Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 17 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका रीका श०३३ उ.१ सू०१ एकेन्द्रियजीवनिरूपणम् २५३
किं चतुर्दश कर्मप्रकृतीनां वेदनं केवलमपर्याप्तमूक्ष्मपृथिवीकायिकानामेव भवती त्याशङ्कायामाह-एवं चउकएणं' इत्यादि । 'एवं चउक्कएणं भेदेणं जावपज्जत्त बायरवणस्सइकाइयाणं भंते ! कह कम्मपगडीओ वेदेति' गोयमा ! एवं चेत्र, चौदसकम्मपगडोओ वेदेति' एवं चतुष्केण भेदेन पर्याप्तापर्याप्तभेद मिन्नमूक्ष्मवादरभेदेन यावत् पर्याजबादरवनस्पतिकायिकाः खलु मदन्त ! कति कर्म प्रकृतीवेदयन्ति ? गौतम ! एकमेव-अपर्याप्त पृथिवीकायिकवदेवइनके नपुंसक वध्यकर्म नहीं है, क्यों कि एकेन्द्रियों में नपुंसक वेद वृत्तिता होती है । इस प्रकार से ये चौदह १४ कर्म प्रकृतियां है जिन्हें ये अपर्याप्त सूक्ष्म पृथिवीकायिक जीव वेदन करते हैं। इन चौदह कम प्रकृतियों का वेदन इन्ही अपर्याप्त सूक्ष्म पृथिवीकायिको के होता हो सो बात नहीं है किन्तु इन चौदह कर्म प्रकृतियों का वेंदन एवं चउ. क्केण भेदेणं जाव पज्जत्त बोयर वणस्सहकाइयाण भते ! कइकम्म पगडीओ वेदेति' सूक्ष्म, बादर, पर्याप्त और अपर्याप्त इन भेद वाले समस्त एकेन्द्रिय जीव होते है, इसलिये सूत्रकारने यहाँ ऐसा कहा है यह चौदह प्रकृतियों का वेदन पर्याप्न पादर वनस्पतिकायिक तक जानना चाहिये। गौतमस्वामी ने इसी बात को प्रभुश्री से इस रूप में यावत् पूछा है कि हे भदन्त ! पयाप्त बादर वनस्पतिकायिक जीव कितनी कर्म प्रकृ. तियों का वेदन करते हैं ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा ! एवं चेव चोदस कम्मपगडीओ वेदेति' हे गौतम ! अपर्याप्त पृथिवीकायिक થઈ શકે તે પુરૂષ વેદવધ્ય કર્મ કહેવાય છે. તેઓને નપુંસકદવધ્ય કર્મ હેતું નથી. કેમ કે-એકેન્દ્રિમાં નપુંસકવેદ પણ હોય છે. આ રીતે આ ચૌદ ૧૪ કમ પ્રકૃતિઓ કહી છે. જેનું આ અપર્યાપ્ત સૂફમપૃથ્વીક યિક જીવ વેદન કરે છે. આ ચૌદ કમ પ્રકૃતિનું વેદન આ અપર્યાપ્ત સૂક્ષમ પૃથ્વીકાયિકોને જ હોય છે, એ વાત નથી. પરંતુ આ ૧૪ ચોદકમ પ્રકૃતિ योनु वहन एवं चउक्केगं भेएणं जाव पज्जत्त बायरवणस्सइकाइयाणं भवे ! कइ कम्म पगडीओं वेदेति' सू६५, ६२, ५५४ भने ५५र्यास्त मा मेहे! સઘળા એકેન્દ્રિયોને હોય છે. તેથી સૂત્રકારે અહિયાં એવું કહ્યું છે કે આ ચૌદ પ્રકૃતિનું વેદન પર્યાપ્ત બાદર વનસ્પતિકાય સુધી સમજવું. ગૌતમ સ્વામીએ એજ વાત પ્રભુશ્રીને એ રીતે પૂછેલ છે કે હે ભગવન પર્યાપ્ત બાદર વનસ્પતિ કાયિક જીવ કેટલી કર્મ પ્રકૃતિનું વેદન કરે છે? આ પ્રશ્નના उत्तरमा प्रमुश्री ४ छ -'गोयमा ! एव चेव चौदसकम्मपगडीओ बेति' હે ગૌતમ! અપર્યાપ્ત પૃથ્વીકાવિક જીના કથન પ્રમાણે જ તેઓ યાવત
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૭
