Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयवाधिनी टीका प्र. पद १ सू.१४ जीवप्रज्ञापना
२०७ पुढविकाइया दुविहा पण्णत्ता' सूक्ष्मपृथिवीकायिकाः द्विविधाः-द्विप्रकारकाः, प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा-पज्जत्तमुहुमपुढविकाइया य, अपज्जत्तसु हुमपुढविकाइया य' तयथा-पर्याप्तसूक्ष्मपृथिवीकायिकाश्च, अपर्याप्तसूक्ष्मपृथिवीकायिकाच, तत्र वक्ष्य. माणस्वरूपाः पर्याप्तयो विद्यन्ते येषां ते पर्याप्ताः, 'अभ्रादिभ्यः' इतिमत्वर्थीयोऽप्रत्ययः, पर्याप्ता एव पर्याप्तकाः, ते च ते सूक्ष्मपृथिवीकायिकाश्चेति पर्याप्तकसूक्ष्मपृथिवीकायिकाः, चकारेण लब्धिपर्याप्तकरणपर्याप्तरूपस्वगतभेदद्वयं सूच्यते, ये तु स्वयोग्यपर्याप्तिपरिसमाप्तिविकलास्ते अपर्याप्ताः, अपर्याप्ताश्च ते सूक्ष्मपृथिवीकायिकाश्चेति अपर्याप्तसूक्ष्मपृथिवीकायिकाः, द्वितीयचकारेण करणलब्धि निवन्धनस्वगतभेदद्वयं सूच्यन्ते, तथाहि-द्विविधाः अपर्याप्ताः सूक्ष्मपृथिवीका. यिका:-लब्ध्या करणैश्च, तत्र ये अपर्याप्तका एव सन्तो म्रियन्ते ते लब्धपर्यासकाः, ये तु करणानि-शरीरेन्द्रियादीनि न सम्प्रति निवर्तयन्ति, अपि तु अयपर्याप्तियों का स्वरूप आगे कहा जाएगा। वे पर्याप्तियां जिनकी पूर्ण हो चुकी हाँ वे पर्याप्त कहलाते हैं। यहां 'अभ्रादिभ्य' इस सूत्र से मतुप अर्थ में 'अ' प्रत्यय हुआ है । पर्याप्त को ही पर्याप्तक कहते हैं। यहां भी जो 'य' अव्यय का प्रयोग किया है, यह पर्याप्त के लन्धिपर्याप्त और करणपर्याप्त, इन भेदों को सूचित करता है। जो जीय अपने योग्य पर्याप्तियां पूरी न कर चुके हों वे अपर्याप्त कहलाते हैं । ऐसे सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीव अपर्याप्त सूक्ष्मपृथिवीकाधिक कहे गए हैं। यहां भी 'य' अव्यय का प्रयोग इस बात का सूचक है कि अपर्याप्त भी दो प्रकार के होते हैं-लब्धि से अपर्याप्त और करण से अपर्याप्त । जो जीव अपर्याप्त रह कर ही मर जाते हैं वे लब्धि अपर्याप्त हैं। जिनकी पर्याप्तियां अभी पूरी न हुई हैं किन्तु पूरी होंगी वे करण-अपर्याप्त कहलाते हैं। સ્વરૂપ આગળ કહેવામાં આવશે તે પર્યાપ્તિએ (જેઓની પૂર્ણ થયેલ છે. તેઓ पर्यात ४वाय छे. २मडीया (अभ्रादिम्यः) से सूत्रथी (मतुपू) मथ मा अप्रत्यय થયું છે. પર્યાપ્તને જ પર્યાપ્તક કહે છે. અહીં પણ જે “ અવ્યયને પ્રગ કર્યો છે તે પર્યાપ્તના લબ્ધિપર્યા, અને કરણપર્યાપ્ત એ ભેદોનું સૂચન કરે છે, જે જ પિતાને ગ્ય પર્યાસિઓને પુરી ન કરી ચુક્યા હોય તેઓ અપર્યાપ્ત કહેવાય છે.
આવા સૂક્ષમ પૃથ્વીકાયિક જીવને અપર્યાપ્ત સૂમ પૃથ્વીકાયિક કહેલા છે. અહીં પણ (૨) અવ્યયને પ્રયોગ એ વાતને સૂચક છે કે અપર્યાપ્ત પણ બે પ્રકારના હોય છે—લબ્ધિથી અપર્યાપ્ત અને કરણથી અપર્યાપ્ત જે જીવો અપર્યાપ્ત રહીને જ મરી જાય છે તેઓ લબ્ધિ અપર્યાપ્ત છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
