________________
R
આધુનિક શિક્ષક ११४-आधुनिक भिक्षुक
વર્તમાન કાલ મેં ભારતવર્ષ નિર્ધન સે ભી નિર્ધન દેશ હૈ, ઈસ લિયે યદિ યહાં ભિક્ષકે કી સંખ્યા સીમા કો લાંઘ ચૂકી હો, તો કઈ આશ્ચર્ય નહીં. પરંતુ ફિર ભી યહાં કે ભિક કી સ્થિતિ કા નિરીક્ષણ કરના આવશ્યક પ્રતીત હોતા હૈ.
પ્રાચીનકાલ મેં ભિક્ષા કૌન માંગતે છે ? બાલ-બ્રહ્મચારી વિદ્યાર્થી, જે શિક્ષા પ્રાપ્ત કરને કે હેતુ દ્રષિ-મુનિ કે સાથ વન મેં નિવાસ કરતે થે. ઉનકી યહ નિત્ય કી ક્રિયા હોતી થી કિ પ્રાતઃકાલ નિત્યકર્મ સે નિવૃત્ત હે કર તથા હવનાદિ કર કે વે સમીપ કે ગાંવ મેં ના કર વહાં સે જે કુછ ભિક્ષા મેં મિલતા લાતે ઔર ઉસસે અપની તથા અપને ગુરુ કી ક્ષુધા નિવૃત્ત કરને કે ઉપરાંત અધ્યયન મેં લગ જાતે થે. દસ પ્રકાર વિદ્યાપ્રાપ્તિ કે લિયે, ન કિ પિટ કે લિયે વે ભિક્ષા માંગતે થે. યહાં પર યહ પ્રશ્ન હો સકતા હૈ કિ યા વિદ્યાર્થિય કે માતા-પિતા ઈસ એગ્ય ન હેતે થે કિ વે ઉનકે અધયયન કે વ્યય કા ભાર ઉઠા સકે ? ઇસકા ઉત્તર યહી હૈ કિ બ્રહ્મચર્ય કા જીવન વ્યતીત કરને કે લિયે વિશેષ આડંબર કી આવશ્યકતા હી નહીં હતી થી. વિદ્યાર્થિ કે બ્રહ્મચર્યવ્રત કા પાલન કરના હી પડતા થા. આજકલ કી-સી દશા ન હતી થી કિ પિતા ઔર પુત્ર, દોનોં હી વિદ્યાથી હે. બ્રહ્મચારી વન મેં નિવાસ કરતે થે. ભૂમિ પર શયન કરતે થે તથા વિદ્યાપ્રાપ્તિ કે હી મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય માનતે હુએ ગુરુસેવા કરતે થે. ને કુછ મિલ જાતા, ઉસીકા આહાર કરતે થે. સ્વયં રાજપુત્ર તક વિદ્યાપ્રાપ્તિ કે હેતુ વન મેં રહે હૈં ઔર ભિક્ષા માંગ કર નિર્વાહ કિયા હૈ.
અબ વર્તમાન કાલ કે ભિક્ષુક પર એક દષ્ટિ ડાલિયે. મુસલમાન ભિક્ષુક, જે “ફકીર” યા “સાંઈ” કહલાતે હૈ, અધિક સંખ્યા મેં દષ્ટિગોચર હેતે હૈ. તીન વર્ષ કે બાલાક સે લે કર પચાસ-સાઠ વર્ષ કા વૃદ્ધ ભી “ફકીર” છે. અંધે, લૂલે, બહરે, ઐસે ભિક્ષુક ૧૦ પ્રતિ શત સે
અધિક ન હોગે. શેષ હદે-ક હૈ. ઇનમેં સે કુછ કા સંખ્યા ઐસી હૈ, જો દિન કો મજદૂરી કરતે હૈ. ઔર ધ્યા-સબેરે ઝેલી ડાલ કર ફરી લગાતે હૈ, યે “અલાહ' કે નામ પર પૈસા માંગતે હૈ, અર્થાત એ કહયે કિ ૧ પૈસે મેં અલ્લાહ કે બેચતે હૈ. ઇનસે પૂછિયે કિ ફેરી લગાને કે સમય “અલ્લાહ કા નામ લેને કે અતિરિક્ત ૨૪ ઘટ મેં કિતની બાર “અલાહ' કે નામ કે દોહરાતે હૈ ? તો કદાચિત એક-આધ વ્યક્તિ હી એસી નિકલે, જે ભગવદ્દભજન ભી કરતા હો. ઈન “ફકરો” કા વૃદ્ધિ દિન-પર-દિન ખેતી જા રહી હૈ, ઔર ઉસકા મુખ્ય કારણ મુસલમાન ભાઈ કા ઇન ફકીર કે પ્રોત્સાહન દેના હૈ. યદિ આજ વે નિશ્ચય કર લે કિ હમ ભિક્ષા કેવલ ઉન્હીકે દેગે, જે વાસ્તવ મેં ભિક્ષા કે પાત્ર હૈ ઔર ઇન હદ-કદ્દોં કો એક પાઈ દેના ભી હરામ હૈ તો બહુત સંભવ છે ઇનકી સંખ્યા એકદમ કમ હો જાય.
ઈન ફકીર” કી દેખા-દેખી હિંદૂ ભિક્ષુકે અર્થાત “બાબા' લાગે કી ભી સંખ્યા બઢ રહી છે. પરંતુ દુર્ભાગ્ય સે ઇનકે અપના રામ બેચના નહીં આતા. ઈસ લિયે ચે ઉતને સફલ નહીં તે જિત ઇનકે પથ-પ્રદર્શક “ફકીર” હોતે હૈં. ફિર ભી અપને પથ-પ્રદર્શકે કે આનંદ કા જીવન વ્યતીત કરતે દેખ કર ઇનકે ભી મુંહ મેં વાર આ જાતી હૈ, ઔર યે કુત્તો કી તરહ દુતકારે જાને પર ભી ભિક્ષાવૃત્તિ કા હી આશ્રય લેતે હૈ. ઇનકે મુસલમાન-ગૃહ સે બહુત કમ ભિક્ષા મિલતી દે; પરંતુ આશ્ચર્ય હૈ કિ મુસલમાન ભિકે કે ઇસકે વિપરીત હિંદૂ-ગૃહ સેં અધિક ભિલા મિલતી હૈ, જિસકા કારણ હિ દૂ કા અંધવિશ્વાસ પ્રતીત હોતા હૈ. વે સમઝતે હૈં કિ હિંદૂ-ભિક્ષુક તે તમારા કુછ બિગાડ નહીં સકતે, પરંતુ યદિ મુસલમાન કે ભિક્ષા ન દેંગે તો “ક કે સૈયદ” ઇત્યાદિ હમારા નાશ કર દેગે. બલિહારી હૈ ઇસ બુદ્ધિ કી !
ભિક્ષકે કે જે ભિક્ષા દી જાતી હૈ ઉસકા ઉપગ કેસા હોતા હૈ? કહના ન હોગા અધિકાંશ ઇસકા પગ હી હોતા હૈ. ઇન્ડી ભિક્ષુક મેં સે અધિકતર મનુષ્ય વે હૈ, જિનકે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
