Shubh Sangraha Part 05

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 363

સફિયાં કા મત ઔર વેદાંતન
१४६ - सूफियों का मत और वेदांतदर्शन
૩૪૭
ભારત મેં ઐસા કૌન પુરુષ હૈ જો વેદાંતિયાં કે ‘સર્વે ત્વિનું પ્રસ’ કે મૂલમત્ર સે અનભિજ્ઞ હા. વાસ્તવ મે' ઈસ મૂલમત્ર કે ઉપાસક ઔર પૂજારી કિસી ન કિસી રૂપ મે પ્રત્યેક મત મેં પાયે જાતે હૈં. હાં, તના સત્ય હૈ કિ દૂિધ કી અપેક્ષા અન્યમતાવલખિયેાં મે ઐસે મહાત્મા કી સંખ્યા બહુત કમ હૈ, જબ મનુષ્ય કા મન પૂર્ણતયા પરાંપતા ી અગાધ ભક્તિ મેં લીન હે જાતા હૈ તેા ઉસે પરમાત્મા કે અતિરિક્ત સંસાર મેં કુછ નહીં દીખતા. વહુ સખ ભેદભાવેાં કા ભૂલ જાતા હૈ. ઉસે તિ પાંતિ, પુરુષ સ્ત્રી, પશુ પક્ષી, જીવ જંતુ, મનુષ્ય પશુ, જલ થલ, ચર અચર, સ્થાવર જંગમ-સબમેં સમાનતા દીખતી હૈ ઔર બ્રહ્મ કી સત્તા કા આભાસ હાતા હૈ. યદિ ઐસા હાતા હૈ તા કયા આશ્રય કી બાત હૈ ? કયા હમ પ્રતિદિન નહીં. દેખતે કિ એક સાધારણ મનુષ્ય ધન કમાને મે ઐસા લિપ્ત હા જાતા હૈ કિ વહ અપને પ્રત્યેક કાર્ય ઔર શ્રમ ક! ફૂલ ચમકતી ચાંદી ઔર દમકતે સૌનેક રૂપ મેં પ્રાપ્ત કરના ચાહતા હૈ? વહ અપને મિત્રો કા ધન કી વૃદ્ધિ કા એક સાધન, ઔર અપને પરિવારવાલાં કૈા ધન કી નહતી હુઇ નદી મે ચટ્ટાન કે સમાન રૂકાવટ સમઝતા હૈ. સારાંશ યહ હૈ કિ મનુષ્ય જબ કિસી કાય મેં વિશેષ સત હા જાતા હૈ. તે! ક્િર ઉસે શેષ દુનિયા કી કુછ સુધી નહીં રહતી. ઐસે હી સૂપી લેગ ભી પરમાત્મા કે પ્રતિ અસીમ વિશ્વાસ ઔર ધારણા રખનેવાલે વિશ્વપ્રેમી સમુદાય મેં સે હૈ.
સૂરી ઇસાયાં કી નાં વિચારાં મેં સકા ઔર મુસલમાનાં કી નાંખું અધવિશ્વાસી ઔર કટ્ટર નહીં હોતે. વે હિંદૂ કે ઉદાર ધર્માં ઔર વિશ્વપ્રેમ કે માનનેવાલે હૈં. ઉનકા ધર્માં સાઇમત કે ભ્રાતૃભાવ, બૌદ્ધ ધર્મ કી અહિંસા, મુસલમાની મત કી એકતા ઔર હિંદૂ ધર્મ કી ઉદારતા કે ઉત્તમાં કા સ ંમિશ્રણ હૈ.
સર્ફિયેાં મેં અનેક દાર્શનિક, કવિ, સાધુ ઔર ધર્મી પર લિદાન હેા જાનેવાલે વીર ઉત્પન્ન યે હૈં. સૂક્રિયાં મે સબસે બડા દાર્શનિક ગાલી હુઆ હૈ. ગાલી જન્મ સે મુસલમાન થા. વહ અપને વિષય મેં લિખતા હૈ કિ બડે બડે એક દિન મેરે મન મેં વિચાર આયા કિ સમસ્ત સપત્તિ કા તિલાંજલિ દેના ચાહિયે. વહ કહતા હૈ-મૈતે કર્મી પર ધ્યાન દિયા । મુઝે માલૂમ હુઆ કિ સબસે મુખ્ય વિદ્યાદાન ઔર અધ્યાપન ક` હૈ; પરંતુ જિસ ક્ષણ મુઝે યહ વિદિત હુઆ કિ મૈં કુછ ઐસી વિદ્યા કા રવાધ્યાય કર રહા ક્રૂ' જે મેક્ષ કી દૃષ્ટિ સે સારરહિત હૈ તેા મેરે આશ્ચર્ય કી સીમા ન રહી. જબ મૈંને યહ વિચાર કિયા કિ દૂસરોં કા ક્રિસ નિમિત્ત ઉપદેશ કરતા તેા મુઝે જ્ઞાત હુઆ કિ વાસ્તવ મે ઇશ્વરીય કમ કરને કે સ્થાન મેં મૈં અખ તક યશ ઔર ખ્યાતિ કી નિક કામના પ્રેરિત થા. એક એર સાંસારિક તૃષ્ણા મુઝે બખેડે મે' ડાલના ચાહતી થી, દૂસરી ઓર ધ કી ધ્વનિ મેરે કાન મેં કહ રહી થ! ‘ઉંડા ઉદ્દેશ, તુમ્હારે જીવન કા અંત નિકટ આ રહા હૈ ઔર તુમ્હે અભી લખી યાત્રા કરની હૈ. તુમ્હારે કલ્પિત દાન કા અહંકાર મિથ્યા હૈ. યદિ તુમ આજ બંધન કાટના નહીં ચાહતે તે કખ કાટગે” ગાલી કે મન પર દન વિચારેાં કા ઐસા પ્રભાવ પડા કિ ઉસને ઉચ્ચપદ કે લાત માર દી, ધર્માચા કા આસન ત્યાગ ક્રિયા ઔર સીરિયા ચલા ગયા. વહાં રતુ કર ઉસને દે વ તર્ક આત્મિક જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરને કા પ્રયત્ન ક્રિયા; પરંતુ ઉસકા પ્રયાસ નિષ્ફલ હુઆ. અંત મે' ઉસને સૂક્રિયાં કા આશ્રય લિયા ઔર મનેાવાંચ્છિત ફલ પાયા. ક્રિયાં સે ઉસને મન કી શુદ્ધિ કે ઉપાય ઔર ઈશ્વરારાધન કે મા સીખે. કહા જાતા હૈ કિ જિસ સમય ગાલી મરને લગા તે! ઉસને અપના કેન મંગવાયા, ઉસકા દેનાં હાથેાં મેં લે કરી ચુમા, અપની આંખાં સે લગાયા ઔર અંત મેં અપને પૈર ફૈલા ક ્ લેટ રહા ફ્સ પ્રકાર ઉસકી મૃત્યુ હુઈ. ગાલી લિખતા હૈ કિ “સક્રિયોં કે જીવન સે અધિક સુંદર, ઉનકે સદ્વ્યવહાર સે અધિક શ્લાધનીય ઔર ઉનકે સદાચાર સે અધિક પવિત્ર કાષ્ટ વસ્તુ નહીં હૈ. ઉનકા ઉદ્દેશ્ય વિષયાં કે કઠેર બંધન સે મન કે મુક્ત કરના ઔર