________________
૧૩૪
શુભસંગ્રહ-ભાગ પાંચમો લિયે એક ઐસા સ્થાન બનાના ચાહ જહાં દેતેં સભ્યતા એવં જ્ઞાનધારા કે વિદ્વાન એકત્ર હો કર એકદસ કી સભ્યો તથા હૃદય કા પરિચય પ્રાપ્ત કરે તથા પાશ્ચાત્ય ભારતી ઔર ભારત-ભારતી કા સામંજસ્ય સાધન કર “વિશ્વભારતી” કી નવીન મૂતિ કા આવાહન કરે. શાંતિનિકેતન ઇસ સાધના ક મુખ્ય સ્થલ બનાયા ગયા તથા યહીં વિશ્વભારતી કે ઉપાસનામંદિર કી નીંવ કવિવર કે હાથે સે ૧૯૨૧ મેં પડી. ઉસ નીંવ પર ભવન-નિર્માણ કરને કે લિયે પૂર્વ ઔર પશ્ચિમ કે આતુર હૃદય આગે બઢ રહે હૈ. ઇસ વિશાલ ભવન કા કાર્ય આરંભ થે અભી કેવલ કુછ હી વર્ષ હુયે હૈ—અતઃ દીવાલે ઉઠને કા કાર્ય દિખાઈ નહીં પડતા; કિંતુ નવ દઢ રૂ૫ સે પડ ગઈ હૈ ઔર વિશ્વભારતી કા જ્ઞાનવૃદ્ધ પૂજારી ઉસીકે ભવન-નિર્માણ મેં ક્રિયાશીલ હૈ. ઈસ ભાવી ગગનચુંબી ભારતી—ભવન કા નિર્માણ જિસ સમય પૂર્ણ હોગા, ઉસ સમય શાન્તિ કા ચિરનિકેતને ભારત-વર્ષ અપને ઈસ શાંતિનિકેતન કી એકાન્ત તપસ્યા મેં સે સારે સંસાર કે શાંતિ કા સંદેહ સુના કર ચિરસ્થાયી શાંતિ કા સંસ્થાપક હોગા.
વિશ્વભારતી કે આદર્શ કે સંબંધ મેં કવિવર ને લિખા હૈ કિ ઇસ મહા આદર્શ કી પ્રાપ્તિ કે લિયે પહલે અપને રાષ્ટ્રીય આદર્શ કે સમઝ લેને ભારત કે લિયે આવશ્યક હૈ. અપને વ્યક્તિગત આદર્શ કે પૂર્ણતા કા અનુભવ કર કે હી ભારત ઇસ વિશ્વવ્યાપી આદર્શ મેં ગ
૨ સકતા હૈ. ભારતભારતી કે આદર્શ કો યથાર્થ રૂ૫ જાન કર હી હમ વિશ્વભારતી મેં ઉચિત સ્થાન પ્રાપ્ત કર સકતે હૈ. વિશ્વભારતી કે આદર્શ કે સંબંધ મેં કવિવર ને બહુત કુછ લિખા હૈ. ઉનકા કથન હૈ કિ “આદર્શો કી એકતા હી માનવ-સમાજ કી સજની એકતા હૈ” ઔર ઇસી એકતા-પ્રાપ્તિ કા પ્રયત્ન આશ્રમ મેં કિયા જા રહા હૈ.
કવિવર કા આદર્શ વિશ્વભારતી કે અંતરષ્ટ્રીય વિદ્યાલય બનાને કા હૈ, કિંતુ ઇસ “અંતરાષ્ટ્રીય” શબ્દ કા અર્થ ઉનકી દષ્ટિ મેં કુછ ઔર હી હૈ. ઉનકા કહના હૈ “ય શબ્દ બહુત
અનિશ્ચિત હૈ. મેં ઇસ પ્રકાર કી અનિશ્ચિત ઔર વ્યાપક અંતર્રાષ્ટ્રીયતા પર વિશ્વારા નહીં કરતા. વિશ્વભારતી કી અંતરષ્ટ્રીયતા ભારતીય અંતરાષ્ટ્રીયતા હોની ચાહિયે, જિસમેં અપની નિજ કી વિશેષતાયે હોં. સચ્ચા વિશ્વવ્યાપી આદર્શ અને વ્યક્તિત્વ હી મેં વિકસિત હતા હૈ. અપને ઘર કી દીવાલે તેડ ડાલના વિશ્વવ્યાપકતા નહીં હૈ કિંતુ અતિથિ ઔર પાસિયે કા આતિથ્ય કરના હી વિશ્વવ્યાપકતા હૈ. જિસ પ્રકાર પૃથ્વી અને ચારે એર ઘૂમતે હુએ ભી સૂર્ય કે ચારોં ઓર ઘૂમતી હૈ ઉસી પ્રકાર મનુષ્ય કો અપને વ્યક્તિત્વ કે કેંદ્ર બન કર ઉસકે ચાર એર ઘૂમને તથા સારે વિશ્વ કે કેંદ્ર બન કર ઉસ પ્રકાશમાં આદર્શ કે ચારે એર ઘૂમને, ઇન દોનાં પ્રકાર કે ચકકરે મેં સામંજસ્ય રખના ચાહિયે. અપને વ્યક્તિત્વ કી પરિક્રમા કરતે હુએ ઉસી વ્યક્તિત્વ કે સારે માનવ-સમાજ કી પરિક્રમા કરના હી અંતરીયા કા સરચા આદર્શ હૈ. ઉત્સાહ અને વ્યકિતત્વ હી સે ઉપન્ન હેના ચાહિયે, અન્યથા અંતરષ્ટ્રીયતા કેવલ સતહ પર તૈરતી રહ જાતી હૈ. વિશ્વભારતી કે આદર્શ મેં સે એક કા સંબંધ ઉસ રાષ્ટ્ર કે વ્યક્તિત્વ સે ભી હૈ જિસકા કિ વહ પ્રતિનિધિ હૈ. ભારત ભી વિશ્વ કા એક અંગ હૈ. અતઃ જિસ પ્રકાર વિશ્વ કે અન્ય દેશે કે વ્યકિતત્વ કે પહચાનના ઉસકા ઉદ્દેશ હૈ ઉસી પ્રકાર કે વ્યક્તિત્વ કા જ્ઞાન ભી ઉસકા પ્રધાન વિષય હૈ અપને વ્યક્તિત્વ કે અફાન કે અંધકાર સે ઉદ્ધાર કરના હમારા પ્રધાન ઉદ્દેશ હોના ચાહિયે. હમ ક્યા હૈ, ઇસ બાત કા હમેં પહલે જ્ઞાન હોના ચાહિયે. તભી હમ દુસરોં કે સાથ અપને કો મિલા સકતે હૈ. અત: વિશ્વભારતી કા પ્રથમ કામ હૈ અપને આપકે જાનના, ઇસકે સાથ સાથ ઉસકા દૂસરા ઉદ્દેશ હાગાઅપને આપકે ઉસગ કરના. ઇસકા ઉદેશ પ્રત્યેક વિદ્યાથી કે, જે કિ અપને દેશ કા એક પ્રતિનિધિસ્વરૂપ હૈ, અપને વ્યક્તિત્વ કે પહચાનને મેં સહાયતા દેના હૈ.”
ઈસી કારણ વિશ્વભારતી કે મેમોરેન્ડમ ઓફ એસોસીએશન મેં ઉસકે આદર્શો કે સંબંધ મેં લિખા હુઆ હૈઃ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
