Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
३४४
प्रज्ञापनासूत्रे क्योंकि एक-एक वर्ण, गंध, रस और स्पर्श में वनस्पतिकायिकों की संवृत योनि होती है, इत्यादि पूर्वोक्त प्रकार से समझ लेना चाहिए।
पर्याप्तक जीव के आश्रय से अपर्याप्तक वनस्पति जीव उत्पन्न होते हैं। वे कितने उत्पन्न होते हैं ? इस शंका का समाधान यह है कि जहां एक बादर पर्याप्तक जीव होता है, वहां नियम से, उसके आश्रय से कदाचित् संख्यात, कदाचित् असंख्यात और कदाचित् अनन्त प्रत्येक अपर्याप्त जीव उत्पन्न होते हैं । साधारण जीव नियम से अनन्त ही उत्पन्न होते हैं।
इन साधारण और प्रत्येक वनस्पति विशेषों का प्रतिपादन करने वाली गाथाएं समझनी चाहिए। वे ये हैं
(१) सूरणकन्द आदि कन्द (२) कन्दमूल (३) वृक्षमूल साधारण वनस्पति विशेष (४) स्कवकरूप गुच्छ (५) गुल्म, जिनका कथन पहले हो चुका है (६) वल्ली (७) वेणु-बांस (८) अर्जुन आदि तृण (९) पद्म (१०) उत्पल (११) श्रृंगाटक-जल में उत्पन्न होने वाला त्रिकोणाकार फल जिसे सिंघाडा कहते हैं (१२) हढ-जलोत्पन्न वनस्पति विशेष
એમના ભેદેથી હજારે ભેદ થઈ જાય છે. આ પર્યાપ્તક વનસ્પતિ જીવોની ચેનો સંખ્યાત લાખ છે. કેમકે એક એક વર્ણ ગંધ રસ સ્પર્શમાં વનસ્પતિ કાયિકની સંવૃત્ત નિ હોય છે, વિગેરે પૂર્વોક્ત પ્રકારે સમજી લેવું જોઈએ.
પર્યાપ્તક જીવના આશ્રયથી અપર્યાપ્તક વનસ્પતિ જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓ કેટલા ઉત્પન્ન થાય છે?
એ શંકાનું સમાધાન આ છે કે જ્યાં એક બાદર પર્યાપ્તક જીવ હોય છે. ત્યાં નિયમ કરી, તેને આશ્રયથી કદાચ સંખ્યાત કદાચ અસંખ્યાત અને કદાચ અનન્ત પ્રત્યેક અપર્યાપ્ત જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. સાધારણ જીવ નિયમ થી અનન્ત જ ઉત્પન્ન થયા જ કરે છે.
આ સાધારણ અને પ્રત્યેક વનસ્પતિના વિશેષ પ્રતિપાદન કરવાવાળી ગાથાઓ સમજવી જોઈએ. તેઓ આ છે–
(१) सुरण ६ ४४ (२) ४-४भू(3) वृक्षभूख (४) स्त५४-२७ (५) शुभ रेनु थन माग माथी आयु छ (6) सी (७) वर-वांस (८) मणुन विगेरे तृण (6) पभ (१०) ५८ (११) जाट-पाणीमा નિપજતાં ત્રિકોણાકાર ફળ કે જેને સિંઘેડાં કહે છે. (૧૨) હક જત્પન્ન વન
पति विशेष (१3) शैवास-सेवाण (१४) ४ (१५) पन (१६) १४ (१७) ४२७ (१८) लाjी (१८) न्श्य-साधारण मे तनी वनस्पति
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
