Shubh Sangraha Part 05

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 378

૩૬૨
શુભસંગ્રહ-ભાગ પાંચમે સે અપરિચિત ઉન દુર્બલ હદય મનુ ને રામસૂરત દેવી કી મનવાંછા મિટ્ટી મેં મિલા દી. વહ જજર સે જકડ કર એક કોઠરી મેં બંદ કર દી ગઈ. મગર ફિર ભી વહ શાંત ન રહ સકી'. ઉનકી ક્રોધાગ્નિ ને ઉગ્ર રૂપ ધારણ કિયા. ઉન્હોંને દે-તીન કિવાડ કે તોડ ડાલા: લેકિન ઇસી સમય બબનસિંહજી કી અંત્યેષ્ટિ ક્રિયા સમાપ્ત કર લેગ સ્મશાન-ભૂમિ સે વાપસ આ ગમે. ઉનë દેખતે હી રામસૂરત દેવી કા ક્રોધ શાંત હો ગયા, વહ પ્રચંડ ભૈરવી તાંડવ નર્તન બંદ હો ગયા.
અબ એક અસાધારણ બાત સનિયે. બાબૂ બબનસિંહજી પ્રાય: ચૌબીસ દિન તક બીમાર રહે છે. ઇસ સે મેં રામસૂરત દેવી ને અન્ન કા એક દાના તક ગ્રહણ નહીં કિયા થા; અતએ જબ લેગ બમ્બનસિંહજી કી અંત્યેષ્ટિ ક્રિયા સમાપ્ત કરવાપસ આ ગએ ઔર દેવજી કી ક્રોધાગ્નિ ભી શાંત પડ ગઈ તો લાગે ને દહેં બહુત સમઝાયા. બમ્બનસિંહજી કી મૃત્યુ કે દૂસરે દિન ઉનસે અન્ન ગ્રહણ કરને કે લિયે બહુત કુછ કહા ગયા; મગર ઉસ વીર બાલા ને સાફ “નાહી” કર દી.
ઇસી પ્રકાર ચાર રોજ બીત ગએ. રામસુરત દેવી કા દૈનિક જીવન પ્રાયઃ પહલે હી સા હે ગયા. કેવલ ઉન્હોને અન્ન નહીં ગ્રહણ કિયા થા.
બબનસિંહજી કી મૃત્યુ કે ચાર રેજ બાદ કી બાત હૈ. બમ્બનસિંહજી કે પરિવાર મેં કેવલ તીન પ્રાણ બચે છે. ઉનકે દ ભાઈ એક કેડરી સે એ. રામસૂરત દેવી ભી અપને કમરે મેં સે ગઈ. લેકિન દૂસરે દિન કે પ્રકાશ ને કુછ ઔર હી દેખા.
પ્રાતઃકાલ હુઆ. બાલ-રવિ રવચ્છ નીલાભ પર ઉદિત હુએ. સારા સંસાર ઉનકી જ્યોતિ સે જગમગાને લગા. બમ્બનસિંહજી કે દોનાં ભાઈ અપની અપની ખાટ સે ઉઠે. લેકિન ફિર ભી રામસુરત દેવી કે ઘર કે કિવાડ બંદ હી છે. દોનોં ભાઈ ને કિવાડ ખટખટાયે; મગર ફિર ભી કોઈ ઉત્તર ન મિલા. ઇસકે બાદ ઉન નિરાધાર બાલક ને મૃદુલ સ્વરે મેં અપની નેમથી ભાવજ કે પુકારા. મગર ફિર ભી કેાઈ ઉત્તર ન મિલા. અંત મેં કિવાડ તેડે ગયે. મગર જિસ સ્થાન પર રામસૂરત દેવી સતી થીં વહાં દિન કે ભી અંધકાર હી રહ્યા કરતા થા. ફલત: દીપક લાયા ગયા. સારા ઘર દીપશિખા કી ઉજજવલ જ્યોતિ સે નહા ગયા.
દીપક કે પ્રકાશ મેં જે કુછ દૃષ્ટિગોચર હુઆ યહ બરબસ આશ્વર્ય મેં કાલે દેતા થા. રામસૂરત દેવી એક કેને મેં, બા હાથપર ઝકી બડી થી. દાહિને હાથ મેં પવિત્ર ગીતા કી એક પ્રતિ થી, મુખ સે પવિત્ર જ્યોતિસંયુત વિમલ કાન્તિ મુખરિત હો રહી થી. વહ કિસી સ્વગીય વંદના મેં વંદનીય અચના મેં નિમગ્ન બંડી થી,
- રામસુરત દેવી કે ઇસ અવસ્થા મેં બડે દેખ કુછ કાલ કે લિયે સભી અવાક્ રહ ગએ. કુછ દેર બાદ લોગ ને ઉન્હ પુકારા. વહ ચૂપ થી. લોગોં કી ઉત્કંઠા ઉમડ પડી. કહેને દેવી કે પવિત્ર શરીર કા સ્પર્શ કિયા. લેકિન યહ ક્યા ? પદાંગુલિય સે લે કર વક્ષસ્થલ તક એવં બામ ભુજા, વિભૂતિ કી તરહ બિખર ગએ ! પીઠ પર પડી હુઈ લંબી લંબી લટે ઝુલસી હુઈ થીં. ફિર ભી બંકિમ ભૌહૈ ઉસી તરહ સાભિમાન થીં. મુખ સે વૈસી હી દેદીપ્યમાન તિ ઇિટક રહી થી. સબ કુછ વૈસા હી થા, મગર દેવી કા આધા સે અધિક શરીર જલે કર વિભૂતિ હો ગયા થા. તે ક્યા રામસૂરત દેવી સતી હો ગઈ ?
હાં, ઠીક સતી હો ગઈ! સતિયાં કે ઈસ વિનાશયુગ મેં સતીદાહ કા એક નયા સંસ્કરણ કર સતલોક કે લિયે પ્રસ્થિત હો ગઈ. પ્રાચીન ભારત કી કઇ સતી યહાં આજ ભૂલ પડી થી સે અપના આદર્શ દિખા કર પુનઃ ચલ પડી ! સરકાર કા કાનૂન અથવા ડરપકે કા ભીત અનુનવિનય સાવિક સતી દવા કે ઉનકે કર્તવ્યપથ એ વિચલિત નહી કર સકતા હ. ઈસકા ઉદાહરણ છેડ કર તથા (લઈ) બેટિક એવં (બાદશાહ) અકબર કે ઉદ્યોગ કે ઉપહાસ સિદ્ધ કર સતી રામ સૂરત દેવી સચમુચ તી હો ગઈ ! !
(ફેબ્રુઆરી-૧૯૨૬ના “ચાદમાં લેખક-બી ગિરીન્દ્રનારાયણસિંહજી)
* ઈસ વિવરણ કી ઘટના શબ્દ શબ્દ સચ્ચી હૈ, કપોલ-કલ્પના નહીં.