Shubh Sangraha Part 05

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 296

^
^^
^
^^^^^^
૨૮૦
શુભસંગ્રહ-ભાગ પાંચમે હૈ” બુઢિયા ને જવાબ દિયા-“જહાંપનાહ ! મેરે કેવલ એક બેટી થી ઔર આગા મેહમ્મદ ઉસે ભગા લે ગયા.” સુલતાન ને જવાબ દિયા-“આગા મેહમ્મદ કો યહાં સે ગએ એક મહીને સે
જ્યાદા હો ગયા, તુમને આજ તક શિકાયત કર્યો નહીં કી ?” જવાબ મિલા-“જહાંપનાહ ! મૈને કઈ બાર અજિયાં લિખ કર હૈદરશ કે હાથે મેં દી, કિન્તુ મુઝે કઈ જવાબ નહીં મિલા?” હૈદરશા હૈદરઅલી કા ખાસ જમાદાર થા, જે ઉસ સમય હૈદરઅલી કે આગે-આગે ચલ રહા થા. આગા મોહમ્મદ ઉસસે પહલે કા ખાસ જમાદાર થા. ઔર પચીસ સાલ તક હૈદરઅલી કી ખિદમત કર ચૂકા થા. આગા મેહમ્મદ કે હૈદરઅલી ને પાન ઔર જાગીર દે કર એક મહીના હુઆ બિદા કર દિયા થા. હૈદરશા ને અપની સફાઈ મેં આગે બઢ કર અજ કિયા- “જહાંપનાહ ! યહ બુઢિયા ઔર ઉસકી બેટી દોને બદચલન હૈ.” હૈદરઅલી ફૌરન મહલ કી એર લૌટ પડા ઔર બુઢિયા કે અપને સાથ લે ગયા. મહલ પહુંચ કર જબ લોગોં ને હૈદરઅલી સે યહ પ્રાર્થના કી કિ ઇસ બાર હૈદરણા કે ક્ષમા કર દિયા જાવે, તે હરદઅલી ને ઉત્તર દિયા-“મેં આપ લોગોં કી પ્રાર્થના સ્વીકાર નહીં કર સકતા. કિસી બાદશાહ ઔર ઉસકી પ્રજા કે બીચકે પત્રવ્યવહાર કો રોકને સે બઢકર કઈ ગુનાહ હો હી નહીં સકતા. બલવાને કા કર્તવ્ય હૈ કિ નિર્બલ કા ઇન્સાફ કરે. ખુદાને નિર્બલ કી રક્ષા કે લિયે હી બાદશાહ કે બનાયા હૈ, ઔર જે બાદશાહ અપની પ્રજા કે ઉપર જુલ્મ હેને દેતા હૈ ઔર જુલ્મ કરનેવાલે કે દંડ નહીં દેતા, વહ ઇસ યોગ્ય હૈ કિ ઉસકી પ્રજા કા પ્રેમ ઔર વિશ્વાસ ઉપર સે હટ જાતે ઔર પ્રજા ઉસકે વિરુદ્ધ વિદ્રોહ કરને લગે.”
હૈદર અલી ને સબકે સામને અપને જમાદાર હૈદરશા કે દો સૌ કેડે લગવાયે. સાથ હી ઉસને એક સવાર ઉસ બઢિયા કે સાથ આગા મેહમ્મદ કે રહને કી જગહ ભેજા ઔર હુકમ દિયા કિ યદિ લડકી આગા મોહમ્મદ કે યહાં મિલ જાય તે ઉસે ઉસકી માં કે હવાલે કર દિયા જાય
ઔર આગા મેહમ્મદ કા સિર કાટ કર મેરે સામને પિશ કિયા જાય: ઔર યદિ લડકી ન મિલે, તે આગા મેહમ્મદ કે ગિરફતાર કર કે મેરે સામને લાયા જાય. લડકી આગા મેહમ્મદ કે યહાં મૌજુદ થી. ઉસે ઉસકી માં કે હવાલે કર દિયા ગયા ઔર આગા મોહમ્મદ કા સિર કાટ કર હૈદરઅલી કે સામને પેશ કિયા ગયા.
હૈદર અલી કે ઇન્સાફ કે ઇસી તરહ કે ઔર ભી અનેક જ્વલંત ઉદાહરણ ઉસકી જીવનિયો મેં મિલતે હૈ. મીર હુસેન અલી ખાં કિરમાની લિખતા હૈ કિ ચોર, ઉચ્ચકકે અથવા ડાકૂ કા નામ તક હૈદરઅલી કે રાજ્ય મેં કહીં સુનને મેં ન આતા થા ઔર યદિ અકસ્માત કહીં પર ચોરી હે જાતી થી, તો ઉસ સ્થાન કે પુલિસ કર્મચારી કો ફૌરનું મૌત કી સજા દી જાતી થી ઔર દૂસરા આદમી ઉસકી જગહ નિયુક્ત કર દિયા જાતા થા. હૈદઅલી કે હજાર જાસૂસ સલ્તનતભર મેં ઘુમતે રહતે થે ઔર ઉસે પ્રજા કે સુખ-દુઃખ કી ખબરે દેતે રહતે થે. હૈદરઅલી સ્વયં પ્રાયઃ વેશ બદલે કંબલ ઓઢે રાત કો શ્રીરંગપટ્ટન તથા અન્ય નગરોં કી ગલિયાં મેં ધૂમ કરતા થા ઔર ગરીબ તથા યાત્રિય કી ખબર રખતા થા.
હૈદરઅલી કી સમસ્ત પ્રજા ઉસસે અત્યંત ખુશ થી. ઉસકે રાજ્યભર મેં ચારે એર ખુશહાલી થી. તિજારત, ઉદ્યોગ-ધંધે ઔર કૃષિ કે ખૂબ ઉત્તેજના દી જાતી થી. વહ સ્વયં કારીગરોં ઔર સૌદાગરોં કી ખૂબ મદદ કરતા થા. લિખા હૈ કિ અકેલે કેયબત્ર કે બાજાર મેં વીસ હજાર રેશમ કે થાન પ્રતિ સપ્તાહ બિકને કે લિયે આતે થે. યદિ કોઈ સરકારી કર્મચારી પ્રાન કે ઉપર કિસી તરહ કી અત્યાચાર કરતા થા, તે હૈદરઅલી સદા ઉસે કડી સે કડી જ દેતા થા. ઉસકે રાજયભર મેં ઇસ બાત કી સખ્ત મનાઈ થી કિ કિસાન સે ઉનકી નિયત માલગુજરી કે અતિરિક્ત એક કૌડી ભી કિસી બહાને ન લી જાવે.
હૈદરઅલી કી બુદ્ધિ કી તીક્ષણતા ઔર ઉસકી સ્મરણશક્તિ સર્વથા અલૌકિક થી. નેપલિયન કે સમાન વહ એકસાથે કઈ-કઈ કામ કિયા કરતા થા. વહ જિસ વક્ત કઈ મામૂલી તમાશા દેખતા રહતા થા, ઉસ વક્ત કુછ લોગે સે પ્ર*ન કરતા રહતા થા, જવાબ દેતા હતા