________________
દ્વિતીય પરિચ્છેદ
अत्र विवरणानुसारिणः प्राहुः ग्रीवास्थ एव मुखे दर्पणोपाधिसन्निधानदोषाद् दर्पणस्थत्वप्रत्यङ्मुखत्वबिम्ब भेदानामध्याससम्भवेन न दर्पणे मुखस्याभ्यासः कल्पनीयः गौरवाद् । 'दर्पणे मुखं नास्ति' इति संसर्गमात्रबाधात्, मिथ्यावस्त्वन्तरत्वे ' नेदं मुखम्' इति स्वरूपबाधापत्तेः, 'दर्पणे मम मुखं भाति' इति स्वमुखाभेदप्रत्यभिज्ञानाच्च ।
न च ग्रीवास्यमुखस्याधिष्ठानस्यापरोक्ष्यासम्भवः, उपाधिप्रतिहतनयनरश्मीनां परावृत्य बिम्बग्राहित्व नियमाभ्युपगमाल्लतादिवद् । तन्नियमानभ्युपगमे परमाणोः, कुइयादिव्यवहितस्थूलस्यापि चाक्षुषप्रतिबिम्बभ्रमप्रसङ्गात् ।
*→
-
આ બાબતમાં વિવરણને અનુસરનારા કહે છે—ગ્રીવા પર રહેલા (ગ્રીવાસ્થ) મુખમાં જ ગ્રુપ*ણરૂપી ઉપાધિના સાન્નિધ્યરૂપી દોષને લીધે દપ ણસ્થત્ર, પ્રત્ય ્ મુખત્વ તથા બિંખથી ભેદ સભવતાં હાવાથી દર્પણમાં મુખના અધ્યસ કલ્પવાની જરૂર નથી, કારણ કે (તેમ માનવામાં) ગૌરવ (દે।ષ) છે. ‘દર્પણુમાં મુખ નથી’ એમ માત્ર સસના ખાધ છે (સ્વરૂપબાધ નથી ; જો (પ્રતિબિંબ) (શ્રીવાસ્થ મુખરૂપી બિંબથી) અન્ય એવી મિથ્યા વસ્તુ ાત તેા ‘આ મુખ નથી' એમ સ્વરૂપબાધ થા; અને ‘પણુમાં મારું મુખ દેખાય છે' એમ પેાતાના મુખથી અભેદની પ્રત્યભિજ્ઞા થાય છે—(આ કારણેાને લઈને દણુમાં મુખના અભ્યાસ માનવાની જરૂર નથી પણ શ્રીવસ્થ મુખમાં દણસ્થત્વાદિ ધર્મને
અધ્યાસ માની શકાય).
\
Jain Education International
૩૧૯
o
ગ્રીવાસ્થ મુખ જે ( પ્રતિબિંબવ, દર્પણુસ્થદિનુ' ) અધિષ્ઠાન છે તેમાં અપરાક્ષતાના સંભવ નથી એવુ નકી, કારણ કે લતા વગેરેની જેમ (દાદિ) ઉપાધિથી પ્રતિહત થયેલાં નયનરશ્મિ પાછા ક્રીને બિંબનું ગ્રહણ કરે છે અવા નિયમ સ્વીકારવામાં આવે છે. જો એ નિયમ સ્વીકારવામાં ન આવે તેા પરમાણુ, અને ભી ત વગેરેથી વ્યવહિત સ્થૂલ વસ્તુને પણ ચાક્ષુષ પ્રતિબિંબભ્રમ થવા જોઈ એ.
વિવરણ : પ્રકાશાત્મના વિવરણમાં પ્રતિપાદિત મતને સ્વીકારનારા આનું સમાધાન કરતાં કહે છે કે બિંબ અને પ્રતિબિંબને લેકમાં ભેદ નથી તેથો ઉપયુ ક્ત દોષ નથી. ૬પ ણુમાં મુખને અધ્યાસ માનવામાં ગરવ દેષ છે. માટે ગ્રીવા ઉપર રહેલા મુખમાં જ દ ણુ રૂપ ઉપાધિની હાજરીને જ કારણે દણુસ્થવ વગેરે ધર્મના અભ્યાસ થાય છે એમ માનવું વધારે સારું. ધર્માંધ્યાસ માનવા કરતાં ધી ના અભ્યાસ માનવામાં ગૌરવદેષ છે.
(શ'કા) પ્રતિબિબમુખને વિષે એ દર્પણુસ્થ છે એન્ગ અનુભવ થાય છે—'દમાં મુખ છે . અને ગ્રીવાસ્થ મુખ તા દૃણુસ્થ હોઈ શકે નહિ; વળી મુખ અને પ્રતિમુખ જો એક હાય તા એ જ વસ્તુ પાતાને અભિમુખ હાઈ શકે નહિ; જ્યારે પ્રતિબિંબમુખ શ્રીવાસ્થ
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
