________________
सिद्धान्तलेशसङ्ग्रहः
started परेषामप्यभिमतस्य 'जश्न क्रीडन् रममाणः' (छा. ८. १२.३) इत्यादिश्रुत्युदितस्य जक्षण देव ब्राह्मत्व नर्देश विरोधाच्च । भेदे तेषां गुणानां सत्यत्वेन 'चितितन्मात्रेण' ( ब्र. सू. ४.४.६ ) इति सूत्रोक्तस्य मुक्तनीनां चैतन्यमात्रत्वस्य 'एवमपि ' (ब्र... ४.४.७ ) इति सिद्धान्तसूत्र ऽङ्गी हारविराधाच्च, ‘ સદ્યાવિકિ: ' (ન.સુ. ૪.૪.૨-૩) इत्यविकर गविरोधाच्च । तत्र हि 'वन रूपेणाभिनिष्पद्यते' (छा. ८. १२.३) इति श्रुताँ आगन्तुना केनचिद्रूपेणाभिनिष्पत्तिर्नोच्यते स्वेनशब्दवैयर्थ्यापशेः येन रूपेण आगन्तुना स्वयमभिनिष्पद्यते तस्यात्मीयत्वस्यावक्तव्यत्वात् । तस्मादात्मवाचिस्वशब्दोपादानाद् नित्यसिद्धेन स्वस्वरूपेणैवाभिनिष्पत्तिविवक्षिता, न तु केनचिद्धर्मेणेति व्यवस्थापितम् ।
કેટલાક દ્વૈતવાદીઓ કહે છે કે “ભેદ પારમાર્થિક હોવાથી મુક્તિમાં જીવના ઈંશ્વરભાવ થતા નથી તે પણ ત્યા (મુક્તમાં) ઈશ્વરમાં છે તેમ અલગ અપહતાપ્યત્વ આદિ ગુણના સાઁભવ છે તથી વિરોધ નથી ”—તે તેા તુચ્છ (કાઢી નાંખવા જેવુ) છે. તેનુ કારણ એ કૅ તમ હાય તેા જીવમાં અપહતા મત્વ આદિ હોય છે (એમ માનવું પડે) તેથી તે બ્રહ્મનુ લિંગ ન રહે તેથી શ ંકાના પરિહાર પ્રાપ્ત ન થાય, માટે ‘ઉત્તરાવેત્...’ (બ્ર. સૂ. ૧.૩.૧૯) એ સૂત્ર સાથે વિરોધ થશે. અને ‘માહેન મૈં મન’ (પ્ર.સ. ૪.૪ ૫) એ સૂત્રમા જીવમાં રહેલા અપહતપાત્મ્યત્વ આદિના, અને ‘હાલાવિમ્યઃ' એમાં આદિ' શબ્દના અર્થ તરીકે બીજાઓને પણ માન્ય ‘હસતા, રમતા, આનદ કરતે' ઇત્યાદિ શ્રુતિથી કથિત જક્ષણ વગેરેના બ્રાહ્મ’... (બ્રહ્મ સાથે સબંધિત) તરીકે નિર્દેશ છે તેના વરાધ થાય. અને (જીવ અને બ્રહ્મને) ભેદ હાય તા તે ગુણેા સત્ય હાવાથી વિત્તિત્તમાત્રેળ' (બ્ર.સુ. ૪૪.૬) એ સૂત્રમાં કહેલા મુક્ત જીવેાના ચૈતન્યમાત્રત્વના વમવિ ’( બ્ર.સ. ૪.૪.૭) એ સિદ્ધાન્તસૂત્રમાં સ્વીકાર કર્યા છે તનેા વિરાધ થાય. અને ‘સમ્વદ્યાવિઓવઃ' એ અધિકરણના (થ્ર.સૂ. ૪.૪.૧-૩) વિરોધ થશે કારણ કે ત્યાં વેન
નામિનિળયંતે (છા. ૮.૧૨.૩) એ શ્રુતિમાં આગન્તુક (ઉપાદ્ય) કાઈક રૂપથી અભિનિવૃત્તિ કહો નથી કેમકે એમ હાય તે ‘સ્વ’ શબ્દ યથ બની જાય. તેનુ કારણ એ કે જે આગન્તુક (ઉપાદ્ય) રૂપથી તે અભિનિષ્પન્ન થતા હાય તેને ‘આત્મીય’ કહે... ચેગ્ય ન થાય. તેમા ‘આત્મા (પેત )ને વાચક ‘સ્વ' શબ્દ - પ્રચાયા છે માટે નિત્યસિદ્ધ સ્વરૂપથી જ આનિષ્ણાત્ત વિક્ષત છે, નહિ કે કોઈક ધમ થી એમ વ્યવસ્થાપિત કરવામાં આવ્યુ છે.
વિવરણ અદ્વૈતી માને છે કે પ્રજાપતિવિદ્યામાં મુક્તના અપહતાપ્યત્વ આદિ આઠ ગુણાનું, પ્રતિપાદન છે, જો મુકત વને ઈશ્વરભાવ પ્રાપ્ત થાય છે એમ ! માનવામાં આવે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
