Shubh Sangraha Part 05

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 390

૩૭૪
શુભસંગ્રહું-ભાગ પાંચમા
કિયા થા, કિ વિશ્વ કી સુજનકર્તા, વિશ્વશ્રહ્માંડ કી પ્રસવકઔર દસકી ધાત્રી પિણી જો મહાશત હૈ, વહ સČથા । ભાવાં યા પ્રકાશાં મે—સગુણ ઔર નિર્ગુણ રૂપાં મે—પરિબ્યાપ્ત હૈ. ઇન્હીં દા ભાવાં ક પૃથક્ પૃથક્ દેખનેવાલે દાનિક એક કા પ્રકૃતિ ઔર દૂસરે કા પુરુષ અથવા એક કા માયા ઔર દૂસરે કે બ્રહ્મ માનતે હૈં. ઐસી હી જગદીશ્વરી, જગત્સ્વામિની ઔર જગદ્દાત્રી ! હમ અનાદિકાલ સે માતા કે રૂપ મે-જગદમ્બા કે રૂપ મેં માનતે ઔર પૂજતે ચલે આ રહે હૈ.
પરંતુ વમાન સમય મેં હમ માતૃવિમુખ હૈ। ગયે હૈ. ઉનકી સચ્ચે મન સે ઉપાસના કરને કૈ કૌન કહૈ, ઉનકે સ્વરૂપ કે જ્ઞાન સે ભી વંચિત હેા ગયે હૈં ઔર યહી હમારે સાર્વત્રિક અધઃપાતકા મૂલકારણ હે. માતૃપૂજન કે રહસ્ય કે સમઝે બિના, હૃદય મેં એકાંતિક નિષ્ઠા કે જાગૃત કિયે બિના ઔર ઉનકી સચ્ચી આરાધના કે બિના ઇસ અધઃપતિત દશા સે ત્રાણ પાને કા હમારે લિયે અન્ય કાઇ ભી ઉપાય નહીં હૈ.
( ‘‘હિંદૂપ’ચ’ના વિજયાંકમાંથી )
१६२ - राजकुमारों की शिक्षा और शिक्षक कैसे चाहिये ?
મુગલ સામ્રાજ્ય, ઉસકી શાસનપ્રણાલી ઔર કલાકૌશલ કે વિષય મે પ્રસિદ્ધ ક્રાંસિસી યાત્રી અનિયર બહુત કુછ લિખ ગયા હૈ. ઉસકે લેખાં ઔર પત્રાં કા અધિકાંશ ભાગ શાહજહાં ઔર ઔરંગજેબ કે કાલ સે સબંધ રખતા હૈ. અનિયર મૈં અપની ‘ભારતયાત્રા' નામક પુસ્તક મે' લિખા હૈ કિ બાદશાહ ઔર ંગજેબ કા ગુરુ મુલ્લાં સાલત, અપને શિષ્ય કે રાજતિલક કા સમાચાર સુન કર કોઇ ઉચ્ચપદ પાને કી અભિલાષા સે ઉસકે પાસ ગયા. રાજદર મેં પહુંચ કર મુલ્લાં સાલહુ ને અપની અધ્યાપનવિધિ કા મહત્ત્વ ઔર બાહ્યકાલ મેં દી હુઇ શિક્ષા કા વન આરંભ કયા. ઔર ગજેબ ને ગુરુ કે પ્રતિ કાષ્ઠ શ્રદ્દા કા ભાવ પ્રકટ કરતે અથવા સત્કાર કા સંકેત કરને કે સ્થાન મેં ઉલટા કઢેર શબ્દાં મે' ઉત્તર દિયા. ગુરુ : અનાદર કરના લાક ઔર શાસ્ત્ર કી માઁદા કે વિરુદ્ધ ભલે હી હે; પરંતુ જો ભાવ ઔરંગજેબ ને પ્રકટ કિયે ને પ્રત્યેક રાજકુમાર કા અપને હૃદયપટલ પર અંકિત કરને ચાહિયે. તના હી નહીં ભકિ હમારે દેશ કે વે ધનાઢય ઔર લક્ષાધીશ જે અપની સંતાન કે લિખાના–પઢાના વ્યર્થ સમઝતે હૈ ઔર લાડપ્યાર મેં ઉનકા સમય નષ્ટ કરના અપને કુલ કી મર્યાદા કા મુખ્ય ચિહ્ન સમઝતે હૈં, વે ભી ઉન વિચારે। સે બહુત કુછ લાભ ઉઠા સકતે હૈ. ઔર ગજેબ ને અપને ઉસ્તાદ મુલ્લાં સાલડ કા નિમ્નલિખિત આશય કા ઉત્તર દિયા થાઃ—
“મુલ્લાંજી ! આપકી કયા ઇચ્છા હૈ ? કયા આપ ચાહતે હૈં કિ આપકા એક ઉંચે પદ પર પહુંચા ? મૈં. યહ માનતા હૂઁ કિ યદિ આપ અચ્છી ઔર ઉપયેાગી શિક્ષા દેતે તે મૈં સ ખાત પર વિચાર કરતા કિ આપ ઉચ્ચ પદ કે પાત્ર હું યા નહીં. પરંતુ આ તે મુઝકા યહુ સીખલાયા કિસારા ચૂપ એક છેટે સે દ્વીપ કે બરાબર હૈ ઔર વહાં પર સબસે શક્તિમાન પુર્તગાલ કા રાજા હૈ. ઉસકે બાદ હાલેંડ કા ઔર તબ કહી ઈંગ્લેંડ કા. ક્રાંસ આદિ દેશે કે બાદશાહાં ! આપને ભારત કે છેટે છેટે રાજાએ કે સમાન ખતલાયા. આપર્ક કથનાનુસાર તે બાબર, હુમાયૂં, અકબર, જહાંગીર ઔર શાહજહાં હી સબ સે મશ, પ્રતાપવાન્ ઔર સમૃદ્ધિશાલી રાજા હુએ હૈ; ઔર ારસ, ચીન, તાતાર, પેગૂ ઔર શામ કે રાજા ભારત કે ખાદ શાહાં કા નામ સુન કર કાંપતે થે. અય ભૂંગાલ કે જાનનેવાલે ગુરુ ! ઇતિહાસ પંડિત ! ક્યા મેરે શિક્ષક કા યહ ઉચિત ન થા કિ પૃથ્વી કે સારે સામ્રાજ્યાં કા ઠીક ઠીક વર્ણન કરતા ઔર ઉનકી સૈન્યસામગ્રી ઔર સંપત્તિ કા જ્ઞાન કરાતા ? ઉનકી યુદ્ધ-પ્રણાલી, સામાજિક અવસ્થા, ધાર્મિક વિચાર ઔર રાજ્યવિધિ કા પરિચય કરાતા ? યા ઉસકા યહ ધર્મ ન થા કિ વહ