________________
१५७-भगवान व्यासदेव જતુર્વનો ગ્રહ શાદુરપતિ શમાવના સં૫ર્મળવાન રાજા: I नमस्ते भगवान् व्यास सर्वशास्त्रार्थकोविदः । ब्रह्मविष्णुमहेशानां मूर्ते सत्यवतीसुतः॥ व्यासाय विष्णुरूपाय व्यासरूपाय विष्णवे । नमो वै ब्रह्मविधये वासिष्ठाय नमोनमः॥
ભગવાન કૃષ્ણ પાયન વેદવ્યાસજી કી મહિમા કૌન ગા સકતા હૈ? સારે સંસાર કે જ્ઞાન આજ ઉન્હીં કે જ્ઞાન સે પ્રકાશિત હૈ. વેદવ્યાસજી જ્ઞાન કે અસીમ ઔર અગાધ સમુદ્ર છે, વિદ્વત્તા કી પરાકાષ્ઠા થે, કવિત્વ કી સીમા છે. સંસાર કે સારે પદાર્થ માનો વ્યાસ કી કલ્પના કે અંશ હૈ. જો કુછ રૈલોક્ય મેં દેખને, સુનને ઔર સમઝને કે મિલતા હૈ, વહ સબ વ્યાસ કે હદય મેં થા. ઇસસે પરે જે કુછ હૈ, વહ ભી વ્યાસ કે અંતસ્તલ મેં થા. વ્યાસ કે હદય ઔર વાણી કા વિકાસ હી સમસ્ત જગત કી ઔર ઉસકે જ્ઞાન કી પ્રકાશ ઔર અવલંબન હૈ. વ્યાસસદશ અદ્દભુત મહાપુરુષ જગત કે ઉપલબ્ધ ઇતિહાસ મેં દૂસરા કોઈ નહીં મિલતા. જગત કી સંસ્કૃતિ ને અબતક ભગવાન વ્યાસ કી સમકક્ષતા કે વ્યક્તિ ઉત્પન્ન નહીં કિયા. વ્યાસ વ્યાસ હી થે. વ્યાસજી કા જન્મ દ્વીપ મેં હુઆ, ઈસસે આપકા નામ કૈપાયન હૈ. શરીર કા વર્ણ શ્યામ થા, ઇસસે કૃષ્ણદ્વૈપાયન હો ગયે. વેદ કા વિભાગ કિયા, ઇસસે વેદવ્યાસ કહાયે. બ્રસૂત્ર કી રચન ભગવાન વ્યાસને હી કી. મહાભારત સદશ અલૌકિક ગ્રંથ કા પ્રણયન ભગવાન વ્યાસ ને કિયા. અઠારહ પુરાણ ઔર અનેક ઉપપુરાણ ભગવાન વ્યાસ ને બનાવે. ભારત કા ઇતિહાસ ઇસ બાત કા સાક્ષી છે. સંભવ હૈ કિ પુરાણે મેં પીછે સે કુછ પરિવર્તન હુઆ હે, પરંતુ ઉનકી મૂલરચના. બહુત હી પુરાની હૈ. કૌટિલ્ય કે અર્થશાસ્ત્ર મેં પુરાણોં કા ઉલ્લેખ મિલતા હૈ જો ઇસામસીહ સે ચારસૌ વર્ષ પૂર્વ ચંદ્રગુપ્ત કે સમસામયિક થે. ઇસસે પુરાને ગ્રંથાં મેં ભી પુરાણે કે પ્રમાણ મિલતે હૈ. આજ સારા સંસાર વ્યાસ કે જ્ઞાન પ્રસાદ સે અપને કર્તવ્ય કા માર્ગખેજ રહા હૈ.
શ્રીકણ કે અવતાર પર અવિશ્વાસ કરનેવાલે એક અંગ્રેજ વિધાન શ્રીયુત જે. એન. ફાર્યું કર ભગવાન વ્યાસ પર મુગ્ધ હે કર લિખતે હૈં –
“ઇસકે રચયિતા નિઃસંદેહ હ એક ઉચ્ચ એવું વિસ્તૃત સંસ્કૃતિ કે પુરુષ છે. ઉન્હેં અપને દેશ કે ધર્મશાસ્ત્ર કા પૂર્ણ જ્ઞાન થા. ઉનકે વિશાલ હૃદય મેં ભેદ અથવા છિદ્રાષણ કે લિયે સ્થાન ન થા, વિકીર્ણ તંતુઓ કે ભેદ સે વ્યસ્ત ન હે કર ઉનકો વ્યવસ્થિત કરને મેં હી ઉનકી અધિક પ્રવૃત્તિ રહતી થી. પ્રત્યેક દાર્શનિક પદ્ધતિ ને ઉનકે સહાનુભૂતિપૂર્ણ હૃદય મેં સ્થાન પાયા થા તથા ઉનકે ભેદ એવં ભિન્નતા કી અપેક્ષા ઉનકે મહત્તવ ને ઉનકો અધિક આકર્ષિત કિયા. પર વે કરે વિદ્વાન હી ન થે, અત્યંત શ્રદ્ધાળું ભી થે. શ્રીકૃષ્ણોપાસના મેં ભી ઉનકી ઉતની હી અચલ શ્રદ્ધા થી, જિતની આત્મજ્ઞાન મેં. વાસ્તવ મેં ઇન સબ ગુણ કે અભુત મિશ્રણ કે કારણ હતું આધુનિક હિંદૂ-ધમ કી ઇતની ઉજજવલ એવં ઉત્કૃષ્ટ કયાખ્યા કર સકે. કયાંકિ પ્રમુખ પ્રમુખ સંપ્રદાય કે સિદ્ધાંત તથા પ્રાચીન ત્રાષિયોં કે વિચારે કા મેલ હી હિંદૂ ધર્મ હૈ; પર ઉનકે બુદ્ધિકૌશલ બિના યહ ચમત્કાર સર્વથા અસંભવ થા. કાવ્યશૈલી કી શક્તિ, સૌંદર્ય એવું સૂક્ષમતા તથા ઉસકે વિચારો કા ગૌરવ જે કિસી સેકસી સ્થાન પર તે અત્યંત હી ભવ્ય હે, ઉનકી અનુપમ વિદ્વત્તા કા કેવલ એકદશી ચિત્ર છે. અંત મેં ઉનકી કલ્પના કે વ્યક્ત કરને કી અભુત શક્તિ, જિસકે બિના કેઈ ભી પૂર્ણ કવિ નહીં હો સકતા, બાહ્ય ડ્રામાટિકન હે કર આંતરિક થી. જબ યુદ્ધસ્થલ મેં સેનાએ સંધર્ષણ કે લિયે સન્નદ્ધ હૈ, ઉસ સમય એક વીર સૈનિક આધ્યાત્મિક વાદાનુવાદ આરંભ કરે, અંસે વિચિત્ર ચિત્રણ કા સાધારણ કવિ કા સ્વમ મેં ભી ભાસ નહીં હો સકતા. ફિર શ્રીકૃષ્ણ કે ચિત્રણ મેં તે ઇન્હોંને અત્યંત વિલક્ષણ દક્ષતા દિખલાયી હ! એક અવતાર કે અપને વિચાર કિસ પ્રકાર પ્રકટ કરને ચાહિયે ઈસકી ઇતની સફલતાપૂર્ણ કલ્પના કરને કી અન્ય કિસમેં સામર્થ્ય થી ?” (“કલ્યાણ”ના ગીતાંકમાંથી)
=
=
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
