Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१०१२
प्रज्ञापनासूत्रे वरणीयादिकं कर्म सकलं ध्मातं-भस्मराशीकृतं यैस्ते सिद्धाः पृषोदरादित्वात् सिद्ध शब्दनिष्पत्तिः, निर्दग्धीकृतानेकभवकर्मेन्धना इत्यर्थः, ते च 'कम्मे सिप्पे य विज्जाए, मंते जोगे य आगमे । अत्थ जत्ता अभिप्पाए, तवे कम्मक्खए इय' कर्मणि, शिल्पे च विद्यायां मन्त्रे योगे चागमे । अर्थे यात्रायामभिप्राये तपसि कर्मक्षये इति रीत्या कर्मादि सिद्धा अपि भवन्ति, तत्र कर्मादिसिद्धनिरासाय आह-बुद्धा इति केवलज्ञानेन अवगतवस्तुतत्त्वाः अविद्यानिद्राप्रसुप्ते संसारिणि परोपदेशेन जीवादिरूपं तत्त्वं ज्ञातवन्त प्रतिबुद्धाः सर्वज्ञ सर्वदर्शिस्वभावबोधवन्तः कालत्रय ज्ञानवन्तः इत्यर्थः, तेष्वपि संसारमोक्षोभय परित्यागेन स्थितवतां सामान्यसिद्धानां निरासायोक्तम्-पारगताः इति, संसारस्य प्रयोजनसमूहस्य वा पारं गताः पारगताः सीमानमुल्लवितवन्त इत्याशयः, तथा भव्यत्वकल्पित सकल ___ वे मुक्त जीव सिद्ध है अर्थात् उन्होंने सित अर्थात् बंधे हुए ज्ञानावरणीय आदि आठों कर्मों को ध्मात अर्थात् दग्ध कर दिया है । सिद्ध कई प्रकार के होते हैं, कहा भी है-'कर्मसिद्ध, शिल्पसिद्ध, विद्यासिद्ध, मंत्रसिद्ध, योगसिद्ध, आगमसिद्ध, अर्थसिद्ध, यात्रासिद्ध, अभिप्रायसिद्ध, तपासिद्ध और कर्मक्षयसिद्ध ।' यहां जिन सिद्धों का वर्णन किया जा रहा है, वे कर्मसिद्ध आदि नहीं किन्तु कर्मक्षयसिद्ध हैं, यह प्रकट करने के लिए गाथा में 'बुद्धा' विशेषण का प्रयोग किया गया है । वे बुद्ध' हैं अर्थातू केवल ज्ञान के द्वारा उन्होंने वस्तु के स्वरूप को अवगत (जानना) कर लिया है, परोपदेश के विना ही जीवादि तत्त्वों को जान लिया है अर्थात् वे सर्वज्ञ और सर्वदर्शी हैं, तीनों कालों के ज्ञाता है । अर्हन्त भगवान श्री बुद्ध होते हैं, अतएव उनका निराकरण करने के लिए 'पारगताः' विशेषण दिया गया है,
તે મુક્ત જીવ સિદ્ધ છે અર્થાત તેઓએ સિત અર્થાત બચેલા જ્ઞાનાવ રણીય આદિ આઠ કર્મોને માત અર્થાત્ દગ્ધ કરી દિધાં છે. સિદ્ધ અનેક ५४२ना डाय छ, ४थु ५ छ:-भसिद्ध, विद्यासिद्ध, मसिद्ध, योगसिद्ध, આગમસિદ્ધ, કર્મક્ષયસિદ્ધ. અહિં જે સિદ્ધોનું વર્ણન થઈ રહ્યું છે તેઓ કર્મ સિદ્ધ આદિ નથી પણ કર્મક્ષય સિદ્ધ છે. એ પ્રગટ કરવાને માટે માથામાં “ગુઠ્ઠા’ વિશેષણને પ્રયોગ કરાયેલ છે. તેઓ બુદ્ધ છે. અર્થાત્ કેવળજ્ઞાન દ્વારા તેઓએ વસ્તુના સ્વરૂપને અવગત (જાણવું) કરી લિધું છે. પરપદેશના વિનાજ જીવાદિ તને જાણી લીધા છે અર્થાત્ તેઓ સર્વજ્ઞ અને સર્વદેશી છે; ત્રણે કાળના જ્ઞાતા છે. અહંન્ત ભગવાન પણ બુદ્ધ હોય છે, તેથી જ તેમનું નિરાકરણ કરવાને માટે “પારગતા” વિશેષણ આપેલું છે, જેને આશય એ છે કે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
