________________
હૈદરઅલી કા ચરિત્ર વિદ્રોહી સામે કો ઉસને પરાસ્ત કિયા, ઉનકી ગદિયાં યા તે ઉન્હીકે વાપસ કર દી, યા દૂસરે હિંદુ નરેશ કે ઉનકી જગહ બૈઠા દિયા. અપની હિંદુ ઔર મુસલમાન પ્રજા કે સાથ વહ એકસમાન ઉદાર વ્યવહાર રખતા થા. ઉસને અનેક હિંદુ મંદિર બનવાયે ઔર અસંખ્ય મંદિરે કે જાગીરે અતા કી. હાલ મેં ઉસ સમય કે ઇતિહાસ કી ખોજ દ્વારા અંગ્રેજ લેખક મિત્ર ગેલેટિક (આઈ. સી. એસ.)ને દિખાયા હૈ કિ હૈદરઅલી ને અપની સલતનતભર મેં ગોરક્ષા કા ઉસી પ્રકાર સુંદર પ્રબંધ કર રખા થા, જિસ પ્રકાર બાબર તથા ઉસકે ઉત્તરાધિકારી મુગલ સમ્રાટ ને, અર્થાત હૈદરઅલી કે રાજ્ય મેં ગોવધ કા કડા નિષેધ થા ઔર યદિ રાજ્યભર મેં કભી કોઈ મનુષ્ય ગોવધ કા અપરાધી હોતા થા, તો ઉસકે હાથ કાટ લિયે જાતે થે.
જગન્નુરુ શંકરાચાર્ય કે ચાર મુખ્ય મઠાં શૃંગેરી કા મઠ મૈસૂર કે રાજ્ય મેં થા. શૃંગેરી-મઠ કે સ્વામી ઉસ સમય કે જગદગુરુ શંકરાચાર્ય કે સાથ હૈદરઅલી કા વિશેષ પ્રેમ થા. દેને મેં ખૂબ પત્રવ્યવહાર હોતા થા. વર્તમાન મૈસુર રાજ્ય કે પુરાતત્ત્વ-વિભાગ ને કૃપા કર હમારે પાસ કનાડી ભાષા મેં જગદગુરુ શંકરાચાર્ય કે નામ હૈદરઅલી કે એક મૂલ પત્ર કા ફેટો ભેજા હૈ, જિસે પઢને સે માલૂમ હોતા હૈ કિ હૈદરઅલી જગદગુરુ કા કિતના અધિક આદર કરતા થા ઔર કિસ પ્રકાર રાજ્ય કે ગંભીર મામલાં મેં જગદગુરુ કી સલાહ લે કર કામ કરતા થા. ઇસી પત્ર કે સાથ હૈદરઅલીને એક હાથી, પાંચ ઘડે, એક પાલકી, પાંચ ઉંટ, * * , પાંચ સોને કે તાલે (સૂર્યચંદ્રાંકિત પતાકાઓં જે જગદ્ગુરુ કે સાથ ચલતી હૈ, x x x એક જોડી શાલ, સાઢે દસ હજાર
૬ ઈત્યાદિ જગદગુરુ કી નજર કે તૌર પર ઔર એક ઠાસ સોને કા ફતાલ સેજ (શમઈ) શૃંગેરી મ’ કી દેવપૂજા કે લિયે જગદ્ગુરુ કી સેવા મેં ભેજા.
હૈદર અલી અપને દરબાર કે અંદર હિંદૂ ત્યોહાર કે બડે સમારેહ કે સાથ મનાયા કરતા થા. વિશેષ કર દસ-રે કે અવસર પર ઉસકે દરબાર મેં દસ દિન તક લગાતાર જગ્ન હતા રહતા થા, રોજ શામક આતશબાજી છૂટતી થી; સાંઢ, બારહસિંગે, હથિયાં ઔર શેર કી લડાઈમાં હોતી થી, કુતિયાં હોતી થી, દાવતે હતી થી, ઇનામ ઔર ઇકરામ દિયે જાતે થે ઔર ગરીબે કે ભોજન-વસ્ત્ર ઔર ધન બાંટા જાતા થા.
મજહબ કે નામ પર કિસી તરહ કે ભી લડાઈ-ઝગડે કે વહ અત્યંત ધૃણા કી દૃષ્ટિ સે દેખતા થા. લિખા હૈ કિ એક બાર ઉસકે રાજ્ય સે કહીં પર શિયા ઔર સુન્નિયાં ઝગડા હો ગયા. જબાન સે બઢતે—બઢતે માયલા ખંજર ઔર ભાલ તક પહુંચ ગયા. હૈદર કે કાને તક ખબર પહુંચી. ઉસને દેન પક્ષ કે લોગોં કો બુલવાયા ઔર ઉનસે પૂછા-“યહ કયા બેવકૂફી કા ઝગડા હૈ? તુમ લેગ કુત્તોં કી તરહ એકદૂસરે પર કયાં ભોંકતે હે ” દોંને અપના-અપની બાત કહ સુનાઈ. માલૂમ હુઆ કિ ઝગડા કેવલ ઇસ બાત પર હૈ કિ હજરત મોહમ્મદ કે કુછ ઉત્તરાધિકારિયોં કે વિષયમેં શિય કી એક રાય હૈ ઔર સુનિ કી દૂસરી. હૈદર અલી ને ઉનસે પૂછા–“જિન વ્યક્તિ કે, બારે મેં તુમ્હારા ઝગડા , ક્યા વે જિન્દા હૈ ?” જવાબ મિલા-“નહીં.” ઈસપર હૈદરઅલી ને ઉનસે કહા-“ જો લેગ મર ચૂકે, ઉનકી બાબત અબ ઝગડા કરના હિમાકત હૈ.” ઔર દોનોં કો આગાહ કર દિયા કિ-“અગર તુમ લોગ ફિર કભી અપના ઔર સરકાર કા સમય ઈન બેતુ કે ઔર બદમાશી કે ઝગડે મેં નષ્ટ કરોગે તે યકીન રાખે, તુમ્હારે સર કુચલ દિ
હૈદરઅલી કા ઈન્સાફ ઉસ સમય દર-દૂર તક વિખ્યાત થા. ઉસકે જીવનચરિત્ર કા એક કાન્સીસી રચયિતા લખતા હૈ કિ ઉસકી પ્રજા મેં કિસી ભી નિર્ધાન સે નિર્ધન પુરુષ વા
સ્ત્રી કે અધિકાર થા કિ ઉસકે સામને આ કર અપની દાદ-ફરિયાદ પેશ કરે. પહરેદારોં કે હુકમ થા કિ કિસી ફરિયાદી કો કિસી સમય ભી હુજૂર મેં આને સે ન રોકા જાવે. વહ બડે ગૌર સે સબકી ફરિયાદ સુનતા થા ઔર સબકા ઇન્સાફ કરતા થા. લિખા હૈ કિ એક બાર સન ૧૭૬૭ મેં જબ કિ હૈદરઅલી કેમ્બતૂર મેં થા, એક દિન શામ કે વહ હવાખોરી કે લિયે જા રહા થા. માર્ગ મેં એક બુઢિયા સડક કે એક એર આ કર લેટ ગઈ ઔર ‘ઇન્સાફ ! ઈન્સાફ !” ચિલ્લાને લગી. હૈદરઅલી ને ફૌરન અપની સવારી રોક દી, બુઢિયા કે પાસ બુલાયા ઔર પૂછા-ક્યા મામલા
SIT
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
