Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४२६
प्रज्ञापनासूत्रे
अथ के ते अकर्मभूमकाः १ अकर्मभूमिका त्रिंशद्विधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा- पश्चभिर्हेमवतैः ५ पञ्चभिर्हे रण्यवतैः ५ पञ्चभिर्हरिवर्षैः ५ पञ्चभीरम्यकवर्षेः ५ पञ्चभिदैवकुरुभिः५ पञ्चभिरुत्तरकुरुभिः ५। ६५-३० । ते एते अकर्मभूमकाः ||सू०३६ ।।
टीका - अथ गर्भव्युत्क्रान्तिकमनुष्यान् प्ररूपयितुमाह- 'से किं तं गव्भवक्कंतियमणुस्सा ?' 'से' अथ 'किं तं' के ते, कतिविधा इत्यर्थः, गर्भव्युत्क्रान्तिकमनुष्या! प्रज्ञप्ता ? भगवानाह - 'गन्भवक्कंतियमणुस्सा तिविद्या पण्णत्ता' - गर्भन्युक्रान्तिकमनुष्याः, त्रिविधा प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा ' - तद्यथा - 'कम्मभूमगा' कर्मभूमकाः १ 'अक्रम्मभूमगा - अकर्मभूमकाः २ 'अंतरदीवगा' अन्तरद्वीपकाथ ३ ।
तत्र कर्म भूमकपदव्युत्पत्तिमाह-कृषिवाणिज्यप्रभृति, मुक्तिमार्गानुष्ठानं वा कर्म तत्प्रधाना भूमिर्येषां ते कर्मभूमाः, आर्षत्वात्समासान्तो ऽचप्रत्ययः, कर्मभूमा एव कर्मभूमकाः, अथाकर्मभूमक पदव्युत्पत्तिमाह-अकर्मा - पूर्वोक्तकर्मरहिता भूमिएहिं पांच हैरण्यवत क्षेत्रों में (पंचहिं हरिवासेहिं) पांच हरिवर्ष क्षेत्रों में (पंचहिं रम्कवासेहिं ) पांच रम्यकवर्ष क्षेत्रों में (पंचहिं देवकुरुहिं) पांच देवकुरु क्षेत्रों में (पंचहि उत्तरकुरुहिं) पांच उत्तरकुरु क्षेत्रों में (से अम्मभूमगा) यह अकर्मभूमिज मनुष्यों की प्ररूपणा हुई ||३६||
I
टीकार्थ- अब गर्भज मनुष्यों की प्ररूपणा प्रारंभ करते हैं । गर्भज मनुष्य कितने प्रकार के कहे गए हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं गर्भज मनुष्य तीन प्रकार के होते हैं। वे ये हैं- (१) कर्मभूमक (२) अकर्मभूमक और (३) अन्तर्दीपज ।
यहां कृषि, वाणिज्य आदि जीवननिर्वाह के कार्यों को तथा मोक्ष मार्ग की आराधना को 'कर्म' कहा गया हैं । जो कर्मप्रधान भूमि में रहते हैं या उत्पन्न होते हैं, वे मनुष्य 'कर्मभूमि कहलाते हैं। आर्ष
छे (त जहा तेथे मा अरे छे (पंचहिं हेमवएहिं ) पांथ हैमवत क्षेत्रमां (पंचहि हेरण्णवपहिं ) पांथ हैश्एयवत क्षेत्रमा (पंचहि हरिवासेहिं) यांन्य हरिवर्ष क्षेत्रभां (पंचहिं रम्मक्रबासेहिं ) पांथ रम्य क्षेत्रमा (पंचहि देवकुरूहिं) पांय देव ३ क्षेत्रमां (पंचहि उत्तरकुरुहि ) पाय उत्तर क्षेत्रमां (से त्तं अकम्मभूमगा) २ ક ભૂમિજ મનુષ્યેાની પ્રરૂપણા થઇ. ॥ સુ ૩૬ ૫
ટીકા-હવે ગર્ભોજ મનુષ્યાની પ્રરૂપણા પ્રારંભ કરે છે-ગજ મનુષ્ય
કેટલા પ્રકારના કહેલાં છે.
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે—ગજ મનુષ્ય ત્રણ પ્રકારના હોય છે તે आा रीते छे (१) उर्भ भूभङ (२) अर्भ भूम ( 3 ) अन्तद्वीप. अहीं जेती, વાણિજ્ય, વિગેરે જીવન નિર્વાહના કાર્યને અને મેક્ષ માર્ગની આરાધનાને
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧