________________
५४०
सिद्धान्तलेशसम्प्रेहः અજ્ઞાનની અનુવૃત્તિ માનવી પઢશે તેથી અનિર્મોક્ષની પ્રસિદ્ધિ થશે. વળી મુક્તિકાળમાં ચાલું રહેતી અવિદ્યાનિવૃત્તિના અનિર્વાચ્યત્વરૂપ મિથ્યાત્વના નિર્વાહ માટે તેને જ્ઞાનનિવત્ય માનવી પડશે, કારણ કે જે મિથ્યા હોય તે જ્ઞાનથી એકથી જ નિવાર્ય છે એમ સ્વીકારવામાં આવે છે. અને મુક્તિકાળમાં તેની નિવૃત્તિ કરી શકે એવું જ્ઞાન સંભવતું નથી કારણ કે સામગ્રીને असाव . तया अविद्यानिवृत्ति अनिवा-य नयी. आम सत , असत्, सत्-असत्, અનિર્વાચ્ય એ વારથી વિલક્ષ પ્રકારની અવિદ્યા નિવૃત્તિ હેવી જોઈએ. શંકા થાય કે આ કોઈ બીજો પ્રકાર પ્રસિદ્ધ નથી તે પછી એમ જ માની લે કે અવિદ્યાનિવૃત્તિ જ નથી. આ શંકાનું સમાધાન એ છે કે મેક્ષશાસ્ત્રના પ્રામાથી આવો કે પાંચ પ્રકાર પ્રસિદ્ધ ન હોવા છતાં માન જોઈએ, આમ આનંબેધાચાર્યના મત પ્રમાણે અવિદ્યાનિવૃત્તિ આત્માથી અન્ય છે અને સત, અસત, સત્-અસત અને અનિર્વચનીય એ ચારથી વિલક્ષણ रनी छे. नुम। मानसाधायायत न्यायमकरन्द (पृ. ३५२)(चौखम्भा-मुद्रित)
नन्वविद्याक्षते: सरवे सद्वितीयत्वमात्मनः ।
मिथ्याभावे त्वनिर्मोक्षो भूलाविद्याव्यवस्थितेः । उकमेवदविद्यास्तमयो मोक्ष इति । तत्रैतद्विवार्यते-स कि सत्यो मिथ्या वेति... - अतः कथमविद्याव्यावृत्तिर्मोक्षः इति ।
न सन्नासन सदसन्नानिवांच्योऽपि तत्क्षयः । .. यक्षानुरूपो हि बलिरित्याचार्या व्यचीचरन् ।
વિમુક્તાત્મન (અષ્ટસિદ્ધિના તને પ્રભાવ આનંદધ પર હતા કારણ કે વિમુક્તાત્મન આનંદધના ગુરુ હતા.
: अविधावत्तनिवृत्तिरप्यनिर्वाच्यैव । न च तदनुवृत्तौ तदुपादानाज्ञानस्याप्यनुवृत्तिनियमाद् अनिर्मोक्षप्रसङ्गः । तदनुवृत्तौ प्रमाणाभावात् । उत्पनेः प्रथमसमयमात्रसंसर्गिभावविकारत्ववद् निवृत्तेरपि चरमसमयमात्रससर्गिभावविकारत्वोपपरोः । अत एव यथा पूर्व पश्चाच 'उत्पत्स्यते, उत्पन्न:' इति भाविभूतभावेन व्यवहि यमाणाया उत्पत्रीः प्रथमसमयमाने 'उत्पयते' इति वर्तमानव्यवहारः, तथा पूर्व पश्चाच्च 'निवर्तिप्यते, निवृत्तः' इति भाविभूतभावेन व्यवहि यमाणाया निवृत्तेश्चरमसमयमात्रे 'निवर्त ते, नश्यति, ध्वंसते' इति वर्तमानव्यपदेशः । निवृत्तेरनुवृत्तौ तु चिरशकलितेऽपि घटे 'इदानीं निवर्तते' इत्यादिव्यवहारः स्यात् । आख्यातानां प्रकृत्यर्थगतवर्तमानत्वाधर्थाभिधायित्वात् ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
