Shubh Sangraha Part 05

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 321

મહાત્મા વેમના કા ટુંક ચરિત્ર
૩૦૫ મેં કવિ કા અનુભવ હી દેખ પડતા હૈ. આકાર મેં બહુત છેટે છે, પરંતુ ભાવે મેં સમુદ્ર કે સમાન ગંભીર છે. ઇનકે પદ્ય સે પતા લગતા હૈ કિ ઇન્ડે પારસમણિ કા પતા થા ઔર કિદંતી ભી હૈ કિ પહલે ઉબહેને જિતને રૂપયે વેશ્યા કે લિયે ખર્ચ કિયે થે યે સબ તરખેજ નામક કલાં કે સેને કે કુલ બના કર અપને બડે ભાઈ કે વાપિસ દે દિયે. એક બાર ઉનકે બડે ભાષ પાલકી મેં બૈઠ કર જા રહે થે, ઉસી સમય રાતે મેં એક કૂડાકરકટ કે ઢેરપર તેમના ભી લેટે ઈશ્વરભજન કર રહે થે. યહ દેખ ઇનકે બડે ભાઈ કૂટ-ફૂટ કર રે પડે: તેમના ભી રો ઉઠે. બડે ભાઈ ને પૂછા–
ભાઈ! તુમ ક્યાં રોતે હો ?” મુઝે દેખ કર તુમ કયાં રેતે હો ?”
ઇસ લિયે કિ મેં રાજા હ કર પાલકી મેં બૈઠા જા રહા હૂં ઔર તુમ મેરે સગે ભાઈ હો કર ભી કુત્ત કી તરહ ઇસ ગંદકી કે ઢેર પર લેટે હો?”
મેં દસ લિયે રોતા હૂં કિ તુમ્હારી જિસ પાલકી કો બારહ કહાર ઉઠા કર જા રહે હૈ, અગલે જન્મ મેં ઉન સબ કહારે કી માલકિયાં તુહે ઉઠાની પડેગી ઔર તબ મેં આનંદ કી અમૃતવાહિની મેં ડૂબકિયાં લગાતા રહૂંગા.”
યહ સુન કર બડે ભાઈ ચુપચાપ સિર નીચા કિયે ચલે ગયે. ઐસે હી ઉનકે વૈરાગ્ય કી અનેક કથાયે પ્રસિદ્ધ હૈ. વહ યદ્યપિ આંધ થે, ફિર ભી મદ્રાસ પ્રાંત કે વિભિન્ન ભાષી લોગ ઈનકા બડા આદર કરતે હૈ. ઇનકે પદ્યોં કા અનુકરણ કઈ કવિગણ કર ચૂકે હૈ.
યદ્યપિ તેમના પકકે શિવભક્ત છે, કિંતુ વહ વૈષ્ણવ સે તનિક ભી દ્વેષ નહીં કરતે થે. જે લોગ ધર્મ કે નામ પર ઢગ રચતે હૈં ઉન્હેં યહ ખૂબ સુનાતે થે. મૂર્તિપૂજા મેં ઉનકા વિશ્વાસ નહીં થા, કેવલ જ્ઞાન સે હી મુક્તિ મિલેગી, યહી ઉનકી ધારણ થી. ઇસી ખયાલ એ ઉહને એક અલગ પંથ ભી ચલાયા થા. લેકિન, અબ ઉસ પંથવાલો કા નામનિશાન ભી નહીં હૈ. તેમના ને શિખ્યો કે યે સાત નિયમ બતલાયે થે–
૧-ચોરી નહીં કરના. ર-સબ પ્રાણિ પર દયા કરના. ૩-જો કુછ હૈ ઉસસે સંતૃપ્ત હોના. ૪-કિસીકા દિલ ને દુખાના. પ-દૂસરે કે ન છેડના. ૬-ક્રોધ છોડના. ૭-હમેશા પરમાત્મા કી આરાધના કરના.
તેમના ને અપને ધર્મ કા પ્રચાર ઔર યોગાભ્યાસ મેં આય કા બડા ભાગ બિતાયા થા. ૬૮ બરસ કી આયુ મેં “કટારપલ્લી” નામ કે એક ગાંવ મેં સન ૧૪૮૦ ઇસ્વી મેં ચિત્ર શુક્લ નવમી કે દિન ઉને શરીર છોડા. ઉનકે વંશજ એક છોટાસા ઘર, ખડા ઔર પિોશાક અભી તક ઉનકી હી બતાતે હૈ. આજકલ કઈ પઢે-લિખે લોગ ઔર ઉનકે કુનબેવાલે “મના જયંતી” મનાતે હૈં. અબ ઉનકી કવિતા કે કુછ નમૂને દેતે હૈ:
“આલિમાલ વિનિ અંત દંમુલ બાસિ વિરે પડ વેરિ વાડ, કુક તોકબદ્ ગોદાવરીદુના વિશ્વ
માં અર્થાત, “મના ! સ્ત્રિ કી બાતે મેં ફંસ કર (વાસનાવશ જે અપને ભાઈબંધુઓ કો છોડ દેતા હૈ, વહ મૂર્ખ હૈ. કહીં કોઈ કુત્તે કી પૂછ પકડ કર ગોદાવરી નદી પાર કર સકતા હૈ?”
ચિત્તશુદ્ધિ ગલિગ ચેસિન પુણ્યબુ કેચમેન નદિયુ કેયુર ગાદુ
વિત્તનબુ મરિ વૃક્ષબુ નકાઁત વિધ- ••••••••••••વેમા ચિત્ત-શુદ્ધિ સે જે પુણ્ય પ્રાપ્ત હોતા હૈ, ઘેડા હોને પર ભી ઉસકા ફલ બહુત હૈ, જૈસે બટવૃક્ષ કે બીજ.”
ઉપુ કપુરંબુ નેક પલકહુડ ન્યૂડ ચૂડ રૂચુન જાડ વેસ.
પુરુષલ પુણ્ય પુરુષત્રુ વેશ્યા વિશ્વ મા ” શુ. ૨૦