' vaha bahuta bar3A roga hai! isalie hama kahate haiM na, sAmane vAle ke sAtha hama pahale 'yaha' seTiMga karate haiN| hamameM aisA roga nahIM hai, isalie seTiMga ho jAtI hai| hamameM yaha roga bilkula bhI nahIM hai| aise koI roga hameM nahIM haiN| hamAre sAtha baiThane se sabhI roga cale jAte haiN| pUcha-pUchakara kara lenaa| yoM hI baiThe rahoge, to vaha bhI kAma kA nahIM hai| varnA yoM hI to 'TyUba lAiTa' bhI baiThI rahatI hai na mere sAtha! nahIM baiThI rahatI? kisI ke sAtha jhaMjhaTa ho jAe to 'maiM jAnatA hU~' vaha usake mana meM, lakSa meM hotA hai aura bAtacIta karane jAtA hai, to kesa pUrA bigar3a jAtA hai| levala' nahIM mila pAtA na! levala' AegA hI nahIM na! praznakartA : dAdAjI, jAgRti aisI rahanI cAhie na ki z2arA sA bhI galata vicAra Ae ki turaMta, usI sekanDa pakar3a meM A jaae| dAdAzrI : hA~, vaha pakar3a meM A jAe to bahuta ho gyaa| ugate hI pakar3a meM AnA cAhie isalie hama kahate haiM ki, nirAI kara denA, ugate hii| dUsarA bhAga dikhe ki nirAI kara denA lekina jAgRti ke binA aisA kaise ho sakatA hai? aura bahuta bar3I jAgRti kI z2arUrata hai| hama aisI AzA bhI kaise rakha sakate haiM? isalie bahuta AzA nahIM rakha sakate na ! isalie upAya karanA caahie| koI Akara kahe, 'ApakA jJAna bahuta U~cA hai|' usa ghar3I samajha jAnA ki yahA~ roga ho jAegA abhii| roga hone kA pratyakSa kAraNa! hameM vahA~ sAvadhAna ho jAnA caahie|
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 AptavANI-9 pahale kabhI isameM miThAsa baratI thI? jisa dina miThAsa barate, usa dina vaha ugatA hai aura phira se miThAsa barate to itanI bar3I koMpaleM phuutteNgii| jaise Ama kI koMpala nikalatI hai na! do pattiyoM se itanI bar3I, dusarI do pattiyA~ ugeM to itanA bar3A ho jAtA hai, isa taraha bar3hatA jAtA hai| hama miThAsa kA pAnI pI gae ki bar3ha gyaa| kyA caMdUbhAI, Apa to ohoho, jJAnI hI ho ge|' to yaha sunakara agara miThAsa AI kI ugA aMdara! __ aba agara aisA ho jAe na, to vahA~ para dUsarA upAya karanA, turaMta miTA denA caahie| apane yahA~ upAya hai| roga to svAbhAvika taura para utpanna ho jAtA hai| jo bIja par3A hai, usakA roga to utpanna ho jAtA hai lekina upAya hai apane yhaaN| apane yahA~ yaha 'vijJAna' upAya rahita nahIM hai na?! praznakartA : nahIM! yahA~ ke eka-eka vAkya aise haiM ki sabhI rogoM ko khatma kara deN| dAdAzrI : hA~, upAya hai apane yahA~, isakA mUla isameM se ugatA hai ki 'bahuta acchA ho gayA hai' usakI miThAsa baratI ki phUTA! aura yaha cIz2a mIThI hai na? mokSa kI tarapha kA bhulA de, aisii| praznakartA : lekina yaha jokhima hai, z2abaradasta jokhima hai, mokSamArga ke lie| dAdAzrI : jokhima, AtmaghAtI! koI aisA kahe taba kahanA, 'bhAI, merI bAta to maiM hI jAnatA hU~, Apako kyA patA calegA?' taba phira vaha ThaMDA ho jaaegaa| hameM kyA guru bana baiThanA hai? praznakartA : dAdA, chUTane jaisA hai isameM se| dAdAzrI : bahuta bar3A pha~sAva! aura phira bhI vaisA udaya Ae to logoM kI 'helpa' karanI cAhie, vaha to apanA kAma hai lekina udaya meM AyA huA honA caahie| guru bana baiThane meM phAyadA nahIM hai, udaya meM
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] kheMca : kapaTa : poinTa maina 427 AyA huA honA caahie| udaya apane Apa hI AtA hai| jo 'sITa' cAhie hI nahIM, usa 'sITa' para hI baiThanA par3e, to bAta alaga hai yAnI usake lie AkAMkSA nahIM rakhanI hai! khuda ke pepara meM khuda hI mArksa de, to koI phela hogA? praznakartA : koI nahIM hogaa| dAdAzrI : khuda pepara kI jA~ca kare, khuda hI mArksa de aura khuda hI phela ho jAe, taba maiM jAnU~gA ki 'jajamenTa' hai lekina aisA hotA nahIM hai na? praznakartA : yaha to vApasa khuda bAhara namra dikhane kI bhI mehanata karatA hai| dAdAzrI : isalie AtmaghAta kahatA hU~ na! vaha AtmaghAta lAtA hai| hameM to itanA dekhanA hai ki logoM ko AkarSaNa hotA hai ? nahIM! yadi AkarSita nahIM hote to bahuta roga hai abhI tk| AkarSaNa yAnI zuddha hI! zuddha hone lage to AkarSita hone lagate haiN| praznakartA : nahIM dAdAjI, loga to AkarSita hote haiN| kucha samaya ke lie to AkarSita hote haiM na? / dAdAzrI : nhiiN| bilkula bhI nahIM na! khar3A hI nahIM rahatA na koI! pahale hI dina ur3a jAtA hai balba ! eka-do dina ke lie nibhA lete haiM loga, phira nahIM nibhaate| yaha to, 'jJAnIpuruSa' haiM, to hameM doSa kA patA calatA hai| varnA to use khuda ko kaise patA calegA? calA sTImara kocIna kI tarapha! kutubanumA bigar3a gayA hai, isalie kocIna calA! vaha kutubanumA dakSiNa ko hI uttara dikhAtA hai ! varnA kutubanumA hamezA uttara meM hI le jAtA hai, vaha usakA svabhAva hai! kutubanumA bigar3a jAe phira kyA kareM? aura khuda ko dhruva ke tAre dekhane Ate nahIM hai! ye sabhI bhaya signala jAnane hI par3eMge na? yoM aise hI kucha calatA hogA?
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 AptavANI-9 praznakartA : nahIM, saba se bar3A jokhima hai yaha to| dAdAzrI : AtmaghAtI tatva hai| praznakartA : aura phira vaha Age bar3hane hI nahIM detA, dUsarA nayA jJAna utpanna hone bhI nahIM detaa| dAdAzrI : hone hI nahIM degA na! pUrA AtmaghAta kara detA hai na! jo hai na, usI ko vApasa girAtA rahatA hai| praznakartA : khUbI yaha hai ki Apake jo zabda nikalate haiM, vaha 'ekjekTa' 'use' aMdara sparza karate haiM, vaha roga ukhar3a jAtA hai| dRSTi badala dete haiM, aura aMdara 'ekjekTa' kriyAkArI hotA huA dikhAI detA hai, bahuta vaijJAnika lagatA hai yaha saba! dAdAzrI : bAta pUrNa vaijJAnika hogI, tabhI logoM kA niber3A AegA na, nahIM to niber3A hI nahIM AegA na! "mAraga sAcA mila gayA, chUTa gayA sNdeh|" saMdeha chUTa gayA, sahI mArga to mila gyaa| rAstA bhUla gae hoMge to vApasa eka mIla calanA par3egA aura kyA karanA par3egA? lekina jise jAnA hai use mila aaegaa| 'dAdA' se pUchanA ki 'hama bhaTaka gae haiM yA sahI rAste para haiM ?' itanA puuchnaa| 'merA jJAna kaisA hai ?' aisA nahIM puuchnaa| 'bhaTaka gayA hU~ yA sahI rAste para hU~ ?' itanA hI pUchanA hai| dAdA kaheM, 'ThIka hai rAstA' to phira calate jaanaa|
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA _ 'jJAnI' ke naz2ariye se samajha 'jJAnIpuruSa' kI samajha se samajha milAnI hai, 'pairelala Tu pairell|' varnA 'relve lAina' ur3a jaaegii| 'khuda kI' samajha to DAlanI hI nahIM hai| aMdara samajha hai hI nahIM na! rattIbhara bhI samajha nahIM hai| khuda kI samajha to isameM calAnI hI nahIM hai| khuda meM samajha hai hI nahIM na! kucha bhI samajha nahIM hai| yadi samajha hotI na, to bhagavAna bana jAtA! praznakartA : loga prazna pUche aura unakA khulAsA deM to usameM harja kyA hai? dAdAzrI : praznoM ke khulAse alaga cIz2a hai| abhI to jAgRti AnI cAhie, abhI jAgRti pariNAmita honI caahie| pariNAmita hone ke bAda, bahuta samaya bAda meM phira die gae khulAse kAma ke haiN| nahIM to khulAse to, do-khulAse die aura apanA jJAna 'DAuna' ho jAegA, buddhigamya ho jaaegaa| praznoM ke javAba dene se pahale to pUrA 'igoiz2ama' utara jAnA caahie| pUrA yAnI nATakIya 'igoiz2ama' bhI utara jAnA caahie| abhI to ye sAre 'phaMkzana' kacce haiN| ina 'phaMkzana' pUre hue binA syAdvAda vANI nahIM nikala sktii| isake bajAya to bolanA hI nahIM cAhie kyoMki doSa lagatA hai| vaha to, jaise-jaise ye sAre pAse dabate jAe~ge, buddhi dabatI jAegI, 'igoiz2ama' khatma hotA jAegA, vaise-vaise syAdvAda vANI niklegii| abhI praznoM meM nahIM par3anA hai nahIM to kaccA kaTa jaaegaa| phira
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 vApasa pakkA karanA hogA to nahIM ho pAegA / isalie kyoMki eka bAra kesa ulajha gayA! 430 yAnI aMdara 'igoiz2ama' kA rasa nahIM par3anA cAhie, buddhi kA rasa nahIM par3anA caahie| usameM phira buddhi kA abhAva ho jAnA cAhie, 'igoiz2ama' kA abhAva ho jAnA cAhie aura usakA bhI abhyAsa honA cAhie taba kAma kA ! taba taka dhIraja rakhanA acchA ! pUrNAhuti karanI ho, to ... kisI jagaha para koI bAta karate ho ? bAtacIta meM kahIM bhI par3anA hI mata, kyoMki loga to suneMge, lekina khuda kI kyA dazA hogI ? logoM ko to kAna se sunakara nikAla denA hai lekina khuda ko bhI 'inTaresTa' AtA hai isameM kyoMki abhI 'igoiz2ama' hai na, ve sabhI aMdara tAka lagAkara baiThe hI rahate haiM / to dhIre-dhIre unheM khurAka mila jAtI hai I abhI aMdara yaha ahaMkAra vagairaha saba kama hue binA kyoM gAte rahate ho ? kisI ko cAra Ane kA bhI phAyadA nahIM hogA aura bekAra hI gAte rahane kA artha hI nahIM hai na! usa ghar3I ve zabda to sabhI ko acche lagate haiN| loga kaheMge bhI ki, 'bahuta acchI bAta hai, bahuta acchI bAta hai / ' lekina usase to khuda kA 'igoiz2ama' bar3ha jAtA hai aura logoM ko kucha bhI kAma nahIM aataa| sirpha itanA hI hai ki Upara sugaMdhI AtI hai ! mu~ha meM jalebI gaI bhI nahIM, basa sugaMdhI AI utanA hI ! kaccA rakhanA ho to vaha rAstA sarala hai, miThAsa bhI acchI rahegI lekina khuda yadi z2arA sA bhI kaccA par3egA na, to ahaMkAra vagairaha saba aMdara baiThe hue haiM hI tAka lagAkara ki kaba khurAka mila jaae| bhItara ahaMkAra khurAka DhU~Dha hI rahA hai| hara eka meM aMdara ahaMkAra to baiThA huA hai hii| ahaMkAra car3ha baiThe na, to vaha phira sirpha dalAlI hI nahIM ddhuuNddhtaa| abhI to dalAlI DhU~DhatA hai, lekina bAda meM to phira mUla rakama ko aura Apako khuda ko bhI khA jAegA ! vaha to aMdara hai hI / isalie jAnate rahanA hai ki jaba taka isa ahaMkAra kI hAz2irI hai taba taka aura kisI
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA 431 cIz2a meM nahIM par3anA hai| jisase ahaMkAra ko 'skopa' mile, vaisA rAstA mata denaa| apane jJAna kA eka bAla jitanA bhI kahane jAegA to loga TUTa pdd'eNge| logoM ne aisI zAMti dekhI nahIM hai, aisA sunA nahIM hai, isalie TUTa paDeMge na! aura vaha ahaMkAra aMdara baiThA-baiThA ha~satA rahegA, 'hA~, calo, apanI khurAka milI!' anAdi se DhU~Dha hI rahA hai ! pUrNAhuti karanI hai yA adhUrA rakhanA hai? kaccA rakhanA hai? pUrNa karanA ho to kisI bhI jagaha para kacce mata pdd'naa| koI pUche na, taba bhI kacce mata pdd'naa| upazama, vaha hai dabA huA aMgArA hI pahale buddhigamya AegA aura vaha bhI 'jJAnIpuruSa' se bahuta samaya taka sunate raheM taba AtA hai| vaha bhI, dhIre-dhIre 'sTaDI' karate jAne se Ae, to kAma kA hai| jisakI jAgRti bar3ha jAe, use hameM bahuta sAvadhAna karanA par3atA hai| lekina aba yadi vaha AjJA meM rahe na, to usakI 'sephasAiDa' ho jAegI, para 'sephasAiDa' meM AnA bahuta muzkila cIz2a hai| aba khuda kA ahaMkAra dikhAI de, vahI itanI acchI jAgati hai| varnA to sirpha ahaMkAra hI nahIM dikhAI detA, bAkI sabhI kucha dikhAI detA hai| jo car3ha baiThanevAlA hai, sirpha vahI nahIM dikhAI detaa| buddhi kSaya ho jAnI caahie| usake bAda ahaMkAra kSaya honA caahie| usake bAda phira bAkI sabhI paudagalika icchAe~ kSaya ho jAnI caahie| abhI to aMdara ve icchAe~ dikhAI nahIM detIM lekina aMdara upazama paDI rahatI haiN| jo bhItara aMdara hI aMdara dabI huI haiM, ve sabhI kSaya honI caahie| abhI to ina sabhI icchAoM kA khuda ko patA nahIM cltaa| lekina jaba taka viSaya kA vicAra AtA hai taba taka paudgalika icchAe~ haiM, aisA nizcita ho gyaa| jaba taka aMdara viSaya kA vicAra taka bhI AtA hai, taba taka paudgalika icchAe~ haiM aura taba taka sArA dabe hue aMgAroM jaisA hai|
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 AptavANI-9 isalie sAvadhAna rhnaa| yaha to bahuta duSkara hai, gAr3I ulaTa degA, aura kahIM kA kahIM calA jaaegaa| jAgRti to calI jAegI lekina yaha samakita bhI calA jaaegaa| yaha ahaMkAra phira car3ha baiThegA, aura bAkI saba bhI caDha baittheNge| isalie bhagavAna ne kahA hai ki upazama ho cuke guNa haiM, isalie avazya giregA hii| praznakartA : Apane bArahaveM guNasthAnaka meM biThA diyA hai to phira gireMge nahIM na? dAdAzrI : nahIM! nahIM gireNge| yAnI girane kA matalaba kyA hai ? vyavahAra meM giranA hotA hai na! bArahavA~ to nizcaya se hai aura vyavahAra meM to abhI bhI gyArahaveM guNasthAnaka meM Ate hI gira jAtA hai vApasa / vyavahAra ekadama gyArahaveM meM AtA hai, aura phira se gira jAtA hai| isalie gyArahavA~ guNasthAnaka vyavahAra kA hai, upazama! ___ ataH jaba taka kSaya nahIM huA hai, taba taka yaha nahIM clegaa| pUrA vyavahAra kSaya hue binA kucha bhI nahIM clegaa| are, nauvA~ guMThANA hI pAra nahIM kara sakegA na! jaba taka viSaya kA vicAra AtA hai na, taba taka nauvA~ guMThANA pAra nahIM hotaa| ataH yadi kabhI bolane jAegA to dazA bigar3a jaaegii| jokhimadArI hai ! atyaMta jokhimadArI! kyoMki sabhI roga haiM hI, abhI ve upazama hue haiM, kSaya nahIM hue haiN| unheM kSaya honA pdd'egaa| upazama hue haiM, isalie dabA huA aMgArA khlaaegaa| kaba bhar3aka uThegA, vaha kahA nahIM jA sktaa| 'khada' ke prati pakSapAta, svasattA para AvaraNa abhI to khuda ko apane Apa ke prati pakSapAta hai, pUrA hI pakSapAta hai| khuda ke prati pakSapAta nahIM rahe to khuda kI bhUla patA calegI! pakSapAta samajha meM AyA? aba 'maiM caMdUbhAI hU~' aisA bhAna to nahIM rahatA hai, lekina jaba karma ke udaya Ate haiM taba 'khuda' udaya svarUpa ho jAtA hai ! aura udaya svarUpa huA ki jAgRti para AvaraNa A jAtA hai aura khuda kI bhUla dikhAI nahIM detii| lekina satsaMga meM Ate rahane se vaha bhUmikA
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA 433 kamaz2ora hotI jAtI hai aura upayoga rahane lagatA hai| satsaMga kama hogA to upayoga Avarita hotA rhegaa| ___ ghara meM agara cora ghusa jAe na, to bhItara AtmA hai to turaMta hI samajha meM A sakatA hai aisA hai| lekina samajha meM kyoM nahIM AtA? 'apane yahA~ to aisA kucha nahIM hai' aisA pakSapAta hai, isalie usa tarapha kA AvaraNa hai aura isIlie yaha saba jAnane nahIM detaa| varnA turaMta samajha meM A jaae| 'kisakI aMgUThI acchI hai ?' pUchege to turaMta u~galI U~cI kregaa| kyoMki aisA pakSapAta hai ki 'khuda kI aMgUThI acchI hai!' __isa taraha se khuda ke prati khuda ko pakSapAta hai, isalie mUrcchita kie binA nahIM rhtaa| usakA khuda ko patA hI nahIM calane detA na ! 'maiM caMdUbhAI hU~' usakA bhAna to hamane tor3a diyA hai, aura diyA huA AtmA bhI khuda ke pAsa rahatA hai lekina jaba udaya ke cakkara ghera lete haiM taba patA nahIM calatA ki 'merI kyA bhUla ho rahI hai ? kahA~ bhUla ho rahI hai ?!' nirA pUrA bhUla kA hI taMtra hai na! usI vajaha se to khuda kI sattA AvRta par3I huI hai| AtmA to diyA hai lekina sattA pUrI hI AvRta hokara par3I huI hai! aura usa vajaha se vacanabala va manobala bhI nahIM khila paataa| varnA vacanabala to kaisA khila jAe! abhI to viSaya para pakSapAta hai, kapaTa para pakSapAta hai, aMhakAra para pakSapAta hai| isalie upayoga jAgRti rakho, satsaMga kA z2ora rakho, to ye sabhI vyavahAra kI bhUleM dikhAI deMgI aura hara tarapha upayoga rhegaa| satsaMga meM nahIM Ae~ge to kyA hogA? upayoga ruka jaaegaa| usakA kyA kAraNa hai? pakSapAta ! aura vaha khuda ko bhI patA nahIM cala paataa| jAgRti, vaha 'jJAna' nahIM hai| jAgRti to, jAgRti hai| 'jJAna' alaga cIz2a hai| jAgRti to, nIMda se jaganA, vaha jAgRti hai| aisA kahA jA sakatA hai ki aba nIMda nahIM rahI! 'jJAna' to bahuta bar3I cIz2a hai| sabhI ora kA jo upazama huA par3A hai na, vaha kSaya ho jAe usake bAda phira 'jJAna'
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 AptavANI-9 utpanna hotA hai| kSayopazama huA hai isakA matalaba ahaMkAra hai to sahI, lekina abhI dikhAI nahIM detaa| agni hai lekina Upara rAkha hai isalie hameM Upara se dikhAI nahIM detaa| hama aisA jAnate haiM ki rAkha hai lekina z2arA sI bhI havA AegI to patA cala jAegA, bhabhaka utthegaa| taba 'jAgRti' pariNAmita hotI hai 'jJAna' meM jAgRti bar3hAte rahanA, to lAbhadAyaka hogaa| jAgRti bar3hI huI ho na, to aura karma baMdhana nahIM hogaa| jAgRti se karma baMdhana nahIM hotA, ataH aMdara bilkula zuddha ho jAtA hai| taba taka 'igoiz2ama' vilaya hotA rahatA ___mAna meM kapaTa nahIM hai| mAna meM kapaTa hotA to jAgRti hI utpanna nahIM hotii| kapaTa yAnI pardA ! jisa para pardA hai, vaha dikhAI nahIM detA, vahA~ vaha aMdha rahatA hai| praznakartA : kapaTa kyA hai? dAdAzrI : cIz2a ko DhaMkane kI koziza karatA hai| yaha saba kapaTa hI kahalAegA na! aMdara sArA kapaTa ne hI ulTA karavAyA hai n| ahaMkAra aura kapaTa donoM eka ho jAe~, taba hotA hai na aisA! ulTe rAste kauna le jAtA hai? krodh-maan-maayaa-lobh| ve cAroM hI jaba ikaTThe ho jAte haiM to ulTe rAste para le jAte haiN| mUlataH yaha sArA ahaMkAra kA hai aura aMdara lobha kisa cIz2a kA hai? aMdara use svAda AtA hai| jAgRti jJAna meM pariNAmita ho, usase pahale to kapaTa kA eka aMza taka nahIM rahanA caahie| kisI bhI prakAra ke kapaTa kA aMza nahIM rahanA cAhie, viSaya kA aMza nahIM rahanA caahie| yAnI viSaya kA vicAra taka nahIM AnA caahie| kyA-kyA jAnA cAhie? ahaMkAra kSaya ho jAnA caahie| buddhi kSaya ho jAnI caahie| upazama huI buddhi nahIM clegii| sabhI karma kSaya ho jAne ke bAda krodha-mAna-mAyA-lobha kSaya hote haiN| sabhI guNa kSAyaka ho
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA 435 jAe~ge, taba syAdvAda vANI niklegii| taba taka to jokhimadArI hai| bahuta hI jokhimadArI, atyaMta jokhimadArI! jahA~ 'jAgRti' hai, vahA~ kaSAya ko 'poSaNa' nahIM krodha-mAna-mAyA-lobha kI zaktiyA~ aMdara baiThI huI rahatI haiN| ve kahatI haiM, 'kaba dAdA ko chor3e aura ise pakar3a luuN'| ve kisI bhI rAste se Ar3A-Ter3hA dikhAkara bhI ise chur3avAne ko taiyAra rahate haiM kyoMki jaba taka ye khar3e haiM, jaba taka sAbuta haiM, taba taka nirvaMza nahIM hoNge| taba taka bolane jaisA nahIM hai| vaha vANI to havA-pAnI ho jAegI (bhApa banakara ur3a jaaegii)| isalie bolanA nahIM hai| jina doSoM ke udaya meM Ane se unameM miThAsa lage, to aisA kahA jAegA ki use khurAka mila gii| krodha-mAna-mAyA-lobha ko khurAka mila jaae| phira to ve usa tarapha z2oradAra zakti kA upayoga karate haiM! yaha to, khurAka nahIM dI thI, isalie ve kucha dina bhUkhe rahe the na, isalie nirbala ho gae the| tIna sAla taka khurAka nahIM dI jAe aura ve bhUkhe raheM to tIna sAla ke bAda cale jAe~ge lekina loga aMdara thor3A-thor3A dete haiN| bahuta dayAlu haiM na, bahuta lAgaNI vAle haiM na! kaheMge, 'lo! dAla-cAvala aura yaha thor3A lo| are, dAdA kA prasAda to lo|' yAnI thor3I-thor3I khurAka dete haiN| yadi bilkula bhUkhA rakhA jAe to tIna sAla se jyAdA nahIM Tika skeNge| ve cale gae to sarvasva, pUrA sAmrAjya apane hAtha meM A jaaegaa| kyA aisA patA calatA hai ki ve kaSAya khA jAte haiM? patA calatA hai ki yaha kauna khA gayA? kaSAya aise khA jAte haiN| agara mahIne meM do bAra hI khAnA mile, to vApasa jaise the vaise ke vaise maz2abUta ho jAte haiN| hamAre pAsa se to kabhI bhI khAkara nahIM ge| usake bAda hI to cale gae na! phira se hamane taya kiyA ho ki 'inheM nahIM khilAnA hai' to nahIM khaate| jAgRti rahanI caahie| __ abhI taka ve sAre kaSAya baiThe hue haiM, cale nahIM ge| maiMne unheM mArA bhI nahIM hai| maiM koI hiMsaka nahIM huuN| yAnI ki ve cale nahIM gae haiN|
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 AptavANI-9 usI prakAra, aisA bhI nahIM hai ki hameM unheM bhUkhA mAranA hai| ve 'jJAnIpuruSa' ke tApa se dUra cale jAte haiM, usameM hama kyA kareM? usake bAda hameM jAnabUjhakara nahIM bulAnA hai| Apake pAsa kabhI khAne ke lie Ate haiM? praznakartA : Ate haiM daadaa| dAdAzrI : Aja kaccA khilAoge to kala pakkA khAkara jAe~ge isalie unake sAtha khAne-khilAne kA vyavahAra hI nahIM rakhanA hai| bhojana karavAne kA vyavahAra hI nhiiN| bAkI to sabhI loga khilAte haiM, krodha ko bhojana karavAte haiM, mAna ko bhojana karavAte haiN| praznakartA : ye sArI khurAka kaSAya hI khA jAte haiM, to kyA karanA cAhie? dAdAzrI : ve to khA jaaeNge| phira bhI 'dAdAjI' kI chatrachAyA hai, kRpA se saba sApha (kliyara) ho jAegA, aisA hai| khuda hI agara isa satsaMga meM se idhara-udhara ho gae to turaMta hI cipaTa jAegA sb| Apako to 'dAdAjI' kA AsarA nahIM chor3anA hai| caraNa nahIM chor3ane haiM! ye krodha-mAna-mAyA-lobha vagairaha to saba dabe hue haiN| abhI agara z2arA dabAva Ae na to ve bhabhaka uttheNge| isalie agara pUrNa karanA ho to yaha rAstA hai ki sabhI kSaya ho jAne caahie| upazama aura kSAyaka, ina do zabdoM ko samajha lenaa| ye sArI vaMzAvalI kama ho jAegI taba kAma hogaa| isa vaMzAvalI ko kama karanA eka vikaTa kAma hai| anaMta janmoM kA mAla hai sArA! ye sabhI guNa upazama ho cuke haiN| aba inameM se kucha phUTa nikalate haiM aura kucha agale janma meM phUTeMge, usameM harja nahIM hai| agalA janma to samajho ki paddhatipUrvaka kA janma hai, lekina yahA~ phUTa nikalegA to parezAnI ho jaaegii| yahA~ para to phira, yahA~ se hilane hI nahIM deMge! 'kSAyaka,' ke bAda sephasAiDa pUrNAhuti ke bagaira yaha bAta hAtha meM mata lenA kyoMki aMdara sabhI
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA 437 doSa upazama hokara baiThe hue haiN| aura kucha kaha kaise sakate ho? abhI 'sarTiphAiDa' nahIM hue ho aap| yaha to abhI, sirpha itanA hai ki Apako ciMtA nahIM hotI aura dhIre-dhIre ApakA mokSamArga kaTa rahA hai| kahane ke lie to... jaba 'jJAnIpuruSa' kaha deM ki 'sarTiphAiDa' hai, tabhI bolnaa| aMdara sabhI doSa taiyAra hI haiM, varnA to hama hI nahIM kaha dete, pahale dina hI ki 'aba Apa bAta karo, satsaMga karo, hama caina se baiThe rheNge|' hama to aisA DhU~Dha hI rahe haiN| bAkI, jaba sabhI guNa kSAyaka ho jAe~ge, taba apane Apa sabakucha utpanna hogaa| taba taka Apako koI jaldabAz2I nahIM karanI hai| mIThA lage, vahA~ par3e mAra jAgRti kise kahate haiM ki soe nhiiN| use jAgRti kahate haiN| jAgRti ho to cora nahIM ghusa jaaeNge| praznakartA : to khuda ke ye sAre doSa bhI dikhAI dene cAhie na? dAdAzrI : dikhAI dete haiM na! praznakartA : ahaMkAra bhI dikhAI denA cAhie na? dAdAzrI : vaha bhI dikhAI detA hai na! praznakartA : to phira usake gira jAne kA kAraNa kyA hotA hai ? dAdAzrI : vaha ahaMkAra hI khurAka le jAtA hai yaha saarii| yaha jo garva rasa karavAtA hai na, vaha ahaMkAra hI yaha saba karavAtA hai hamase ki 'yaha to bahuta acchA hai, bahuta acchA hai, logoM ko acchA lgaa|' praznakartA : ahaMkAra kA yaha jo rasa adhika cakha letA hai usake kAraNa vApasa aise giranA par3atA hai na? dAdAzrI : hA~ aura kyA ! isameM to bahuta miThAsa AtI hai| jaise ki loga kahate haiM na, 'yaha maiMne kiyA,' taba karane kA garva utpanna hotA hai| kamAI karatA hai taba taka garva rasa utpanna hotA hai aura nukasAna hotA
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 AptavANI-9 hai taba kyA kahatA hai ? 'bhagavAna ne kiyaa|' are pagale, kamAyA taba 'maiMne kiyA' kaha rahA thaa| jaba garva rasa utpanna hotA hai, usa ghaDI miThAsa AtI hai| jaba mIThA lage na, taba jAna lenA ki mAra par3ane vAlI hai| namakIna va mIThe kA bheda nahIM rahe, taba jAnanA ki jJAna hai| jisake lie namakIna va mIThe meM bheda nahIM rahe, taba jAnanA ki jJAna hai! jahA~ 'vizeSatA,' vahA~ viSa praznoM kA khulAsA nahIM de skte| eka akSara bhI nahIM bola skte| sirpha sahaja rUpa se bAtacIta kara sakate haiM varnA dUsaroM meM aura apane meM pharka mata maannaa| yaha to vizeSatA dikhAne ke lie bolate haiM aura vahI sAre kaSAya karavAte haiM na! hamArA eka bhI vAkya vizeSabhAva vAlA nahIM hotaa| kudaratI rUpa se hI nikalatA rahatA hai kyoMki hamArI 'rikaoNrDa' hai na! ApakI vANI 'rikaoNrDa' bana jAe to phira parezAnI nahIM hai| 'rikaoNrDa' bana jAe, usake bAda ho cukaa| abhI 'rikaoNrDa' nahIM banI hai| nahIM?! koI do loga bAta kara rahe hoM na, to aklamaMdI dikhAne kA mana hotA hai lekina use 'jJAna' nahIM khte| yaha spardhA aura vivAda karane jaisI cIz2a nahIM hai| spardhA nahIM honI caahie| spardhA vAlI sArI cIjeM sAMsArika haiM! samakita dvArA kSAyaka kI ora jaise-jaise jAgRti bar3hatI jAtI hai, vaise-vaise upazama ho cuke guNa kSaya hote jAte haiN| isa jAgRti kA phAyadA uThAnA hai| bAhara ke jo karma upazama ho gae hoM, ve sAmAyika karane se kSaya ho jAte haiM lekina phira bhI jaba taka 'TesTeDa' nahIM ho jAe, taba taka kucha nahIM hogaa| jIvana meM 'TesTiMga igjAminezana' AnA caahie| bAkI, jAgRti to vaha hai ki yaha dikhe, vaha dikhe, sabakucha dikhe| pUre dina ye 'dAdA' hI yAda rahA kreN| 'maiM zuddhAtmA hU~'-yaha saba 'dAdA'
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA 439 ke kAraNa hI hai| yaha kRpA kA phala kahalAtA hai| jabaki yaha jAgRti alaga cIz2a hai| bAkI, isameM jaldabAz2I karane jaisA nahIM hai| jo jJAna Apane pAyA hai na, vaha lAkha janmoM meM bhI kisI ko prApta nahIM ho sktaa| yaha to jaldI se mila gayA hai isalie utAvalA ho jAtA hai| yaha 'lAina' utAvalA hone kI hai hI nhiiN| yaha to sthiratA kI 'lAina' hai! 'maiM zuddhAtmA hU~' kA lakSya baiThanA, use bhagavAna ne saba se bar3I cIz2a kahI hai| vahA~ kramika mArga meM to zabda se pratIti hotI hai, usakI bhI bahuta kImata hai| zuddhAtmA ke jo guNa haiM, una guNoM para pratIti baiTha jAe ki 'yaha maiM hU~,' to usakI bahuta bar3I kImata mAnI hai, use samakita kahA hai| vaha pratIti bhI sirpha zabda se aura Apako to 'vastu' kI pratIti huI hai, vaha svAbhAvika pratIti hai yAnI kSAyaka pratIti kahalAtI hai ! yaha jJAna bahuta kAma kare, aisA hai| bahuta hI sAvadhAnI se calanA cAhie ataH yadi kAma pUrNa kara lenA ho to sAvadhAna rhnaa| ho sake taba taka kisI jagaha para bAtacIta nahIM karanI hai| logoM ko yaha jJAna samajhAne mata jAnA nahIM to kyA se kyA ho jAegA! vItarAga kI vANI kA eka zabda bhI bolanA, vaha to saba se bar3I muzkila hai! loga to cipaTa par3eMge, logoM kA kyA? loga to samajheMge ki hameM kucha milegaa| kucha prApta ho jAe, usake lie loga cipaTa paDeMge yA nahIM? lekina logoM se kaha denA ki, 'isameM merA kAma nahIM hai|' eka akSara bhI nahIM bolanA caahie| varnA usameM khuda kA kyA se kyA ho jAegA! praznakartA : lekina jo anubhava hue hoM, ve kaha sakate haiM na? dAdAzrI : anubhava to hai hI nhiiN| jo sArI bAteM nikalatI haiM, ve hamAre kahe hue zabda hI nikalate haiN| ve zabda uga nikalate haiM saare| bAkI, anubhava to dhIre-dhIre hotA hai|
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 AptavANI-9 pUrA vItarAga vijJAna hAz2ira ho jAnA caahie| vijJAna kA aMza to kisI ko patA hai hI nhiiN| yaha to hamArI jo vANI aMdara utara gaI hai, vaha nikalatI hai| aura agara koI bar3A tIsamArakhA~ A jAe na, to tor3a hI degA, tIna hI zabdoM meM tor3a degaa| buddhigamya calegA hI nahIM na! buddhigamya kyA jagat ke pAsa nahIM hai? are, bar3e-bar3e zAstra ke zAstra kaMThastha karane vAle loga haiN| ve eka bhI zabda boleMge to ulajha jaaoge| yaha to hamArA diyA huA 'jJAna' pariNAmita huA, to pariNAmita hokara phira usameM ugatA hai vaaps| hamArA diyA huA jo bIja ke rUpa meM par3A rahatA hai, vaha ugatA hai| taba 'dAdAjI aisA kaha rahe the' aise karake bAta karo lekina yadi aise vANI nikalegI, to kucha dina to aisA lagegA ki ye 'dAdAjI' jaisA hI kaha rahe haiN| bAda meM na jAne kahA~ le jAegA! kucha dina bAda girA degA, vaha to chor3egA nahIM na! bAlaka bananA, 'jJAnI' ke dUsare loga kucha aisA acchA kaheM na, ki 'Apa bahuta acchA bole, Apa to bahuta acchA bole|' taba kahanA ki, 'maiM to bAlaka hU~ dAdA kaa|' itanI hI sAvadhAnI rakhanI hai| dUsare jhaMjhaTa meM nahIM par3anA hai| hamArA zabda pacakara ugeMge taba vANI niklegii| vaha bAta alaga hai lekina vaha zabdazaH honA caahie| kapola kalpita nahIM bola skte| abhI hameM jaldI kyA hai| 'dAdA' ke bAlaka rahanA hai yA bar3e bananA hai? praznakartA : dAdA ke bAlaka rahanA hai| dAdAzrI : bs| bAlaka rahane meM maz2A hai| 'sephasAiDa' hai aura jokhimadArI nahIM hai| 'dAdA' ko uThAnA pdd'egaa| agara vaha kahegA, 'maiM bar3A ho gyaa|' taba kaheMge, 'hA~, to ghUmane jA baahr|' hama kahate haiM ki 'bar3A mata bnnaa|' pahale aisA samajhAte haiN| phira bhI agara vaha kahe ki, 'nahIM, mujhe bar3A bananA hai|' to hone dete haiN| 'bana to phir| mAra par3egI taba vApasa aaegaa|' apanA jJAna aisA hai ki mAra par3e bagaira rahegI nhiiN| 'Apako' to aisA kahanA ki 'he caMdabhAI, hama Apako jAnate haiM ki
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA Apa kaise ho isalie hameM pha~sAnA mt|' 'Apa' isa taraha se bAtacIta karanA / 'Apako itanA karanA AyA to hama Apake sAtha hai, lekina hameM pha~sAyA to A banegI samajho, ' kahanA / 441 aise karate-karate hI bar3e hue haiM na ! baccA car3hatA hai, giratA hai, khar3A hotA hai, aise karate-karate vaha bAbA gAr3I dhakelatA hai, aise karatekarate calanA sIkha jAtA hai na! usI taraha calanA sIkhatA hai na! yahI rAstA hai na! isalie yadi kAma pUrNa karanA ho na, to eka hI bAta yAda rakhanA ki koI pUche to kahanA, 'mujhe kucha patA nahIM hai, dAdAjI ke pAsa jaao|' pUrNatA ke bagaira girA detA hai 'upadeza ' jaba taka pUrNAhuti nahIM ho jAe taba taka bolane kI bAta meM par3anA hI mt| yaha par3ane jaisI cIz2a nahIM hai| hA~, hama kisI ko itanA kaha sakate haiM ki, 'vahA~ para satsaMga acchA hai / aisA saba hai, vahA~ para jAo / ' itanI bAtacIta kara sakate haiM / upadeza nahIM de skte| yaha upadeza dene jaisI cIz2a nahIM hai / yaha 'akrama vijJAna' hai / 'dAdA' kA jJAna jisane prApta kiyA hai, usa jJAna meM se jo mAla nikalatA hai na, use sunakara to pUrI duniyA sabakucha dhara degI / aura dhara dene para to kyA hotA hai ? pha~satA hai phira! sabhI kaSAya jo upazama ho cuke the na, ve phaTAphaTa jAgRta ho uttheNge| AkarSaNa vAlI vANI hai yaha / yaha jJAna AkarSaka hai isalie mauna rahanA / yadi pUrA hita cAhate ho to mauna rhnaa| agara dukAna jamAnI ho to bolane kI chUTa hai aura dukAna calegI bhI nhiiN| dukAna khologe to bhI nahIM calegI, khatma ho jAegI kyoMki 'diyA huA jJAna' hai na, to use khatma hone meM dera nahIM lagegI dukAna to kramika mArga meM calatI hai| do janma, pA~ca janma yA dasa janma taka calatI hai aura phira vaha bhI khatma ho jAtI hai| dukAna kholanA yAnI siddhi beca denaa| AI huI siddhi ko becane lage, durupayoga kiyA ! I gozAlA jo thA na, vaha pahale to mahAvIra bhagavAna kA ziSya thA,
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 AptavANI-9 khAsa, 'spezala' ziSya lekina aMta meM vaha virodhI banakara khar3A rhaa| gozAlA mahAvIra bhagavAna ke pAsa bahuta samaya taka rhaa| phira use aisA lagA ki mujhe yaha sArA jJAna samajha meM A gayA, isalie bhagavAna se alaga hokara kahane lagA ki 'maiM tIrthaMkara ha~, ve tIrthaMkara nahIM haiN|' aura kitanI bAra to aisA bhI kahatA thA ki, 've bhI tIrthaMkara haiM aura maiM bhI tIrthaMkara huuN|' aba aisA roga ghusa gayA, to phira kyA dazA hogI usakI?! ___aba, jaba mahAvIra bhagavAna ke pAsa thA taba bhI vahA~ para sIdhA nahIM rahA to hamAre pAsa baiThA huA kaise sIdhA rahegA? yadi kucha gar3abar3a ho jAe to kyA dazA hogI? aura vaha to cauthe Are kI bAta thii| yaha to pA~cavA~ ArA (kAlacakra kA bArahavA~ hissA) hai, anaMta janma kharAba kara degaa| anAdi se yoM hI mAra khAI hai na, logoM kI! yahI kI yahI mAra khAtA rahA hai| z2arA sA bhI svAda mila jAe ki car3ha hI jAtA hai Upara! apUjya ko pUjane se patana kyA pUje jAne kI (koI merI pUjA kare, aisI) kAmanA hotI hai ? batA denA, maiM use dabA duuNgaa| hA~, yaha jar3a kATa deMge to phira baMda ho jaaegaa| yaha kAmanA bahuta khataranAka hai| kAmanA nahIM hotI hai na? kabhI hone lgegii| kyA! ataH aisA mAnakara calanA ki jokhima hai| kyoMki loga 'jaya-jayakAra' karate haiM na, taba cAya kI lata kI taraha lata laga jAtI hai| phira jaba nahIM milatA hai na, taba parezAna ho jAtA hai| usake bAda kucha nATaka karake 'jaya-jayakAra' karavAtA hai| ataH jokhima hai, sAvadhAna rhnaa| kisa cIz2a kI bhIkha hai| pUje jAne kI bhIkha hai| jaba yoM 'jayajayakAra' karate haiM to khush| are! yaha to narka meM jAne kI nizAniyA~ haiM ! yaha to bahuta hI jokhimadArI hai| aisI Adata par3a jAe to vaha jAtI nahIM hai|
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA 443 ___ praznakartA : khuda ko pUje jAne kI kAmanA hai yA nahIM usakA use khuda ko kaise patA calatA hai? dAdAzrI : sabakucha patA calatA hai khuda ko| use kyA acchA lagatA hai vaha patA calatA hai| kyA yaha patA nahIM calatA ki AiskrIma bhAtI hai? aMdara tharmAmITara hai AtmA ! saba patA calatA hai| Aja ke jIva lAlacI bahuta haiN| vaha khuda kA hI zurU karate haiM jagaha-jagaha para, pUje jAne ke lie sabakucha karate haiN| aura pUje jAne kI kAmanA rakhanevAle phira kabhI nayA dhAraNa nahIM kara sakate, saccI baat| hara kahIM para loga dukAna lagAkara baiTha gae haiM aura pUje jAne kI kAmanA aMdara bharI rahatI hai ki "kisa taraha mujhe 'jaya-jaya' kre|" to use aMdara mana meM mIThA lagatA hai| koI 'jaya-jaya' kare to mIThA lagatA hai| itanA maz2A AtA hai vAstava meM! ulTA rAstA hai yaha sArA! pUje jAne kI kAmanA jaisA bhayaMkara koI roga nahIM hai| saba se bar3A roga ho to pUje jAne kI kAmanA! kise pUjanA hai? AtmA to pUjya hI hai| deha ko pUjanA rahA hI kahA~ phira?! lekina pUje jAne kI icchAe~-lAlaca hai saaraa| deha ko pujavAkara kyA hAsila karanA hai? jisa deha ko jalA denA hai, use pujavAkara kyA hAsila karanA hai? lekina yaha lAlaca aisA hai ki 'merI pUjA kare' isalie ye pUje jAne kI lAlasAe~ haiN| nahIM to mokSa koI muzkila nahIM hai| aisI jo nIyata hotI hai na, usase muzkila hai| aisI icchA honA bhI bhayaMkara gunAha hai| aisI icchA kabhI huI thI? aMdara thor3I kulabulAhaTa hotI hai? yaha to hama sAvadhAna kara rahe haiN| sAvadhAna nahIM kareMge to phira gira jAegA na! acchI jagaha para Ane ke bAda gira jAe to phira bekAra ho jAegA, 'yUz2alesa' ho jAegA aura coTa bhI bahuta lgegii| nIce ho aura gira jAe to bahuta coTa nahIM lgtii| bahuta Upara taka daur3akara gira jAe to bahuta coTa lagatI hai| isalie jahA~ ho vahIM para rahanA, nIce mata utara jAnA vaaps|
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 AptavANI-9 koI bhI svataMtra zabda mata laanaa| yahA~ se le jAkara usI zabda kA upayoga karanA, svataMtra nayA mata rkhnaa| nayA sTezana bhI mata banAnA yA phira banAyA hai ? nIMva nahIM DAlI? nahIM banAyA? cetAvanI to honI cAhie na! varnA to na jAne kahA~ jAkara khar3e rahoge! abhI to mArga bahuta alaga taraha kA hai yh| kitanI sArI aisI lubhAvanI jagaheM AtI haiM ! kabhI bhI dekhI nahIM ho aisI lubhAvanI jagaheM AtI haiM ! jahA~ bar3e-bar3oM ne dhokhA khAyA hai vahA~ ApakI kyA bisAta? isalie 'dAdA bhagavAna' ke isa mArga para calo acchI trh| he ! 'kliara roDa pharsTa klAsa'! jokhima nahIM, kucha nahIM! mokSamArga ke bhaya sthAna ataH jo kucha mokSamArga meM bAdhaka ho use chor3a denA aura Age bar3ho phira se| vaha dhyeya se para kahalAtA hai na! khuda kA dhyeya cUka nahIM jAe, kaise bhI kaThina paristhiti meM bhI khuda kA dhyeya nahIM cUke aisA honA caahie| ApakA dhyeya anusAra calatA hai kyA kabhI? ulTA nahIM kucha bhI? yaha to sahaja ho gayA hai, nahIM? praznakartA : aMdara 'hainDala' mArate rahanA par3atA hai| dAdAzrI : calAte rahanA par3atA hai ? lekina kyA ve aMdara vAle mAna jAte haiM ? turaMta hI? praznakartA : turaMta hii| dAdAzrI : turaMta? dera hI nahIM? yaha acchA hai| jitanA ve mAna jAe~ge, utanA hI vaha mukta hone kI nizAnI hai| utane hI hama usase alaga haiM, vaha nizAnI hai usakI kyoMki khuda koI rizvata nahIM letaa| rizvata legA to ve bAta nahIM maaneNge| 'khuda' unase rizvata khAtA hai to ve ApakI bAta nahIM mAneMge phir| 'khuda' svAda le AtA hai, phira 'aMdara vAle' nahIM maante|
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA 445 yaha vyavahAra to dUsarI ora hI le jAtA hai na! anAdi se jisakI ArAdhanA kI hai, vaha yahI eka mArga hai na! vyavahAra to hamezA hI usa tarapha kI AdatavAlA hotA hai na! ataH agara usa tarapha jAe to bhI hameM apane dhyeya ke anusAra calAnA hai| agara purAnA rAstA dekhe taba baila to usI rAste para calatA jAtA hai| hameM aba apane rAste para dhyeya ke anusAra calanA hai| isa rAste se nahIM, dUsare rAste se jAnA hai| aise cala' khnaa| ataH agara khuda rizvata nahIM letA hai to aMdara vAle turaMta hI kahe anusAra mur3a jAte haiM lekina agara rizvata letA hai to phira mAra khilAte haiM, hara bAta meM mAra khilAte haiN| isalie dhyeya se pIche nahIM haTanA caahie| praznakartA : yaha rizvata kaisI hotI hai? dAdAzrI : cakha AtA hai aura cakhate samaya phira jaba mIThA lagatA hai na, to phira vahA~ para baiTha jAtA hai| 'TesTa' kara AyA isalie vApasa phira thor3A ekAdha-do botala pI AtA hai| yaha saba cora dAnata kahalAtI hai| dhyeya para jAnA hai, vaha aura cora dAnata, ye donoM sAtha meM kaise raha sakate haiM ? dAnata pakkI rakhanI cAhie, koI bhI rizvata lie bgair| yaha to vaha mastI cakhane kI Adata hotI hai, isalie aise vahA~ baiThakara z2arA vaha mastI ke AnaMda meM rahatA hai| praznakartA : yAnI prakRti kI mastI? dAdAzrI : to phira aura kyA? use usI kI Adata par3a gaI hai na! isalie agara 'Apa' kaho ki, 'nahIM, hameM to aba aise jAnA hai| mujhe mastI nahIM caahie| hamAre dhyeya ke anusAra calanA hai|' ye prakRti kI mastiyA~ to bhUla-bhUlaiyA meM le jAtI haiN| ___ jo dhyeya tur3avA deM, ve apane duzmana haiN| apane dhyeya kA nukasAna karavAe to vaha kaise pusAegA?! varnA yaha to usake jaisA hai ki brahmacarya pAlana karanA hai aura abrahmacarya ke vicAra karane haiN| vicAra meM miThAsa to AtI hai, lekina kyA ho sakatA hai? yaha bhayaMkara gunAha hai na! phira
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 AptavANI-9 usake khuda ke dhyeya meM 'TI.bI' hI ho jAegI na! sar3ana hI ghusane lagegI na! yahA~ to khuda kA mana itanA maz2abUta kara lenA hai na, ki "isa janma meM jo ho, bhale hI deha jAe, lekina isa janma meM kucha 'kAma' kara lU~" aisA taya karake rakhanA cAhie taba phira apane Apa kAma hogA hii| Apako apanA taya karake rakhanA caahie| ApakI tarapha se DhIla nahIM rakhanI hai| jahA~ aisA prApta huA hai vahA~ DhIla nahIM rakhanI hai| phira jo ho vaha tthiik| usake lie bahuta parezAna nahIM honA hai aura jo nahIM huA hai usake lie bhI bahuta parezAna nahIM honA hai| yaha saba to mila jaaegaa| khuda ke pAsa adhikAra kisakA hai ? bhAva! ki itanA mujhe kara lenA hai| nizcaya arthAt khuda ke adhikAra kA upayoga krnaa| aura bAkI bAhara kA roga nahIM ghusa jAnA cAhie ki 'calo, maiM pA~ca logoM ko satsaMga sunAU~ yA aisA kucha,' isakA dhyAna rakhanA hai| nahIM to phira dUsare naI taraha ke roga ghusa jAe~ge aura galata rAste para calA jaaegaa| taba phira kyA hogA? koI bacAnevAlA nahIM milegaa| ataH agara mokSa meM jAnA ho to 'bAta karane' meM mata pdd'naa| kucha pUche to kahanA ki 'maiM nahIM jaantaa|' ye to hama sAre bhayasthAna dikhA rahe haiN| bhayasthAna nahIM dikhAe~ge na, to saba ulTA ho jaaegaa| ye sabhI puNyazAlI haiM na, bAta bhI prakaTa huI hai na! nahIM to bAta kaise patA calegI? aura maiM isameM kahA~ gaharA utarane jAU~ ?! yaha to bAta nikalI to nikalI, nahIM to kauna jAnatA thA ki aisA saba cala rahA hogA! gupta veza meM nikala jAo jaisA ho gayA hai vaisA mujhe kaha de, usI ko AlocanA kahate haiN| jo ho gayA, usameM harja nahIM hai| usa saba ke lie to kSamA hI hai lekina jaisA huA vaisA kaha de, taba se vaha AlocanA kahalAtI hai to usa rAste se vApasa lauTa gyaa| phira hama saMbhAla leNge| yaha to jokhimadArIvAlA rAstA hai, isalie sAvadhAna rhnaa| bahuta jokhima hai| eka akSara bhI mata
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA bolanA aura bolanA ho taba bhI mujhe batAnA, maiM kahU~gA ki 'bolo aba aap|' bAkI bahuta jokhima hai, eka akSara bhI bolanA ho to bhI bahuta jokhima hai| 447 jagat kA kalyANa honA hogA taba hogA, Apako apane Apa hI jaba kudarata nimitta banAe, usake bAda karanA na! Apa taiyAra hone mata jaanaa| taiyAra hone jaisI cIz2a nahIM hai yaha! ApakI siddhiyA~ becane jAoge, to jagat kyA nahIM degA ? lekina ApakI manuSyarUpI pU~jI khatma! are, khatma hI nahIM, balki manuSyarUpI pU~jI calI jAegI aura narka ke adhikArI bana jaaoge| apanA to mokSamArga hai, isameM to gupta veza meM nikala jAnA hai 'jJAnI' ke sAtha sIdhI taraha se caleMge apanA yaha satsaMga mata chor3anA / loga aisA sikhAe~, vaisA sikhAe~, taba bhI yaha satsaMga mata chor3anA / yahA~ Ae yAnI bhagavAna kI kRpA utara gaI phira sabakucha ThIka ho jAegA / usameM koI dera nahIM lagegI / ataH aisI saba muzkileM to Ae~gI / isIlie to hama kahate haiM na, 'mokSa meM jAte hue vighna aneka prakAra ke hone se unake sAmane maiM anaMta zaktivAlA hU~ / ' lekina sAmanevAlA bhI ( caMdUbhAI ) anaMta zaktivAlA hai na ki mokSa meM jAne hI nahIM degA ! isalie bhagavAna ne kahA hai, ki "jJAnIpuruSa' ke adhIna rahakara calanA, unake kahe anusAra calanA / ve kucha bhI kaheM, phira bhI calate jAnA kyoMki vItarAgatA hai| khuda kI buddhi se samajha meM nahIM Ae to taya karanA ki unake nau 'ikvezana' ( samIkaraNa) samajha meM Ae haiM aura eka samajha meM nahIM AyA to unakI bhUla mata nikAlanA aura 'merI bhUla kI vajaha se samajha meM nahIM AyA' aisA samajhanA / kyoMki agara nau samajha meM A gae, to dasavA~ samajha meM kyoM nahIM A rahA ? isalie unakI bhUla mata nikaalnaa| ve bhUla ko khatma karake baiThe haiN|' buddhi to bhUla dikhalAegI, 'jJAnIpuruSa' kI bhI bhUla DhU~Dha nikAlegI /
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 AptavANI-9 eka janma kA maraNa ho to calA sakate haiM, lekina 'jJAnIpuruSa' kI virAdhanA karane se to lAkhoM janmoM kA maraNa hotA hai| kisakI virAdhanA kI, vItarAga kI? ye 'aMbAlAla mUlajI bhAI' ko gAliyA~ denI ho to, sau gAliyA~ denaa| Apako ThIka nahIM lagatA hai to gAlI do na! lekina, samajhe bagaira hI loga gunAha kara baiThate haiM isIlie to hameM gupta rakhanA pdd'aa| gupta hI rakhA hai! maiMne kahA hai ki yaha bahuta U~cI jagaha para Apako le jA rahA huuN| vahA~ se gire to haDDI kA Tukar3A bhI nahIM milegA, isalie yA to mere sAtha Upara AnA hI mata aura AnA ho to sAvadhAnI se clnaa| mokSa sarala hai, eka hI avatArI vijJAna hai yh| lekina yadi ulTA-sIdhA karanA ho to Upara car3hanA hI mata, hamAre sAtha AnA hI mt| aisA sabhI se kahA huA hI hai| bahuta U~cA rAstA hai Upara se girane para phira haDDI bhI nahIM milegii| phira bhI Upara Ae hue loga vApasa mujhase kahate haiM ki 'yaha abhI parezAna karegA, aisA kregaa|' lekina hamane use isa prakAra se baMdhana meM rakhA hai tAki vaha gire nhiiN| jaise sarakAra reliMga banAtI hai na, usI taraha hama bhI sAdhana rakhate haiN| abhI taka kisI ko girane nahIM diyA hai| aho! kAruNyatA 'jJAnI' kI jo roga hotA hai, vaha 'jJAnIpuruSa' batAte haiM kyoMki unheM sAmane vAle kA roga miTAnA hai, anya koI bhI doSa nahIM btaataa| DaoNkTara marIz2a kA roga bar3hAtA hai yA miTAtA hai? aura hama kahA~ yaha hamAre lie kaha rahe haiM? yaha to Apake lie 'spezalI' aura vaha bhI vItarAgatA se kaha rahe haiN| zabda kaThora nahIM hoMge to roga nahIM niklegaa| kaThora zabda ke binA roga nahIM nikltaa| roga kisase nikalatA hai ? kaThora zabda aura vItarAgatA! kaise zabda kaThora, jor3oM ko tor3a deM aise kaThina aura isake bAvajUda bhI saMpUrNa vItarAgatA! ye 'dAdA' baiThe-baiThe ArAma se logoM ko sIdhA karate haiM, dhote rahate haiM lekina phira bhI sabhI ko kahA~ dhone jAU~? merA dimAg2a hI kAma nahIM
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] jAgRti : pUje jAne kI kAmanA 449 karegA phir| subaha se zAma taka kyA kama kAma hai? kitanI 'phAileM' AtI hoMgI? kucha loga kahate haiM, 'mere pati ne mujhe aisA kiyA!' aba yaha pATha bhI hameM sikhAnA hai? praznakartA : isa duniyA meM koI aisA kesa nahIM hogA ki jo Apake pAsa nahIM AyA ho, sabhI prakAra ke kesa Ae haiN| dAdAzrI : kyA kareM phira? eka-do logoM ko 'maiMne' manA kiyA taba 'aMdara' se bole, 'phira kauna se aspatAla meM jAegA yaha becArA? yahIM se Apa nikAla doge to vaha kauna se aspatAla meM dAkhila hogaa| bAhara kisI aspatAla meM phiTa hai hI nhiiN|' isalie phira maiMne zurU kiyA vApasa! lekina mana meM to aisA hotA hai ki yaha kyA jhaMjhaTa? isalie inheM dhakela dene kA mana hotA hai lekina vApasa aMdara se AtA hai ki 'lekina vaha jAegA kahA~ becArA? aura kauna se aspatAla meM jAegA? bhale hI pAgala jaisA hai, bolanA bhI nahIM AtA, viveka bhI nahIM hai, kucha bhI nahIM hai, bhale hI aisA hai phira bhI calane do!' praznakartA : yaha jo kahate haiM na ki 'cale jAe~ to acchA hai' vaha kauna sA bhAga bolatA hai ? aura vaha kahate haiM ki 'yaha becArA kahA~ jAegA?' vaha kauna sA bhAga bolatA hai? dAdAzrI : vaha bhAga paramAtma bhAga hai! kahA~ jAegA vaha ?' paramAtma bhAga bolatA hai ! 'bhale hI pAgala jaisA hai, apane sAtha avinaya se bola rahA hai, lekina vaha aba kahA~ jAegA?!' paramAtma bhAga aisA bolatA hai! aura koI aspatAla nahIM hai ki aise mAla ko rkhegaa| acche ko bhI nahIM rakhate haiM, to phira! aura rakhakara bhI unake pAsa davAiyA~ nahIM haiN| unake pAsa kUTe hue cUrNa haiM aura yahA~ para kUTe hue cUrNa nahIM clte| yahA~ to leI cAhie, jo cupar3ate hI aise cipaka jAe! bAkI isa kIcar3a meM, aura phira badabUdAra kIcar3a meM kauna hAtha DAle? lekina vaha eka jIva tara jAe na, to aura kitane hI jIvoM kA jIvana rAste para A jAegA, becAre! aura usakA kalyANa ho aisA bhAva
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 AptavANI-9 rahatA hai, usakA kalyANa karane ke lie hI hama DA~Tate haiN| nahIM to kauna aisA DA~TegA? dimAg2a kauna kharAba karegA! yaha to sAmane vAle ke kalyANa ke lie DA~TanA par3atA hai| varnA to bApa to bApa banane ke lie DA~TatA hai| sAmane vAle ke hita se bhI jyAdA bApa hone kI bahuta bhIkha hotI hai| patnI ko pati jhir3akatA hai to vaha pati banane ke lie aisA karatA hai! aura 'jJAnIpuruSa' sAmane vAle ke kalyANa ke lie DA~Tate haiN| kyoMki pUrI duniyA aise bhuna rahI hai jaise zakkarakaMda ko bhaTThI meM bhUnate haiN| phaoNrena vAle bhI bhuna rahe haiM aura yahA~ vAle bhI bhuna rahe haiN| 'zakkarakaMda bhuna rahe haiM' aisA kisI se kahA taba vaha kahane lagA, 'dAdA, kahate haiM zakkarakaMda sika rahe haiM, lekina aba to jalane bhI lage haiN| jo pAnI thA vaha khatma ho gayA aura aba zakkarakaMda jalane lage haiN|' yAnI aisI dazA hai! apane satsaMga kA hetu kyA hai? jagat kalyANa karane kA hetu hai| yaha bhAvanA koI bekAra nahIM jaatii| hama kyA kahate haiM ki sarva duHkhoM kA kSaya kro| ye duHkha hamase dekhe nahIM jaate| phira bhI hamameM 'imozanala'pana nahIM hotA hai| sAtha hI utane hI vItarAga bhI haiN| isake bAvajUda sAmane vAle ke duHkha hamase sahana nahIM ho pAte kyoMki hama hamArI sahanazakti jAnate haiN| hamase kaisA du:kha sahana ho pAtA thA vaha jAnate haiM na, to loga aisA kaise sahana kara pAte hoMge, usakA hameM patA hai aura vahI kAruNyatA hai hamArI!
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA abhedatA, pUre vizva ke sAtha yahA~ to abhedabhAva hai / Apa aura maiM, hama saba eka hI haiN| mujhe ApameM se kisI se koI bheda hai hI nahIM aura ye itane pacAsa haz2Ara loga haiM isake bAvajUda unase bhI mujhe bheda nahIM hai aura isa duniyA se bhI mujhe bheda mahasUsa nahIM hotaa| yaha to, Apako bheda mahasUsa hotA hai / yAnI eka to, maiM ina pacAsa haz2Ara logoM ke sAtha abheda rahatA hU~ aura 'sekanDarI,' pUrI duniyA ke sAtha abheda rahatA hU~ / mujhe kisI bhI jagaha para bheda nahIM hai, kisI ke bhI saath| yAnI duniyA ke sAtha 'sekanDarI' abheda hU~ aura yahA~ 'pharsTa' abheda hU~ / mujhe aura kucha bhI nahIM caahie| mujhameM buddhi hI nahIM hai isalie mujhe abheda lagatA hai, sabakucha khuda kA hI lagatA hai| jaba taka buddhi ho tabhI taka bheda rahatA hai| bAkI jahA~ buddhi nahIM hai, vahA~ bheda kaisA ? buddhi to bheda DAlatI hai, judAI dikhalAtI hai ki 'yaha merA aura yaha terA / ' jahA~ para buddhi hai hI nahIM, vahA~ 'merA - terA' rahA hI kahA~? yaha to bhedabuddhi utpanna huI hai - 'maiM alaga aura yaha alaga / ' praznakartA : basa alaga hone kI dera hai / tabhI bheda mahasUsa hotA haina ! dAdAzrI : aura alaga huA matalaba ulTA huaa| hameM Apake prati bheda nahIM hai, lekina Apako mere prati bheda hai| praznakartA : 'hama saba eka hI haiM,' aisA kaI loga kahate haiM na !
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 alaga dAdAzrI : vaha to aisA lagatA hai, lekina yoM judAI rahatI hai| jaba taka vaha samajha meM phiTa nahIM ho jAtA taba taka aisA hI lagegA ki ' haiN|' mu~ha se kahate z2arUra haiM ki hama saba eka haiM lekina jaba taka samajha meM phiTa nahIM ho jAe taba taka alaga hI lagatA rahatA hai / vaha samajha meM phiTa ho jAnA caahie| arthAt mujhe pUre jagat meM koI alaga lagatA hI nhiiN| aisA nahIM hai ki jitane yahA~ para Ae haiM utane hI mere haiN| ye sabhI mere haiM aura maiM sabhI kA hU~ ! 452 jitanI abhedatA rahatI hai, utanI hI khuda ke AtmA kI puSTi hotI hai| hA~, saba se bheda hai, aisA mAnate haiM isIlie to khuda ke AtmA kI sArI zakti chinna-bhinna ho gaI hai na! bheda hai, aisA mAnane se hI yaha jhaMjhaTa huI hai na! Apako aba bheda rahatA hai kisI se ? praznakartA : lekina ve sAre bheda khatma karanA haiM / dAdAzrI : kyA bAta kara rahe ho ? bheda khatma kie bagaira to cArA hI nahIM hai na! abheda honA par3egA na ? ! potApaNuM gayA, isakA matalaba hI yaha hai ki bheda khatma ho gae / aba, jaba taka buddhi rahatI hai taba taka potApaNuM nahIM chor3atA na! aura jaba taka buddhi hai taba taka buddhi bheda DAlatI hai na! yaha potApaNuM calA jAegA to abheda ho skeNge| 'ApApaNaM' sauMpa diyA dekho, maiM Apako batA detA hU~, aise karate-karate hamArA bahuta samaya bIta gayA isalie Apako to maiM sIdhA rAstA batA rahA hU~ / mujhe to rAste DhU~Dhane par3e the| Apako to, maiM jisa rAste gayA thA, vaha rAstA dikhA detA hU~, tAlA kholane kI cAbI de detA hU~ / ye 'aMbAlAla mUlajI bhAI paTela' haiM na, unhoMne khuda kA ApApaNuM ( potApaNuM ) chor3akara bhagavAna ko hI sauMpa diyA hai to bhagavAna unakA sabhI saMbhAla lete haiM aura aisA saMbhAlate haiM na, sahI meM! lekina khuda kA ApApaNuM chUTa gayA, ahaMkAra calA gayA usake bAda / varnA, ahaMkAra aisA nahIM hai ki calA jaae|
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 453 ___ jaba taka vaha potApaNuM hai tabhI taka bheda hai aura tabhI taka bhagavAna dUra haiN| potApaNuM chor3a diyA to bhagavAna Apake pAsa hI haiN| chor3a do na, bilkula AsAna hai! potApaNuM chor3a diyA to ApakA saba bhagavAna hI calA leNge| Apako kucha nahIM karanA hogA, yadi Apa potApaNuM chor3a doge to| 'dAdA bhagavAna' kise samajhate ho Apa isameM? ye jo dikhAI dete haiM na, yaha to 'pablika TrasTa' hai, 'e.ema.paTela' nAmaka aura inheM jinake vahA~ satsaMga ke lie le jAnA ho, vahA~ le jAte haiN| jaise saMyoga hoM vaise le jAte haiM kyoMki isameM 'hamArA' potApaNuM nahIM hai| zrImad rAjacaMdra ne kyA kahA hai ? 'jJAnIpuruSa' kauna? ve jinheM kiciMtmAtra kisI bhI prakAra kI spRhA nahIM hai, jinheM duniyA meM kisI prakAra kI bhIkha nahIM hai, jinheM upadeza dene kI bhI bhIkha nahIM hai yA ziSyoM kI bhI bhIkha nahIM hai, kisI ko sudhArane kI bhI bhIkha nahIM hai, kisI bhI prakAra kA garva nahIM hai, gAravatA nahIM hai, potApaNuM nahIM hai| isa potApaNuM meM sabakucha A jAtA hai| isa varlDa' meM koI aisA iMsAna nahIM hai ki jise potApaNuM nahIM ho, apanI isa duniyA meN| brahmAMDa kI bAta alaga hai| vahA~ to kaIM tIrthaMkara haiM, sabakucha hai| jabaki apanI duniyA meM, koI aisA iMsAna nahIM hogA jisameM potApaNuM nahIM ho| jinameM potApaNuM nahIM hai, aise to sirpha ve hI hote haiM jo tIrthaMkara gotra meM nApAsa hue haiN| 'jJAnI' meM potApaNuM nahIM hotA | potApaNuM rahita ke kyA lakSaNa hote haiM ? potApaNuM nahIM hotA, yAnI kyA hai ki sat puruSa se aisA kaho ki 'Aja muMbaI clie|' taba ve aisA nahIM kahate ki 'nhiiN'| loga unheM muMbaI le jAe~ to ve poTalI kI taraha cale jAte haiM, aura poTalI kI taraha ahamadAbAda A jAte haiN| yAnI ki potApaNuM nahIM hai| hamase koI pUche ki, 'dAdAjI, hama kaba jAe~ge?' taba hama kahate haiM, 'Apako ThIka lage, vaisaa|' hama aura kucha nahIM khte|
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 AptavANI-9 isalie ve loga poTalI ko le jAte haiN| vaha gunAha nahIM hai| hama hI aisA kahate haiM ki, 'bhAI, Apako ThIka lage taba le jaanaa|' kyoMki potAparyu nahIM hai lekina jinameM potApaNuM hai, ve poTalI kI taraha jAe~ge kyA? vaha to kaheMge, 'Aja nahIM AnA hai|' jabaki merA to potApaNuM hai hI nahIM! koI poTalI banane ko taiyAra hogA? aba kyA eka bhI iMsAna aisA kahegA?! __ ataH hameM to mubaMI yA bar3audA kucha loga pUchate haiM ki, 'dAdA Apa jaldI Ae hote to acchA thaa|' aisA saba kahate haiN| taba maiMne kahA, 'poTalI kI taraha mujhe le Ate haiM taba yahA~ AtA hU~ aura poTalI kI taraha le jAte haiM taba jAtA huuN|' taba phira ve samajha jAte haiN| phira kahate haiM ki, 'ise poTalI kI taraha kahate haiM?' are, yaha poTalI hI hai na, nahIM to aura kyA hai yaha? aMdara bhagavAna haiM saMpUrNa! lekina bAhara to poTalI hI hai na! isalie potApaNuM rahA hI nahIM na! mujhe jahA~ uThAkara le jAe~ vahA~ jAte haiM hm| kaI cIjeM hameM nahIM khAnI ho to bhI khAte haiM, nahIM pInI ho phira bhI pIte haiM, na cAhate hue bhI saba karate haiM hm| aura isameM kisI kA cala bhI nahIM sktaa| anivArya hai na! Apake 'enkarijamenTa' ke lie hama ApakI cAya pIte haiN| agara vaha cAya bahuta kar3aka ho, prakRti ko mAphika nahIM Ae aisI ho, phira bhI Apako AnaMda hotA hai na, ki 'dAdA' ne merI cAya pI, to isalie hama vaha cAya pI lete haiN| yaha itane dinoM kI yAtrA kI hai, isameM bhI sabhI ke kahe anusAra hI rhe| ve kaheM ki 'yahA~ rahanA hai|' taba maiM kahatA hU~ ki, 'hA~, rahanA hai|' ve kaheM ki 'yahA~ se uThie aba' to vaisaa| hamameM 'hamArApana' nahIM hotA, 'hamArApana' kA unmUlana ho gayA hai| bahuta dinoM taka 'hamArApana' kiyA hai| hamameM to pahale se hI mamatA bahuta kama thI, isalie jhaMjhaTa hI nahIM thI koii| aisA hai na, maiM to sabhI ke adhIna rahatA hU~, isakA kyA kAraNa hai ? mujhameM potApaNuM nahIM hai isalie maiM to bilkula saMyogoM ke adhIna rahatA
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 455 huuN| maiM to Apake bhI adhIna rahatA hU~, to bhalA saMyogoM ke adhIna to rahU~gA hI na! adhInatA arthAt saMpUrNataH niahaMkAritA! adhInatA to bahuta acchI cIz2a hai| jo hamAre sAtha haiM, ve jaisA kaheM hameM vaisA karanA hai| hamArA koI abhiprAya nahIM hotaa| hameM aisA lage ki abhI unakI bAta meM kamI hai taba hama unase kahate haiM ki, 'bhAI, aisA kro|' usake bAda hama adhIna hI rahate haiM nirNtr| 'jJAnI' asahaja nahIM hote hamArI yaha sAhajikatA kahalAtI hai| sAhajikatA meM koI parezAnI nahIM hotii| dakhala hI nahIM rahatI na, kisI taraha kii| Apa aisA kaho to aisA aura vaisA kaho to vaisaa| potApaNuM nahIM hai na! aura Apa kyA aise ho ki potApaNuM chor3a do?! hameM to agara kaheM ki 'gAr3I meM jAnA hai' to vaisaa| ve vApasa kala kaheMge ki, 'aise jAnA hai' to vaise| aisA nahIM hai ki 'nhiiN'| hameM koI parezAnI hI nahIM hai| hamArA khuda kA mata nahIM rhtaa| vaha hai saahjikpn| auroM ke mata se calanA, vaha hai saahjikpn| hamameM sAhajikatA hI hotI haiN| niraMtara sAhajikatA hI rahatI hai| kSaNabhara bhI sAhajikatA se bAhara nahIM jaate| vahA~ hamArA potApaNuM hotA hI nahIM, isalie kudarata jaisA rakhatI hai vaise rahate haiN| potApaNuM nahIM chUTa jAe, taba taka kahA~ se sahaja huA jA sakegA? potApaNuM ho taba taka sahaja kaise ho sakeMge lekina? potApaNuM chor3a de tabhI sahaja hoNge| sahaja hoMge to upayoga meM rahA jA skegaa| usake bAda hI DrAmeTika rahA jA sakegA 'potApaNuM' to bahuta bar3A zabda hai| z2arA sA bhI potApaNuM, kisI bhI prakAra kA potApaNuM hamameM nahIM hai| aura phira bhI hIrA bA ko sAtha meM biThAte haiN| loga pUche, 'ye kauna hai ?' taba hama kahate haiM, 'hamArI patnI haiN|' sabakucha kahate haiM hama aura aisA bhI kahate haiM ki, 'Apake bagaira mujhe acchA nahIM lgtaa|' aisA kahatA hU~ to unheM kitanA AnaMda hotA hai!
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 AptavANI-9 lekina hamArA yaha saba 'DrAmeTika' hotA hai| eka bhAI mujhase kahane lageM, 'merI z2amIna para Apa padhAreMge?' maiMne kahA, 'mujhe kyA harja hai!' aura hama to sabakucha pUchate haiM, ki 'z2amIna kA saudA kaba kiyA, kyA bhAva se lI? kyA denA hai|' aura taba koI to aisA samajhegA ki ye dAdA to z2amIna ke dalAla bana gae! aura kisI ko zarIra para z2arA sA sapheda dAg2a ho jAe yoM hI, kucha bhI hone vAlA na ho, phira bhI vaha mujhe dikhAtA rahatA hai taba maiM yoM hI hAtha phera detA hU~ aise, usake mana ke samAdhAna ke lie| praznakartA : yaha bhI nATaka hI hai na? dAdAzrI : nATaka hI! isake alAvA bhI pUre dina hamArA nATaka hI calatA hai| pUrA dina nATaka hI karatA hU~! Apake vahA~ darzana karane le gae the aura vahA~ para darzana die, vaha bhI nATaka aura agara nATaka nahIM hotA taba to usameM merA potApaNuM hotaa| potApaNuM nahIM hai isalie nATaka ho pAtA hai| varnA aisA hotA rahatA ki 'mujhe darzana dene jAnA pdd'egaa| mujhe darzana dene jAnA hai' lekina aisA kucha nhiiN| yAnI yaha 'DrAmA' hI hai| pUre dina maiM 'DrAmA' hI karatA huuN| vahA~ satsaMga meM baiThatA hU~, ye javAba de rahA hU~, vaha bhI 'DrAmA' hI hai| pUre dina 'DrAmA' hI hai lekina potApaNuM kama ho jAne ke bAda hI yaha DrAmA zurU ho pAtA hai| yoM hI nahIM ho paataa| phira bhI rahA potApaNuM kucha loga to aisA hI samajhate haiM ki 'mujhameM potApaNuM hai hI nahIM na, mujhameM merApana hai hI nahIM na, ab|' jabaki yoM to kaSAya meM baratatA hai| lo! baratatA hai kaSAya meM aura kahatA hai 'mujhameM potApaNuM rahA nahIM ab|' potApaNuM para to jI rahA hai vh| vaha potApaNuM para hI jI rahA hai| vaha potApaNuM to jAtA hI nhiiN| potApaNuM jAnA to ati-ati muzkila hai| potApaNuM jAne kA matalaba kyA hai ? hamArI AvAz2a nahIM rahatI
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 457 usmeN| jabaki Apa, sabhI kahate haiM vaisA hI karate ho yA aMdara ApakI AvAz2a alaga rakhate ho? praznakartA : alaga rahatI hai| dAdAzrI : vahI potApaNuM hai jabaki hamArI to AvAz2a hI nahIM rahatI kisI bhI prakAra kii| agara hameM kaheM 'dAdA, udhara baitthie|' to hama vahA~ baiTha jAte haiN| hameM acchA nahIM lage to bhI baiTha jAte haiN| praznakartA : buddhi ke sAtha bhI potApaNuM kA saMbaMdha hai na? dAdAzrI : buddhi hI potApaNuM sUcita karatI hai| jaise-jaise potApaNuM jAtA hai, vaise-vaise buddhi kama hotI jAtI hai| praznakartA : merApana aura potApaNuM ina donoM meM kyA pharka hai? dAdAzrI : merApana mamatva sUcita karatA hai jabaki potApaNuM jo hai na, vaha ucca prakAra kA ahaMkAra hai, bar3A ahaMkAra hai| vaha koI nominala ahaMkAra nahIM hai| ___yaha 'jJAna' lene ke bAda 'maiM' aura 'mamatA' 'Apane' chor3a die haiM lekina potApaNuM nahIM chor3A hai| Apake 'maiM' aura 'mamatA' chUTa gae haiM usameM do mata nahIM hai kyoMki cIz2a kho jAne ke bAda ciMtA nahIM krtaa| mamatA kise kahate haiM ? kho jAne ke bAda ciMtA kare, vaha mamatA hai| ataH ApakA 'maiM' aura 'merA' calA gayA hai, phira bhI potApaNuM rahA hai| praznakartA : potApaNuM arthAt inDivijuailiTI (vizeSatA)? maiM auroM se kucha alaga hU~, aisA? dAdAzrI : 'inDivijuailiTI' to nikala gii| 'maiM' aura 'merA' donoM cale gae, lekina abhI potApaNuM hai kyoMki koI cAhe kitanA bhI krodha kare, kitanA bhI apamAna kare, phira bhI Amane-sAmane lar3a-jhagar3akara aMta meM vaha rAta ko usakA nikAla lAkara so jAtA hai| Akhira meM to usakA nikAla le AtA hai| ataH ahaMkAra calA gayA hai, aisA nizcita ho gyaa| varnA ahaMkAra to pUrI rAta calAtA rahatA hai| jabaki yaha to
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 zAyada z2arA lar3a-jhagar3a letA hai lekina nikAla le AtA hai na ? ahaMkAravAlA nikAla nahIM lAtA vaha Age baira bar3hAtA hI jAtA hai / mamatAvAlA to jeba kaTane ke tIna dinoM bAda bhI zora macAtA rahatA hai| koI yAda karavAe na, to turaMta hI 'are! are ! kyA karU~ ?' aisA karatA hai| jabaki Apako to 'yaha gayA so gyaa|' yAnI ahaMkAra aura mamatA, donoM cale gae haiM, potApaNuM rahA hai| use dekho na ! 458 4 isalie kRpAludeva ne kahA hai na, ki 'jJAnIpuruSa' meM potApaNuM nahIM hotaa| kRpAludeva ne -- potApaNuM' zabda likhA hai, kucha bhArI likhA hai ! Apako kaisA lagatA hai ? kRpAludeva ne yaha zabda acchA likhA hai na aba yaha kauna samajhAe ? jisa bhASA meM kahanA cAhate haiM aisI bhASA kauna samajhA sakatA hai yahA~ para ? praznakartA : 'jJAnIpuruSa' samajhA sakate haiM na ! dAdAzrI : haaN| kyoMki aura kisI kA kAma hI nahIM hai na! sattA gaI, potApaNuM raha gayA praznakartA : AptasUtra meM vAkya hai| "jJAnI nuM aMtaHkaraNa kevI rIte kAma karatuM haze ?! 'pote' khasI jAya to aMtaHkaraNathI AtmA judo ja che|" yaha samajhAie / dAdAzrI : eka ora aMtaHkaraNa sAMsArika kArya karatA hai aura dUsarI ora AtmA, AtmA kA kArya karatA hai / 'jJAnI' dakhalaMdAjI nahIM krte| aMta:karaNa kise kahate haiM ? jisameM se kartA bhAva utpanna hotA hai, 'maiM kucha kara rahA hU~,' aisA bhAva utpanna hotA hai / 'jJAnI' usa aMta:karaNa se judA hote haiN| yaha 'jJAna' dene ke bAda ApameM 'riyalI' kartA bhAva nahIM rahA lekina 'rileTivalI' kartA bhAva hai yAnI ki 'DiscArja' kartA bhAva rahA hai lekina Apako abhI aMdara thor3I dakhala rahatI hai jabaki 'jJAnIpuruSa' meM aisI dakhala nahIM rahatI / 'khuda' khisaka jAe to 'aMta:karaNa'
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 459 se 'AtmA' judA hI hai| isa 'aMta:karaNa' meM jo, 'khuda' hai, vaha 'khuda' khisaka jAtA hai| praznakartA : 'khuda' kauna hai ? usa 'khuda' kI 'Dephinezana' dIjie na! dAdAzrI : vahI potApaNuM hai| hama kaheM 'calo bagIce meN|' to Apa manA kara dete ho ki 'nhiiN| mujhe acchA nahIM lagegA vahA~ para, maiM nahIM aauuNgaa|' vahI potApaNuM hai jabaki 'jJAnIpuruSa' meM potApaNuM nahIM hotaa| jaise hI Apa kaho, vaise hI ve vahA~ para A jAte haiN| praznakartA : yaha potApaNuM kauna karatA hai? dAdAzrI : vhii| vahI, mUla thA vahI kA vhii| abhI taka bhI usa 'sITa' ko nahIM chor3atA hai| sattA khatma ho gaI, lekina 'vaha' 'sITa' nahIM chodd'taa| to dhIre-dhIre 'hameM' vaha chur3avA denI hai| 'usakI' sattA khatma ho gaI hai, isalie parezAnI nahIM hai lekina isa 'sITa' ko chor3anA AsAna nahIM hai| potApaNuM chUTanA AsAna nahIM hai| potApaNuM ApakI samajha meM AyA yA nahIM AyA? jo 'DiscArja' ho cukA hai lekina bhItara vahA~ potApaNuM ke bhAva baratate rahate haiN| nirA 'iphekTa' hI hai| sattA khatma ho gaI hai, sattA to pUrI khatma ho cukI hai lekina usakA mUla svarUpa jAtA nahIM hai| dhIre-dhIre vaha jar3a se nikala jAegA, ekadama se nahIM calA jAegA na! hamameM potApaNaM nahIM hai| ataH vaisA hI bana jAnA hai| ApameM bhI, isa 'jJAna' ke bAda meM 'usakI' sattA calI gaI hai, ataH kabhI na kabhI aisA ho hI jAegA lekina ye kyA bane haiM, vaha jAnanA caahie| 'maiM 'pana calA gayA hai, sattA calI gaI hai| sattA gaI to samajho khatma ho gayA lekina vaha 'khuda' bacA hai| ___ maiM, vakIla, maMgaladAsa 'khuda' kA matalaba Apako samajhAtA huuN| eka vakIla Ae the| maiMne kahA, 'kyA nAma hai ?' taba unhoMne kahA, 'mNgldaas|' 'kyA kAma karate
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 ho?' taba unhoMne kahA, 'vakIla kA / ' 'to maiM vakIla hU~ aisA kahate ho na!' taba unhoMne kahA ki, 'vaha to, maiM hI vakIla hU~ na / '' aura maMgaladAsa kauna hai ?' taba unhoMne kahA, 'maiM / ' 'aura vakIla kauna?' taba unhoMne kahA, 'maiN|' taba maiMne kahA, 'maiM vakIla maMgaladAsa, aisA kahanA cAhie na, Apako ?' 460 eka vyakti aisA kaha rahA thaa| rAta ko ghara ke sabhI loga so gae the na, to bAhara kisI ne kuMDI khaTakhaTAI / 'are, abhI rAta ko do baje kauna khaTakhaTA rahA hai ?' taba vaha kahane lagA ki, 'maiM / ' 'are, lekina maiM kauna? paricaya do, tabhI daravAz2A kholU~gA, nahIM to daravAz2A nahIM kholuuNgaa|' taba usane kahA, 'maiM bAvA / ' 'are, lekina kauna sA bAvA ? batA na / ' taba usane kahA 'maiM bAvA maMgaladAsa / ' taba usane daravAz2A kholA / usI taraha 'maiM vakIla maMgaladAsa ' hai / Apane yaha 'jJAna' liyA to ve 'vakIla' aura 'maMgaladAsa' cale gae, lekina 'khuda' rahA hai / to abhI taka ApameM potApaNuM hai| korTa meM koI vakIla ulTA bole na, usa ghar3I potApaNuM A jAtA hai| abhI mere sAtha apane satsaMga se saMbaMdhita yA anya kisI cIz2a se saMbaMdhita aMdara bar3I, laMbI bAta lekara Ae to bhale hI Der3ha ghaMTe taka cale lekina hameM usameM koI dakhalaMdAjI nahIM rahatI na ! jabaki dUsarI jagahoM para aisA ho jAtA hai taba matabheda bhI ho jAte haiM / hamArI dakhalaMdAjI nahIM hotii| sau ghaMToM kA kAma eka ghaMTe meM kara dete haiM, haMDreDa avarsa kA kAma / lekina dakhalaMdAz2I nahIM hotI na ! kyoMki hamameM potApaNuM hai hI nahIM na ! rakSaNa, vaha hai lakSaNa potApaNuM kA potApaNuM hai yA nahIM? praznakartA : kabhI-kabhI ho jAtA hai / dAdAzrI : nahIM to kyA rahatA hai ? AtmA kI taraha rahatA hai ?! jisameM potApaNuM nahIM rahatA vaha niraMtara jAgRta rahatA hai / jitanI jAgRti
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 461 nahIM hai, utanA sArA potApaNuM hI hai| koI Apase kahe ki 'Apa kharAba ho|' to turaMta potApaNuM ho jAtA hai na? praznakartA : kabhI-kabhI ho jAtA hai| dAdAzrI : kabhI-kabhI ho jAtA hai yA hara roz2a hotA hai? kaba nahIM huA, vaha batAo na! yaha to sArA potApaNuM hI hai na! khuda jo rakSaNa karatA hai, tabhI se potApaNuM hai| khuda kA rakSaNa kare tabhI se potaapnnuN| isa prakRti kA jo rakSaNa karatA hai, vaha sArA potApaNuM hai| prakRti kA mAlikIpana aise zraddhA se TUTA hai, lekina abhI taka vaha potApaNuM jAtA nahIM hai na! praznakartA : 'merA sahI hai' jaba taka aisA hai, taba taka potApaNuM hI rahegA na? dAdAzrI : sahI-galata hotA hI nhiiN| potApaNuM meM harja nahIM hai| dUsare bahuta sAre potApaNuM hote haiM na! kucha kahane se pahale to phaTa jAtA hai| prakRti kA rakSaNa karatA hai, rakSaNa to karatA hai lekina kapaTa karake use ulaTa bhI detA hai| vahA~ para potApaNuMDabala ho gyaa| pUrA jora lagAkara khuda kI rakSA karanA, vaha kahalAtA hai potaapnnuN| abhI to potApaNuM ko saMbhAlatA hai, lekina vApasa kalA karake khisaka bhI jAnA cAhatA hai, aisA bhI karatA hai| yAnI Upara se kalA bhI karatA hai| kalA matalaba kptt| potApaNuM kA artha samajha gae na? abhI bhI khuda kI rakSA karatA hai aura vaha bhI kapaTa karake, kalA karake rakSA karatA hai| praznakartA : khuda kI prakRti kA rakSaNa karanA, use potApaNuM kahA hai, to phira vaha bhAga kapaTa meM kaba jAtA hai ? dAdAzrI : pUrA potApaNuM prakRti ke rakSaNa meM hI jAtA hai lekina kucha jo kapaTavAlA nahIM ho, vaha potApaNuM acchA kahalAtA hai, narama kahalAtA hai jabaki vaha kapaTavAlA kharAba kahalAtA hai| praznakartA : Apane kahA ki prakRti kA rakSaNa karanA, vaha potApaj
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 AptavANI-9 hai| kalA karake rakSaNa karatA hai, kapaTa karake rakSaNa karatA hai, vaha Dabala potApaNuM hai| dAdAzrI : hA~, vaha Dabala potaapnnuN| bacce bhI rakSaNa karate haiM lekina kalA karake nahIM krte| praznakartA : khuda ko patA calatA hai ki yaha kapaTa kiyA, kalA karake khuda kI prakRti kA rakSaNa kiyaa| to vaha kyA kahalAegA? dAdAzrI : itanA patalA kapaTa ho to usakA patA calatA hai| kapaTI ko bhI patA calatA hai, moTA kapaTa ho to patA bhI nahIM cltaa| vahA~ hai gAr3ha potApaj potApaNuM chor3ane kI icchA hai? praznakartA : haaN| dAdAzrI : lekina pahale to hamase kisI ko duHkha honA baMda ho jAegA, usake bAda phira ve parateM jaaeNgii| praznakartA : kauna sI parateM? dAdAzrI : potApaNuMkI aura bAkI kI saba prteN| yaha to potApaNuM karatA z2arUra hai, aura vApasa 'aTaika vAlA potaapnnuN| rakSaNavAlA potApaj alaga aura 'aTeka'vAlA potApaNuM alg| praznakartA : yaha to bahuta bar3I bAta nikalI! eka rakSaNavAlA aura dUsarA 'attek'vaalaa| dAdAzrI : hA~, jaba 'aTeka' vAlA calA jAtA hai taba phira rakSaNa vAlA AtA hai| taba vAstava meM vaha potApaNuM kahalAtA hai| varnA taba taka to use hiMsaka bhAva hI kahate haiN| 'aTeka' vAlA potApaNuM chUTa jAne ke bAda hI rakSaNa vAlA potApaNuM chUTane kI zuruAta hotI hai| praznakartA : 'aTeka' vAle potApaNuM ke bAre meM z2arA z2yAdA samajhAie
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 463 dAdAzrI : kisI ko duHkha ho, aisA potApaNuM kisa kAma kA? potApaNuM khuda kI prakRti ke rakSaNa karane taka hI hotA to bAta alaga thii| use potApaNuM kahate haiN| varnA use to potApaNuM bhI nahIM kheNge| abhI taka to logoM kA potApaNuM kaisA hai? prakRti kA rakSaNa karane kI bAta to hai hI, lekina 'aTeka' bhI kara dete haiN| sAmane vAle para prahAra bhI kara dete haiN| to isa bar3e potApaNuM ko nikAlanA hai na! prakRti kA rakSaNa karanA vaha potApaNaM, aisA potApaNuM karate haiM kyA apane mahAtmA? isIlie sahaja nahIM ho pAtA hai| yaha to z2arA sA bhI apamAna kare to usase pahale rakSaNa karate haiM, z2arA kucha aura kare, vahA~ rakSaNa karate haiN| ye sArA sahajapana Ane hI nahIM detA na! kucha prakAra se prakRti kA rakSaNa rahatA hai, lekina bAkI sArA potApaNuMcalA jAnA caahie| Apa beakla ho' aisA kaha de to vahA~ para rakSaNa nahIM karanA hai| isakA svAmI kauna hai ? ahNkaar| jo pratikAra karatA hai vaha ahaMkAra hai| isakA pratikAra kauna karatA hai? ahaMkAra! lekina ahaMkAra to calA gayA hai, aura bekAra hI rakSaNa kara rahA hai na! vaha to jitanA ho pAe utanA sahI hai, lekina aisI bAteM zAstroM meM nahIM hotI, prakRti kA rakSaNa karane kI bAteM nahIM hotiiN| kyoMki kauna hai jo prakRti kA rakSaNa nahIM karatA? bhagavAna ke alAvA bAkI sabhI prakRti kA rakSaNa karate haiM aura prakRti parAI hai phira bhI Apa rakSaNa karate ho| parAI hai aisA jAnate ho, phira bhI jo parAI hai usase zAdI kI taiyArI karate ho| vaha bhI Azcarya hai na! ahaMkAra aura mamatA cale gae haiM lekina potApaNuM bacA hai| dekho na, yaha Azcarya hI hai na! "dekhane vAle' meM nahIM hai potApaNuM potApaNAM ko hamane kyA kahA hai? praznakartA : prakRti kA rakSaNa karanA, vahI potApaNuM hai| dAdAzrI : to prakRti kA rakSaNa karanA cAhie?
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 AptavANI-9 praznakartA : hama to dekhane vAle haiN| karanA kyA aura nahIM karanA kyA? dAdAzrI : hA~, 'dekhane vAle' meM to potApaNuM hotA hI nahIM hai na ! 'dekhane vAle' meM potApaNuM hotA hI nahIM hai na! lekina yaha bAta to usake lie hai jahA~ abhI taka bhI vaha prakRti kA rakSaNa karatA hai| Apa yahA~ se jA rahe ho aura vahA~ taka jAne ke bAda koI kahe, 'nahIM, usa tarapha se hokara jAnA hai|' to usa ghar3I aMdara z2arA jhaTakA lagatA hai na? praznakartA : haaN| dAdAzrI : vahI hai prakRti kA rakSaNa! varnA to utanI hI 'spIDa' se vApasa isa tarapha mur3a jaae| utanI 'spIDa' se, usI 'Tona' se, aura usI 'mUDa' se| jisa 'mUDa' meM thA na, vahI kA vahI 'muudd|' yaha to aMtima dazA kI bAta kI hai! 'TesTa,' potApaNuM kA mAna lo abhI kahIM gAr3I meM jAnA ho aura Apase kahA 'A jaao|' aura biThAne ke bAda aura kisI ne kahA ki, 'utara jAo yahA~ se| abhI eka vyakti aura Ane vAle haiN|' usa samaya kyA karate ho? baiThe rahate ho na? 'nahIM utarU~gA' aisA kahate ho na? praznakartA : khuda utara jaaegaa| dAdAzrI : turaMta? praznakartA : turaMta hii| utara hI jAegA na ! dAdAzrI : 'nahIM utarU~gA' aisA nahIM kahoge? lekina phira Age thor3I dUra jAe aura vApasa bulAe 'A jaao|' to A jAte ho na? cehare para koI badalAva to nahIM ho jAtA na? maiM kyA kaha rahA hU~ ? aisA nau bAra raha pAe to maiM kahU~gA ki tU
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 465 'dAdA' bana gayA hai, jA! aisA nau bAra kare aura nau bAra utara jAe aura nau bAra meM se utAranevAle ko tU kartA nahIM mAne, bulAne vAle ko bhI kartA nahIM mAne, 'vyavasthita' ko hI kartA mAne aura vApasa bulAe taba bhI mana meM kucha bhI nahIM ho aura ha~sate-ha~sate vApasa A jAe aura ha~sate-ha~sate utara jAe, to itanA maz2A AegA, itanA maz2A AegA! taba vaha kyA kahalAegA? ki yaha bhAI prakRti kA rakSaNa nahIM kara rahA hai aura isalie usakA potApaNuM calA gyaa| khuda prakRti kA rakSaNa karanA, vahI potApaNuM hai| yaha to, jisa prakRti se chUTanA hai usI kA rakSaNa karatA hai| taba jAegA potApaNuM aba maiM aisA nahIM kaha rahA hU~ ki Apako apanI prakRti kA rakSaNa nahIM karanA cAhie lekina Apake mana meM yoM aisA honA cAhie ki ApameM yaha jJAna isa taraha se rahanA caahie| maiM vartana nahIM caahtaa| vartana meM to kaba AegA? aisI zraddhA, pratIti phiTa ho jAegI, usake bAda yaha jJAna pariNAmita hogaa| dinoMdina jaba jJAna use anubhava meM AtA jAegA, taba vartana meM aaegaa| __eka bAra utAra diyA jAe to asara ho jAtA hai, aura bAda meM vApasa jaba aMdara z2arA ThaMDA par3atA hai, taba jJAna yAda AtA hai| aise karatekarate phiTa ho jAtA hai| pahale pratIti meM AtA hai, phira anubhava hote-hote pahale kucha samaya taka jJAna meM rahane ke mithyA prayatna karatA hai aura phira vartana meM AtA hai lekina thor3A bahuta anubhava meM A jAe, taba bhI bahuta ho gayA na?! ekAdha-do bAra bhI yadi gAr3I se utarakara mu~ha bigAr3e binA vApasa baiThane Ae, taba bhI bahuta acchA kahA jaaegaa| hA~, varnA to ceharA bigar3I huI kar3hI jaisA ho jAtA hai na?! mujhe aisA lagatA hai Apako aisA nahIM hotA hogaa| nahIM? eka bAra utarakara dekhnaa| aisA samaya Ae to utarakara dekhanA aura phira mu~ha bigAr3e bagaira baiTha jaanaa|
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 AptavANI-9 praznakartA : jitanA Apa kaha rahe haiM, utanA AsAna nahIM hai| dAdAzrI : AsAna nahIM hai lekina yaha kyA hai ? yaha bAta kisalie kara rahe haiM? ki yaha bAta usakI zraddhA meM baiTha jAe na, to dhIre-dhIre anubhava hote jaaeNge| hama aisA karane ko nahIM khte| yaha jAnakara rakhanA hai ki isa taraha hameM prakRti kA rakSaNa karanA baMda karanA pdd'egaa| jitanA prakRti kA rakSaNa karate haiM, utanA hI galata hai na! par3osI kI taraha usake lie pharz2a nibhAnA hai lekina kyA aise rakSaNa karanA cAhie? koI utAra de to utara jAne ko kahanA cAhie aura phira bulAe to baiTha jAne ko khnaa| praznakartA : kaI bAra hara mauke para aisA dhyAna nahIM rahatA ki yaha prakRti hai| dAdAzrI : itanI adhika jAgRti rahatI nahIM hai na! isIlie to hama aise hilAte rahate haiM ki jisase jAgate raheM lekina ye to hama uThAe~ taba bhI 'hA~ uTha rahA hU~, hA~ uTha rahA hU~' kahakara vApasa karavaTa lekara so jAtA hai| hamAre pAsa 'vyavasthita' kA itanA acchA jJAna hai na! sAdhana nahIM hai kyA 'vyavasthita' kA? praznakartA : sAdhana hai| bahuta acchA hai| dAdAzrI : niber3A A jAegA na? niber3A A jAegA, aisA pakkA ho gayA hai na? praznakartA : lekina apane jJAna meM agara 'vyavasthita' ThIka taraha se samajha meM A jAe to potApaNuM chUTa jAegA? dAdAzrI : chUTa jAegA na! potApaNuM chor3ane ke lie hI maiMne 'vyavasthita,' diyA hai, aura 'ekjekTa' hai yh| 'vyavasthita' yAnI 'sAinTiphika' cIz2a hai| vaha kahIM Apako yoM hI dI huI cIz2a nahIM hai| avalaMbana galata nahIM diyA hai, 'ekz2ekTa' hai|
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA praznakartA : yaha to, potApaNuM chor3anA nahIM hai aura potApaNuM chor3e vastu ko prApta karane kI jo bAta karatA hai, vaha kaisA hai ? bagaira 467 dAdAzrI : hA~, yAnI hama kyA kahate haiM ki potApaNuM chUTa jAe to aisA hai ki apane Apa hI calatA rahegA / binA bAta ke kyoM pakar3akara rakhatA hai! chor3a de na, abhI se lekina vaha chor3atA nahIM hai na! kahegA, 'aisA ho jAegA aura vaisA ho jAegA / ' yaha 'jJAna' liyA hai isalie 'khuda' AtmA bana gayA / 'prakRti merI nahIM hai' aisA kahatA hai, lekina phira vApasa karatA kyA hai ? prakRti kA rakSaNa karatA hai| prakRti kA rakSaNa karane meM zUravIra / karatA hai na ? kauna nahIM karatA ? koI rakSaNa karate hoMge kyA ? praznakartA : vahI karate haiM na ! dAdAzrI : kyA bAta kara rahe ho ? ! rakSaNa karatA hai ! yaha jo rakSaNa ho jAtA hai, usI ko jAnanA hai / aisA jAna le to apane Apa dhIre-dhIre sabakucha chUTatA jaaegaa| aisA karane kI z2arUrata nahIM hai ki turaMta chUTa jaae| turaMta kucha bhI nahIM ho sakatA / varnA bukhAra car3ha jAegA / vaha to aisA jAnate rahane se dhIre-dhIre chUTatA jaaegaa| chor3anA hai zauqa potApaNuM kA hI praznakartA : potApaNuM sAmAnya rUpa se aura kauna sI bAtoM meM rahatA hai, vaha udAharaNa dekara samajhAie na ! dAdAzrI : Apako AiskrIma khAnI ho aura AiskrIma dene ke bAda vApasa le le to ApakA potApaNuM dikhAI degA aapko| ApakI ghar3I utaravA le na, to usa samaya ApakA potApaNuM dikhegaa| isa taraha hara eka cIz2a meM Apako ApakA potApaNuM spaSTa dikhegA / jaba isa potApaNuM kA zauqa chUTa jAegA, taba potApaNuM chUTa jaaegaa| jaba taka zauqa hai, taba taka chUTa pAegA kyA ?
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 AptavANI-9 praznakartA : yaha samajha meM nahIM aayaa| sabhI zauqa chUTa jAe~ge taba yA phira potApaNuM kA zauqa chUTa jAegA taba? dAdAzrI : sirpha potApaNuM kA zauqa chUTa jAegA, tb| bAkI ke sabhI zauqa nahIM chUTeMge to harja nahIM hai| potApaNuM kA zauqa bahuta bhArI hotA hai| 'merA kahA huA hI karanA par3egA' khegaa| ataH agara bAkI saba zauqa nahIM chUTeMge to koI harja nahIM hai| praznakartA : potApaNuM kA zauqa arthAt aisA hai ki usameM khuda kA manacAhA karavAnA? dAdAzrI : aisA nahIM hai| yaha aisA nahIM hai ki dhAryu karavAne kA zauqa hai| praznakartA : to? dAdAzrI : potApaNuM! pUre jagat meM sabhI ko hai| vaha potApaNuM calA jAe to bhagavAna ho gayA, aisA kahA jaaegaa| jisameM potApaNuM nahIM hai, vaha bhagavAna! Apa saba ko yaha 'jJAna' diyA hai, lekina Apa sabhI ke pAsa potApaNuM hai hii| jaba ApakA potApaNuM nahIM rahegA, usa dina Apa bhagavAna hI bana jaaoge| abhI bhI bhagavAna hI ho lekina bana nahIM gae ho kyoMki ApameM potApaNaM hai| lekina jaba potApaNaM nahIM rahegA taba Apa bhagavAna bana cuke hoNge| 'bhAva' se karanA puruSArtha 'jJAna' ho to potApaNuM jAtA hai, nahIM to potApaNuM nahIM jA sktaa| praznakartA : lekina hama sabhI ne jJAna prApta kiyA to phira jJAna se vaha Apo' (potApaj) bar3hatA jAtA hai| kyoMki phira hameM bhAna AtA ki yaha ApopuM to ghaTane ke vajAya bar3hane lagA hai| dAdAzrI : vaha ApopuM nahIM hai| ApopuM to, jaba jAnevAlA hotA hai na, taba vaha ApopuM mAnA jAtA hai| jaba 'pyora' ho jAtA hai taba ApopuM mAnA jAtA hai, potApaNuM mAnA jAtA hai|
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 469 praznakartA : yaha potApaNuM jA cukA hai lekina phira bhI kaI bAra vApasa dakhala ho jAtI hai| dAdAzrI : lekina gayA hI kahA~ hai? Apa aisA kahate ho na ki dakhala ho jAtI hai ?! kisI kA bhI calA gayA hai, aisA dikhAI nahIM detaa| usake jAne ke bAda phira se dakhala nahIM krtaa| eka bAra potApaNuM cale jAne ke bAda ve yoM dakhala nahIM kreNge| vaha car3hane-utarane vAlI cIz2a nahIM hai| vaha to yathArtha cIz2a hai| vaha gayA yAnI gayA, phira se vApasa dikhAI nahIM detaa| Apako yaha AdhA ho gayA hai aura AdhA nahIM huA, Apako aisA lagA? nhiiN| aisA nahIM hai| yaha potApaNuM aisI cIz2a nahIM hai ki eka bAra jAne ke bAda phira se A jaae| pahale to, potApaNuM jAe aisA hai hI nahIM na! isa 'potApaNuM kA jAnA' vaha bAta pahalI bAra hI ho rahI hai| hamameM potApaNuM nahIM hai| praznakartA : Apako potApaNuM lAnA ho to kyA hogA? dAdAzrI : AegA hI nahIM na! eka bAra cale jAne ke bAda kaise AegA?! praznakartA : Apake 'jJAna' se yaha potApaNuM jAegA to avazya hii| yaha nizcita bAta hai lekina vaha tez2I se kaise nikala sakatA hai? dAdAzrI : tez2I to, isa Trena kI 'spIDa' bar3hAe, vaha to usake sAdhana ma~gavAe jAe~, taba hotA hai| lekina isameM na to DhIla DhU~DhanI hai, na hI jaldabAz2I DhU~DhanI hai kyoMki vaha saba vikalpa hai| hA~, hameM basa bhAva karanA hai ki potApaNuM nikAlanA hai| vaha bhAva itanA adhika kAma karatA hai ki potApaNaM nikalatA hI rahatA hai nirNtr| para agara Apa bhAva karo ki 'nahIM, abhI taka to yaha saMsAra hai taba taka potApaNuM nikAlane kI z2arUrata nahIM hai|' taba vaisA hogaa| yaha 'jJAna' dene ke bAda ApakA' calaNa (varcasva, sattA, khuda ke anusAra saba ko calAnA) hai ina sabhI bhAvoM para jabaki ina 'nikAlI bAtoM' meM 'ApakA' calaNa nahIM hai| vahA~ to Apako nikAla kara denA hai|
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 AptavANI-9 ApakA calaNa kahA~-kahA~ para hai vaha samajha meM AyA? bhAva para ApakA calaNa hai, ki 'aba potApaNuM nikAlanA hai, potApaNuM nahIM cAhie aba' to, vaisA! kyoMki jo khuda kA nahIM hai usakA potApaNuM karate haiM, kaba taka aise raheMge?! hameM 'jJAna' se samajha meM A gayA hai ki yaha khuda kA nahIM hai| aba vahA~ para potApaNuM kareM, to vaha bhUla hI hai na! hamameM aisA potApaNuM hai hI nhiiN| 'udaya' meM baratatA huA potApaNuM 'jJAnIpuruSa' khuda ke udaya adhIna hI baratate haiN| usameM potApaNuM nahIM rkhte| AsapAsa ke sabhI saMyoga kyA kAma kara rahe haiM, usa udaya ke adhIna saba saMyoga milate haiM, 'sAinTiphika sarakamasTenziyala eviDensa' milate haiM, aura usa AdhAra para vicarate haiN| praznakartA : agara jJAnI hI udayAdhIna baratate haiM, to bAkI saba kA kaisA rahatA hai? dAdAzrI : bAkI saba kA bhI udayAdhIna hotA hai, lekina aMdara unheM potApaNuM rahatA hai| praznakartA : lekina Apa kahate haiM ki hara eka vyakti udayAdhIna baratatA hai, to agara usameM use potApaNuM rakhanA ho to rakha sakatA hai? dAdAzrI : potApaNuM hI rakhatA hai| praznakartA : ina 'jJAna' lie hue mahAtmAoM ke lie? dAdAzrI : mahAtmA bhI potApaNuM rakhate haiN| praznakartA : to phira hama potApaNuM kaise rakha pAte haiM ? dAdAzrI : rahatA hI hai! rakhate nahIM, rahatA hI hai ! lekina aba dhIre-dhIre vilaya hotA jaaegaa| jitane apane hisAba cukate jAe~ge na, potApaNuM utanA hI vilaya hotA jaaegaa| vaha jitanA vilaya hogA, utanA hI phira potApaNuM nahIM rhegaa| yAnI ina saba meM potApaNuM hI hai na! potApaNuM
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA rahatA hI hai| lekina yaha 'jJAna' liyA hai isalie unakA potApaNuM abhI vilaya ho rahA hai| 471 praznakartA : potApaNuM rahe to phira 'cArja' hogA na ! aisA huA na ? dAdAzrI : nhiiN| 'cArja' nahIM hotA / yaha potApaNuM aisA nahIM hai ki 'cArja' ho ske| yaha potApaNuM 'DiscArja' hai, vilaya ho jAe aisA hai I 'DiscArja' ahaMkAra, vaha potApaNuM ahaMkAra to calA gayA hai aapkaa| hama jaba 'jJAna' dete haiM taba ahaMkAra aura mamatA saba cale jAte haiM, lekina abhI taka potApaNuM bacA hai, arthAt kyA? jo ahaMkAra jIvita nahIM hai, vaha / aisA hai, vahI kI vahI cIz2a usakA laDDU banAo to laDDU kahalAtA hai aura jamAkara Tukar3e kareM to baraphI kahalAtA hai, aura Tukar3e bhI nahIM kie aura laDDU bhI nahIM banAe aura aise hI cUra diyA to cUramA kahalAtA hai / vahI kI vahI ciij'| vahI kI vahI cIz2a hai yaha / ahaMkAra aura mamatA cale gae, usa bhAga ko hama abhI potApaNuM kahate haiM / ahaMkAra jaisA dikhAI detA hai| praznakartA : to phira ahaMkAra aura potApaNuM meM kyA pharka hai ? dAdAzrI : ahaMkAra to khisakatA hI nahIM hai, kama nahIM hotA / praznakartA: aura yaha potApaNuM haTa jAtA hai ? dAdAzrI : potApaNuM to kama hI hotA jAtA hai| potApaNuM arthAt bharA huA mAla ! bharA huA ahaMkAra ! vaha nikalatA rahatA hai aura (ajJAnIoM kA) vaha ahaMkAra to kaisA hai ? bharA huA hai aura nayA bharatA bhI jAtA hai, donoM sAtha meM hai / vaha bharanevAlA ahaMkAra 'apane' meM se nikala gayA hai aura bharA huA bacA hai| bharA huA ahaMkAra to una logoM kA bhI (jinhoMne jJAna nahIM liyA) khAlI hotA hai, lekina sAtha meM nayA bharatA bhI jAtA hai| jabaki apane yahA~ para bhI khAlI ho jAtA hai, lekina
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 AptavANI-9 yahA~ aba bharatA nahIM haiN| arthAt 'cArja' ahaMkAra to jA cukA hai lekina jo 'DiscArja' ahaMkAra hai, vaha potApaNuM kahalAtA hai| 'DiscArja' potApaNuM hai pramANa 'jAgRti' kA praznakartA : yAnI isa 'jJAna' ke bAda potApaNuM 'DiscArja' bhAva kahalAtA hai! dAdAzrI : vaha 'DiscArja' bhAva hai, bharA huA mAla hai| jaise-jaise vaha mAla nikalatA jAegA, vaise-vaise potApaNuM khatma hotA jAegA, potApaNuM nikala jaaegaa| praznakartA : arthAt potApaNuM isa mAla ke AdhAra para TikA huA hai? dAdAzrI : haaN| praznakartA : aura jaise-jaise mAla khAlI hogA, vaise-vaise potApaNuM khatma hotA jAegA? dAdAzrI : hA~, jaise-jaise mAla khAlI hogA vaise-vaise potApaNuM kama hotA jaaegaa| potApaNuM yoM aise hI kama nahIM hogaa| TaMkI meM se mAla khAlI ho gayA to potApaNuM khatma ho jaaegaa| jitanA potApaNaM nikala jAe utanA calA hI jAtA hai lekina agara kama nikalA ho to utanA adhika bacegA aura adhika nikala jAe to utanA kama ho jaaegaa| vahA~ para jitanI jAgRti ho usa anusAra potApaNuM nikala jAtA hai| jitanI jAgRti kI mAtrA hotI hai, usa anupAta meM potApaNuM nikala jAtA hai| jAgRti adhika ho to adhika potApaNuM nikala jAtA hai aura jaldI nikala jAtA hai| jAgRti kama ho to potApaNuM dhIredhIre nikalatA hai| lekina abhI isa 'jJAna' ke bAda ApameM pUrA sau pratizata potApaNuM hai| agara jAgRti adhika ho to turaMta dasa pratizata potApaNuM nikala jAtA hai, aura jAgRti kama ho to do pratizata hI nikalatA hai|
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 473 praznakartA : phira bAkI ke nabbe pratizata potApaNuM to rahegA hI na? dAdAzrI : haaN| adhika jAgRti vAle kA nabbe pratizata rahatA hai aura kama jAgRti vAle kA aTThAnave pratizata rahatA hai| praznakartA : aba jo bAkI bacA hai, vaha kaise khAlI hogA? dAdAzrI : bAda meM, agalI bAra nikalegA vaha to| praznakartA : yAnI jaise-jaise udaya AtA hai vaise-vaise potApaNuM nikala jAtA hai? dAdAzrI : hA~, lekina usameM jitanI adhika jAgRti rahatI hai, potApaNuM utanA hI 'spIDI' nikala jAtA hai aura jitane pratizata potApaNuM khatma hotA hai, usI anupAta meM jAgRti bar3hatI jAtI hai| yathArtha jAgRti, judApana kI praznakartA : udaya Ane para, usameM jo jAgRti baratatI hai aura dasa pratizata yA phira do pratizata potApaNuM khatma hotA hai to vaha jAgRti kaisI hotI hai? vaha jAgRti kisa taraha baratatI hai ki potApaNuM khatma ho jAtA hai? dAdAzrI : 'maiM zuddhAtmA hU~' vaha aura phira ina AjJAoM kI vaha sArI jAgRti rahatI hai| yaha kauna, maiM kauna' aisI sArI jAgRti rahatI hai| mAranevAlA, vaha mAranevAlA nahIM hai, vaha zuddhAtmA hai aisI sArI jAgRti rahatI hai| jo yaha jAnatA hai ki 'yaha maiM nahIM, yaha maiM hU~,' vaha AtmA hai ! 'yaha maiM aura yaha nahIM hU~' aisI sArI jAgRti rahanI caahie| praznakartA : vaha khuda kyA nahIM hai aura khuda kyA hai ? usameM kyAkyA dekhatA hai?
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 AptavANI-9 dAdAzrI : hara eka bAta meN| vaha to jaba hama 'jJAna' dete haiM na! 'jJAna' dete samaya hama dete haiM na ki 'yaha tU nahIM hai|' praznakartA : yoM judA rakhate rahe, usI ko AtmA kahA hai! dAdAzrI : basa, vahI AtmA! praznakartA : aba aisA niraMtara rahanA cAhie na! dAdAzrI : lakSa (jAgRti, dhyAna) meM bhUle hI nahIM use judA rkhnaa| phira jaba ho taba judA karate rahanA, vahI kA vhii| phira vaha AtmA hI ho gyaa| kamIz2a ke baTana baMda karate haiM isalie kamIz2a utArI jA sakatI hai, aisA jAnatA hai na, ki 'yaha bhAga kamIz2a hai aura yaha maiM', yA nahIM jAnatA? yA phira vahA~ donoM ko eka jaisA hI jAnatA hai ? praznakartA : nahIM, use acchI taraha se jAnatA hai ki alaga hI haiN| lekina aba ye mana-vacana-kAyA kI avasthAe~ niraMtara utpanna hotI hI raheMgI na? to vahIM para avirata rUpa se jAgRti kI z2arUrata hai na ki yaha maiM nahIM hU~ aura yaha maiM hU~? dAdAzrI : yaha sArA itanA hotA hI nahIM hai lekina isameM kahIM para raha jAe yA Apa aMdara 'inTaresTa' le lo, taba hameM kahanA cAhie, 'bhAI, apanA nahIM hai yh|' bAkI, 'jJAna' dene ke bAda alaga hI rahatA hai, lekina phira aMdara mizraNa ho jAtA hai thor3A bhut| praznakartA : yAnI kaise bhI pariNAma Ae~, ve apane nahIM hai, aisA aMdara jAgRti meM rakhanA hai| dAdAzrI : hA~, ki yaha maiM hU~ aura yaha maiM nahIM hU~! praznakartA : lekina isameM yaha kamIz2a alaga hai aura maiM alaga hU~, usI prakAra isameM use kyA dikhAI detA hai ? dAdAzrI : aisA hai, yaha aMdara bhI usI taraha se alaga dikhAI detA hai na!
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 475 praznakartA : yoM darzana meM kyA AtA hai use? eka udAharaNa batAie na koii| dAdAzrI : yaha patthara alaga aura merA hAtha alaga, aisA patA nahIM calatA apane ko? phira, ye patthara ke guNa haiM aura ye mere guNa haiM, aisA? praznakartA : haaN| patthara ke guNoM ko hara prakAra se jAnatA hai ki yaha vaz2anavAlA hai, ThaMDA hai, caukora hai.... dAdAzrI : cikanA hai| praznakartA : to, ye guNadharma mere nahIM haiM aura ye guNadharma mere haiM, usameM use kisa taraha se rahanA cAhie? dAdAzrI : ki yaha ThaMDA merA nahIM hai, yaha cikanA merA nahIM hai, yaha gussA huA vaha merA nahIM hai, kapaTa kiyA vaha merA nahIM hai, dayA kI vaha merA nahIM hai! hama bistara meM so jAe~, to kyA aisA patA nahIM calatA ki 'maiM alaga hU~'? patA calatA hai ? praznakartA : vahA~ to samajha meM AtA hai ki bistara aura sonevAlA vAstava meM alaga hI haiM lekina ise yaha AtmA aura yaha paudgalika avasthA, aise donoM alaga haiM, vaha jo jAgRti meM rahanA cAhie athavA jo upayoga jAgRti rahanI cAhie, vahA~ para parezAnI hai na? dAdAzrI : bistara ke bAre meM kucha jAgRti hai lekina AtmA ke bAre meM to jAgRti khatma hI ho cukI hai na! bistara kI bAta use patA calatI hai| praznakartA : vaha bhI jaba use yAda dilAe~ taba kahegA, 'hA~, donoM alaga hai|' dAdAzrI : use to jaba pramANa sahita hU~, taba vaha maanegaa| praznakartA : to aisA aMdara kI cIjoM meM sabhI 'phez2iz2a' meM 'nahIM
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 AptavANI-9 hai merA aura maiM zuddhAtmA hU~' aisA samajhane ke lie athavA to aisI yathArtha jAgRti meM rahane ke lie ina saba pramANoM kI z2arUrata par3egI na? dAdAzrI : pramANa to mukhya cIz2a hai| praznakartA : ve pramANa kauna-kauna se haiM, aMdara kA samajhane ke lie? dAdAzrI : jisameM aneka cIjeM ikaTThI hokara kArya ho vaha sArA hI apanA nahIM hai| tIna hI cIjeM milI aura kArya huA taba bhI apanA nahIM hai| do cIjeM ikaTThI hokara kArya huA to bhI apanA nahIM hai| Ama ko churI se nahIM kATA aura dA~ta se kaattaa| hA~, vaha ina saba ke milane para huA isalie vaha apanA nahIM hai! bArIkI se samajhanA paDegA na? aise sthUla rUpa se samajhane se calegA kyA? praznakartA : mUla vastu to sUkSmatama hai| dAdAzrI : hA~, mUla vastu sUkSmatama hai aura bAta sthUla kareMge to kyA hogA?! praznakartA : lekina yaha naI hI bAta btaaii| dAdAzrI : naI nahIM hai, hai hI pahale se yaha ! yaha to tIrthaMkaroM ke pAsa thA, pahale se hI thA aura Aja bhI hai| Apa apane Apase apanI laoN buka se 'nayA' kaho, to usakA maiM kyA karU~?! jitanA anubhava, utanA hI potApaNuM kA vilaya kisI ne khuda kI laoN buka se mAnA ki 'hama to pUrNa ho ge|' taba maiMne unase kahA, 'bilkula bhI pUrNa nahIM hue ho, bekAra koziza mata krnaa| abhI to bahuta kucha honA bAkI hai| saMpUrNa honA kyA koI laDDU khAne kA khela hai ?' phira mujhase kahate haiM, lekina ahaMkAra to calA hI gayA hai|' maiMne kahA, 'nahIM gayA hai| pUrA-pUrA hai hii| abhI taka jA~ca nahIM kii|'
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 477 lekina dhIre-dhIre jAegA vaha to| jaise-jaise anubhava kI mAra khAe~ge, jitanA anubhava bar3hegA utanA potApaNuM ttuuttaa| ahaMkAra jAne kA matalaba to yaha ki potApaNuM khatma ho gayA na! abhI taka to kitane sAre anubhava hoMge taba potApaNuM chUTane kA aMza aaegaa| mUla ahaMkAra calA gayA, 'cArja' ahaMkAra calA gyaa| usI ko ahaMkAra kahA jAtA hai lekina usa 'DiscArja' ahaMkAra kA jAnA koI laDDU khAne kA khela nahIM hai| ahaMkAra calA gayA to, use kyA kahate haiM ? garva nahIM, gAravatA nahIM, potApaNuM nhiiN| kyA vaha saba nahIM jAnA cAhie? isa 'jJAna' ke bAda ahaMkAra to calA hI gayA hai, vaha 'cArja' ahaMkAra to calA gayA hai| phira bacA kauna sA ahaMkAra? 'ddiscaarj|' jitanA anubhava hotA jAegA, utanA 'DiscArja' ahaMkAra kama hotA jAegA aura usake bAda potApaNuM dhIre-dhIre ghttegaa| aise hI nahIM ghaTa jaataa| yaha laDDU khAne ke khela nahIM haiN| tabhI vaha kahatA hai, 'pUrI jiMdagI meM aisA nahIM ho sakatA?' maiMne kahA, 'eka-do janmoM meM mokSa meM jA sakeMge' dUsarI galata AzAe~ rakhane kA kyA matalaba hai ? galata AzAe~ rakhane se phAyadA hotA hai kyA? yaha sArA hI potApaj potApaNuM khatma hone ke bAda gAravatA-garva kucha bhI rahatA nahIM hai na! yaha to, garva-gAravatA sabhI kucha rahatA hai| potApaNuM rahita ke lakSaNa kyA hote haiM? koI gAliyA~ de to bhI svIkAra kara le, koI mAre to bhI svIkAra kara le| ahaMkAra ke pakSa meM baiThanA, use potApaNuM kahate haiN| ajJAnatA ke pakSa meM baiThanA, vaha potApaNuM kahalAtA hai| upayoga cUke, vaha potApaNuM kahalAtA hai| Apa bhI thor3I dera ke lie upayoga cUka jAte ho, vaha potApaNuM kahalAtA hai| Apa kahate ho ki 'aMdara jo kucha AtA hai usameM ekAkAra ho jAte haiM, tanmayAkAra ho jAte haiM, aura bAda meM patA calatA hai, vaha potApaNuM ke kAraNa ekAkAra ho jAte haiN|
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 bacA yahI puruSArtha praznakartA : udaya meM tanmayAkAra rahe, aisA 'vyavasthita' gar3hA huA hotA hai ? AptavANI - 9 dAdAzrI : aisA 'vyavasthita' hotA hI hai, isI ko udaya kahate haiM ! udaya meM tanmayAkAra rahe, aisA 'vyavasthita' hotA hI hai aura usameM se puruSArtha karanA hai| usa ghar3I tapa hue bagaira nahIM rhtaa| yaha saba gahana bAteM vaha kaba samajhegA ? ! vaha to jaise-jaise samajhegA taba patA clegaa| praznakartA : aba ajJAnatA thI taba khuda prakRti meM tanmayAkAra ho jAtA thaa| dAdAzrI : ho hI jAtA thA niyama se aura rAz2I - khuzI ho jAtA thaa| use acchA lagatA hai phira / dArU pIne kA vicAra AyA ki turaMta tanmayAkAra ho jAtA thA / vaha acchA lagatA thA use aura aba 'jJAna' ke bAda kyA hotA hai? aMdara khuda alaga rahatA hai isalie acchA nahIM lgtaa| yaha acchA nahIM lagatA usIke kAraNa yaha tapa khar3A hotA hai / praznakartA : yAnI pahale jo pasaMda thA, vahI aba nApasaMda ho gyaa| dAdAzrI : haaN| pasaMdIdA cIjeM prakRti ko bA~dhatI hai aura nApasaMda cIz2eM prakRti ko chor3atI hai / 'vyavasthita' ke anusAra udayakarma karane par3ate haiM, varnA ve bahuta nukasAnadAyaka haiN| yoM to sArA hI hai nikAlI, lekina 'mUla jJAna' ko prakaTa karane meM bahuta nukasAna karatA hai I praznakartA : vaha ThIka se samajha meM nahIM aayaa| dAdAzrI : 'vyavasthita' aisA honA cAhie ki puruSArtha ke anukUla ho, aisA / jo puruSArtha se ulTA ho, vaha sArA 'vyavasthita' ulTA
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 479 kahalAtA hai| bhale nApasaMda hai| nApasaMda hai isalie vaha AtmA hai, yaha bAta nizcita ho gii| jahA~ 'nApasaMda' hai, vahA~ para to vaha AtmA ke taura para hI hai| praznakartA : lekina 'vyavasthita' to jo A gayA vaha A gayA lekina aba vahA~ para kyA karanA cAhie? / dAdAzrI : jo hai usameM puruSArtha karanA pdd'egaa| vahA~ para bala prajJA kA praznakartA : yAnI jaba 'vyavasthita' ke adhIna tanmayAkAra hotA hai taba use tanmayAkAra nahIM hone denA caahie| aba yaha judA rakhanA..... dAdAzrI : vaha jo prakriyA hai vahI puruSArtha hai| praznakartA : vaha judA rakhanA, vaha kauna rakhatA hai ? dAdAzrI : vaha apane ko rakhanA hai| kise rakhanA hai yAnI?! jo rakha rahA hogA, vaha rakhegA lekina hameM nizcita karanA hai ki hameM rakhanA hai| usase, Apa yadi prajJA hoMge to isa tarapha kA kareMge aura ajJA hoMge to usa tarapha kA kareMge, lekina vaha Apako nizcita karanA hai| isa tarapha huA to jAnanA ki prajJA ne kiyA aura usa tarapha kA huA to ajJA ne kiyaa| Apako to nizcita hI karanA hai ki 'mujhe puruSArtha hI karanA hai| maiM puruSa (AtmA) bnaa| dAdA ne mujhe puruSa (AtmA) banAyA hai| puruSa (AtmA) aura prakRti donoM judA kara die haiN| maiM puruSa (AtmA) banA huuN| isalie puruSArtha karanA hai|' aisA nizcita krnaa| yaha to pUre dina prakRti meM calA jAtA hai kAphI kucha to, aise ke aise hI baha jAtA hai pAnI! yoM anubhava bar3hatA jAtA hai praznakartA : jaba taka udaya AtA hai utane samaya taka to yaha potApaNuM TikanevAlA hI hai na, usake sAtha?
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 AptavANI-9 dAdAzrI : potApaNuM khatma hone ke bAda bhI udaya to AtA hI hai na! lekina usa udaya meM potApaNuM nahIM hotaa| praznakartA : hA~, lekina yaha to potApaNuM khatma ho taba na? dAdAzrI : usake bAda bhI udaya to AtA hI rahegA na! lekina isameM potApaNuM nahIM hogaa| udaya to mere bhI haiM na! lekina udaya meM hamArA potApaNuM nahIM hotaa| udaya meM potApaNuM sabhI ko baratatA hI hai lekina 'jJAna' ke bAda vaha potApaNuM kama hotA jAtA hai, bar3hatA nhiiN| kama hotehote khatma ho jAtA hai| praznakartA : aura vaha potApaNuM to jaba udaya AegA taba dikhAI degA? dAdAzrI : haaN| isalie kahA hai na, jaise-jaise udaya Ate jAe~ge, vaise-vaise AtmA kA anubhava AtA jAegA, vaise-vaise ahaMkAra kama hotA jaaegaa| isa taraha yaha saba 'regyulara' hotA jaaegaa| phira use anubhava bar3hatA jaaegaa| samajhanA jJAna bhASA kI gahana bAteM praznakartA : to phira ahaMkAra khatma karane kI mAthApaccI karane kI z2arUrata nahIM hai| apane Apa hI krama se udaya meM AegA aura use hameM dekhate rahanA hai| dAdAzrI : nhiiN| Apako puruSArtha karanA bAkI rhaa| 'kucha karane jaisA nahIM hai' aisA nahIM hai| vAstavika puruSArtha hI aba karanA hai| praznakartA : lekina ise dekhate' rahane ke alAvA dUsarA kyA puruSArtha hai? dAdAzrI : use dekhate rahanA hai, lekina use usa taraha se dekha nahIM pAte haiN| dekhanA bhI itanA AsAna nahIM hai| puruSArtha karanA par3egA aapko| puruSArtha karoge to dekha paaoge|
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 481 praznakartA : kaisA puruSArtha karanA hotA hai ? dAdAzrI : vahI puruSArtha karanA hai ki aMdara yaha kyA jala rahA hai aura kisa taraha ho rahA hai| praznakartA : vaha 'dekhanA' kahA jAegA na? dAdAzrI : lekina dekhanA AsAna nahIM hai| dekhA nahIM jA sakatA manuSya se| manuSya dekha hI nahIM sktaa| puruSArtha kare to dekha paaegaa| puruSa hokara puruSArtha karegA tabhI dekha paaegaa| tanmayAkAra nahIM hone de| yaha to tanmayAkAra hokara use dekhatA hai, usakA artha hI nahIM na! 'mIniMgalesa' bAta hai na! praznakartA : oho, tanmayAkAra hokara hI dekhane kA prayatna karatA hai na! dAdAzrI : hA~, isalie 'mIniMgalesa' bAta hai na ! praznakartA : to kisa taraha judA rahakara dekhanA hai? dAdAzrI : puruSArtha karake ! usameM yadi 'vyavasthita' ke AdhAra para tanmayAkAra ho jAe, to tanmayAkAra nahIM hone denA aura khuda, apane ApameM hI rahanA, use alaga rakhanA aura use alaga dekhanA, vahI puruSArtha hai! aba aisA jAnanA-dekhanA to raha nahIM pAtA hai n| basa 'mahAtmA' to sirpha kahate haiM ki 'hama dekhate aura jAnate haiN|' apane sabhI 'mahAtmA' kahate haiM ki 'hameM to saba dekhanA aura jAnanA hai|' maiMne kahA, 'bahuta acchaa|' lekina kisa taraha se dekhanA-jAnanA hai ?! yaha to sabhI kahate haiM to bhI maiM 'leTa go' kara detA huuN| maiM jAnatA hU~ ki 'pharsTa sTenDarDa' aisA hI hotA hai| praznakartA : lekina udaya to, caubIsoM ghaMTe udaya to raheMge hI na! dAdAzrI : vaha udaya hI hai, dina bhara hii| hA~, phira usake sAtha hI sAtha udaya meM tanmayAkArapana bhI hai aura tanmayAkAra nahIM hone denA,
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 AptavANI-9 vaha puruSArtha hai| vaha puruSArtha hI kAma karatA hai lekina kaI jagahoM para puruSArtha kama hotA hai| adhikatara to yoM hI tanmayAkAra rahA karatA hai| patA cale binA aise hI bIta jAtA hai pUrA dina hI! aura phira kahegA 'maiMne dekhA-jAnA!' are, kyA dekhA-jAnA? aisA kisake lie kaha rahA hai? bhUta dekhe kyA tUne? dekhanA to kyA hai? ki 'vyavasthita' tanmayAkAra hone de rahA ho, use jAnanA ki 'vyavasthita' isa tarapha le jA rahA hai, use khIMcakara hameM isa tarapha lAnA hai aura khuda ko 'usameM' rakhakara aura vahA~ se vApasa dekhanA hai aura kyA jalana hone lagI, use dekhanA hai| puruSArtha aisA kucha hotA hai, puruSArtha arthAt puruSa ke AdhAra para hotA hai| kyA aisA AsAna hai 'dekhanA-jAnanA'? lekina sabhI 'mahAtmA' aisA kahate haiM 'hama to dAdA, dekhate haiM aura jAnate haiM, pUre dina vhii|' maiMne kahA, 'bahuta acchaa|' kyoMki gahana bAta kA unheM patA nahIM calatA aura mujhe siradardI ho jAtI hai| yaha to Apake kAraNa aisI gahana bAta kara rahA huuN| nahIM to gahana bAteM kI hI nahIM jA sktii| praznakartA : lekina dAdA, isakI z2arUrata hai| dAdAzrI : lekina kisase karU~? vaha to, kucha hI loga hote haiM, jinase kI jA sakatI hai yaha baat| 'akrama vijJAna' kI labdhi yaha 'jJAna' liyA isalie khuda AtmA hai lekina vaha sarvasva AtmA nahIM hai| vaha pratIti AtmA hai| taba prakRti upazama hotI hai, taba bhI vaha pratIti AtmA hai| apane sabhI 'mahAtmAoM' meM pratIti AtmA haiN| praznakartA : yAnI isa 'jJAna' ke bAda saMpUrNa prakRti abhI taka upazama bhAva ko prApta hai| dAdAzrI : hA~, lekina upazama bhAva ko prApta, arthAt bahuta ho gyaa| itanA AyA na, upazama bhAva ko prApta kiyA, vahI saba se bar3A
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA purussaarth| vahI bar3I labdhi kahalAtI hai isakI ! bAkI, dUsarI sArI cIjeM labdhiyA~ nahIM hai| praznakartA : prakRti upazama hai, usameM kyA puruSArtha ? dAdAzrI : use puruSArtha kahate haiM na ! prakRti upazama huI arthAt prakRti Apako 'helpaphula' huii| ataH jaba puruSArtha karoge to Apako phlegaa| jaba taka prakRti upazama nahIM hogI taba taka puruSArtha phalegA hI nahIM / praznakartA : lekina yaha prakRti vApasa uphanegI to sahI na ? dAdAzrI : uphanegI / phira bhI kabhI na kabhI usakA puruSArtha phalIbhUta hogaa| jaldI yA dera se, lekina puruSArtha phalIbhUta hogA lekina tabhI jaba prakRti upazama ho jAegI / aura eka bAra upazama ho jAne ke bAda phira vApasa nahIM uphanegI, upazama ho jAne ke bAda phira vaha (sthiti) jAegI nhiiN| 483 adhInatA ke binA mokSamArga nahIM hai praznakartA : upazama arthAt kyA hotA hai usameM ? dAdAzrI : upazama arthAt cAhe usa para kitanA bhI ulTA z2ora lagAo to bhI jAtA hI nahIM / kucha dera ke lie Ter3hA hokara vApasa lauTa AtA hai| yahA~ se alaga nahIM ho jaataa| dUsare sabhI alaga ho jAte haiM I bahuta haMgAmA karo to bhAga jAte haiM aura upazamavAlA to mara jAe phira bhI nahIM chodd'taa| praznakartA : kahA~ bhAga jAte haiM ? dAdAzrI : kahIM bhI, jahA~ usakI 'sephasAiDa' ho vahA~ para / praznakartA : yAnI apane pAsa se bhAga jAte haiM, aisA ? dAdAzrI : haaN| aura maiM nahIM hoU~ aura kisI ke pAsa baiThA hoU~ to vaha vahA~ se bhI bhAga jaaegaa| upazama hogA to nahIM bhAgegA, taba bhI nahIM bhAgegA / mAra DAle
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ AptavANI - 9 jabaki dUsare saba to alaga lekara baiTha jaaeNge| yaha rakho ApakA jJAna aura yaha hamArA alaga alaga gaccha lekara baiTha jAtA hai / tIna loga ikaTThe hote haiM, use gaccha kahate haiN| tIna sAdhu yA tIna loga ikaTThe hokara ArAdhanA karane baiThe, use gaccha kahate haiM / bhagavAna ne use gaccha nAma diyaa| gaccha banAe to kyA burA hai ? tIna loga to mila jAe~ge ! 484 praznakartA : lekina gaccha ho vahA~ para mokSamArga nahIM rahA na, phira ? dAdAzrI : hA~, aura gaccha hai to saba khatma lekina aisA gaccha banAte haiM na ! yaha merA alaga aura yaha inakA alaga / praznakartA : usameM to phira gira par3ate haiN| dAdAzrI : gire hue hI hai na! alaga ho jAe tabhI se gira jAtA hai| jJAnI dazA kA pramANa aisA hai, yaha 'jJAna' liyA isalie pUrA hI jo potApaNuM thA, vaha dhIre-dhIre kama hote-hote phira dhIre-dhIre z2Iro ho jAtA hai / 'jIro' ho jAe to phira vaha 'jJAnI' kahalAtA hai / phira usakI vANI meM bilkula parivartana A jAtA hai| potApaNuM jAne ke bAda vANI nikalatI hai / jitanA potApaNuM kama ho, utanI vANI utpanna hotI hai aura vaha vANI saccI hotI hai! bAkI, taba taka sArI hI vANI galata / bAhara to, apane 'jJAna' lie hue 'mahAtmAoM' ke alAvA dUsarI sabhI jagaha para potApaNuM hai, aura vANI bolate haiM lekina vaha vANI to havA - pAnI jaisI hai, vANI hai hI nahIM / vaha saba laukika kahalAtA hai aura apane 'jJAna' lie hue mahAtmA hoM to unakA potApaNuM nikala jAe, usake bAda hI bolanA cAhie, varnA nahIM bolanA caahie| apane 'jJAna' lie hue mahAtmaoM meM se koI eka bhI vyakti khuda kA eka bhI svataMtra vAkya bola sakatA hai ? nhiiN| jaba taka kisI ne 'mUla vastu' ko prApta nahIM kiyA hai taba taka eka vAkya bhI nahIM bola sakate
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 485 aura yadi eka vAkya bole to maiM stabdha ho jaauuN| 'basa, ho gayA!' taba maiM kahU~gA ki 'basa, ho gayA!' eka hI vAkya mujhe sunAI de na, to maiM samajha jAU~gA ki 'kahanA par3egA yaha to!' lekina aisA hotA nahIM hai na! vAkya kisa taraha se nikalegA? usakI vANI nikalegI kisa taraha se? praznakartA : ApakA kahA huA bhI yadi ThIka prakAra se kaha deM to bahuta ho gyaa| dAdAzrI : yahA~ para ThIka taraha se kaha deM taba to sonA (svarNa) khlaaegaa| 'vijJAna' meM sirpha bAta ko samajhanA hI hai praznakartA : yaha puruSArtha kI bAta bahuta bar3I cIz2a hai| 'jJAna' ke bAda basa yahI karanA bAkI rahA hai! dAdAzrI : yaha gahana bAta sabhI ne nahIM samajhI hai na! yaha to saba aMdhAdhuMdha calatA rahatA hai| bAta kitanI gahana hotI hai, lekina utanA jAnA hI nahIM hotA na! sunA hI nahIM hotA na! praznakartA : abhI to, 'mUla AtmA' AkAza jaisA sUkSma hai, vahA~ taka, utanI sUkSma bAta ko pakar3anA hai na? dAdAzrI : hA~, aisI cIz2a ko pakar3anA hai lekina bahuta daur3ane kI z2arUrata nahIM hai| peTa meM duHkhane lage, usa taraha se nahIM daur3anA hai| bAta ko samajhanA hI hai| 'Iz2ilI' sahaja prakAra se karanA hai| bAta ko samajhanA hI hai, karanA kucha nahIM hai| aisI sUkSmatA se kAtane kI hara eka kI icchA hotI hI hai na! dhanavAna hone kI kise icchA nahIM hotI? ye loga itane sAla bAz2Ara meM kisalie bhAgadaur3a karate haiM ? lakSmI ke lie hI yaha bhAgadaur3a hai na, duniyA kI?! praznakartA : lekina Apake pAsa zabdAvalaMbana se phira pragati meM
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 AptavANI-9 Age bar3hate haiM na? ina zabdoM ko pakar3a-pakar3akara dhIre-dhIre 'mUla vastu' taka pahu~ca pAegA na? dAdAzrI : haaN| pahale isameM se nikalatA hai dhIre-dhIre ! isa daravAz2e meM ghusane ke bAda, phira dUsare daravAz2e taka jA skeNge| lekina agara koI pahale daravAz2e meM bhI nahIM ghusA hai to usakA kyA hogA? pahacAnane vAlA hI prApti karegA praznakartA : aisI gahana bAta nikale na, taba ApakI bahuta ucca prakAra kI pahacAna hotI hai usa smy| ApakI dazA kI bahuta adbhutatA lagatI hai, 'akrama vijJAna' kI adbhUtatA mahasUsa hotI hai| dAdAzrI : sabhI ko yaha pahacAna samajha meM nahIM AtI hai n| kyA pahacAna ko samajhanA AsAna bAta hai? pahacAna samajha meM A jAe na, to vaha usI rUpa ho jaaegaa| pahacAnanA AsAna bAta nahIM hai na! hA~, jise aisA dikhatA hai ki hamArA ' ApopA'! jA cukA hai, use bahuta bar3I bAta samajha meM A gii| vaha 'Apo' ko samajha gyaa| ApopuM gayA, ho gayA paramAtmA ___ aba yaha ApopuM jAe kisa taraha ? ki jinakA ApopuM calA gayA hai unake darzana karavA deM na to vahI usakI 'phiTanesa' hai, bAkI kucha nhiiN| praznakartA : darzana karane se hI ho jAtA hai? dAdAzrI : darzana karane se sabakucha hotA hai| Aja hI yaha bAta nikalI hai| ApopuMzabda nikalA hai kyA? yaha to jaba koI prakaraNa khule taba 'opana' hotA hai| jisakA yaha ApopuM calA jAe, bhagavat usakA calA lete haiN| potApaNuM calA jAe to bhagavat calA lete haiN| phira kyA parezAnI hai, bolo| hamArA ApopuM calA gayA hai, phira bAkI kA saba bhagavat calA lete haiN|
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] potApaNuM : paramAtmA 487 mujhe kahA~ yaha saba parezAnI hai? are! kRSNa bhagavAna ghor3e calAte rahate haiN| hameM to aMdara baiThe-baiThe dekhate rahanA hai| bhagavAna kaba saMbhAleMge? vaha to jaba ApopuM chor3a degA taba isalie kRpAludeva ne kahA hai na, ki 'bhagavat, bhagavat kA saMbhAla leMge lekina yadi ApopuM chor3eMge to?' jaba taka ApopuM hai taba taka bhagavAna kI z2immedArI nahIM hai| potApaNuM nahIM rahegA taba bhagavAna kI z2immedArI hai| hA~, 'phula' z2immedArI unakI! Apo jAne meM to bahuta TAima lgegaa| yaha to dUsare sabhI bAhara ke par3osiyoM ke sAtha abhI nikAla to kro| bAkI, ApopuM jAne aura bhagavAna hone meM pharka nahIM hai| aMta meM 'hamArA' ApopuM gayA isalie bhagavAna ne yaha bhAra utthaayaa| aba hameM bhAra nahIM hai| jaba se hamArA ApopuM gayA tabhI se unhoMne apane sira para bhAra le liyaa| tabhI to hama yaha AnaMda karate haiM na! aura yaha to aisA hai na, maiMne to bahuta samaya bAda kiyA aura Apako to AsAnI se ho jAtA hai, isalie lAbha uThA lenA hai| Akhira meM to ApopuM jAegA, tabhI kAma hogaa| 'paramAtmA' honA aura 'Apo jAnA,' una donoM meM pharka nahIM hai| yadi ApopuM gayA, to vahA~ para paramAtmA ke alAvA aura kucha hai hI nhiiN| jaya saccidAnaMda
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ kheMca mUla gujarAtI zabdoM ke samAnArthI zabda aTakaNa : jo baMdhanarUpa ho jAe, Age nahIM bar3hane de zAtA : sukha-pariNAma azAtA : duHkha-pariNAma ArA :: kAlacakra kA bArahavA~ hissA Ar3AI : ahaMkAra kA Ter3hApana UparI : baoNsa, variSTha mAlika kar3hApA : kur3hana, kleza ajaMpA : azAMti : Agraha pUraNa-galana : cArja honA, bharanA-DiscArja honA, khAlI honA gAravatA : saMsArI sukha kI ThaMDaka meM par3e rahanA ghemarAjI : khuda ke sAmane dUsaroM ko tuccha samajhanA calaNa : varcasva, sattA, khuda ke anusAra saba ko calAnA tAyaphA : phaz2ItA, jAna-bUjhakara kisI ko parezAna karane ke lie kiyA gayA nATaka tarachor3a : tiraskAra sahita dutakAranA trAgA : apanI manamAnI karane yA bAta manavAne ke lie kie jAne vAlA nATaka dhAryu : manamAnI nirjarA : Atma pradeza meM se karmoM kA alaga honA : atyaMga rAga athavA dveSa sahita laMbe samaya taka yAda rakhanA niyANAM : apanA sArA puNya lagAkara kisI eka cIz2a kI kAmanA karanA pudgala : jo pUraNa aura galana hotA hai potApaNAM : maiM hU~ aura merA hai aisA AropaNa, merApana, khudapanA bhogavaTA : sukha yA duHkha kA asara, bhugatanA rAjIpA : gurujanoM kI kRpA aura prasannatA risAla : jise dUsaroM kA rUThanA dikhAI detA hai lAgaNI : lagAva, bhAvukatAvAlA prema pola : gar3abar3a nikAla : nipaTArA upAdhi : bAhara se Ane vAlA duHkha aura parezAnI noMdha
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAdA bhagavAna phAunDezana ke dvArA prakAzita pustakeM 1. jJAnI puruSa kI pahacAna 25. sevA-paropakAra 2. sarva duHkhoM se mukti 26. mRtyu samaya, pahale aura pazcAta 3. karma kA siddhAMta 27. nijadoSa darzana se... nirdoSa 4. Atmabodha 28. pati-patnI kA divya vyavahAra 5. maiM kauna hU~ ? 29. kleza rahita jIvana 6. vartamAna tIrthakara zrI sImaMdhara svAmI 30. guru-ziSya 7. bhugate usI kI bhUla 31. ahiMsA 8. eDajasTa evarIvheyara 32. satya-asatya ke rahasya 9. TakarAva TAlie 33. camatkAra 10. huA so nyAya 34. pApa-puNya 11. ciMtA 35. vANI, vyavahAra meM... 12. krodha 36. karma kA vijJAna 13. pratikramaNa 37. AptavANI - 1 14. dAdA bhagavAna kauna ? 38. AptavANI - 2 15. paisoM kA vyavahAra 39. AptavANI - 3 16. aMta:karaNa kA svarUpa 40. AptavANI - 4 17. jagata kartA kauna ? 41. AptavANI - 5 18. trimaMtra 42. AptavANI - 6 19. bhAvanA se sudhare janmojanma 43. AptavANI - 7 20. mAtA-pitA aura baccoM kA 44. AptavANI - 8 vyavahAra 45. AptavANI - 9 21. prema 46. AptavANI - 13 (pUrvArdha) 22. samajha se prApta brahmacarya (saM.) 47. samajha se prApta brahmacarya (pUrvArdha) 23. dAna 48. samajha se prApta brahmacarya (uttarArdha) 24. mAnava dharma dAdA bhagavAna phAunDezana ke dvArA gujarAtI bhASA meM bhI 55 pustakeM prakAzita huI hai| vebasAiTa www.dadabhagwan.org para se bhI Apa ye sabhI pustakeM prApta kara sakate haiN| dAdA bhagavAna phAunDezana ke dvArA hara mahIne hindI, gujarAtI tathA aMgrejI bhASA meM "dAdAvANI" maigez2Ina prakAzita hotA hai|
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ aDAlaja rAjakoTa bhuja aMjAra morabI surendranagara amarelI godharA saMparka sUtra dAdA bhagavAna parivAra : trimaMdira, sImaMdhara siTI, ahamadAbAda- kalola hAIve, posTa : aDAlaja, ji.- gAMdhInagara, gujarAta - 382421. phona ': (079) 39830100, E-mail : info@dadabhagwan.org jayapura indaura : trimaMdira, ahamadAbAda - rAjakoTa hAIve, taraghar3iyA cokar3I (sarkala), posTa : mAliyAsaNa, ji. rAjakoTa. phona : 9924343478 : trimaMdira, hila gArDana ke pIche, eyaraporTa roDa. phona : (02832) 290123 rAyapura paTanA beMgalUra pUNe U.S.A. : trimaMdira, aMjAra - mundra roDa, sInogrA pATIyA ke pAsa, sInogrA gA~va, tA. - aMjAra, phona : 9924346622 : trimaMdira, morabI - navalakhI hAIve, po-jepura, tA. - morabI, ji. - rAjakoTa. phona : (02822 ) 297097 ahamadAbAda : dAdA darzana, 5, mamatApArka sosAiTI, navagujarAta kaoNleja ke pIche, usmAnapurA, ahamadAbAda- 380014. phona : (079) 27540408 vaDodarA : trimaMdira, surendranagara - rAjakoTa hAIve, lokavidyAlaya ke pAsa, muLI roDa. phona : 9737048322 : trimaMdira, lIlIyA bAyapAsa cokaDI, khArAvADI, phona : 9924344460 : trimaMdira, bhAmaiyA gA~va, ephasIAI goDAuna ke sAmane, godharA. ( ji. - paMcamahAla ). phona : (02672) 262300 : 9323528901 muMbaI kolakatA : 9830093230 : 9351408285 : 9039936173 : 9329644433 : 7352723132 : 9590979099 : 9422660497 : dAdA maMdira, 17, mAmA kI pola - muhallA, rAvapurA pulisa sTezana ke sAmane, salATavAr3A, vaDodarA. phona : 9924343335 dillI cennaI bhopAla U.K. : +44 330-111-DADA (3232) Kenya : +254 722 722 063 UAE : +971 557316937 jabalapura bhilAI amarAvatI haidarAbAda jalaMdhara : DBVI Tel.: +1 877-505-DADA (3232), Email : info@us.dadabhagwan.org : 9810098564 : 9380159957 : 9425024405 : 9425160428 : 9827481336 : 9422915064 : 9989877786 : 9814063043 Australia : +61 421127947 New Zealand : +64210376434 Singapore : +65 81129229 www.dadabhagwan.org
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhI zAstra samAe caudaha AptavANiyoM meM! praznakartA : Apa jo 356 DigrI para baiThe haiM, to hara eka DigrI kA jo jJAna hai, vaha Apako AptavANI meM denA cAhie na? dAdAzrI : hA~, ye caudaha AptavANiyA~ prakAzita hoMgI aura saba pUrNa hoNgii| jaba ina saba meM ikaTThA hogA, taba usameM sArA jJAna A jaaegaa| arthAt motI pUre hone cAhie na? abhI to sirpha nauvA~ bhAga prakAzita huA hai| abhI to pA~ca bAkI haiN| praznakartA : nauvIM AptavANI itanI acchI hai to caudahavIM AptavANI kaisI hogI? dAdAzrI : sabhI zAstroM meM, jo jJAna prakaTa huA hai na, ve saba ina caudaha AptavANiyoM meM A jaaegaa| taba phira logoM ko bAhara ke anya zAstroM kI helpa lene kI z2arUrata nahIM rhegii|ye nae zAstra, yaha naI bAta, yaha saba nayA hI rakhA jaaegaa| yaha sarala bhASA hai isalie logoM ke lie anukUla hai aura isameM pUrA hI mokSamArga batA diyA hai, kucha bAkI nahIM rakhA hai| - dAdAzrI AtmavijJAnI e. ema. paTela ke bhItara prakaTa hue| dAdA bhagavAnanA asIma jaya jayakAra ho KIN978-91-85121-11-4 9789386-32114 Printed in India Price Rs120 dadabhagwan.org