________________
ર૭
હૈદરઅલી કા ચરિત્ર १०९-हैदरअली का चरित्र
હૈિદરઅલી કી મૃત્યુ હૈદરઅલી કે સાથ અંગ્રેજે કા યહ દૂસરા યુદ્ધ થા. એક બાર માલૂમ હોતા થા કિ હૈદર અલી દક્ષિણ ભારત સે અંગ્રેજો કે નિકાલ કર બાહર કર દેગા. નાના ફડનવીસ પૂના મેં બૈઠા હુઆ યહ સબ સુસમાચાર સુન રહા થા ઔર ઇહીં આશાએ કે આધાર પર સાલબાઈ કે સંધિપત્ર પર દસ્તખત કરને સે ઇનકાર કર રહા થા. જિસ સમય ગાયકવાડ, સિંધિયા ઔર ભોંસલે તીન-તીન જબરદસ્ત મરાઠાનરેશ મરાઠા-મંડલ તથા અપને દેશ દોનોં કે સાથે વિશ્વાસઘાત કર ચૂકે થે, ઔર નિઝામુભુલ્ક ભી અંગ્રેજ કી ચાલ મેં ફંસ ચૂકા થા, ઉસ સમય ઇન વિદેશિ કે વિરુદ્ધ નાના ફડનવીસ કી સમસ્ત આશાઓ કા આધાર કેવલ વીર હૈદરઅલી થા. યદિ હૈદરઅલી એક બાર મદ્રાસ પ્રાંત સે અંગ્રેજો કે નિકાલ સકતા, તો નિઃસંદેહ નાના ફડનવીસ મરાઠામંડલો મજબૂત કર કે ઉત્તર મેં અંગ્રેજો કે સાથ ફિર સે યુદ્ધ શુરૂ કર દેતા. ઉત્તરીય ભારત મેં અંગ્રેજ અપને અનેક દુશ્મન પૈદા કર ચૂકે થે, ઔર ઇસ પ્રકાર કી સ્થિતિ મેં નાના કે સફલતા પ્રાપ્ત હેને કી ભી બહુત સંભાવના થી; કિંતુ પ્રતીત હોતા હૈ કિ ભારતવાસિયો કે અનેક પાપ કે પ્રાયશ્ચિત્ત ઔર સી ભારતીય આત્મા કે વિકાસ કે લિયે અભી ઇસ દેશ કા વિદેશી શાસન કે અગ્નિસ્નાન મેં સે નિકલના આવશ્યક થા. ઠીક ઉસ સમય જબ કિ વીર હૈદરઅલી ઇલાક પર ઇલાકે ઔર ગઢ પર ગઢ વિજય કરતા હુઆ બઢા ચલા જા રહા થા, જબ કિ ભારત કે અંદર સ્વતંત્રતા તથા પરતંત્રતા કે ઈસ ઠંધ કો એશિયા તથા યુરોપ કી સમસ્ત જાગરુક શક્તિયાં ધ્યાન સે દેખ રહી થી, જબ કિ હૈદરઅલી કા નામ સુને કર ભારત કે અંગ્રેજ ચૌક પડતે થે ઔર ઈગ્લિસ્તાન મેં કંપની કે હિસ્સો કી દર ધડાધડ ગિર રહી થી, અચાનક ૬ દિમ્બર સન ૧૭૮૨ કી રાત કે અરકાટ કે કિલે મેં હૈદરઅલી કી મૃત્યુ હો ગઈ. હૈદરઅલી કી મૃત્યુને નાના ફડનવીસ કી આશાઓ કે ચૂર-ચૂર કર દિયા ઔર લાચાર હો કર ઉસને સાલબાઈ કી સંધિ પર હસ્તાક્ષર કર દિયા. કંપની કે લિયે હૈદરઅલી કી મૃત્યુ વાસ્તવ મેં એક બહુત બડી બરકત સાબિત હુઇ.
આરની કી વિજય કે બાદ હૈદરઅલી કી કમર મેં એક ફેડા નિકલા, જિસકે કારણ ઉસે અરકાટ લૌટ આના પડા. યહ ફોડા હી હૈદરઅલી કી મૌત કા પૈગામ સાબિત હુઆ. જબ હૈદર અલી કે અપને રોગ કે અસાધ્ય હાને કા પતા લગા, ઉસને અપને તમામ મંત્રિય ઔર મુખ્ય સરદાર કે બુલા કર રાજ્ય કે કાર્ય કે વિષય મેં અંતિમ આદેશ દિયે. એક સેના પાંચ હજાર સવારે કી ઉસને મદ્રાસ કી એર રવાના કી. અપની વિશાલ સેના કે પ્રત્યેક સિપાહી ઔર મુલાજિમ કે એકએક મહીને કી તનખ્વાહ બતૌર ઈનામ કે દિલવાઈ ઔર ટીપૂ કો, જે ઉસ સમય એક દૂસરે મૈદાન મેં થા, બુલવા ભેજા. '
હૈદર અલી કી આયુ ઉસ સમય સાઠ વર્ષ સે કુછ ઉપર થી. ડર થા કિ હૈદરઅલી કી મૃત્યુ કે સમાચાર સે ઉસકી વિજયી સેના કા ઉત્સાહ ન ટૂટ જાય. હૈદરઅલી કે દેશનાં મુખ્ય મંત્રી હિંદૂ થે, જિનકે નામ પૂર્નિયા ઔર કૃષ્ણરાવ થે. ઈન દેને વફાદાર મંત્રિય ને હૈદરઅલી કી મૃત્યુ કે બડી હોશિયારી કે સાથ ઉસ સમય તક શત્રુ ઔર અપની સેના દોનોં સે છિપાયે રખા, જિસ સમય તક કિ હૈદરઅલી કે બડે બેટે ફતહઅલી ટીપૂ ને અરકીટ મેં પહુંચ કર અપને બાપ કી જગહ ન લે લી. ટીપૂ કે આને ૫ર સુતાન હૈદરઅલી કા શબ મૈસૂર કી રાજધાની શ્રીરંગપટ્ટન ભેજા ગયા, જહાં પર બડે સમારોહ કે સાથ ઉસે લાલબાગ મેં દફન કિયા ગયા, ઔર ટીપૂ ને પિતા કી કબ કે ઉપર એક સુંદર ઔર આલીશાન સમાધિ બનવાઈ.
યુદ્ધ કા અંત 'ટીપૂ અપને બાપ કે સમાન વીર, કિંતુ અભી નાતજરૂબેકાર થા. મૈસૂર કે અંદર અપની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
