Book Title: Shrimad Devchand Padya Piyush
Author(s): Hemprabhashreeji, Sohanraj Bhansali
Publisher: Jindattsuri Gyanbhandar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003830/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddevacandra padya-pIyUSa preraka munirAja zrI jayAnandamuni jI mahArAja caritra lekhikA va zabdArtha kArikA sAdhvajI hemaprabhAzrI jI mahArAja ema. e. (darzana) bhUmikA lekhaka IzvaralAla cunnIlAla lUNiyA saMgrAhaka purAtatvavid zrI agaracandajI nAhaTA bIkAnera saMpAdaka sohanarAja bhaMsAlI, jodhapura. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jJApana preraka preraka munirAja zrI jayAnandamuni jI mahArAja caritra lekhikA va zabdArtha kArikA sAdhvajI hemaprabhAzrI jI mahArAja ema. e. saMgrAhaka purAtatvavid zrI agaracandajI nAhaTA, bIkAnera . bhUmikA lekhaka IzvaralAla cunnIlAla lUriyA saMpAdaka sohanarAja bhaMsAlI, jodhapura. prakAzaka zrI jinadattasUri jJAna bhaNDAra bambaI dravya sahAyaka kharatara gaccha jaina saMgha, jodhapura kharatara gaccha jaina saMgha bambaI AvaraNa pRSTha RSabha pArTas, jodhpur| mudraka iNDiyA priNTarsa, jodhapura mUlya 2 ru. 50 paise pratiyA~ 1000 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PARSE gaNi buddhimunijI mahArAja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa jinheM zrImad ke prati agAdha zraddhA thI, jinheM zrImad ke saikar3oM pada, stavana, sajjhAe~ kaMThastha thIM, jinakI preraNA se zrImad kI kaI racanAoM kA gujarAtI meM prakAzana huA, aise paramapUjya saMyamazIla guruvarya, svargIya gari buddhi munijI mahArAja sAhaba ko parama punIta AtmA ko yaha pustaka sAdara samarpita hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Apake bAla jayAnanda Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA svAnubhava jaina dharma kA guraNa hai / yaha darzana saMkalpa kA hai phira bhI usameM bhakti kA sthAna hai| jaina dharma vizva dharma banane kA sarva guNoM se vibhUSita hai / jagat ke samasta jIvoM meM mAnava pradhAna hai| isI kAraNa mAnava deha kI pratiSThA hai / kevala Atma tatva para nirbhara dharma deha kI mahattA ko svIkAra karatA hai / phira bhI mahApuruSoM AtmA aura deha kI bhinnatA ko prabheda mAnA hai / sva saMvedana dvArA svayaM kI bAhya pravRtiyoM se pare hokara mahApuruSoM ne antara mAnanda ko DhU~r3ha kara, jAnakara aura saMsAra ke kalyANa ke lie zuddha svarUpa se vizva meM pracArita kiyA thA / AtmA kI puSTi ke lie parama puruSoM ne abhivyakta kI vAraNI ananta dharmoM ne syAdvAda dvArA samajhAI hai / ananta dharma se vyApta bhAvoM se bharI huI vyakti ke jIvana meM vAtsalya, karUNA Adi sahaja bhAva se prakaTa hotI hai / granya jIvoM ko sva-svarUpa samajha sakate haiM, isalie isake AcaraNa meM ahiMsA kA darzana saralatA se dekhane ko milatA hai| isa kAraNa se ucca puruSoM ke sAnidhya meM sva-jyoti ko prakaTa kara prAtmika utthAna meM gati karate haiM aura anta meM mokSa gAmI banate haiM / zrAtma tatva paramArthika dRSTi se samAna hai / karma-janya nyUnAdhika dRSTi gocara hotI hai| jJAna prAdi ratnatraya kI ramaraNatA kA mukhya lakSya vahA~ taka rahatA hai jahA~ taka Atma niSpatti kI prApti na ho indriya bhogoM kA rodha prabhu kI mUrti se hotA hai isalie jinezvara bhagavAn kI pUjA sva kI pUjA hai / isI kAraNa zrAgama aura mUrti ko parama pralaMbana mAnA hai| avidyA ko dUra karane kA yaha eka amogha upAya hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ do ] isIlie darzana kAroM ne bhagavAn ko svAmI mAnA hai| svAmI aura sevaka ke bhAva ko sthAna diyA hai| Atma tatva samAna hone ke kAraNa sundara praura zreSTa yoga se AtmA meM unhIM guNoM kA prakaTikaraNa hotA hai| ..... vizva ke pratyeka dharma meM prabhu aura guru ucca sthAna meM haiN| jahA~ taka lakSya kI prApti na ho vahA~ taka inako chor3anA nahIM caahie| parama kAruNika prabhu kI dharma saritA nirmala hotI hai| sarba kI nirmalatA mAtra hI unakA hetu hai| bhautikatA ke ucca zikhara para cAhe vizva prAja Ananda mAnatA ho parantu antara kA jo Ananda hai vaha bAhya khoja karane se nahIM miltaa| sampanna puruSa bhI vizva meM zAnti ke lie bhaTakatA hai| isame jJAna hotA hai ki bhautika padArthoM meM saccI zAnti upalabdha nahIM - hotii| kAraNa zAnti denA unake svabhAva meM hI nahIM hai| aMta: saccI Atmika zAnti ke lie prayatna karanA caahie| karma praveza dvArA samAna indriyoM ko bAhya yoga se nikAla kara antara meM sthira karanI caahie| rAga, dveSa, moha evaM viSaya kaSAya se dUra hokara mana ko jItakara kevala dRSTA bhAva se karmo ke phala kA AsvAdana lenA caahie| jisase udAsIna vRti ke kAraNa AtmA para karma ke vargaNA nahIM lgtii| saMvara aura nirjarA nirantara cAlU rahatI hai, pariNAma svarUpa purAne karma udaya ko prApta hote hI bikhara jAte haiN| isI prakriyA se AtmA ko Ananda kA anubhava hotA hai| nirantara isa prakriyA se prAtmA kA nistAra sahaja bhAva se svayaM hotA hai| ___sarvajJa kathita vANI yadyapi jJAna bhaNDa roM meM pustaka rUpa meM dikhAI detI hai aura ina pavitra granthoM kA rakSaNa karane vAle saba yaza ke bhAgI haiN| sva jJAna kA upayoga sundara granthoM kI racanA dvArA apanI vizAla zakti kA paricaya alpa AtmAoM ko jJAnI jana de gaye haiN| isa amUlya lAbha ko prApta karane vAle hama una jJAnI puruSoM ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tIna ] pratimastaka hote haiM / AgamoM ke rahasyoM ko sarva sAdhAraNa jana lAbha uThA sakeM unheM samajha sakeM isa hetu jJAnI puruSa use sarala sAhitya meM racanA kara gae haiN| Agamika sAhitya meM dharma bhinna-bhinna svarUpa meM varNana kiyA gayA hai jo cAra vibhAgoM meM vibhAjita hai / ye anuyoga ke nAma se sarva vidita hai| cAra prakAra ke prayoga meM tatva kI pahicAna dravyAnuyoga meM savizeSa aura vistAra se hai / ye tatvoM kA vizAla bhaNDAra hai / tatvAlambana se AtmA zuddha mArga kA dhAraka banatA hai / bhakti va kRti anya jIvoM kA evaM svAtmA kA kalyANa karatI hai| nirmala buddhi se aura uddAta bhAvanA se likhI gaI racanAe~ Ananda sAgara ke hilore mAratI hai / svAnanda kI mastI se vAtAvaraNa parama zuddha banatA hai| una mahApuruSoM ke upakAra ko yAda karate hue apanA mastaka sahaja bhAva se unake samakSa jhuka jAtA hai / gujarAtI sAhitya meM aneka prAdhyAtmika puruSa hue jinhoMne sva ke prakAza meM pathika ko mokSa mArga batAyA hai / isa Ananda ko vyakta karate hue unheM Ananda kI anubhUti hotI hai / mana ko tanmaya karane ke lie kAvya kRti savizeSa upayogI hai / - kAvya ke rasAsvAdana ke sAtha jJAna kI gaMgotarI kI tejasvitA pratyakSa hotI hai / vidvAna aura jJAnI ke kAvya samAja kI mahAna dharohara hotI hai / prastuta grantha eka mahAn yogI dravyAnuyoga ke parama dhAraka kavivarya, karma sAhitya ke paNDita zrImad devacandrajI mahArAja kI parama kAvya saritA kA sAgara hai| isameM kucha pahale prakaTa ho cuke haiM aura kucha nae prakaTa ho rahe haiM / tatkAlIna mahApuruSoM ne unakI kRtiyoM kI bhUri bhUri prazaMsA kI hai / prAgamika jJAna sAgara ke kucha aMza kAvya rUpa meM gunthanakara ke eka puSpa hAra bhavya jIvoM ko arpaNa kiyA hai| usakI suvAsa nirdoSatA aura tejasvitA AtmA kA dyotaka hai / .. sAhitya vRtti meM viharamAna jina stavana, varttamAna jina stavana, pratIta jinastavana, AdhyAtmika gItA, grAgamasAra, jJAna maMjarI TIkA; karma sAhitya Adi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ cAra ] zrImad kI kRtiyA~ haiM / prAgamasAra laghu pustaka hote hue bhI vizAla hai / isameM alpa meM adhika arthAt gAgara meM sAgara bhara diyA gayA hai| jagata meM gItA prasiddha hai / usameM bhI adhyAtma gItA zreSTa hai / AtmA ke nistAra ke lie adhyAtma gItA kA svAdhyAya paramAvazyaka hai / isa gItA se prabhAvita hokara parama pUjya upAdhyAya zrImad labdhimunijI mahArAja sAhaba ne jIvana ke antima varSoM meM isa gItA ko kaMThastha kI aura nitya usakA svAdhyAya karate the / isa anupama kRti kA svAda to adhyAtma premI, bhakta hRdaya hI anubhava kara sakatA hai| zrImad gaccha ke kadAgrahI nahIM the / satya anveSaka sarva ko samAna mAnatA hai / isa mahApuruSa ne nyAya vizArada zrImad yazovijayajI mahArAja sAhaba kI racanA jJAna sAra ke Upara jJAna maMjarI nAmaka TIkA kI racanA kI / yaha unake udAra dRSTikoNa kA hI pratIka hai / prAcArya buddhimAgara sUrijI ne bhI satya ke sAthI banakara devacandrajI mahArAja sAhaba kA sAhitya prakAzita kiyA hai / nAnA bhA~ti ke puSpoM se vanI mAlA alaga-alaga saurabha ko saMkalita karake zreSTa sugandha ko prasArita karatI hai / prastuta pustaka meM saMkalita vividha prakAra ke puSpoM kI mahaka sarvatra vyApta hogI aisI prAzA kI jAtI hai / prAdhyAtmika sAhitya kI kRti jaba prakAzita hotI hai taba AtmArthI vyaktiyoM ko prAnanda kI anubhUti hotI hai| inake jJAna ko samajhane meM yadi alpajJa vyakti prayatna kareM to vidvAna jagata meM upahAsa kA kAraraNa hI bnegaa| phira bhI bhAva kI vRddhi meM sarva gorA bana jAtA hai / priya vAcaka vRnda yaha pustaka jinakI preraNA aura mArga-darzana meM prakAzita ho rahI hai vaha parama pUjya gurudeva zrI jayAnanda munijI mahArAja sAhaba kI guru kRpA se prApta huI jJAna kI bheMTa hai| isa upahAra se hama saba Ananda ke sAtha jJAna prApta karake mAnava jIvana ko saphala kreN| ananta janma kI apekSA se mAnava jIvana kI kalpanA aMza mAtra hI hai / sarva koI jJAna ke sAgara ko prApta karake bhava sAgara taira kara nijAnanda ke sAgara ko prApta ho yahI bhavya abhilASA hai / mAMDavo kaccha di0 1-5 77 (gujarAta) Jain Educationa International IzvaralAla cunnIlAla lUNiyA For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaktavya mahAna adhyAtmayogI dravyAnuyoga ke mahAna jJAtA evaM apanI aneka sundara va vidvatA pUrNa racanAoM dvArA sva aura para kA mahAn upakAra karane vAle zrImad devacandrajI mahArAja racita prakaTa-aprakaTa stavana, sajjhAya, pada Adi prakAzita karake adhyAtma premI mahAnubhAvoM ke kara kamaloM meM rakhate hue hameM atyanta harSa kA anubhava ho rahA hai| Aja se paiMtIsa varSa pUrva parama pUjya gurudeva zrI buddhimunijI mahArAja sAhaba kI preraNA se eka pustikA gujarAtI bhASA meM prakaTa kI gaI thI parantu hindI bhASI kSetroM ke loga jo gujarAtI bhASA par3hane meM asamartha haiM, ve isa pustaka se lAbha uThAne meM sarvathA vaMcita rahe / ataH merI dIrgha kAla se yaha icchA thI ki hindI bhASA meM zrImad devacandrajI ke prakaTa-aprakaTa stavana, sajjhAya pada Adi saMgrahakara eka bar3I pustaka prakAzita kI jaay| vIra saMvat 2500 meM jaba merA caturmAsa jayapura meM thA, usa samaya bIkAnera nivAsI vidvAna va purAtatvavida suzrAvaka zrI agaracaMdajI nAhaTA darzanArtha vahA~ Ae the| unhoMne mujhe batAyA ki zrImad devacandrajo ke aprakaTa stavana sajjhAya mujhe aura bhI milI haiM, jo abhI taka mudrita nahIM huI haiN| usI samaya mere mana meM vicAra AyA ki zrImada kI ina aprakaTa racanAoM ke sAtha sAtha unakI anya loka priya racanAoM va.A saMgrahakara hindI bhASA meM eka pustaka prakaTa karavAnI caahie| maiMne nAhaTA sAhaba se ina racanAoM kA saMgrahakara mere pAsa bhejane kA prastAva kiyaa| vIra saMvat 2501 meM jaba merA caturmAsa jodhapura meM huA taba yahA~ ke zrI saMgha ko prastuta pustaka ko mudrita karAne ke lie kahA / tatkAlIna kharataragaccha jaina saMgha ke adhyakSa zrI jabaramala jI coraDiyA, saciva prakAzamalajI pArakha tathA zrI gumAnamalajI pArakha, zrI ugamarAjajI bhaMsAlI eDavokeTa Adi sajjanoM ne isa pustaka ke prakAzana meM pUrA sahayoga dene kI svIkRti pradAna kii| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ chaH ] zrImAna agaracaMdajI nAhaTA ne prastuta racanAoM ko saMgraha kara mere pAsa bheja dii| viduSI sAdhvIjI zrI anubhava zrI jI kI vidvAna ziSyA sAdhvIjI hema prabhAzrI jI ne saMgrahIta racanAoM meM prayukta kaThina zabdoM kA sarala artha kara tathA kucha TippaNiyAM likhakara pAThakoM ko artha samajhane meM sarala kara diyA hai| prapha saMzodhana aura saMpAdana kA kArya zrImAn sohanarAjajI bhaMsAlI ne atyanta ruci evaM lagana pUrvaka kiyA hai jo atyanta sarAhanIya hai| anta meM, maiM itanA avazya kahanA cAhUMgA ki prastuta pustaka itanI jaldI prakAzita hone kA mukhya zreya sAdhvIjI zrI hema prabhA zrI jI, zrImAn agaracandajI nAhaTA evaM zrImAn sohanarAjajI bhaMsAlI ko hai| yadi ina mahAnubhAvoM kA sahayoga na milA hotA to yaha pustaka aba taka prakAzita na ho paatii| mahAn upakArI zrImad devacandrajI mahArAja kRta stavana, sajjhAya, pada Adi kA adhyayana cintana manana karake bhavya AtmA kalyANa kareM, yahI manokAmanA karatA hU~ maiM AzA karatA hai ki isI taraha zrImad devacandra kRta dhyAna catuSpadI dIpikA bhI zIghra prakAzita hokara bhaktajanoM ke hAthoM meM phuNcegii| prastuta pustaka ke prakAzana meM dravya sahAyatA jodhapura kharatara gaccha jaina saMgha ne dI hai ataH isake lie jodhapura saMgha dhanyavAda kA pAtra hai| jaina mandira zAstrI nagara, jodhapura. gariNa zrI buddhimunijI mahArAja . sAhaba ke ziSya jayAnanda muni Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA yAda kara chan aThArahavIM zatAbdI ke mahAn saMta, Adarza vibhUti, jaina-Agama sAhitya ke prakAMDa paMDita tathA jaina-dravyAnuyoga ke prakhara adhyetA evaM vyAkhyAtA zrImad devacandra jI kI kucha prakaTa-aprakaTa racanAoM kA saMgraha "zrImad devacandra padyapIyUSa" pustaka kA sampAdana zrImad ke caraNoM meM zraddhAMjali arpaNa karane kA mere lie eka apUrva evaM sundara avasara hai| parama pUjya gurUdeva munirAja zrI jayAnandamunijI mahArAja sAhaba pAlI caturmAsa ke bAda nAgaura jAte hue jaba jodhapura padhAre taba maiM kuzala bhavana meM Apa zrI ke darzanArtha gyaa| usa samaya mahArAja zrI ne prastuta pustaka kI presa kaoNpI mujhe dI aura bole ise dekhie, chapavAnA hai| presa kaoNpI kA avalokana kara maiMne kucha sujhAva mahArAja zrI ke sammukha rkhe| mere sujhAvoM ko sunakara mahArAja zrI ne kahA "Apa jaisA cAheM" usa taraha ke sudhAra kareM, isake saMpAdana kI jimmedArI Apako hI uThAnA hai / maiM saMkoca meM par3a gyaa| mere pAsa na to AdhyAtmika pRSTha bhUmi hai. na hI jaina tatva jJAna kA gaharA adhyayana hai, aura na prAcIna bhASAoM kA paripakva jJAna hii| aisI vastu-sthiti meM kisa AdhAra para isa pustaka ke sampAdana kI jimmedArI svIkAra krtaa| para mahArAja zrI kI AjJA ko asvIkAra karanA bhI mere lie saMbhava nahIM thaa| ataH gurUdeva ke AzIrvAda va mArga darzana kA saMbala prApta kara maiMne isa jimmedArI ko svIkAra kara liyaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pATha ] prastuta pustaka "zrImad devacandra padya-pIyUSa" meM saMgrahIta racanAoM meM kucha eka ko chor3a kara sabhI stavana, sajjhAe~, pada Adi kA saMgraha jaina samAja ke jAne mAne purAtatva vid, prAcIna jaina sAhitya ke uddhAraka tathA jaina zAstra bhaMDAroM ke anveSaka zrImAn agaracaMdajI nAhaTA bIkAnera ne kiyA hai| ina saMgrahIta racanAoM meM kucha eka to aisI haiM jo nAhaTA jI ne svayaM zodhakara zAstra bhaMDAroM se bAhara nikAlI haiM, jo abhI taka kahIM prakAzita nahIM huI haiN| kucha racanAeM aisI bhI saMkalita kI gaI haiM jo isa ke pUrva chapa to cukI haiM parantu ve gujarAtI meM chapI haiN| ata: hindI bhASI logoM ke lie to prastuta pustaka meM prakaTa racanAe~ adhikatara naI aura pahalI bAra hI chapI haiM / pAThakoM kI suvidhA ke lie prastuta pustaka kI racanAoM ko pAMca khaNDoM meM vibhAjita kiyA gayA haiM, jo nimna prakAra haiM1. jinezvara devoM kI stavana-stutiyA~ 2. tIrtha sthala va vividha sthAnoM ke mandiroM se saMbaMdhita stavama-stutiyAM 3. tapa, parva, mahotsava saMbaMdhI racanAe~ 4. jinarAja AMgika varNana 5. sajjhAya va gahU~lI zrImad jaise bahumukhI pratibhA ke dhanI va prAdarza saMta kI racanAoM kA rasAsvAdana / karane ke pUrva aise asAdhAraNa saMta kavi ke jIvana ke saMbaMdha meM unake vyaktitva evaM kartRtva ke viSaya meM bhI jAnakArI kI jijJAsA evaM utsukatA rahanA svAbhAvika hI hai| ataH zrImad kA jIvana caritra bhI prastuta pustaka meM vistAra se de diyA gayA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ nau ] zrImad kI racanAoM meM prayukta zabdoM ke artha va Avazyaka TippaNiyAM bhI de do gaI haiN| isase pAThakoM ko arthAgama va kavi ke bhAvoM ko samajhane meM kucha saralatA va suvidhA hogI, sAtha hI artha samajha kara pATha karane se vizeSa prAnanda kI anubhUti haagii| zrImad devacandrajI mahArAja kI pratyeka racanA AdhyAtmika bhAvoM se protaprota hai| pratyeka pada meM AdhyAtmikatA spaSTa rupa se parilakSita hotI hai| dUsarI vizeSatA jo bhakti kI atizayatA hai vaha adhyAtmiktA ke sAtha svarNa maNivat saMyoga hai| yadyapi ve svayaM jaina darzana ke kartA svataMtra pada kA pratipAdana karate haiM ki AtmA svayaM, svayaM ke hI puruSArtha dvArA anAdiya raMka dazA se mukta banegI kintu nimita kAraNa kA bhI kama mahatvapUrNa sthAna nhiiN| ataeva atizaya bhakti ko vyakta karane vAle bhAvoM ko vyakta karate samaya prabhu vItarAgadeva jo ki upAdAna zuddhi ke lie nimitta kAraNa hai, unameM ho kahIM kahIM kartA pada kA Aropa kara dete haiN| prabhu se anunaya-vinaya karate haiN| Atma zuddhi ke lie, prAtma mukti ke lie bAra-bAra prArthanA karate haiN| atizaya bhakti ke kSaNoM meM aise udgAra nikale haiM jaise ki tAra ho tAra prabhu mujha sevaka bhaNI jagata meM eTalU sajaza lIje dAsa ava guNa bharyoM jAgI potAtaNo dayA nidhi dIna para dayA kIje // jaina darzana meM aise Izvara ko koI sthAna nahIM hai jo isa jagata kA kartA, dhartA yA hartA ho| jaina matAnusAra Izvara kA paravAnA kisI eka vyakti ko prApta nahIM hai| saMsAra kA koI bhI vyakti svAtmA kA vikAsa aura utkrAMti kara paramapad prApta kara sakatA hai| nara se nArAyaNa bana sakatA hai, Izvaratva kI prApti kara sakatA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dasa ] zrImad ne apanI kavitAoM meM bhagavAna kA guNa gAna kara apane guNoM ko ubhArA hai, unake darzana kara apane svarUpa kA darzana karanA cAhA hai / bhagavAn ke jIvana kI yAda kara apane jIvana kA nirmANa karane kA prayAsa kiyA hai / unake sAdhanA mArga ko smaraNa kara apanA sAdhanA mArga prazasta kiyA hai| unake tyAga aura tapa se preraNA lekara svayaM ko Upara uThAne kA prayatna kiyA hai| zrImad ne apanI racanAoM meM jaisA isa jaina siddhAnta kA nirvAha kiyA hai, vaisA zAyada koI kavi nahIM kara skaa| __ zrImad eka ucca koTi ke kavi hI nahIM ve eka Adarza saMta bho the unakI pratyeka kavitA meM saMta vANI ujAgara hotI haiN| unake hara pada meM jaina darzana prasphuTita hotA hai| sacamuca unhoMne apanI kavitAoM meM jaina siddhAnta rUpI sAgara ko gAgara meM bhara diyA hai| zrImad ke stavana, stutiyAM, pada, sajjhAe~ jaba bhakta loga madhura laya meM gAte haiM, taba zrotA jana bhI jhUmane laga jAte haiM aura usa samaya saba ke hRdaya meM eka apUrva AtmAnubhUti jAgarita hotI hai| svargIya paM0 cainasukhadAsajI ne ThIka hI kahA hai-"saMta jaba kavi kI bhASA meM bolatA hai taba usakA mAdhurya itanA AkarSaka bana jAtA hai ki bhakti sAkAra hokara hamAre sAmane A jAtI hai / " . jIvana caritra kA prAlekhana hamAre anurodha ko svIkAra kara zrImad ke jIvana caritra kA Alekhana tathA zabdArtha kA kArya parama pUjanIya sAdhvojI zrI anubhavazrIjI kI viduSI ziSyA sAdhvIjI zrI hebhaprabhAzrIjI ema0 e0 (darzana zAstra) ne kiyA hai jisake lie maiM unakA hArdika AbhAra prakaTa karatA huuN| zrImad ke jIvana caritra meM Avazyaka saMzodhana yA parivarddhana ApakI svIkRti se kiyA gayA hai / viduSI sAdhvIjI zrI maNiprabhAzrIjI ema0 e0 ne samaya samaya para bar3I lagana evaM tatparatA se mArga darzana diyA hai ataH unake prati AbhAra prakaTa karatA huuN| bhUmikA zrImad ke parama bhakta evaM jaina vidvAna mAMDavI, kaccha (gujarAta) nivAsI zrI IzvaralAla cunnIlAla lUNiyA ne prastuta pustaka kI bhUmikA likha bhejo hai jisake Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only MatIjAnAnAnanAdizAzmadivasArIvAdITA mehadIsAsadA nNdkeshyaammnodshaabrddaahmaariiyaamey||itishriipaashcnailam23||ddaalaa|| (sImavarakaraDyAmamApademanamAnyAravIraGatrimalAnaMdanadevAsavazsAhiba yAvasAsamevAghalaam sArutAdAvAdhadharmamatAdIyA yjyaal|vnitdhaavaidhaar yADokavanedAnImAtodavaza smiirvnNtaayaamiittaa|| ||ddaakii usmAradhItiyamil AdikarivaMdramasiMana vANiodovIDitadInavyAyAtamA timanivANiYanDinaIsImA ko covIsamAzivarAyAlaghame || dobAyalA mAraNedamutiguNagApatizrIvinAtitIrghakarANastadenAnI|| saafailmaamanISTavadizadineyaMgdedavagativitazrAvako patAkapAdakAbAIkamAMtrAvatAhA ||shrii:|| ||shrii:|| ||shrii| - - zrImada devacandrajI ke hastAkSaroM meM prAnanda varddhana kRta caubIsI kA aMtima patra (saM0 1770) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gyAraha ] lie hama unake atyanta AbhArI haiN| bhUmikA kI bhASA gujarAto hone se usakA hindI anuvAda kara diyA gayA hai| anuvAda karane meM koI bhUla raha gaI ho to lekhaka mahodaya kSamA kreN| zrImada ke hasta likhita akSara zrImad kA koI citra upalabdha nahIM hai, ataH unakI hasta likhita akSara deha kI eka prati jo saM0 1776 kI hai, usakA blaoNka banavAkara prastuta pustaka meM samAveza kiyA gayA hai| zrImad kI caraNapAdukA ke derI kA citra bhI dene kA vicAra thA para kheda hai vaha upalabdha nahIM ho skaa| pustaka meM prakAzita racanAoM prayukta bhASA ke viSaya meM nivedana yaha hai ki isakI bhASA tAtkAlika prayoga kA samanvita rUpa hai jisameM apabhraMza, hindI, gujarAtI, rAjasthAnI pAdi sabakA sammizraNa hai isameM prayukta zabdAvalI usa yuga ke bola cAla va bhASA kA mAnaka, pramANika rUpa hai jise Adhunika kAla ke paripekSya meM azuddha na mAnA jAya / pustaka ko sundara, sarasa aura bar3e TAipa meM sarva jana grAhya banAne kA apanI kSamatAnusAra prayAsa kiyA hai| prUpha Adi ke dekhane meM yathA saMbhava sAvadhAnI rakhI gaI hai, phira bhI dRSTi-doSa va matibhrama se jo bhUleM yA kamiyAM raha gaI haiM, unakI ora pAThaka dhyAna dilAeMge to agale saMskaraNa meM unakA pariSkAra kiyA jA skegaa| bhakta loga prastuta prakAzana se AdhyAtmika preraNA prApta kara isa se lAbha uThAeMge to, hama (preraka, saMgrAhaka, saMpAdaka zabdArtha kArikA Adi) apane prayAsa ko sArthaka smjheNge| prastuta pustaka ke prakAzana meM jinhoMne Arthika yA bauddhika sahayoga pradAna kiyA hai una sabakA hArdika abhivAdana karatA huuN| kuzalam sohanarAja bhaMsAlI 162 DI, zAstrI nagara, jodhapura. vaizAkha pUrNimAM. vIra saM0 2503. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA viSaya bhUmikA vaktavya sampAdakIya zrImad jIvana caritra prathama khaNDa jinezvara devoM kI stavana-stutiyAM maMgala namaskAra 'dhara jina stavana zrI zItala jina stavana zrI dharmanAtha stavana zrI zAntinAtha stavana zrI nemI nAtha stavana zrI pArzva jina caitya vaMdana prabhu smaraNa pada RSabha jina stavana 7 ratnAkara paccIsI bhAvAnuvAda da dhyAna catuSka vicAra garbhita - 12 31 31 Jain Educationa International pRSTha saM. " eka pAMca sAta bAraha 3 5 6 18 16 20 21 17 viSaya zrI goDI pArzvanAtha jina stavana 33 17 31 11 "" 33 "" " anukramaNikA 22 jagavallabha pArzvanAtha stavana 24 pArzvanAtha stavana 26 vIra nirvANa vIra jina nirvANa stavana anAgata padmanAbha jina stavana padmanAbha jina stavana sImaMdhara jina stavana sahastrakUTa jina stavana prabhAtika chanda (caupAI ) dvitIya khaNDha pRSTha saM For Personal and Private Use Only 27 47 48 46 51 M 4 56 tIrtha sthala va vividha sthAnoM 57 ke maMdiroM se saMbaMdhita stavana tRtIya khaNDa tapa, parva evaM mahotsava caturtha khaNDa jina rAja prAMgika bana paMcama khaNDa sajjhAya va gahUMlI 65 107 111 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ teraha ] zrImad devacandra santa sadA hI deza aura samAja ke patha-pradarzaka rahe haiM kyoMki ve prAtma saundarya kI khoja meM samasta sAMsArika icchAoM ke vijetA hote haiM / ve vairAgya kI mastI meM apane samagra jIvana ko samarpita kara dete haiM / ja se ja se AtmA kI ananta gaharAI meM utarate haiM va se base usameM "prAtmavat sarva bhUteSU' kI bhAvanA bar3hatI jAtI hai| maitrI bhAva kA pAvana srota usakI antarAtmA se phUTa par3atA hai / yahI kAraNa hai ki unakI sAdhanA 'svAntasukhAya' hote hue bhI 'parajana hitAya' bana jAtI hai| unakI vANI deza. kAla kI somA ko lAMdhakara mAnava mAtrA kI upakAraka hotI hai unakI kRtiyoM mAnavajIvana kI samasta gutthiyoM kA Thosa AdhyAtmika hala dene ke sAtha AtmavikAsa kI sarvAgINa mImAMsA karatI haiM, ata eva ve mAnava-jAti kI amUlya dharohara bana jAtI hai| jaba kabhI dharatI kA puNya jagatA hai, samaya kA bhAga palaTatA hai taba aisI vimUtiyAM avatIrNa hotI haiM / zrImad devacandra 18 vIM zatAbdI kI aisI hI eka virala vibhUti the, jinhoMne apanI jJAna aura saMyama kI sAdhanA se eka aisI jyoti dI jo prakAza stambha (Search Light) kI taraha ajJAna ke aMdhere meM bhaTakatI huI mAnava jAti ko dizA nirdeza karatI rhegii| zrImad prakANDa vidvAna, samartha lekhaka, bhakta-kavi hI nahIM kintu adhyAtmayogI mahApuruSa the / ganma aura dIkSA puNyabhUmi bhArata ke itihAsa meM rAjasthAna kA sthAna mahatvapUrNa hai| isa mahimA zAlI dharA ne jahAM pAna para prANa nyauchAvara karane vAle vIroM ko janma diyA vahAM bhaktirasa kI saritA vahAkara jana mAnasa ke vikAroM ko dho DAlane vAle bhaktoM aura tika-jIvana kI pAvana preraNA dene vAle santoM ko bhI janma diyaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ caudaha ] usI rAjasthAna meM dhavala-dhoroM se ghirA huA bIkAnera zahara haiM, jisakI apanI nirAlI prAkRtika zobhA hai| "unAle meM tape tAvar3o lUArA lapakA / rAtaDalI imarata barasAve nIMdA rA guTakA / / kaThora jalavAyu meM palane ke kAraNa yahAM ke nivAsI svabhAva se hI bar3e parizramI, sahiSNu aura sAhasI hote haiN| bIkAnera rAjya ke rAjanaitika, dhArmika, sAMskRtika evaM Arthika nirmANa meM yahAM ke janoM kA bar3A yogadAna rahA hai| maMtrI karmacanda bacchAvata kI rAjya aura rAjya kI janatA ke lie kI gaI sevAeM bhAratIya itihAsa meM sadA amara rhegii| unhoMne aneka lar3AiyA~ lar3akara yuddha ke maidAna meM vijaya zrI prApta kii| yahAM ke janoM ne samaya Ane para rAjya aura prajA kI tana, mana, dhana se sevA kI hai| ye jitane kauzala se dhana kamAnA jAnate haiM usase kaI adhika guNA audArya se usakA sadupayoga karanA bhI unheM AtA hai| "zata hastaM samAhareta" aura sahastra hasta sakireta' unakA saccA jIvana sUtra rahA hai| isI bIkAnera ke samIpavatI eka gAMva meM, prosavaza ke lUNiyAM gautra meM saMvat 1746 meM zrImad kA janma huA thA / Apake pitA kA nAma tulasIdAsa jI eva mAtA kA nAma dhanAbAI thaa| jaba zrImad garbha meM the tabhI ina bhAgyazAlI dampati ne kharataragacchIya vidvAna vAcaka varya zrI rAjasAgara jI ke sammukha yaha pratijJA kara lI thI ki yadi putra huA to ve use jaina zAsana ko sevA hetu unheM arpaNa kara deNge| kahA jAtA hai ki jaba zrImad garbha meM the taba dhanA bAI ne eka svapna dekhA thA kariyaNa na usa svapna kA varNana apane zabdoM meM isa prakAra kiyA hai zayyA meM sutAMthakAM kiMcita jAgRta niMda / bheru parvata upare milI causaTha indra // jina paDimAno aochava kare miliyA deva mahAna / parAvaNa para vesI ne detA sahune dAna / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pandraha ) ehavU supanate dekhI ne thayA jAgRta tatkAla / arUNodaya thayo tat kSiNe, mana meM thayo ujamAla // svapna meM sumerU parvata para indroM dvArA prabhu ke janma mahotsava kA dRzya dekhakara devI dhannA kA roma-roma pulakita ho uThA / isa svapna kA kyA phala hogA yaha jAnane kI tIvra utkaMThA paMdA huii| saubhAgya se gacchanAyaka zrI jinacandrasUrijI kA kucha dinoM ke bAda hI vahAM zubhAgamana huA / puNyavAna dampatti ne unake samakSa apane svapna kI carcA kii| yaha sunakara AcArya zrI atyanta prasanna hae aura bole ki devI! tumheM eka mahAna bhAgyazAlI putra ratna kI prApti hogii| yaha putra yA to chatrapati hogA yA sarva vidyAnidhAna patrapati hogaa| yaha suna mAtA ko bar3A harSa huaa| prAcArya zrI ke kathanAnusAra sa. 1746 meM bAlaka kA janma huA / navajAta bAlaka kA nAma devacandra rakhA gyaa| jaba bAlaka 8 varSa kA huA taba vAcakavarya rAja sAgarajI vihAra karate hue puna: vahAM pdhaare| mAtA-pitA ne apanI bhAvanA aura pratijJA ko smaraNa kara usa putraratna ko gurudeva ke caraNoM meM samarpita kara diyaa| do varSa taka bAlaka devacanda ko rAjasAgarajI ne apane pAsa mumukSu ke rUpa meM rakhA / bAlaka kI tIvra buddhi, Alaukika pratibhA evaM viziSTa guNoM ko dekhakara guru zrI ne zubha mUhurta meM sa. 1756 meM sakala saMgha kI upasthiti meM munidharma kI dIkSA dii| aba Apa kA nAma rAja vimala rakhA gayA / do varSa ke pazcAt ApakI bar3I dIkSA AcArya zrI jina candrasUri' ke sAnidhya meM sampanna huI yadyapi ApakA nAma rAja vimala jI rakhA gayA kintu ve zrImad devacandra ke nAma se hI prasiddha hue| kevala unakI do eka kRtiyoM meM rAja vimala nAma milatA hai / 1-kharatara-gaccha meM pratyeka cauthe paTTadhara kA nAma jinacandrasUri rakhane kI "prAcIna paraMparA hai / ye jina candra sUri 65 veM paTTadhara the| inakA zAsanakAla 1711 se 1762 taka rhaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnopAsanA aura saMyamasAdhanA sadaguru aura zilpI donoM eka samAna hote haiN| zilpI eka anaghar3a patthara ko kATa-chIlakara use sundara mUrti kA rUpa pradAna kara detA haiN| vaise sadguru bhI jJAnadhyAna, tapa aura tyAga kI chenI se tarAza kara ziSya ke jIvana kA nava nirmANa kara detA hai / yahi kAraNa hai ki guru kI mahimA prabhu se bhI adhika batAI hai / kabIra ke zabdoM meM [ saulaha ] DC Jain Educationa International 'guru govinda donoM khar3e kA ke lAgU pAya / balihArI gurudeva kI, govinda diyo batAya' // kevala dIkSA dene mAtra se kucha nahIM hotA, usake sAtha Avazyaka hai zikSA denA / zrImad ke guru isa tathya se bhalI bhA~ti paricita the / zrImad ke rUpa meM to unheM eka koha-e-nUra milA thA / AvazyakatA thI use nikhArane kI, unakI anaMta AbhA ko ujAgara karane kI / zrImad kuzAgra buddhi vAle to the hI sAtha hI bar3e adhyayanazIla the / apane guruke prati bhI unake hRdaya meM ananya zraddhA, pragAdhabhakti evaM sahaja vinayabhAva thA / ataH vAcaka rAjasAgara jI, pAThaka jJAnadharma jI evaM dIpacandrajI ne prasanna ho mukta hRdaya 'se prApako jJAnadAna diyA / mAM bhAratI kI asImakRpA, jJAnadAtA gurujanoM kI lagana, apanI tIvra buddhi evaM adhyayananiSThA ke kAraNa alpa samaya meM Apa vyAkaraNaH kAvya-koSa, chanda alaMkAra, nyAya-darzana; jyotiSa karma sAhitya evaM AgamasAhitya ke talasparzI adhyetA evaM vyAkhyAtA bana gaye / jJAnopAsanA kI tIvratA meM zrApane digambara granthoM ko bhI achUtA nahIM ghor3A thA / ApakI vidvattA kA varNana karate hue kaviyara kahate haiM " sakala zAstra lAyaka thayA ho, maMi sui jJAna re // jahane For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sattaraha] isake atirikta saskRta, prAkRta, apabhraMsa, gujarAtI eva rAjasthAnI bhASA para prApakA pUrNa adhikAra thaa| ApakI jJAnopAsanA ke sahI prabhAva ko khojane ke lie Apake dvArA nirmita kRtiyoM kA pArAyaNa karanA hI adhika upayukta hogaa| jJAna kA phala hai virati "jJAnasya phalaM virati' jaise-jaisa unakI jJAnopAsanA dRDha banatI gaI vaise-va se unakI sayama sAdhanA kaThora banatI gayo / tyAga aura vairAgya dina pratidina bar3hatA gyaa| yahI kAraNa thA ki bahuta choTI umra meM hI zrImad kA jhukAva AdhyAtmika aura yoga kI ora huA / Aja kA vidyArthI jisa Ayu meM anubhava hIna, zuSka jJAna kA bojha DhotA humA kAlejoM kI khAka chAnatA hai vahAM zrImad ne kevala 16 varSa kI alpa Ayu meM saMvat 1666 meM paMjAba ke mulatAna nagara ke pratiSThita zrAvaka miTha mala bhaMsAlI Adi yoga sAdhanA premI zrAvakoM ke anurodha para dhyAna ke gUDha rahasyoM se bharI dhyAna dIpikA catuSpadI nAmaka grantha kI racanA kara ddaalii| pravAsa aura upadeza-- zrImad dvArA racita granthoM kI prazastiyAM, caM tyaparipATiyAM, tIrtha stava eva deva vilAsa se spaSTa hai ki ApakA pravAsa rAjasthAna, siMdha, paMjAba, gujarAta, eva saurASTra ke pradezoM meM atyadhika huA / dIkSA ke bAda 20 varSa taka to Apa rAjasthAna siMdha, paMjAba meM vicaraNa karate rahe / ina bIsa varSoM maiM mulatAna, bIkAnera, jaisalamera, maroTha Adi zaharoM ko chor3akara Apake cAturmAsa kahA~-kahA~ hue, Apake dvArA zAsana prabhAvanA ke kyA kyA kArya hue, isakA koI vivaraNa upalabdha nahIM hotA / zrImad ja se samartha vidvAna, sayama niSTha aura bahumukhI pratibhA-sampanna vyakti (grantharacanA ke atirikta) itanA lambA kAla yoM hI vyatIta kara deM, yaha buddhigamya nahIM hotA / ataH isa sambandha meM vidvAnoM dvArA samucita khoja apekSaNIya hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta kI zora [ aThAraha ] vidvattva N ca nRpatva ca, neva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyata rAjA, vidvAna sarvatra pUjyate // vidvattA, saMyamaniSThA. adhyAtmarasikatA evaM pravacanapaTutA ke kAraNa ApakI kati dUra dUra taka phaila gaI thIM, ataH sthAna-sthAna ke zrI saMgha Akara apane gAMvoM aura 'nagaroM maiM padhArane kI Apase savinaya prArthanA karane lage / gujarAta bhI usa jJAna-gaMgA se apanI AdhyAtmika pyAsa bujhAne meM, kaise pIche rahatA ? ataH vahAM kA C *IF FF TVSEN TYP hA 5 bhI atyAgraha / zrImad ke gujarAta pravAsa ke pIche eka khAsa bAta yaha bhI rahI ki saMgha ke Agraha ke sAtha eka guNAnurAgI saddhadaya - sAdhu puruSa kA bhI namra Agraha thaa| ve sAdhu purUSa the tapAgacchIya muni zrI kSamAvijaya jI / Sh ST saMvata 1777 meM zrImad ke gujarAta kI ora vihAra kiyA / isa pravAsa ko Apane tIrtha yAtrA evaM dharma pracAra kA mAdhyama banAkara aneka dharma prabhAvanA ke kArya kie| jahAM jahAM ve tIrtho meM gaye vahAM vahAM navIna stava-stutiyoM dvArA mukta hRdaya 'se bhakti karate hue use cirasmaraNIya banAyA / vicaraNa karate hue pa samAja meM to jJAna kA pracAra kiyA hI, sAtha hI rAjakIya adhikAriyoM meM bhI mukta rUpa se hiMsA dharma kA pracAra kiyaa| unameM se kaI to zrApake parama bhakta bana gaye VITT ma T sarva prathama zrImad gujarAta ke pATanagara pATaNa meM pdhaare| puNya puruSa kahIM bhI padhAre sarvatra prAnanda hI zrAnanda chA jAtA hai " pade pade nidhAnAni" / isa rAjasthAnI bicnaneun "santa kI pravacana paTutA evaM madhuravANI ne pATaNavAsiyoM ko mantra mugdha kara diyA / unake jIvana aura upadezoM meM na to graha bhAva thA, na mamatva, kintu samabhAva kA hI ra Jain Educationa International amRta karatA thA / ataH, usakA pAna karane ke lie loga hajAroM kI tAdAda meM unake byAkhyAnoM meM prAte the aura jIvana kI samasyAoM kA sahI samAdha For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ unnIsa ] nivimalasUri aura zrImad-- (sahastrakUTa jina nAma:prasiddhi) . __ bar3A bar3AI nA kare, bar3o na bole bola / ... - hIrA mukha se kaba kahe; lAkha hamArA molA // tathApi jaise hIre kA pAnI hIre kA mUlya batA detA hai, vaise prAcaraNa vyakti kI "mahAnatA kA paricaya karA detA hai| usa samaya pATaNa ke nagara seTha zrImAlI dosI tejasI jaitasI the| unhoMne vahAM sahastrakUTa jinAlaya banavAyA thA jisakA varNana zrImad ne svayaM sahastrakUTa stavana meM kiyA hai| . . . . ... "zrImAlI kuladIpaka je tasI, seTha suguNa bhaNDAra / tasa suta seTha ziromaNI te jasI pATaNa nagara meM dAtAra / / taNe e biba bharAvyA bhAvazu, saMhasa adhika caubIsa / kIdhI pratiSThA pUnamagacchadharU bhAva prabha sUrIza / / ' . 5. eka dina zrImad ne seTha jI se pUchA ki Apame 'sahastrakUTa ke nAma to guru mukha se sune hI hoMge ? seThajI ne apanI ajJAnatA prakaTa kii| kintu isase unake hRdaya meM sahastrakUTa ke nAma ko jAnane ko prabala jijJAsA paidA ho gaI / unhoMne apanI yaha , jijJAsA usa samaya ke jAne mAne vidvAna jJAnavimalasUri ke samakSa rakhI / jJAna vimala sUri ne inheM phira kabhI batAne ko khaa| eka dina sAhI pola sthita zrI pAzvanAtha mandira meM sattarabhedI pUjA ke prasaga ko lekara sUrijI aura zrImad donoM hI vahAM padhAre / seThajI bhI vahA~ Ae hue the| sUrijI ko dekha kara. unakI jijJAsA phira jagI aura unhoMne apanA prazna punaH doharAyA / uttara dete hue sUrijI ne kahA ki upalabdha zAstroM meM prAya: ina nAmoM kA ullekha nahIM miltaa| eka adhikArI AcArya ke muha se yaha bAta sunakara zrImad se nahIM rahA gayA aura unhoMne isakA namra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ bIsa ] prativAda kiyaa| isa para prAcArya zrI jarAkruddha hokara bole yadi tumheM vidita ho to tuma hI batalA do| zrImad ne usa samaya vinaya pUrvaka sUrijI ko zAstra pATha sahita sahastra jina nAma' btlaaye| isase sUrijI bar3e prabhAvita hue / vidvatA ke sAtha svabhAva kI namratA aura sAdhutA ke sumela ne to sUrijo ko aisA AkarSita kiyA ki donoM meM gADha maitrI ho gii| yaha jAnakara to sUrijI ko bar3A harSa huA ki ve kharatara gacchIya vidvAna paramparA ke vAcaka rAja sAgara jI ke suyogya ziSya haiM mauna rahI ne pUche jJAna, tume kehanA ziSya nidhAna re upAdhyAya rAjasAgarajI nA ziSya mIThI vANI jehanI ikSu re // namratA guNa karI bole jJAna, devacandra ne ApyA mAna re tuma vAcaka to jaina nA kAjI, tume jananA thabha cho gAjIre Adi ghara che tamAru bhavya tume paNa kimana hoya kavya re // dhanya hai aise guNAnurAgI mahAtmAoM ko jo gaccha va samudAya ke bheda se Upara uTha kara guNoM ke grAhaka aura sAdhutA ke pUjaka hote haiM / kriyoddhAra ___ saMsAra parivartanazIla hai| koI yaha dAvA nahIM kara sakatA ki-amuka samAja, rASTra, dharma, jAti yA pantha apane udgama se lekara Aja taka eka sA rahA ho sAmayikaparivartanoM se koI achUtA nahIM rahA / pratyeka cIja utthAna aura patana ke do binduoM ke bIca lur3hakatI rahatI hai| 1-ina nAmoM kA varNana zrI mada racita sahastrakUTa jina stavana meM hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ikkIsa] jaina dharma bhI isakA apavAda nahIM rhaa| samaya-samaya para use bhI AcArika aura vaicArika utthAna-patana kA zikAra honA pdd'aa| 'caityavAsI-paramparA" eka aise hI patana kA namUnA thA / jaina dharma meM isake bIja kaba se boye gae the, yaha spaSTa nahIM kahA jA sakatA, kintu itanA spaSTa hai ki prAcArya haribhadrasUri jI ke samaya caityavAsiyoM vA sUrya madhyAnha meM thaa| yaha unake dvArA racita sambodha prakaraNa se spaSTa hai| caitya kA artha hai mandira, vAsI yAni usameM rahane vAle / arthAt usa samaya sAdhuoM kA bahuta bar3A varga zAstra-maryAdAoM ko tor3a kara mandira meM hI basa gayA thaa| unakA khAna-pAna, dharmopadeza, paThana-pAThanAdi vahIM hote the| mandira hI unake maTha the / isake sAtha dhIre-dhIre unameM aura bhI zithilatA A gaI thii| zAstravariNata prAcAroM se unake prAcAra meM bar3I visaMgati thii| dhArmika kSetra ke atirikta rAjanaitika, sAmAjika aura vyApArika kSetroM meM bhI unakI dhAka thii| maMtra, tantra, ke saphala prayoga ke kAraNa unhoMne tatkAlIna rAjA aura prajA ko apane vaza kara rakhA thaa| yahAM taka ki ve rAjya nirmAtA (King Makers) bhI the / zIlaguNasUri, devendra sUri prAdi isake jvalanta udAharaNa haiN| yadyapi haribhadrasUri jI ne isake viruddha AvAja to uThAI thI tathApi usa paraMparA ko khatma karane ke liye itanA hI paryApta nahIM thaa| usake liye to AvazyakatA thI eka aise vyaktitva kI jo jJAnabala aura kriyAbala donoM se variSTha hone ke sAtha-sAtha caityavAsa ke viruddha saMpradAyavyApI aura dezavyApI Andolana bulanda kara sake tathA usakI bhAvanA ko pracaNDatA ke sAtha apane ziSyoM, praziSyoM taka pahu~cA ske| aisA prakhara aura tejasvI vyaktittva vardhamAna sUri kI chatrachAyA meM pnpaa| vaha vyaktittva thA jinezvarasUri kaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ bAIsa ] yadyapi bardhamAna sUri svayaM kisI samaya caityavAsiyoM ke pramukha prAcArya the, kintu jaina zAstroM kA vizeSa adhyayana karane para unheM apanA tatkAlIna AcAra-vicAra mithyA aura anucita lagane lagA / phalataH unhoMne isa avasthA kA tyAgakara viziSTa tyAgamaya jIvana apanA liyaa| unake ziSya jinezvarasUri Adi ne bhI usI mArga kA anusaraNa kiyA / ve kriyApatra hI nahIM uccakoTi ke AgamajJa bhI the| unhoMne caitya vAsa ke viruddha saMpradAya vyApI aura deza vyApI AMdolana cher3ane kA kArya apane hAtha meM liyaa| isake liye unhoMne suvihita mArga pracAraka nayA gaNa sthApita kiyA / isake unmUlana ke liye yathAzakya sabhI upAya kie zAstrArtha bhI kiyaa| Apane pATaNa meM durlabha rAja kI sabhA meM caityavAsa ke prabala samarthaka surAcArya ke sAtha zAstrArtha meM vijaya prApta kii| isI vijaya ke phalasvarUpa durlabharAja ne unheM 'kharatara-viruddha' diyaa| isa taraha kharatara gaccha kA prAdurbhAva apane meM eka mahAsAhasika kadama thaa| isa prasaMga se jinezvarasUri kI pATaNa meM hI nahIM kintu mAravAr3a mevAr3a, gujarAta, siMdha, mAlavA prAdi pradezoM meM bhI khUba khyAti bddh'ii| ApakI nizrA meM caturvidha saMgha kA acchA saMgaThana taiyAra huA thaa| inake prabhAva ke kAraNa aneka samartha yatijana caityAdhikAra kA aura zithilAcAra kA tyAgakara kriyoddhAra karake acche saMyamI bane / mandiroM kI vyavasthA aura devapUjA kI paddhatiyoM meM zAstrAnukUla sarvatra parivartana hue| yadyapi jinezvarasUri ne isa paraMparA ko miTAne kA prAjIvana puruSArtha kiyA. tathApi itane thor3e samaya meM usake mUla ko ukhAr3a pheMkanA AsAna nahIM thaa| usake liye to paraMparA kA pracaNDa prayAsa apekSita thaa| ataH sUrijI ne apane ziSya-praziSyoM meM bhI usa bhAvanA ko bar3e vega se phailAyA / ataH unake pIche Ane vAle unake kaI uttarAdhikAriyoM-navAMgI TIkAkAra abhayadevasUri-jinavallabhasUri-jinadattasUri, jinacandrasUri prAdi ne unake vicAra kA bar3e vistAra se pracAra kiyaa| kintu usake bIja ko unmUlana kara denA sahaja kAma nahIM thaa| kabhI vaha punaH jora pakar3a letA phira Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ teIsa ] use khatma karane kA prayatna kiyA jaataa| isa prayAsa meM mahAna AcAryoM ne ziSyoM taka kA moha tyAga diyA thA / zrImad ke samaya sAdhu-jIvana meM puna: zithilatA vyApta ho gaI thii| suvihita-paraMparA ke saMskAroM ko virAsata meM pAne vAle zrImad kI tyAgI-vairAgI AtmA meM isakA bar3A dukha thA / ataH Apane zaithilya kA sarvathA parihAra kara utkRSTa-tyAgamaya jIvana apanA liyaa| phalataH usa samaya Apake pAsa kebala 8-10 ziSya praziSya hI Tika sake, jo prApako taraha hI kaThora sAdhu-jIvana ke pAlana meM rUci rakhate the| 1-isa dRSTi se akabara pratibodhaka zrI jinacandrasUri kA nAma ullekhanIya hai / saMvat 1614 meM caitrakRSNA 7 ko jaba sUrijo ne kriyoddhAra kI udghoSaNA kI taba 200 ziSyoM meM se Apake pAsa kula 16 hI ziSya rahe / avaziSTa, jo vizuddha saMyama kA pAlana karane meM asamartha the, unheM gRhastha ke kapar3e pahinAkara alaga kara diyaa| inhIM se 'mattheraNa' (mahAtmA) jAti kA udbhava hgaa| yaha jaina jAti Aja bhI mAravAr3a, mevAr3a meM vidyamAna hai| 2-yaha mandira hAjA paTela kI pola meM sthita zAMtinAthajI kI pola meM hai| zrI sahastrakaraNa ke nIce nimna lekha diyA huaA hai "saMvat 1784 varSe mAgazIra vadi 5 dina sahastrapharaNAthI maMDita zrI pArzvanAtha paramezvara biMva kAritaM upakezavaMze sAha pratApazA bhAryA pratapade putra zA. ThAkarazI kena ANaMdabAI bhaganI jhavarayutena bRhatvarataragacche bhaTTAraka zrI yuga pradhAna, zrI jinacandrasUri, ziSyANAM mahopAdhyAya zrI........ziSya upAdhyAya zrI devacandra gaNi ziSya-yutaiH" ... (zrI pAdarAkarajI dvArA likhita zrImad kA jIvana-caritra pR. 31) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [caubIsa zAsana-prabhAvanA:isI varSa Apa ahamadAbAda padhAre aura nAgaurI sarAya meM birAje / vahA~ bhagavatI sUtra para aApake bar3e hI tarka aura tattva se pUrNa madhura vyAkhyAna hote the| vahA~ mAraNakalAlajI nAmaka eka sampanna sad gRhastha rahate the| sthAnakavAsiyoM ke saMsarga se unakI mUrtipUjA kI zraddhA kSINa ho gaI thii| kintu zrImad ke upadeza se ve punaH mUrtipUjaka bana gaye aura unhoMne eka jina caMtyAlaya banAyA, jisakI pratiSThA saMvat 1784 meM zrImad ke varada-hastoM se huI thii| ravaMbhAta cAturmAsa evaM siddhAcala para per3hI sthApana: rakhaMbhAta zrIsaMgha ke atyAgraha se saMvat 1776 kA ApakA cAturmAsa ravaMbhAta meM huaa| vahA~ Apake vyAkhyAnoM se aneko loga prabhAvita hue / zrImad ke stutistavoM, girirAja para nirmANa-kArya, evaM bAra-bAra vahAM jAne se yaha spaSTa ho jAtA hai ki unakI siddhAcala ke prati agAdha bhakti evaM ananyazraddhA thii| ataH, isa cAtumAsa meM Apane tIrtharAja kI mahimA kA apUrva varNana kiyaa| siddhAcala itanA prAcIna evaM pavitra tIrtha hote hue bhI isa tIrtha kI sucArU vyavasthA ke liye koI susaMgaThita saMsthA yA per3hI nahIM thii| tIrtha ke paMDe, pujArI tIrtha para ekAdhikAra jamAe baiThe the| tIrtha kI sArI Aya ve hI har3apa kara jAte the| vyavasthA kI dRSTi se vAstava meM tIrtha kI dazA bar3o dayanIya va hRdaya vidAraka thii| zrImad ko isa bAta kA gaharA duHkha thA aura ve isake liye samucita upAya karanA cAhate the / ataH, ravaMbhAta cAturmAsa meM unhoMne tIrtha kI samucita vyavasthA hetu eka saMsthA sthApita karane kA mArmika upadeza diyA / ApakI preraNA ke phalasvarUpa usI varSa eka per3hI kI sthApanA huI / aneka sAmayika parivartanoM se gujaratI huI usa per3hI kA vikasita rUpa vartamAna kI isa AnaMdajI, kalyANajI per3hI ko kaha diyA jAya to koI anucita nahIM hogaa| per3hI kI sthApanA ke bAre meM kaviyaraNa kahate haiM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [paccosa] "tIrtha mahAtmyanI prarUpaNA gurutaNI, sAMbhale zrAvaka janna / siddhAcala upara navanavA caityano, jIrNodvAra kare sudinna / kArakhAnotihA~ siddhAcala upare maMDAvyo mahAjanna / dravya kharacAye agaNita girIupare, ullasita thayore tanna / saMvat 1781-82 evaM 83 meM Apake sadupadeza se girI rAja para vizAla paimAne meM 'jIrNoddhAra evaM citrakArI kA kAma huA' kaviyaNa ke zabdoM meM "saMvata satara ekAsIye byAsIye trayAsIye kArIgare kAma" citrakAra sudhAnAM kAma te, dRSad ujvalatAre naam|" yaha nirmANa kArya siddhAcala para kahA~ calA thA, kaviyaNa ne isakA kucha bhI ullekha nahIM kiyaa| kintu zrI tIrtharAja para ke zilAlekha se mAlUma hotA hai ki yaha kArya 'kharataravasahI' meM calA thaa| 1-vartamAna meM jo AnandajI kalyANajI kI peDhI hai usakA itihAsa isa prakAra hai / zAntidAsa seTha ke vaMza meM hemA bhAI hue / inhoMne savA tIna lAkha rupaye kharca karake ujamabAI va naMdIzvara TraeNka banavAI aura saM. 1886 meM pratiSThA kraaii| unake putra premAbhAI hue| unhoMne 1605 meM zatrujaya kA saMgha nikAlA aura vahAM mandira banavAyA (jaina sA. ra. pR. 672) inhIM premA bhAI ke samaya meM AnandajI kalyANajI nAma par3A tathA usakA vidhAna banA / saM. 1874 meM ahamadAbAda aMgrejoM ke zAsana meM pAyA isa: liye nAmakaraNa va vidhAna kI jarurata par3I hogii| usake pahale se per3hI to thI jisakI sthApanA zrImad ke upadeza se huI thI / per3hI kI sthApanA kA ullekha kaviyaNa ne apanI pustaka meM kiyA hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [chanbIsa] 'kharataravasahI' meM dAhinI ora kI khulI jagaha meM rahI huIM siddhacakra zilA para isa bhAMti kA lekha hai| "saMvat 1783 mAgha sujI 5 siddhacakra" dhaNapura ke rahane vAle zrImAlI laghu zAkhA ke khetA kI strI pANaMdabAI ne arpaNa kI (banAI) bRhat kharataragaccha kI mukhya zAkhA meM zrI jinacandrasUrijI hue jinako akabara bAdazAha ne yugapradhAna pada diyA thaa| unake ziSya mahopAdhyAya rAjasAgarajI hue, unake ziSya mahopAdhyAya jJAnadharmajI, unake ziSya upAdhyAya dIpacandrajI, unake ziSya paMDitavara devacandrajI ne pratiSThA kii|" (DaoN. vUlhara kRta le. saM. 34) pAlItANA se Apa rAjanagara padhAre sUratasaMdha kA atyAgraha hone se 1784 kAra cAturmAsa Apane sUrata meM kiyaa| upadeza dvArA vahA~ kaIAtmAoM ko dharmapremI bnaayaa| vahA~ se vihAra kara, vibhinna gA~va, nagaroM ko pAvana karate hue Apa pAlItANA pdhaare| vahA~ 1785-86 aura 87 meM vadhuzAha kArita caityoM kI bar3e mahotsava : rvaka pratiSThA kii| __DaoN. vUlhara dvArA saMgRhIta lekha naM. 35 aura 36 se tatkAlIna pratiSThA kI puSTi hotI hai| gurU viyoga :-- pAlItANA se vihArakara Apa rAjanagara padhAre / yahA~ Apake gurudeva upAdhyAya -jinavijayajI ne prA. le. saM. bhA. 2 meM tathA mohanalAla dalIcandra desAI ne zrImad ke jIvana caritra ke vaktavya pR. 6 meM likhA hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sattAIsa ] jI zrI dIpacandramI asvastha ho gae / zrImad ke prati ApakA mahAn upakAra thA / zrImad kA bhI Apake prati apUrva prema thA / zrImad ne gurUdeva kI tana-mana se khUba sevA kI / kintu, "parivartinI saMsAre, mRtaH ko vA na jAyate / " jahA~ janma hai, vahA~ mRtyu hai / janma aura mRtyu kA yaha avinAbhAvI sambandha mokSa fafa hotA hai / yadyapi zrImad ne gurUdeva kI sevA meM koI kasara nahIM rakhI kintu mRtyu ! apratikriya tattva hai / usake Age kisI kA vaza nahIM tathA santa purUSa kA to jInA aura maranA donoM samAna hI haiM, kyoMki ve marakara bhI apanI guraNa deha se sadA amara rahate haiM / upAdhyAyajI bhI saMyama kI samArAdhanA karate hue saMvat 1788 kI prASAr3ha sudI 2 ke dina samAdhipUrvaka svargavAsI ho gae / ApakI apane gurUjanoM ke prati agAdha zraddhA evaM ananya bhakti thIM / gurU caraNoM meM ApakA samarpaNa adbhuta thA / apanI samasta racanAoM meM mahopAdhyAya rAjasAgarajI evaM upAdhyAya dIpacandrajI kA nAma aMkita kara unake nAma ko bhI amara kara diyA / isa taraha apane gurU ke RNa ko yathA zakti cukAne kA jo vinamra prayatna zrApa zrI ne kiyA vaha zlAghanIya evaM anukaraNIya hai / bhaNDArI jo ko pratibodha ahamadAbAda ke tatkAlIna sUbedAra jodhapura nivAsI zrI ratnasiMhajI bhaNDArI the / bhaNDArIjI ke ghaniSTha mitra zrI prANaMdarAmajI zrImad ke pAsa AyA-jAyA karate the evaM unakI jJAnagarimA se atyadhika prabhAvita the / ANaMdarAmajI ne bhaNDArajI ke samakSa zrImad ke guNoM kI bhUri-bhUri prazaMsA kii| unake guraNoM se prAkarSita ho bhaNDArIjI bhI gurUdeva ke satsaMga kA lAbha uThAne lage / santoM kI vANI meM sadAcAra kA proja hotA haiM / satya kA jAdU hotA hai, jisase prerita ho vyakti Atma-samunnati ke patha para agrasara ho jAtA hai / santoM ke satsaMga kA bar3A bhArI mahatva hai / tulasIdAsa jI ke zabdoM meM- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [aTThAIsa] "eka ghar3I AdhI ghar3I, AdhI meM bhI prAdha / tulasI saMgata sAdhu kI, kaTai koTi aparAdha / / " zrImad ke satsaMga se bhaNDArIjI meM dharma kI jAgRti hii| nitya jina-pUjanAdi karane lage tathA dhArmika kAryoM meM sevA sahayoga karate hue sotsAha bhAga lene lge| zAsaka varga ko dharma premI banAnA dhArmika vikAsa ke lie mahattvapUrNa bAta hai| cAturmAsa bAda vihArakara Apa dholakA pdhaare| vahA~ ke nivAsI seTha zrI jayacandrajI ne puruSottama nAmaka yogI se ApakA paricaya kraayaa| zrImad ne bhI use dharma kA sahI svarUpa batAkara jaina dharmAnurAgI bnaayaa| ___ yaha pahale hI kahA jA cukA hai ki zrImad kI zatrujaya tIrtha ke prati apUrva bhakti thii| vahA~ apane upadeza dekara, mandira nirmANa, jIrNoddhAra evaM pratiSThAdi ke mahAn kArya kie the| saMvat 1765 meM Apa pAlItANA pdhaare| isa bAta ko puSTi vahA~ ke eka zilAlekha se bhI hotI hai| "1764 (gujarAtI) zaka 1658 asAr3ha sudI 10 ravivAra (rAjasthAnI saMvat 1985) prosavaMza' vRddha zAkhA nADUla gotra ke bhaNDArI bhInAjI ke putra bhaNDArI nArAyaNajI ke putra bhaNDArI tArAcandajI ke putra bhaNDArI rUpacandajI ke putra bhaNDArI zivacanda ke putra harakha canda ne isa devAlaya kA jIrNoddhAra karAyA aura pArzvanAtha kI eka pratimA arpaNa krii| bRhat kharataragaccha ke jinacandasUri ke vijayarAjya meM mahopAdhyAya rAjamAgarajI ke ziSya upAdhyAya dApacandrajI ke ziSya paNDita devacandra ne pratiSThA krii|" 1-dhIpAvasI ke eka devAlaya ke bAhara yaha lekha hai| DaoN. vUlhara ne isakA naM. 36 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ untIsa ] mavAnagara meM nayA kAma :-- saMvat 1766-67 meM Apa navAnagara birAje / yahA~ para Apane prAkRta meM 'vicArasAra' eva 'jJAnasAra' para 'jJAnamaMjarI' TIkA likhii| isake alAvA navAnagara meM dharma prabhAvanA kA nayA kAma yaha kiyA ki-sthAnakavAsiyoM ke prabhAva se vahA~ ke logoM kI mUrti pUjA ke prati ekadama azraddhA ho gaI thii| phalata: mandiroM aura mUrtiyoM kI hAlata bar3I kharAba thii| ghora AzAtanA ho rahI thii| yaha dekhakara satyapremI zrImad ko bar3A dukha huA / unhoMse pAgama aura yuktiyoM ke dvArA sthAnakavAsiyoM ke samakSa mUrtipUjA kI satyatA siddha kii| logoM kI mUrti-pUjA meM zraddhA sthira huI / aura vahA~ ke mandiroM meM punaH darzana pUjana Adi zurU hue| yahA~ paracharI ke ThAkura sAhaba Apake paricaya meM Ae aura unako pratibodha dekara Apane dharmapremI bnaayaa| tatpazcAt 1768 se 1801 taka Apa navAnagara aura pAlItANA ke bIca vicaraNa karate rhe| 1802-3 meM Apa navAnagara ke pAsa sthita 'rANAbAva' meM virAje / anya logoM se sAtha gA~va kA ThAkura bhI Apake pravacana meM Ane lgaa| Apake tyAga kA hI prabhAva samajho ki Apake satsaMga se ThAkura kA sArA jIvana ho badala gyaa| durguNoM kI durgandha se bharApUrA jIvana saMyama kI sugandha se mahaka uThA aura ve AdhyAtmika jIvana jIne lge| saMvat 1804 meM Apa bhAvanagara padhAre the aura vahA~ ke mahArAjA bhAvasiMhajI bhI isI taraha Apa se prabhAvita ho mApake paramabhakta bana gaye the| 1805-6 meM pApa lIMbar3I birAje / isa bIca lIMbar3I-cUr3A evaM dhrAMgadhrA meM mApake sAnnidhya meM bar3e mahotsava pUrvaka jinabiMboM kI pratiSThA huI thii|' loMbar3I pratiSThA ke viSaya meM zrImad svayaM stavana meM kahate haiM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tIsa. ] "saMvat aThArase sAte baraNe, phAguNa sudI, bIja divase re / zrI zAMti jiNesara haraSe thApyA, bahumuni zivasukha barase re // " dhrAMgadhrA meM ApakA sukhAnaMdajI ke sAtha sauhArda pUrNa milana huaa| sukhAnaMda jI bhI mahAn AdhyAtmika purUSa the, ataH zrImad kA unake prati acchA AdarabhAva thaa| saMvat 1808 meM Apa punaH pAlItAraNA pdhaare| tatpazcAt do sAla taka gujarAta ke vibhinna gAMvoM meM vicaraNa karate rahe / 1810 meM puna: pAlItANA / 1811 meM lIMbar3I meM pratiSThA karAI / 1812 kA cAturmAsa rAjanagara meM kiyaa| saMgha yAtrA Apake sAnidhya meM tIrtharAja zatrujaya ke tIna saMgha nikalane kA ullekha milatA hai| 1. saMvat 1804 meM sUrata ke saMghavI zAha kacarA kIkA ne zatrujaya kA saMgha nikAlA thA, jisakA varNana svayaM zrImad ne apane siddhAcala stavana meM kiyA hai / "saMvat ar3hAra cir3ottara varase sita magasara terasIye zrI sUrata thI bhakti harakha thI saMgha sahita ullasIye / / 6 / / kacarA kIkA jinavara bhakti (guNavaMta) rUpacaMda jIie zrI saMgha ne prabhujI bheTAvyA, jagapati prathama jiNaMda / / 7 / / 2. Apake upadeza se 1808 meM gujarAta se saMgha nikalA thaa| 1-devavilAsa aura stavana meM jo saMvat kA antara hai, (1806-7) vaha gujarAtI aura rAjasthAnI saMvat ke kAraNa hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ikatIsa ] saMvat aThArane ATha meM gujarAtI thI kADhayo saMgha | zrI gurUnA gurU upadeza thI, zatruMjaya no prabhaMga || 'devavilAsa' 3. saMvat 1810 meM kacarA kIkA ne punaH saMgha nikAlA thA / saMvat daza praSTAdaze, kacarA sAhajIiM saMgha / zrI zatru jayatIrtha no, sAthe padhAryA devacanda || isa saMgha kI puSTi nimna zilAlekha se bhI hotI hai / " saMvat 1810 mAgha sudI 13 maMgalavAra saMghavI kacarA kIkA vagairaha samasta parivAra ne sumatinAtha pratimA arpaNakarI, sarva sUriyoM ne pratiSThA karI / vimalavasahI meM hAthI pola kI ora jAte hue dAhinI ora ke eka devAlaya meM yaha lekha hai / sacce jJAnadAtA -- zrImad vastutaH zrutadevI ke sacca e upAsaka the / unhoMne svayaM jJAnArjana meM koI kamI na rakhI to udAratApUrvaka jJAnadAna dene meM bhI koI kasara nahIM rkhii| jaise megha jala barasAne meM kisI taraha kA bheda-bhAva nahIM rakhatA vaise zrImad ne bhI samyagjJAna ke dAna meM sAdhu zrAvaka, samudAya yA gaccha kA kucha bhI bheda nahIM rakhA thA / yahI kAraNa thA ki tapAgaccha ke mahAstaMbha ginejAnevAle munivaroM ne apane suyogya ziSyoM ko saiddhAntika adhyayana karAne ke liye Apase savinaya vijJapti kI thI / unakI bhAvanAoM kA prAdara karate hue Apane bhI bar3e vAtsalya-pUrvaka unheM mahAn prAgamika granthoM kA gaMbhIra adhyayana karavAyA thA / dekhiye kaviyaraNa ke zabdoM meM "gaccha caurAsI munivarUre, nAkA nahIM mukha thakI re, Jain Educationa International levA grAbe vidyAdAna | naya upanaya vidhAna re // 'devavilAsa' For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ batIsa ] apara mithyAttvI jIvar3A re, tehanI vidyAno posa / apUrva zAstranI vAMcanA re, detAM na kareM sosa re / vidyAdAna thI adhikatA re, nahiM koI avarate dAna / na kare pramAda bhaNAvatAM re, vyasanano nahIM tophAna // " kaviyaNa ke isa kathana kI satyatA adhyetA munivara svayaM apanI kRtiyoM meM siddha karate haiN| * tapAgaccha ke prakhara vidvAn gine jAne vAle paNDita jinavijayajI, uttama. vijayajI evaM viveka vijayajI ne Apake pAsa ananya zraddhA aura bhaktipUrvaka adhyayana kiyA thaa| paNDita jinavijayajI ne Apake pAsa mahAbhASya kA pArAyaNa kiyA thA, jisakA varNana zrI uttamavijayajI ne 'zrI jinavijaya nirvANa rAsa' meM bar3e prAdarapUrvaka kiyA hai 'khimAvijaya gurU kahaNa thI, pATaNa mAM gurU pAsa / sva. para samaya avalokatAM, kIdhA bahu caumAsa // zrI ThAkurazI kane paDhayA, zabda zAstra sukhavAsa / 'jJAnavimalasUri' kane, vAMcI 'bhagavato' khAsa // 'mahAbhASya' amRta lahyo, 'devacaMda' gaNi pAsa / (jaina rAsamAlA pRSTha 145 tathA de0 gI0 pR0 (23) . zrI bamavijayajI ne Apake pAsa adhyayana kiyA, usakA varNana padmavijayajI kRta zrI isama vijaya nirmANa rAsa meM isa bhAMti hai basara gaccha mAM hI thayAre lola, nAme zrI devacaMda re saubhAgI jaina siddhAnta ziromaNI re lola, dhairyAdika guNavRnda re saubhAgI . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tenIsa ] te gurUnI vANI suNI harakhyo cita kumAra / niradhAra // jJAna abhyAsa karU have, tuma pAse iMgita AkAre karI, jAraNI te kIdho teno chAtra // supAtra / jJAna abhyAsa karAvavA zrI uttama vijayajI ne zrImad ke pAsa bhagavatI sUtra kA adhyayana kiyA tathA sarva grAgamoM kI anujJA bho uname prApta kI thI / dekhiye ise padma vijayajI ke zabdoM meM bhAvanagara prAdeze rahyA, te DAvyA devacandrajI ne, bhavihita kare mArAlAla / have zrAdare mArAlAla / vAMce zrI devacandrajI pAse, bhagavatI mArA lAla / devacandrajI mArAlAla / sarva AgamanI prajJA dIdhI, jAgI yogya tathA guraNa garaganA vRndajI mArA lAla / (jai. rA. mA. zrI uttama vijayajI nirvANa rAsa pR0 163 / zrImad aura unake vidyArthiyoM ke bIca vAtsalyamUrti gurU aura kRpAkAMkSI ziSya ke saMbaMdha the / vivekavijaya jI ne zrImad ke pAsa adhyayana kiyA thA, isakA varNana karate hue kaviyaraNa kahate haiM / 'tapagaccha mAMhe vinIta vicakSaNa zrI vivekavijaya munIdra / bhagavA udyama karatA vinayI ghaNu udyame bharAve devacandra / / gurUsadRza mana jANe 'vivekajI' khidamata meM nisadinna / vinayAdika guraNa zrI gurU dekhIne, vivekajI upara manna // dhanya hai, una vidyAdAtA gurU ko aura dhanya hai una bhAgyazAlI munivaroM ko jinhoMne gaccha bheda ko nagaNyakara zrutadevI ke sacce upa maka hone kA paricaya diyA zrImad kA yaha apUrva vidyAdAna yadi itihAsa meM svarNAkSaroM se likhA jAye to mAnasamarpita una munivaroM kA nAmollekha bhI utane hI grAdarapUrvaka honA cAhiye; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ cautIsa ] jinhoMne dharmasAgarajI dvArA phailAye hue vidveSa ke vAtAvaraNa meM bhI nirbhaya hokara Apake pAsa adhyayana kiyaa| itanA hI nahIM usa prasaMga ko avismaraNIya banAne ke liye bar3e AdarapUrvaka apanI kRtiyoM meM usakA ullekhakara eka mahAn Adarza prastuta kiyA / ApakA jJAnadAna sAdhUnoM taka hI sImita nahIM thaa| ve AtmArthI gahasthoM ko bhI jJAnadAna dene meM sadA tatpara rahate the| ahamadAbAda meM pUjAzA nAmaka eka sadgRhastha the| zrImad unheM bar3e premapUrvaka zAstrAbhyAsa karavAte the| bAda meM inhIM pUjAzA ne jinavijayajI ke pAsa dIkSA grahaNa kI thii| dhanya haiM, una nispRha ziromariNa santa ko jinhoMne prema se vidyAdAna to diyA kintu kabhI bhI kisI ko apanA ziSya banane kI preraNA nahIM dii| yaha koI sAmAnyabAta nahIM hai| ziSya parivAra bar3hAne ke liye kyA nahIM kiyA jAtA hai| kintu sacce prAtmArthI to putra-putrI kI taraha unakA bhI moha tyAgate haiN| saccA mAga avazya dikhA dete haiM / zrImad kI nispRhatA prAja ke liye mahAn prAdarzarUpa haiN| isake alAvA lIMbar3I nivAsI zAha DosA boharA, zAha dhArasI jayacandajI ko bhI Apane adhyayana karavAyA thaa| itanA hI nahIM jJAnAbhilASiyoM kI suvidhA ke liye tatvajJAna kI gUr3habAtoM ko bar3I sarala bhASA aura zailI meM racakara sarvayogya banAne kA prayatna kiyA thaa| prAgamasAra, vicAraratnasAra. dhyAnadIpikA catuSpadI, aSTapravacanamAtA, paMcabhAvanA grAdi kI sajjhAye isI kA udAharaNa hai| udAra evaM samabhAvo zrImada jaina dharma ke anekAnta siddhAnta ke anusAra ApakI dRSTi bahumukhI evaM vizAla thii| sakIrNatA evaM haThAgraha se Apa sadA dUra hI rahe / Apa bar3e udAracetA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ paiMtosa ] aura guNagrAhI the| aApane zvetAmbara granthoM ke sAtha sAtha digambara graMthoM kA bhI adhyayana kiyaa| vidvAna digambara prAcAryoM ko stutiyA~ kI / anya gaccha ke prAcAryoM va muniyoM ke bhI svaracita graMthoM meM guNagAna gAe, unakI stutiyAM bnaaii| zrImad kharataragaccha ke the| ve kharatara gaccha kI samAcArI kI pAlanA karate the para Apa sabhI gacchabAloM kA Adara aura sammAna karate the| Apane apane racita graMthoM meM kabhI bhI anya gacchoM kA nidA yA grAlocanA nahIM kii| yadyapi usa samaya tapagaccha ke muni dharma sAgarajo ' dvArA likhita graMtha (jisameM sabhI gacchoM kI kaTa mAlocanA va nindA kI gaI thI) ke kAraNa sabhI gacchoM meM roSa va aAkroSa kA ubhAra 1-pATana meM tapagaccha ke mahAn prAcArya vijayadAna sUrijI va prAcArya zrI vijaya hIrasUri sahita sabhI gaccha ke prAcAryoM ne mila kara muni dharma sAgarajI ko unake isa mithyA pralApI, kalahapUrgA ghAsaleTI racanA ke kAraNa saMgha se bAhara kara diyA thaa| sAtha hI unake isa gratha ko sarva sammati se jala zaraNa karane kA Thahagava kiyA aura bhaviSya meM isa graMtha ko koI prakAza meM na lAe aisA spaSTa nirdeza diyaa| hameM likhate hae atyanta kheda hotA hai ki jina samayajJa va gItArtha mahApurUSoM ne sarva sammati se dharma sAgarajI racita grantha ko jala zaraNa kiyA thaa| prAja usa samaya kahIM chipAkara rakhe gaye usI graMtha kA mahArA lekara kucha kalaha priya nAma dhArI mAdhu usake kucha aMzoM kA yadA-kadA prakAzita karane kI kuceSTA karate hai / nissaMdeha yaha una gItArtha purUSoM kA apamAna va anAdara hai| sAtha hI yaha unake saMkucita va proche vicAroM kA paricAyaka hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ chattIsa ] AyA huA thA, ghara ghara meM vidveSa pUNa eva kaTutA yukta vAtAvaraNa chAyA huA thA tathApi itanA saba kucha hote hue bhI zrImad ne apane racita grathoM meM eka bhI zabda kisI bhI gaccha ke virUddha nahIM likhA aura nahIM kucha bole jabaki svayaM tapagaccha ke hI yazovijayajI upAdhyAya ne dharma sAgarAzrita prAgama virUddha aSTottara zata bola saMgraha, dharma parIkSA va usakI TIkA tathA pratimA zataka meM dharma sAgarajI kI mAnyatAoM kA khulakara khaMDana kiyA hai| __jahA~ dharmasAgarajI anyagacchoM dvArA pratiSThita pratimAoM ko apUjya ThaharAte the, vahAM ye AtmajJAnI mahApuruSa anyagacchoM ke prAcAryoM evaM munivaroM kI stavanA karate hue unakI racanAtroM kA anuvAda karate haiN| upAdhyAya yazAvijayajI kRta 'jJAnasAra grantha' para ApakI 'jJAnamaMjarI' TIkA evaM devendrasUrikRta karmagranthoM para ApakA TabbA isakA jvalanta udAharaNa hai / gacchavAda to dUra rahA, kintu ve zvetAmbara-digambara ke bhedabhAva se bhI dUra the| jaise unhoMne haribhadrasUrijI evaM yazAvijayajI Adi zvetAmbara prAcAryoM ke granthoM kA adhyayana kiyA, vaise gommaTasArAdi digambarIya granthoM kA bhI AdarapUrvaka adhyayana kiyaa| itanA hI nahIM Apane digambarIya zubhacandrajIkRta jJAnArNava ke AdhAra para 'dhyAnadIpikAcatuSpadI' grantha kI mahatvapUrNa racanA kii| isa grantha meM Apane kaI digambarAcAryoM kI bhAva-pUrvaka stutiyAM kI haiN| vastuta: iso udAradRSTi ke kAraNa Apa sabhI gacchavAloM ke pUjya haiM / ina saba bAtoM se siddha hotA hai ki zrImad uccakoTi ke prAdhyAtmika mahApuruSa the| 'kharataragacchajinANAraMgI' ityAdi zabdoM se apane gaccha kI samAcArI ko prAgamAnusArI kahate hue bhI Apane dUsaroM kI kabhI nindA nahIM kii| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ saiMtIsa ] Apake grantha samabhAva, samyakatva, zraddhA ko majabUta karate hue zuddha AtmadazA kA bhAna karAte haiM / yahI kAraNa hai ki zrImad apane sad vicAroM ke kAraNa sarvatra vyApta haiM / zrImad kI mahAn prAdhyAtmikatA kA eka pramANa yaha bhI hai ki tathAkathita adhyAtmavAdiyoM kI taraha unhoMne amuka kriyA yA mAnyatA meM hI mukti nahIM mAnI / mukti ke liye hamezA 'samabhAva' kI AvazyakatA para bala diyaa| aise mahAtmA yadi sabhI jainoM ke priya baneM, to koI Azcarya nahIM hai / unake grantha kA eka eka zabda unakA prAdhyAtmikatA, udAratA, uccaprAtmadazA evaM yoganiSThA kA sAkSI hai| zuddha AtmajJAna ke viSaya meM itane sAre granthoM ke rUpa meM jainasamAja ko jo amUlya bheMTa Apane dI, usake liye samAja sadA-sarvadA ApakA RNI rahegA / puNya prabhAva dhammo maMgala mukkiTTa, ahiMsA saMjamo tavo / devAvi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo / / jisa ke hRdaya meM hiMsA saMyama aura tapa rUpa dharma kI vAstavika pratiSThA ho jAtI hai unake sAmane svayaM devatA jhuka jAte haiM / unakIM vAraNo meM, unake varttana meM svayaM camatkAra ( Miracles) pragaTa ho jAte haiM / satata Atma sAdhanA ke phalasvarUpa unake jIvana meM svataH kucha alaukika zaktiyA~ prakaTa ho jAtI haiM / zrImad ke jIvana meM bhI unake utkRSTa tyAga, saMyama, brahmacarya evaM satata Atma-sAdhanA ke puNya prabhAva se kucha alaukika zaktiyA~, asAdhAraNa sAhasa evaM apUrva vairAgyabhAva prakaTa ho gayA thA / sAdhAraNa logoM kI bhASA meM bhale unheM camatkAra mAnaleM, kintu vAstava meM ve unakI ucca AtmadazA ke hI puNyaprabhAva sUcaka haiM / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ar3atIsa ] 1-saMyama lene ke bAda laghuvaya meM ho aApake ucca prAdhyAtmika jIvana kA prArambha ho gayA thaa| eka dina kA prasaMga hai ki zrImad kAyotsarga-dhyAna meM lIna the aura eka sA~pa Apake zarIra para car3hane lgaa| sAthI munirAja ghabarAne lage kintu Apa jarA bhI vicalita nahIM hue| jaba kAussagga pUrNa huA, sarpa zarIra para se utarakara sAmane baiTha gyaa| Apane use bar3e madhura zabdoM meM 'samabhAva' kA upadeza diyA / sA~pa ne bhI apane phaNoM ko isa prakAra hilAyA ki mAno samatArasa ke pAna se jhUma uThA ho| yaha ghaTanA zrImad kI saccI nirbhayadazA kI sUcaka hai| 2-pApa paMjAba meM vicaraNa kara rahe the| eka dina kI bAta hai ki Apako parvata ke nikaTavartI rAste se gujaranA thaa| kintu usa rAste para siMha kA bar3A AtaMka thA, ataH logoM ne prApako udhara jAne se rokaa| kintu Apa kaba rukane vAle the| Apa to sarva maitrI kI maMgalabhAvanA ko lekara nirbhayatApUrvaka Age bar3hate hI gye| jaise hI Apa siMha ke najadIka pahu~ce ki vaha gurrA kara uThA kintu zrImad kI najara se najara milate hI ekadama zAnta ho gyaa| logoM ke samajha meM A gayA ki 'ahiM sAyAM pratiSThAyoM tatsannichau vairatyAgaH yaha satya hai| 3-saMvat 1788 meM rAjanagara (ahamadAbAda) meM, mahAmArI kA bhayaMkara upadrava humA thaa| pratidina saiMkar3oM loga mara rahe the| sUbedAra ratnasiMhajI bhaNDArI evaM mahAjanoM se nahIM rahA gayA unhoMne use zAnta karane kI Apase vInatI kii| Apane bhI lAbha jAnakara apanI Atmika zakti se usa upadrava ko zAnta kiyaa| 4-saMvat 1763 meM marAThA saradAra dAmajI ke senApati raNakUjI ne vizAlasainya ke sAtha acAnaka gujarAta para AkramaNa kara diyaa| isase bhaNDArIjI ko bar3I cintA huii| unhoMne apanI cintA zrImad ke sAmane vyakta kii| zrImad ne mantrapUta vAsakSepa pUrvaka bhaNDArI jI ko zubhAzIrvAda diyA / phalataH alpasainya hote hue bhI bhaMDArIjI yuddha meM vijayI bane / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ untAlIsa ] 5 - jAmanagara meM eka jaina mandira ko musalamAnoM ne jabardastI se masjida banA liyA thA / mUrtiyoM ko avasarajJa zrAvakoM ne samayasara bhUmistha kara diyA thaa| musalamAnoM kA jora haTane para zrAvakoM ne rAjA se mandira punaH unheM dilavAne kI prArthanA kI kintu koI pariNAma nahIM nikalA / saubhAgya se Apa vahA~ padhAra gaye / zrAvakoM ne zrImad ke sAmane yaha carcA kI / zrImad ne vahA~ ke rAjA se kahA kintu binA camatkAra koI namaskAra nahIM krtaa| rAjA ne zarta rakhI ki mandira ke tAlA lagA diyA jAyagA / jisake iSTa ke nAma ke prabhAva se tAlA khula jAyagA, usI ko yaha mila jAyagA / pahilA maukA musalamAna phakIroM ko diyA gayA, kintu tAlA nahIM khulA / anta meM jaba zrImad kI bArI AI aura unhoMne jyoM hI paramAtmA kI stuti bolI ki tAlA jhaTa se TUTa kara gira gayA / sarvatra jainadharma evaM zrImad kI mahatI prazaMsA huI / AtmA kI anaMtazakti ko jAgRta karane vAle mahApuruSa kyA nahIM kara sakate ? 6 - yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgara sUrijI ne 'zrImad devacandra bhAga - 2 kI prastAvanA meM likhA hai ki ekadA rAjasthAna meM saMgha - jImaraNa ke prasaMga meM, gautamasvAmI ke dhyAna ke prabhAva se prApane eka hajAra vyaktiyoM kI rasoI meM prATha hajAra vyaktiyoM ko khAnA khilAyA thA / vastutaH saMyamI mahAtmA jAdUgaroM kI taraha apanI zaktiyoM kA jahA~ tahAM pradarzana nahIM karate na unheM una zaktiyoM kA koI moha hI hotA hai| zuddhAtmadazA ke sivAya jagat kI sArI vastuyeM unake liye tuccha haiM / karuNA bhAvanA se prerita ho saMgha zAsana ke lAbha ke liye kabhI kabhI ve apanI zaktiyoM kA paricaya de dete haiM / anyathA nahIM / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ cAlIsa upAdhyAyapada aura svargavAsa saMvat 1812 (gujarAtI maM0 1812) meM Apa rAjanagara pdhaare| ApakI vidvatA, saMyamazIlatA evaM prabhAvakatA Adi guNoM se AkarSita ho gacchanAyaka zrI jinalAbhasurijI ne Apako bahumAnapUrvaka 'upAdhyAyapada' diyaa| vastutaH zrImad jaise jJAna-samarpita, jJAnarasalIna mahApuruSoM ke kAraNa hI upAdhyAyapada kI garimA akSuNNa hai| vahAM ke zrAvakoM ne bar3e ThATa se ApakA pada mahotsava kiyaa| isa varSa kA ApakA cAturmAsa saMgha ke prAgraha se ahamadAbAda meM hI huaa| Apa dosovAr3A kI pola meM birAje the| ApakI bhavya dezanA sunakara saiMkar3oM loga dharmapremI evaM adhyAtmapremI bane the| zrImad kevala vAcika AtmajJAnI nahIM the, kintu zAstrAdhyayana, paramAtmabhakti, gurusevA evaM utkRSTa saMyamapAlana dvArA unameM AtmajJAna kI pariNati huI thii| viSaya rAga bilkula khatma ha gayA thaa| phalataH unheM sAdhudazA ke sacce Ananda kA anubhava huA thaa| ve kevala zuSkajJAnI hI nahIM the kintu jJAna aura kriyA ke adbhuta saMgama the| zuddhajJAna aura nizcayAnulakSI vyavahAra dvArA antara aura bAhyajIvana donoM kA pUrNa vikAsa karate hue unhoMne apane Apako kRtakRtya banAyA thaa| unake jIvana meM kisI bhI prakAra kA kadAgraha nahIM thA, basa 'saccA so merA' yahI ApakA jIvana-sUtra thaa| yahI kAraNa thA ki svagaccha aura paragaccha donoM meM ApakA asIma Adara aura sammAna thA / aAja bhI Apake graMthoM ko adhyAtmapremI prAtmA bar3e Adara aura prema se par3hate haiM, unakA cintana aura manana karate haiN| aise mahApuruSoM kI saMgha, zAsana aura samAja ko sadA hI AvazyakatA haiN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ iktAlIsa ] eka dina acAnaka Apake zarIra meM vAyu kA prakopa ho gyaa| vamana gairaha hone lge| dhIre dhIre vyAdhi bar3hatI gii| kintu zuddhopayoga meM ramaNa karane le una mahApuruSa ko mAnasika koI asamAdhi nahIM thii| 'sarvaanityam' kA rantara cintana karane vAle una AtmajJAnI santa ko zarIra kA moha yA mRtyu kA ya lezamAtra bhI nahIM thaa| jisane apane jIvana ke pacapana pacapana varSa, jJAnopayoga, tmidhyAna, cAritrapAlana deva-guru kI bhakti evaM AtmasamAdhi meM bitAye hoM nakA samAdhimaraNa ho isameM koI Azcarya nhiiN| zrImad ko apanI mRtyu kA vAbhAsa ho gayA thA ataH sarvaM saMga-parigraha evaM bAhya pravRttioM kA sarvathA tyAgakara tmidhyAna meM magna ho gaye arihaMte zaraNaM pavajjAmi............ siddhe zaraNaM pavajjAmi........... sAhU zaraNaM pavajjAmi............ kevalopannattaM dhammaM zaraNaM pavajjAmi............ ina cAra-zaraNa ko svIkAra karate hue jagat jIvoM ke sAtha bhAvapUrvaka mA-yAcamA karate hue saMvat 1812 (gujarAtI saMvat 1811) kI bhAdavA vadI 30 kI rAta meM samAdhipUrvaka isa nazvara zarIra kA tyAga kara sadgati ke bhAgI bane / Apake svargavAsa ke samAcAra sunakara dezabhara kI jaina samAja ko bar3A dukha huA kentu "janma ke sAtha mRtyu lagI huI hai" yaha socakara sabhI ko zAnti rakhanI pdd'ii| sabhI gaccha ke zrAvakoM ne milakara bar3e utsavapUrvaka kintu dukhI hRdaya se mApake pavitra deha kA agni saMskAra kiyA jaisA ki kaviyaNa ne kahA hai moTe ADaMbare mAMDavI, caurAsI gaccha nA ho zrAvaka malyA vRnda / agaracaMda ne kASThebhalI, citA racitA ho mahAjana mukhavaMda / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [bayAlIsa ] zrImad ke pratyakSa darzana evaM unake pavitra caraNoM ke sparza kA saubhAgya krUrakAla ne chIna liyA thA ataH zrAvaka saMgha ne apanI sAntvanA evaM gurubhakti ke liye eka stUpa banAkara pratIkarUpa ApakI caraNapAdukAoM kI usameM sthApanA kI thii| abhI yaha caraNa pAdukA ahamadAbAda ke harIpure ke mandira ke sAmane upAzraya ke makAna meM hai| usa para yaha lekha hai| 'zrI jinacandra sUri zAkhAyAM kharataragacche saMvat 1812 varSe mAha vadI 6 dine upAdhyAya zrI dIpacandrajI ziSya upAdhyAya zrI devacandrajInAM pAduke pratiSThite / " zrImad ne antima samaya apane ziSyoM ko jo upadeza diyA vaha mArmika hone ke sAtha hI isa bAta kA paricAyaka hai ki- ve nire adhyAtmika hI nahIM the kintu apane AzritoM ke prati unheM apane gurupada kA pUrNa karttavyabodha bhI thaa| 'paga pramANe soDi tANajyo, zrI saMghanI ho dharajyo tame praann| vahijyo sUrijI nI AjJA, sUtra zAstre ho tume dharajyo jJAna / apane AzritoM ke bhAvI ke prati ve kitane jAgarUka the| ina paMktiyoM ke cintana aura manana karane se yaha spaSTa ho jAtA hai ki Apa saMgha aura guru donoM kI AjJA ko bar3A mahatva dete the| jahA~ Apane ziSyoM ko zAstrAjJA ke vaphAdAra rahane kI bAta kahI vahA~ deza, kAla aura bhAva ko bhI mahatva dene kI zikSA dii| apane ziSya praziSya parivAra ke saMyama jIvana ke nirvAha kA uttaradAyitva apane bar3e evaM suyogya ziSya manarUpajI ko sauMpate hue Apane jo hRdayasparzI vAtsalyapUrNa udgAra nikAle ve atyanta zlAghanIya haiM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ saiyAlIsa ] "tuma samaratha cho mujha pUThe, mujha ciMtA ho nAsti lavaleza / saparivAra e tAhare khole che, ho mUkyA suvizeSa / / sakala ziSya bhelA karI, gurujIye ho sahune thApyo hAtha / prayANa avasthA ama taraNI, vANI kehavI ho jehavo gaMgApAtha // yadi Aja kA sAdhu samudAya zrImad ke antima upadeza kI ora jarA bhI dhyAna deM to Aja saMgha va zAsana meM ahaMbhAva aura mamatvabhAva kA jo viSa ghula rahA hai, vaha ghulanA banda ho jAya aura sarvatra samabhAva pratiSThita ho jaay| zrImad kA ziSya-parivAra : ___ AtmajJAnI saMtoM ko ziSyoM kA bhI moha nahIM hotaa| unako dazA ke yogya koI prAtmA mila jAya to ve usakI saMyama-sAdhanA meM avazya sahAyaka bana jAte haiN| zrImad ke manarUpajI aura vijayacandajI nAmaka do ziSya the| donoM hI suyogya guru ke suyogya ziSya the| manarUpajI bar3e hI vidvAna vicakSaNa evaM saMyamI the| vijayacandrajo tAkika evaM vAdIvijetA the| manarUpajI ke vaktujA aura rAmacandrajI tathA vijayacandrajI ke rUpacandrajI evaM sabhAcandajI nAmaka do-do ziSya the| manarUpajI to zrImad ke svargavAsa ke thor3e dina bAda hI svargavAsI ho gaye the| mAno gurubhakta ziSya apane guru ke viyoga ko adhika dina taka saha na pAye hoM, aura zIghra hI guru se milane cale gaye hoN| manarUpajI ke pIche unake dvitIya ziSya rAyacandrajI bhI acche vaktA aura saMyamo the isase adhika Apake ziSya-parivAra ke viSaya meM koI varNana nahIM miltaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ cauvAlosa ] hA~, zrImad ke dvArA pratibodhita zrAvaka-ziSyoM kI saMkhyA avazya vipula rahI hogI, yaha unake granthoM ke nirmANa, pracAra, saMrakSaNa, saMgha pratiSThAdi kAryo se spaSTa hai| Apake bhakta zrAvakoM ne Apake dvArA racita 'adhyAtmagItA' ko 'svarNAkSaroM meM likhAyA thaa| Apake bhakta zrAvakoM meM kaI zrAvaka siddhAMtoM ke jJAtA, zrotA evaM adhyAtmapremI the| + + sAhitya-sRjana : zrImad kevala vidvAna hI nahIM the, kintu saphala sAhitya saSTA bhI the aneka viSayoM kA pahile unhoMne svayaM gambhIra adhyayana kiyA, bAda meM svataMtracintana-manana dvArA una vicAroM ko ciraMjIvI akSara-deha dekara savabhogya bnaayaa| Apake dvArA racita prasiddha evaM aprasiddha kRtiyoM kI saMkhyA vizAla haiN| Apane gadya aura padya donoM meM likhaa| bhASA kI dRSTi se saMskRta, prAkRta, rAjasthAnI evaM gujarAtI meM likhaa| kahIM kahIM vrajabhASA va marAThI kA puTa bhI ullekhanIya hai| gadya aura padya vibhAjana ke anusAra ApakI kRtiyAM nimna haiM / gadya-kRtiyA~ 1. prAgamasAra yaha grantha jainAgamoM kA dohana rUpa (nicor3a) hai| jaina dazana ke mukhya mukhya tatvo ko cunakara isa grantha meM unakA sarala evaM spaSTabhASA meM rahasyodghATana kiyA haiN| Sar3a dravya, pAThapakSa, sAtanaya, cAranikSepa, cAra pramANa, saptabhaMgI, gugaNAsthAnaka ityAdi 17 viSayoM para bar3I gaMbhIratA se isameM vicAra kiyA hai| yaha grantha jaina Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ paiMtAlIsa ] pAja meM atyanta lokapriya evaM prasiddha hai| isakI mahattA ko jAnane ke liye niA kahanA hI paryApta hogA ki-svargIya yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgara ri jI ne dIkSA lene se pahile saubAra isa grantha kA adhyayana kiyA thaa| ... prAcIna pratiyoM ke anusAra pratimA-pUjA, puSpapUjAsiddhi, guNasthAnaka rUpa aura pApasthAnakasvarUpa ye cAra viSaya AgamasAra ke hI antargata haiN| tamApUjA aura puSpapUjA ko AgamoM ke pATha dekara siddha kiyA hai / isa grantha kI racanA saMvata 1776 kI phA0su0 3 ke dina 'maroTa zahara' meM thii| * nayacakrasAra: kisI vacana ko samajhane ke liye prathama yaha jAnanA Avazyaka hai ki 'vaha sa apekSA se kahA gayA hai|' apekSA ko jAnane ke bAda hI hama usa kathana ko hI rUpa meM samajha sakate haiN| yaha kArya naya kA hai| nayajJAna ke dvArA SaDdarzana ke raspara virodhI mantavyoM ko bhI apekSAbheda se satya samajhane kI dRSTi prApta hotI haiN| zinika bhUmikA para virodhI vicAroM ke bIca samanvaya aura samabhAva rakhate hue tya kI sarvocca bhUmikA para buddhi ko pahuMcAne kA kArya nayoM kA hai| ataH nayoM jJAna atyAvazyaka hai| isa grantha meM zrImad ne nayoM ke svarUpa ko yathAzakya ralatA se samajhAne kA prayatna kiyA hai| isa grantha kI racanA Apane zrA lavAdIkRta 'dvAdazasAranayacakra' ke AdhAra para kI hai| jaisA ki 'nayacakra sAra' / upasaMhAra meM Apane svayaM kahA hai| "dvAdazasAranayacakra' che, mallavAdIkRta vRddha, saptazatI nayavAcanA, kIdhI tihAM prasiddha / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [chiyAlIsa ] alpamattinA vitta meM, nAve te vistAra / mukhya sthUla nayabhedano, bhASyo alpa vicAra / / " zrImad ke granthoM kA adhyayana karane se yaha spaSTa ho jAtA hai ki unakA dhyeya 'pAMDitya pradarzana' kA kabhI nahIM rahA, kintu sAdhAraNa vyakti bhI tatvajJAnadvArA apanA Atma kalyANa kara sake yahI eka tamannA rhii| ataH mallavAdI kRta 'dvAdazasAranayacakra' meM vistArapUrvaka sAta sau nayoM kA varNana hote hue bhI zrImad ne apane 'nayacakra' meM alpa buddhi vAle bhI saralatA se samajha sake isake liye naya ke mukhya mukhya bhedoM para hI vicAra kiyA hai| isake alAvA isa grantha meM guNasthAnagata jIvoM ke bheda, dravyaguNa paryAyalakSaNa, paMcAstikAya kA svarUpa, saptabhaMgI, sAmAnya-vizeSa svabhAva ke lakSaNa. Adi viSayoM kA bhI acchA varNana hai| 3. vicArasAra-TIkA:-- 'vicArasAra' mUla graMtha prAkRta gAthA baddha hai| isa grantha ke do bhAga haiM(1) guNasthAnAdhikAra aura (2) mArgaNAdhikAra / (1) guNasthAnAdhikAra--yaha eka sau sAta zloka meM pUrNa hotA hai| isa adhikAra meM guNasthAnoM ke sambaMdha meM chiyAnave (96) dvAroM ko avatAraNA karate hae, baMdhasthAna, udayasthAna, udIraNAsthAna, mUlabaMdha, uttara-baMdha, yoga, upayoga, lezyA, bhAva, samudghAta dhyAna, jIvayoni, kulakoTi, pAzrava, saMvara, nirjarA Adi kA sacoTa zAstrIya evaM vizada varNana kiyA hai| mArgaNAdhikAra-yaha dau sau teraha zlokoM meM pUrNa hai| isa adhikAra meM bAsaTha mArgaNAsthAnoM kA varNana karate hue unameM baMdha udaya udIraNA prAdi dvAroM kI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ saiMtAlIsa ] sAMgopAMga racanA kI hai| sAtha hI karmaprakRtiyoM ke baMdhAdi -bhAgoM kI vidhi evaM bhAgoM kA vistRta varNana hai / pUre grantha para unhoMne svayaM saMskRta meM sundara evaM subodha TIkA likhI hai / yaha grantha bhagavatI, prajJApanA, kammapayar3I, bhASya, jinavallabha sUri kRta karmagrantha evaM devendrasUrikRta karmagrantha meM zrAye hue tat tat saMbaMdhI sabhI viSayoM kA eka sthAnIya saMgraha hai / TIkA meM sthAna sthAna para diye gaye Agama pATha evaM bhASya kI gAthAye Apake vizada AgamajJAna kI paricAyaka hai / vyAvahArika dRSTAnta evaM yantrAdi dekara isa grantha ko sarala se sarala banAne kA prayatna kiyA gayA hai| mArgaNAdhikAra 206 * zloka kI TIkA meM zrImad ne bhagavAn mahAvIra se lekara apane gurU taka kI paramparA kA sakSepa meM varNana diyA hai| isa grantha kI pUrNatA saMvat 1766 kI kArtika zukla pratipadA ko jAmanagara meM huii| isa grantha kA nirmANa rAdhanapuravAmI aaf zAMtidAsa kI prArthanA se huA / karmasAhitya ke abhyAsiyoM ko saTIka isa grantha kA adhyayana karanA caahiye| kyoMki isase saralatA se vizada bodha ho sakatA hai jaisA ki zrImad ne svayaM isake anta meM kahA hai / jiraNa sAsaraNa samayannU bhavaMti guNagAhiro ya sarvvasiM paDhati sugaMti a, laMbhaMti nAraNaladvIpo // 211 // anta meM svAdhyAya se paraMparayA mokSa phala kI siddhi batAte hue 'tattvajJAna kA bAra bAra abhyAsa karanA cAhiye isa preraNA ke sAtha Apane grantha - TIkA kA samApana kiyA hai| yadyapi zrImad ke sabhI grantha tattvajJAna me bharapUra haiM tathApi AgamasAra nayacakrasAra aura vicArasAra- ye tIna grantha to tattvajJAna ke utkRSTa namUne haiM / ina granthoM kA gaMbhIratA se adhyayana karane vAlA sugamatA se AgamoM meM praveza kara sakatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ar3atAlIsa hai| vaise to jJAnasAgara kA koI pAra nahIM hai, kintu usameM praveza pAne ke liye ye tIna grantha ati upayogI haiN| 4. vicAraratnasAra: yaha grantha "yathAnAma tathA guNa" hai| isa grantha meM 322 praznottaroM ke rUpa meM amUlya vicAra-ratnoM kA saMgraha hai| praznoM ke uttara yathAzakya sarala, zAstrIya evaM anubhava jJAna se bharapUra haiN| khaMDana-maMDana ke usa yuga meM gacchIya mAnyatAoM ke vivAdagrasta praznottaroM se dUra rahakara vizuddha AtmajJAna aura tatva jJAna saMbaMdhI sAhitya kI racanA, zrImad kI mahAn adhyAtmaniSThA evaM ucca manovRti kI sUcaka hai / prAkRta saMskRta ke prakANDa vidvAn hote hue bhI isa grantha kI bhASA meM racanA, jana sAdhAraNa ke liye ApakI hitadRSTi kI paricAyaka hai| vastuta: isa grantha kA adhyayana karane vAlA tatvajJAnI mahAsAgara ke amUlya ratnoM kA kucha bhAgI avazya banatA hai| 5. chaTaka praznottara-- vicAra ratnasAra meM to zrImad ne svayaM ho prazna uThAkara usakA uttara diyA hai / kintu isa grantha meM, rAdhanapura, tharAd evaM jAmanagara ke bhaMsAlI Adi tatvajijJAsu zrAvakoM dvArA pUche gaye praznoM ke uttara haiN| ye praznottara vistRta evaM sthAna sthAna para zAstrIya pAThoM aura sAkSiyoM se bharapUra haiM / donoM hI 'praznottara' Agama jyotiSa, paraMparA, evaM vidhi, Adi aneka viSayoM se saMbaMdhita haiN| 6. jJAna maMjarI-- yaha sattarahavIM sadI ke prakANDa vidvAn upAdhyAya zrI yazovijayajI ke suprasiddha granya para jJAnasAra para zrImad dvArA racita saMskRta bhASAmaya apUrva TIkA haiN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ unacAsa ) madi jJAnasAra upAdhyAya yazovijayajI ke prauDha prAdhyAtmika jJAnarasa kA amRtakuNDa hai to jJAnamaMjarI upAdhyAya devacandrajI ke paripakva AdhyAtmika jIvanarasa kI bahatI huI saritA hai / jJAnasAra aura jJAnamaMjarI kA sumela vastutaH sone meM sugandha jaisA hai jJAnasAra para TIkA racakara zrImad ne vAstava meM grantha kI mahattA evaM upayogitA ko bar3hAyA hai / TIkA sarvatra upAdhyAyajI ke bhAvoM kA anugamana karatI haiN| kahIM kahIM zrImad ne apane svatantra cintana dvArA unake bhAvoM ko puSTa karane kA bhI prayAsa kiyA hai| jahA~, tahA~ prayukta viSayasaMbaMdha sUktiyA~ evaM dRSTAnta viSaya ko aura adhika spaSTa kara dete haiM / jJAnasAra aura jJAnamaMjarI ko par3hate par3hate jo Atmika Ananda kA anubhava hotA hai vaha avarNanIya hai| zAbdika alaMkaraNa kI apekSA isakA bhAva bar3A gaMbhIra hai| ataH jJAnasAragrantha kI gaharAI taka pahu~cane ke liye isakA abhyAsa, avazya karanA cAhiye / isakA racanA jAmanagara meM saMvat 1766 kI kA0 su0 5 ko huI thii| 7. karmagrantha-stabaka- karma ke saMbaMdha meM jisa sUkSmatA se jaina darzana meM vicAra kiyA gayA vaimA anya kisI bhI darzana meM nahIM humA / zvetAMbara aura digambara dAnoM hI paramparA meM isa viSaya para vipula sAhitya likhA gayA hai| sAdhAraNa loga bhI kama philosaoNphI ke viSaya meM kucha samajhe isake liye sarala se sarala tarIke apanAye gae / zrImad ne bhI yaha bAta dhyAna meM rakhate hue zrI devendrasUrikRta pAMcoM karmagrantha (prAkRta meM haiM) para bhASA meM eka sarala TabA likhA hai| 5. gurUguragarjizikA stabaka-- gurU arthAt prAcArya, ve sAmAnyatayA chatomaguNa yukta hote haiN| inhIM khattIsa guNoM ko chattIsa taraha se isa grantha meM batAyA hai / mUlagrantha (prAkRtagAthAbaddha) triI vajrasvAmI ke praziSya evaM vajrasenasUri ke ziSya dvArA nirmita hai / isa para Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pacAsa ] zrImad ne varNanAtmaka sundara TabA likhA hai| guru ke liye kitanI yogyatA Avazyaka hai, isakA pUrA-pUrA khayAla isa choTe se grantha se ho jAtA hai| ataH gurupada lene se pahile jijJAsu AtmA ko ekabAra yaha grantha avazya par3hanA caahiye| 9. tInapatra ye tInoM patra sUrata kI bhAgyazAlI zrAvikAyeM jAnakIbAI tathA harakhabAI ko likhe gaye haiN| usa samaya kI striyAM bhI dravyAnuyoga jaise gahana viSaya meM kitanA rasa letI thIM-ye patra usakI sAkSI haiN| Aja jaina samAja tattvajJAna ke kSetra meM kitanA pichar3A hai. yaha do sadI pUrva zrImad dvArA likhe gaye ina patroM ko par3hane se mAlUma hotA hai| 10. caubIsI bAlAvabodha __ zrImad kI apanI caubIsI para hI yaha bAlAvabodha hai / isameM stanoM kI mUlabhAvanAoM ko vistRta rUpa se vivecita kiyA hai / zrImad ne caubIsI para svayaM bAlAvabodha likhakara anuvAdakartAoM ke liye sugamatA kara dI hai| 11. bAhujinastavana TabA-- ___viharamAna-jina stavana' meM se tRtIya bAhujinastavana para zrImad kA svakRta bbA hai| vIsI ke eka hI stavana para Apane bbA likhA yA saba para likhA isa viSaya kI koI nizcita jAnakArI prApta nahIM hai| zrImad ke prasiddha gadya-granthoM para carcA karane ke pazcAt aba unake kucha mukhya mukhya padya granthoM para bhI thor3A vicAra krleN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ikyAvana ] zrImad ko padya kRtiyA~-- gadyakRtiyoM kI apekSA zrImad kI padya kRtiyA~ vizAla saMkhyA meM haiN| Apane padya meM lambe kAvyoM se lekara saMkhyAbaddha choTe-choTe gItikAvyoM taka kI racanA bhI kI hai| adhyAtma gItA 'AtmA' aura 'usakI mukti'-ye jaina darzana ke tAttvika vivecana ke do mukhya mudde haiN| sArA vivecana inhI do ke svarUpa, sAdhana, zuddhatA evaM azuddhatA ke irda-girda dhUmatA hai| prastuta 'adhyAtmagItA' aisI hI eka AdhyAtmika racanA hai| isakI zailI dArzanika hai| isameM naya, nikSepa, aura pramANoM ke dvArA AtmasvarUpa kI vivecanA kI gaI hai| sAtha hI dharma-adharma kI carcA ke sAtha satsaMgapreraNA karmabandha kyoM aura kaise hotA hai kA vivecana hai| karmabaMdha se mukta hone ke kyA upAya haiN| ityAdi viSayoM para bhI isa grantha meM sundara vicAraNA huI hai| dharma-adharma kI vyAkhyA karate hue zrImad ne sacamuca 'gAgara meM sAgara' samA diyA hai / 'AtmaguNa-rakSaNA teha dharma, svaguNa vidhvaMsaNA te adharma' jainadharma kI sAdhanA Atmakendrita hai| prAtmA ke upayoga ke binA cAhe kitanI bhI kriyA kyoM na kI jAya, janma-maraNa ke dukhoM se chuTakArA nahIM ho sakatA / zrImad ke zabdoM meM "ema upayoga vIryAdi labdhi, parabhAvaraMgI kare karmavRddhi / paradayAdika yadA suha vikalpe, tadA puNya karma taNo baMdha kalpe / / 'prAdhyAtmagItA' ke bhAvoM kA upadezaka kauna ho sakatA hai ? isakA uttara hue tIsare padya meM Apane kahA hai ki- 'jeNe prAtamA zuddhatAMi pichANyo, tiNe loka praloka no bhAva jaannyo| / Atma-ramaNI mani jaga viditA, upadIsuteraNa adhyAtma gItA / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ bAvana ] jagataprasiddha Atma-ramaNI muni hI isake bhAvoM ke upadezaka hai| Apane paitAlosaveM padya meM jainadharma ko pahicAnakara prAtmAnaMda ko prApta karane kI sundara preraNA dI haiN| 'aho bhavya tume polakho jainadharma, jiNe pAmiye zuddha adhyAtma zarma / alpakAle Tale duSTa karma, pAmIyeM soya aAnanda marma / / ' tIsare padya meM zrImad ne isakA nAma 'adhyAtma-gItA' diyA evaM 46 veM padya meM isakA aparanAma 'prAtmagItA' diyaa| isakI racanA kA uddezya batalAte hue unhoMne svayaM kahA hai ki "AtmaguNa ramaNa karavA abhyAse, zuddha sattA rasI ne ulAse / 'devacaMdre' racI prAtmagItA, AtmaraMgI muni supratItA / / " Apane isakI racanA lIbar3I ke cAturmAsa meM kI thii| 'adhyAtmagItA' vastutaH naya-nikSepa dvArA AtmA ko jAnane aura prAtmasvarUpa ke sAdhana batalAne meM bahuta hI mUlyavAn aura preraNAdAyaka racanA hai| isakA eka-eka padya bar3A gambhIra hai| yaha eka prAtmAnubhavI santa kI svataH sphUrta (Spontonious) sAttvika vANI kI amUlya prasAdI hai| isa racanA kA pracAra bhI khUba huA / isakI bahutasI hastalikhita pratiyA~ yatra tatra bhaNDAroM meM pAI jAtI haiM / eka svarNAkSarI prati bhI hai| isa para kaIyoM ne bAlAvabodha, TabAtha Adi likhe haiN| isase spaSTa haiM ki isa racanA ko kitanA lokAdara milA hai| 1. dhyAnadIpikA catuSpadI yaha ApakI sarva prathama kRti hai| isakI racanA saM. 1766 meM mulatAna zahara meM, mimalajI bhaMsAlI Adi tatvarasika zrAvakoM ke Agraha se kI thii| isakI racanA ke samaya ApakI umra sirpha 16 varSa kI hI thaa| dhanya hai usa janmayAgI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tirepana ] ko jisane 19 varSa kI laghuvaya meM, dhyAna jaise gambhIra viSaya para bar3I saphalatApUrvaka likhanI calAkara tattvajijJAsu zrAvakoM kI jijJAsA pUrNa kii| rAjasthAnI-padyoM meM isakI racanA kI gaI hai| ____ isa grantha meM chaH khaNDa aura aThThAvana DhAleM haiN| inameM bAraha bhAvanAyeM, paMcamahAvrata, dharma dhyAna, zukladhyAna, piMDastha, rUpastha evaM rUpAtIta dhyAna ke gUDhatattvoM para pUrNa prakAza DAlA gayA hai| dhyAna viSayaka bhASA jainagranthoM meM isa grantha kA viziSTa sthAna hai| 6. dravya prakAza yaha 'dhyAnadIpikA' se paravartI racanA hai| yaha saMvat 1767 meM bIkAnera meM pUrvokta miThUmalajI bhaMsAlI Adi ke liye hI banAyA thaa| yaha vrajabhASA ke dohe savaiyoM meM Sadravya ko nirUpaNa karane vAlI sarala va sarasa kRti hai| yaha suvidita hai ki zrImad kI zailI tArkika va dArzanika hai| dravyaprakAza' meM prApane praznottara ke rUpa meM vyAvahArika dRSTAnta evaM yuktiyoM ke mAdhyama se SaDdravya kA sundara svarUpa batAyA hai| AtmanirUpaNa meM to AtmA ke sambandha meM vibhinna mAnyatAoM ko rakhakara acchI dArzanika carcA prastuta kI hai| vastuta: zrImad ke hRdaya meM mata-phanda, prAgraha aura kadAgraha kI durgandha se rahita zuddha AtmasvarUpa hI basatA thaa| unakI raga-raga meM prAtmarasa hI bahatA thA, ataH unakI vANI se sadA yahI pravAhita huA / 'dravyaprakAza' ke antima padya se yaha svataH spaSTa hai| "parasu pratIta nAhi, puNya pApa bhoti nAhiM, rAgadosa rIti nAhiM, Atam vilAsa hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ cIna ] sAdhaka ko siddhi hai ki bujjarva ku buddhi haM kI, raMjivai ko riddhi jJAna-bhAna ko vilAsa hai / sajana suhAya duja canda jyuM car3hAva hai ki, upasama bhAva yAme adhika ullAsa hai / anyamata sau phanda aise jaina Agama meM vandata hai ' devacandra', dravya ko prakAza hai / 4. snAtra pUjA -- ApakI snAtrapUjA akhila bhArata meM prasiddha hai / jaba grApa garbha meM the taba ApakI mAtuzrI ne svapna meM dekhA thA ki causaThaindra bherUparvata para tIrthaMkara bhagavAn kA janmAbhiSeka kara rahe haiN| mAnoM usa dRzya ko ciraMjIvI banAne ke liye hI Apane 'snAtrapUjA' kI racanA nahIM kI ho ? vastutaH ApakI 'snAtrapUjA' itanI bhAvapUrNa, prabhAvotpAdaka evaM citropama hai ki gAte-gAte eka ke bAda eka sArA dRzya A~khoM ke sAmane sajIva ho uThatA hai aura karanevAloM ko lagatA hai ki ve sAkSAt janmAbhiSeka meM sammilita ho rahe haiM / yadyapi zrImad se pahile bhI kavi 'depAla' ne snAtrapUjA (jisameM ratnAkarasUri kRta AdinAtha kalaza aura vacchabhaNDArI kRta pArzvanAthakalaza sammilita haiM) jayamaMgalasUri ne mahAvIra janmAbhiSeka kalaza Adi banAye the, tathApi jo ucca evaM madhura bhAva pravaraNatA, zrImad kI pUjA meM hai, vaha anyatra durlabha hai / Jain Educationa International pUraNa - kalaza zuci udakanI dhArA, jinavara aMge nhAmeM / pratama - niramala bhAva karatA, vadhate zubha pariNAme / For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pacapana ] bolate-bolate kartA kI zubha pariNAma dhArA sacamuca bar3hane lagatI haiM, putra tumhAro dhaNIya hmaaro| tAraNa-taraNa jahAja, mAta jatana karI rAkhajyo ehane / tuma suta ama AdhAra, yaha kar3I bolate to romAMca ho jAtA hai| hRdaya aise pavitra evaM madhura bhAvoM se bhara jAtA hai jo vAcAtIta hai / snAtrapUjA ke anta meM zrImad ne jo kahA ki 'bodhi-bIja aMkUro ulasyo...."arthAt isa janmamahotsava ke chanda ko jo bhavyAtmA prAdaregA, usake hRdaya meM bodhibIja (samakita) prakaTa hogaa| isakI satyatA artha ke vivekasahita snAtrapUjA karane vAle bhakta pratidina pramANita kara vastutaH zrImad kI snAtrapUjA ajor3a aura bejor3a hai| isameM bhakti kA jo prakhaNDapravAha pravAhita huA vaha itanA saghana hai ki isake bAda Aja taka jo snAtrapUjAe~ vanI ve Apako pUjA kI AnuvAdamAtra hI pratIta hotI haiN| . navapadapUjA bhakti ke kSetra meM yaha tIna mahApuruSoM kI eka madhura prasAdI hai / upAdhyAya zovijayajI dvArA racita zrIpAlarAsa ke cauthe khaNDa se kucha DhAleM lekara zrImad ne ina para ullAle likhe aura jJAnavimalasarijI ne kAvya likhe isa bhA~ti isakA narmANa huaa| isa pUjA ko jaina samAja meM bar3A Adara milaa| mahotsavoM Adi mAMgalika prasaMgoM meM isa pUjA ko prathama sthAna diyA jAtA hai aura bar3I rUcipUrvaka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ chappana ] par3hAI jAtI hai| dharmasAgara jo kI galata prarUpaNAoM ke dvArA zvetAmbara samAja meM vaimanasya kI jo darAra par3a gaI thI use sA~dhane kA yaha eka stutya prayatna thaa| 6. karmasaMvedha-- yaha grantha karmagrantha kI pUrtirUpa hai| yaha mAgadhI bhASA meM hai| yaha eka so cumottara gAthAmaya grantha hai| 7. caubIsI-- mastayogI prAnandaghanajI kI caubosI ke bAda, tattvajJAna aura bhakti rasa se pUrNa ApakI hI caubIsI mAnI jAtI hai| nisandeha ApakI caubIsI meM bhaktirasa to khUba chalakA hI hai, kintu ApakI zaMlI anya kaviyoM se sarvathA bhinna hai| mastayogI AnandaghanajI ke stavanoM maiM sahaja bhakti pravAhita huI hai| upAdhyAya yazAvijayajo kI kavitA meM prema-lakSaNA bhakti kA prAdhAnya hai| kintu Apane apane stavanoM meM paramAtmA ke vIttarAga bhAva ko akSuNNa rakhate hue, bhakti kI dArzanika mImAMsA kI hai| jainadarzana ke anusAra paramAtmA vItarAga hai| taba unakI bhakti kA kyA aucitya ho sakatA hai| isakI vyAkhyA jisa saphalatA ke sAtha zrImad ne apane stavanoM meM ko vaha anyatra durlabha hai| yahI unakI mahAna vizeSatA evaM maulikatA hai| eka-eka stavana eka-eka tIrthaMkara paramAtmA kI stutirUpa hai| yaha zrImad kI atyanta lokapriya kRti hai| isa para aneka vidvAnoM ne TIkAe~ likhI haiM / 8. atota caubIso yaha atIta-kAlIna kevala jJAnI Adi ikavIsa tIrthakara bhagavantoM kA stavanA rUpa ikavosa-bhajanoM kA saMgraha hai| isameM bhI bhakti rasa ke sAtha-sAtha jainatattvajJAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sattAvana ] kUTa-kUTa kara bharA hai| caubIsa meM tIna stabanoM kI kamI hai| ho sakatA hai, isakI pUrNatA ke liye zrImad ko samaya na milA ho / :. viharamAna-jina-vIsI yaha sImandhara prabhu Adi viharamAna bIsa tIrthaMkara kI stavanA hai| yaha bhI zrImad kI atyanta lokapriya kRti hai| - zrImad kI ye racanAyeM zraddhA, bhakti evaM tarka kA apUrva triveNI saMgama hai| ye stavana kalpanA kI korI ur3Ana mAtra hI nahIM haiM, kintu svAnubhava ko gaharAI se nikale hue labdhi vAkya haiM isIliye to unakA eka eka zabda hRdaya para sIdhA asara karatA hai| 10. vIra-nirvANa-stavana isa stavana ke liye apanI ora se kucha kahane ke bajAya nAgakumAra jI makAto ke kathana ko uddha ta kara denA hI adhika upayukta hogA "bhavya karUNa rasa thI Tapakatu vora virahanu byAna karatu zrI vIraprabhunu stavana zrImad nA sarva kAvyoM mAM prathama ubhe tevUche / enI spardhA karI zake tevAM bIjAM kAvyo sArAya gurjara-sAhityamAM gaNyAM gAMThayAM ja che, e ekaja kAvya zrImad ne amaratA bakSe tema cha / 'nAtha vihuNu sainya jyU re, vIra vihuNo re saMgha / sAdhe kuNa AdhArathI re, paramAnanda abhaMga re / / vIra prabhu siddha thayA // 'mAta vihuNo bAla jyUre, araho paraho athaDAya / vIra vihuNA jIvar3A re. Akula-vyAkula thAya re|| vIra prabhu siddha thayA / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ aTThAvana ] sundara sarodothI gavAtu sAMbhalI ne konI aAMkhomAMthI AMsU nahi Tapake ? zabde-zabde kArUNya chavAyu ch| 11. aSTapravacana mAtA kI sajjhAya jaise mAtA bar3e pyAra se bacce kA saMrakSaNa aura saMvardhana karatI hai| vaise pAMca samiti aura tIna gupti ke pAlana se saMyama kA saMrakSaNa aura saMvardhana hotA hai| ataH ye pravacana-mAtAyeM kahalAtI hai| ina sajjhAyoM meM samiti-gupti kA svarUpa batalAte hue, sAdhu jIvana ke liye unakA kitanA mahattva haiM ? isakA Apane bahuta hI AkarSaka DhaMga se varNana kiyA hai / varNana itanA saTIka hai ki isako par3hane se zrImad ke AtmajJAna evaM caritra kI paripakvatA kA saccA anubhava ho jAtA hai| ina sajjhAyoM ke rUpa meM sAdhu-dharma kA sAMgopAMga nirUpaNa prastuta kara diyaa| "jananI putra zubhaMkarI, tema e pavayaNa mAya / cAritra guNa-gaNa varddhanI, nirmala zivasugkha dAya / " gupti utsarga mArga hai aura samiti isakA apavAda hai| apavAda mArga kA sevana kisa sthiti meM praura kahAM taka ucita hai, isakA ina sajjhAyoM meM spaSTa varNana kiyA hai / sAdhu-jIvana kI zuddhi ke liye inakA nirantara svAdhyAya Avazyaka hai| 12. paMcabhAvanA-sajbhAya __ zruta, sattva, tapa ekattva aura tattva-ye pAMcoM bhAvanAyeM saMyamabhAva kI prabala AdhAra bhUmi hai / zrImad ne ina pAMcoM bhAvoM para sajjhAya banAI hai jo atyanta mahatvapUrNa hai| supta ciMtana ko jagAne ke liye isakA eka-eka zabda injekzana ka kAma karatA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ unasaTha ] zrata bhAvanA kA varNana karate hue sarva prathama "zruta abhyAsa karo munivara sadA re" kahakara nirantara jJAnAbhyAsa kI sundara preraNA dI hai| "paMcamakAle zrutabala paNa ghaTayo re, to paNa e AdhAra / 'devacandre' jinamata no tattva e re, ___ zruta sU dharajyo pyAra // " dekhiye 'tapa-bhAvanA kA bhAvapUrNa varNana "jiNa sAhU tapa talavArathI, sUDayo che ho ari moha gayaMda / tiNa sAdhu no hU~ dAsa chu, nitya vaMdu re tasapaya arviNd|" "dhanya teha je dhana gRha tajI, tana sneha no karI cheha / nisaMga vanavAse vase, tapadhArI ho te abhigraha geha // " mahAn sAdhaka bhI Apatti ke samaya (sattvahInatA ke kAraNa) dhairya kho dete haiN| ataH unake liye zrImad ne 'sattvabhAvanA' kI sajjhAya ke rUpa meM mahAn udbodhana diyA hai| yadi usakA nitya manana kiyA jAya to raga....raga meM sAttvika sAhasa kA avazya saMcAra hotA hai| re jIva ! sAhasa Adaro, mata thAo dIna / sukha-dukha saMpada ApadA pUrava karma adhIna // svajana-parijana, dhana aura zarIra ke moha meM AtmA kA bhAna bhUlanevAloM ke liye zrImad ne bar3A mArmika upadeza diyA hai 'paMthI jema sarAya mAM, nadI nAva nI rIti / tima e pariyaNa to milyo, tiNa thI zI prIti / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sATha ] cakrI hari bala pratiharI, tasa vibhava amAna / te paNa kAle saMharyA, tuja dhanezye mAna / / tU ajarAmara prAtamA, avicala guNa rANa / kSaNa-bhagura jar3a dehathI, tuja kihAM pichANa // deha-geha bhAr3A taNo, e ApaNo nAhi / tuja gRha prAttama jJAna e, tiraNa mAhe samAhi / / bAhya-saMga-parigraha kA tyAga kara dene para bhI "ego'haM natthi meM koI" -maiM akelA hUM, merA koI nahIM hai|" isa bhAvanA kI vAstavika pariNati hue binA Antarika mamattva dUra nahIM hotA / 'ekattvabhAvanA' ko sajjhAya meM usI mamattva ko dUra karane ke liye eka-eka gAthA ke rUpa meM eka-eka injekzana lagAyA hai| "prAvyo paNa tU ekalo re, jAiza paNa tU eka / to e sarva kuTumba thI re, prIta kisI aviveka re|| parasaMyogathI badha cha re, para viyoga thI mokha / teNe tajI para melAvar3o re, eka paNo nija pokha re / / parijana marato dekho ne re, zoka kare jana mUr3ha / avasara vAro ApaNo re, sahu jana nI e rUr3ha re / apanI ekatA kA saccA bhAna ho jAne para AtmasvarUpa ko nikhArane ke liye zuddha Atmatattva kA cintana karanA Avazyaka hai| tattvabhAvanA kI sajjhAya meM Apane isI bAta para jora diyA hai / ina bhAvanAoM kA mahAtmya-zrImad ke zabdoM meM "karma kataraNI ziva nisaraNI, dhyAna ThANa anusaraNI jii| cetanarAma taNI e dharaNI, bhava-samudra duHkha haraNI jii| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ikasaTha ] 13. gajasukumAla - sajjhAya isa sabhA kI tIna DhAleM hai| prathama DhAla meM zrI kRSNa ke choTe bhAI gajasukumAla kA bhagavAn neminAtha kA upadeza sunakara vairAgI banane kA varNana hai / dUsarI DhAla meM mAtA devakI aura gajasukumAla ke rAga-virAga kA dvandva aura anta meM, kumAra kA vijaya honA hai| tIsarI DhAla meM kumAra kI dIkSA aura sAdhanA kA varNana hai / bhagavAn kA upadeza sunakara gajasukumAla ko vairAgya ho jAtA hai, isakA varNana zrImad ke zabdoM meM "nemi vacana jAgyo var3avIra dhIra vacana bhASe gambhIra | dehAdika e mujaguraNa nAMhi, to kema rahevu muja e mAMhi // jeha thI baMdhAye nijatattva, teha thI saMga kare kuraNa sattva / prabhujI rahevu karI supasAya, hu~ prAvu mAtA samajAya // gajasukumAla jina zabdoM meM mAtA se anumati mAMgate haiM ve unake tIvra vairAgya ke sUcaka hai / Jain Educationa International 'mAtAjI anumati ApIye, have mujha ema na rahAya re / eka khiraNa avirata doSa nI, bAtaDI vacana na kahAya re // mAtA saMyama kI duSkaratA dikhAkara bAlaka ko rokanA cAhatI hai, taba gajasukumAla ne jo kucha kahA vaha bar3A mArmika hai / usake Age mAtA ke kucha kahane kA avakAza hI nahIM rkhaa| 'mAtajI nijaghara prAMgaNe, bAlaka rame nirabIha re / tema bhuja prAtama dharma meM, ramaraNa karatAM kisI bIha re / ' mathI koI adhiko huve, mAnIye tAsa vacanna re / mAtAjI kAMI navi bhAkhiye, mAhare saMyame manna re / / For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAsaTha ] anta meM gajasukumAla dIkSA le lete haiM aura prabhu se zIghra hI mokSa milane kA upAya pUchate haiN| taba bhagavAna unheM ekarAtri kI pratimA svIkArane ko kahate haiN| bhagavAn kI AjJAnusAra zivarasika bAlamuni zmazAna meM jAkara kAyotsarga, meM lIna ho jAte haiN| unake bhAvI sasura 'somila' ko jaba isa bAta kA patA par3A to vaha bar3A kruddha hotA hai aura pratizodha kI bhAvanA se muni ko DhU~r3hatA huA vahAM pahu~ca jAtA hai| krodhAveza meM somila bhAna bhulA huA thA ataH vaha pAsa hI tAlAba se golI miTTI lAkara bAlamuni ke sira para sigar3InumA banAkara usameM jalate hue aMgAre rakha detA hai| deha dharma va prAtmadharma ko bhalo-bhA~ti pahicAnane vAle mahAmuni kI usa asahya pIr3A meM bhI bhAvanA dekhiye-- dahanadharma te dAha je agani thI re, hu~ to parama adAjha agAha re| je dAjhe te to mAharo dhana nathA re akSaya cinmaya tattva pravAha re / / 14. prabhaMjanA-sajjhAya isameM vidyAdhara kumArI prabhaMjanA ke acAnaka jIvana parivartana kA rocaka varNana hai| prabhaMjanA ke svayaMvara kI taiyArI ho rahI hai| vaha eka hajAra sakhiyoM ke sAtha ghUmane jA rahI hai| rAste meM acAnaka subratA sAdhvIjI saparivAra unako milatI haiM / ziSTAcAra ke nAte kanyAyeM unheM namaskAra karatI haiN| kanyAoM kA apUrva ullAsa dekhakara sAdhvIjI unheM usakA kAraNa pUchatI haiN| taba kanyA kahatI hai ki "vinaye kanyA vInave, vara varavA icche re lo|" tyAgI AryAM ko isase bar3A Azcarya hotA hai aura ve kahatI haiM ki Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . [ taresaha 'ezyo hita jANo tume, ethI navi middhi re lo| viSaya halAhala viSa jihAM, zo amRta buddhi re lo|' prabhaMjanA kI AtmA AsannabhAvI hai| ataH vaha sAdhvIjI kI bAtoM kA marma bar3I gambhIratA se jAnane meM lIna hai| yahI kAraNa hai ki sakhI ke yaha kahane para ki"abhI to jo socA hai, vaha kro| bAda meM dharma kI bAta socnaa|" prabhaMjanA jhaTa se kaha detI hai ki-- 'prabhaMjanA kahe he sakhI, e kAyara prANI re lo| dharma prathama karavo sadA, 'devacandra' nI vANI re lo| catura sAdhvIjI bhI apane kathana kA prabhaMjanA ke dila meM asara hotA dekhakara use saMsAra kI asAratA, saMbaMdhoM ko anityatA aura prAtmA kI nityatA batAtI haiN| isase prabhaMjanA kI supta cetanA ekadama jAma uThatI hai| "prAyo prAyo re anubhava Attamaco prAyo / " zuddhi nimitta avalaMbana bhajatAM, AtmAlaMbana pAyo re / / jJAnadhArA meM Age bar3hate-bar3hate anta meM use kavala jJAna ho jAtA hai / hajAra sakhiyAM bhI vahAM hI dIkSita ho jAtI haiN| sArA varNana tattvajJAna se bharapUra hone ke sAtha-sAtha bar3A sajIva hai / sajjhAya-pAThaka adhyAtma rasa ke prAsvAdana ke sAtha dRzya kA sAkSAtkAra bhI karatA jAtA haiN| 15. sAdhupada svAdhyAya-- isa zIrSakavAlI do sajjhAye haiN| eka to 'jagat meM sadA sukhI munirAja aura dUsarI 'sAdhaka sAdhajyo re' hai| isameM zrImad ne sAdhu ko RjutA aura samatA kI sAdhanA se nispRha, nirbhaya, nirmama aura pavitra banakara Atma sAmrAjya (mokSa) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [causaTha] prApta karane kI sadazikSA dI hai / donoM meM sAdhujIvana ke sukhoM kA anubhava gamya varNana kiyA hai| usameM se kucha udgAra ye haiN| jagat me sadA sukhI munirAja ||tter|| 'para vibhAva pariNati ke tyAgI, jAge Atma samAja, nijaguNa anubhava ke upayogI, jogI dhyAna jahAja / nirbhaya, nirmala, citta nirAkula, vilage dhyAna abhyAsa, dehAdika mamatA savi vArI, vicare sadA udAsa / / heya tyAgathI grahaNa svadharma no re, kare bhogave sAdhyA, svasvabhAvarasiyA te anubhave re, nijasukha avyAbAdha / nispRha, nirbhaya, nirmama, niramalAre, karatA nija sAmrAjya, devacandra ANAye vicaratA re, namiye te munirAja // anya-upalabdhakRtiyA~ (1) ekavIzaprakArI pUjA (2) aSTa prakAro pUjA (isakA khopajJa TabbA bhI hai) (3) sahastrakUTa jinastavana (4) prAnandaghana caubIsI meM 'dhra vapadagamI ho svAmI mAharA' se prAraMbha honevAlA pArzvanAtha prabhu kA stavana aura (5) vIra jiNesara caraNe lAgu yaha mahAvIra prabhu kA stavana ye donoM hI zrImad ke hI banAye hue haiN| yogIrAja jJAnasArajIkRta AnaMdadhana caubIsI ke bAlAvabodha se yaha spaSTa hai|' inake ati rikta prastuta saMgraha' kI (......) racanAyeM haiN| isa prakAra zrImad ne zrutajJAna kA khUba sevA kI hai / kucha ApakI amudrita kRtiyAM bhI yatra tatra bhaMDAroM meM upalabdha hotI haiN| 1. dekho nAhaTAjIkRta jJAnasAra granthAvalI kA jI0 pR0 66 se 102. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ peMsaTha ] amudrita kRtiyA~ (1) adhyAtmaprabodha (hitavijaya paM0, ghANerAva), isakI nakala nAhaTA lAibrerI, bIkAnera meM hai) (2) adhyAtmazAntarasa varNana (3) udaya-svAmittva paMcAzikA (kharataragaccha jJAna bhaMDAra, jayapura) (4) tattvAvabodha ('vicArasAra' meM isakA ullekha hai) (5) daNDaka bAlAvabodha (nAhaTA bhaMDAra, bIkAnera) (6) kuMbhasthApanA bhASA (kharataragaccha jJAnabhaMDAra, jayapura) (7) saptasmaraNa TabbA (8) dezanAsAra (8) sphuTa praznottara / inake atirikta zrImad kI anya koI kRti kisI ko kahIM upalabdha huI ho to avazya sUcita kreN| bhImad kI kRtiyoM para anyakRta bAlAvabodha vivecana Adi zrImad kI adhyAtmagItA para sarvAdhika kArya huaa| isa para eka bhASA TIkA (bAlAvabodha) zrImad AnaMdaghanajI kI caubIsI aura padoM para vivecana likhane vAle mastayogI jJAnasArajI ne saM0 1880 kI ASAr3ha sudI 13 ko bIkAnera meM banAI thii| jJAnasArajI adhyAtma-marmajJa vidvAn santa the| bAlAvabodha ke prArambha aura anta meM isa racanA kA mahattva aura guNa varNana karate hue unhoMne likhA hai kharatara prAcAraja gaNe dIpacanda tsusiis| devacandra candrodayI saMvegika tanu sIsa // jina vacanAmRta pAnakara racanA racI rasAla / kyoM na hoMhi jala sIMcanAM, harI tarUna kI DAla / / adhyAtama-gItAkarI karI vivaraNa nahIM kIna / Agraha te vivaraNa karU, paM mati teM ati chIna // Azaya kavi ko ati kaThina, ati gaMbhIra udAra / vajra udadhi suramaNi ramaNi, upameyopama dhAra / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [chAsaTha ] sthAna-sthAna para jJAnasArajI ne apanI laghutA batAte hue, svatantra samAlocanA bhI kI hai| apanI samAlocanA meM unhoMne zrImad ko mahApaNDita, mahAkavirAja Adi vizeSaNoM dvArA saMbodhita kiyA hai aura yahA~ taka likhA hai ki'e vartamAna vissai varaso nA kAla mAM ehavA kavirAjAna anya thor3A giraNAya tehavA thayA ne jAraNapaNo paNa ati vizeSa hatU nai hUM mahAmaMda buddhi zAstra no parijJAna kimapi nahi lehathI choTe muhe moTAmonI bAta kima likhAya paNa zrAvaka ne ati prAgraha meM Tabbo karavA maaNddyo|" jJAnasArajI kA yaha bAlAvabodha marmasparzI paura bodhadAyaka hai| jJAnasArajI ke bAda tapAgaccha ke amI kuMvara jI ne saM0 1882 kI ASAr3ha vadI 2 ko pAlI nagara kI zrAvikA lADUbAI ke paThanArtha bAlAbavodha kI racanA kI jo ki 'adhyAtma jJAnaprasAraka maMDala' pAdarA se saM0 1978 meM zrImad ke 'AgamamAra' ke sAtha prakAzita ho cukA hai| tIsarA TabbA sUrata meM zrI mohanalAlajI ke jJAna bhaMDAra meM hai / ajJAtakartRka cauthA TabbA "devacandra bhAga-2" meM prakAzita hai| kucha hI varSoM pUrva isa para gujarAtI vivecana muni zrI kalApUrNa vijayajI (abhI vAgar3a sampradAya ke prAcAya haiM) ne likhA jo DA0 umarasI pUnasI deDhiyA ne aMjAra se prakAzita kiyA hai / hindI bhASA meM isakA sarala aura saMkSipta vivecana zrI kezarIcandajI dhUpiyA kA saM0 2026 meM kalakattA se prakAzita huA jisameM vidvAn manISI zrI agaracandajo nAhaTA ne bhUmikA likhI hai| zrImad ko snAtrapUjA para prathama hindI anuvAda zrI candanamalajI nAgaurI ne va dUsarA zrI umarAvacandajI jaragar3a ne kiyaa| ye donoM hI anuvAda jinadattasUri sevA sagha bambaI se prakAzita ho cuke haiN| zrImad kI pattamAna caubIsI' kA bhI saMkSipta hindI anuvAda jaragar3a jI ne hI kiyA hai| vaha bhI ukta saMsthA se hI prakAzita hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sar3asaTha ] zrImad kI pratIta caubIsI para zrAvakavayaM manasukhalAlajI ne saM0 1965 meM dAhoda meM gujarAtI meM bAlAvabodha banAyA / isameM zrImad dvArA racita 21 hI stavana haiM, manasukhabhAI ne tIna stavana svayaM banAkara caubIsa kI pUrti kI hai| vIsI kA anuvAda manasukhabhAI ke hI sahayogI va ziSya zrI santokacandrajI ne saM0 1966 meM dAhoda meM kiyA / ye donoM 'bAlAvabodha' saM0 1967 meM 'sumati prakAza' grantha meM prakAzita ho cuke haiN| isake bAda bIkAnera se alaga-alaga rUpa meM krama se saM0 2006 va 2007 meM prakAzita hue| zrImad ke AgamasAra kA hindI anuvAda bahuta varSoM pUrva yogIrAja zrI cidAnandajI mahArAja ne kiyA thA, jise jamanAlAlajI koThArI ne abhayadevasUri pranthamAlA se prakAzita karavAyA thaa| isake bAda vidvavarya prAnaMda sAgara sUrIzvarajI kRta hindI vivecana ke sAtha prastuta grantha sailAnA (ma0 pra0) se prakAzita huaa| nayacakrasAra kA hindI rUpAntara phalodI se prakAzita huA hai| 'sAdhu pada svAdhyAya' nAmaka donoM sajjhAyoM para yogIrAja jJAnasArajI ne hindI bhASA meM vidvattApUrNa evaM samAlocanAtmaka vistRta TabbA likhA hai| isake prAdhAra para saMkSipta hindI bhAvArtha kezarIcandajI dhUpiyA ne taiyAra kiyA, jo zrImad devacandra granthamAlA kalakattA se 'paca bhAvanAdi sajjhAyasArtha meM prakAzita huA haiN| 'bhaSTapravacanamAtA sajjhAya' para gujarAtI anuvAda evaM 'paMcabhAvanA sajjhAya para ajJAtakartRka TabbA hai| saM0 2020 meM donoM para nemicandrajI jainakRta hindI bhAvArtha kalakattA se prakAzita huA hai| va 'bar3I sAdhu-vaMdanA' kA sthAnakavAsI samudAya meM bahuta Adara huA haiN| ve hoga isake 4-5 saMskaraNa nikAla cuke hai / saM0 2006 meM zrI madhukara munijI ke nuvAda va kavi zrI amaracandrajI kI bhUmikA sahita eka saMskaraNa nikAlA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ar3asaTha ] zrImad kI 'bIpI' ke eka stavana para paMDita sukhalAlajI ne anuvAda likhA hai, jo kAzI se prakAzita huA thaa| - inake atirikta yadi kisI ko zrImad kI kisI kRti para, anuvAda yA vivecana upalabdha ho to kRpayA, avazya sUcita kreN| zrImad ko bhASA-zailI rAjasthAnI to ApakI mAtR-bhASA ho thii| saMskRta-prAkRta meM Apane pANDitya hAsila kiyA thaa| anya bhASAoM kA jJAna to jaise-jaise ApakA bhramaNa kSetra vistRta hotA gayA vaise-vaise bar3hatA gayA tathA racanAoM meM una ko sthAna milatA gayA / 1. zrImad kI ra nAmoM ko bhASA kI kasauTI para kasane se pahile eka bAta dhyAna meM rakhanA atyAvazyaka hai, tabhI unake prati nyAya kiyA jA sakatA hai| zrImad kevala lekhaka yA kavi hI nahIM the / ve adhyAtmajJAnI santa the| ataH racanA karane kA unakA dhyeya pANDitya-pradarzana kA yA mAtra vAha....vAha lene kA nahIM thA kintu sAdhAraNa loga bhI tattvajJAna meM rasa le sakeM, imaliye use sarala se sarala rUpa me prastuta karane kA thaa| yahI kAraNa hai ki saMskRta aura prAkRta ke prakANDa vidvAn hote hue bhI Apane kucha racanAoM ko chor3akara sabhI racanAyeM bhASA meM kii| , ApakI saMskRta aura prAkRta choTe-choTe vAkyoM aura prAyaH samAsa rahita choTe 2 padoM ke kAraNa bar3I sarala hai / anarthaka alaMkaraNa aura pAMDitya pradarzana ke jhUThe moha meM bhAvoM kI garimA kama karane ko kahIM bhI koziza nahIM kI gii| ___ bhASA-granthoM meM, ApakI pUrvavartI racanAyeM to rAjasthAnI yA purAnI hindI meM haiM kintu paravartI racanAyeM gujarAto meM yA gujarAtI-bahula hai| kAraNa 1777 se antima samaya taka arthAt 33-34 varSa ke dIrghakAla taka Apa gujarAta meM hI vicarate Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ unhattara ] he / ataH racanA meM gujarAtI kA AnA svAbhAvika hI thaa| bhramaNazIla-jIvana hone ke nAte anya bhASAyeM jaise marAThI, apabhraMza, vraja ityAdi ke zabdoM kA bhI prayoga honA svAbhAvika hI thaa| ApakI snAtrapUjA stavana-evaM sanjhAyoM meM prayukta tumaco, amaco, ama ima mabhisesa 'ucchama' ityAdi zabda marAThI aura apabhaMza ke haiN| 'dravyaprakAza' to jabhASA bahula hI hai / dekhiye zrImad ko brajabhASA paTutA pApako na jAne, parabhAva hI ko prApA mAne, gahi ke ekAMta-pakSa mAcyo he gahala meM / bharama meM paryoM rahe, punyakarma hI ko ceta vahe ahaMbuddhi bhAva thaMbha jyu mahala meM / kugatisu Dare sadgati hI kI icchA kare, karanI meM thira ho ke cAhe mokSa dila meM, syAdvAda bhAva binu aiso jo mithyAttva bhAva / heyarUpI kahyo jJAnabhAva ke adala meM, isa prakAra zrImad kA bhASA-jJAna vistRta hai| kahIM kahIM to eka hI gAthA meM gujarAto, saMskRta-tatsama, prAkRta evaM rAjasthAnI kA saphala prayoga kiyA hai| khiye zrI torthapatino kalasa majjana, gAiye sukhakAra / nara-khitta maMDaNa duha vihaMDaNa, bhavika mana prAdhAra / / 'tIrthapatti no' meM gujarAtI pratyaya hai| 'majjana saMskRta tatsama zabda hai| vitta' 'duha' aura 'vihaMDana' prAkRta hai, zeSa saba rAjasthAnI hai| saMskRta prAkRta ke kANDa vidvAn hote hue bhI hindI, rAjasthAnI evaM gujarAtI meM likhakara Apane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " [ sattara ] bhASA-sAhitya kI vipula sevA ko hai tathA bhASA-vijJAna ko dRSTi se mahattvapUrNa sAmagra prastuta kI hai| janmajAta rAjasthAnI hote hue bhI gujarAtI bhASA meM prAparka paripakvatA Azcaryajanaka haiN| Apake gadya aura padya donoM hI bhASA ko kliSTattA aura kRtrimatA se dUra sarala aura bhAvavAho haiN| ApakI zailI sarala, subodha TaMkasAlI sonA haiN| no kura kahanA hai, use alpa aura anurUpa zabdoM meM kaha diyA hai| kahIM bhI dikhAve ko sthAna nahIM hai| gujarAto gadya ke vyavasthita vikAsa se der3ha (150varSa) sadI pUrva saphalatA sAtha gadya likhakara gurjaragirA para Apane anahada upakAra kiyA hai / zrImad kA saMgIta jJAna-- AbAla-gopAla ko saMgIta jitanA AkarSita kara sakatA hai, utanA aura koI zAstra nahIM kara sktaa| bhAvoM ko tanmaya kara dene kI jo zakti saMgIta meM hai anya kisI meM nhiiN| isIliye to bhASA-sAhityakAroM ne jana sAdhAraNa ko AkRSTa karane ke liye apane bhAvoM ko vividha rAga-rAginiyoM meM gUthA hai| zrImad ne bhI saMgIta ko prabhAvazAlotA ko khUba pahicAnA aura apanI bhakti vairAgya aura upadeza ko unmukta gaMgA-pravAha se nirmala geya-gItoM ke rUpa meM khUba bahAyA hai| ApakA rAga rAginI viSayaka jJAna bhI acchA thaa| AzAvarI, dhanyAzrI mArU goDo, horo, velAvala, ityAdi zAstrIya (Classical) rAga-rAginiyoM ke sAtha gujarAtI, mAravAr3I. mevAr3I Adi dezoM meM prasiddha deziyoM kA bhI acchA jJAna thaa| rAga-rAginiyA~ aura deziyoM ke alAvA saMskRta-prAkRta aura hindI ke dohA sevayA, kavitta ullAlA caupAI Adi chandoM ke jJAna meM bhI Apane acchI nipuNata prApta kI thii| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ikahattara zrImada kI kavittva-zakti-- zrImad kI racanAyeM dravyAnuyoga evaM adhyAtma-pradhAna hone se unameM alaMkArika kAvya kalA kA darzana yadyapi pade pade nahIM hotA, tathApi bhakti-stavanoM ke rUpa meM jo amUlya prasAdI unhoMne dI usameM unakI kavittva zakti kA acchA darzana ho jAtA haiN| tathA unakI kavittva-zakti ko kucha maulika vizeSatAyeM sAmane AtI haiN| sarvocca-dArzanika tattvoM ko bhI gItikA meM bA~dhakara sahajabhAva se sarasa banAdenA yaha zrImad dvArA hI saMbhava ho sakA hai| ApakI caubIsI kA prathama stavana 'RSabha jiNaMdazuprItar3I' tarka, pAMDitya aura kavittva-zakti kA bejor3a namUnA hai| RSabha jiNaMda zu prItar3I, kema kIje ho kaho catura vicAra / isake dvArA, prabhu vItarAga hai, unase prema kaise ho sakatA hai| isa prazna ko upasthita kara prema karane kI sabhI saMbhAvanAoM kI uttprekSA karate hue Age bar3hate jAte haiN| kintu jainadarzana kI rIti nIti sabako asvIkRta kara detI haiN| phira svayaM hI catura-bhASA meM samAdhAna kara dete haiM ki - prIti anaMtI para thakI, je tor3e hote jor3e eha / parama purUSathI rAgatA, ekattvatA ho dAkhI guNageha / / ApakI upamAyeM vAstava meM anupama haiM / vyAvahArika-jhotra se saMcita kiye gaye upamAnoM ko dharma aura darzana kI vyAkhyA ke liye upayogI banA lenA zrInad kI nijI vizeSatA hai| sAtha hI ve upamAna kitane saTIka haiM, isakA udAharaNa dekhiye prabhu ke stavana meM 'bIje vRkSa anaMtatAre lAla, prasare bhUjala yogare vAlhesara / tima muja prAtama saMpadA re lAla, pragaTe jina saMyoga re / / vAlaM sara / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ bahattara ] jaise bIja ke aMkurita hone ke liye bhU aura jala kI AvazyakatA hai, base hai Atma guNoM ke vikAsa ke liye prabhu ke AlaMbana kI AvazyakatA hai| saTIkatA ya hai ki -- nAnyaH panthAH" kI pratIti bIja, vRkSa aura jala ke saMbaMdha kI vizeSata se hotI hai| isI prakAra anantanAtha stavana meM bhavadava ho prabhu bhavadava tApita jIva, tehane ho prabhu tehane amRtaghana smiijii| mithyA viSa ho prabhu mithyA viSa nI khIva, haravA ho prabhu haravA jAMgulI mana ramIjI / / yahAM ananyatA kI pratIti tApa aura vRSTi, viSa aura jAMguli (gArUDI) / saMbaMdhoM ke kAraNa hI hai| AdhyAtmika purajoza (Enthusiasm) se bharapUra ApakA dIpAvalI kA rUpakama varNana dekhiye-- Aja mAre dIvAlI thaI sAra, jinamukha dIThA thii| anAdi vibhAva timira rayaNI meM, prabhu darzana AdhAra re|| jinamukha dIThe dhyAna ArohaNa, eha kalyANaka vAtare / prAtamadharma prakAza cetanA, 'devacandra' avadAta / / prabhu kI bhaktipUrNa stavanA ke sAtha ve viyoga aura vichoha ke varNana ko meM bhUle nahIM haiN| jisa gaMbhIratA ke sAtha Apane, rAjImatI va gautama ke zabdoM viyoga kA varNana kiyA hai, vaha sAhitya nidhi kA anamola * ratna hai| vIrapra nirvANa stavana meM unakI viraha - vyathA dekhiye-- mAta vihUNo bAla jyU re, araho paraho athar3Aya / vIra vihUNA jIvar3A re, prAkula-vyAkula thAya re vIraprabhu siddha thayA / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [tihattara ] viyoga kA yaha varNana kitanA svAbhAvika hai-- saMzaya chedaka bIrano re, viraha te kema khamAya / je dIThe sukha upaje re, te viNa kema rahevAya re // - vIrapramu siddha thayA...........gautama svAmI ke zabdoM meM viraha vyathA- he prabhu muMja bAlaka bharaNIjI, sye na jaNAyu prAma / mUkI syeM mane kegalojI, e nipAvyo kAma nAtha jI moTo tU AdhAra / viyoginI rAjula kI, viraha vyathA dekhiye "vAlAjI vInatar3I eka mArI, dhIrU bole rAjula nArI re / hai dAsI chu zrI. prabhujInI, prabhu cho para upakArI re // 1 // prabhu ke viyoga meM rAhula kI dayanIya dazA dekhiye / prakRti ke sukhada bhAva bhI, usake liye dukhadAyI ho gaye haiM / meghaghaTA, papIhA kA piu-piu bolanA, jaladhArA, vijalI, manda pavana Adi prakRti ke komala rUpa usake liye kaThora bana gaye haiN| "pAyo rI ghanaghora ghaTA karake (2) rahata papIhA piu piu piu piu sara dharake // 1 // vAdara cAdara nabha para chAi, dAminI damatakI jharake / - megha gaMbhIra guhira atti gAje, virahinI citta tharake // vyavahArika dRSTAntoM ke dvArA apane bhAvoM ko spaSTa aura puSTa karane kI Apako kSamatA dekhiye ajakulagata kesarI lehare, nijapada siMha nihAla / tima prabhu bhakta bhavi leha re, Atama zakti saMbhAla / / ajita jina tArajo re............ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [cauhattara] bakarI ke Tole meM palA huA siMha zAvaka apane svarUpa ko bhUla jAtA hai| kintu apane sajAtIya siMha ko dekhane se use punaH nija rUpa kA bhAna ho pAtA hai| usI prakAra prabhu bhakti se bhavya jIva bhI apanI vismRta Atma zakti ko pahicAna kara prApta kara letA hai| yahAM prAtma zakti kI smRti meM, prabhu bhakti ke aucitya ke sAdhaka bhrAnta siMha zAvaka kA dRSTAnta kitanA upayukta hai| saMvAdoM ke dvArA rUpaka jaisA Ananda prastuta karane meM zrImad siddhahasta haiN| Apako prabhaMjanA, gajasukumAla Adi kI sajjhAyeM isake jvalanta udAharaNa haiN| anuprAsa kA prayoga sarvatra svAbhAvika gati se, saMgItAtmakatA kA vAtAvaraNa utpanna karate haiN| kalApakSa kI apekSA ApakA bhAvapakSa atyanta mahatvapUrNa hai| tatvajJAna ke bIca bIca sundara komala bhAva taraMgoM kA spandana hRdaya ko prAhalAdita kara detA hai| ApakI racanAoM meM arthagaurava kI vizeSatA hai| ve pAThakoM ke mAnasa-paTala para una vicAroM ko aMkita kara denA cAhate the, jinase vaha sAdhAraNa mAnava kI tuccha-pravRttiyoM se pare ho jAya aura use svayaM apane vyaktitva ko udAtta banAne kI preraNA prApta ho| zrImad kI kavitA gaMgAjala kI taraha askhalita gati se bahatI haI kahIM bhAva yA rasa kI dhArA bahAtI hai to kahIM prazAMta sarovara ke samAna sthira aura gaMbhIra hokara mAnava jIvana kI vizrAMti kI chAyA dikhAtI hai / sacamuca ApakI kavitA meM hRdaya kI saccI svAbhAvika preraNA bharI par3I hai| ApakI vANI Apake vyaktitva kI garimA se otaprota hai| zrImad kI bhakta dazA zrImad uccakoTi ke paramAtmabhakta mahAtmA the| Apane apane stavanoM meM bhaktirasa ko khUba bhaayaa| kintu zrImad kI bhakta dazA para vicAra karane se pUrva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pacahattara] 'unakI bhakti-paddhati ke bAre meM kucha vicAra kara lenA ThIka rhegaa| kyoMki unakI zailI anya kaviyoM se sarvathA bhinna hai| unakI bhakti para jaina- tatvajJAna kA gaharA prabhAva najara AtA hai| phalata: ApakI bhakti meM, dUsare kavi jaise bhAvAveza meM jainatva ko bhUlA gaye haiM, vaha bAta najara nahIM aatii| - Izvara viSayaka jaina evaM janetara dRSTikoNa meM mUlabheda yahI hai ki ve Izvara ko eka sRSTikartA evaM phalapradAtA mAnate haiN| jaba ki jaina mAnyatAnusAra isa pada kA ThekA kisI eka vyakti kA nahIM hotA kintu koI bhI vyakti sAdhanA dvArA prAtmavikAsa kara, isa pada ko pA sakatA hai / Izvaratva prApta kara lene para phira kucha karanA zeSa nahIM rhtaa| ataH ve na kisI para rIjhate haiM, na kisI para khIjhate haiN| na kisI ko tArate haiM, na kisI ko rulAte haiN| pratyeka jIva apane bhale bure ke liye svatantra hai| vaha apane hI karmoM ke phalasvarUpa sukha - duHkha ko bhogatA hai evaM apane hI prayatnoM dvArA karmoM se mukta ho svayaM paramAtmA bana jAtA hai| __ taba prazna hotA hai ki prabhu bhakti kyoM kI jAya ? kyoMki ve vItarAga haiN| ve na kisI ko tArate haiM, na ki kisI ko DubAte haiM / ___ isakA samAdhAna yaha hai ki-kAryasiddhi ke do kAraNa hai-eka upAdAna, dUsarA nimitta / yadyapi mUla kAraNa to upAdAna hI hai, tathApi nimitta kA sthAna bhI kAryaniSpatti meM mahatvapUrNa hai| mukti kA upAdAna kAraNa to svayaM AtmA hai, arthAt ghAtmA kA prayatna evaM purUSArtha hai kintu prabhu bhakti Adi Atma zuddhi meM nimitta hone ke nAte atyanta mahatvapUrNa hai| upAdAna kI zuddhatA evaM vikAsa ke liye nimitta kA avalambana Avazyaka hai aura vahIM bhakti kA avakAza hai| prabhu se hameM na kucha lenA hai kucha mAMganA / kintu unakA darzana kara apane svarupa kA darzana karanA hai| unakA guNagAna kara apane guNoM ko saMvAranA hai / unake jIvana va upadezoM se preraNA grahaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ chihattara kara hama apane Atma vikAsa kA mArga prazasta karanA hai tathA tadanurupa jIvana banAne ke liye prayatnazIla honA hai| zrImad kI bhakti para isa mAnyatA kA gaharA prabhAva hai| vItarAgatA ke prAdarza ko akSuNNa rakhate hue unhoMne bhakti kI hai| zrImad ne apane stavanoM meM isa tattva ko punaH punaH jisa prakAra spaSTa zabdoM meM duharAyA hai, vaisA anya kisI ne prakAzita kiyA ho, najara nahIM aataa| yahI unako bhakti kI mahAna vizeSatA va mauli. katA hai| jaisA ki unhoMne gAyA hai| prabhujI ne avalaMbatA, nija prabhunA ho pragaTe guNarAsa / devacandra nI sevanA, Ape muja ho avicala sukhavAsa // ' prabhu pAlaMbana rUpa hai| unake nimitta se apanI prabhutA prakaTa hotI hai| isa gAthA meM yahI bhAva spaSTa kiyA hai| . prabhu ke nimitta se apane svarUpa ko smRti hotI hai tathA use pAne kI preraNA milatI hai| isa tatva ko zrImad ne kitanI spaSTatApUrvaka vyakta kiyA hai| jaise prabhu prabhutA saMbhAratA, gAtAM karatAM guNagrAma / sevaka sAdhanatA vare, nija saMvara pariNati pAma re / / prabhu dIThe muja sAMbhare, paramAtama pUrNAnanda / zrImad kI bhakti ke AdhArabhUta mukhya tIna tatva hai- 1. prabhu kI prabhutA 2. apanI laghutA 3. paramAtmA ke prati ananya samarpaNa bhaav| unake stavanoM meM ye bhAva pade pade mukharita hue haiM / zrImad ke hRdaya meM prabhu ko prabhutA ke prati ananya zraddhA hai| prabhu ko prabhutA anaMta haiN| usa anaMta prabhutA ko batAne meM bhI ve asamartha hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sittahattara ] "zItala jinapati prabhutA prabhunI, muja thI kahiya na jAyajI // " kyoMki sArA vizva vidhAna (Cosmic Order) unakI AjJA ke AdhIna' hai| "dravya kSetra ne kAla bhAva guNa, rAjanIti e cAra jii| trAsa vinA jar3a-cetana prabhunI, koI na lope kAra jii||" ataH unheM pUrNa vizvAsa hai ki anaMta prabhutA sampanna prabhu ko samarpita hone meM hI unakA kalyANa hai| ema anaMta prabhutA saddahatAM, arce je prabhu ruupjii| devacandra prabhutA te pAme, paramAnaMda svarUpajI / / || zItala jina-stavana / prabhu ko samarpita hone meM hI saccA Ananda hai, yaha batalAte hue kavi ke hRdaya kI bhakti dhArA phUTa par3atI hai| moTA ne utsaMga, baiThA ne sI cintA / tima prabhu caraNa pasAya, sevaka thayA nizcintA // arthAt bar3oM ke goda meM baiThe ko kyA cintA hai ? vaise prabhu ke Azraya meM bhakta nizcinta hai| prabhu ke prati unake zraddhA samarpaNa meM anya kisI ko jarA bhI avakAza nahIM hai| unake to eka hI sAhiba hai| 1- arthAt prabhu kI jJAna-pariNati se viparIta saMsAra kA koI bhI padArtha cAhe vaha jar3a ho, cAhe cetana ho, kadApi pariNata nahIM hotaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [aThahattara ] "tuja sarikho sAheba malyo, bhAMje bhava-bhrama Teva lAla re / puSTAlaMbana prabhu lahI, koNa kare, para seva lAla re // zrImad meM Atma-laghuttA kA bhAva kUTa kUTa kara bharA hai| ve apane doSoMavaguNoM ko binA kisI hicakicAhaTa ke prabhu ke sammukha svIkAra karate haiM tathA apane uddhAra ke liye pramu se, bar3e hI mArmika zabdoM meM vinamra prArthanA karate haiN| tAra ho tAra prabhu muja sevaka bharaNI, jagatamAM, eTalu sujasa lIje / dAsa-avaguNa bharyo jAraNI potA to, dayAnidhi ! dIna para dayA kIje / / 'tAgjo bApajI virUda nija , rAkhavA, dAsanI sevanA rakhe josho|" // mahAvIra stavana / prabhu ke prati bhakta-kavi kA prema kitanA sahaja hai-- __ "hai indra candra narendra no, pada na mAMgu tilamAta / mAMgu prabhu muja mana thakI, na vIsaro kSaNamAtra // " prabhu ke prati unakA ananya premAnurAga kabhI-kabhI unheM darzana ke liye utkaMThita kara detA hai, kAza ! unake tana meM pAMkha aura citta meM prAMkha hotI ! . . "hovata jo tanu pAMkhar3I, Avata nAtha hajUra lAla re| jo hotI citta prAMkhar3I, dekharaNa nitya prabhu nUra lAla re // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ unAsI / - bhakta kavi kI komala-bhAvanAmoM kA mAdhurya dekhiye "prabhu jIva-jIvana bhavyanA, prabhu muja jIvana-prANa / tAhare darzane sukha lahaiM, tUM hI ja gati sthiti jANa // dhanya teha je nita praha same, dekhe zrI jinamukha caMda / tuja vANI amRta rasa lahI, pAme te paramAnaMda // " prabhu ko pAkara unakI sArI mithyA vAsanA evaM vitRSNA dUra ho gaI hai / unheM aura kucha bhI nahIM cAhiye "dITho suvidhi jimaMda, samAdhirase bharyo ho lAla || s.|| bhAsyo AtmasvarUpa, anAdino bIsoM ho lAla / . / / kavi kevala bhagavad svarUpa ko hI bhakti kA AdhAra mAnakara nahIM cala rahe haiN| apitu prabhu ke saundarya-nirUpaNa ko bhI bhakti kA aMga mAna kara varNana karate haiM / "jinajI terA bhAla vizAlA sita aSTamI zazI sama suprakAzA, zItala ne aNiyAlA / "ati nIke bhra jinarAja ke / aMka ratna dyuti saba hArI, zyAma sukomala nAjuke / ". "hai to prabhu ! vArI chu tuma mukhanI bhramara ardha zazI, dhanuha kamala dala, kIra hIra pUnama zazI kii| zobhA tuccha thaI prabhu dekhata, kAyara hAtha jema pasinI // " bhramara se lekara pUnama zazi taka ke pATha upamAna eka hI paMkti meM dekara kavi ne apane anUThe racanA kauzala kA paricaya diyA hai| ye upamAna kramazaH prabhu ke keza, bhAla, 5 , netra, nAsikA, dAMta evaM mukha ke liye prayukta haiN| nArI kA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [assI] saundarya madamasta karatA hai kintu prabhu kA saundarya "na vadhe viSaya virAma" kA eka advitIya udAharaNa hai| zrI siddhAcala, giranAra, sammeta zikhara Adi pavitra tIrthasthaloM ke prati Apake hRdaya meM ananya bhakti thii| apane isa bhaktirasa ko stavana-stutiyoM ke dvArA Apane khUba chalakAyA hai| vastutaH zrImad kI bhakta dazA atyanta uccakoTi kI hai / U~ccamAtmadazA, adbhUta vairAgya, evaM nijAnaMda mastIH ___ vyakti ke udgAra usake antaraMga bhAvoM ke paricAyaka hote haiM / hRdaya se nisRta udgAroM meM kabhI kRtrimatA nahIM hotii| kavitA kavi hRdaya kA darpaNa hai / bhakta kI stavanA bhakta kA hRdaya hai| jJAnI ke grantha usakA antaraMga jIvana hai| ataH zrImad ke granthoM, stavanoM evaM svAdhyAya padoM se yaha spaSTa anubhava hotA hai ki zrImad kI AtmadazA atyaMta uccakoTi kI thii| zarIra, indriya aura mana para unakA gajaba kA kAbU thaa| unake viSayarAga aura kAmarAga kI jvAlAyeM zAnta ho gaI thiiN| ve satata apramattadazA meM ramaraNa karate the| yahI kAraNa thA ki unakA Atma-jIvana mastIpUrNa evaM Anandamaya thaa| usa Ananda kI mastI meM unake jo udgAra nikale ve vairAgya kI khumArI aura anubhava jJAna kI lAlI se atidIpta haiN| dekhiye unake AtmadazA ke udgAra "Aropita sukha bhrama Talyo re bhAsyo avyAbAgha / samaryoM abhilASI paNo re kartA sAdhana sAdhya // " "indra candrAdi pada roga jANayo, zuddha nija zuddhatA dhana pichANyo / ko Atma-dhana anya Ape na core, koNa jaga dona vali koNa jAre // " Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ikyAsI] jina guNa rAga-parAga thI, re vAsita muja pariNAma re / tajaze duSTa vibhAvatA re, saraze prAttama kAma re // jina bhakti rata cittane re, vedhaka rasa guNa prema re // sevaka jinapad pAmaze re, rasavedhita aya jema re // paramAtama guNa smRti thakI re, pharazyo pAtama rAma re // niyamA kaMcanatA lahe re loha jyu pArasa pAma re|| paudgalika saMbaMdhoM se unakI virakti gajaba kI thii| dehadhAArI hote hue bhI ve videha the| vairAgya kI tAna meM apane doSoM ke liye prAtmA para unhoMne jo cAbuka lagAye evaM bhaviSya ke liye jo udbodhana diye ve bar3e mArmika haiM / "hUM sarUpa nija chor3I, ramyoM para pudgale / jhIlyo ullaTa prANo viSaya tRSNA jale / Azrava baMdha vibhAva karUM rUci ApaNI, bhUlyo mithyAvAsa doSa dyu para bhaNI // avaguNa DhAMkaraNa kAja karUM jinamata kriyA, na ta avaguNa cAla anAdinI je priyA // dRSTirAgano poSa teha samakita gaNu, syAdvAdanI rIta na dekhu nijapaNu // AtmA ko udbodhana dete hue eka pada meM kahate haiM, Atama bhAve ramo ho cetana ! Atama bhAva ramo / parabhAve ramatAM te cetana ! kAla anaMta gamo ho / ... unake vairAgya kI khumArI dekhiye / muni cakravartI se bhI adhika sukhI haiM / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ bayAsI ] "samatA sAgara meM sadA, jhIla rahe jyu mIna / cakravartI te adhika sukhI, munivara cArita lIna // nispRha, nirbhaya, nirmama, nirmalA re, karatA nija sAmrAjya / 'devacandra' zrAraNAye vicaratAM re, namiye te munirAja // jahAM zAnta-nirmalavRtti, parabhAva tyAmavRtti evaM svAnubhava ramaNatA hai, vahA~ Ananda kA akSaya srota hai| kahA hai- "paraspRhA mahAdukham, niH spRhttvam mahAsukham / " zrImad kA jIvana pravadhUta yogI kA jIvana thA / zrApa ghaNToM taka dhyAnamagna evaM zuddhopayoga meM lIna rahate the / phalataH Apane jo nijAnaMdamastI 'alakhadazA' evaM 'AtmasamAdhi' kA anubhava kiyA vaha prati zradbhuta hai| unakI 'nijAnaMda mastI 'alakhadazA' evaM AtmasamAdhi' kI jhalaka dekhiye : "prabhu darisaraNa mahAmehataNe praveza meM re I paramAnaMda subhikSa thayo, muja deza meM re // Jain Educationa International tIna bhuvana nAyaka zuddhAttama, tattvAmRtarasa vRThure // sakala bhavika vasudhAnI lANI, mArU mana paraNa tUThure // manamohana jinavarajI mujane, anubhava pyAlo dIghore // pUraninda akSaya avicala rasa, bhakti pavitra ghaI pIdhIre // 'jJAnasudhA' lAlInI lhere, anAdi vibhAva visAryo re / / samyagajJAna sahaja anubhava rasa, zuci nijabodha samAryo re / / zrImad jainazAsana ke marmajJa vidvAna evaM pApabhIru mahAtmA the| unakA jovana pUrNarupeNa jimAjJA samarpita thA / Apake vicAroM meM anekAnta pratiSTita thA / Apake jIvana meM nizcaya aura vyavahAra, jJAna aura kriyA kA vivekapUrNa santulana thA / kyoM For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tirAsI ] ki unakA zAstrajJAna, AtmajJAna ke rupa meM pariNita huA thA / yahI kAraNa hai ki unhoMne apane jIvana meM bahuta kucha sAdhaliyA thA' / zuSkajJAna yA jar3a kriyA kabhI bhI Atma sAdhaka nahIM bana sakatI ise bAta kA saTIka pratipAdana karane ke sAtha Apane apane jIvana meM jJAna aura kriyA ko ucita avakAza diyA / unakI pUrNa vizvAsa thA ki kriyA ke samyak pravartana ke lie jJAna kI AvazyakatA hai aura jJAna kI paripakvatA ke lie samyak kriyA kI zrAvazyakatA hai / zrImad ne apane zAstrajJAna ko deva gurU kI sevA aura bhakti, zuddha saMyama kA pAlana, upadezapravRtti, saMgha aura zAsana kI surakSA evaM grantha racanA zrAdi zubha kAryo ke dvArA AtmajJAna ke rUpa meM pariNata kiyA thA / prApane gAMva gAMva meM vicaraNakara tIrthayAtrA, dharmaM prabhAvanA yAdi ke sAtha catuvidha zrIsaMgha ko tatva jJAna kA udArahRdaya se dAna dekara prAtma kalyANa kI saccI rAha batAI thii| isa prakAra ve vizvaya kI tarapha pUrNa lakSya rakhate hue| sacce jJAnayogI evaM sacce karmayogI mahAtmA the| zrImad zrAtmasAdhane ke sAtha apane samaya ke saMgha va zAsana ke sajaga grahase the| Apane tatkAlIna saMgha kI hIna dazA ko sudhArane kA apanA uttaravi yathAzakya nibhAyA thA / zrImaMda ke samaya meM samAja meM tatvajJAna kI rUci kama thii| sAdhuoM ko sthiti bhI bahuta acchI nahIM thI / zrAtma jJAnI aura - AcAryaM buddhisAgara sUrI jI ne 'zrImad devacandra bhAga do kI prastAvanA meM tathA karajI ne 'devacandra jI kA jIvana' pR0 88 meM isa bAta kI sahI mAnA ki zrImad ekAvatArI haiM aura abhI kevala jJAnI ke rUpa meM mahAvideha meM vicaraNa rahe haiM / " Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ caurAsI ] saMvegI muni bhagavanta bahuta alpa saMkhyA meM the| jJAna binA samyak kriyA kA pravartana nahIM ho sakatA, yahI kAraNa thA ki jaina samAja kriyAjar3atA meM Abaddha ho gayA thA / kriyA ke kSetra meM bher3a cAla thii| upadezaka bhI aise hI the / jJAnazUnya kriyA ke pAlana meM hI gurU aura bhaktasacce dharmAtmA, saMyamI aura samakitadhArI hone kA saMtoSa manAlete the| jJAniyoM kA Adara bhAva kama thaa| zrImad ko saMgha kI isa dazApara bar3A dukha thaa| isa antapIr3A ko unhoMne prabhu ke sammukha mArmika zabdoM meM prakaTa ko hai| 'dravya kriyA rUci jIvar3A re, bhAva dharma rUci hIna / upadezaka paNa tehavA re, zu kare jIva navIna re / / candrAnana jina. tattvAgama jANaga tajI re, bahu jana sammata jeha / mUr3ha haThI jana AdaryoM re, sugurU kahAve teha re // candrAnana jina ANA sAdhya vinA kriyA re, loke mAgyo re dhrm| . dasaNanANa carittano re, mUla na jANyo marma 3 // candrAnana jina .... jaba taka samyakajJAna kI bhUmikA para kriyA kI pratiSThA nahIM hotI taba taka ahaM, mamatva evaM bhUThA abhimAna naSTa nahIM hotaa| anekAnta dRSTi nahIM pAtI / zAstrajJAna, rAga-dveSa ko zAMta nahIM kara sktaa| phalataH sAdhu jIvana meM bhI apanI jhUThI mAna-maryAdA aura mahattva ko TikAye rakhane ke liye nirarthaka kaleza kI udIraNA kara lete haiM / tathA gaccha kadAgraha meM par3akara apanI apanI mAnyatAoM kA poSaNa aura dUsaroM kI mAnyatAoM kA khaNDana kara samAja meM dveSa aura kleza kA vAtAvaraNa utpanna karate haiN| zrImad apane gaccha aura paramparA ke prati zraddhAlu hote hue bhI prAtmA ko kaluSita karane vAle jhUThe mamattva meM kabhI nahIM pdd'e| samartha vidvAna hote hue bhI kabhI kisI ke prati klezapUrNa udgAra nahIM nikAle / sacce syAvAdI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pacAsI] ke lie yahI zobhanIya hotA hai / myAdvAdI sadI paramata sahiSNu hotA hai / kriyA janya matabhedoM ke andara rahe hue pAtmajJAna kA darzaka hotA hai / zrImad ne apane prabhu stavanoM meM syAdvAdadazA kI prApti kI sundara yAcanA kI hai| "vInatI mAnajo, zakti e prApajo bhAva syAda vAdatA zuddha bhAse" mahAtmA Anandaghana jI kI taraha zrImad ne una tathAkathita adhyAtma zAniyoM ko, pU. upAdhyAyajI yazovijaya jo kI taraha kasakara cAbuka to nahIM lagAI kintu vinamra zabdoM meM asara kAraka zikSA avazya dI hai| 'gaccha kadAgraha sAcaveM, mAne dharma prsiddh| asama guNa akaSAyatA, dharma na jANe zuddha / / . tatvarasike jarne thor3alA re; bahalo jana smvaad| jAraNI cho jinarAje jI re, saMghaloM eha vivAda reN|| . candrAnana jina. zrImad kA sarvagacchaM samabhAva kevalaM vAcika hI nahIM thA kintu vyAvahArika thaa| unhoMne tatkAlIna zithilAcAra ke viruddha saMvegI sAdhujanoM ko saMgaThita hone kA AvhAna kiyA thaa| jaina maMdha meM ekatA sthApita karane kA yathAzakya prayatna kiyA thaa| dharmasAgara jI dvArA samAja meM jo kaTutA paidA kI gaI thI use Apane yathAzakya dho DAlane kA prayAsa kiyA thA / yahI kAraNa hai ki tatkAlIna sabhI saMvegI munibhagavanta jJAnavimalasUrijI, kSamAvijayajI Adi ke sAtha ApakA acchA sneha saMbaMdha thA / jinavijayajI, uttamavijayajI evaM vivekavijayajI ke jIvana ko tejasvI banAne meM prApakA pUrA pUrA sahayoga rahA / ataH sabhI gacchavAloM ke lie Apa zraddhApAtra the aura Aja bhI haiM / zrImad kI eka hI icchA rahatI thI kI sabhI prAtmA tattvajJAna ko prApta kara prabhu ke sacce anuyAyI baneM / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [chiyAsI] zrImad ke samaya kI apekSA Aja kI sthiti bhI koI adhika santoSa janaka nahIM hai / ataH zrImad kA jJAna kriyA se suvAsita vyaktitva aura kRtittva Aja bhI vahI mahatva rakhatA hai| -upasaMhArazrImad 18 vIM zatAbdI ko ujjvala karanevAle yuga pravartaka, mahAn AdhyAtmika netA the| vidvattA ke sAtha sAdhutA ke sumela ke kAraNa ApakA vyaktitva nirdoSa, niSkalaka evaM sarvAtizAhI thaa| yadyapi zrImad prAcArya na bane, aise tyAgI, nispRhI mahAtmAnoM ke lie padavI bhI upAdhi hI hai-tathApi apane ananya durlabha aneka sadguNoM ke kAragA sabhI gaccha meM unake prati jo Adara, bhakti, zraddhA aura bahumAna thA aura Aja bhI hai vaha kisI bhAgyazAlI ko hI milatA hai| unhoMne jJAnayogI aura karmayogI kA samanvita jIvana jIkara svArtha aura parArtha kI jo sAdhanA kI, dharma aura samAja kI jo mevA kI vaha apUrva hai| Aja unakI avidyamAnatA meM bhI unake anamola grantha mokSArthiyoM ke liye mArga prazasta kara rahe haiM aura bhaviSya me karate rheNge| isa dRSTi se yaha kahanA koI atyukti nahIM haiM ki ve prAcAryoM ke bhI prAcArya the usa yuga ke pradhAna puruSa va mahAn Agamadhara the| unake hRdaya meM prabhu ke prati saccA samarpaNa, vicAroM meM anekAnta, vANI meM viveka evaM AcaraNa meM kaThora saMyama sAdhanA thI / yahI kAraNa hai ki tatkAlIna sAdhu-samAja evaM saMgha meM ApakA advitIya prabhAva thaa| dharma sAgara jI ko galata prarupaNAnoM ke kAraNa 17 vIM zatAbdI meM jaina saMgha ko ekatA chinna-bhinna ho cukI thii| aise kadAgraha ke bAda pU. jinavijaya jI pR. uttamavijayajI eva pU. vivekavijayajI jame tapAgaccha ke staMbhabhUta muniyoM kA gurubhakta ziSyoM kI taraha Apa se zAstrAdhyayana karanA, itanA hI nahIM isa prasaMga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ satAsI] ko cirajIvI banAne ke lie apane apane granthoM meM Adara pUrvaka isakA ullekha karanA evaM zrImad kI stavanA karanA, koI sAmAnya bAta nahIM hai / panyAsa padmavijaya jI jo ki 45 hajAra gAthAoM ke racayitA, 'padmadraha' ke nAma se prasiddha hai, unhoMne uttamavijaya jI 'nirvANarAsa' meM Apake lie kyA hI bhavya udgAra nikAle haiN| "kharataragacchamAhI thayA re lola, nAme zrI devacandra re sobhAgo, jaMna siddhAnta ziromaNI re lola / dhairyAdika guNavanda re saubhaagii| dezanA jAsa svarupanI re lola....... panyAsajI zrImad ke lie jaina siddhAnta ziromaNI evaM "dharyAdika guNa vRnda" jase vizeSaNa dete haiM tathA unakI dezanA ko Atma svarupa kA prakAzana karane vAlA kahA hai| panyAsajI ne jo kucha kahA usameM jarA bhI atizayokti nahIM haiM, kyoMki ve gRhasthI meM aura sAdhu banane ke bAda bhI zrImad ke nikaTa paricaya meM rahe the| unhoMne jo kucha kahA vaha zrImad ke jIvana kA sAkSAt anubhava karake kahA hai| mastayogI jJAnasArajI ne bhI 'sAdhupad sajjhAya' ke Tabbe meM zrImad ko mahAn pAtmajJAnI, vaktA mahApaNDita, mahAkavirAja Adi vizeSaNoM dvArA saMbodhita kiyA hai| unhoMne kahA hai ki zrImad ko eka pUrva kA jJAna thaa| aise aise mahAn viddhAn evaM khyAti prApta munibhagavantoM ne jinakI mahattA, viddhattA aura sAdhutA kI stuti kI aise zrImada ko yuga pravattaka kahane meM jarA bhI atizayokti nahIM haiN| ___ isa bIsavIM sadI meM bhI Apake sadguNoM ko samarpita guNAnurAgI AtmAoM ko kamI nahIM haiM / Aja bhI sabhI gacchoM meM ApakI pratiSThA hai| mahAviddhAn aneka granthoM ke racayitA, yoganiSTha AcAryadeva zrI buddhisAgarasUrijI to Apake Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - [aMThAsI] ananya anurAgI the| zrImad ke sAhitya se to ve itane prabhAvita the ki janasAdhAraNa ke lAbha ke liye zrImad kI kRtiyoM ko bhArI zrama pUvaka saMgraha kara zrImad devacandra nAmaka do bhAgoM meM prakAzita krvaaii| tathA bhAga do kI prastAvanA meM 'zrImad ke vyaktitva aura kRtitva' ke bAre meM jo bhavya udgAra nikAle ve yathArtha hone ke sAtha sAtha unakI sAdhutA evaM guNAnurAga ke pratIka haiM . dhanya hai, una mahAtmA buddhisAgarasUrijI ko jinhoMne gaccha kaMdAgraha se dUra rahakara 'saccA so merA' kA anUThA Adarza prastuta kiyA / isI taraha adhyAtmayoga sAdhaka, saMtahRdaya svAmI jI zrI RSabhadAsajI bhI Apako sAttvikattA pUrNa tAttviktA ke atyanta anurAgI the| zrImad kI racanAoM kA adhyayana kara unhoMne jo preraNA evaM mArgadarzana prApta kiyA vaha unake hI zabdoM meM par3hiye-- "ve bar3e Agama-vyavahArI, sacce adhyAtma puruSa the aura grahata darzana ko mAnyatAnusAra ve bar3e AtmayogI puruSa the, isameM koI zaka nhiiN|" "zrImad 'devacandra' jI ko sAhitya-racanA se prabhu kI prabhutA, samarpaNabhAva, prAzayaM vizuddhi kA AdhAra lekara, hI maiM Atmayoga sarovara meM caMcupAta kara rahA huuN| samudra ke pravAsa meM jaise pravahaNa hI AdhAra rUpa haiM, isI taraha se inake pravacana rUpI pravahaNa, merI prAtmayoga sAdhanA meM mere liye puSTAvalaMbanarUpa hai / agara yaha AdhAra na milA hotA to isa bhayAnaka bhavasAgara ko pAra karane kA sAhasa bhI nahIM hotaa|" - isa taraha Apake granthoM kA rasAsvAdana kara kaI adhyAtmapremI, AtmAoM ne Apake caraNoM meM bhAvAtmaka zraddhA-sumana arpita kiye haiM aura kaI hRdaya mUkaruperaNa pratidina arpita kara rahe haiN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ nadhAsI] - 'sahusthApe ahameva' ke yuga meM Apane tattvajJAnapUrNa granthoM, bhakti se bhare stavanoM evaM vairAgyapUrNa samjhAyoM Adi ke rUpa meM jo bheMTa dI vaha samAja kI anamolanidhi hai| na mAlUma kitane bhAgyazAlI AtmA unake jJAnasudhAsindhura meM avagAhana kara ajara, amara, avinAzo bneNge| vastutaH unake granthoM kA cintana, manana aura anuzIlana prAtmasvarUpa kA bhAna karAne meM parama sahAyaka haiM / - zrImad kA jIvana indra-dhanuSa kI taraha bahuraMgI evaM virATa hai| itanA kucha likhane para bhI unake jIvana ke kaI pahalU achUte raha jAte haiN| ataH unake vyaktitva kA sAkSAtkAra karane ke liye unake jJAnasamudra meM DubakiyAM lagAnA hI Avazyaka hai / isaliye, mumukSu AtmAoM se merA namra anurodha hai ki dRSTirAga kA syAgakara zrImad ke granthoM kA adhyayana-manana kareM aura AtmadazA kA bhAna kara ziva sukha kA varaNa kreN| zrImad kA jIvana-caritra likhate likhane kaI bAra mujhe kAlidAsa kA vaha kAyama yAda AtA rahA ki kva sUrya prabhavo vaMza, kva cApa viSayAH matiH / ttitIrSa dustaraM mohAduDupenAsmi sAgaram / / kahAM unake vyaktitva kI bhavyatA ! aura kahAM merI prazatA ! kahAM unake kRtitva kI mahAnatA ! aura kahAM mere zabdoM kI tucchatA ! unake 'sAgaragaMbhIra' vyaktitva kI mero alpamati se thAha pAne kA prayatna karanA merA dussAhasa hI hogA, kintu vAcakavarya 'umAsvAtijI' ne jo kahA hai ki Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa kSamAyAcanA ke svara meM svara milAkara maiM bhI kahatI hUM ki - 'zrImad ke jIvanavRtta kA pralekhana karane meM truTiyAM rahanA svAbhAvika hai, kintu maiM una vAtsalyamUtti, adhyAtmayogI, mahAn santa ke parama pAvana caraNAravindoM meM zraddhAvanata ho isa anadhikAra ceSTA ke liye punaH punaH kSamAyAcanA kara letI hUM / ve bhI mujhe kSamA kareM / [ nabbe ] " yaccAsamaMjasa miha, chanda zabdArthato mayA'bhihittam putrAparAdhavanmama marSayitavyaM budhaiH sarvam ||" zrImad kI kIrti sarvabhakSI kAla kA upahAsa karatI huI, do sadiyoM se prakhaNDa rUpa se calI rahI hai aura bhaviSya meM bhI calatI rahegI, yaha nirvivAda hai / zrImad jaise samabhAvI, gaccha kadAgraha se dUra, jinAjJA samarpita, Agamadhara, jJAnayogI evaM karmayogI jagat meM zrAtmaprema ke pUra bahAnevAle, jagat meM maMtrI bhAva kA prasArakara zrAtmasaundarya kI jhAMkI karane vAle mahApuruSa kA vyaktitva aura kRtitva, ajJAnAMdhakAra meM bhaTakatI huI zrAtmAoM ke lie prakAza staMbha ( Search Light) banakara sadA-sadA ke lie dizAnirdeza karate raheM, yahI maMgala kAmanA hai / vandanA ke ina svaroM meM. anta meM zrImad ke ananya anurAgI prAcArya pravara zrI buddhisAgarasUrijI ke zabdoM dvArA zrImad ke pAvana caraNoM meM zraddhA-sumana arpita karatI huI yaha itivRta samApta karatI hUM / X Jain Educationa International "jJAna darzana cAritra, vyaktarUpAya yogine / zrImate devacandrAya saMyatAya namo namaH // X X For Personal and Private Use Only X Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ikyAnave] "saMbhUta antarAtmA ya, aatmaanubhvvedkH| apramattadazAyogI, jinendrANAM prasevakaH / / zrutAgama pralInAya, bhaktAya brahmarAgiNe / cidAnandasvarUpAya, sarvasaMghasyarAgiNe // dhyAnasamAdhiraktAya, vizvavandhAya sAdhate / zrImate devacandrAya, pUrNaprityA namo namaH / / (devacandra-stuti) aura kahatI hUM kivandanA ke ina svaroM meM eka svara merA milA lo............. kharataragacchIya jaina dharmazAlA * / pAlI (rAja.) 10 2034, vaizAkhI pUrNimA santa-caraNa-raja sAdhvI hemaprabhA zrI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhi-patra prazuddha .. zuddha 24 tA 56 56 to sahuNI sAhuNI mumatA sumatA kRnanItIrtha kRtanItIrtha dIrghakAjI dIrghakAlI e khata aira vata payatlA - payanA mahaMtA mahaMta mInA mAno anahAra anuhAra phUTa noTa 4 meM 1 lAkha ke sthAna para 61 lAkha samajhanA prAtAra prAcAra draDhaya dravya rsayama saMyama upayAga upayoga dhara ne dhara je jAva jIva zulka zukla maMDAra bhaMDAra mew< .. - Ka 106 l m m 136 138 h m 144 145 158 162 m sh s Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA prazuddha ummAda unmAda sarva 11 syArathavaMta svArathavaMta 176 186 sakha 174 phuTa noTa meM zabdArtha ke artha isa prakAra samajhe 1 ko 3 kA artha 2 ko 4 kA , 3 ko 5 kA , 4 ko 6 kA 5 ko 7 kA , 6 ko 1 kA , 7 ko 2 kA , teIsa pRSTha phuTa noTa saMkhyA 2 ko caubIsa pRSTha kA phuTa noTa 2 kA smjhe| paccIsa pRSTha kA phuTa noTa 1 ko cauvIsa pRSTha ke phuTa noTa kA samajheM / TE TEE Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aAgAmI prAkarSaNa zrImad devacandra jI mahArAja ko prathama kRti -: dhyAna dIpikA catuSpadI : jisameM dhyAna jaise gUr3ha, gahana evaM gaMbhIra viSaya kA sarala vivecana hai| isameM chaH khaMDa, aTThAvana DhAleM, bAraha bhAvanAe~, paMca mahAvrata, dharma dhyAna zukla dhyAna, piMDastha, rUpastha evaM rUpAtIta dhyAna ke gUr3ha tatvoM kA sundara nirUpaNa kiyA gayA hai| yaha apane viSaya kI rAjasthAnI padyoM meM sarala va sugama advitIya kRti hai| ise zIghra hI prakAzita kiyA jA rahA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa maMgala dharama uchava samai jaina pada kAraNa uttama maMgala prAcara e| bhAva maMgala tihAM deva arihaMta prabhu jehathI parama maMgala varai e // tehanA nAma nai jAu hUM bhAmaNe' khiNa khiNa harakha samaraNa karai e| paMca kalyANake jema surapati karai tema jina bhagati bhavi Adarai e // 1 // bhAva maMgala taNI puSTatA' kAraNa dravya maMgala bhalA kIjiye e| tihAM guNa pUrNatA IchatA bhavika jana kubha thira pUraNa lIjiye e|| padama Asana Thavyo padama pau vyau maMtra pavitra thI jApIya e| jinavara jimaNa disi harakha bhara hIya pUraNa kalaza nai thApiya e // 2 // mAharA nAtha nai parama maMgala hujyo maMgala saMgha coviha maNI e| maMgala tIrtha ne maMgala caitya ne maMgala teha karatA bharaNI e|| maMgala siddhAcale maMgala giranAra maMgala teha karatA maNI e| jaina zAsana taNo harakhi maMgala karai teNa pANaMda ati Upajai e|| cyavana (avana)avasara sabhai mota n| garbha meM indra nai harakha je saMpajai e // 3 // sema prAsAda nI thApanA avasarai kUbha thApana samai harakhIya e| jema saMsAra nAkAraja kAraNa loka saMsAra maMgala kara e // sema jina dharsa nA vRddhi nai kAraNa zrAvikAsu vidhi maMgala dharai e| parama AnaMda bhari dhanyatA mAnatAM gIta maMgala dhuni Ucara e|| devanA devane maMgala kIjatAM devacandra pada anusare e // 4 // // iti maMgalam // -puSTi nai 2-jamaNI dise 3-hiyaDale 4-kAraNa balihArI, nyauchAvara 2-prabhu ke dAMI aura kalaza rkhnaa| - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa namaskAra tribhuvana jana Ananda kaMda caMdana jima sItala jJAna bhAnu bhAsana samasta jIvana jagatI tala utkRSTe jinarAja deva sattariso' lahIyai nava koDI kevali munIsa sahasa nava kor3I kahiyai / / 1 / / vartamAna jina Isa vIsa do kor3I kevali mahasa koDi duga sAdhu saMta vaMdo nita vali vali / praNamI gaNadhara siddha sarva khAmi savi jIva AloI pAtaka aDhAra mithyAtva atIva // 2 // sukRta kriyA anumodi jIva bhAvo ima bhAvanA taji syUhu karma savi vibhAva parabhAva kuvAsana tattva ramaNa rasa raMga rAci ratnatraya lIno suddha sAdhana rasI nija anubhava bhIno // 3 // karI karma cakacUri bhUri kevala pada pAmI avyAbAdha anaMta zAnti lahasyu huM svAmI e ruci e sAdhana sadIva' karatAM sukha lahIyai devacaMda siddhAnta tattva anubhava rasa gahIye // 4 // va iti namaskAra ..:.1- 170 . 2- sadaiva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajradhara jina stavana ( nadI yamunA ke tIra / ai dezI) viharamAna bhagavAna suNo mujha vInati / jagatAraka jaganAtha, acho tribhuvana pati / / bhAsaka lokA loka, tiNe jANo chatI / to paNa vItaka vAta, kahUM chU tujha prati // 1 // hUM sarUpa nija choDi, ramyo para pudgale / jhIlyo ullaTa prANI, viSaya tRSNAjale // pAzrava baMdha vibhAva, karuM ruci ApaNI / bhUlyo mithyAvAsa, doSa dyu parabhaNI // 2 // avaguNa DhAMkaNa kAja. karU jinamata kriyA / na taju avaguNa cAla, anAdinI je priyA // dRSTirAgano poSa, teha samakita gaNu / syAdvAdanI rIti, na dekhu nijapaNu // 3 // mana tanu capala svabhAva, vacana ekAntatA / vastu ananta svabhAva, na bhAse je chatA // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa je lokottara deva, namUM laukikathI / durlabha siddha svabhAva, prabho tahakIkathI / / 4 / / mahAvideha majhAra ke, tAraka jina varu / zrIvajradhara parihanta, ananta guNAkaru // te niryAmaka zreSTha, sahI mujha tArase / mahAvaidya guNayoga, roga bhava vAraze // 5 // prabhu mukha bhavya svabhAva, suNU jo mAharo / to pAme pramoda, eha cetana kharo // thAya ziva pada Aza rAzi sukhavRndanI / sahaja svatantra svarupa, .. khANa pANaMdanI // 6 // . valagyA je prabhu nAma, dhAma teguNataNA / dhAro cetanarAma eha thiravAsanA / / devacandra jinacandra, hRdaya sthira thApajo / jina ANAyuta bhakti, zakti mujha prApajo // 7 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa pArtha jina caitya baMdana jaya jiNavara jaya jaganAha, jaya parama niraMjaNa / jaya paramezvara pAsa nAha, dukha dohaga * bhaMjaNa / / vAmA uravara haMsalo e, munivara mana aAdhAra / samaraMtA sevaka bhagI, tu tAre saMsAra / / 1 / / cyavana caitra vadi cotha (dina),namIyA sura(nara) iMda / dazama poSa vadI (zubha same), janma thayAM jinacaMda / / maru zikhara navarAvIyo e, malI causaTha surida / pApa paMka nija dhoyavA, levA paramAnaMda / / 2 / / poSaha vadI igyArase, prabhu saMjama lIdho / dhIra vIra khaMti' pamuha, guNa gaNaha samiddho / lokA loka prakAzakara, pAmyA kevala nANa / caitraha vadi ca uthI divasa, atizaya guNaha pahANa / / 3 / / zrAvaNa sudi AThama divasa, jiNa zivapura patto / zrI sammete ar3a anaMta, avicala guNa ratto / / kalyANaka jinavara taNA e, Ape parama kalyANa / devacaMdra gaNi saMthuve, pAsa nAha jaga' bhANa / / 4 / / 1-vAmA mAtA ke hRdaya-sarovara ke haMsa 2-kSamA Adi 3-jagat meM sUrya samAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa prabhu smaraNa pada (tarja......... ..... .... bera bera nahiM Ave) prabhu samaraNa kI hevA' re hamaku prabhu0 prabhu samaraNa sukha anubhava tole, nAMve amRta kalevA re.....hama ku.1 eka' pradeza anaMta guNAlaya, paryaya anaMta kahevA re.....hama ku.2 paryaya paryaya dharma anaMtA, asti nAsti duga bhevA re.....hama ku.3 prabhu jAne so saba ku jAne, zuci bhAsana prabhu sevA re.....hama ku.4 devacaMda sama tama sattA, dharo dhyAna nita mevA re.....hama .5 pada (rAga--jaya jaya vaMtI) jJAna anaMtamayI, dAna anaMta laI; vIrya anaMtakarI, bhoga anaMta hai 1 kSamA anaMta saMta, maddava ajjava vaMta; niSpRhatA anaMta bhaye, parama prasaMta hai 2 sthiratA anaMta vibhu, ramaNa anaMta prabhu; caraNa anaMta bhaye, nAtha jI mahaMta hai 3 devacanda ko hai iMda, parama AnaMda kaMdaH akSaya samAdhi vRda, samatA ko kaMta hai 4 1-pAdata 2-prabhu-smaraNa se jo sukha hotA hai, usake tulya sukha amRta kA kalevA' nahIM de sakatA hai| 3-prabhu kA eka eka pradeza anaMta guNoM kA prAzraya hai aura eka guNa kI anaMta 2 paryAya hai tadhAraka 2 paryAya meM anaMta 26rma hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makhaNDa zrI RSabha jina stavana rAga-prabhAtI Aja ANaMda vadhAmaraNA, Aja harSa savAi / RSabha jinezvara vaMdIye, anupama sukhadAi ||aaj.||1|| sArathavAha bhave lahI, zuci' ruci hitakArI / AnaMda vaidya bhave karI, muni sevA sArI ||praaj.||2|| cakrI bhava saMjama lahI, thAnaka' (vIsa) paaraadhii| sarvArtha siddhathI cavI, jina' padavI lAdhI ||aaj.||3|| kAla' asaMkhya jina dharma no, prabhu viraha miTAyo / gaNadhara muni saMgha thApanA, karI sukha pragaTAyo |praaj||4|| maru devA suta dekhatAM, anubhava rasa pAyo / devacaMdra jina sevanA, kari sujasa upAyo |aaj.||5|| - samyagdarzana-samakita 2-vIsasthAnaka tapa 3-tIrthakara pada 4-RSabhadeva bhagavAna ne 18 kor3A kor3I sAgara taka lupta hue dharma kA punaH pravartana kiyA, isa taraha bhavya jIvoM ke liye itane dina kA jo dharma kA viyoga thA, usa viyoga ko mittaayaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 1 ratnAkara paccIsI bhAvanuvAda rUpa bInatI stavana zreya' zrI rati geha cho jI, nara sura pati nata pAya / sarva jaNa atisaya nidhIjI, jaya upayogi prAya || 1 || 3 jagata guru vInatar3I avadhAra | jaga grAdhAra kRpAmayI jI, zava vikAra* gada TAlavA jI, jAgA bharaNI je bhAkhavu jI, piraNaM azuddhatA AparaNI jI, zrImada devacandra padya pIyUSa niSkAraNa jaga baMdhu / vaidha acho gugA siMdhu || 2 || || te to bholima bhAva / vInaviyai lahi dAva ||3|| ja. // mAvItra Agala bAlake jI, syuM lIlai na kahAya / sAdhu pazcAtApa thI jI, nija Azaya kahivAya ||4|| ja || dAna zIla tapa bhAvanA jI, jina prANAyai na kI / vRthA bhamyo bhava sAyareM jI, pratama hita navi lIdha / / 5 / / ja / / ko ani dAdho gharaNujI, lobha mahoraga' daSTa | mAna grasyo mAyA kalyojI, kima sevuM parameSTi || 6 || ja. // hita na karyoM maiM parabhave jI, iha paraNa navi sukha cUpa / he prabhu ama zata bhava kathAjI, kevala pUraNa rUpa ||7||ja / / Jain Educationa International 2- narendroM, devendroM se pUjita hai paira jinake 1- mukti maMgala aura krIr3A ke ghara ho 3 - sarvajJa 4 - vipula jJAna sampadA ke bhaNDAra 5-saMsAra rUpI roga 6-samaya pAkara 7- prabhu ko prAjJA 8 - jalamA ha-ajagara For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa [ . prabhu' mukha candra saMyoga thI jI, mahAnanda rasa jora / navi pragaTyo tiNa vanna thI jI, mujha mana atihi kaThora ||8||j|| bhava bhamivai durlabha lahI jI, ratnatrayI tuma sAtha / te hArI niz2a pAlasai jI, kihAM pukArU nAtha ||6||j|| moha vijaya vairAgya je jI, te para raMjana kAma / nija para tArana dezanA jI, te jana raMjana ThAma ||10||j|| vidyA tatva parikhavA jI, te para jIpaNa DhAla / parama dayAla kitI kahU~ jI, mujha hAsA nI cAla ||11||j|| para niMdA mukha dukhavyo jI, para dukha cityo re manna / para strI joge A~khar3I jI, kima thAMsyuhU~ dhanna ||12||j|| kAma vasai viSapi paNa jI, bhoga viDaMbana vAta / te syu kahIi lAjatAjI, jANo cho jaga tAta ||13||j|| paramAtama pada nIpaje jI, zrI navakAra prabhAva / tehA kumaMtri dhvaMsiyojI, iMdrI sukha nai dAva ||14||j.|| zrI jina Agama dUkhavyo jI, karI kuzAstra no raMga / anAcAra ati prAcarayA jI, bhUli kudevaM nai saMga ||15||j.|| dRSTi prApya prabhu mukha tajI jI, dhyAvu nArI rUpa / gahana-virSa-viSa-dhUma thI jI, na rahuM Atma svarUpa ||16||j.|| 1-prabhu ke mukharUpI candra ke darzanakarate hue bhI mere hRdaya meM Ananda rupI rasa prakaTa nahIM huaA, merA hRdaya vaca kI taraha kaThora hai| 2-sAMsArika sukhoM ke liye maiMne navakAra mantra kA durupayoga kiyaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] zrImad devacandra padya pIyUSa mRga nayaNI mukha nirakhatAM jI, je lAgo bhana rAga / na gayau zruta jala dhovatAM jI, kuNa kAraNa mahAbhAga ||17||j.|| aMga 1 caMga guNanavi kalA jI, navivara prabhutA re kAya / to paNi mAcu loka meM jI, mAna viDaMbita kAya ||18||j.|| prati kSaNa-kSaNa Aukho ghaTejI, na ghaTe pAtaka buddhi / yovana vaya yAtAM vadhai jI, viSayAbhilASa pravRddhi ||16||j.|| proSadha tana rakha vAlavA jI, sevyA Azrava koDi / piNa jina dharma na sevIyo jI, ai ai moha maror3i ||20||j.|| jIva karma bhava ziva nahIM jI, viTa mukha vANI re pIdha / tujha kevala ravi jagamyai jI, Apa saMbhAla na kIdha ||21||j.|| pAtra bhakti jina pUjanA jI, navi muni zrAvaka dharma / ratna vilApa parai karayau jI, mujha mANasa nau janma ||22||j.|| jaina dharma sukhakara chate jI, sevyu viSaya vibhAva / suramariNaH suradhaTa3 IhanA jI, ai ai mUDha svabhAva ||23||j.|| bhoga lIlate roga chai jI, dhana te nidhana samAna / dArA kArA naraka nA jI, navi cArUe nidAna ||24||j.|| sAdhu AcAra na pAlIyo jI, na karayo para upgaar| tIrtha uddhAra na nIpano jI, te gayo jamAro hAra ||25||j.|| durjana vacana khamai nahIM jI, zruta yoge navi raag| leza adhyAtama navi ramyo jo, kima lahasyu bhAva tAga ||26||j.|| 1- shaariirik-svaasthy| 2-cintAmaNi / 3- kaamghtt| 4- caahnaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa 11 ] na karayo dharma gayai bhavai jI, karavauM piraNa ati kaSTa / vartamAna bhava raMgatA jI, tiNa tIne bhava naSTa ||27||jg / / prabhu pAgala syu dAkhavaujI, mujha pAzrava para cAra / tIna kAla jANaga achojI, tarIye tujha AdhAra ||28||jg.|| bhadraka ra muni buddhai namai jI, temAM harakhure Apa / muni pada ha~sa karU nahIM jI, e sabalo saMtApa ||26||jg.|| jina mata vitayA' prarUpaNAjo, karatAM na gaNI re bhAMti / jasa idrI sukha lAlace jI, kodhU kAla vyatIta ||30||jg.|| tatva atatva gaveSaNA jI, karavI piNa ati dUra / tatva prarUpaka mAna thI jI, vistArU bhava bhUri // 31 // jg.|| tuma sama dIna dayAlupro jI, navi bIjo jina rAja / dayA ThAma mujha sArikho jI, che bIjo kuga Aja ||32||jg.|| zrI siddhAcala maMDaNo jI, RSabhadeva jina rAja / ratnAkara sUreM stavyo jI, nirmala samakita kAja ||33||jg.|| kalaza nija nANa saNa caraNa vIraja parama sukha rayaNo yrau| jinacaMdra nAbhi nareMda naMdana trijaga jIvana bhAyaro / uvajhAya vara zrI dIpacaMdaha sIsa gaNi devacaMda e| saMthavyo bhagateM bhavika jana ne karo maMgala vR'da e||34|| iti stavanaM saMpUrNam .. ... 1- kyA batAU ? 2- bhole vyakti muni buddhi se mujhe namaskAra karate haiN| 3- utsUtra-prarUpaNA 4- tattva kyA hai ? atattva kyA hai ? isakA koI viveka nahIM hai, phira bhI apane Apako tattva-prarUpaka mAnatA huprA. saMsAra vRddhi karatA hUM 5. ratnAkara-samudra 6-bhrAtA 7- stuti kI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa dhyAna catuSka vicAra garbhita zrI zItala jina stavana duhA- praNamI zItalanAtha paya, sukha sampatiH dAtAra / / vidhana viDArana bhaya haraNaM, dhari mani bhAva apAra // // zrI sadgarU nA paya namI, mana sukarIya vicaar| dhyAna' bheda saMkhepa su, kahisu mati anusAra // 2 // DhAla 1 rAmacaMda kai vAga, ehnii| cAra dhyAna visatAra, suNijyo bhAva dharI rii| kahisyu zruta atusAra, ahi mani Teka kharI rI // 1 // Arta raudra vali dharma, cauthau zukala thuNyau rii|" kahisyu mati ika citta, jima gurU pAsa suNyau rI // 3 // saMkA moha pramAda, kalaha vijJa bhaya kArI / / bhrama unmAda vizeSa, dhana saMgraha adhikArI // 3 // kAma bhoga nI cIMta je jana mana. maI raaNkhi| . . Arta dhyAna tiNa mAMhi, lahIyai ima zruta sAthai. // 4 // prathama dhyAna nA pAya, czAra kahyA zrata sNgi| prathama aniSTa saMyoga, bIjau iSTa viyogai // 5 // 1- dhyAna ke bhedoM ko batAte hue| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDa tIjau roga nimitta, mana maI citta dharai rii| cauthau sukha nai kAji, jIva niyANa karai rI / / 6 / / yakSa daitya viSa sApa, jala thala jIva sahU rI / sAyaNa DAyaNa bhUta, gAjai sIMha bahU rI // 7 // nayaDai ' Avyai duHkha, je mana krodha karai rii| TAlu dUrai eha, mana maI ema dharai rI / / 8 / / ehavau duSTa svabhAva, jiNa rai citta rahai rii| Arta aniSTa saMyoga, jinavara tethi kahai rI / / 6 / / bhoga suhAga' vizeSa, citta vaMchita suha dAtA / bAMdhava mitra kalatra, Rddhi pitR valI mAtA // 10 // huyai iSTa viyoga, ehavau dhyAna bhilai rii| karUM koi upAya, jiNa suiSTa milai rI // 11 // iSTa milevA kAja, mana saMkalpa vahai rI / dhyAna e iSTa viyoga, bIjau Arta kahai rI / / 12 / / kAsa zvAsa jvara dAha, jarA bhagaMdara rogA / pitta zlezma atisAra, koSTA dika nA yogA // 13 // ehavai upanai roga, mana maiM ciMta karai rI / auSadha karai apAra, sukha kAraNa vicarai rI // 14 // - kisI bhI taraha kA du.kha najadIka Ane para 2-saubhAgya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyU krodha moha mada luddha, mana maI duSTa dharai rI / roga citta iNa nAma, tIjau Arta kahai rI 15 / / rAja riddhi sukha pUra, kAma bhoga nita cAhai / dhana saMtAna nimitta, deha kaSTa bahu sAhai' // 16 // vAsudeva cakravarti sura kinnara pada kAjai / iha loka nai paraloka, sUkha vAMchA mana chAjai // 17 // karai tapasyA nitta, mana maiM je pada cAhai / / bhaNyau niyAyo nAma, prAta atya avagAhai / / 18 / / iti ArtadhyAna dUhA-sadA trizUlau' zira rahai, aAMkhe krodha apAra / bolai ima kaDA vacana, mukhai makAra cakAra / / 1 / / duSTa pariNAmI khala sadA, vinayahIna vAcA (l)| ............... // 2 // ...................................-.---.-... ----.... . . . . . . . navi karai, prathama pAyo tiNa jANa re ||3||e.|| eha mujha jIva anAdi no, karma jaMjIra saMyukta re| pADugrA' karma va laMka thI, koja syara kiraNa dina mukta re ||4||e.|| Atma guNa paragaTa kadi husyai, choDi para pudagala saMga re| eha vicAra ahanizi kara, eha vIjau dhUma aMga re ||5||e.|| 1-santAnAdika ke liye bahuta se kaSTa uThAnA 2-hameMzA nAka bhoM car3hI rahanA. 3-dura Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa [ 15 jIva udaya . zubha karma rai, pAmai chai sukha apAra re / azubha udaya dukkha Upajai, eha nizcai karI dhAra re ||6||e|| naraka bhaI dukkha je taI' sahayA, teha Agai kisU eha re / pAya tIjai isau cItavai, ima karai bhava' taNau cheha re ||7||e.|| zabda AkAra rasa pharasa saba, gaMdha saMsthAna saMghayaNa re / rupa dhyAvai valI ApaNau, tajIya mohAdi vali mayaNa' re ||aae.|| jIva jaga tIna mai chai kinA, jIva mai tIna jagasAra re / jIva vaDau jagatraya vaDau jIva jaga tIna siNagAra rehe.|| e sarUpa jagatraya taNau, cItavai citta maI nitya re / tethi saMsthAna vicaya bhavau, pAya cauthau dhUma kitta re ||10||e.|| dUhA-dharama dhyAna dhyAyA pachI, sukha ziva pada daataar| . zukla dhyAna dhyAve bhavika, prAtama rUpa udAra // 1 // cyAra pAya tiNa zukla nA, pRthakta vitarka vicAra / bIjau zukla suhAmaNau, eka tarka avicAra // 2 // tIjau zukla zrutai kahyau, sUkSma kriyA pratipAti / cauthau zukla dhyAvai sadA, chinna kriyA pratipAti // 3 // DhAla-mAlIya kere vAga mai ehanI eka dravya parayAya su, zukalai mana lAvau lo / aho zu0 / utapati thiti ima aMga su, tiNa mAMhi milAvai lo / aho ti0 // 2 // 1-jUne 2-bhavarUpI tRSNA kA cheda karanA 3-kAma-vikAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa sAte naya do naya thakI, jagarUpa vicArai lo / aho jaga / tIna yoga ika yoga su, mana mAMhi ucArai lo| aho mana0 // 3 // pRthaktva vitavarka vicArate, zukla dhyAna kahAvai lo / aho zu0 / nizcaya mata dhyAvai sadA, te caDhatai dAvai lo / aho te0 // 4 // eka vastu naya sAta su, mAMho mAMhi milAvai lo / aho mAM0 / eha milai do naya thakI, e cyAra milAvai lo / aho e0 / / 6 / / kevala tadi pAmI karI, te dhyAna ja dhyAvai lo / aho te0 / eka tarka avicAra te, zuvala bIjau pAvai lo / aho zu0 // 7 // aMta mahurata AyuSa thakai, dhyAna tIjai dhyAvai lo / aho dhyA0 / nija guNa mokSa prAvI rahyA, doya yoga rudhAvai lo / aho do0 // 8 // eka yoga vAdara achai, tehija piNa rokai lo / aho te0 / / sUkSma usAsa nIsAsa su, nija rUpa vilokai lo / aho ni0 // 6 // sUkSma uchvAsa letau thakau, nizcaya pada dhArai lo / aho ni / sUkSma kriyA prati pAtIyau, tIya zukla saMbhArai lo / aho tI0 // 10 // zailesI karatAM thakAM, saba joga khapAvai lo / aho sa0 / pAMca akSara parimANa meM, adbhuta pada dhyAvai lo / aho a0 // 11 // parabata jima deha choDi nai, te mokSai jAvai lo / ahoM te0 / hRsva varNa ima pAMca mai, cauthau zukla prAvai lo / aho ca0 // 12 // doya dhyAna saba jIva tau, nizcaya kari dhyAvai lo / aho ni / dharma dhyAna bhavi jIva je, te hija dhrava pAvai lo / aho te 13 zukra dhyAna paMcama arai, nizcaya kari nAvai lo / aho ni / ' pahilo saMghayaNa no dhaNI, zukla dhyAna ja pAvai lo / aho zu0 // 14 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa zrI zItala jina vaMdatA, doya dhyAna na rAkhai lo / graho do0 / dharma dhyAna mana bhAvIyai, debacaMda ima bhAkha i lo / graho de0 / / 15 / / ___DhAla--pAsa jiNaMda juhArIyai, ehanI dhyAna cyAra mai varNavyA, zrI prAgama nai anusArai re / Arta rodra nai pariharI, bhavika dharama citta dhArai re // 1 // zrI zItala jina vaMdanA, haM karUna sadA vAra vArai re / bhaviyaNa prANI jehuvai, te tIjau dhyAna saMbhArai re // 2 // shrii0|| zukla dhyAna hivaNAM nahIM, iNa paMcama dUSama Arai re / dharama zukala doi dhyAna su, tiNa prIti ghaNI mana mAharai re // 3 / / shrii0|| yugapradhAna jiraNacaMda nA, ziSya pAThaka guNe savAyA re| puNya pradhAna ziSya guNa nilA, zrI sumati sAgara uvajhAyA re ||4||shrii0|| sAdhuraMga vAcaka varU, tasusIsa paNDita vikhyAtA re / rAjasAra pAThaka achai, je jinamata su ati rAtA re ||5||shrii0|| jJAna dharma ziSya tehanA, vAcaka pada nA dhArI re / tAsu zIza rAja haMsa nau, muni rAja vimala suvicArI re ||6||shrii0|| tiNa e dhyAna' taNau racyau, tavana zItala jina kerau re / bharaNatAM guNatAM saMpadA, dina dina ucchava adhikerau re ||7||shrii0|| iti zrI dhyAna catuSka stavana / paM0 devacaMdrakRtam / / likhitaM paM0 durgadAsa muninA patrAMka 2 nahIM hai (patra 4 paM. 11 a. 36-40 AcArya gaccha bhaMDAra 1-cAra dhyAna ke varNana se yukta stavana kI racanA kii| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] zrImad devacandra padya pIyU zrI dharmanAtha stavana rAga- sAraMga hama izkI' jina guNa gAna ke (2) pudgatna' rucisu virasI rasIle, anubhava amRta pAna ke hm.||1|| ke izkI vanitA' mamatA ke, ke izkI dhana - dhAna ke / hamato lAyaka samatA nAyaka, prabhu guNa anaMta 'khajAna ke |hm.||2|| keika rAgI haiM. nija tana, ke, ke prazanAdika khAna ke| ke ciMtAmaNi suratarU icchaka, kei pArasa pAhAna ke hama / / 3 / / cidAnaMda dhana parama arUpI, avinAzI amlAna ke / hama layalIna pIna haiM grahanizi, tattva rasika ke tAna ke hm.||4|| dharmanAtha prabhu dharma dhuraMdhara, kevala jJAna nidhAna ke / caraNa zaraNa te jagata zaraNa hai, paramAtama jaga bhAna ke |hm.||5|| bhIti gaI pragaTI saba saMpatti, abhilASI jina ANa ke| devacaMdra prabhu nAtha kiyo, aba, tAraNa taraNa pichAna ke hm.||6|| 1-premI............2-pudgala ke prema se virakta hokara 3-strI 4-pArasa patthara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa -- - . . . zrI zAMtinAtha stavana (DhAla- vAlhA sumati jinesara saviye e dezI) zAMti jinezvara bheTIye re, zAMta sudhArasa rela ; jayo jina zAsane re| puSkarAvartta jaladhara samo re, sIMcavA samakita vela; jayo. / / 1 / / mAta acirA ura haMsalo re, vizvasena rAya malhAra; jayo. / lAkha varasa savi pAukho re, dhanuSa cAlIsa tanu dhAra; jayo. // 2 // kumara maMDalika cakrI paNe re, jinaparaNe sahasa pacIsa; jayo. / varSa lagI bhogI saMpadA re, nipajI siddhi jagIsa; jayo. // 3 // hAmathI vighna savi upazame re, sevatAM paramAnaMda ; jayo. / upazama maMgala lIla nA re, svAmI cho kalpatarU kaMda; jayo. / / 4 / / deva gurU zuddha sattA thakI re, nirmala sukha suvizAla ; jayo. / vicaMdra zAMti sevA karo re, nitavadhe maMgala mAla; jayo. // 5 // itizrI zAMti jina stavanam Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] zrImad devacandra padya pIyUSa zrI neminAtha stavana rAga- sAraMga aAyo rI ghana ghora ghaTA kara ke (2) raTata papIhA piu piu piu piu piu piu sara dhari ke ||praayo.||1|| vAdara' cAdara nabhapara chAi, dAminI' damakati jhara ke / megha gaMbhIra3 guhira ati gAjata virahanI citta thara ke ||praayo.||2|| nIra chaTA vikaTA sI lAgata, maMda pavana pharake / neminAtha prabhu viraha vyathA tava, aMga aMga karake ||praayo.||3|| dAdura mora zora bhara sAlata, rAjula dila dhara ke| devacaMdra saMyama sukha detAM, viraha gayo Tari ke ||praayo.||4|| 1-bAdala rUpI cAdara prAkAza meM chAI hai| 2-bijalI camakatI hai| 3-gNbhiir| 4-viyoginI strI kA citta DolatA hai| Media Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa zrI neminAtha stavana rAga-kedAro (suvidhi jinezvara pAya namIne, e dezI) bAlAjI re vInatar3I eka mAharI dhAro, bole raajulnaarii| huM dAsI chu zrI prabhujI nI, prabhu cho para upagArI re ||vaa.||1|| premadharI - mujha maMdira prAvo, pUrava neha saMbhArI re / sajjana' prIti madhuratA svAde, amRta dIgha uvArI re ||vaa.||2|| ekavAra jo vacana nivAhI, detA jo karatAlI re| toraNa thI cAlyA ratha vAlI, ezI prIti saMbhAlI re ||vaa.||3|| loka kahe je prIta na pAlI, e sAcI prIta nihAlI re| moha vibhAva upAdhi thI TAlI, Atma samAdhi dekhAlI re ||vaa.||4|| aSTa bhavolagI neha nivAhyo, navame bhava palaTAyo re| guNa rAge ho verAga upAyo, parama tattva nipajAyo re ||vaa.||5|| rasakU pI' rasa lohane vedhe, kaMcanatA pragaTAve re / nema prema rasa vedhI rAjula, bhava bhaya vyAdhi miTAve re ||vaa.||6|| sAcI prIta rAjImatI rAkhI, avihar3a raMga sadAI re| devacaMdra ANA tapa saMyama, karatAM siddhi nipAI re ||vaa.||7|| -sajjana puruSa ke prema kI madhuratA ke sAmane amRta bhI phIkA hai| 2-lohe aura varNa rasa kA samizraNa hone se, lohA sonA bana jAtA hai, vaise nemanAtha ke premarasa se jula kA bhava-bhaya miTa gyaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] zrImad devacandra padya pIyUSa zrI gaur3I pArzva jina stavana jaga jIvana vIsamA, giruyA' gor3I pAsa lAla re / darisaNa dekhaNa devano, ache adhika ullAsa lAla re ||jg0||1|| suNa suNa suNa suNa sAhibA, dAsa taNI aradAsa lAla re / pAsa kare je prApanI, pUrajo tasa pAsa lAla re ||jg0||2|| sana mana vikase ho mAharo, dIThe tujha dIdAra lAla re| mohana mUtti mana vasI, sahaja salUNI sAra lAla re ||jg||3|| nAma suNatAM jehano, vikase sAte dhAta lAla re / te jo sanmukha bheTIye, to kaho kehavI vAta lAla re ||jg0||4|| je dina prabhu pAya pUjasU, te dina dhanya varaNIza lAla re / tujha, darzana viNa dIhar3A, lekhe meM na garaNIsa lAla re ||jg0||5|| mahira najara karI mujha pare, avaguNa guNa karI leha lAla re / sevaka jANI dayA karI, avasara darisaraNa deha lAla re ||jg0||6|| ATha pahora samaraNa kare, dharI kharI eka tAra lAla re| te cAkara nI svAmI jI, kIje avazya saMbhAra lAla re ||jg0||7|| 1-mahAn 2-dina Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa prathama khaNDa..... [ 23 dUra thakA paNa guNa grahe, pAle avihar3a prIta lAla re / pAsa jinezvara ! tehanI, kIje hara vidha ciMta lAla re ||jg0||8|| alagA paNa te TUkar3A, jeha vase mana mAMya lAla re / pAsa thakA paNa TAlIye, je dIThA na suhAya lAla re ||jg0||6|| dIThAM dukha dohaga Tale, bheTayAM bhAvaTha' jAya lAla re / pApa paNAse pUjatAM, sevaMtAM sukha thAya lAla re ||jg0||10|| tu jagavallabha jaga gurU, tU hIja dIna dayAla lAla re / tuhIja sevaka jana taNA, TAle sakala jaMjAla lAla re ||jg0||11|| dUra thakAM paNa mAharo, thIja jIvana prANa lAla re / najara tale prAve nahIM, vIjo deva ajANa lAla re ||jg0||12|| tujha samaraNa mana meM karU nAma japU tuma jIha lAla re / tujha darisaNanI prAza thI, bole che mujha dIha lAla re ||jg0||13|| dIpacaMdra sad gurU taNo, ziSya kahe jinarAja lAla re / devacaMdra nI mana ralI, pUrajo mahArAja lAla re ||jg0||14|| -bhUkha 2-jihvA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] zrImad devacandra padya pIyUSa zrI jagavallabha pArzvanAtha stavana jagavallabha jinarAja jo, araja eka avadhAro jI / kRpA karI bhavajaladhi thI, mujha ne pAra utAro jI ||jg0||1|| jagatAraka jaganAtha tu, bina svAratha jagabhrAtA jii| . sArathavAha niryAma ko, jaga vacchala jaga trAtA jI ||jg0||2|| ehavA jANI pAzrayo, nija ziva sukha hete jii| guNa anaMtatA svAmi nI, UraNa' na thAve dete jI ||jg0||3|| prabhu bhAkhe saMvara paNe, zuddhAtama bhAvo jii| syAdvAda ekattvatA, to mujha sarikhA thAvojI ||jg0||4|| vallabhatA tethI ache, jina pravacana upagAre jii| paNa AdaratAM dohilo, chate moha parivAre jI ||jg||5|| teNe prabhu tehavu karo, nAze moha ajJAno jii| moTA nI sunijara' thakI, thAye sahu AsAno jI ||jg0||6|| 1-kamI nahIM hotI 2-bar3oM kI kRpA se Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa / 25 kRpA sindhu jinajI kahyo, chae dravya nija bhAve jii| nija yathArthatA saddaho, anekAntatA dAve jI ||jg0||7|| grahagA' grahagA parIkSaNI, kAraNa kAraja joge jI / bhedA bheda anaMtatA, jAraNo nija upayoge jI ||jg0|8|| sva svarUpa nija prAcaro. nimitta ane upAdAne jii| yoga avaMcakatA karI, nirmala vadhate dhyAne jI ||jg0||6|| ehvA guNa jehanA ache, sakala zuddhatA bhAse jii| taryA tare che jehathI, taraze tAsa abhyAse jI ||jg0|10|| prabhujI ne agresarI, aAgama agama prabhAvI jii| jinajI parama kRpA karI, tehathI bheMTa karAvI jI ||jg0||11|| parama pramoda thayo have, je milyo zruta sadbhAve jI / syAdvAda anubhava karI, sAdho siddha svabhAve jI ||jg0||12|| tevIsamo jinarAja jI, suprasAde pArAdhe jI / devacaMdra pada te lahe, parama harSa tamu vAdhe jI / jg0||13|| grAhya-agrAhya kI parIkSA karane vAlI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] zrI pArzvanAtha stavana (zI kahuM kathanI mArI "rAja e cAla) mujhane dAsa gaNIje rAja pArzvajI ! araja suNIje / avasara' Aja pUrIje rAja, pArzvajI araja suNIje // prakaraNI || vAmAnaMdana tu AnaMdana, candana zItala bhAve / duHkha nikaMdana guNe aniMdana, kIje vaMdana bhAve rAja | pArzvajI0 // 1 // tu hIja svAmI antarajAmI, mujha mana no visarAmI / ziva gatigAmI tu nikkAmI, bIjA deva virAmI rAja / pArzvajI0 // 2 mUrati tArI mohanagArI, prANa thakI paNa pyArI / huM balihArI vAra hajArI, mubhane prAza tumhArI rAja | pArzvajI // 3 // je ekatArI kare tArI ( ? ), prIti vicArI sevaka sArI, dIje zrImaddevacandra padya pIyU lIje. tehane tArI / kemaM visArI rAja / pArzvajI // 4 // vighana viDArI svAmI saMbhArI, prIti kharI meM dhArI / zaMka nivArI bhAva vadhArI, vArI tujha caraNAM rI rAja | pArzvajI || zA Jain Educationa International mili nara nArI bahu parivArI, pUja race tujha sArI / . devacaMdra sAhiba sukhadAI, pUro prANa hamArI rAja | pArzvajI0 // 6 // 1 - prAja samaya hai ataH prabho merI AzA pUraNa karo / For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa vIra nirvANa rAga -- prAsAuro pratzAnti kAnti samatA nizAntaM duSTASTa karma kSayakaM nitAntam / nirmoha mAnaM paramaM prazAntaM vande jinezaM caramaM mahAntam || 1 // syAmbikA zrI trizalAbhidhAnA, siddhArtha rAjA janaka: prasiddhaH / vizvopakRta dussaha duHsamepi, taMvIranAthaM praNatosmi bhattA ||2|| (1) DhAla - tIje bhava vara thAnaka tapa kari " Ara varasa tapa sAdhana kInau, tIsa varasa zruta varasyo / nupama jJAna prakAzI jinavara, munivara tujha rasa pharasyau || 1 || tU 0 // / prabhujI ! tUM sAhiba sukha dAI, t jaganAtha kahAI ho sAhiba jinavara tU sukhadAI | | 27 pada sevata zra eNIka sama padavI turata nipAI, to alakha anaMta amohI, nija para Atama sohI / gata vichohI kohI lohI, huM tujha darasana mohi ho ji0 ||2|| tU // deva ahiMsA teM varatAI, nija guNa saMpati pAI / loka trAI gata mAI, bhavi kU zivapada dAI ho pra0 / / 3 / / t0 // mahasena meM tIratha ThAI, cauviha saMgha savAI / gaNadhara ku samatA sikhalAI, caMdanA samatA pAI ho pra0 ||4|| || bhAI, sulasA revaI bAI / sAMcI bhagati sahAI ho pra0 // 5 // 0 // For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28.] zrImad devacandra padya pIyUSa (2) DhAla-zrI supAsa jinarAja-e dezI vara gaNadhara igyAra, cauda sahasa araNagAra, araNagArI ho sahasa chattIsa suhAmaNI jii| zramaNopAsaka sAra, igalakha adhika hajAra, guNasaThThI ho sobhaMtA deza virati dharaNI jI / / 1 / / tiga lakha zrAvikA cAru, UparI sahasa aDhAra, samyag dRSTi ho darasana yuta ziva mAraga rasI jI / caudasa pucI, dhanya savvakravara saMpanna, ajiggA jiraNa saMkAsA tigasaya ullasI jI // 2 // vAdI caudasaya dhIra, paramata bhaMjaka vIra, paMcasayA vAcaMyama maraNa nANI kharA jI / nija dIkSita munirAja, samatA dhyAna samAja, sAta sayA kevala nANI siddhi varadhAjI // 3 // baiMkriya dhara saya sAta, SaTa jIvana pita mAta, rAje ho Aja terasa prohI jiNa sayA jii| aguttara vAI munIsa, gaI ThaI zreya Isa, anubhava abhyAsI yativara aDasayAjI / / 4 / / ityAdika parivAra, jiNavara pAgAdhAra, vRde ho parivariyA vicarai bhUtale jI / durita Damara bhaya soga, Iti bhIti nA thoka, nAseM hI jina pada raja pharasana ne baleM jI // 5 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa [ 26 (3) DhAla-- gaur3I, dhana-dhana suranarapati tatI e dezI vIra vihAreM vicaratA, karatA jaga ku sAtA jii| caraNa sovana kaja' thApatA, jagavacchala jagatrAtA jI / - Taka- trAtA anAdi vibhAva dukha ke, aAvIyA pAvApurI jinarAja Agama harakha pAmyA, bhavya kekI-hita dharI dhanya puhavI dhanya vana so, dhanya janapada pUrasahI zrI vIra nAyaka caraNa pharasana, bhaI pAvana yA mahI / / 1 / / indrAdika grAgaliM caleM, bhagateM jaya jaya kahateM jii| chAtra siMhAsana camarasyoM, iMdradhvajaleI bahate jI / / baTaka- vahatI je aAgali deva kor3I dharma cakra dekhAvatI nara tiriya vyaMtara asura kinnara apacharA guNa gaavtii| nija kAryakaraNI zramagA zramagaNI grAtama tatva nipaavtii| druma zreNI UbhI ubhaya pAse nAtha pada zira nAmatI / / 2 / / gagana paMkhI gaNa uDatA, karatA pradakSiNA raMgeM jI pUThi pavana anukUlatA, haratAM Iti prasaMge jI Taka- sahajeM sugaMdhita nIra varaseM pUSpa vRSTi ciha dise kaMTaka adhomukha kaheM jinateM bhAva kaMTaka savi naseM jaya jaya kahatI suri nacaMtI deva dudubhi raNajhagaNe devAdhidevA karau sevA tattvaruci jananeM bhaNeM / / 3 / / -kamala Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] zrImad devacandra padyApIyUSa pAvana karatA : bhUtale, mizyAtimirA - haraMtA (jI) viSaya virSe mUrchita bhaNI, desanA amRta jharaMtA jI tra Taka- tAratA "janakU bhaMvodadhi thI parama pUraNa guNa nihIM gajarAja gati jinarAja pAvAparasareM AvyA vahIM thaI / vadhAI nagara sagale sujana bahu sAmheM vaheM vara puSpa mugatAphala vadhAvI sakala maMgala sukha tnahaiM / / 4 / / DhAla-- grAyAjI munipati narapati hastipAla ghara pAyA . pAyAjI suramaNi suratarU adhika mahodaya pAyA baMdyAjI ati pramudita bhUpatti tribhuvana tAraka rAyA / ThAyAjI tasU, darzita vasite dAraNa sabhA sukhadAyA / / 1 // dhana dhana te thAnaka jasu bhItara vIra parama guru ThAyA / chatra traya cAmara tati sobhita siMhAsana - sUthapAyA . va Taka- maMdAra kusa meM prabhuvadhAyA mana ramAyA sani gaNeM ... cirakAla jIvo jagata dIvo taraNa tAraNa ima . thugauM / / 2 / / caumAsI jI varddha mAna. jina tihAM rahyA .... vidhi setI jI nava . nava abhigraha muni. grahyA paradezI jI. zrotA, jana grAvyA vahI , prabhu vacaneM jI tattva = grahaiM - te gahagahI ... vaTaka- gaha gahI thatarasa...amRta pItA yAtama samatA bhAvatA parabhAva paraNati dUra vamatA sumati ramaNI ramAvatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa vIyarAya baMdanaH bhava nikaMdana guNa prAnaMdana pAvatA paramAtma * sevana. ahava siddhI eha IhA lyAvetA // 3 / / zrI vIreMjI gautama gamagAdhara mokalyA / prANAkarajI devazaramA * 'bodhana calyA / / jiNa pArasajI hita, mukha. maMgala kAra..e / ima jAgIijI gamadhara karai vihAra eH|| chUTaka-nava rAya lacchI tave mallI vIra vacanara se rasyA nija, dekhA citA tajI jina pada sevanA; karavA vasyA mura rAya causaThi tihAM aAvyA siddhi avasara jANatA zrI vIra darzana namana kIrtana parama sukha mana prANatA // 4 // ||haa|| phAsI vadi cabaMdizA dine prAtasameM jinarAya / / siMhAsana baiThA jise| taba rebhA': guNa gAya / / 6 / / (4) DhAla-jIriyAnI atha sohalAnI dezI vAlhesa.raH / trisalA. devI : naMdA / dITho ho / dITho amRta ghana samau / / sobhAgI sthAmi sobhAgI siddhivadhU bhrtaar| mohana he mohana mUrati nita namau / upagArisvAbhi / 1 // tumhe gAvo he tumhe mAvo guraNa dhari mana prema, -jemanahe . jemena , jAvo : duragate : upa0 / cirajIvo he cirajIvo gatima gurU rAya, - nita prati ho nita prati pUjyo surata te upa0. // 2 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa atulI bala he atulI bala yAcau jaganAtha, jiraNa jIto he jiNa jIto moha subhaTa jarU |up0| bUTho he bUTho Aja amIya maya meha, saphalo he saphala phalyo ghari sUratarU upa0 // 3 // jaya jaya he jaya jaya jagajIvana jagabaMdha, siddhAratha he siddhAratha nRpakula tilau |up0 / tuThA he tuThA grAja savi karyA puNya bheTayo, he bheTayo jinavara guNa nilau ||up0||4|| balihArI he balihArI vAra hajAra tU, jJAnI he tU jJAnI gugA seharo |up0| jaMgama he jaMgama tIratha ziva sukhakaMda, nizcaya he nizcaya ziva sakha deharo up0|5|| iMdrAdika he iMdrAdika nA prANAdhAra, jIvo he jIvo kor3i jugAM lage |up0| jasu dIThe he dIThe nAse duHkha aMdhAra, bhAmaMDala he bhAmaMDala dinakara jhigamage // 6 // u0|| tribhuvana pati he tribhuvanapati tujha, vacana savAda mohyA he mohyA surapati narapati jI |up0 / tUhI he tU hi bhava bhavanAtha dayAla, karIye he karIme iNa vidhi vInatI jI ||u0||7|| tarIye he tarIye bhava sAgara dukha bhUri, ..... harIye he harIya karma mahA arI up0| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bama khaNDa varIye he devarIyeM vacaMdra pada * sAra, . karIye he karIyeM bhagati sadA kharI ||up0||8|| (5) DhAla--yatinI dezI ima gAtI raMbhA gIta, prabhu' AvyA jaga suvihIta / gyAna darasaNa caraNAnaMdI, harakhyA saviprabhu paya vaMdI / / 1 / / prabhu dezanA ati sukhakAra, bhAkhyA nizcaya vivahAra / kAraNa kAraja vivi bhAkhI, ziva sAdhana zikSA dAkhI / / 2 / / sarva jIva ache sama eSa, saMgraha sattA nai leSa / je para paraNati rAgI, tas karmanI bhAvaThi lAgI // 3 / / jasu tatva ruci thayo jJAna, te sAdhe sAdhya amAna / . nija vyakti zakti nijaraMgI, sAdhai guNa zakti anaMgI // 4 // zuci zraddhA bhAsana ramaNe, kAraka nija kArya ne gamaNe / bhAge para paraNati rIta, ekattve tatva pratIta / / 5 / / parabhAva arocaka dRSTe, nija jJAna sudhA nI vRSTaM / parabhogI bhAva abhAveM, karatAdi cyA nija bhAveM // 6 / / jAraNI nija paraNati svAmI, kuraNa thAyeM para prnnaamii| e bhAve nijaguNa po, te suddha samAdhi saMtoSe / / 7 / / dukha poSaka para parasaMga, na bhajai heja dhari raMga / nija tatva ramau bhavi prANI, devacaMdra vadai ima vANI // 8 // manadhargazraddhAsuvinIta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa (6) DhAla--bahinI rahi na sakI tiseM jI-ai dezI suranara tiriya samUha maiM jI, baiThA zrI varddhamAna / jagata dayAla upadisejI, zuddha dharama sukha thAna // 1 // jiNesara tumha mujha prANAdhAra'... . . . . . . . . bhavabhaya pIDita jIvana jI, trANa zaraNa sukhakAra ||jinne0|| sola pauhara nI desanA jI, vIra kahI tiNavAra kSIrA zrava vacane kahyA jI, prazna chattIsa udAra ||2||ji0|| paMcAvana adhyayana mAMjI, sukha vipAka svarUpa / vali tetA adhyayana mAMjI, dUkha vipAka virUpa ||3||ji0|| chaTa tapai nizi pAchalI jI, kari prAMjajI vIrya / yoga rodha bAdara karIjI, zedhyA sukhma vIrya / / 4aaji0|| sakala' pradeza dhanI karIjI, carama vibhAgAvagAha / prakRti bahattara kheravo jo, kRta terasa prakRti no dAha ||5||ji0|| paryakAsana ziMvalahyAMjI, svAti nakSatro svAmi / gAga karaNa darza' varayujo, pUrNAnaMdI dhAma ||ji0|6|| apusamAga gati thI lahyAMjI, eka samaya logaMta / pUrva prayoga abandhane jI, Uradha gati ne taMta ||ji0||7|| avagAhana kara cyAra nI jI, solaha aMgula mAMya / sarva pradeza guraga pajjavA jI, tulya pramANa samAya ||ji0||8|| 1 sakala pradeza ghanI kA0 randhra chidra pUra vibhAga UraNata etane pradeza ghana kahibAi ---darza-amAvazyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa sarva zakti nija kArya meM jI, karatI vara ni prayAsa / sAdi anaMta karU jo, grAtama zakti vilAsa ||ji0|| tIsa varasa gRha vAsa meM jI, bAra varasa muni bhAva 1. tera pakSa adhika tapyA jI, tapa ziva sAdhana dAva || ji0||10|| vicaraya / paramezvara padejI, tIsa varasa kiMcaraNa / bhAva yathAratha upadizyAjI, nayanikSape pUrNa ji||11|| para parasaMga sahU tajI jI, anahArI grazarIra 1 cala akSaya mUrttatA jI, vyakti zakti dhara dhIra // ji0||12|| vIra prabhu nija pada laha u jo paramAnaMda prabAdha / avanAzI saMpUrNatAjI, pararaNati bhAva agAdha // ja0 // 13 // (7) DhAla -- prabhu tU svayaMbuddha siddho aluddho, e dezI prabhu tu granato mahaMto prasaMto, t prabhu karma bhAsana kRtaMto pUrNa AnaMda prAsvAda vaMto, prabhu tUM thayo siddhi lacchI sukrato || 1 // pra0 / gaMdhe phAse rUbI, prabhu tU thayo arasa saMThAgA hIno / I mohI karttA bhogI prayogI, pravedI prakhedI' gugNAnaMda pIno // 2 // // prabhu jANato jJAna thI tU sarva chatIM vastunI dekhato sarva sAmAnya bhAvo AtmaguNa ramaNa anubhava rame ghUmato, teM lahyo pUrNa zuddhAtma bhAvo // 3 // // zrAtma guggA dAna lAbhe banate, varyo bhoga upabhoga nija dharma lInA / sakala guraNa kArya sahakAra vIryevaryA, capala vIraja gayai thira pradIno // 0 // 4 // -pracheTI Jain Educationa International | 35. For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyU tU kSamI tU damI tU hiM mAIva mayI AryavI mutti samatA anNtii| tUM asaMgI abhaMgI prabhU sarva (A) pradeza guNa zaktivaMtI ||pr0||5| pramANI prameyI ameyI agehI, akaMpAtmadezI alezI aveso / svayaM dhyAna mukto sadA dhyeya rUpo, munI mAnase jehano vAsa dezo ||pr0|6| siddha thayA jiNa jAMNi ne, iMdrAdika sura vyUha / zokAtura aAtura raDe, coviha saMgha samUha // 1 // hai hai nAtha viyoga thI, e jIvana nikkAma / mokSa mArga sAdhana bharaNI, kim puhaceMsI hAma // 2 // vIra viyogeM jIvavo, teha niThura pariNAma / dhana tana, vanitA saMpadA, syU kIji suradhAma / / 3 / / jaga upagArI vIchaDaca, sya lekhai sura zakti / .. prabala manai karasyu kihAM, bahu vistArI bhakti // 4 // (8) DhAla-mere naMdanA-e dezI.. . italA dina lagi jANatA re hAM, prabhu sanamukha bahuvAra mere sAhibA, vaMdana vidhi nATaka karI re hAM, lahasyu lAbha apAra mere0 / / 1 // bolo nAtha dayAla, kirapAMnidhi karuNAla, tujha vayaNAM guNa mAla, thAe sarva nihAla, tattva ramaNa saMbhAla, thAye jJAna vizAla ||me||2|| - A-nija prAtma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa [ 37 eka vacana zrI vIrano re hAM, kA bhavanI kor3i me0, avinAzI sukha prApavAre hAM, koNa kareM tujha hoDi me0 // 3 // tujha sarikhA sAhiba chatere hAM, karatA moTI hUsa me0, moha mahAripu jIpa ne re hAM, karasyAM karma no dhvaMsa me0 / / 4 / / mohAdhIna je jIbar3A re hAM, tRsanA tA tapta me0, pudgala pAsyA baMdhIyA re hAM, viSayA rasa saMlipta me0 / / 5 / / tanu vibhAga raMgI dukhI re hAM, zrAvRta Atama zakti me0, tehavA ne kuNa tArisya re hAM, dekhAr3I guNa vyakti me0 // 6 // bahu paracita parabhAvanA re hAM, capala ekattva UpAya / me0 / karatAM kahi kuNa vArasya re hAM, te dekhAr3o vaay'|me0||7|| viSayAdika AsevatAM re hAM, thA to amha saMkoca / me0 / tujha upagAre te hiveM re hAM, thAsya kimate soca ||me0||8|| vIra caraNa jAvo achere hAM, suNadA amRta vANi / me0 / te mAtrai sura bhogato re hAM, karatA navi maMDAraNa |me||6|| kRpA karo ika vacana nI re hAM, yadyapi chau vItarAga / me0 / mahA mohanA kaSTa thI re hAM, choDAvau mahAbhAga ||me0|10|| bharata khetra nA jIva ne re hAM, tujha viNa kuNa rakhavAla / me0 / dUSama kAla kRtAMta mAM re hAM, ehano kavaraNa havAla ||me0||11|| prAya, ThAya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] zrImad devacandra pacha pIyUSa megha munI ne rAkhIyo re hAM, rAkhyo somala vRda / me0 / khaMdaka ziva pamuhA tarathA re hAM, tAryo carama suriMda ||me0|12|| hu~ sohamapati vInavu re hAM, dayA karo mujha deva / me0 / sadA hajUrI dAsanI re hAM, mAno vinati seva ||me0||13|| nitya manoratha nava navA re hAM, karatA prabhu avalaMba / me0 / te dizi dAkho sarva ne re hAM, prabhujI jJAna kadaMba ||me0 / / 14 / / eha zramaraNa zramaNI bhaNI re hAM, nija pArAdhaka bhAva / me0 / kehaneM pUchi pAloyasya re hAM, aMtaragata parabhAva -||me0||15|| bhavya abhavya nirdhAritA re hAM, pUchIsyai kauNa pAsa / me0 / Azrava pIr3ita jIvanI re hAM, kuraNa suraNasyai aradAsa ||me0||16|| te savi mana mAhe rahI re hAM, cAlyo tAraka siddhi / me0 / prANA prAlaMbana karI re hAM, karavI kArya samRddhi ||me0||17|| to piNa ehanA nAmanI re hAM, rAkhau moTI Asa / me0 / devacaMda nI sevanA re hAM, ziva sukha kAraNa khAsa ||me0||18|| ||haa|| ima dukha bhari iMdrAdike, vimana citta mukha dIna / kalasa vidhe nava rAviyA, citta bhakti laya lIna // 1 // karI vilepana ati surabhi, bahu vidha phUla nI mAla / bhAbharaNAdi alaMkarayA, zrI jina jagata dayAla // 2 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa [ 39. sahasathaMbha sikkA racI, chatra traya abhirAma / siMhAsana pAdapITha vidhi, cAmara dhvaja abhirAma / / 3 / / prabhu besArayA pAlakhI, upADe sura vRd|| vaimAnika bhuvanAdhipatti, vyaMtara suraja caMda // 4 // cAmara vIjai bhakti syU, zaka valI IzAna / . hiva ApaNa meM dharma no, kuNa dya sikhyA dAna / / 5 / / ||gaahaa // dulaho jiNaMda jogo, dulahaM ca dhamma savaraNa niddhAraM / dulahA mukkha pavittI, sAmaggI saMgamo dulaho // 6 // hA hA iya kiM jAyaM, araho siddho mahodayaM ptto|| amhArA puTTha sAhaNa, heu vijoga bhavaM dukkhaM // 7 // vIra virahammi dhammA-dhAreNa asaraNayA duhIyA / ... - tesi dUsama kAle, ko dAhI' erisaM dhammaM // 8 // (E) DhAla-megha muni kAI Dama DoleM, re-e dezo gIta gAna nATaka karI jI, karuNA rasamaya sarva / hA nAyaka hA tArakU jI, kahatA vadana suparva // 1 // nAthajI moTo tujha AdhAra, tU tribhUvana nistAra / tujha prabhu jJAna AdhAra, tujha sarikhoM dAtAra, dulaho eNIvAra ||naathjii mottopaaknnii||3|| - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] caMdana kASTe jina tanu jI, dAhe agnikumAra / dukha bhari sajala nayoM karI jI, vAyu te pavana kumAra nA0 2 // udadhikumAra jaleM karI jI, sItala kIdhI vAMga / jina dADhA leM bhakti thI jI, surapati dakSiNa vAma // nA0 // 3 // asthi bhasma mATI graheM jI, suranara avara aneka / vaMdeM pUjeM bhakti thI jI, dharatA citta viveka // 0 // 4 // deva saramA pratibodhiyo jI, valIyA gautama svAmi / sAMbha vana meM muni vasyA jI, pAmyA zruti vizrAma // nA0||5|| pAvA parasara garaNadharU jI, rAti vasyA jihi ThAya / vIra viraha gautama suraNa jI. hIyar3eM dukkha na mAya he prabhu mujha bAlaka bharaNI jI, mUkI siMsu ne vegalo jI, e nIpAvyoM // syai na hiva kuraNa saMsaya meTasyeM jI, kauneM vAMdI bhagati syuMjI, karasyu 1- bhoga zrImad devacandra padya pIyUSa Jain Educationa International jaraNAvyU kAMma kahasye sUkSma vinaya svabhAva For Personal and Private Use Only nA0 // 6 // Ama / // nA0 // 7 // vIra vinA kima thAyasyai vIra AdhAre ghetalA jI, ima citavatAM upano jI, vastu dharama karatA saha nija kArya nA jI, prabhu naimittika yoga || nA0||10|| bhAva / nA0||8|| jI, moneM pratama siddhi / pAmyA pUrNa samRddhi nA0|||| upayoga / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa dhyAnAlaMbana nAtha no jI, te to sadA abhaMga / tigaNa prabhu guNa ne joivai jI, joi tU aAtma aMga ||naa0 // 11 // prAtamA bhAsana ramaNathI jI, bhede dhyAna pRthaktva / teha abhede paragAbhyo jI, pAmye tatva ekattva ||naa0||12|| dhyAna lIna gautama prabhu jI, kSapaka riNa prAroha / ghana ghAtI savi cUriyA jI, kIno pAtma amoha ||naa0||13|| lokA loka nI astitA jI, sarva sva para paryAya / tIna kAla nA jAraNIyA jI, kevala jJAna pasAya ||14aanaa0|| prabhu prabhu karatAM prabhu thayA jI, zrI gautama gururAya / tatakhiraNa iMdrAdika bhagI jI, eha vadhAI thAya ||15||naa0|| saMgha sakala haraSita thayo jI, jANI gautama jJAna / kAraNa tUTi paDi nahIM jI, e amha puNya' amAna ||16||naa0|| surapati narapati jana sahUjo, coviha saMgha mahaMta / pAvyA gautama pada kaje jI, jaya jaya zabda kahaMta ||17||naa0|| kari ucchaba pada thApIyA jI, jaga gurU pATe tyAra / iMdrAdika vaMdana kare jI, baiThA sabhA majhAra // 18 / naa0|| tIna bhuvana haraSita thayA jI, vIra `paTodhara dekha / hara gugaNa gAvai ghaNA jI, cauviha saMgha vizeSa ||16||naa0|| vIra prabhu pATai thayA jI, gautama jJAna nidhAna / devacaMdra vaMdai sadA jI, samatA amRta thAna ||20||naa0|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa zrI gautama gurU dezanA, sAMbhali ubhyA sarva / sura vara sahu naMdIsareM, puhatA bhakti akharva // 1 // bAra varasa kevali paNe, vicarayA gautama svAmi / aATha varasa kevala nidhI, zrI sudharma abhirAma // 2 // varasa caumAlIsa kevalI, zrI jaMbU sukhakAra / tAsa pachI zruta jJAna bala, cAleM sAsana sAra / / 3 / / ikavIsa sahasa varasa lagi, rahasya vIra vacanna / tasu AlaMbana je ramai, tehija jIva sudhanya // 4 // (10) DhAladhana dhana zAsana zrI jinavara no, jihAM vara vAcaka vaMsa re| dusama kAleM jAsa prasAdeM, lahIya . dharama prasaMsa re ||1||dh.|| Arya prabhava sajjabhavasUri, sUri yazobhadra svAmI re / zrI saMbhUti vijaya zru ta sAgara, bhadra bAhu. vara nAma re / 2||dh.|| daza niyukti chaMda vara pAgama, UdharayA vantu svarUpa re / saMpUraNa dvAdaza Agamadhara, jJAna kriyA vidha rUpa re ||3||dh / / thUlabhadra kosyA prati bodhaka, mahAgiri sUri suhasti re / bayara svAmi lagi pUraba dazadhara, yugapradhAna suprazasta re ||4||dh.|| bhASyoddhAra kAraka upagArI, zrI jinabhadra muriMNada re / cUraNa kartA zruta uddhartA, zrI devaDDi muriMgada re // 5 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "prathama khaNDa [ 43 pustakArUDha karyA jina Agama, rAkhyo zAsana zuddha re| TIkAkAra zailAMgasUrivara, zrI abhayadeva prabuddha re ||6||dh.|| zrI haribhadra malayagiri paMDita, hemasUri malahAra re / naMda mahattara sUri jinezvara, jinavallabha sukhakAra re ||7||dh / / zrI devendra hema AcArija, kumAra pAla jasu bhakta re / zrI khemeMdra pramukha zruta rasIyA, dUsama kAle vyakta re ||8||dh / / dupasaha sUri chehalA gaNidhara, pArAdhaka jina pAraNa re / cauviha saMgha zuddha zraddhAdhara,' paMcAMgI paramANa re ||6||dh|| dravya chaka nava tattva nI zraddhA, jJAna kriyA ziva sAra re / utsarga ne apavAda sAdhanA, nizcaya naya vivahAra re ||10||dh.|| nimitta valI upAdAna kAraNa yuga sAdhana tIna prakAra re / pravRti 1 vikalpa 2 tathA paragati zuci karatAM bhava nistAra re / / 11||dhH|| puSTa nimitta sevana thI pAtama, paraNati thAya zuddha re / tattvAlaMbI tatva pragaTatA, sAdhai pUrNa samRddha re ||12||dh.| devacaMdra zrI vIra caraNa yuga, sevo bhakti akhaNDa re / zAsana saMgI. pAragAraMgI, te thAye gata daMDa re ||13||dh.|| (11) DhAla-kumata ima sakala dUre karI--e dezI bhagati ima citta sAcI dharI, dhArIye sAsana rIti re| vArIye duSTa duravAsanA, cUrIye' bhava taNI bhIti re ||1||bhi0|| aikaransition - - 1-zrutIra-dhvaMsiya vidhi (aca-loha) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] // 5 // bha0 // vIra jinarAja sama prabhu lahI, gaha gahI buddhi guNa grAma re / koraNa para deva neM AdareM, kalpatarU sama prabhu pAmi re // 2 // bha0 // eka AdhAra cheM tAharoM, mAhare dIna dayAla re / sAra kIjeM hiveM dAsanI, nAtha jagajIva prati pAla re || 3 // bha0 // vInati dAsa nI dhAriyeM, tAriyai kara upagAra re / doSa anAdi nivAriyeM, prApIyeM anubhava sAra re // 4 // bha0 // moha jaMjAla vasi jIvar3A, rar3avar3e pugdala rAga re / tehaneM zuddha ratnatrayI, dAkhavI teM mahAbhAga re eka prAlaMbana svAmi no, dAsa nA citta ne nAha re / asaraNa zaraNa bhava aDavito, tU hija parama satyavAha re | 6 || bha0 il tujha guraNa rAga bhara hRdaya meM, kima vasa duSTa kaSAya re / nirmala tattva nA dhyAna thI, dhyAyaka nirmala jJAna thAya re || 7 // bha0 // dhyeyanI zuddhatA rasa thakI viddha praya kaMcana dhAya re / nima amohI rasI cetanA, pUrNAnanda upAya re ||8||bha0 // mAharA paraNati doSa nI, tIvratA vAraraNa kAra re / tAharA zAsana zruta tarago, rAga che eka AdhAra re // bha0 // khira khiraNa nAma tuma co japu, tujha guraNa stavana ullAsa re / cIMtavI rUpa prabhujI taraNo kIjiyeM grAtma prakAza re // 10 // bha0 // vali vali vInavu svAmi jI, zuddha prAsaya para mujha hajyo, vIra maraNA pravihar3a para, tAharI sAkha thI satya ne, Jain Educationa International zrImad devacandra para pIyUSa nita prati tu hija deva re / bhava bhava tAharI seva re // 11 // bha0 // prAdarU sAdhana jeha re / sIjhasyai mAharai teha re // 12 // bha0 // For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa - - bhadraka bhAva rAgI padhau, vInati ema karAya re / devacaMdraha pada nIpaje, nAthajI bhagati supasAya re ||13||bh0|| (12) DhAla-dhanyAsarI gAvo gAvo re jinarAja taNA guNa gAvo / samyag darzana jJAna caraNa nI, nirmala thiratA pAvo reji0||1|| paMca kalyANaka stavanA stavatA, prAtama tattva nipAvo / . moha mahA ripu doSa anAdI, khiraNa meM teha gamAvo re ||ji0||2|| Atama tattva dhyAna ekatA, sAco ziva sukha daavo| Izvara bhakti tehano kAraNa, Agama mA~hi kahAvyo re ||ji0||3|| prabhu guNa dhyAna sva jAtI ramaNe, niramala paraNati thaavo| tehathI siddhi tiNeM prabhu sevana, Atama zakti vadhAvo re ||ji0||4|| suvihita kharatara gaccha paraMparA, rAjasAra uvajhAyo / tAsa sIsa pAThaka sama dama dhara, jJAna dharama sukha dAyo reji0||5|| dIpacaMda pAThaka upagArI, sAsana rAga savAyo / tAsa sIsa suci bhagati prasaMgeM, devacaMda jina gAyo re ||ji0||6|| bhAvanagara zrI RSabha prasAda, dIvAlI dina dhyaayo| saMgha sakala zru ta sAsana rAgI, parama pramoda upAyo re ||ji0||7|| zAsana nAyaka vIra jinesara, guNa gAtAM jayamAlo / devacaMda prabhu sevana karatAM, maMgala mAla vizAlo re ||ji0||8|| iti zrI vIra nirvANa paM0 zrI devacaMda gaNI viracitAyAM samApta: 'graMthAnaM 218 // gAthA 143 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] mukha dITheM sukha UpajeM, samaraMtA sukha thAya / sukha ne mAthe zalya par3o, pIrahRdaya thI jAya // 1 // zrImad devacandra padya pIyU paramAtama paramesarU, akala grarUpI amAya / vIra nAma mukha thI vadeM, jIhA pAvana thAya // 2 // asaMkhyAta pradeza mAM, jahAM dila mAM vIra / te nara bhavasAgara tarI, pAme vahelo tIra // 3 // vIra viraha ghar3I ekalo, jeha thI khamyo na jAya / tehane mokSa najIka che, duragati dUra palAya // 4 // jAvo hIro parakhIyo naga mAM zrI mahAvIra / te mATe tume bhavijanA, vaMdo jagagurU dhIra ||5|| vIra jiraNesara guNa gharagA, kahetAM nAve pAra / teNeM kAraNeM zrI vIraneM, vaMdo vAraMvAra ||6|| niH kAmI prabhu pUjanA, karaseM je dharI neha / ziva suMdarI nizcayalahI, svayaMvara baraseMteha ||7|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa [ 47 zrI vIra jinanirvANa stavana ( vairAgI thayo-e dezI) mAraga desaka mokSa no re, kevala jJAna nidhAna / bhAva dayA sAgara prabhU re, para upagArI pradhAna re ||1||vii0|| vIra te siddhi thayA, saMgha sakala AdhAro re / hiva iNa bharata mai, kuNa karasyai upagAro re ||2||vii0|| nAtha vihagato sainya jU re, vIra viharaNo saMgha / sAthai kuraNa aAdhAra thI re, paramAnaMda abhaMgo re / / 3 / / vii0|| mAta vihUNo bAla jyU re, arahA paro athdd'aay| . vIra vihUNA, jIvar3A re, Akula vyAkula thAya re ||4||vii0|| saMsaya chedaka vIra no re, viraha te kema khamAya / je dIThe sukha Upajai re, te viNukima rahavAyo re ||5||viioll nirajAmaka bhava samudra no re, bhava aDavI sathavAha / te paramezvara viNu milyai re, kema vadhai ucchAho re ||6||vii0|| vIra thakAM piNa zruta taNo re, hato parama prAdhAra / hivaNAM zruta AdhAra che rai, aha jina mudrA sAro re ||7/vii0|| tInakAla savi jIva nai re, prAgama thI AnaMda / jina paDimA aAgama vidhaire, sevyAM paramANado re ||8||vii0|| gaNadhara prAcArija munI re, saha nai iNa vidhi siddhi / bhava bhava Agama saMgha thI re, devacaMdra pada siddhI re ||6||vii0|| For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] bhImad devacana paca pI anAgata padmanAbha jina stavana vATar3I' viloku re bhAvi jina taNI re, padamanAbha jasu nAma / dUsama' dUSita bharata kRpA karo, upasama amRta dhAma ||1||vaa0|| vIra nimate re zreNaka nai bhavare, tume bAMdhu jina bhAva / kalyANaka atiseM upagAratA re, vIra samAna svabhAva ||2||vaa0|| sudi asADhe chaTThI nai dina re, upajasyo jaganAtha / caitra dhavala lerasa prabhu janamasyo re, thAsai merU sanAtha ||3||vaa0|| mAgasira badi dasamI dikSA grahI re, varasyo caraNa udAra / sudi vaisAkhai dasamI kevalI re, cauviha saMgha AdhAra ||4||vaa0|| samavazaraNa siMghAsaNa baisinai re, prabhu karasyo vAkhyAna / . prAtama dharama suNu tiNa avasare re, dharatI prabhu guNa dhyAna ||5||vaa0|| saimukha tripadI pAmI gaNadharA re, racasyai dvAdasa aMga / te velA huM prabhu caraNe rahu~ re, jinadharamai draDha raMga ||6||vaa0|| dIvAlI dina sivapada pAmasyo re, zuddhAtama makaraMda / devacaMda sAhiba nI sevanA re, karatAM parama AnaMda ||7||vaa0|| iti, anAgata padmanAbha jina stavanam 1-pratIkSA karanA 2-paMcamakAla ke prabhAva se dUSita bane, isa bharatakSetra para 3-jJAnAdi dharmoM kA zravaNa 4-Apake zrImukha se gaNadhara bhagavAna, tripadI ko prA kara 12 aMgoM kI racanA kreNge| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI padmanAbha jina stavana . (mAraga dezaka mokSa no re--e dezI) zrI vIra prabhu upagAra thI re, zrI riNaka guNa dhAma / kSAyaka zraddhA guNa vase re, nIpAyo jina nAma re // 1 // prathama jinesarU, bhAvI bharata majhAro mujhaneM tArasyeM, bhavi AsyA AdhAro re pra0 ||aaNkrnnii|| vastu svarUpa prakAsatA re, jJAna caraNa guNa khANa / vAMdu prabhutA olakhI re, tehi jammu' suvihANo re pra02 padmanAbha prabhu dezanA re, sAdhana sAdhaka siddha / gauNa mukhyatA vacana me re, jJAna tesakala samRdho re pra03 vastu anaMta svabhAva cha re, anaMta kathaka tasu nAma / grAhaka avasara bodhathI re, kahave arpita kAmo re pra04 zeSa anarpita dharma meM re, sApekSa zraddhA bodha / ubhaya rahita bhAsana have re, pragaTeM kevala bodho re pra05 chati paraNati guNa vartanA re, bhAsana bhoga ANaMda / samakAle prabhu tAhareM re, ramya ramaNa guNa vRdo re pra06 vahI merA janma saphala hogaa| - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra para pIyU nija bhAve sI astitA re, para nAsti asvabhAva / asti paNe te nAstitA re, siya te ubhaya sabhAvo re pra07 asti sabhAva te ApaNo re, ruci vairAgya sameta / prabhu sanamukha vaMdana karI re, mAMgisa Atama heto re pra08 karuNA nidhi mujha tArIye re, dAkhI zuddha svabhAva / mujha pAtama sukha svAdano re, bIjo koNa upAvo re pra06 kAla anAdi no vIsarayo re . mAharo AtmAnaMda / prabhu viraNa kuraNa mujha sIkhavaM re, tribhuvana karuNA kaMdo re pra010 mujha meM tujha. zAsana taNI re, che moTI Umeda / niramala pAtma saMpadA re, thAsye pragaTa abhedo re pra0 1.1 dIpacaMdra guru sevatAM re, pAmyo deva abhaMga / devacaMdra ne nita hojyo re, jina zAsana dRDha raMgoM re pra012 .... iti zrI padmanAbha stavana prati naM0 2108 patra 1 nitya vi0 ma0 jIvana jaina lAyabrarI, kalakattA / isa stavana kI gAM0 4 se 8 taka caubIsI ke kunthunAtha stavana ke gA0 5 se 1 vAlI hI haiM tIsarI gAthA meM kunthunAtha ke sthAna maiM isameM padmanAbha hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama-khaNDa zrI sImaMdhara jina stavana (zrI zrI sImaMdharasvAmijI-e dezI) prabhunAtha tuM tIya loka no, pratyakSa tribhuvana bhANa / sarvajJa sarva darzI tumhe, tumhe zuddha sukha nI khANi // 1 // jinajI vInatI cha eha ||praaNknnii|| prabhu jIva jIvana bhavyanA, prabhu mujha jIvana prANa / tAhare darasana sukha lahu~, tuM hI jagati thiti trANa ||2||ji0|| tujha binA huM caugati bhamyo, dharayAM veSa aneka / nija bhAva meM parabhAva nau, jANyau nahIM suviveka ||3||ji0|| dhana teha je titu praha samai, dekhai ja jina mukha caMda / tujha vANi amRta rasa lahI, pAmaiM te paramANaMda ||4||ji0|| ika vacana zrI jinarAjano, naya gamA bhaMga pradhAna / je suNa ruci thI te lahai, nija tatva siddha amAna ||5||ji0|| je khetra vicaro nAthajI, te khetra ati supasattha' / tujha viraha je kSaNa jAya che, te mAnIya akayastha ||6||ji0|| zrI vItarAga 'dasaNaM binA, vIvoja kAla atIta / te praphala micchA dukkaDaM, tivihaM tiviha nI rIti ||7||ji0|| jisa kSetra meM Apa vicarate ho, vaha kSetra hI sapala haiN| ...2-akRtA / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] bImad devacandra pacha pIyUSa prabhu bAta mujha mananI sahU, jANo achI jaganAtha / thira bhAva jo tumaco lahu~, to mileM zivapura sAtha ||8||ji0|| prabhu milyai hu~ thiratA lahUM, tujha viraha caMcala bhAva / ika vAra jo tanmaya ramU, to karU akala svabhAva ||6||ji0|| prabhu acho kSetra videha meM, haM rahuM bharata majhAra / to paNa prabhunA guNa virSe, rAkhU sva cetanA' sAra ||10||ji0|| jo kSetra bheda Tale prabhu, to sarai sagalAM kAja / sanamukhe bhAva abhedatA, kari varU' prAtama rAja | 11|ji0|| para pUSTi IhA jehanI, evar3o chaI svAma / hAjara hajUrI te milya, nIpaje kitalo kAma ||12||ji0|| indra caMdra nariMda nau, pada na mAMgU tila mAtra / mAMgU prabhu mujha mana thakI, navi visaro khiraNa mAtra ||13||ji0|| jAM' pUrNa siddha svabhAvanI, navikari sakU nija Rddhi / tAM' caraNa saraNa tumhAraDAM, ehIja mujha nava niddhi / / 14||ji0|| mAharI pUrva virAdhanA, yoge paDayo e bheda / piNa vasyuM dharama vicAratAM, tujha nahIM che bheda ||15||ji0|| 1-yadyapi maiM dUra hUM, phira bhI prabhu ke guNoM ke prati merI satat dRSTi hai| 2-jabataka 3-jabataka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaNDa - - prabhu dhyAna raMga abheda thI, kari aAtma bhAva abheda / chedI vibhAva anAdi no, anubhavU svasaMvedya ||16||ji0|| vInavU' anubhava mIta ne, tUM na kari para rasa cAha / zuddhAtma rasa raMgI thayI, kari pUrNa zakti prabAha ||17||ji0|| jinarAja' sImaMdhara prabhu, teM lahyo kAraNa zuddha / hiva Atma siddhi nipAyavA, sI DhIla karIye buddha ||18||ji0|| kAraNe kAraja siddha no, karavo ghaTe na vilaMba / sAdhavI pUrNAnaMdatA, nija kartRtA avalaMbi ||19||ji0|| nija zakti prabhu guNa maiM ramai, te kara pUrNAnaMda / guNa guNI bhAva abheda thI, pIjiye sama makaraMda ||20||ji0|| prabhu siddha buddha mahodayo, dhyAne thaI layalIna / nija devacaMdra pada Adarai, nityAtma rasa sukha pIna ||21||ji0|| iti jinastuti zrI sImaMdhara svAminI devacaMdena kRtaM // meM apane anubhavarupI mitra ko vinatI karatA hU~ ki tUM para viSaya kI icchA na hai| 2-sImaMdhara bhagavAna, Atma siddhi kA adbhuta kAraNa hai| 3-kAraNa para kArya siddhi karane meM koI vilamba nahIM karanA cAhiye / apanI kartRtya kA avalaMbana kara pUrNananda svarUpa ko siddha karanA caahiye| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhImat devacandra para pIyUSa zrI sahastrakUTa jina stavanam sahasrakUTa' jina pratimA vaMdiya, mana dhari adhika jagIsa vivekii| suMdara mUrati atiH sohAmaNI, eka sahasa cauvIsa vi0 ||1||s0|| atIta anAgata nai vartamAnajI, tIna caubIsI ho sAra vi0 / bihuttara jinavara eke kSetra meM praNamIje vAraM vAra vi0 ||2||s0|| pAMca bharata vali aisvana, pAMca meM sarathvI rIti samAja vi0 / dasa khetre kari thAye, sAta se vIsa adhika jinarAja vi0 ||3||s0|| paMca videhe jinavara sADhiso, utkRSTI ehija Teva vi0 / jina samAna jina pratimA, prolakhI bhagata kIje ho seva vi0 ||4||s0|| paMca kalyANaka jina cauvIsanA, vIsAso tehaja thAya vi0 / te kalyANaka vidhi su sAcavyAM, lAbhaanaMto thAya vi0 ||shaas0|| paMca videhe hivaNAM viharatA, vIsa acha arihaMta / sAsvata prabhu riSabhAnana Adi de, cyAra anAdi anaMta vi0 ||6||s0|| eka sahasa covIsa jiNesanI, pratimA ekaNa ThAmi vi0 / / pUjA karatAM janama saphala hovai, sIjhai vaMchita kAma vi0 ||7||s0|| 1-eka hajAra pratimAoM kA shikhr| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vaNDa tIna kAla aDhAI dvIpa meM, kevala nANa pahANa vi0 / kalyANaka karI prabhu ihAM sAmaThA, lAbha guNa mariNa khANi vi0||8||s0|| sahastrakUTa siddhAcala Upara, timahija dharaNa vihaar| tiNathI adbhuta chai e thApanA, pATaNa nagara majhAra vi0||6||0|| tIrtha sakala vali tIrthakara sahU, iNa pUjyAM teha pUjAya vi0 / eka jIha' thI mahimA ehanI, kiraNa bhAMta kahavAya vi0 ||10||s0|| zrImAlI kuladIpaka jetasI, seTha suguraNa bhaMDAra vi0 / tasu suta seTha siromaNi, tejasI pATaNa meM siradAra vi0||11||s0|| tiNa e biMba bharAvyA bhAva suM, sahasa adhika caubIsa vi0 / kIdha pratiSThA pUnama gachadharU bhAvaprabhasUrI sa vi0 |12||s0|| sahasa jiraNesara vidhisyu pUjasya, drava bhAva zuci hoya vi0 / iha bhava parabhava parama sukhI hosyai, lahasyai navanidhi soya vi0||13||s0|| jinavara bhagati karai mana raMga tUM, bhavijana nI cha e rIti vi0 / dIpacaMdra sama jinarAjathI, devacaMdra nI ho prIti vi0 ||14||s0|| iti zrI sahastrakUTa jina stavanam 1-eka jobha se . . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra paca pIyUSa prAbhAtika chaMda (caupAI) RSabhAdika jinavara cobIsa, praha uThI praNamu sujagIsa / caudahasaya' bAvana gaNadhAra, praNamu parabhAte sukhakAra // 1 // lAkha aThThAvIsa' sahasa aDayAla, munivara saMkhyA cita saMbhAla / lAkha cummAlIsa sahasa cheyAla, caudaMsaya cha sahuragI vizAla // 2 // zrAvaka saMgha taNo parivAra, lAkha paMcAvana samakita dhAra / aDatIsa sahasa navatattva nA jAraNa, dRDha dharmI priya dharma vakhANa // 3 // eka krAr3a ne tere lAkha, sahattara hajAra subhAkha / zrAvakaNI jina zAsana nI jAraNa, zIlavaMta ne vinaya pradhAna // 4 // cauviha saMgha covIsI mAha, nita nita prae muM dharI ucchAha / tIna bhuvana jina pratimA jeha, praha sama praNamupANI neha // 5 // viharamAna jinavara che vIsa, koDa doya kevalI jagIsa / kor3i sahasa do munivara sAra, caraNa kamala vaMdU sukhakAra // 6 // jinavara ANA varate jeha, darzana jJAna pramukha guNa geha / devacaMdra vaMde suvihANa, dhana dhana jIvita janma pramANa // 7 // 1-caudaha sau baavn| -muni 2048000 3-sAdhviyAM 444664 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTApada tIrtha stavana bheTo bheTo ziva sukha kAja, bhavijana ! e tIratha ne meTo meTo moha anAdi, bhava bhavanA saMkaTa ne (e Teka) zrI aSTApada girivara upara, jinavara caitya juhaaro| bharata bhUpa kRta caumukha sundara, zivasukha kAraNadhAro / bheTo0 // 1 // bahu bhava saMtati karma sahita paNa, je bheTe e ThAma / ...2 kSetra' nimitta zuci pariNAme, pAme nija guNa dhAma / bhetto0||2|| RSabha jinezvara paramara mahodaya, pAmyA iNa giriishRNge| .. cidAnaMdaghana saMpati pUraNa, siddhA bahu muni saMge / bheTo0 / / 3 / / bharata munIzvara prAtama sattA, pragaTa paNe ihAM kIdha / iNa para pATa asaMkhya saMjamI, sarva' saMvara pad lIdha / bheTo0 // 4 // je nija sattA tatva svarUpe, dhyAna ekatve dhyAve / anekAnta guNa dharma anaMtA, thAve nirmala bhAve / bheTo0 / / 5 / / tehaD kAraNa prAtama guNatraya, tasu kAraNa jinarAja / tasu bahumAna bhAna hetu e, tima e bhavodadhi pAja / bheTo0 // 6 // mithyA moha viSaya rati dhIThI, nAze tIratha diitthii| tatvaramaNa pragaTe guNa zreNe, sakala karmadala' niitthii| bheTo0 // 7 / / 3-mokSa 4-jJAna-darzana-cAritra 1-kSetra ke nimitta se, bhAvazuddhi dvArA 2-mokSa "-karmasamUha kA nAza hone para / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] zrImad devacandra padya pIyUSa ThavaNA bhAva nikSepa guNI nA, samatAlaMbana jaannii| ThavaNA aSTApada tIratha vara, sevo sAdhaka prANI / bheTo0 / / 8 / / bhava jala pAra utAraNa kAraNa, dukha vAraNa e shRNg| .. mukta ramaNI no dAyaka lAyaka, tema vaMdo mana rNg| bheTo / / 6 / / tIratha' sevana zuci pada kAraNa, dhArI Agama sAkhe / zAha prAnaMdajI bhakti vizeSe, thApyo guNa abhilAkhe / bheTo0 // 10 // sAdhya dRSTi sAdhana nI dRSThe, syAdvAda guNavRda / devacaMdra seve te pAme, akSaya paramAnanda / bheTo0 // 11 // zrI RSabhajina zatrujaya stavana (rAga-jodhapurA nI dezI) kaMcana karaNA ho prAdi jiNaMdA, mArA lAla ho Adi jiNaMdA / tribhuvana tAraka ho jJAna diNaMdA, mA. lA. ho jJAna digaMdA / sUguNa sobhAgI ho bhogIdhara nA, mA. lA. ho. bho. / / nijaguNa ramatA ho tyAgI paranA, mA0 lA0 ho tyAgI / / 1 / / tujha viNa dIThe ho hu~ bhava bhamIpro, mA0 lA0 ho hubhava / kAla anaMte ho paravaza gamIgro, mA0 lA0 ho para0 // - 1-tIrtha kI sevanA mokSa kA hetu hai, aisA jaankr| 2-sonaa| 3--sUrya / 4-karmavaza khoyaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa / 56 have prabhu malIyo ho to dukha TalIpro, mA0 lA0 ho to0 / nizce mAraga ho maiM aTakalIyo,' mA0 lA0 ho maiM // 2 // jinaguNa zraddhA ho bhAsana tumaco, mA0 lA0 ho bhA0 / prabhu guNa ramaNe ho anubhava amaco, mA0 lA0 ho anu0 // zuddha svarUpI ho jinavara dhyAne, mA0 lA0 ho jina0 / pAtama dhyAne ho thaI eka tAne, mA0 lA0 ho thaI0 // 3 // puSTa nimitte ho ekatA raMge, mA0 lA0 ho ekatA0 / sahaja samAdhi ho zakti' umaMge, mA0 lA0 ho zakti0 // kAraNa joge ho kAraja thAye, mA0 lA0 ho kAraja0 / kAraja siddha ho kAraNaM ThAye, mA0 lA0 ho kAraNa0 // 4 // teNe thira citte ho arihA bhajIye, mA0 lA0 ho arihA / para pariNati nI ho cAla te tajIye, mA0 lA0 ho cAla / / atizaya rAge ho bhavasthiti pAke, mA0 lA0 ho bhava0 / sAdhana zakta ho vigate thAke, mA0 lA0 ho vigate0 / / 5 / / nAbhinaMdana ho zatrujaya so he, mA0 lA0 ho zatru0 / jasu paya vaMdI ho guNa Arohe, mA0 lA0 ho guNa0 / / munivara kor3I ho tihAM savi pahotA, mA0 lA0 ho tihA0 / parama prabhutA ho dhyAna ne dharatA, mA0 lAdeg sA0 ho dhyA0 // 6 // 1-prAptakiyA / ho jAtA hai| 2-bIryollAsa se 3-kArya siddha honepara kAraNa bekAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] zrImad devacandra padya kI jina guNa gAvA ho je ati harSe, mA0 lA* ho je0 / pUrNAnaMda ho te AkarSe, mA0 lA. ho te0 // Atama sattA ho jina sama parakhe, mA. lA* ho jina / zAnta sudhArasa ho te nita varaSaM, mAdeg lA ho te0 // 7 // ema nija kAraja ho sAdhana rasIyA, mA. lAdeg ho sAdhana / jina pada sevA ho bhakta ullasIyA, mA0 lAdeg ho bhakta 0 / / zakti anaMtI ho vigate' sAdhe, mA0 lAdeg ho vigate / devacaMdra no ho pada ArAdhe, mA0 lA ho pada0 / / 8 / / zrI siddhAcala RSabha jina stavana ... . (rAga-dhanyAzrI) AnaMda raMga mile re Aja mhAre, prAMnaMda raMga mile (2) samiti gupati aMtara supragaTI, mumatA sahaja Dhale |aaj0|| 1 // jJAna nidhyAna pradhAna prakAzI, prAtama zakti mile| tattva ramaNa nija sukha saMpati ke, anubhava rasa uchale |aaaj // 2 // para' pariNati gahana dhUma su, moha pizAca chale / zuddha svarupa ekatA lIne, saMba hI doSa dale |aaaj0||3|| pratyAhAra' dhAraNA dhArI, dhyAna samAdhi bale / saMyogI nija guNa ke rodhaka, karma prasaMga Tale |paaj||4|| 1-prakaTa hone se 2-paura galika-rAga rUpIe kSevA, moharUpI rAkSasa hamAra prAtmA ko rala rahA hai, bhaTakA rahA hai| 3-viSayoM se mana ko kheMcanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa siddhAcala maMDana prabhu dIThe, hama devacaMdra paramAtama, dekhata, vaMchita zrI siddhAcala stavana (rAga - siddhAcala giri bheTayAre ! hoye sabale sakala phale / Aja 15|| Aja ama ghara harakha umAho, sakala manoratha phalImA / zrIsiddhAcala tIratha bheTe, bhava bhavanA dukha TalImA re || zrA // 1 // zrI paramAtama prabhu puruSottama, jagata divAkara dIThA / tana mana locana pramRtanI pari, lAgyA prati hI mIThAre // prA0 // 2 // RSabha jinezvara pUjyA bhakta mithyA' timira haravA / ziva sukha saMpati sakala varavA, nara bhava saphala karavA re || || 3 // rAyaNa tale prabhu pagalA vaoNdhA, duttara bhava jala taravA / sakala jinezvara ThavaraNA aracI, AraNA mastaka dharavA re || prA0|| 4 || zivA somajI caumukha caitye, AdinAtha jinarAjA / vaMdI pUjI lAho, lIdho, sAryA zrAtama kAjA re || || 5 || 1- mithyAtva rUpI andhakAra Jain Educationa International eka zata ATha deharI jinavara, thApana mahotsava kIdhuM / surata laghu zAkhA osavAle, zAha karme yaza lIdhu re || 2 || 6 || jIvA zAhe sahatha jinavara, biMba pratiSThA dhArI / zAha kapUra bhAryA mIThI e moTI lAja vadhArI re || A ||7|| | 61 2- apane hAthoM For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] zrImad devacandra padya pIyUSa saMvata satara byAsI varSe, jina zAsana zobhAye / / jinavara biMba sthApanA harSe, lAbha vizeSa upAye re // 0 // 6 // mAha mAsa sudi pAMcama divase, kharatara gaccha sukhkaarii| pAThaka dIpacaMda gariNa kIdhI, eha pratiSThA sArI re ||paa||6|| zrI zatrujaya upara jinavara, je thApe vidhi yukta / devacaMdra kahe dhana dhana te nara, je lInA jina bhakta re ||praa0||10|| zrI siddhAcala RSabha jina stavana (DhAla-paMthaDo nihAlu re, bIjA jina taNo re-e rAga) cAlo morI sahiyAM ! zrI vimalA cale re, tihAM zrI RSabha jiNaMda / purava nivANu vAra samosaryA re, kevalanANa diNaMda ||caalo0||1|| zuddha tattva rasIyA bahu munivaru re, kIdha ajogI bhAva / . teha saMbhArI namatAM nIpaje re, nirmala Atma svabhAva ||caalo0||2|| pAMca koDI thI mAsI aNasaraNe re, zrI puMDarIka munirAya / caitrI pUnama siddha thayA tiNe re, puDara giri kahevAya ||caalo / / 3 / / vidhi suje siddhAcala bheTaze re, karI uttama pariNAma / niyamA bhavya kahyo te. jinavare re, e tIratha abhirAma ||caalo // 4 // suranara kinnara guNa gAve mudA re, praName prahasama rIjha / devacaMdra e- tIratha sevatAM re, sakala manoratha sojha caalo0||5|| . . . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - W zrI zatrujaya stavana (morA prAtama rAma nI desI) cAlo cAlo ne rAja zrI siddhAcala jaII / / zrI vimalAcala tIratha pharasI, prAtama' pAvana karIiM ||caa0||1|| iNa giravara para munivara kor3I, Atama tatva nipaayo| pUrNAnaMda sahaja anubhava rasa, mahAnaMda padapAyo |caa0||2|| puMDarIka pamuhA muni koDI, sakala vibhAya gmaayo| bhedA bheda tattva pariNita thI, dhyAna abheda upAyo |caa0||3|| jinavara' gaNadhara munivara koDI, e. tIratha raMga rAtA / sudha saktI vyakta guNa sIddhI, tribhuvana jana nA trAtA ciaa0||4|| ye gira pharasya bhavya parIkSA, duragati no uccheda / samyagdarzanaH nirmala kAraNa, nija AnaMda abheda ||caa0||5|| saMvata aDhAra ciDottarA (1804)varasya, sita masira terasIi / / zrI sUrata thI bhakti haraSa thI, saMgha sahIta ullasIiM ||caa0||6|| kacarA kokA jinavara bhaktI, rUpacaMda jI iMdra / zrI saMgha meM prabhujI bheTAvyA, jagapati prathama jiNaMda ||caa0||7|| jJAnAnaMdite tribhuvana vaMdrIta, paramezvara guNa bhInA / devacaMda pada pAma adbhuta, parama maMgala layalInA ||caa||8|| .... - iti zrI zatrujaya stavana -apane svarUpa ko prakaTa kiyA . . 2-mokSapada. 3-siddhAcalatIrtha 4-zuklapakSa kI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa zrI zatrujaya stavana (mAja gaI thI huM samavazaraNa meM-dAla) cAlo sakhI jina vaMdana jaIi, zrI vimalAcala' zRMge re / anaMta siddha dhyAne siddhAcala, pharasIjeM mana raMge re // 0 // // 1 // guru prAcArI saMgeM suvihIta, pote pAyavihArI re / ekamahArI bhUmi saMthArI, sakala sacita parihArI re ||caa0||2|| zrAvaka zrAvikA jina guNa gAtI, prabhu bhakta ati rAtI re / tIratha pharasana mati U jAtI, gaja gati catura suhAtI re ||caa0||3|| munivara kor3I sivagati pohotI, nija' anubhava rasa lasatI re| viSaya kaSAya doSa upasamatI, ratnatrayI mAM ramatI re ||caa0||4|| RSabhAdika jina pharasita thAnaka* ; pharasyAM pApa pulAI re / zuddha guNI samaraNa guNa pragaTeM, dhyAna lahera lIlAI re ||caa0||5|| pratIta anAgati meM vartamAneM, etIratha sahaka TIko re / zrI zatrujaya bhaktaI pAmeM, devacaMda pada nIko re ||caa0||6|| iti zrI zatrujaya stavanam pAThAntara-x jihAMmuni + lahatI * aMge kka sira kIko 1-vimalAcalA ke zikhara para 2-prAtmAnubhava meM ramaNa karate hue 3-viSaya-kaSAya janya doSoM ko zAnta karate hue 4-uttara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya vaNDa ..... 65 - - - zrI siddhAcala RSabha jina stavana (DhAla--morA prAtama rAma kaisai darasaraNa pAsu; e dezo) morA RSabha jiNaMda kaiyai' dararUNa pAsyu mo0|| siddhAcalanI pAjai caDhatAM, maru devA suta dhyAsu / ghaNA divasa no aMga umAho, te pAmI sukha bhAsyu ||mo0||1|| niramala nIrai prabhunai aMgai, kahIyai nhavaNa karAsyu / kezara caMdana mRgamada ghasina i, torai dehaM lagAsyu ||mo0||2|| pUja karInai prAgali baisI, pAMce aMga namAsyu / bhAva dharInai mana nai raMgai, nAbhinaMdana guNa gAsyu ||mo0||3|| vAra vAra tujha mukha nirakhI, hIyaDai harakhati thAsyu / . tero dhyAna dharI ati sAro, sakala mithyAta vinAsyu mo0||4|| ATha karama no aMta karIne, duragati dUra gamAsyu / 'caMda' kahai ima mana nai raMgai, tujha dhyAnai mana lAsya |mo0||5|| -- 1-kaba 2-pAla 3-jala -harSita 8-dhyAna se 4-karake 5-baiThakara 6-hRdaya meM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada devacandra para pIyU zatrujaya caitya paripATI (DhAla (1) saphala saMsAra avatAra ehuM giNU-e dezo) namavi arihaMta payaragata' guNa AgarA, khaviya' kammaTThagA siddha suha' saagraa| tIsa chaga guNajU prAdhAra sUrIzvarA, vAyagA' uttamA nANa vAyaNa dharA / / 1 / / viSa samA kAma bhogAdi savi pariharI / zuddha ziva sAdhivA sAdhanA AdarI / / TANa ekAMta titthAdi suci' vAsiyo / duviha tapa saMgayA vaMdimo yati gaNo // 2 // jayavi jaga mAMhi jihi ThANi jiya guNa lahai / teNa thAnaka bhaNI teha uttama kahai / / . jagata upagAri parisiddha bahu guNa thavai / muni bhaNI jinavarA siddha kAraNa cavai // 3 // tIrthaMkara kevalI suyadharA munivarA / bhAsae tIrtha jaMgama tahA thAvarA / / ... 1-pada-paira, annt| 2-kssykr| 3-sukha / 4-chattIsa guNayukta / 5-upaadhyaay| 6-pavitra / 7-stutikrnaa| . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa jaMgama tIrtha parasiddha guNa gaNa bharacA / tIrtha thira paMca sajjeha je praNu saracA // 4 // teraNa vimalAcalo tittha guNa Agaro / muni gaNa saMthupro garima dhIrama dharo / / risaha jiraNa rAya bahu vAra jihAM AviyA / puMDarIkAdi muriNa siddha paya pAvIyA // vimalagiri nAma je bhatti bhara thI jave / siddhagiri daMsaraNa sulaha bohI havai // (siddhagiri) phAsaNA kamma' raya mohaNI / samma daMsaraNa pamuha guNaha ArohaNI / / 6 / / tittha satrujau jiNa bhavaraNa juttau / pubva bahu puraNa pabbhAra thI pattau / / ThavaNa jiNa bhAva jiNa bheda navi prANIyai / jhAraNa'. paya rohaNa kAraNa jANIyai / / 7 / / teNa Alasa tajI tittha sevana kro| pAzrava . paMka thI AtamA uddharo / / 'gheIya viNayAdika nijjarA upadisI / - dasama aMga vavahAra sutte vasI // 8 // karmarUpa raja kA nAza karane vAlI / 2-dhyAnapada para car3hane ke liye prabalakAraNa / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] zrImad devacandra padya paM.yUSa suddhatA kAraNaM mohabhaDa' vAraNaM / daMsaNa nANa ujjANa' paDibohaNaM / / dIha . saMtANa kammara viddhaMsaraNaM / kuNaha bhavvuttamA vimalagiri daMsaNaM / / 6 / / DhAla (2) (caraNa karaNadhara munivara vaMdiya-e dezo) bhAva dhari nai caitya juhAriya, zrI siddhAcala aMge jI / jiNa daMsaNa pUyaNa guNa saMthuI, karo bhavika mana raMge jI / bhaa.||1|| pAlItAraNaM re RSabha jiraNesaru, tAsa prabhu bhaya TAla jii| RSabha caraNa vaMdo mana nI ralI, lalita sarovara pAla jI ||bhaa.||2|| giravara mUleM sudara vAvar3I, jihAM bhavi aMga pakhAle jii| . tIratha vadhAvI vaMdI nai caDhe, Atama guNa ujavAla jI |bhaa.||3|| pAjai caDhatAM re nemi jiNesaru, yAdava kula AdhAro jii| caraNa namI ne girivara Upara, harakha dharI padhAro jI bhaa.||4|| dholI paraba re bharaha bharahavaI, caraNa namo subha kAmI jii| mahalA saMga thakAM piNa mohaneM, khaMDI nai siva pAmI jI ||bhaa.||5|| nemi caraNa vaMdI meM paravateM, Arohai ANaMde jI / AdinAtha puMDarIka gaNI taNA, bhaviyaNa paya juga vaMdai jI |bhaa.||6|| 2-bgiicaa| . 3-vikAsaka / 1-moharUpI subhtt| 5-crnnyugl| 4-pdhaarnaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa giravara caDhatAM munivara saMcare, je sIdhA iNa tittho jii| prAtama uddharavAne kAraNeM, parama pavitra e titthau jI |bhaa.||7|| anupama deharA sudara ati bhalA, sUrajakuDa bhImakuDe jI / jinavara doya caraNa jaganAtha nA, praNamyAM pAtaka khaMDe jI ||bhaa.||8|| ulakhAjhole re zrI jinavara namI, celaNa talAI ANaMdo jii| siddhazilA tihAM muni nija guNa varI, pAmyA paramANaMdo jI ||bhaa.||6|| harakha dharI ne siddhavaDe valI, samaro siddha muriMNado jii| Adipure jinavara cauvIsa nA, praNamI paya' araviMdo jI |bhaa.||10|| pAlItANA pAjai anukrama, pAvyA pola duvAro jii| vAghaNi pole maMDapa caitya no, dITho suci dIdAro jii|bhaa.||11|| vAghariNa pratibodhI AcArajai, thaI kaSAya vihIno jI / e tIratha na taje je pApa ne, te tirajaMca' thI dInoM jI ||bhaa.||12|| hanumaMta khetrapAla cakresarI, gomukha kavar3a aMbAI jI / Adika sAsana sevaka devatA, bhagati vaMta sukhadAI jI ||bhaa.||13|| DhAla (3) sahasa samaNa susuka saMjama dharo-e deshii| prathama pravese re nemi jiNesarU, ceIya sudara atihi suhaMkaru / jiNavara biMba parama sama kAraNaM, triNa meM sola namo dukha vAraNaM / / 1-pada kml| 2-pshu-pkssii| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa dukha vAraNA jina biMva namatAM hoi samakita mohilo / samatA' sudhArasa kuDa jinavara deva darasana dohilo / / jihAM ceI maMgala tAsa cha gajja bharatasAha maMDAvIyo / dukha hetu parigraha sakala jANI suddha kSetre vAvIyo / / 1 / / jiNavara caitya jugala tasu pAgalai, arihA tIna namo ati maMgalai / jaimalasAha taNo caumukha varu, zrI purusottama solama suhaMkaru / / suhakaru zrI kuthu jinavara tema caMdraprabhu taNo / jinarAja biMba IgyAra maMDita parama suci siddhAyaNo / zreyAMsatima zrI zAMti jinavara caitya jugala suhAmaNA / igatIsa biMba juhAri bhagatai pavitra thAvo bhavIyaNA / / 2 / / saddhA vuharA kArita deharo, deharI sudara maMDita seho| mUla gaMbhAre RSabha jiNesaru, battIsa biba namo samatAdharU / / samatAdharu jinarAja nagatAM karma kalaMka galai gharaNA / ati zuddha nirmala parama akSaya rUpa pragaTai ApaNA / / zrI vItarAga prazAMta mudrA dekhatAM jo sAMbharai / nija suddha sAdhya ekatva karatAM prAtma sAdhakatA varai / / 3 // vali praveze re jimaNI zreriNa meM, samavazaraNa zrI vIra tago namai / * pAsa vihAra bhaMDArI kRta thayo, kuthanAtha ceiya jina guNathayo / / 1-samatvarUpI amRtarasa / 2-nAma / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa gugA thavo bhagate eha thApyA caitya tIna suhAmaNA / uvajhAya vara zrI dIpacaMde gaccha kharatara guNa ghaNA / / tihAM caitya eka prasiddha sudara kuthanAtha jiNaMda no / ati bhagati yugate namo pUjo bhaviya mana AnaMda no / / 4 / / moTo gaDha zrI karamA sAha no, solamavAra uddhAra e naah'no| polai zrI puMDarIka muNIvaru, paMca koDi thI sIdhA iNa giru / / iNa gire sIdhA caitra pUnima sukala dhyAne dhyAvatA / tasu caitya jinavara vIsa sagahIna vaMdIye mana bhAvatA / / tasu bAhya bhamatI deharI sata' cyAra adhikI dIsa e| jina biMba triraNasai ahIya saDasaTha praNamatAM mana hIMsae / / 5 / / dIjai bIjI vAra pradakSaNA, saMghavI caitya karo jina vNdnaa| bIkAnerI sAMtI dAsa no, caiia ati uttaMga su Asano / / Asanai caitye paMca jinavara mUla nAyaka sohaNA / tetrIsa mudrA siddhajI nI bhavika mani paDi bohaNA / / saMghavI gotre nAma pAMco deharI paNa tasu karI / jina biMba iga comukha mudrA sola thApI ati kharI // 6 // deharI jina mAtA nI sudarU, uchaMgai jinarAja dayA varU / zrIsiddhacakra caitya prakAsa thI, jinavara cyAra namo ullAsa thii|| 1-nAtha kA 2- sattAvIsa 3- cahauttara 4- goda meM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 } zrImad devacandra padya pIyU ullAsa thI zrI vijaya tilaka, sAsanAdhiya jinvruu| zrI vIranAtha anAtha nAthAM vaMdIye ati sudarU / / jagadIsa trIsa nirIha' nirmama namo dharI abhedatA / mithyAtva prAdika bhramaNa hetu mUla thI ucchedatA / / 7 / / sahasakUTa namo dharo bhAvanA, tina kAla nAre jinanI thaapnaa| meghabAI nI deharI vaMdIyai, jinavara tIna namI pANaMdIya / / ANaMdIya caumukha jina cautIsa pUThaka mana ramoM / zrI dIva saMgha vihAra jinavara biMba chattIsa namo / / ihAM acha bhuharo tihAM jinavara rAmara sAraMga thApanA / valI mUlaga vasa hI name jinavara biMba namIya niHpaapnaa||8|| zrI aSTApada jina cauvIsa e, biMba aTThAvana sudara dIsa e| kIdho bAIgulAla vihAra e, zrI sametazikhara sukhakAra e / / sukhakAra sAra vihAra sudara karmabhAra nivAraNo / zrI ajitAdika vIsa jinavara siddhakSetra suhAmaNo / / jihAM vIsa jinavara siddha ThavaNAM caraNa vali jina devnaa| vaMdIya bhaviyaNa ghaNa harakhai kIjIya suci sevanA // 6 // 1- nispRha 2- pIche Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa samavazaraNa jinarAja vikAsatA, comukha rUpe deharA sA satA / sonI tilaka taNo caumukha varU, comukha dasa sUrata nA sudarU // suMdaru deharI doya jinavara biMba cyAra suhAmaNA zrI rUkha rAyaNa jaga prasiddho lIjiye tasu bhAmaNA tasu taNe pagalA riSabhajI nA vaMdatAM bhava bhaya harai vItarAga bhAve nAga' morI tajI vaira tihAM Tharai / / 10 / / deharo ika covisI pAvatI, paMcAvana jina biMba suhaavtii| caudaha saya bAvana gaNadhAra rA, jina cauvIse caraNa sukhkaarraa|| sukhakAra ceiM samAna vasahI biMba saga' caumukha valI deharI amRta bAI yai tihAM zAMti mudrA ati bhalI vali seTha lara,mIcaMda zAMtidAsa kIdhI deharI jinarAja tIna juhAratAM manabhrAMti kasmalatA harI / / 11 / gAma gaMdhAre re rAma jI seTha no caumukha suMdara zrI parameSTi no / tAjI bhamatI deharI cyAla e paNacyUya biMba tihAM aDayAla e|| aDayAla ahIyA eka saya tihAM biMba tIrtha kara taNA tihAM mUla dehare RSabhajiNavara taraNa tAraNa kAraNA jina biMba sattAvIsa maMDapa gaMbhAre chatIsa rA jinaca nAbhi nariM: naMdana dekhatAM mana hIMsa rA / / 12 / / - 1-2.paM aura mora 6-sAta cau khA 3-gApa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "74 ] zrImad devacandra padya pIyUSa janama saphala e karamAsAha no, jiraNa caitya karayo bahu laahno| gaja yuga khaMdhe re marudevI mudA, cakkI bharaha kare sevana sadA / / sevanA karatAM suddha nirmala Atma saMpatti pAmIya seja tIratha nAtha usabho' dekhi pAtaka vArIya tasu janama saphalo siddha khetre jeNa jinavara bheTIyA cirakAla dusamana karma sagalA tehanA bhaya meTIyA // 13 // triNa saya biMba te maMgala caityanA, praName prahasama uThI nitynaa| Asaya' doSa pAsAtana vAratAM, lAbha anaMto caitya juhAratAM / / juhAratAM jinarAja paDimA, balI tIratha UpareM te valI vimala girIda Upara lAbha lekho kuNa kara jihAM kor3i muni parabhAva paraNati tyAgi Atama guNa vryaa| nija suddha dhyAne suddha gyAne siddhatA pada anusarayA // 14 // bIje zRMge re kuMtAsara acha, iMdra thUbha paNa jina paNatIsa cha / adabuda ceIma RSabha jiNesaru, moTI kAya jaga vismaya karU / vismaya karU zrI ajita ceina kuMDa jugala ralIyAmaNA tihAM kusumavADI mAMhi goyama caraNa vaMdoM subhamaNA tasu Agale aDa jIrNa ceIya tihAM deva juhArIya ati harakha dharatAM pola dvAre comukha mAMhi padhAriyai // 15 // 1-Rzabhadeva 2-mAnasika doSa 3-indra kArita caitya 4-adbhuta bAbA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa pole zrI nami jinavara deharo, biMba sattAvana namI bhavabhayaharo / bAhara bhamatI deharI sukha karU, ika so ATha atihi manoharU / manoharu jinavara biMba iga saya doya beThA besasyai chattIsa maMgala caitya igasaya sola bhavijana mana dhase zivA somajI suta ratanajI kRta zAMti deva prasAda meM paMcAsa jinavara suddha mudrA namo bhavi AlhAda meM / / 16 / / deharosuvidhi jigezara no bhalo, pArzvanAtha jina caitya ne niramalo / mudrA nava jina dattasUrIzvarU, kuzalasUrIzvara kharatara garaNavarU / atras deharI siddhacakrenI sAha lAla vihAra e / jina biMba sattara cyAra adhikA karai bhavi nistAra e / / deharo sumati jiragada kero sAha ThAkura udharyo / jina biMba ( sa ) gaNadhAra maMDapa dekhatAM mujha mana Thararyo / / 17 / / pagalA tihAM cauvIsa jiNaMda nAM, cavadaha se bAvana gariNa vRdanA jesalamerI jiMdA thAharU, tasukRta pITha ache ati suMdaru suMdara rAyaNa rukha pAsa RSabha jina paya vaMdiye deharI tIna uttaMga dekhI citta meM AnaMdiya zrI ajitanAtha vihAra jina navara doya gariNavara thApanA gomukha ne cakasarI tihAM bhagata jana ne AsanAM / / 18 / / sUrajI sAha no zAMti vihAra e, jinavara doya jihAM sukhakAra e bhamatI tIjI caumukha mAMhilI, jina mudrA praDayAla' chai niramalI 1- ar3atAlIsa 1 75 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 // zrImad devacandra padya pIyUSa niramalI mudrA tIrtha pati nI tihAM saMghavI somajI kara joDi ubho tIrtha sevA yAcanA yAce ajI caumukha sudara cyAra jinavara riSabhadeva jiNaMdanA prahasame aThI bhakti cittai karo nita prati vaMdanA / / 16 / / samatAsAgara jinavara dekhIya, janama saphala ehija mana lekhiyai / arihaMta mudrA dIThAM prApaNI; sAdhaka sakati vadhai bhv'kaapnnii|| kApaNI pAtaka pUrva kRnanItIrtha sevA sAriyai suci kAraNa nija suddha sucitA' bhAva niyamA dhAriyai uddhAra aTThama somajo suta rUpajI saMghavI karyo bhava paMka' khUto dIrghakAjI AtamA ima uddharyo // 20 // bIjI bhUmai dehare uparai, cauvIsI deharI covisa jinavare / bIjA jina covIsa tihAM acha comukha iga gaMbhAra madhya cha / madhya e comukha tuMga ceiya gokha dhvaja kalase karI sobhato samakita hetu bhavina dekhatA cakSa TharI zrI zAMtinAtha vihAra suMdara rAya saMprati uddharyo jina biMba aDayuta zAMti jinavara dekhi mana harakhaM vryo||21|| 1-bhava kA nAza karane vAlI 4-unnata caitya 2-pavitratA- 3-saMsAra rUpI kIcar3a meM paM.sA huA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa [ 77 tIrathanAtha vimala giripharasanA, karIye bhavIyadhari suci vAsanA' / munivara kor3i anaMtA ziva laheM, te saMbhAryA pratama gaha gahe || gaha hai pratama siddha kSetre teha sAdhaka pada vare nija ma pUraNa cetanAghana bhAva jihAM chai sukha pratyaMta niramala grAtma vinAzi sattA sahaja bhAva tAsu guragachIya kuraNagaNai ||22|| hAla (4) bharata nRpa bhAva su e-e dezI seja giri bheTIye e meTiye karma kaleza / mithyA doSa nivArivA e, dhAravo samakita desa | | 0 ||1|| kAla anAdi bhavodadhie, bhamatAM bhava samudAya se0 / 3 yAna' pAtra sama jAMNajyo e, ehija tIratha rAya || se0||2|| mAnava bhava pAmI karIe, e tIratha guNa geha se0 / jiNa navi bheTayo jugatasuMe, te dukhiyAM meM reha || se0 // 3 // sri sIdhA paNa koDie, gaNadhara zrIpuMDarIka se0 / caitra sukala pUnima dinae, nija sattA guNa ThIka | | 0 ||4|| akSaya anusa paraNAmika pa phAguNa sudi sAtama lahya e, nami vinamI siva thAna | se0 causaTTi nami putrI vasue, AThame kevalajJAna || se0 ||5|| 1- pavitra bhAvanA Jain Educationa International 2 - AtmA 3- naukA samAna For Personal and Private Use Only 4-mukti 5-causaTha Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 / zrImad devacandra padya pIyUba sAgara muni tiga' kor3i thI e, kor3i thI muni shriisaar||se0|| tera kor3i thI siva varU e, soma zrI aNagAra ||se0||6|| RSabhavaMza AditajasA e, tasu suta Aditya kAMti |se| eka lAkha paravAra suM e, pAmyA parama prasAMti ||se0||7|| RSabha vaMza munivara bahue, gaNadhara kor3i asaMkha |se| siva puhatA siddhAcalai e, niramama teM nirakakha' se0|| 8) daza koDI thI ziva lahuyu e, drAvar3a ne vAlakhilla |se0| cavada sahasa nigraMtha thI e, damitArI niHsalla ||se0||6|| AdinAtha upagAra thI e, kor3i satara aNagAra |me| zrIajita sena munIsvarue, pAmyuM sukha apAra ||se0||10|| ANaMda rakSita bhAvanA e, bhAvatAM sivapura patta' se0| kAlAsI iga sahasa thI e, muni subhadra saya satta ||se0||11|| rAmacaMdrapaNa koDi thI e, nArada muni pistAla |se| pAMDava koDI vIsa thI e, siva puhatA samakAla ||se0||12|| saba prajUna munIzvarU e, muni sADhA triNa kor3i se0|vimlaa cali niramalathayA e, te praNamU bekara jor3i ||se0|13|| thAvaccA suta suka munI e, selaga paMthaka siddha |se0| * vasudeva gharaNI siva lahayuM e, sahasa paiMtrIsa prabuddha ||se0||14|| 1-tIna karor3a 5-sAta sau 2-AkAMkSA rahita 6-zAMba-pradyumna 3-prApta kiyA 4-eka hajAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa [76 vedarabhI ni:karamatA' e, sAmI sala cophAla |se0| zrI basasAra anaMtatA e, pAmI guNa saMbhAla |s0|15|| sIdhA bahu muni iNa giravare e, yAdava vaMza aneka |ne| zreNika kula sAdhu sAdhavI e, siddha lahyA thira Teka ||se0||16|| vidyAdhara bhUcara' ghaNA e, ihAM pAmyA guNa kor3i |se| Atama heteM ehanI e, kona karI sakai hor3i se0||17|| tIvAre tIratha pati e, e tIratha bahuvAra se| AjyA bhavijana tAravA e, niramama nirahaMkAra ||se0|18|| puMDara girinI sevanA e, jeha karai bhavi jIva |se| te prAtama niramala karI e, pAme sukha sadIva ||se0||16|| ||klsh|| ima sakala tIrathanAtha zevruja, zikhara maMDaNa jinvro| zrI nAbhinaMdana jaga prAnaMdana vimala shivsukhpraagro|| zuci' pUrNa cidaghana jJAna darzana siddha udyotana manai / nija Atma sattA zuddha karavA vIra jina kevala dina // 1 // suvihita kharatara gaccha jinacaMdra sUri zAkhA gunnnilo| uvajhAya vara zrI rAjasAraha sIsa pAThaka sila tilo|| zrI jJAna dharma susIsa pAThaka rAjahaMsa guNe varyo / tasu caraNa sevaka devacaMdra vInavyo jaga hitakaro / / 2 / / // iti zrI zetruja caitya pravAr3a saMpUrNam / / - 1-mukti 2-mAnava 3-pavitra 4-jJAnapUrNa 5-ziSya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa FE SAT zrI sammetazikhara tIrtha stavana DhAla - viDale bhAra gharago che rAja ! vAtAM kema karo cho, e desI bheTyo bhAva dharI maiM Aja, e tIratha guNa girugro / / Teka || A jaMbUdvIpa dakSiNa vara bharate, pUrava deza majhAra / zrI sammeta zikhara prati suMdara, tIratha meM saradAra ||bheTyo || 1 || O vIsa jinezvara ziva pada pAmyA, iraNa paravata neM zraMge / K nAma saMbhArI puruSottama nA, guraNa gAvo mana raMge / bheTyo 0 || 2 || [ 81 75 ima uttara dizi ai qhata kSetre, zrI supratiSTha nagendra / zrI sucaMdra Adi jina nAyaka, pAmyA paramAnaMda || bheTyo 0 || 3 // ima daza kSetre vIse jinavara, eka eka girivara siddha / titthogAlI payatnAM mAhe, e akSara prasiddha || bheTyo0 // 4 // 3 e tIratha vaMdye savi vaMdyA, jinavara ziva pada ThAma / vIse TUka namo zubha bhAve, saMbhArI prabhu nAma / bheTyo 0 // 5 // tt Jain Educationa International raNa ratana jihAM lahIye / tarIye jehane saMga bhavodadhi, je tAre nija avalaMbana thI, tehane tIratha kahIye || bheTyo 0 || 6 || 4 35 zuddha pratIti bhakti thI e giri, bheTyA niramala thaie / jina tanu pharasI bhUmi daraza thI, nija darasana thira karI || bheTyo | | | | | For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 | sutra' graratha dhArI - paraNa munivara, vicare deza vihArI / jina kalyANaka thAnaka dekhI, pachI thAya pada dhArI || bheTyo||8|| zrImad devacandra patha pIyUSa zrI supratiSTha sammeta sikharanI, TharaNA karI je seve / zrI zukarAja pare tIratha phala, ihA~ baiThA para leve || bheTyo || || O tasu AkAra abhiprAya tehane, te buddhe tasu karaNI | karatAM ThavaraNAM ziva phala prApe, ema grAgame varaNI || bheTyo0 // 10 // jiNa e tIratha vidhi su bheThayo, te to jaga salahIje / te ThavaraNA bheMTa me paraNa, nara bhava lAho lIje || bheTyo0 // 11 // / daza kSetre eka eka caubIsI, bIsa jinesara sI siddha kSetra bahu jina no dekhI, mahAro manar3o rI || bheTyo 0 / / 12 / / dIpacanda pAThaka no vinayI, devacandra ima bhAse / je jina bhakta lInA bhavijana, tehane ziva sukha pAse || bheTyo 0 ||13|| 1 - sUtrArtha ko acchI taraha jAnane vAle muni bhI deza videza meM vicaraNa karate hue jinezvara bhagavantoM kI kalyANaka bhUmi kI sparzanA kara lene ke pazcAt prAcArya padadhArI banate haiM / 2- jagat meM prazaMsanIya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa zrI sammeta zikhara tIrtha stavana DhAla - suMbarAnI dezI zrI sammetazikhara varu, tIratha siradAra / jihAM jinavara zivapada lahya', munivara gaNadhAra || zrI same0 // 1 // zrI ajitAdika jinavaru', covihasaMgha sameta / 3 zrAvyA iraNa giri Upare, dhArI ziva kAusagA mudrA dharI, karI yoga sakala pradeza akaMpanA, zailezI karma aghAtI kheravI *, avinAzI anaMta / + .4 phusamA gatithI lahya u, ika samaya lokAMta || zrI same0 // 4 // ekAMtika prAtyaMtiko, niradvada mahaMta / vyAbAdhapaNe * varyA, kAlai 5 sAdi anaMta || zrI same0 // 5 // guraNa ANaMda | guNa vRMda || zrI same0 // 6 // saMketa || zrI sme0||2|| nirodha / zodha || zrI sase0 // 3 // siddha buddha tAtvika dazA, nija gracala amala utsargatA, pUraNa e tIratha vaMdana karayAM, sahu siddha siddhAlaMbI cetanA, guNa sAdhaka karatAM thakAM, thAye nija siddhi | sAdhakatA devacaMda Jain Educationa International [ 83 vaMdAya | thAya || zrI same0 / / 7 / / " pada anubhavai tatvAnaMda samRddhi || zrI same0 ||8| iti zrI sammeta zikhara vIsa jina stavanam saMpUrNam 1- varyA / 2- jinavarA / 3-e / 4- eka / 5-parazuM / * graghAtI karmoM ko khapAkara / + prakAza pradezoM ko na chUte hue / For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hal ta56 SDMIS pAyuSa ........zrImad devacandra paca pIyUSa navAnagara Adi jina stavanara navAnagara mAM bheTIi, jinavara jayakArI / paramAnaMda mahArasI, ... murati .. manohArI ||nvaa0||1|| ghaNA divasa nI, hUMsar3I, haMtI, manaM mAhe / te savi Aja - saphala thaI, praNamI jaga nAhe ||nvaa0||2|| darasaNa dIThiM deva nu, dukha jAi dUri / cidAnaMda rasa. Upaji, samatA . sa . pUri ||nvaa0||3|| jinamudrA jinavara samI, siva sAdhana bhaakhii| zrI arihaMta' avalaMba ni, pUraNI dAkhI nivaatth||4|| pariNa saMvara' jina bhakti no, phala' sirakhU tolyU / ' hita sukha nizreyasa paNe, prAMgama meM bolyuuN"mvaa0||5||8 tugIyA' nagarI meM 'zrAvaka, jina pUjo kiidhii| bhagavaI meM saMkha puSkI , pUjana vidhi lIdhI nevA // 6 // RSabhadatta adhikAra meM, "uvavAI" uvaaNgeN| harata jina puSpha pUjatA, adhikAra prasaMge ||nvaa0||7||" bhagavaI aMge sAdhu jI, jina pratimA vaMdi / Avasaka. mi. pUjetA, anumodi AnaMdi nivaa0||8|| 1-arihaMta prabhu kA avalaMbana lene se mokSa-milatA hai| 2-saMvara kA aura jinabhakti kA samAna phala hai| 3-bhagavatI sUtra meM, zaMkha zrAvaka aura puSkalI zrAvaka ne| 4-yAvazyaka sUtra / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa bhatapayannA' sUtra mAM, nava kSetra vakhANyA / mahAnizIthe pUjatA, phala adbhUta jANyA ||nvaa0|||| bhagavaI anayogadvAra moM, nirayukti prmaannii| te mAMhe pUjA caitya nI, vidhisarva vakhAMNI ||nvaa0||10|| saMpAviro' kAme kahiyo, jina prAgali namaMtA / saMpatANu ucarayu, pratimA saMstavatAM ||nvaa0|11|| pAvasaka paMcAMgIna, postaka thayu pahitnu / je adhikAra tihAM likhyAM, vidhi pUrvaka bahinu ||nvaa0||12|| anyasUtra lakhatAM thakAM, na likhu te vigate / te mATeM saMkA kisI, jina pUjA bhagate ||nvaa0||13|| pustakArUDha jeNe karayA, tasa vacana kAlolA / cUrNimaI pUjA kahIM, sI' saMkA bholA nivaa0||14|| nAma nikhepo ucari, namatAM pANaM dai / nAma thApanA dugabhaNI, syA mATe na vaMde ||nvaa0||15|| vinaya veyAvaca dAna meM, hiMsA navi lekhai / achatI hiMsyA dAkhavI, kAM pUjA uvekhai ||nvaa / / 16 // -bhakta pratyAkhyAna nAmaka suutr| 2-namaskAra karate hue vahAM jisake sAre kArya saMddha ho gaye haiN| aisA kahA hai, yaha bhagavAn ke sivAya dUsaroM ke Age nahIM kahA // sktaa| isase siddha hai ki vaha jinapratimA kA hI adhikAra hai| -he bhole-phira kyA zaMkA hai| 4-vinaya-sevA-dAnAdi meM to hiMsA nahIM mAnate haiM, aura prabhu-darzana, pUjana meM hiMsA mAnate haiM, yaha kaisA ajJAna / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUra Agama aratha lahyA vinA, pAgama UyApi / te tapa khapa karatA thakAM, navi bhava bhaya kApi ||nvaa0 / / 17 / / ima AlocI citta mAM, jinapaDiyA vaMdo / jina sAsaNa uddIpaNA, karatAM aaanNdo||18|| 'seTha vihAra' sohAmaNA, Adesara svAmI / vaMdo pUjo bhavijanA, pUraNa sukha kAmI ||nvaa0||18|| klsh| ima mokSa kAraNa vighana vAraNa taraNa (tAraNa)guNa kro| jinarAja vaMdana namana pUjana sUtra sAkhai Adaro / / suca dhyAMni vAdhi siddha sAddhi karama kaleza sahU hrii| zrIdIpacaMda pasAya bhAkhI devacaMdra hitadharI // 16 // iti zrI navAnagara Adi jina stavanam zrI ajitanAtha (dhrAMgadhrA) stavana ajitanAtha caraNa tere prAyau, bahuta sukha pAyau cadeg tU manamohana nAtha hamArI, tribhuvana jana ku sukhakArau ||c0||1|| tRSNA tApa nivAra nivArI, bAvana caMdana su ati pyAro ||c||2|| mahAmoha giri tuga karAro, nasu bhadena ku vajra aTArau ||c0|3|| dhrAMgadarApura meM manuhArau, ajitaprasAda vaNyau atisArau ||c0||4|| samatA rasa varSana ghana dhArI, samakita bIja upAvana vyArau ||c0||5|| devacaMdra guNa gaNa saMbhArI, ehI grazaraNa zaraNa udArau // 0 // 6 / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa [87 cUDA nagara maMDana zrI muvidhinAtha stavana (DhAla-nAMno nAhalo re-e dezo) suvidhi jinezvara ! vInatI re, dAsataNI avadhAra, sAheba sAMbhalo re|| tribhuvana' jAgaga pAgale re, kahevo te upacAra ||saa0||1|| prabhu cho parama dayA nidhi re, sevaka dIna anAtha |saa0| uvaTa' bhava bhamatAM bharagI re, tujha zAsana vara sAtha ||saa0|2|| maiM pugdala rasa rIjha thI re, visarayo nija bhAva |saal| ApA para na pichAraNIyo re, poSyo viSaya vibhAva ||saa0||3|| puSya dharma karI thApIyI re, viSaya poSa saMtoSa |saa| kAraNa kAraja na aolakhyo re, kIdho rAga ne roSa ||saa0||4|| prabhu prANA citta navi ramI re, sevyo pApa sthAna |saa0| mamatA mada mAto thako re, citta cite dUrdhyAna ||saa0||5|| rAmA naMdana prabhu milyo re, sugrIva bhUpa kula caMda |saa0| zveta varNa dhvaja' mIna' no re, samatA rasa makaraMda saa0||6|| cUDApure cUDAmaNi re, mana mohana jinarAya |saa0| devacaMdra pada sevatAM re, paramAnaMda sukha pAya ||saa0||7|| 1-tInoM bhuvanoM ke svarUpa ko jAnane vAloM ke sAmane kucha bhI kahanA eka aupacArikatA hai| 2-bhava meM bhramaNa karane vAloM ke liye ApakA zAsana atyanta hI kalyANakArI hai| 3-sva-para ko 4-rAga-dveSa 5-cinha 6-machalI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrIman devacandra padya pIyUSa phalodhI maNDana zrI zItalanAtha stavanam zrI zItala jina seviye re lo, mana dhari bhAva apAra re bAlesara / hIse harakhe hIyaDo re lo, dekharaNa tujha dIdAra re vA0 ||shrii0||1|| sevaka jAgI ApaNo re lo, jo dharaso nAhi neha re vA0 / bhagatavacchala no viruddha to re lo, kema pAlaso eha re vA0 ||shrii0||2|| prAza dharI Ave jike re lo, AsaMgAyata' dAsa re vA0 / AzApUraNa suramaNi re lo, karI tujha para vizvAsa re vA0 ||shrii0||3|| cola majITha taNI pare re lo, rAkhe je mana raMga re vA0 / tehane vaMchita Apiye re lo, kara apaNAyata' aMga re vA0 ||shrii0||4|| vayaNa' nivAhU mujha milyo re lo. aMtarajAmI svAma re vA0 / kSaNa bole palaTe kSaraNe re lo, nAMhi teha suM kAma re vA0 ||shrii0||5|| Aza dharu eka tAharI re lo, avara nahiM vizvAsa re vA0 / nAma suraNI ne tAharo re lo, mana meM dharu ullAsa re vA0 ||shrii0||6|| tuhIja mujha mana haMsalo re lo, tuhIja mujha ura hAra re vA0 / prANadharu zira tAharI re lo, e mAharI eka tAra re vA0 ||shrii0||7|| tuM tara sAhiba sevatA re lo, sevaka nA guNa jAya re vA0 / girupA niravAha guNI re lo; tekIye tAsa sahAya re vA0 ||shrii0||8|| kSaNa rAce virace kSaNe re lo, je svArathImA mIta re vA0 / prArathImA pahir3e jike re lo, teha sa~ kehavI prIta re vA0 ||shrii0|6|| 1-zaraNa meM pAyA hayA 2-AtmIyatA, apanApana 3-vacana ko nibhAne vAle 4-Apase anya kisI dUsare kI sevA karane pr| -priya svajana 6-nirAza karanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa [86 je mananA (saMzaya haNe) re lo, upagArI thira Teka re vA0 / je guNa avaguNa olakhe re lo, malIye tasu suviveka re vA0 ||shrii0||10|| je cAhe ApaNa bhaNI re lo, nita nita navale heja re vA / tehane vaMchita ApatAMre lo, kiNa vidha kIje jeja' re vA0 ||shrii0||11|| sevaka nita sevA kare re lo, paNa na lahe bakSIsa re vA0 / pAra' pakhI ema prItar3I re lo, kema cAle jagadIza re vA0 ||shrii0||12|| sevaka ne jo ApIye re lo, vAra eka zAbAsa re vA0 / to harakhe sevaka rahe re lo, jAM jIve tAM pAsa re vA * ||shrii0||13|| jyAM lagI bhava meM huM bhamuM re lo, tyAM lagI tuM mahArAja re vA / sevaka jANI nivAjiye re lo, nAtha garIba nivAja re vA0 ||shrii0||14|| tuM sukhadAyaka nAtha tu re lo, tu hIja mujha zira sAha re vA / avara raMka kuraNa Asare relo, lahI sAhiba gajagAha re vA0 ||shrii0||15|| jina mukha dIThAM hI thakAM re lo, alagA gayA udvega re vA0 / sukha saMpati mana kAmanA re lo, pAyamalI mujha vega re vA0 ||shrii0||16|| // kalaza / / ima sayala sukhakara dazama jinavara nAma zItala shiitlo| bheTyo phalaudIpura manohara jJAna cArita guNa nilo / / uvajhAyavara zrI rAjasAra vAcaka jJAnadharma muriMNada e| gaNi rAjahaMsa 'suzIsa devacaMdra lahyo sukha prANaMda e / / 17 // |-derii 2-eka pakSIya 3-dayA kariye kRSNa ne hI Akara ugArA, 4-hAthI ko jala meM grAha ne pakar3A taba Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...] zrImadU devacandra padya pIyUSa zrI lIMbar3I zAnti jina stavanam Avo sajana jana jinavara vaMdana zrI zAMtinAtha guNa vRdA re / jasa guNa rAge nija guNa pragaTe, bhAMje bhava bhaya phaMdA re ||1||praa0|| vizvasena acirAno naMdana, pUraNa puNye lahoye re / dhyAna eka tatve tattva vibuddha, zuddhAtama pada grahIye re ||2||praa0|| saMvata aDhArase sAte (1807)varase, phAguna sudi bIja divase re| zrIzAMti z2inesara haraSe thApyA,ati bahumAne zivasukha varaseM re |3||praa0|| loMbar3I nayarI maMDaNa manohara, zAMti caita prasiddho re| vRddha zAkha poravAr3a pragaTa jasa, vohare Dose kIdho re ||4||praa0|| jina bhagate je dhana Arope, dhana dhana tusI matadhAro re / guNI rAga thI tanamaya cItte, pudgala rAga utAro re ||5||praa0|| tIrthakara guNa rAgI buddhe, ratnatrayI pragaTAvo re / devacaMdra guNa raMge ramatAM, bhava bhaya pUrNa miTAvo re ||6||yaa0|| ___ iti stavana sampUrNa (pUrvokta stavana AnaMda jI kalyANa jI peDI bhaMDAra lIMbar3I patra 1 meM se uddhata! Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa zrI phalavarddhi pArzvanAtha stavana. (DhAla-sakhI rI pyArau pyArau karatI, ehanI) sakhI rI vAmA rANI naMdA, azvasena pitA sukha kaMdA / prabhAvatI rANI iMdA, dIjai mujha paramANaMdA ho lAla // 1 // vInatI e mujha dhariyai, pAtika sagalA hariyai / mujha Upara mahiraja karIyai, tima kevala kamalA variyai ho lAla / / 2 / / sakhI rI tujha sevana pAi duhalI' , yoni gaI sahu ahilI / hiva sevA kIjai sahilI, mujha icchA pUrau vahilI ho lAla // 3 // sakhI rI te sahu pAtaka rokai, te jaya pAmai iNa lokai / riddhi lahai bahu thokai, je tujha pada paMkaja' dhokai ho lAla // 4 // zrI phalavadhipura rAyA, jaba tujha darasaraNa maI pAyA / dukha dohaga dUra gamAyA, hiva ANada thayA savAyA ho lAla // 5 // maI' yoni sahu avagAhI, tujha sevA kabahi na sAhI / hiva maI tujha ANa pArAhI, mujha lIjai bAMha samAhI ho lAla / / 6 / / jaba tujha mukha darisaNa dIsai, taba mujha mana adhika uhIMsai / gaNi rAjahaMsa susIsai, kahaiM devacaMda sujagIsai ho lAla ||7||vii0|| / iti zrI pArzvanAtha gItaM * yaha stavana zrImad dvArA svayaM likhita patra 2 kI prati se uddhata -prabhu kI sevA se durgati sArI dUra ho gaI 2-maiM aneka yoniyoM meM janmA kintu ApakI havA kabhI na kii| 3-aba maiMne tumhArI AjJA kI ArAdhanA kI hai ataH aba merI ha pakar3a lo| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] zrImad devacandra pacha pIyUSa siddhAcala stuti vimalAcala maMDaNa jinavara Adi jiNaMda / niramama niramohI kevala jJAna diNaMda // je pUrva navANu vAra dharI ANaMda / sekruja ne zikhare samavasarayA sukha kaMda / / 1 / / iNa covisI mAM RSabhAdika jinarAya / vali (kAla) pratIteM anaMta cauvIsI thAya // te savi iNa giri vara AvI pharasI jAya / ema bhAvI kAleM Avasai savi munirAya // 2 // zrI RSabha nA gaNadhara puMDarIka guNavaMta / dvAdaza aMga racanA kIdhI jeNa mht| // savi Agama mAhe setruja mahimA vaMta / bhAkhI jina gaNadhara sevo karI thira citta / / 3 / / cakkesari gomuha kavar3a pamuha sura sAra / jasu sevA kAraNa thApai iMdra udAra // devacaMdra gaNi bhASai bhavijana meM AdhAra / savi tIratha mAMhi siddhAcala siradAra // 4 // iti siddhAcala stuti saMpUrNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaNDa giranAra nemi stuti yAdava kUla maMDaNa neminAtha jaganAtha / tribhuvana jana mohana zobhana zivapura sAtha / / girinAra zikhara sira dikkha' nAMNa' nivvANa / sorIpura nayare cavaraNa janama sukha khAMNi / / 1 / / ima bharate paMcai airavate vali sAra / cauvIsI jina nI thAya jana aAdhAra / suci paMca kalyANaka vaMde pUje jeha / nirupama sukha saMpati nizcai pAMmeM teha // 2 // jina mukha lahi tripadI gaNadhara guthyA jeh| vara aMga igyAraha dRSTivAda guNa geha // tiNikAla jiNesara kalyANaka vidhi teha / samakiti thira kAraNeM sevo dharI saneha // 3 // zrI nemI jiNesara sAsana vinaya ratta / jinavara kalyANaka ArAdhaka bhavi citta // devacaMdra nai sAsana sanidhikara nita meva / . samarIjai ahanizi zrI aMbAi devI // 4 // iti zrI giranAra stuti 1-giranAra parvata para prabhu kI dIkSA 2-kevala jJAna 3-nirvANa hue 4-pavitra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya khaNDa tapa, parva evaM mahotsava stavana-stuti kyA kahA~ viSaya sUcA pRSTha saMkhyA 1. jJAna paMcamI 2. mauna ekadazI 3. chappana dikkumArI mahotsava 4. dIvAlI 5. navapada stavana 6. samavasaraNa stavana 104 7. vIsa sthAnaka stuti 105 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya khaNDa jJAna paMcamI namaskAra sakala vastu pratibhAsa bhAnu, niramala sukha kAraNa / samyag darzana puSTi hetu bhava jala nidhi tAraNa || saMyama tapa AnaMda kaMda, annAraNa' nivAraNa | mAra vikAra pracAra tApa, tApita jana ThAraraNa // 1 // syAdavAda pariNAma, dharmaM paraNati pafeater | sAhu sAhUNI saMgha sarva, 3 moha timira vidhvaMsa sUra zuddha, Atama zakti anaMta mati zruta avadhi vizuddha nAraNa, bheda paMcAza* kSayopazamika, ika .5 prArAdhana sohara || mithyAtva parAsaraNa | prabhutA paragAsaNa 2 // doya parokSa prathama tihAM, sakala pratakSa prakAza bhAsa, dharma sakala no mUla, zuddha bAraha aMga pradhAna khaMdha, sAkhA zrI nirayukti bhASya curaNa TikA patra puSpa, Jain Educationa International maraNa pajjava kevala / kSAyika niramala / / dezata / duga paratakSa dhruva kevala aparimita || 3 || tripadI jina bhAse / gaNadhara suprakAsa || paDisAkhA dIpai / saMzaya savi jIvai ||4|| 2 -- kAma - vikAra janya tApa se tapta janoM ko ThArane vAle / 4- jJAna ke paccAsa bheda kSAyopazamika bhAva vartI hai / 5- kevala jJAna kSAyika bhAvavartI hai / 1- ajJAna 3- sUrya For Personal and Private Use Only [ % Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSaH e paMcAMgI sAra bodha, . kayo jina paMcama aMga / / naMdI anuyogadvAra sAkhi, monA mana raMgai / / vIra paraMpara jIta' zuddha, anubhava upagArI / abhyAso Agama agama, nirupama sukha kArI / / 5 / / moha paMkahara nIra sama, siddhAMta abAdha / devacaMdra grANA sahita, naya bhaMga agAdha // e zruta jJAna suhAmaNo, sakala mokSa sukha kaMda / bhagata sevo bhavika jana, pAmo paramAnaMda // 6 // ___maunekAdazI namaskAra tihuaNa' jaNa pANaMda kaMda jaya jiNavara sukha kara / kalyANaka tithi mAMhi jeha paramottama sudara / / migasara sudi ekA dazI vasI suguNa mana mAMhi / ArAdho posaha karI to pAmo sukha lAhi / / 1 / / zrI ara jina dIkSA pradAna nami kevala bhAsana / mallinAtha jinarAja janama dIkSA zuci vAsana / / kevala nANa kalyANa paMca zrI jaMbU bharate / . ima daza kSetre eka kAla jina mahimA varate // 2 // 1-yAcAra 2-tribhuvana ke janoM ke liye aAnaMda ke aMkura Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya khaNDa atIta anAgata vartamAna, kalyANaka saMtati / pAgadho paMcAsa ahiya, iga saya zubha pariNati // kAla anaMte rIta eha, guNa jeha manohara / paramAtama sevana namana, paramAratha sukha kara * // 3 // darzana jJAna cAritra vIrya, tapa guNa aArAdhana / akSaya avyaya zuddha siddhi samatA pada sAdhana / / kalyANaka pANaMda kaMda, surataru je bhakta / ArAdhai tamu prAtma bhAva thAyai savi vyakta / / 4 / / tIrtha tIrtha kara sAdhu saMgha ArAdhana nirmala / janama mahocchava pramukha bhakti karatAM huvai zivaphala / / devacaMdra jinarAya pAya praNamo ati rIjhe / parama mahodaya Rddhi siddhi mana vaMchita... sIjhai // 5 // chappana diza kumarI kA mahocchava suranara asura tatI' namyo, praNamI zrI jina caMdo jii| nANa caraNa guraNa karaNa thI, jIto moha mahiMdo jI / / jItIyo, mAra apAra durajaya jeNa samatA anusarI / - tasu bhagati karatAM bhavi aneka mugati sugatI AdarI / -paMkti 2-kAma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] zrImat devacandra para pIyUSa je garbha prAvya sarva iMdre zastava stavanA krii| guNa rAga ramatA zuddha samatA bhAvanA hIyai dharI / / 1 / / tIrathapati janamyA yadA, nAraka piNa sUkha pAmai / daza diza nirmalatA lahai, deva devI zira nAmai jI / / taba calyai prAsana dizA kumarI, harakhatI bhamarI' ramai / jina janama nagarI sanamukha thaI vAra vAra zrI jina namai / / gaja daMta heThali ATha amarI adholoka nivaasnii| gaja daMta Upari ATha kumarI urddha loka vilAsanI / / 2 / / pATha te pUrva rucakanI, dakSaraNa pacchima tetI jii| ATha e uttara rucakathI, sura bhava lAho letI jI / / letI ja lAho kUraNa vAsI cyAra cyAra sUrI milii| vara deva devI sahita bhagate bharI AvI nai milI / / jinarAja guNa gaNa gAvatI mana bhAvatI dharatI ralI / jina janani caraNa saroja namatI janama ghara prAvI milI // 3 // dhana dhana tu jaga tArakA, jaga jananI hitakArI jii| tribhuvana tAraka suta jaNyo, tumha sama kuraNa upagArI jI / / tAharI sevA iMdra cAhe, indrANI le uvaarnnaa| tuja vadana dIThe dukkha nI hai tuhija hita sukha kAraNA // moha naDIyA' jagata jaMtu ne taraNa tAraNabhavi taNo / :: AnaMda kaMda suriMda vaMdita jiraNe jinavara suta jaNyo // 4 // - - 1-garabA 2-caraNa-kamala 3-moha meM phaMse hue| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya khaNDa grATha prathama sui gRha kare dutIya kusama jala varasI jI / tIjI ArIso dharai nahavarAvai vali harasI jo // harakha dharatI kalasa hAtheM gAya jina guraNa maMgalI / pacchima rucaka nI disA kumarI vAya vAje mana ralI || uttara rucaka nI ATha kumarI voMje cAmara maMDalI / rucaka kUraNa nI cyAra kumarI hAtha dIvI le valI // 5 // rucaka IsAna cau suMdarI gAvai jina guNa raMge jI / nAla vadhAre prema su kare mariNa pITha aMge jI // uchAha bharate ramaka jhamake camakatI jima vIjalI / trihuM loka tAraka caraNa vaMde kare vali vali aMjalI // gramha deva zakati thaI lekhe jeha tujha bhagate milI / kari keli maMdira ciraMjIvo kahI bAMdhe poTalI ||6|| ajJAna nivAraNa tu dharaNI, mithyA timara nivArI jI / tRsanA' tApa samAibA, prabhu samatA samadhArI // tuha bhAraNa raMgI munI prasaMgI zuddha samatA Adare / iMdra caMdra narendra pamuhA sevanA IhA kareM // tujha bhagati rAgI sumati jAgI pAya lAgI jaya kareM / devacaMdra zrI jinacaMdra sevA karata lIlA vistarai ||7|| | nizma mariNa vinaya jIvana jaina lAyabrerI naM. 814 ma0 se uddhRta ] 1 - midhyAtvarUpI aMdhakAra Jain Educationa International 2 - tRSNA ke tApa ko zAnta karane ke liye For Personal and Private Use Only [ ce Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya poyUSa dIvAlI stavana grAja mhAre dIvAlI thai sAra, jina mukha dIThAM thI ||graaNknnii|| anAdi vibhAva timira rayaNI meM, prabhu darzanaM prAdhAra re / samyag darzana dIpa prakAzyo, jJAna jyoti vistAra / / jin0||1|| Atama guNa avirAdhana karuNA, gUgA grAnaMda pramoda re / parabhAve arakta dviSTatA, madhyasthatA suvinoda ||jii||2|| nija guNa sAdhana rasiya maitrI, sAdhyAlabI roti re / samyak sukhar3I rasa aAsvAdI, ghRta taMbola pratIti ||ji0||3|| jina mukha dIThe dhyAna ArohaNa, eha kalyANaka vAta re| . Atama dharma prakAza cetanA, devacaMdra avadAta ||ji0||4|| nava pada stavana tIratha pati arihA namI, dharama dhuraMdhara dhIro jI desanA amRta varasatA, nija vIraja vaDa vIro jI vara akhaya nirmala jJAna bhAsana, sarva bhAva prakAsatA nija zuddha zraddhA prAtma bhAve, caraNa thiratA vAsatA nija nAma karma prabhAva atisaya prAtihAraja zobhatA jaga jaMtu karuNA vaMta bhagavaMta bhavika jana nai thobhatA // 1 // sakala karama mala kSaya karI, pUraNa suddha sarUpo jI , avyAbAdha prabhutAmayI, Atama saMpati bhUpo jI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya khaNDa je bhUpa grAma sahaja saMpati zakti vyakti para karI sva dravya kSetra svakAla bhAve guNa anaMtA grAdarI sva svabhAva guraNa paryAya paraNati siddha sAdhana para bharaNI munirAja manasara haMsa samavar3a namo siddha mahAguNI ||2|| | 101. prAcAraja muni pati gariNa, guraNa chattIsI dhAmo jI cidAnaMda rasa svAdatA, parabhAveM niHkAmo jI niHkAma nirmala zuddha cidaghana sAdhya nija niradhAra thI nija jJAna darasaraNa caraNa vIraja sAdhanA vyApAra thI bhavi jIva bodhaka tatva sodhaka sayala garie saMpatidharA saMvara samAdhI gata upAdhI duvidha tapa guraNa zrAgarA // 3 // khaMtiyA mutti yudmA prajjava madava juttA jI sacca soya akiMcaraNA taba saMjama guNa rattA jI je ramyA brahma sugutti guttA, samiti sumittA zrutadharA syAdvAda vAdeM tatva vAdaka grAtma para vibhajana karA | bhava bhIrU sAdhana dhIra sAsana vahana dhorI munivarA / siddhAMta vAyaraNa dAna samaratha namo pAThaka pada dharA // 4 // sakala viSaya viSa vAri nai nikkAmI nisaMgI jI bhava dava tApa samAvatA prAtama sAdhana raMgI jI muniyoM ke manarupI sarovara meM haMsa-samAja 2-kSamA, nisaMgatA, saralatA, komalatA, -- satya, zauca, AkiMcanya, tapa, saMyama Adi guraNoM se yukta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra pacha pIyUSa je ramyA sudha sarupa ramaNa deha nirmama nirmadA kAusamga mudrA dhIra prAsana dhyAna abhyAsI sadA tapa teja dIpai karma jIpai naiva cchIpai' para bhaNI munirAja karuNA siMdhu tribhuvana baMdhu praNamu hitabharaNI / / 5 / / samyag darzana guNa namo tattva pratIti sarUpo jI jasu nirdhAra sabhAva chai cetana guNa je prarUpo jI je anUpa zraddhA dharma pragaTai sayala pari IhA Talai nija sudha sattA pragaTa anubhava karaNa rucitA uchacla .. bahu mAna paraNati vastu tatvai ahava tasu kAraNa paNe nija sAdhya dRSTa sarava karaNI tatvatA saMgati garI // 6 // bhavya namo guNa jJAna nai, sva para prakAsaka bhAve jI paryaya dharma anaMtatA, bhedA bheda sabhAvai jI je mukhya paraNati sakala jJAyaka bodha bhAsa' vilacchanA mati Adi paMca prakAra nirmala siddha sAdhana lacchanA syAdvAda saMgI tattva raMgI prathama bheda abhedatA savikalpa nai avikalpa vastu sakala saMsaya chedatA // 7 // cArita guNa vali vali namo, tattva ramaNa jasu mUlo jI para ramaNIya paNo Talai, sakala siddha anukUlo jI 1-dUsaro se prabhAvita nahIM hote haiN| 2-bhAva 3-pari Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya khaNDa [ 103 pratikUla prAzrava tyAga saMyama tattva thiratA dama mayI suci parama khaMtI mutti dasa pada paMca saMvara upacayI sAmAyi kAdika bheda dharme yathA khya.te pUrNatA akaSAya akUlasa amala ujvala karma' kasamala cUrNatA / / 8 / / icchA rodhana tapa namo, bAhya abhitara bhedeM jI prAtama sattA ekatA, para pariNati ucche de jI uccheda karma anAdi saMtati jeha siddha paraNo vara yoga saMga pAhAra TAlI bhAva aAkrayatA kare aMtaramaharte tattva sAdhe sarva saMvaratA karo nija prAtma sattA pragaTa bhAvai karo tapa guNa pAdarI / / 6 / / ima navapada guNa maMDalaM co nikSepa pramANe jI mAta naye je pAdarai samyag jJAne jAraNa jI nirdhAra setI guNI guNano karai je bahumAMna / tamu karaNa IhA tattva ramaNa thAya nirmala dhyAna e ima suddha sattA bhilyo cetana sakala siddhI anusare akSaya anaMta mahaMta cidaghana parama pANaMdatA varai / / 10 / / ||klsh|| ia sakala sUkhakara guNa puraMdara siddhacakra padAvalI saviladdhi vijjA sidhi maMdira bhavika pUjo mana ralI uvajhAya vara zrI rAjasAraha jJAnadharama surAjatA guru dIpacaMda sucaraNa sevaka devacaMdra suzobhatA / / 11 // . 1-kAma 2-guraNa guraNI no 3-ima sayala 4-vidyA siddha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] zrImad devacandra padya pIyUSa samavazaraNa stavana (jinAgama stuti) aAja gai thI huM samavasaraNa mAM, jina vacanAmRta povA re| zrI paramezvara badana kamala chavi, harakhi harakhi nirakhevA re ||praa0||1|| tIna bhuvana nAyaka suddhAtama, tatva amRta rasa vUTuM' re / makala bhavika vasudhA nIlANI, mAharu mana paNa tUr re ||praa0||2|| mana mohana jinavara jI mujha ne, anubhava pyAlu dIdho re / mabhyag jJAna sahaja rasa anUpama, bhakti pavitra thaI pIdho re ||praa0 / / 3 / / jJAna sudhA lIlAnI lahareM, anAdi vibhAva visArayo re / pUrNAnaMda akhaya avicala rasa, suci nija bhoga samArayo re ||praa0|||| .. bholI sakhIye Ama syu jovo, moha magana mata rAco re / devacaMdra prabhu su iMkatAna, milavu te sukha sAco re ||praa0||5|| . 1-varasanA 2-bhavyAtmA rUpI pRthvI 3-harI-bharI honA 4-jJAnAmRta kI jo lIlA, usa lIlA kI laharoM se, prAtmA kA anAdi kA jo vibhAva thA vaha vibhAva dUra ho gayA hai tathA pUrNAnanda kA rasAsvAda smaraNa hone lagA hai| 5-prabhu se ekameka ho jaanaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya khAra [ 105 vIsa sthAnaka stuti arihaMta 1 siddhara pavayaNa 3 prAcArija 4 thivarAga 5 uvajhAya 6 sAhu 7 zruta 8 daMsaraNa : vinaya 10 pahANa cArita11 brahma 12 kiriyA 13 tapa 14 goyama 15 jinabhANa 16 maMyama 17 nAga 18 zruta 16 saMgha 2.0 sevo vIse ThAga / / 1 / / utkRSTa jinavara eka so . sattariH dhIra / vali kAla jaghanye jinavara vIsa . gabhIra / / jina thAya anaMtA atIta anAgata kAla / e vIse thAnaka aArAdho gaNa mAla // / / Avazyaka ve velA jina vaMdana trigaNa kAla / thAnaka pada guNavA sahassa doyaM sukapAlaM / / kAusaga guNa stavanA pUjA prabhAvanA sAra / ima sAsana bachala karatAM bhava no pAra // 3 // mamarIja: ahanizi guNa rAgI sura sAtha / jakha jakhaNI sura pati veyAvacca kara nAtha / / thAnaka tapa vidhi su je seve mana raMga / / . devacaMdra. prANAyai sAnidhi karai tasa caMga // 4 // - 1-jina zAsana-saMgha 2-prAcArya 3-rathavira, jJAnavRddha, tapovRddha, paryAyavRddha Adi 4-upAdhyAya 5-sAdhu 6-tIrthakara 7-donoM TAIma pratikramaNa 8-saMgha-zAsana kA vAtsalya-prabhAvanA, karanA svadharmI vAtsalya karanA ityAdi / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha khaMDa prAgika varNana kahI viSaya pRSTha saMkhyA 107 1. jina bhAla varNana pada 2. jina bhrU varNana pada 3. jina nayana varNana pada 4. jina nAsikA varNana pada 5. jina zravaNa varNana pada 6. jina mukha varNana pada pada 106-110 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha khaNDa [ 107 jina bhAla varNana pada rAga-nAyakI jinajI terA bhAla vizAlA / sita' aSTamI zazi sama suprakAzA, zItala ne aNiyAlA' ||ji0||1|| uttama janako siddhazilA kA, anubhava hetu urAlA / samakita bIja aMkUra vRddhi kA, eha amala pAla' vAlA ||ji0||2|| sAdhaka ko saMjama taru ropaNa, ehIja anubhava thAlA / valI rekhA narapati surapati ko, hita upadeza praNAlA ||ji0 // 3 // urdhva tilaka rekhA yuga sohe, upazama jaladhi uchAlA / devacaMdra prabhubhAla anupama, samatA sarovara pAlA ||ji0|4|| jina bhra varNana pada rAga sAraMga ati nIke bhra jinarAja ke (2) aMka ratna dyuti saba hAro, zyAma sukomala nAjuke ||ati0||1|| moha madana ari vijaya karana ko, mAnu kRpANa susAja ke||ati0||2|| karma' kaTaka nivArana ko dhana, dhanuSa viveka surAja ke prti0||3|| bhramara' paMkti mukha kaja rasa lInI, aMkUre guNa rAja ke prti0||4|| devacaMdra bhava jaladhi tarena ko, saDha e zyAma jahAja ke ||ati0||5|| Aad . 11-zukla pakSa kI aSTamI ke candra ke samAna 2-mana mohaka -kyArI 4-prabhu ApakI bhaueM kAmarUpI zatru ko jItane ke liye, kRpANa tulya hai 5-karma zatru ko jItane ke liye dhanuSa-tulya hai| 6-mukha-kamala para bhaMvara samuha hai 7-guNa ke aMkUre haiM 8-bhava samudra tirane ko jahAja hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] jina nayana varNana pada rAga - kanar3o nIke nayana tumAre, ho jinajI ( 2 ) sakala vizeSa sAmAnya vilokane, mAnuM dvaya guraNa sAre ho jinajI0 || 1 | niHspRhatA prabhutA ke bhAjana, bhaviku lAgata pyAre ho jinajI0 / / 2 / samatA mohana khohana mamatA, prati tIkhe praNiyAre ho jinajI0 // 3 // yAkI sthiratA je jana lIne, tiraNa nija kAja samAre ho jinajI 0 ||4|| devacaMdra haga chabi prati adbhuta, dyo haga meM gravatAre ho jinajI0 ||5|| jina nAsikA varNana pada zrImad devacandra padya poSa rAga-kaharavA Jain Educationa International prati zraddhata prabhu kI nAsikA ( 2 ) tIna bhuvana meM upamA nAMhi, avinAzI sukha vAsikA || prati0 // | 1 || moha mahAripu kaMda nikaMdana, vijaya patAkA grAsikA || prati ||2|| nirvikAra pada rasika bhavika ku, bhakti pramoda ullAsikA || prati // 3 // nizcaya ratnatrayI ArAdhana, sAdhana mArga vikAzikA || prati0 // 4 // devacaMdra mukhakaja pratibodhana, caMdrakalA suprakAzikA || prati0 ||5|| For Personal and Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina zravaNa varNana pada rAga- -kedAro suMdara zravaraNa' ko grAkAra, jina ! tere zravaraNa ko AkAra, bhavasamudra jala pAra utArana, pota ke granuhAra || suM0||1|| anAdi vibhAva kAMkara nikAsana, pAkapAtra sama sAra | 0 ||2|| 3 [ 106 mahA mohako jahara haraNakuM, garur3a pakSa gravikAra | suM0||3|| 5 vizada bodha muktAphala pragaTana, avadhi maDukI cAra | suM0||4|| devacaMdra prabhu zravaraNa stavana seM, parama saukhya vistAra | 0 ||5|| varNana pada jina mukha rAga - malhAra hu to prabhu ! vArI cha tuma mukhanI, huM to jina balihArI tuma mukhanI / samatA amRtamaya suprasanna nita, rekha nahi rAga rukhanI / huto0 // 1 // kAna 2 - bhava-samudra ko pAra karane meM Apake kAna, jahAja-samAna hai / 3 - anAdi. kAlIna vibhAvarUpI kaMkaroM ko dUra karane meM pavitra bhAjana tulya hai / 4 - moha viSa ko haraNa karane ke liye garUr3a kI pAMkheM samAna hai / 5- bodharUpI ujjavala motiyoM ko prakaTa karane meM sIpI tulya haiM / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] zrImadevacandra patha pIyUSa! . . . . . . . mramara' ardhazazi dhanuha' kamala dala, kIra hIra punama zazi nI / zobhA tuccha thaI prabhu dekhata, kAyara hAtha jema asinI ||huuN to0||2|| manamohana tuma sanmukha nirakhata, A~kha na tRpati amacI / moha timira ravi harSa caMdra chabi, mUrati e upazama cI ||huN to0||3|| mana nI citamiTI prabhu dhyAvata, mukha dekhatAM tanu nI / iMdriya'' tRSA gaI sevaMtAM, guNa'2 gAMvaMtAM vacana nI |huN to0|4|| mIna cakora mora mataMgaja, jala zazi ghana vana nija thI / tima mujha prIti sAhiba surata thI, aura na cAhUM mana thI |huN to0||5|| jJAnAnaMdana jaga prAnaMdana, prAza dAsa nI itanI / devacaMdra sevana meM ahanizi, ramajo pariNati cittanI |huN to0||6|| - 1-keza kalApa dvArA bhaMvaroM kaa| 2-bhAla se ardhacandra kI 3-bhaugoM se dhanuSa kii| 4-netra dvArA kamala dala kii| 5-nAka se tote kii| 6-dA~toM se hIre. kI zobhA tuccha lagatI hai| 7-mukha se pUrNimA kA cAMda phIkA haiN| 8-talavAra 9-mana kI citA prabhu ke dhyAna se miTa gaI hai| 10-darzana se tanekI 11-sevana karane se indriyoM kI aura 12-guNa-gAne se vacana kii| 13-haathii| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa sajjhAya va gahU~lo anukramaNikA krama saM0 viSaya pRSTha saM0 114 118 122 122 124 RKindn Gm www pAMca pAMDavoM ko sajjhAya draviDavArikhilla muni DhaMDhaNa RSi dhyAnI nigraMtha pArzvanAtha garagadhara dvAdazAMgI dvAdazAMga evaM 14 pUrva zrI bhagavatI sUtra sAdhu ... sadA sukhI munirAz2a cakravarti se adhika sukhI munivara moha parivAra viveka parivAra Agama amRta ATha rUci sajjhAya samakita , 126 127 2 126 130 0 134 135 138 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama saM0 viSaya pRSTha saM0 136 2 upadeza pada 1 upadeza pada 2 drupada paMcendriya viSaya tyAga pada hIyAlI jhUTha tyAga sajjhAya corI tyAga , brahmacarya manonigraha sajjhAya aSTa pravacana mAtA paMca bhAvanA sajjhAya prabhaMjanA sajjhAya gajasukumAla muni gahU~lI sammeta zikhara stavana 140 141 141 143 145 146 147-164 165-177 178 185 160 161-162 yaha stavana dvitIya khaNDa (tIrtha sthala sambandhI stavanoM) meM denA thA para na de| sakane ke kAraNa anta meM diyA gayA hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa pAMca pAMDavoM kI sajjhAyaH jIho pAMca pAMDava munirAya grArohe senuMja gire ho lAla / pUrava siddha anaMta tehanA guraNa mana dhare ho lAla ||1|| dhanya zramaNa nigraMtha jiraga nija prAtama tArIyo ho lAla / darasaNa jJAna caritra grAma dharama saMbhAriyo ho lAla ||2 // pAmI giravara eha sUdhuM graraNasaraNa grAdarI ho lAla / karma' kadarthana bhAMji nija prasaMgatA' granumarI ho lAla ||3|| praNAmI grAdi jiNaMda grAraNade vaMdana kare ho lAla / te mana citeM ema grAtma baleM bhava giri upara ekAMta puDhavi silApaTa dharamAcAraja nemi vaMde niramala heja meM ho lAla ||5|| siddha sakala praNameva grAcAraja jIva sakala khAmeva vastu dharama bhaya hareM ho lAla // 4 // puMji neM ho lAla / pamuhA gaNI samyag suraNI Jain Educationa International ] 111 ho lAla / pApa sthAna aDhAra dravya bhAva thI vosirI pUrva vrata paramANa bali trikaraNa thI uccarI ho lAla ||7|| iSTha kaMta abhirAma dhIra sarIra ne vosare ho lAla / pacakhyA cAre AhAra pAdapa pari NasaNa kare ho lAla || 8 || * karmoM kI kadarthanA ko nAzakara 2 - prapane grAtmasvabhAva ko prApta kiyA - pAdopagamana ho lAla / ho lAla || 6 || For Personal and Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] zrImad devacandra padya poyUSa bhedaratnatraya rIta sAdhana je muni ne hato ho lAla / teha abheda svabhAva dhyAna bale kIdho chato ho lAla / / 6 / / tattva ramaNa ekattva ramatAM samAtA tanmayI ho lAla / paMca' apUrava yoga karama thitI bhAgI gaI ho lAla // 10 / / azva samI karaNeNa karma pradeseM anubhavyA ho lAla / kITI' karaNe moha cUraNa kari niramala ThavyA ho lAla / / 11 / / kSINamoha paragaNAma dhyAna zukala bIjodhareM ho lAla / ghAtI kSaya layalIna kevala jJAna dazA vareM ho lAla / / 12 / / thayA ayogi asaMga sailesI ghanatA lahI ho lAla / avyAbAdha arUpa sakala pUraNa pada saMgrahI ho lAla / / 13 / / siddha thayA munirAja kAja saMpUragA nIpano ho lAla / suddhAtama guraNa bhoga akSaya avyaya saMpano ho lAla / / 14 / / nAga daMsaNa saMpanna asarIrI avinazvarU ho lAla / cidAnaMda bhagavAna sAdi anaMta dazA dharU ho lAla / / 15 / / vIsa koDi munirAya, siddha thayA zatrujaya gire ho lAla / te kAleM jayasAdhu, koDi tIna thI ziva bare ho lAla / / 16 / / nArada muni lahI siddha sAdhU ekA lAkha thI ho lAla / 1-sthitidhAta, rasadhAta - guNazreNi, guNa saMkrama evaM apUrva sthitibaMdharUpa pAMca yoga 2-mohanIya karma ke bhedarUpa atisUkSama lAbha ko rasakasa hIna banAkara kSaya krnaa| 3--pAMca pANDavamuni 20 kror3a muniyoM ke sAtha siddhAcala para mokSa gaye haiN| 4-nAradamuni eka lAga suniyoM ke sAtha mokSa gaye / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 116 bhAkhyo e adhikAra 'seja mahAtama' mAMhi thI ho lAla / / 17 / / ehavA saMjamadhAra pAra lahyo saMsAra no ho lAla / vado savi nara nAri smr| suguNa bhaDAra no ho lAla / / 18 / / pAThaka zrI dIpacaMda sIsa gaNI ima magale ho lAla / vaMde mUni devacaMda siddhA je siddhAcale ho lAla // 16 / / drAvir3a vArikhilla mani sajmAya dhana dhana munivara je saMjama varyA jI pariharyA pApa aDhAra re / samatA prAdarI muni mamatA tajI jI, samyak kSamA dayA bhaMDAra re||dh0||1|| RSabha vaza dravir3a nRpa putra be jI, drAvir3a ane bIjo vAri khilla re| bhUmi nimitta raNa' rasIyA thakA jI tApasa saMyoge kADhayo salla re||dh.||2|| saMjama lIdho bhaTa' daza kor3i thI jI, pahu~tA siddhAcala giri zRMga re / araNazaNa karI nija tattve pariNamyA jii| trividha trividha vosirAvI saMga re ||dh0 // 3 / / ratnatrayI ramI prAtama saMvarIjI, aolakhI chaDyo sarva vibhAva re / pratyAhAra karI dharI dhAraNAjI, valagyA nirmala dhyAna svabhAva re||dh.||4|| maitrI bhAva bhajI savi jIvathI jI, karUNA bhAva du:khI thI tema re / paMca gugagI nI nitya pramodatA jI, zubhA zubha vipAke madhya prema re ||dh.||5|| 1-rAjya ke liye yuddha karate hue 2-dazakroDa muniyoM ke sAtha drAviDa aura vArikhilla ne dIkSA grahaNa kI aura mokSa gaye / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] zrImad devacandra padya pIyUSa bhAta' cAri no sarva neM, tumheM kIdho aMtarAyo re|| tIbra rase je bAMdhIyoM, tasu vipAka e Ayo re ||dh0||11|| munivara abhigraha prAdarayo, eha karama kSaya kIdhe re / lesyu have AhAra nai, dhIraja kAraja sIdhai re ||dh0||12|| mAsa gayA SaTa INa parai, piNa muni samatA lIno re / aga pAmyai ati nirjarA, jANa tiNa navi dIno re / / 30 / / 13 / / vAsudeva' jina vaMdi nai, pUche dhari pANaMdo re / sAdhaka sAdhu meM niramalo, kavaNa kaho jiNacaMdo re ||dh 0 / / 14 / / nemi kahai DhaMDhagaga muni, saMvara nirajarA dhArI re / sahU sAdhu thakI adhika che. samatA suddha vihArI re ||dh0||15|| nija ghara prAvatAM narapate, vaMdyo muni zama kaMdo re / dITho taba ika gRhapati, pAmyo harakha aAnaMdo re ||dh 0 / / 16 / / muni aAvyA tasu aMgagau, paDilAbhyA mana rAge re / / modaka sUjhatA muni grahI, caDhate mana vairAge re / / 10 / / 17 / / jina vaMdI ne pUchIyo, tUTo te aMtarAyo re / nAtha' kahe yadunAtha ne, kAraNa thI tumhe pAyo re ||dh0||18|| pAThAntara- + amaMdore 1-cArA-gAnI kA antarAya karane se| 2-phala 3-antarAya karma kSaya hone para hI grAhAra grahaNa karUMgA, aisI pratijJA grahaNa karI 4-zrIkRSNa / 5-neminAtha 6-zrIkRSNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 117 sAMbhalI muni ati harakhIyo, dhana dhana e guru rAjo re / vItarAga upagAroyA, kRpA karI mujha prAjo re ||dh0||16|| sAdhya adhUre kuraNa karai, e grAhAra asAro re / pudgala jaga* nI athaTha e, kima le muni suvicAro re| dh0||20|| sAdhana vadhate pAdare, e sAdhaka vivahAro re / ... niHkAraNa' para vastu ne, chIpeM nahIM araNagAro re / / 30 / / 21 / / ima cItavi suddha thaMDile, paraThavatA te piMDoM re / pudgala saMga nI niMdanA. nija guNa ramaNa pracaMDo re ||dh 0 / / 22 / / para paraNati vichedatA, nija paraNati prAganAvo re / kSapaka zreNi dhyAne ramyAM, pAmyo yAtma svabhAvo re // 10 // 23 // prAtama tattva ekAgratA, tanmaya vIraja dhAro re / dhana ghAtI savi kheravyA, ratanatrayI visatAro re / / 10 / 24 / / kSINa moha kari caragA nI, kSAyakatA kari pUrI re / kevala jJAna daMsaNa varyA, aMtagaya savi cUrI re ||dh0||25|| paramadAna lAbha nIpano,' kIdho kAraja sUdho re / samavazaraNa meM prAvIyA, sAdhya saMpUraNa sIdho re ||dh0||26|| ehavA muni ne gAIye, dhyAIye dhari prAgaMdo re / devacaMdra pada pAIye, lahIya paramAnaMdo re |dh0 / / 21 / / pAThAntara- * jar3a aiMTha 1-sAdhu binA kAraNa para vastu ko hue taka nhiiN| I-prApta hayA / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ] zrImad devacandra padya pIyUSa dhyAnI nigraMtha sajjhAya // dohaa|| paramAratha nizcaya karI, vadhate mana vairAga / iMdriya sukha niSpRha thakA, sAdhu isA var3a bhAga' / / 1 / / bhAva zuddhi bhava bhramaNa thI, chUTA je jogIza / kAma bhoga thI ubhagyA, tananI spRhA na rIza / / 2 / / prANa tyAga paNa dhyAna thI, chUTe nahIM lagAra / para tyAgI munivara tike, dhyAna taraNA AdhAra / / 3 / / mahA-parisaha sApa thI, jana niMdA thI jaas| kSobha na pAme mana tanaka, vasatA nija guraNa vAsa / / 4 / / rAga dvaSa rAkSasa thakI, bhayanavi pAme jeha / / nArI thI mana navi cale, akSaya nija rasa geha / / 5 / / tapa dIpaka nI jyoti thI, bAlyA karma pataMga / jJAna rAjya traya loka no, vilase jeha niH saMga / / 6 / / tapa thI tana ne pIr3ave, upazama rasa bhaMDAra / loka sarva sukhakAra je, moha agni jaladhAra / / 7 / / nija svabhAva aAnaMdamaya, zAMta sudhArasa ThAma / / yoga' mahAgaja jIpa ne, vrata dhArI zama dhAma / / 8 / / 1-bhAgyazAlI 2-jo kAma bhoga se dUra ho gaye hai| 3-jarA bhI 4-mana-vacana aura kAyA ina yoga rUpI hAthI ko jiitkr| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 116 1 DhAla-(tAra mujha tAra saMsAra sAgara thakI, e dezI) mahA zamadhAra sukhakAra munirAya je, . dhyAna dhyAvA bhaNI joga thAve / deha AdhAra saMsAra sukha nispRhI, teha jogIza nija deha pAve ||m0||1|| zuddha vijJAna rasa pAnathI zAMta mana, __thAvara jaMgama dayA dhArI / meru jima acala aAkAza jima nirmalA, pavana jima saMga viNa lobha vArI ||2||m0|| bhavya sAraMga sukhakAra upadeza thI, deha zobhA tajI mokSa sAdhe / jJAna zakti karI Atma nija aolakhe, zuddha nija dhyAna te muni ArAdhe m0||3|| ema nija deha ne mokSa gRha caDhaNa ne, kahI sopAna sama sAdhu sevA / dhyAna te sAdhune mokSa kAraNa kahyo, vimala vikhyAta nijagugNa vahevA ||m0||4|| dAMta mana vihaga idriya bhaNI. je dame, jJAna nA geha pAtaka viDAre / karma dala gaMja ne citta niramala thakA, ema jogIza ziva maga sudhAre ||5||m / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 120 ] zrImad devacandra pa. pIyUSa giri nagara kaMdarA geha zayyA zilA, ___ caMdra kara dIpa mRga saMga cArI / jJAna jala tapa adIna zAMta AtmA thakA, dhanya nigraMtha suvihita bihArI !|m0||6|| prANa iMdriya valI deha saMvara karI, rokI saMkalpa mana moha bhaMjI / dhanya nija dhyAna AnaMda prAlaMba dharI, zuddha pada prAtmanI jyoti raMjI // 0 // 7 / / heya Adeya tribhuvana gaNa sAdhu je, kSaya kare puNya ne pApa kero / prAtma AnaMda syAdvAda thI viSaya ne, viSa gaNI bhaMjatA karma ghero ma||8|| kArya saMsAra nA sAdhatA jJAnaviNa, jagata meM ehavA bahuta dIse / kApI bhava duHkha balI jJAna jala jhIlatA, evA sAdha doya tIna dIse ||m0||6|| bar3e prAsAda meM narama palyaMka para, rAta je pauDhatA nArI saMge / teha giri kaMdarA kaThina zilA pare, rahe nita jAgatA dhyAna raMge ||m0||10|| cina thira rAga ne dveSa no bhaya karI, jIpa iMdriya prAraMbha chor3I / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 121 jJAna uddIpanA thakI AnaMda maya, dekhI nija deva ne karma mor3I ||m0||11|| choDI parasaMga AtmA bhaNI siddha sama, dhyAvatA sumati suM moha vAre / Atma svabhAva gata jagata sahu anya gaNI, jJAna nidhi mokSa lakSmI sudhAre ||m0||12|| jJAna nidhi mAvA tattva ciMtA kare viSaya ne pari hare, svahita nija jJAna prAnaMda darIyo / sumati saMyukta tapa dhyAna saMyama sahita, ehavo sAdha cAritra bharIyo |m0||13|| ehavA paMDito vacana racanA thakI, nita thuNe Atma ne bahuta aisA / zuddha anubhUti pAnaMda suM rAcIyA; ___ kaTe bhava pAsa duralaMbha tesA ||m0||14 ehavA yogadhArI jike munivaru, dhyAna nizcala te keIja rAkhe / dhyAna ne yoga araNayoga nI e kathA, graMtha anasAra devacaMdra bhAkhe ||m0|15|| (dhyAna dIpikA meM se) pAThAntara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] dhImad devacandra padya pIyUSa zrI pArzvanAtha gaNadhara sajjhAya pAsa jinezvara devanA jI, gaNadhara dasa guNa khANa / kalpasUtra meM aDa' ka hyA jI, te kAraNa vase jAraNa / catura nara, vaMdo gaNadhara svAma / / 1 / / pahelo gaNadhara pAsano jI, 'zubha' nAme zubha dhAra / 'AryaghoSa' bIjo stavaM jI, tIya' 'vaziSTa' udAra ||ctu0||2|| 'brahmacAro' cotho namuM jI, paMcama 'soma' sanUra / chaTTho 'zrI hari' sAtamo jI, 'vIrabhadra' guNa bhUra ||ctu0||3|| sUri ziromaNi pAThamo jI, 'jasa' nAme paradhAna / 'aAvazyaka niyukti' thI jI, jaya tema vijaya nidhAna ||ctu0||4|| dvAdaza aMgadharU sahU jI, sahU pahoMtA niravANa / devacaMdra' guru tattvanAjI, sevo catura sujANa ||ctu0||5|| dvAdazAMgI samAya (ajita jina tArajo re, e dezI) have navi tajajo re, vIra caraNa araviMda, sadA tume bhajajo re jinavara guraNa makaraMda / / praaNknnii|| zrI indrabhUti gagA ghara ima bhAkhe, sAMbhalajo tame bhAI / vAda mise' paNa iraNa dizi aAvyA, pAmya mokSa sajAI hive / / 1 / 1-pATha :-jIsarA -vAda vivAda ke bahAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 123 bhrAMti TalI mujha mana nI saghalI, anubhava amRta pIdho / vItarAga' paNa karuNA rIte, mujha ne ter3I lIdho |hve0||2|| vAru karyu-je tuma ihAM aAvyA, tribhuvana pati guru dITho / caugati bhramaNa taNo bhaya vAryo, pApa tApa savi nITho ||hve0||3|| agnibhUti pamuhA ima ciMte, bhAva ciMtAmaNi laadho| ehanI seva karI ullAse, nija paramAratha sAdho hve0|4|| kara jor3I vaMdI ima bhAkhe, prabhu sAmAyika aapo|| sarva asaMyama dUra nivArI, amane sevaka thApo ||hve0||5|| sAmAyika prabhu mukha thI pAmI, saMyata bhAve AyA / ... iMdrAdika anumodana karatA, iMdrANI guNa gAyA ||hve0||6|| tattva prakAza karo jaganAyaka, kara jor3I savi maage| tattva prakAzaka tripadI ApI, karuNA nidhi vItarAge |hre0||7|| vIra vacana dinakara kara pharase, jJAna kamala viksaanno| jIva ajIvAdika no saghalo, vaktavya bhAva jaNANo ||hve0||8|| dvAdaza aMga racyA tiNa avasara, vAsakSepa prabhu kiidho| cauviha saMgha taNo adhikArI, zrI gaNadhara pada dIdho |hve0|||| trizalAnaMdana sevana karatA, nija ratnatrayI gahIye / Atma svabhAva sakala zuci karavA, devacaMdra pada lahIye ||hve0||10|| 1-prabhu ne bhI karuNA karake, merA nAma lekara bulAyA 2-acchA huA 3-apanA kAma .4-vIra jinezvara ke vacanarUpI sUrya kI kiraNeM 5-kahane yogya 6-pavitra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] dvAdazAMga evaM 14 pUrva- sajjhAya ( DhAla - paMcamI tapa tuma karo re prAraNA, e dezI) zrImad devacandra padya pIyUSa vIra jiNesara jaga upagArI, bhAkhI tripadI sAra re / gaNadhara bodha vadhyo prati nirmala, pasaryozruta vistAra re || vIra0|| 1 | / dRSTivAda adhyayana prakAzyA, parikarma sUtra anuyoga re pUrva anuyoga pUrvagata paMcama cUlikA zuddha upayoga re || vIra0 ||2|| vastu satkAra suvidhi no dezana, kAraNa kArya prapaMca re / pUrvagata nAme vistArthI cothoM bahu guraNa saMca re || vIra0 || 3 || / prathama pUrva utpAda' prarUpyo, pragrAyaNI' dvitIya re vIrya - pravAda' ne prastipravAda e, jJAna pravAda' ameya re || vIra0 // 4 // / satyapravAda ne zrAtmapravAda no, karmapravAda para re pratyAkhyAna vidyA" supravAdana, kalyAraNa .11 nAma sanUra re || vIra0 / / 5 / / 5 prANAvAyA' kriyA " suvizAlaha, suguraNa loka' vidusAra re / prathama kahyA gaNadhara tiraNa pUrava, nAma thayo sukhakAra re || vIra0||6|| Jain Educationa International 1 - gaNadharoM ne jinake pahale racanA kI ve pUrva kahalAye ve 14 hai / 2- pragrAyaNIpUrva 3 - vIryapravAda 4- prastipravAda 5- jJAnaprasAda 7- zrAtmapravAda - karmapravAda e- pratyAkhyAnapUrva 10 - vidyApUrva 12- prANavAdapUrva 13- kriyApUrva 14 - lokavidupUrvaM / For Personal and Private Use Only 1 utpAda pUrva, 6- satyapravAda 11 - kalyANapUrva Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa gahana artha bhASA ati saMskRta, samajhe ati mativaMta re / tiraNa zrI saMghe vinavyA gaNadhara, sugama prakAzo saMta re ||viir0||7|| jagata dayAla prAcAraja volyA, aMga igyAra nidhAna re| AcArAMge pAtAra mokSa no, dravya bhAva supradhAna re ||viir0||8|| sUyagaDAMge tatva no zodhana, ThANAMge daza ThANa re| samabAyAMge bola vividha chai, Agama no maMDANa re ||viir0||6|| vivAha pannatI nAma bhagavatI, ati gaMbhIra udAra re / jJAtA dharma kathA municaryA, upAzaka dazA vicAra re ||viir0||10|| aMtagar3a dazA anuttarovavAi, -dazA prazna vyAkaraNa re| .. sUtra vipAka e aMga igyAraha, gUMthyA artha suvaraNa re |viir0||11|| arddhamAgadhI bhASA manohara, savi jana ne hitakAra re| gaNadhara vacana te 'aMga' kahIje, zeSa payannA sAra re ||viir0||12|| e jina aAgama ati upagArI, kevala jJAna nidAna re| . abhyAso muni prAtama hete, nirmala samatA thAna re ||viir0||13|| zruta sajjhAye jina pada lahIye, thAye tatva nI zodha re / devacaMdra prANAye sevo, jima laho zuddha praboSa hai aur0||14|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] zrImad devacandra padya pIyUSa zrI bhagavatI sUtra sajmAya .. (DhAla---sAMbhalajo muni saMjama rAge, e dezI) zrI sohama jaMbU ne bhASe, sAMbhalajo bhavi prANo re / gautama pUche vIra prakAzo, madhurI sukhakara vANI re ||shrii||1|| sUtra bhagavatI prazna anupama, sahasa chattIsa vakhANyA' re| daza hajAra uddezA maMDita, zataka ekatAla' pramANyA re||shrii0||2|| khaMdaka Adika munivara suvihita zrAvaka prazna aneka re / dharma yathAratha bhAva prarUpyA, zrI gagAdhara suviveka re ||shrii0||3|| saMvegI sadguru kRta yogI, gItAratha zruta dhAra re / tasu mukha zuddha paraMpara suNatAM, thAve bhava nistAra re ||shro0||4|| gautama nAme pUjana vaMdana, karatAM suNatAM bhavya re| zruta bahumAne pAtaka chIje, lahiye ziva sukha navya re ||shrii0||5|| mana vaca kAya ekAMte harakhe, sUNiye sUtra ullAsa re|| gArur3a maMtre jema viSa nAze, tema tUTe bhava pAsa re ||shrii0||6|| jayakuMjara e zrI jinavara no, jJAna ratna bhaMDAra re / Atama tatva prakAzana ravi e, e munijana aAdhAra re ||shrii0||7|| sAMbhalaze manaraMga sUtra je, bharaNaze guNaze jeha re / 'devacaMdra' AraNAthI laheze, paramAnaMda sukha teha re ||shrii0||8|| pAThAntara-+bakhANa re *ikatAlIsa pramANa re 4 gahUMlI gIta subhavya re vidhi thI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 127 sAdhu sajjhAya sAdhaka sAdhajo re, nija sattA eka citta / nija guNa pragaTa paNe je pariNameM re, ehija Atama vitta ||saa0|| 1 / / paryAya anaMtA nija kArija paNe re, varate te guNa zuddha / paryAya guNa pariNAma kartRtA re, te nija dharma prasiddha ||saa0||2|| parabhAvAnuga' tavIraja cetanA re, teha vakratA cAla / karatA bhoktAdika savi zakti mAM re, vyApyo ulaTo khyAla |saa0||3|| kSayopazamika RjutA ne UpaneM re, tehija zakti aneka / nija svabhAva anugatatA anusare re, Arjava bhAva viveka ||saa0||4|| apavAde para vacakatAdikA re, e mAyA pariNAma / itsarage nija guNa nI vaMcanA re, parabhAve vizrAma ||saa0||5|| te varajI apavAdai ArjavI re, na kare kapaTa kaSAya / tama guNa nija nija gati phorave re, e utsarga amAya ||saa0||6|| sA rodha bhramaNa gaticAra meM re, para AdhIne vRtti / cAla thI pAtama dukha lahe re, jima'nRpanIti viratti |saa0||7|| TeM muni RjutAyai rame re, vame anAdi upAdhi / tA raMgI saMgI tatva nA re, sAdhe Atma samAdhi ||saa0||8|| vIrya kA parabhAvoM kI aura laganA, yaha usakI cAla kA Ter3Apana hai / rahita rAjA jaise dukhI hotA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] zrImad devacandra padya pIyUSa mAyA kSaye prArjavanI pUrNatA re, savi guraNa RjutAvaMta' / pUrva prayoge parasaMgI paraNo re, nahIM tasu karatAvaMta // sA0 // // sAdhaka bhAva prathama thI nIpaje re, tehija thAyai siddha / dravyata sAdhana vighana nivAraNAre, naimittika suprasiddha || sA0 // 10 // bhAve sAdhana je ika citta thI re, bhAva sAdhana nija bhAva / bhAva siddha sAmagrI hetu te re, nissaMgI muni bhAva // sA0 // 11 // heya tyAga thI grahaNa svadharma no re, kare bhogave sAdhya / sva svabhAva rasIyA te anubhave re, nija sukha avyAbAdha // sA0 // 12 // nispRha nirbhaya nirmama nirmalA re, karatA nija sAmrAja / devacaMdra AraNAye vicaratA re, namiye te munirAja // sA0 // 13 // sadA sukhI munirAja sajjhAya jagata meM sadA sukhI munirAja / para vibhAva pariNati ke tyAgI, jAge zrAtma samAja || jagata0 // nija guraNa anubhava ke upayogI, yogI dhyAna jahAja // jagata0 // 1 // hiMsA mosa pradatta nivArI, nahIM maithuna ke pAsa / draDhya bhAva parigraha ke tyAgI, lIne tatva vilAsa || jagata0|| 2 || nirbhaya nirmala citra nirAkula, vilage dhyAna abhyAsa / dehAdika mamatA savi vArI, vicare sadA udAsa | jagata0 || 3 || grahe AhAra vRtti pAtrAdika, saMyama sAdhana kAja / devacaMdra AraNAnuyAyo, nija sampati mahArAja || jagata0||4|| 1 - sarala vyakti meM sabhI guNa rahate haiM / parakartRRtA hai, vastutaH nahIM hai / vighno ko dUra kara dete haiM / Jain Educationa International 2- pUrvAbhyAsa ke kAraNa hI jIva kA 3- dravya kAraNa kArya siddhi meM zrAnevAle For Personal and Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 126 cakravarti te adhika sukhI manivara sajmAya para guNa se nyAre rahai, nija guNa ke prAdhIna / cakravati te adhika sukhI, munivara cArita lIna / / 1 / / iha nija iha para vastu kI, jine parIkhyA kIna / cakravarti te adhika sukhI munivara cArita lIna // 2 / / jiNa hu~ nijanija jJAna sUM grahe parikha tatva lIna / cakravati te adhika sukhI munivara cArita lIna // 3 // dasa vidha dharama dharai sadA zuddha jJAna parI kIna / cakravati te adhika sukhI munIvara cArita lIna // 4 // samatA sAgara meM sadA, jhIla rahe jyu mIna / cakravarti te adhika sukhI munivara cArita lIna / / 5 / / prAzA na dharai kAhU kI, na kabahUM parAdhIna / cakravarti te adhika sukhI munivara cArita lIna // 6 / / tapa saMyama pAvasa vasai, deha pramAda dukha jhIna / cakravati te adhika sukhI munivara cArita lIna // 7 // pudgala jIba kI zakti saba jAta sapta bhaya hIna / cakravati te adhika sukhI munivara cArita lIna / / 8 / / saptama guNathAnaka rahai kIyo moha masakIna / cakravati te adhika sukhI munivara cArita lIna // 6 / / kSayakopazama payar3I caDhe Atama rasa sudhIna / cakravati te adhika sukhI munivara cArita lIna // 10 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya pIyUSa turtha dhyAna dhyAvata samai kiye karama saba chIna / cakravarti te adhika sukhI munivara cArita lIna / / 11 / / devacaMdra bAvai sadA, yaha munivara gunabIna / cakravati te adhika sukhI munivara cArita lIna // 12 / / moha parivAra sajjhAya vANI e jinavara taNI sAcI karI sadIva / sujJAnI jIva mAyA mamatA vasi bhama, bhava mAMhi anaMtA jIva ||su0||1|| tajo tajo re mahIpati moha meM, sAtheM jasu privaar||su0||praaN0|| moha mahIpati Akarau, mana maMtrI buddhi nidhAna ||su0|| mana nArI pyArI kharI, para'vRtti prAraMbha nidAna ||su0||t0||2|| nagara' avidyA nAma cha, gaDha' viSama abhaMga ajJAna |su0|| daravAjA caugati taNAM, tRSNA khA~hi paradhAna ||su0||t0 / / 3 / / yauvana vara taru vara jihAM, nAri sukha bhoga vilAMsa ||su0|| krIDA giraja gajAvatA~, doya loka viruddha prAcAra ||su0||t0||4|| moha nRpati vali pAtamA, zrAvAsa kuvAsana geha ||su0|| corAsI lakha joni meM, bhamatAM dharIyA bahu deha ||su0||t0||5| 1-mana moharAjA kA maMtrI hai, aura parabhAva meM ramaNatA mana mantrI kI strI hai| 2-avidyA nagarI hai 3-prajJAnarUpI kilA hai| 4-cAragatirUpa, kile ke cAra daravAje haiN| 5-tRSNArUpa khAI hai 6-kuvAsanAmoM se bharapUra prAtmA usakA ghara hai| For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa / 131 mUrakha' saMgati paraSadA, matibhraMzaH siMhAsana sAra ||su0|| avirati chatra virAjato, rati arati cAmara sukhkaar|su0|t0|6| Ayudha hiMsA hAtha meM, nAstika mata mitra suprIta ||su0|| rAga dveSa sUta sUramA, visatAre jeha atIta ||su0||t0||7|| cyAra kaSAya te potarA, vali kAma kapaTa laghu putra ||su0|| prAzyA vikathA putrikA, mithyA maMtri supabitra ||su0||t0||8|| azubha yoga sAmaMta cha, senAnI duSTa pramAda ||su0|| veda tIna adhikAriyA, subhaTa mahA unamAda ||su0||t0|6|| nagara seTha cita capalatA, prohita' pAkhaMDI vAsa ||su0|| koTavAla cita caMDatA, pAlasa mitra aMga khavAsa ||su0||10|| heru' kuzrata dhaDavI, Arati ati rudra kudhyAna ||su0|| cora capalate kAThiyA, lUTe sahu no dhana gyAna ||su0||t // 11 // harSa zoka gaja gAjatA, iMdriya nA viSaya turaMga ||su0|| pAraNa mithyA upadezanI, avirati jaga mAMhi abhNg||su0|t0||12 caurAsI lakha deza meM, aDa karama udeM meM sAtha ||su0|| baMdha heta nRpani kathA, sahu jIva kIyA nija hAtha ||su0||t0|13|| bhava bhaya bhamara bhamyo bahu, iNa satru se tUM dIna |su0|| devacaMdra taji moha neM,hui nija Atma rasa lIna ||su0||t0||14|| 1-murkha saMgatirUpa sbhaa.hai| 2-matibhraSTatArUpa siMhAsana haiN| 3-asaMyama-chama hai 4-rUci arUvi cAmara hai| 5-purohit| 6-krUratA / . 7-uThAigire-cora / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] zrImad devacandra padya pIyUSa zrI viveka parivAra sajjhAya (DhAla-catura vihArI re prAtamA, ehanI dezI) zuddha viveka mahipati se vIye, lahIyeM jimha bhava pAra / / / / moha vase dukha sahatAM vaneM, eha choDAvana hAra ||su0||1|| pravacana nagara su cArita ghara bhalA iMdrI dama vara vaag| krIDA maMdira zubha pariNAma cha, taru chAyA dharma rAga ||su0||2|| jinavara vacana sunirmala jala bharyo, vana rakSaka udesa ||su0|| dhyAna dharama cyAre nayarI taNI, daravAjA sula hesa ||su0||3|| nirvRtti subuddhi nArI cetana taraNI, aMgaja tasu suviveka ||su0|| strI tasu tattva rUci nAmA jANIye, saMjama strI valI eka ||s|4|| bhava vairAga saMvega nirveda e tIne putra uchAha ||su0|| upasarga ane parisaha caDhata cha, nizcaya nAma sannAha ||su0||5|| samakita maMtrI sama dama sUra chai, jJAna jihAM koTavAla ||su0|| sAmAyaka Adika prAvazyaka, vara sAmaMta visAla |su0||6|| zuddha dharama prohita naya Agalo, pAMca dAna gajarAja |su0|| sahasa aDhArai raha sIlAMganA, tapa vidha tarala suvAja su0||7|| 1-vivekarUpI rAjA 2-indriya damanarUpa bagIcA 3-dharmadhyAna ke 4 prakAra nagarI ke cAra daravAje haiN| 4-nivRtti aura subuddhi nAmaka patniyAM haiN| 5-upasarga aura pariSahoM ko jItate hue, nizcayanaya kavaca hai 6-sAmAyikAdi cha Avazyaka mantrImaNDala hai| 7-zuddha dharma rUpI purohita hai| 8-supAtrAdi pAMca dAna gajarAja hai| 8-ghor3e Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 133 zuddha paragati bhaTa vikaTa parAkramI senAnI ucchAha' ||su0|| prAyazcitta pAgIvara catura cha, mitra vicAra athAha ||su0||8|| kSamA namratA dhRtivara bhAvanA, mArgaNatA su prasatti ||su0|| putrIpiNa riNa cAlai moha nA, dala bhala TAla jhatti ||su0||6|| prAsati' mata daMDa nAyaka nIta nau, satya vacana dhana dhAra ||su0|| guru upadesa nagArA vAjatA, zUkala dhyAna hathIyAra ||s0||10|| naya gama bhaMga pramANa nikSepa thI, je jIpe ari vRda / / / / / dhyAna sakati vadhatAM guraNa Adarai, kATai bhava nA phaMda ||s0||11|| samati viveka binAe pAtamA, bhamyo anaMto kAla ||s0|| . jina dharama lyo hiva niramalau, saraNAgata rakha pAla ||suu0||12|| kSAyaka samakita vIraja saka tathI, kSapaka zreriNa riNa thaan||su0|| paMca apUrava karaNa prahAra thI, maradyA apari bala maan||su0|13|| azva samI vali kIdhI karaNa suMDAya sthiti prA gAla ||su0|| eka zvasU pidhyAna udyota thI, nAMkhyo moha uddAla ||su0||14|| mamatA moha gayA samatA mayI, prAtama nRpa suviveka ||su0|| jIta nagAro vAgyo jJAna no, lahI avicala kara Teka ||su0||15|| devacaMdra suviveka sahAya thI, bhAgA aridala vAha ||su0|| cetana AnaMda atisaya vAdhIyo, maMgala mAla pravAha ||s0||16|| 5-utsAha 2-kSamA, namratA, dhRti, bhAvanA, vicAraNA evaM zubharAgAdi putriyAM hai| {-dharmazraddhA nyAyAdhIza hai| 4--yuddha kA maidAna 5-sthitighAta, sthitibaMdha, rasaghAta, guNazreNi, guNasaMkrama ye pAMca apUrva bAteM-zastraprahAratulya haiM, jinase aparimita moha li nAza hotA hai| 6-zatru senA-ghor3e Adi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] iti zrI viveka parivAra lekhaka pAThakayo zrI sabhAya saMpUrNa / / bhUryAt // saM. 1817 nA varSe dvitIya zrAvaraNa badi 11 zukre // bharaNazAlI zrI pAnAcaMdra kapUracaMda paThanArtha / / Jain Educationa International Agama amRta || prA0 // 3 // 1 Agama amRta pIjiye, bahu zruta zrI guru pAseM re / zrotA guraNa meM gharI, vinaya karI ullAse re // 0 // // zuddha bhASaka samatAdhArI, paMcama kAleM thor3A re / dIse bahu ADaMbarI, jehavA uddhata ghor3A re ||0||2|| bastu dharama nI dezanA, je dIi hita rAkhI re | kIjeM tehanI sevanA, upagArI guNa dAkhI re Atama tattva prakAza meM, je bhaviyaraNa nita bhIle re anubhava rasa prAsvAda thI, thuraNIi teha naya nikSepa pramANa thI, syAdanu' baMdha tatvA' tatva gaveSaNA, lahIi parama tatvAratha zraddhAna je, samakita kahe bhAsana ramaNa para lahI, bheda rahita mati svastika pUjana bhAvanA, karatAM bhakti puNya mahodaya pAmIiM, kevala Rddhi vizAlA re || mA0||7|| pAyA re || 0 || 6 || rasAlA re / 1- syAdavAda zailImayo zrImad devacandra padya pIyUSa rasIle re / zrAzra surIte re / pratIte re / / praa0||5|| jinarAyA re / -tattva-pratasva kA vibeka For Personal and Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 135 aATha ruci sajmAya surapati nata deva amita guriNa, zrI bhAva prakAzaka dina maNI / zAsanapati vIra jineza nA, gaNadhara vara sohama' zuci manA / / 1 / / zucimanA sohama sIsa jaMbU, bharaNI sIkha kahI bhalI / suNo pAlama tatva rocaka, karI nija mati niramalI / / e ATha kAraNa mokSa sAdhaka, parama saMvara pada taNo / karo Adara atihi udyama, yatana sAdhana prati ghaNo // abhinavA guNa nI vRddhi thAsyai, doSa kSaya jAsye sarve / te mATe sevo sUtra ANA, sukha laho jima bhava bhave // 2 // __ (anubhava raMgIle prAtamA e DhAla) pahilaM kAraNa seviye,. bhAkhe vIra jiNaMda. re / nita nitta navu navu sAMbhalo, zuddha dharama sukha kaMda re / / thAsye, parama pANaMda re, Uge jJAna diNaMda re . jhalake anubhava caMda re // 1 // prANA raMgI re prAtamA, tajI tuM. sarva pramAda re / kari pAgama pAsvAda re, vasi nija tattva prAsAda re ||praaNkunnii|| gItAratha zrutadhara milI, prANI ati bahumAna re / naya nikSepa pramANa thI, abhyAso zruta jJAna re // 1-bhagavAn ke gaNadhara sudharmA svAmIz2I Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadU devaca paca poya bhaji tuM jinavara ANa re, pAme sukha niravANa re, parama mahodaya ThANa re ||maarnnaa0|| 2 // bIje thAnaka zruta taNo, lAdho tattva vicAra re / . sva para samaya nirdhAra thI, cau anuyoga prakAra re / / jJeya paraNe savi bhAva re, rahajyo Atma svabhAva re, taji para samaya vibhAva re // ANA0 // 3 / prAgama artha nI dhAraNA, thira rAkho bhavi jIva re| jJAna te Attama dharma che, moha timira hara dIva' re / / zrata amRta rasa pIva re, sAdhana eha atIva re, . saMvara ThANa sadIva re // ANA0 // 4 // purava saMcita karma nI, nirjarA thAye jema re / . tima tapa saMyama sevajo, sAdhya dharma kari prema re / / citavajo mati ema re, karma rahe have kema re| mujha pada nirmala kSema re // ANA0 / / paMcaka thAnaka Azrayo, dharma ruci jIva jeha re| tehanI karavI rakSaNA, vAdhai dharma saneha re / / jima karasaNa' jala teha re, gharamAvaSTaMbha deha re, to lahasyo nija dhra va geha re ||maarnnaa0 / / 6 / 1-dIpaka 2-jaise kisAna jala ko pAlI bAMdhakara rokatA hai, vaise dharma ruci pAra jIvoM ko dharma kA pravalaMbana dekara sthira krnaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [137 chuTTe cauvihaH saMghane, sIkhAvo AcAra re / kriyA karaMtA re guNa vadhe, sadhe zamAdi prakAra re / / nAse doSa vikAra re, thAye dhyAna vistAra re, ... prAlaya zuddha vihAra re // ANA0 // 7 // guNavaMta rogI glAna no, veyAvacca karo raMga re / anukaMpA savi dIna nI, uttama bhakti prasaMga re / / vAdhe vinaya taraga re, zAsana rAga umaMga re / sahaja subhAva uttaMga re / / ANA0 // 5 // mArmika jana sarva meM, kahavI thAya kasAya re / - taji savi doSa anuSThAna no, kSamA karyAM sama thAya re / / ima jape jinarAya re, samatA ziva sukha dAya re| sama nidhi muni guNa gAya re, surapati seve tasupAya roprANAoILI tIje aMga re upadizyo, e upadeza udAra re / jiNa ANA e je vatrtasye, te guNanidhi niradhAra re / / jJAna sudhA jala dhAra te, varase zrI gaNadhAra re| . . . . . . pAme tasu sukha sAra re // praannaa|| 1 / / - rayaNa siMhAsaNa vesI ne, dAkhe jagata dayAla re / - devacaMdra mANA ruci, hoijyo bAla gopAla re|| mAtama tattva saMbhAla re, karajyo jina pati bAla re| thAsyo parama nihAla. re ||maannaa0 // 11 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] samakita sajjhAya samakita navi lahyo re, e to rulyo caturgati mAMhi / trasa thAvara kI karuNA kInI, jIva na eka virAdhyo / / tIna kAla sAmAika karatAM, zuddha upayoga na sAdhyo || sa0|| 1 || jhUTha bolavA ko vrata lIno, corI ko paraNa tyAgI / vyavahArAdika nipuraNa bhayo paNa, aMtaradRSTi na jAgI || sa0 || 2 || urdhva bhujA kara u~dho laTake, bhasma lagAi dhUma ghaTa ke / jaTA jUTa zira muMDe juTho viraNa zraddhA bhava bhaTake ||0||3|| nija para nArI tyAga ja karake, brahmacarya vrata lIdho' / svargAdika yAko phala pAi, nija kAraja navi sIdho || sa0||4|| 1 bAhya kriyA saba tyAga parigraha, dravya liMga dhara lIno / devacaMdra kahe yA vidhe to hama bahuta vAra kara lIno || upadeza--pada (rAga-dhanyAzrI) mere jIva kyA' mana meM tU cite / ika prAvata ika jAta niraMtara isa saMsAra anaMte // 0 // 1 // 1lI. 2-sIno zrI devacandra padma pIyU karama kaThora kare jiu bhArI para triyadhana nirakhate / 1 janama marakha dukha dekhai bahUle, camai, mAMhi bhamaMte // | 0 ||2|| Jain Educationa International 3- jIva OM-parastrI For Personal and Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa kAma bhoga krIr3A mana karatA je bAMdhaI harakhate / vera vera te hija bhogavatAM, krodha kapaTa mAyA mada bhUle, bhUri mithyAta kahe devacaMdra sadA sukha dAI, jina dharma eka upadeza - pada ( rAga - dhanyA zrI ) navi chUTe vilava tai // me0 ||3|| mere pIu' kyuM na prApa vicAro / kaise ho kaise guna dhAraka, kyA tumha lAgata pyAro || me0 // 1 // . taji kusaMga kulaTA mamatA ko, mAno vairaNa hamAro | jo kachu jhUTha kahUM iha kunAri jagata niramala rUpa anUpa bhamaMte / ekAMte // me ||4|| inameM to, kI cerI, bAdhita, prAtama guNa saMbhAro || me0 ||3|| mo kuM sUMsa tuhAro || 2 || 1|| yAko saMga nivAro / meTi prajJAna krodha dazama guraNa, dvAdaza guNa bhI TAro / I akSaya abAdha anaMta anAzrita, rAjavimala pada sAro || me0 // 4 // 1- prItama jIva 2-vacana 4 -12vAM guNasthAna bhI TAlakara Jain Educationa International [ 136 dra pada pratama bhAva ramo ho cetana ! pratama bhAva ramo / parabhAve ramattA ho cetana ! kAla anaMta gamo // ho cetana // 1 // 3- prajJAna krodhAdi ko dazave guNasthAna meM TAlakara / 5 - rAjavimala zrImad kA hI dIkSA- nAma hai / For Personal and Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] rAgAdika suM malI ne cetana ! pudgala saMga bhamo / caugati mAMhe gamana karatA, nija prAtamane damo || ho cetana // 2 // jJAnAdika guNa raMga dharIne, karma ko saMga vamo | pratama anubhava dhyAna dharatA, zivaramaraNI suM ramo || ho cetana || 3 // paramAtama nuM dhyAna karaMtAM, bhavasthitimAM na bhamo / devacaMdra paramAtama sAhiba, svAmI karIne namo | ho cetana 0 ||4 // paMcendriya viSaya tyAga--pada cetana ! choDa de, viSayana ko parasaMga, X giroha' phirata vilola pharasa' vaza, baMdhoi phirata mAtaMga | | 0 | 1 // kaMTha chaidAyo mIna Apano, rasanA ke parasaMga | 1 - gilArI. 6- machalI 6 netra viSaya kara dIpa zikhA pai, jala jala marata pataMga || ce0 // 2 // G SaTpada' jala mAMhe phasa mUrakha, khoyo apano aMga ! vINA zabda suna zravaNa tatakhina, mohI maryo re kuraMga' ||0||3|| - eka eka iMdriya calata bahu duHkha, pAyo hai sarabhaMga / pA~coM indriya calata mahAduHkha, bhASata + devacaMda caMga ! | ce0 ||4|| pAThAntara + ima bhASata devacaMda Jain Educationa International 2- caMcala zrImad devacandra padya pIyUSa 7- jihvA 3- sparza ke liye -bhauMrA 4- baMdhA huA ha-hari For Personal and Private Use Only 5 - hAthI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa hIyAlI ( DhAla - 1 rAya kuryAri vara vAI bhalo bhara tAra e dezI) tAta / ika nAri rUpeM rUvar3I, janamI ja sAte malapatI mAnava bhUlare, sagalAM citta suhAta // 1 // kahyo re catura nara eha hIyAlI sAra, jo tumha suguraNa vicAraprakaraNI / bole na bharatA saMga | bharatAra pAse nita rahe, pravara puruSa prAvI milyAM, vAta kare mana raMga || 0 || 2 || doi netra pati sAmhA sadA, dekhe na pati no aMga / vAtAlU jIhA' vinA, moTA kAMna abhaMga | | 0 ||3|| vici 2 ujjala nara manohara, bhari sAkha dye huMkAra / para khaMdhai na caDhai kade, caraNa vinA cale sAra | | 0 ||4 // ika nAri su~ jasa vaira che, ve vai na zItala tApa / devacaMdra bhASe tehano, moTAM su~ melApa || ka0 ||5|| jhUTha tyAga sajjhAya moha vaze zravaraNe suNyA re, bolyA duHkha no dhAma / dhvaja' kolaka iNa saMgathI re, iraNa bhava sAdhe kAma || catura0 naraH / parihara vacana alIka, 'e to duHkha dAyaka tahakIka // ca0 pri0||1|| 1- gUr3Arthaka-kAvya 4- nAmavizeSa Jain Educationa International 2-sAta pitA se janma hubhrA / 5-jhala [ 141 For Personal and Private Use Only 3- jIbha Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] jhUTha' kathakano mukha kahyo re, nagara nI chAra samAna / tiriya naraya gati meM bhame re, pAme duHkha viraNa jJAna || catura0 ||2|| zrImad devacandra padya pIyUSa zItala caMdana caMdrathI re, mIThI vANI suhAya / deva dAha valI pAlave re, madhura vacana jaga priya che re, madhura satya bhASI taraNe re, vacana dAha na khamAya || catura0 ||3| kaTuka satya paraNa choDa / darisaraNa thI sukha kroDa || catura0||4|| zuci vAdi nara je ache re, saphala janma tasu dhAra / jhUThA bolA mAnavI re, vrata zruta saMjama bhAra no re, satya vacana che koSa / deva dAnava na karI sake re, te upara tila doSa || catura0 ||6|| kima utare bhava pAra / / ctur0||5|| AnaMda kArI e caMdrajyu re, pAya name jasu deva / rUpa jAti dhana tApasa yogI mUMDIyA re, nAgA cIvara dhAra / kUr3a vacana kahetA thakA re, te che pAtaka kAra || catura0||8|| toya na bole alIka / bAdhe dhana parivAra jo re, to hI na e sama ThIka // catura ||6|| jJAna hIna mukha roga / anya puNya sahu tolatAM re, bahiro zaTha ne bobar3o re, yoni valI khara zvAnanI re, pAme kUr3ane yoga || catura ||10| sAtAdika guNa gaNa taraNA re, kUr3a kare che hAraNa / suhasaMga na kIjie re, jhUTha vacana duHkha khAraNa || catura0 / / 11 / / u 2- svapna meM bhI hIna jyu re, tehane ehIja Teva || catura0 ||7|| 1- jhUTha bolane vAle ke mukha ko nagara khAlakI upamA dI hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa vaMdanIka Rya jagata meM re, vadhe dravya parivAra / satya vacana thI sukha lahe re, zuci vAdI praNagAra citur0||12|| para kAraNa vaca jhUTha kA re, bolyAM de dukha lakSa / grastya vacana thI duHkha lahyo re, vasu rAjA paratakSa ||ctur0||13|| mAnava dAnava surapati re, graha khecara jana pAla / vaMde jina te paNa kahe re, satya vacana vrata pAla ||ctur0|14|| satya vacana thI sukha lahe re, satya vacana sukha khANa / satya vacana kaho prANIyA re, devacaMdranI vANa ||ctur0||15|| corI tyAga sajjhAya para dhana AmiSa' sArikho re, duHkha de pannaga jema / tasu vizvAsa na ko kare re, to prAdariye kema ||ctur nr|| parihara corI saMga, corI thI dukha Upaje re| vali hoya tana no bhaMga, caturanara pri||1|| bhrAta pitA suta mitra thI re, tUTe teha no neha / mAnava thI Darato rahe re, mRga jema bhaya no geha ||ctur||2|| kSaNa eka nIMda kare nahIM re, maraNa thakI bhaya bhrata / jo ko mujha ne jANaze re, to karaze mujha aMta ctur0||3|| vidyA guruvAi game re, nija rakSaraNa navi thAya / sajjana paNa niMdA lahe re, taskara saMga pasAya ||ctur0||4|| 1-mAMsa 2-sarpa 3-gaurava Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] dhImad devacandra padya pIyUSa ghAta kare tRNa nI pare, re cora bhaNI saha loka / paMDita paNa mUrakha huve se, muni paNa pAme zoka ||ctur0||shaa ghora naraka dukha de sahI re, corI kerI buddhi / ehanI saMgati te taje re, je cAhe nija zuddhi ||ctur0|16|| giri guphA raNa meM paDyA re, para dhana lIje nAMhi / tRNa sama paNa para vastunI re, mata mana dharane caahi||ttu0|7|| ziva sukhanI jo cAha che re, rAkhaNa cAhe dharma / sukha cAhe iNa para bhave re, to taja eha kukarma ||ctur0 / / 8 / / virati' mUla yama sAkha che re saMyama dala sama phUla / paMDita jana paMkhI ache re, phala te jJAna amUla ||ctu0||6|| dharma vRkSa ehavo dahe re, corI mata mana ANi / / para upagArI pAdaro re, devacaMdra nI vANi ||ctur0||10|| brahmacarya sajjhAya (baMdhava gaja thI utaro-e dezI) kUr3a kapaTa ghara e triyA, tina ko saMga nivAra re bhAI / maithuna dukha dAyaka tajI, Atama guNa saMbhAra re bhAI // 1 // nArI saMga tajo tume, nArI duHkhanI khANa re bhAI / nArI saMge duHkha huve, e zrI jinavara vAraNa re bhAI ||naarii||2|| 1-dharmarupI vRkSa kA mUla-virati, ahiMsAdi vrata-zAkhA hai, saMyama-phUla paMDitajana-pakSI, jJAna-phala hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa 145 pU' (ya)ta bahe jasu deha thI, kAco vraNa vahe jema re bhAI / tima strI yoni azuci dhare, tiraNa para rAco kema re bhaaii||naarii0||3|| mUtra geha duragaMdha che, nArI bhaga' duHkha svAgI re bhAI / mUrakha raMga dhare tihAM, navi rAce isu nANI re bhAI naarii0||4|| zvAna rudhira jima nija pIye, sukha mAne mana mAha re bhaaii| kAmI tima strI saMga thI, citta dhare utsAha re bhAI ||naarii0||5|| nArI yoni azuci ache, nArI durgati mArga re bhAI / aAdara na de ko vRddha ne, to taruNa upara zyo rAga re bhaaii||naaro0||6|| saha thI jorAvara ache, nArI abalA nAma re bhAI / yoni dvAra duHkha dvAra che, paMDita tajajo vAma re bhAI ||naarii0|| bhogavatAM tanu nArI nAM, lAge che sukumAla re bhAI / sUlI thI karar3I ache, udayAgata e kAla re bhAI ||naarii0||7|| maithuna sevaMtAM thakAM, jIva mare lakha koDI re bhAI / mahAnizIthe dAkhIyA, yoni liMga ne joDI re bhAI ||naarii0|6|| duragaMdha maladhara bhaya karU, maMDUkI prAkAra re bhaaii| carama raMdhra nArI taNe, rAga kiso ? viNa sAra re bhAI ||naarii0||10| sarva azuci maya niMdya e, duragaMdha nArI eha re bhAI / rAce mUrakhkha...mAnavI, paMDita virame jeha re bhAI ||naarii0|11|| 1-durgandha 2-yoni Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] mRtaka gaMdha yoni che, kRmi kula pUraNa eha re bhAI / kSara mUtra bharatI rahe, tiraNa upara zyo neha re bhAI || nArI0 ||12|| paMDita strI se saMga re bhAI / devacaMdra pada raMga re bhAI || nArI0 / / 13 / / manonigraha sajjhAya eha svarupa jAraNI taje, madana moha jIpI lahe, zrImada devacandra padya pIyUSa kuzala lAbha mana rodha thI re lAla, pratama tatva sannAha re || suguNa nara || ApA para vaMce jike re lAla, nija mana thiratA sAha re su0||1|| mana gaja vaza kara jJAna suM re lAla, mana vaza viNa ziva nAMha re || su0|| dhyAna siddha mana zuddha thI re lAla, bhAMje bhava dukha dAha re || su0 |mana0 | 2 || tIna bhuvana tasu dAsa che re lAla, jasu vazI mana mAtaMga re / / 0 / / mukti geha te jana lahe re lAla, jasu mana che niHsaMga re || su0 || mana0 || 3 || jima mana nI zuddhi hUve re lAla, tima tima vAdhe viveka re / / su0|| ziva cAhe mana vaza vinA re lAla, mRga tRSNA sama bheka re || su | mana0 |4| ||0|| su0|| mana | 5 || rAca re jJAna dhyAna tapa japa sahu re lAla, mana thira kIdhAM sAca re jaga duHkha dAyaka mana ache re lAla, viSaya grAma meM jJAna parAkrama phoravI re lAla, vaza karI mana gaja nava vana mana kapi jiNa damyo re lAla, tasu siddhA savi kAja re| su0 | mana0 / 6 / rAja re || su0 || Jain Educationa International 1 - durgandhayukta 2-kIr3oM se prAkula 3- kAma aura moha ko jItakara / bhAvoM kA lAbha 5- meMr3haka For Personal and Private Use Only / / 4- zubha Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNa [17 mana gaja vaza na karI sake re lAla, tasu dhyAnAdika kheha' re ||su0|| je na sadhe zruta tapa thakI re lAla, mana thira sAdhe teha re sugmn.17|| anaMta karma cau bheda nA re lAla, mana thira kIdhAM jAya re ||su0|| jasu mana thira te ziva lahe re lAla, daMDo zAne kAya re ||suaamnaa|| zruta tapa yama mana vaza vinA re lAla, tusa khaMDana sama jANa ra ||su0|| . mana vaza viNu ziva navi lahere lAla mana vaze ziva sukha ThANa |su0|mn0|6 mana vaze nirguNa guNa lahe relAla, jiNa viNa sahu guNa jAya re||su.|| tIna bhuvana jItyA mane re lAla, mana jayakAra ko thAya re ||su0|mn||10|| zrutadhara paNa mana vaza vinA re lAla, navi jANe nija rUpa re ||su0|| zAMta viSaya vaza manakarI re lAla, muni thAye ziva bhUpa rosu0|mn0|11|| svarga mRtyu pAtAla meM re lAla, dvIpa udadhi giri sIsa re ||su0|| tIna loka meM navi bhame re lAla, devacaMdra gata rIsa re // su mn0||12|| aSTa pravacana mAtA sajmAya // dohA // sukRta kalpataru zreNinI, vara uttarakuru* bhaumi / adhyAtama rasa sasikalA, zrI jina vANI naumi // 1 // 1-nirarthaka 2-mana ko vaza kiye binA, jJAna, tapa, ahiMsAdi kA pAlana Adi saba tusoM ko khAMDane ke samAna hai| 3-samudra 4-parvata-zikhara para 5-uttara kurukSetra 6-candrakalA 7-namaskAra karatA hU~ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] bImadU devacandra padya pIyUSa - - - - - dIpacaMda pAThaka pravara, paya' vaMdI ava dAta' / sAra zramaNa guraNa bhAvanA, gAIza pravacana mAta / / 2 / / jananI putra subhaMkarI,' tima e pavayaNa mAya / cAritra guNa gaNa varddhanI, niramala ziva sukhadAya / / 3 / / bhAva ayogI karaNa ruci, munivara gupti dharaMta / jo gupte na rahI sakeM, to samite vicaraMta / / 4 / / gupti eka saMvara mayI, utsarge pariNAma / saMvara nirjarA samitithI, apavAde guNa dhAma / / 5 / / dravye dravyata: caraNatA, bhAve bhAva caritta / bhAva dRSTi dravyataH kriyA, karatAM ziva saMpatta / / 6 / / Atama guNa prAgbhAva' thI, je sAdhaka pariNAma / samiti gupti se jina kaheM, sAdhya siddhi shivtthaam||7|| nizcaya karaNa ruci thaI, samiti guptidhara sAdha / parama ahiMsaka bhAva thI, pArAdhe nirupAdhi / / 8 / / parama mahodaya sAdhavA, jeha thayA ujamAla / zramaraNa bhikSu mAharaNa yatI, gAvaM tasu guraNa mAla / / 6 / / 1--caraNa 2-ujjvala-pavitra 3-bhalA karane vAlI 4-pravacanamAtA5 samiti aura tIna gupti / jaise mAtA putra kA hita karane vAlI hotI hai vaise hI yaha pravacana mAtA cAritra rupI putra-ratna kI jananI, hitakAriNI, guNoM ko bar3hAne vAlI aura mokSa dene vAlI hai| 5-ekAMta se 6-nizcayamArga 7-vyAvahAra meM -Atmasvarupa kI aura lakSya rakhate hue samiti gupti Adi kA pAlana karane se mokSa prApta hotA hai| -pragaTa honA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa prathama IryA samiti sajmAya ( DhAla - prathama govAla to bhaveM jI) prathama ahiMsaka vrata taraNI jI, uttama bhAvanA eha / saMvara kAraraNa upadisI jI, samatA rasa guraNa geha || munIsara Iya samiti saMbhAra Azrava' kara tana yoga' nI jI / duSTa capalatA vAra munIsara ! IryA mamiti saMbhAra ||e prakaraNI / / 1 / / muni jina kAya gupti utsarga no jI, prathama samiti apavAda / IryA te je cAlavo jI, dhari Agama vidhivAda // mu0||2|| jJAna dhyAna sajjhAya meM jI, thira baiThA munirAja / zAne capala paNo kareM jI, anubhava rasa sukharAja || mu0|3|| jI, pAMmI kAraNa cAra / ke prahAra nihAra // mu0 // 4 // uThe vasa hI thakI vaMdana gAmaMtareM jI, parama caraNa saMvara dharu jI, sarva jANa jina diThTha | suci samatA ruci upaje jI, tiraNa muni ne e iTTha * / / mu0 / 5 // rAga vardha thira bhAva thI jI, jJAna vinA paramAda / vItarAgatA IhatA jI, vicare muni sAlhAda ||0||6|| 6 146 1- puNya-pApa kA baMdha karAne vAlA 2- kAya yoga 3 - apane sthAna se bAhara jAne ke muni ke liye 4 kAraNa haiM-1 jinavaMdana 2 vihAra 3 gocarI pAnI 4 zaucAdi / 4- ji. nezvara deva kA darzana karane se 5-priyakArI 6 cAhate hue For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] poSaka AhAra | e zarIra bhava mUla cheM jI, tasu jAva prayogI navi huveM jI, tAM anAdi AhAra ||0||7|| kavala AhAreM nIhAra cheM jI, eha aMga' vyavahAra / dhanya pratanu paramAtamA jI, jihAM nizcalatA sAra ||0|8| para pariNati kRta capalatA jI, kima chUTa se eha / aima vicArI kAraNeM jI, kareM gocarI teha // mu0||6|| kSamA dayAlu pAluprA jI, nispRhI tana nIrAga / nirviSayI gaja gati pareM jI, vicareM muni mahAbhAga / / mu0|10| paramAnaMda rasa anubhave jI, nija guNa ramatA dhIra / 'devacaMda' muni' vadatAM jI, lahIye bhava jala tIra // mu0 | 11 || zrImada devacandra padya pIyUSa mauna dhArI muni navi vadeM, AcaraNa jJAna neM dhyAna noM, sAdhu jI samiti bojI dharo, vacana nirdoSa parakAsa re / gupti utsargaM no samiti te, mArga apavAda suvilAsa re // sA0 // 1 // bhAvanA bIya' mahAvrata taraNI, jina bharaNI satyatA mUla re / bhAvahiM sakatA vadheM, sarva saMvara anukUla re || sA0 // 2 // geha re / vacana je prazrava sAdhaka upadiseM teha re // sA0||3|| 1- zarIra kI rIti dvitIya bhASA samiti sajjhAya ( bhAvanA mAlatI cusIiM, e dezo ) Jain Educationa International 2- dUsarA 3- jinezvaroM ne kahA hai For Personal and Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa udita paryApti je vacana nI, te karI zru ta anusAra re / bodha prAgbhAva sijjhAya thI, valI kareM jagata upagAra re ||saa0||4|| sAdhu nija vIrya thI para taNo, navi kareM grahaNa ne tyAga re / te bhaNI vacana gupti raheM, eha utsarga muni mArga re ||saa0||5|| yoga' je Azrava pada hato, te karayo nirjarA rUpa re| loha thI kaMcana muni kareM, sAdhatA sAdhya cidrUpa re saa0|6|| Atmahita parahita kAraNe, AdareM paMca' sijjhAya re / teha bhaNI asana vasanAdikA, Azraye sarva apavAya re ||saa0||7|| jina guNa stavana nija tatva nI, jIIvA kare avirodha re / . dezanA bhavya prati bodhavA, vAyaNA karaNa nija. bodha re||saa0||7| naya gama bhaMga nikSepa thI, sahita syAdvAda yuta vANa re / solaha dasa cAra guNa suM milI, kahai anuyoga supahANa re||saa0|6| 1-jaise pArasamariNa ke saMga se lohA svarNa bana jAtA hai, vaise mokSa kI sAdhanA karate hue muniyoM ne prAthavarupa yogoM (karmabaMdha ke hetu rUpa) ko bhI nirjarA kA kAraNa banA liyA hai| 2-pAMca prakAra kI svAdhyAya-1 vAcanA 2 pacchA 3 parAvartanA 4 anuprekSA 5 dharmakathA 3-prAtmasvarupa ko 4-dekhane ke liye 5-cAMcana 6-tInaliMga+tIna kAla / tIna vacana (eka dvi aura bahuvacana)+do pramANa (pratyakSa aura parokSa) + stutimaya / nindAtmaka + stuti-nindAtmaka + nindAstutiyukta+evaM adhyAtmama vacana-16 guNa / 7-dasa guNa-1 janapada satya 2 sammata satya 3 sthApanA satya 4 nAma satya 5 rUpa satya 6 pratItisatya 7 vyavahAra satya 8 bhAvasatya : yogasatya 10 upamAsatya / -cAra gugga-AkSepaNI, vikSepaNI, uttsargamArga hai, eSaNAsamiti usakA apavAda hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] sUtra neM artha anuyoga e, bIya niyukti saMyutta re / tIya bhASye naye bhAviyo, muni vade' vacana ema taMta' re || sA0 / / 10 / / jJAna samudra samatA bharaghA, saMvara dayA bhaMDAra re / tattva AnaMda AsvAdatA, vaMdIye cararaNa guraNa dhAra re |sA0 / / 11 / / moha udaye mohI jisyA, zuddha nija sAdhya layalIna re / 'devacaMdra' te muni vaMdIye jJAna amRta rasa pIna re || sA0 || 12 | tRtIya eSaNA samiti sajjhAya (DhAla - bhAMjharIyA munivara, e desI ) samiti zrIjI eSaNA jI, paMca mahAvrata mUla / anAhArI utsarga no jI, e apavAda amUla // mana mohana munivara, samiti sadA citta dhAra || e AkaraNI // | 1 || cetanatA cetana taraNI jI, navi para saMgI teha | tiraNa para sanamukha navi kareM jI, Atma ratI vratI jeha ||ma0 || 2 || kAya yoga pudgala graheM jI, eha na prAtama dharma / jAgaga karatA bhogatA jI, hu~ mAharo e marma | | 0 ||3|| anabhisaMdhi' cala vIrya nI jI, rodhaka zakti prabhAva / pira abhisaMdhija vIrya thI jI, kema graheM para bhAva | | 0 ||4 // ima para tyAgI saMvarI jI, na gahe pudgala khaMdha | sAdhaka kAraNa rAkhavA jI, prasanAdika saMbaMdha ||ma0 // 5 // 1- bolo 5 Atma zakti Jain Educationa International 3 - sarvathA prahArarahita rahanA 6- mokSa sAdhaka zarIra zrI devacandra padya pIyUSa 2-sAra For Personal and Private Use Only 4 - indriyajanma pravRtti Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa Atama tattva anaMtatA jI, jJAna vinA na jaNAya / teha pragaTa karavA bhaNI jI, zru ta sijhAya upAya ||m0||6|| teha deha thI deha rahe jI, pAhAre balavAna / sAdhya adhUre hetu ne jI, kema taje guNavAna m0||7|| tanu anuyAyI vIrya no jI, varatana amana saMyoga / vRddha' yaSTi sama jANi ne jI, asanAdika upabhoga ||m0||8|| jAM sAdhakatA navi aDeM jI, tAM na graheM prAhAra / bAdhaka pariNati vAravA jI, asanAdika upacAra ||m|6|| saDatAlIse dravyanA jI, doSa tajI nIrAga / . asaMbhrAMti mUrchA vinA jI, bhramara pareM var3a bhAga ||m0||10|| tatva rucI tatvAzrayI jI, tatvarasI nigraMtha / karma udeM AhAratA jI, muni mAne pali maMtha' ||m0||11|| lAbha thakI piNa aNalaheM jI, ati nirjarA karata / pAmye aNa vyApaka paNeM jI, niramama saMta mahaMta ||m0 / / 12 / / anAhAratA sAdhatA jI, samatA amRta kaMda / bhikSa zramaNa vAcaMyamI' jI, te vaMde devacaMda ||m0|13|| 1-jaise buDDa ko lakar3I kA sahArA hai, vaise-sAdhyasiddhi meM kAraNabhUta zarIra ke liye AhArAdi Avazyaka hai| 2-doSa 3-muni Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] zrImad devacandra para pIyUSa caturtha zrAdAnanidopaNA samiti sajmAya - (bholIDA haMsA re viSaya na rAcII-e desI) samiti cothI re cogati vAraNo, bhAkhI zrI jina rAja / rAkhI-parama ahiMsaka munivareM cAkhI jJAna samAja ||shj0||1|| sahaja saMvegI re samiti pariNamoM, sAdhana prAtama kAja / aArAdhana e saMvara bhAva noM, bhava jala taraNa jahAja ||s0||2|| abhilASI nija prAtama tattva nA. sAkha' dhare siddhAMta / nAkhI sarva parigraha saMga neM, dhyAnAkAMkSI re saMta ||s0||3|| saMvara paMca taNI e bhAvanA, niruSAdhika apramAda / sarva parigraha tyAga asaMgatA. tehano e apavAda / s0||4|| syAne munivara upadhi saMgraheM, je parabhAva viratta / deha amohI navi lohI kadA, ralatrayI saMpatta ||s0||5|| bhAva ahiMsakatA kAraNa bhaNI, dravya ahiMsaka sAdhu / rajoharaNa mukha vastrIkA dhareM, dharavA yoga samAdhi ||s0||6|| ziva sAdhana nU mUla te jJAna che tehano hetu sijjhAya / te pAhAra re te vali pAtra thI, jayaNAI grahavAya / s0||7|| bAla taruNa nara nArI jaMtu neM, nagna dugaMchA hetu / teNe colapaTa grahI muni upadeseM, suddha dharma saMketa ||s0||8|| 1-prAtamatattva ke abhilAsI AgamoM kI sAkSI se AcaraNa karate hai| 2-zarIra para bho jinakA moha na ho 3-lobhI 4-nagnatA dhUraNA kA kAraNa hai Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 155 daMsa masaka sItAdi parIsaheM, na raheM dhyAna samAdhi / kalapaka' Adika niramohI paNe, dhAreM muni nirAbAdha ||s0||6|| lepa' alepa' nadI nA jJAna noM, kAraNa daMDa grahaMta / dasavaikAlika bhagavai sAkha thI, tanu thiratA ne saMta ||s0||10|| laghu trasa jIva sacitta rajAdi no, vAraNa dukha saMghaTTa / dekhI puMjIre munivara vAvare, e pUrava muni vaTTa ||s0||11|| pudgala khaMdha grahaNa nIkhevaNA, dravye jayaNA tAsa / bhAveM prAtama pariNati nava navI, grahatAM samiti prkaas||s0|12|| bAdhaka bhAva adveSa paNe taje, sAdhaka le gatarAga / pUrava guNa rakSaka poSaka paNe, nIpajate siva mAga ||m0||13|| saMyama zreNie saMcaratA munI, haratA karama kalaMka / dharatA smaratA rasa ekattvatA tatva ramaNa nisaMka ||s0||14|| jaga upagArI re tAraka bhavya nA, lAyaka pUraNAnaMda / 'devacaMda' ehavA munI rAja nAM, vaMde pada' araviMda ||s0||15|| paMcama pAriSThApanikA samiti sajmAya (cetana cetajyo re, e desI) 11-pror3hane ke vastra 2-jaMghApramANa jala 3-jaMghA se kama jala 4-vastu ko jayaNApUrvaka uThAnA rakhanA dravyajayaNA hai, AtmA meM koI burI bhAvanA na Ave isakA khyAla rakhanA, bhAva jayaNA hai| 5-pratikUla bhAvoM ke prati dveSa na rakhanA evaM anukUla ke prati rAga na rkhnaa| 6-pUrvaprApta samyakatvAdi guNa 7-pada kamala Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] zrImad devacandra padya pIyUSa paMcama samiti kahI ati sudaru re, pAriThAvaNI nAma / parama ahiMsaka dharma vadhAraNI re, mRdu karuNA pariNAma // 1 // munivara sevajyo re samiti sadA sukhadAya |e praaNknnii| thiratA bhAveM saMyama sohiyeM re, niramala saMvara thAya ||mu0||2|| deha neha thI caMcalatA vadhe re, vikaseM duSTa kaSAya / tiNa tanurAga tajI dhyAna rameM re, jJAna caraNa supasAya ||mu0||3|| jihAM zarIra tihAM mala upaje re, teha taNo parihAra / kareM' jaMtu cara thira araNa dUhavye re, sakala dugaMchA vAra / / 10 / / 4 / / saMyama bAdhaka prAtama virAdhanA re, prANA ghAtaka jaaNrinn| upadhi prazana ziSyAdika paraThaveM re, Ayati lAbha pichaaNnni||mu0||5|| vadhe AhAreM tapIyA paraThaveM re, nija koThe apramAda / deha arAgI bhAta avyApatA re, dhIra no e apavAda ||mu0||6|| saMlokAdika' dUSaNa pariharI re, varajI rAga ne dvaSa / Agama rIte pariThavaNA kareM reM, lAghava hetu vizeSa ||mu0||7|| kalpAtIta ahA laMdI kSamI re, jinakalapAdi muniis| tehaneM pariThavaraNA ika mala taNI re, teha alpavali dIsa ||mu0||8|| 1-trasa aura sthAvara jIvoM kI virAdhanA TAlate hue| 2-bhAvI lAbha 3-jahAM kisI kA AnA jAnA na ho, na kisI kI dRSTi par3atI ho aisI sthaNDila bhUmi meM, rAga-cheSa rahita ho, AhArAdi ko prtthe| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 157 rAtroM parizravaNAdika'pariThaveM re, vidhi kRta maMDala ThAma / thivara kalpI no vidhi apavAda che re, glAnAdika ne kAma ||mu0||6|| eha dravya thI bhAveM paraThaveM re, bAdhaka je paraNAma / dveSa nivArI mAdakatA vinA re, sarva vibhAva virAMma ||mu0||10|| Atama pariNati tatva mayI kareM re, pariharatA para bhAva / dravya samiti piNa bhAvabharaNI dhareM re, muni no eha svbhaavaamu0|11| paMca samitI samitA paraNAma thI re, kSamA koSa gata rosa / bhAvana pAvana saMyama sAdhatA re, karatA guNa gaNa pos||mu0||12|| sAdhya rasI nija tattve tanmayI re, utsargI nira mAya / yoga kriyA phala bhAva avaMcatA re, suci anubhava sukhraay|mu0|13|| AraNA yuta nANI valo darzanI re, nizcaya nigraha vaMta / 'devacaMdra' ehavA nigraMtha je re, te mAhArA guru mahaMta ||mu0||13|| SaSTha manogupti sajjhAya (bairAgI thayo-e dezI) duSTa'turaMga cita ne kahyo re, moha nRpati prdhaan| prAta rodranu khetra e re, roki tUM jJAna nidhA na re |mu0|1|| . muni mana vasi karo, mana e pAzrava geha re / mana mamatA rasI, mana thira yativara teha re ||mu0||2|| 1-mAtrAdi 2-duSTachor3A 3-mana kaI pIr3AnoM kA kSetra hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] dhomavU devacandra patha pIyUSa / gupti prathama e sAdhu ne re, dharama sulka no kaMda / vastu dharama ciMtana mA ramyA re, sAdhe pUrNAnaMda re ||mu0||3|| yoga te pudgala yoga- re, khIMce abhinaya karma / yoga varatanA kaMpanA re, navi e Atama dharma re ||mu0||4|| vIrya capala para saMgamI re, ehana sAdhaka pakSa / jJAna caraNa saha kAratA re, varatAveM muni dakSa re||mu0|5|| savikalpa guNa sAdhanA re, dhyAnI ne na suhAya / nirvikalpa anubhava rasI re, prAtmAnaMdI thAya re / / 11 / / 6 / / ratnatrayI' nI bhedatA re, eha samala vivahAra / triguNa vIrya ekatvatA re, nirmala AtmAcAra re||mu0||7|| . zukla dhyAna zru tA laMbanA re, e piNa sAdhana dAva / vastu dharama utsarga mAre, guNa guNI eka svabhAva re ||mu0||8|| para sahAya guNa varttanA re, vastu dharama na kahAya / sAdhya rasI to kima graheM re, sAdhu citta sahAya re||mu0|6|| Atma rasI AtmAlayI re, dhyAtAM tatva anaMta / syAdvAda jJAnI munI re, tatva ramaNa upazAMta re |mu0||10|| navi apavAda ruci kadA re, ziva rasIyA araNagAra / zakti yathA' gama tesevatA re, nideM karma pracAra re / / 10 / 11 / / 1-jJAnAdi kA bheda, vyavahAra se hai, tonoM kI ekatA nimaMla AtmaramaraNatA hai| 2-vIryollAsa se sevana karate hue| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 156 zuddha siddha nija tatvatA re. pUrNAnaMda samAja / devacaMdra pada sAdhatA re, namIiM te munIrAja re |mu0||12|| saptama vacanagupti sajjhAya (DhAla-sumati sadA dila mAM dharo) acana gupti sudhI dharo, vacana te karama' sahAya salUNe / udayAzrita je cetanA, nizcaya teha apAya salUNe // 30 // 1 // vacana agocara prAtamA, siddha te vacanAtIta salUNe / sattA asti svabhAva meM, bhASaka bhAva anIta salUNe // 30 // 2 // anubhava rasa AsvAdatA, karatA Atama dhyAna salUNe / vacana te bAdhaka bhAva che, na vadeM muniya nidAna sluunne||v0||3|| vacanAzrava' palaTAvavA, muni sAdhe svAdhyAya salaNe / teha sarvathA gopaveM, parama mahArasa thAya salUNe ||v0||4|| bhASA pudgala varagaNA, grahaNa nisarga upAdhi ||s0|| karavA pAtama viraja ne, syAne prere sAdhu sa0 ||v0||5|| yAvata' vIraja cetanA, prAtama guNa saMpatta sa0 tAvata saMvara nirjarA, Azrava para prAyatta sa0 ||v0||6|| 1-karma baMdhana ke kAraNa 2-vacanarupI Azvava ko rokane ke liye svAdhyAya pUrNa upAya hai| yadi vacanAzvava ko sarvathA rokale to prAtmAnaMda prApta ho jAya / 1-javataka cetanA prAtama guNoM ko preraNA detI, taba taka saMvara aura nirjarA hai| . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] bhIma devacandra pakSa pIyUSa ima jANI thira saMyamI, na kare capala palimaMtha sa0 prAtmAnaMda ArAdhatA, ajjhatthI' nigraMtha sa0 ||v0||7|| sAdhya suddha paramAtamA, tasa sAdhana utsarga sa0 bAre bhede tapa viSa, sakala zreSTa vyutsarga sa0 ||v0||8|| samakita guNa ThANe karayo, sAdhya ajogI bhAva sa0 upAdAnatA tehanI, gupti rUpa thira bhAva sa0 vi0||6|| gupti ruci gupte ramyA, kAraNa samiti prapaMca sa0 karatA thiratA IhatA, graheM tatva guNa saMca sa0 ||v0||10|| apavAdeM utsarganI, dRSTi na cUke jeha |s| praNameM nita prati bhAvasyuM, 'devacaMdra' muni teha sa0 ||v0||11|| aSTama kAyagupti sajmAya (DhAla-phUla nA cosara prabhujI ne sira caDheM-e dezI) gupti saMbhAro re trIjI munivarU, jehathI parama AnaMdo jii| moha TaleM ghana ghAtI parigaleM, pragaTeM jJAna amaMdo jI ||gu0||1|| kiriyA zubha asubha bhava bIja che, tiNa tajI vyApAro jii| caMcala bhAva te pAzrava mUla che, jIva acala avikAro jI ||gu0||2|| - 1-AtmArthI 2-apavAda kA sevana karate hue utsarga kI aura lakSya na cuuke| 3-galajAya. 4-saMsAra kA kAraNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 161 iMdrI viSaya sakala no dvAra e, baMdha hetu dRr3ha eho jii| abhinava'karma graheM tanu yoga thI, tiraNa thira karIiM deho jii||gu0||3|| Atama vIrya sphure para saMga je, te kahIyeM tanu yogo jii| cetana sattA re parama ayogI che, niramala thira upayogo jii||gu0|4|| jAvata kaMpana tAvata baMdha cha, bhASyaM bhagavaI aNgrejii| te mATeM dhruva' tatva raseM ramaI,mAhaNa' dhyAna prasaMgeM jI ||gu0||5|| vIrya sahAI re prAtama dharma no, acala sahaja aprayAso jii| te prabhAva sahAyI kima karaI, munivara guNa grAvAso jii||gu0||6|| khaMtI mutti yutta akiMcanI, zauca brahmadhara dhIro jii| viSama parisaha senya vidArivA, vIra parama sauMDIro" jI ||gu0||7|| karma paTala dala kSaya karavA rasI, prAtama Rddhi samRddho jii| 'devacaMdra' jina pAraNA pAlatA, vaMdo guru guNa vRddho jI ||gu0||8|| navama sAdhu svarupa varNana sajmAya (DhAla-rasIyA nI desI) dharama dhuraMdhara munivara sevIe,' nANa caraNa saMpanna suguNa nara iMdrI bhoga tajI nija sukha bhajI, bhava'cAraka udavinna su0 // 10 // 1 // 1-zarIra ke kAraNa hI naye karmabaMdha hote haiN| 2-nizcala 3-muni 1-zUravIra 2-prazaMsA karanI cAhiye 3-saMsAra rupI kaida se udvigna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] zrImad devacandra pacha pIyUSa dravya bhAva sAcI saradhA dharI, parihari saMkAdi doSa su0 kAraNa kAraja sAdhana pAdarI, sAdhe sAdhya saMtoSa su0 ||dh0||2|| guNa paryAya vastu parakhatA, sIkha ubhaya bhaMDAra su0 pariNati zakti svarupeM pariNamI, karatA tasu vyavahAra su0 ||dh0||3|| lokasanna' vitigicchA vAratA, karatA saMyama vRddhi su0 / mUla uttara guNa sarva saMbhAratA, dharatA Atama zuddhi su0 ||dh0||4|| zrutadhArI zrutadhara nizrArasI, vazI karyAtrika yoga su0 abhyAsI abhinava zruta sAra nA, avinAzI upayoga su0 // 30 // 5 // dravya bhAva Azrava mala TAlatA, pAlatA saMyama sAra sU0 sAcI jaina kriyA saMbhAratAM, gAlatA karma vikAra su0 // 30 // 6 / / sAmAyika Adika guNa zreNI meM, ramatA caDhate re bhAva su0 tIna loka thI bhinna triloka meM, pUjanIka jasu pAva ||su0||0||7|| adhika guNI nija tulya guNI thakI, milatA je munirAja su0 parama samAdhi nidhi bhava jaladhi nA, tAraNa taraNa jahAja su0||dhaa| samakita vaMta saMyama guNa IhatA, dharavA asamartha su0 saMvegapakSI bhAve zodhatA, kaheMtA sAco re artha su0 ||dh.||6|| Apa prazaMsAyeM navi mAcatA, rAcatA muni guNa raMga ||su.|| apramatta muni zruta' tatva pUchavA, seve jAsu abhaMga su0 ||dh0||10|| 1-loga saMjJA 2-jJAna kA tattva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa saddahaNA' Agama anumodatA, guNa kara saMyama cAli su0 vyavahAre sAco te sAcave, prAyati lAbha saMbhAli su0 ||dh0||11|| duSkara kAra thakI adhikA kaheM, vRhatkalpa vivahAra ||su0|| upadeza mAlA bhagavaI aMga meM, gItAratha adhikAra su0 ||dh.||12|| bhAva caraNa thAnika pharasyA, vinA na huveM saMyama dharma ||su0|| to syAne jhULU te ucareM, je jANe pravacana marma ||sudhi // 13 // yaza lobhe nija sammati thApanA, parajana raMjana kAja su0 jJAna kriyA dravya thI sAcaveM, teha nahIM munirAja su0 ||dh0||14|| bAhya dayA ekAMte upadiseM, zruta AmnAya vihIna |su0| baga' pari ThagatA mUrakha lokeM, bahu bhamaze te dIna su0 // 30 // 15 // adhyAtama pariNati sAdhana graho, ucita vaheM AcAra |su0| jina ANA avirAdhaka puruSa je, dhanya teha no avatAra su0||dh0|16| dravya kriyA naimittika hetu che, bhAva dharma layalona su0 nirupAdhikatA je nija aMsa nI, mAneM lAbha navIna su0 // 30 // 17 // pariNati doSa bhaNI je niMdatA, kahatA pariNati dharma su0 - yoga graMthanA bhAva prakAzatA, teha vidAreM karma su ||dh0||18|| alpa kriyA piNa upagArI paNe, gyAnI sAdhe ho siddhi su.. devacaMdra suvihita muni vRda ne, praNamyAM sayala samRddhi su. ||dh0||16| 1-pAgamoM ke prati pUrNa zraddhA, Agamokta AcaraNa karane vAle kI anumodana ye do guNakArI he / 2-jJAna kI paraMparA 3-bagula ke samAna 4-vibhAvadazA 5-svabhAvadazA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada devacandra pacha pIyUSa kalaza-prazasti (DhAla rAga-dhanAzrI) te tarIyA re bhAi te tariyA, je jina zAsana anusarIyA jo| jeha kare savihita muni kiriyA, jJAnAmRta rasa darIyA' jI ||te||1|| viSaya kaSAya saha parihariyA, uttama samatA variyA jii| sIla sannAha thakI pAkhariyA, bhava samudra jala tarIyA jI ||te||2|| samiti gupati mAM je parivariyA, prAtmAnaMdeM bhariyA jii| Azrava dvAra sakala AvarIyA, vara saMvara saMvarIyA jI ||te0||3|| kharatara muni AcaraNA cariyA, rAjasAra guNa giriyA jii| jJAna dharma tapa dhyAne vasiyA, zruta rahasya nA rasiyA jii||te.||4|| dIpacaMda pAThaka pada dharIyA, vinaya rayaNa sAgarIyA jii| devacaMda muni guNa ucarIyA, karma arI nirjarIyA jii||te||5|| suragiri 6 suMdara jinavara maMdira, sobhita nagara savAI jii| navAnagara comAsu karI neM, munivara guNa stuti gAI jI // 0 // 6 // te muni guNa mAlA guNeM visAlA, gAvo DhAla rasAlA jii| coviha saMgha samaNa guNa thuNatAM, thAsyo lIla bhuvAlA jI ||te||7|| 1-samudra 2-zIla rupa kavaca 3-banda kara diye 4-pAlana karane vAle 5-guNoM se mahAna 6-sumeru ke samAna sundara aura ucca jina caitya se zobhita 7-jaamngr| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa // kalaza / / ima dravya bhAveM samiti samitA, gupti guptA muvivarA nirmoha nirmala zuddha cidaghana, tatva sAdhana tapparA devacaMdra arihA AraNa vicareM vistare jasa saMpadA nirgratha vaMdana stavana karatA, parama maMgala sukha sadA ||8|| paMca bhAvanA sajjhAyaH svasti zrImandira parama dharama dhAMma sukha ThAma / syAdavAda pariNAma dhara, praraNam cetana rAma // 1 // mahAvIra jinavara namI, bhadrabAhusUrIza / vaMdI zrI jina bhadra gariNa, zrI kSemeMdra munIza // 2 // sad guru sAsana deva nami, vRhatkalpa anusAra / suddha bhAvanA sAdhu nI, bhAvisa paMca prakAra // 3 // iMdrI' yoga kaSAya ne, jIpe muni nissaMga / iraNa jIte kudhyAna jaya, jAye citta taraMga' ||4|| prathama bhAvanA zrutataNI, bIjI tapa tIya satva / turIya ekatA bhAvatA, paMcama bhAva sutatva ||5|| Jain Educationa International [ 165 1- pAMca indriyAM, cAra kaMSAya aura tIna yoga ko jIte ! 2-mAnasika vikalpa 3 - prathama zruta bhAvanA (2) tapa bhAvanA (3) sattva bhAvanA (4) ekattva bhAvanA aura (5) tattva bhAvanA hai / inakA kramazaH phala hai (1) manasthiratA (2) kAyadamana, vedodaya ka) zAnta karanA (3) nirbhayatA (4) laghutA (5) Atma guNoM kI siddhi | For Personal and Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhImad devacandra padya pIyUSa zrata bhAbanA' mana thira kare, TAle bhava no kheda / tapa bhAvana kAyA dameM. vame veda umeda // 6 // satva bhAva nirbhaya dasA, nija laghutA ika bhAva / tatva bhAvanA prAtma guNa, siddhi sAdhana dAba // 7 // DhAla-1--zruta bhAvanA kI (loka sarUpa vicAro prAtama hita bhaNI re-e dezI) zru ta abhyAsa karau munivara sadA re, atIcAra sahu TAli / hIna adhika akSara mata uccarau re, zabda artha saMbhAli ||1||shr / / sUkSama artha agocara dRSTi thI re, rUpI rUpa vihIna / jeha atIta anAgata varatatA re, jANaM jJAnI lIna ||2||shr0|| nitya anitya eka anekatA re, sada sadabhAva svarUpa / chae bhAva ika' dravye paraNamyAre, eka samaya mAM anUpa ||3||shr 0 // utsarga apavAda pade karI re, jANe saha zrata cAla / vacana virodha nivArai yukti thI re, thApa dUSaNa TAla ||4||shru0|| dravyArthika paryAyArthika dhare re, naya gama bhaMga aneka / / naya sAmAnya vizeSa te graheM re, loka aloka viveka ||zAzra / / 1-eka padArtha, meM eka hI samaya meM chaH bhAva pariNata hote hai :-nityatA, anityatA, ekatA, anekatA, sat aura asat-zrutajJAna dvArA dravyoM ke ina chaH bhAvoM ko vicAre / 2-zrutajJAna kI upakArakatA nadI sUtra evaM bhagavatI ke navama yataka ke ikattIsaveM uddezaka meM 'asoccA kevalI' ke adhikAra meM bhI batAI gaI hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa / 167 nado' sUtrai upagArI kahyo re, valI azuccA ThAma / dravya zruta ne vAMdyo gaNadhare re, bhagavaI aMgai nAma ||shru0||6|| zruta' abhyAse jina pada pAmI ye re, chaTThi + aMge sAkha / zruta nANI kevala nANI samo re, pannavariNaje bhArava ||shru0||7|| zrutadhArI pArAdhaka sarvataI re, jANe artha svabhAva / nija prAtama paramAtama sama grahe re, dhyAve te naya dAba ||shru0||8|| saMyama darzana jJAnex te vadhe re, dhyAne ziva sAdhata / bhava sarUpa caugatIno te lakhe re, tiNa saMsAra tajaMta ||shrumaa|| iMdrIya sukha caMcala jANI taje re, nava nava artha taraMga / jima jima pAme tima mana ullase re, vase na citta anaMga / 0 / 10 / / kAla asaMkhyatA nA te bhava lakhe re, upadezaka piNa teha / parabhava sAthI avalaMbana kharo re, caraNa vitA ziva geha // // 11 // paMcama kAle zrutabala piNa ghaTayo re, to piNa eH prAdhAra / 'devacaMdra' jina mata no tatva e re, zruta suMdharajyopyAra | // 2 // pAThAntara+chaThe pAThAntara-xte jJAne vadhe re. caugano lakhar3a 1-zrutaabhyAsa se tIrthakara nAma karma baMdhatA hai| 2-pannavaNAsUtra meM 3-kAma vAsanA 4-jinezvaradeva kA mArga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra paca pIyUSa - - -- - - - - - - - - - - - - DhAla 2--tapa bhAvanA kI (kumara isau mana citavaM re-e dezI) rayaNAvalI kanakAvalI muktAvalI guNa rayaNa / vajrarthamadhya ne java madhya e tapa kara ne ho jIpo ripu mayaNa // 11 // bhaviyaNa tapa guNa Adaro re, tapa teje re chIje saha karma / viSaya vikAra dUre Tale re, mana gaMje re maMje bhava bharma ||bh0||2|| joga' jaya iMdrIya' jaya tahA, tava kabhma' sUDaNa sAra / uvahAraNa yoga duhA karI, siva sAdhe re sudhA araNagAra bh0||3|| jima jima pratijJA dRr3ha thako, verAgI tapa sI muni rAya / tima tima azubha dala chIjai, ravi teje rejima sIta vilaay||bh0|4| je bhikSa paDimA prAdare, bhAsaNa akaMpa sudhIra / ati lIna samatA bhAva meM, tRNa nI para ho jANaMta sriir||bh0||5|| jiNa' sAdhu tapa taravAra thI, sUDIyo moha gayaMda / tiNa sAdhu no hu~ dAsa chu, nitya baMdu ho tasa paya arviNd||bh0|6|| AyAra suyagaDAMga meM, tima kahyo bhagavaI aMga / uttara jhayaNa guNa tIsa meM, tapa sage ho saha karma no bhNgaabh0|7|| vajja tIsa meM 1-yogoM ko jItane se 2-indriyAM jItI jAtI haiN| 3-karma sUdana tapa 4-upadhAna. aura yogodvahana karake 5-sUryakA teja 6-jina muniyoM ne taparUpI talavAra ke dvArA moha rUpI hAthI kA vinAza kara diyA hai, unakA meM dAsa hU~, unake caraNa karaNa kamala ko maiM nitya vandana karatA huuN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 166 je duvidha' dukkara tapa tape, bhava' pAsa pAsa viratta / dhana sAdhu muni DhaMDhaNa samA, RSi khaMdaga ho tIsaga kurudtt||bh0|| nija prAtama kaMcana bharaNI, tapa aganI kari sodhata / / nava nava labadhi bala chatai, upasarge ho te saMta mahaMta // 6 // o!! dhanya teha je dhana gRha tajI, tana neha no karI+ chaha / nissaga vana vAse vase, tapadhArI ho je abhigraha geha ||bh0||10|| dhanya teha gacha guphA taz2I, jina kalpI' bhAva aphaMda / parihAra vizuddhI tapa tape, te vaMde ho 'devacaMda' muniMda ||bh0||11|| DhAla 3-sattvabhAvanA kI (hiva rANI padamAvatI "e dezI) . re jIva ! sAhasa Adaro, mata thAvI dIna / sukha dukha saMpada ApadA, pUrva karama AdhIna ||re0||1|| krodhAdika vasiM raNa same, sahyA dukkha aneka / te jo samatAmAM sahe, to tuja kharo viveka // 20 // 2 // sarva anitya azAsvato, 5 je dIsai eha / / tana dhana sayaNa' sagA saha, tiNasuM syo neha ||re0|3|| jima bAlaka vela taNA, ghara karIya ramaMta / teha chate athavA Dhahai, nija nija gRha jaMta ||re0||4|| pAThAntara-+kare syaM syau 1-bAhya Abhyantara tapa 2-sAMsArika bNdhn| 3-jinakalpI 4-neva sAdhuoM kA samUha milakara tapa vizeSa karatA hai| 5-anitya 6-svajana 7-reta -gira - jAne para -ghara cale jAte haiN| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 / bImad devacandra pacha pIyUSa - - paMthI jema sarAha' meM, nadI nAvanI rIti / tima e parIyaNa' to milyo, tiraNathI sI prIti / / 20 / / 5 / / jAM svAratha tAM sahu sage, viraNa svAratha dUra / parakAje pApai mile, tUM kima huve sUra // 20 // 6 // taji vAhira melAvaDo, milIyo bahu vAra / je pUrve milIyo nahI, tiNa suMdhari pyAra // 20 // 7 / / cakrI hari bala prati harI, tasu vaibhava amAMna / te piNa kAle saMharayA, tujha dhana sye mAna // 20 // 8 // hA hA hUM karato tUM phirai, para pariNati ciMta / naraka paDayAM kahiM tAharI, kuNa karasya cita re0|6|| rogAdika dukha Upane, mana parati ma dhareva / pUrava nija kRta karma no, e anubhave heva // 20 // 10 // eha sarIra asAsato khirama maiM chIjata / prIti kisI tiNa Uparaix je syArathavaMta // 20 // 11 // jAM lageM tujha iNa deha thI, chai pUrava sNg| tAM lagi kor3i upAya thI, navi thAye bhaMga ||re||12|| Agali pAchali cihuM dina, je viraNasI jAya / .. rogAdika thI navi rahai, kIdhai kor3i upAya // 20 / / 13 / / pAThAntara- UparA - - 1-dharmazAlA-musAphira khAnA 2-kuTumba 3-prati vAsudeva 4-duHkha 5-anitya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa aMtai piNa iraNa ne tajyAM, thAyai ziva sukkha / te jo' chUTe Apa thI, to tujha syau dukkha || 20 || 14 || e tana viNasyai tAhare, navi kAMI hAraNa / jo jJAnAdika guNa taNau, tujha prAvai bhAMga // 20 // 15 // tu ajarAmara AtamA, avicala guNa khANa / khiraNa bhaMgura jar3a deha thI, tujha kehI pichAMga // 20 // 16 // chedana bhedana tAr3anA, badha baMdhana dAha / pudagala ne pudagala kareM, t amara agAha // 0 // 17 // pUrava karama ude sahI, jana vedanA thAya / dhyAve prAtama tiraNa same, te dhyAnI rAya || 20 || 18 || gyAMna dhyAna nI vAtar3I, karaNI prasAna | aMtasame Apada paDayAM, viralA kare dhyAna ||20|| 16 || Arati kari dukha bhogave, para vasi jima kIra / to tujha jAMNa paNA taraNo, guraNa keho dhIra ||20||20|| zuddha niraMjana niramalo, nija prAtama bhAva / vi kahi dukha kasyoM, je miliyo Ava // 20 // 21 // deha geha bhAr3A taNo, e ApaNoM nAMhi / mAMhi samAhi // 0||22|| tujha gRha pratama jJAna e, ti pAThAntara - * baha 1 - yadi 2 - dhyAna 3 - guNoM kA rAjA hai ghara hai / 6 -terA apanA ghara AtmajJAna hai / / 5 [ 171 Jain Educationa International 4- totA 5-yaha zarIra kirAye kA 7 - samAdhi For Personal and Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 / zrImad devacanda padya pIyUSa parijana marato dekhI ne re, zoka kare jana mUDha' / avasare vAro' ApaNo re, sahu jananI e rUDha re ||praa0||13|| sura' pati cakkI hari' halIre, ekalA parabhava jAya / tana dhana parijana sahU valI re, koI sakhAI na thAya re ||pr0||14|| eka prAtamA mAharo re, jJAnadika guNavaMta / bAhya yoga sahuavara cha re, pAmyA vAra anaMta re ||praa0|15|| karakaMDU, nami, niggai re, dumuha, pramukha RSirAya / mRgA putra, harikeza nA re, baMdu huM nita pAya re ||praa0||16|| sAdhu cilAtI sutabhalo re, valI anAthI tema / ima muni guNa anumodatAM re, devacaMdra sukha kSema re ||praa0||17|| ___ DhAla paMcavIM tattvabhAvanA kI (iNa pari caMcala Aukhau jIva jAgaurI-e dezI ) cetana e tana kAramo tuma dhyAvo rI, zuddha niraMjana deva / bhavika tuma dhyAvo rI, suddha sarupa anUpa ||bh0||yaaNknnii||1|| narabhava zrAvaka kula lahyo tu0 lIdho samakita sAra |bh0|| jina Agama ruci susuraNo tu. Alasa niMda nivAra ||bh0||2|| pAThAntara-- . 4soga avasara vArai 5-sahAyaka 6-mUrkha 1-indra 2-cakravatI 3-vAsudeva 4-baladeva 8-pranitya 2 tejama aura kArmaraNa ke baMdhana binA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 175 tIna loka trihuM kAla nI tu. paraNati tIna prakAra ||bh0|| eka same jANe tiNe tu. nANa anaMta apAra ||bh0||3|| samayAMtara saha bhAva no tu. darasaNa jAsa araNaMta ||bh0|| Atama bhAve thira sadA tu. akSaya caraNa marhata ||bh0||4|| sakala doSa hara zAzvato tu. vIraja parama adIna |bh0|| sUkSma tanu baMdhana binA tu. abagAhana svAdhIna |'bh0||5|| pudgala sakala viveka thI tu. suddha amUrata rUpa ||bh0|| idrI' sukha nisapRha thayA tu. akathya abAha sarupa ||bh0||6|| dravya taNe pariNAma thI tu. aguru laghutva anitya ||bh0|| satya svabhAva mayI sadA tu. choDI bhAva asatya ||bh0||7|| nija guNa ramato rAma e tu. sakala akala guNa khAna: bh0|| paramAtama parama jyoti e tu. alakha alepa vakhANa ||bh0||8|| paMca' pUjya mAM pUjva e tu. sarava dhyeya thI dhyeya ||bh0|| vyAtA dhyAnaaru dhyeya e tu. nihace eka abheya bhaat|| anubhava karatAM ehano tu. thAye parama' pramoda ||bh0|| eka rUpa abhyAsa su tu. ziva sukha che tasu goda ||bh0 / / 10 / / pAThAntara-+khema sUkhama khANi sarupa 1-indriyajanya sukhoM ke prati nispRhatA Ane para prAtmA kA akazya sukha svarupa prakaTa ho jAnA hai| 2-pAMca prmesstthi| 3-grAnanda prApta hotA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacandra padya poyUkA baMdha prabaMdha e prAtamA tu. karatA akaratA eha ||bh0|| eha bhogatA abhogatA tu. syAdavAda guNa geha ||bh0||11|| eka aneka sarupa e tu. nitya anitya anAdi |bh0|| sada sada bhAve pararaNamyo tU. mukta zakala ummAda ||bh0|12|| tapa japa kiriyA khapa thako tu. aSTa karama na vilAya' bh0|| te sahu prAtama dhyAna thI tu. khiraNa maiM kherU thAya ||bh0||13|| suddhAtama anubhava vinA tu. baMdha hetu subha cAli ||bh0|| Atama paraNAme rahyA tu. ehaja aAzrava' pAli / / bh0||14|| ima jAraNI nija prAtamA tu. varajI sakala upAdhi ||bh0|| upAdeya avalaMba ne tu. parama mahodaya' sAdhi ||bh0||15|| bharata, ilAsuta, tetalI tu. ityAdika muni vRda / / bh0|| prAtama dhyAna thI e tarayA tu. praName te 'devacaMdra' ||bh0 / / 16 / / DhAla 6-bhAvanA mahAtmya (prazasti) (selaga zepU~ja sIdhA-e dezI) bhAvanA mugati nisAMNI jANI, bhAvo prAsati prANI re| .. yoga, kaSAya, kapaTanI hAMNI, thAye niramala jhAraNI jI / bhaa0||1|| paMca bhAvanA e muni mana ne, saMvara khAMriga vakharaNI jii| vRhatkalpa sUtra nI bAMNI, dIThI tema kahANI jI / / bhaa0||2|| 1-kSaya honA 2-kSaya 3-pAzrava ko rokane vAlA saMvararupa 4-mokSa 5-namUnA 6-aAsthA 7-dhyAnI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 177. karama' kataraNI siva' nIsaraNI, jhANa ThArapa-anusaraNI jii| cetana rAya taraNI e gharaNI,' bhava samudra dukha haraNI jI ||bhaa0|3|| jayavatA pAThaka guNadhArI, rAjasAra suvicArI jI / niramala jJAna dharama saMbhArI, pAThaka sahu hitakArI jI ||bhaa0||4|| rAjahaMsa sahaguru supasAve, 'devacaMda' guNa gAve jI / bhavika jIva je bhAvanA bhAve, teha amita sukha pAve jI ||bhaa0||5| jesalamere sAha sutyAgI, varadhamAna bar3abhAgI jI / putra kalatra sakala sobhAgI, sAdhu guNa nA rAgI jI bhaa0||6|| tasu Agraha thI+ bhAvanA bhAvI, DhAla baMdha meM gAvI jii| bhaNasye guNasye je e jJAtA, lahasye te sukha zAtA jI ||bhaa0||7|| mana zuddhe. paMca bhAvanA bhAvo, pAvana nija guNa pAvo jii| mana munivara guNa saMga vasAvo, sukha saMpati gRha thAvo jI |bhaa||8|| pAThAntara-+karI saMvata 1761 varSaM caitra vadI 11 some zrIrAja deMge milipsitaM pustakaM jayatuH / / 1-ye pAMca bhAvanA kArmoM ko nAza karane meM kataraNI samAna hai 2-mokSa ke sopAna 3-gRhinnii-ptnii| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ] zrImad devacaMda padya pIyUSa 5--prabhaMjanA--sajjhAya (DhAla 1-nATakIyA nI naMdanI, e dezI) giri vaitADhaya ne upare, cakrAMkA nayarI' re lo // aho ca0 // cakrAyudharAjA tihA, jItyA savi vayarI re lo ||ho jii0|1|| madanalatA tasu suMdarI, guNa zIla acaMbhA re lo ||aho gu0|| putrI tAsa prabhaMjanA, rUpe rati raMbhA re lo // aho rU0 / / 2 / / vidyAdhara bhUcara' sutA, bahu mili eka paMthe re lo | aho ba0 // rAdhAvedha maMDAviyo, vara varavA khaMte re lo / / aho va0 // 3 // kanyA eka hajAra thI, prabhaMjanA cAle re lo // aho pra0 / / Arya khaMDa meM prAvatAM, vanakhaMDa vicAle re loM // aho va0 // 4 // nimra thI' supratiSThitA, bahu gurUgI saMga re lo // aho va0 / / sAdhu vihAre vicaratA, vaMde mana raMge re lo // aho vaM0 // 5 // AryA pUche evar3o, umAho syo che re lo ||aho u0|| vinaye kanyA vInave, vara varavA icche re lo || aho va0 // 6 // e syo hita jANoM tumheM, ehathI navi siddhi re lo / / aho e0 // viSaya halA hala viSa tihAM, zI amRta buddhi re lo / / aho zI0 // 7 // bhoga - saMga kAramA kahayA, jinarAja sadAI re lo // aho ji0 // rAga-dveSa saMge vadhe, bhava bhramaNa sadAI re lo / / aho. bha0 // 8 // 1-nagarI 2-vairI-zatru 3-rAjaputrI 4-eka mArga meM 5-sAdhvI jI 6-dukhadAyI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa [ 179 rAja-sutA' kahe sAca e, je bhAMkho vANI re lo // aho je0 / / paNa e bhUla anAdinI, kima jAe chaMDANI re lo / / aho ki0 / / 6 / / jeha taje te dhanya che, sevaka jinajI nA re lo / / aho se0 / / ame jaDa pudgala rase ramyA, mohe layalInA re lo|| aho mo0 // 10 // adhyAtama rasa : pAnatho, pInA' munirAyA re lo / aho pI0 / / te para' pariNati-rati taji, nija tatve samAyA re lo / / aho ni / / 11 / / amane paNa karavo ghaTe, . kAraNa saMjoge re lo / / aho kA0 / / paNa cetanatA pariName, jar3a pudgala bhoge re lo // aho jar3a // 12 // avara kanyA ema uccare, ciMtita have kIje re lo . // aho ci0 // pachI parama pada sAdhavA, udyama sAdhIje re lo / / aho u0 // 13 // prabhaMjanA kahe he sakhI, e kAyara prANI re . lo / / aho e0 / / dharma prathama karavo ghaTe, 'devacandra' nI vANI re lo / / aho deva0 / / 14 / / (DhAla-2-huM vArI dhannA, hu~ tuma jANa na dezI-e dezI) kahe sAhuNI suNa kanyakA re dhanyA ! e saMsAra kaleza / ehane je hitakArI garaNe re dhanyA, te + mithyAtva Aveza re| __ sujJAnI kanyA ! sAMbhala hita upadeza / / 1 / / pAThAntara-+che 1-prabhaMjanA 2-puSTa 3-parapadArthoM kA rAga 4-sAdhvIjI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] zrImad devacanda padya pIyUSa jaga hitakArI jineza cha re kanyA, kIje tasu Adeza re / sujJAnI kanyA ! sAMbhala hita upadeza / / 2 / / kharaDI ne je dhoyavu re kanyA, teha nahi ziSTAcAra / ratnatrayI sAdhana karo re kanyA ! mohAdhInatA* vAra re / / sujJAnI kanyA ! sAMbhala hita upadeza / / 3 / / jeha puruSa varavA bhaNI re kanyA, icche che te jIva / syo saMbaMdha paNe bharaNo re kanyA, dhArI kAla sadIva re / / sujJAnI kanyA ! sAMbhala hita upadeza // 4 // tava prabhaMjanA citave re appA ! tuM che anAdi anaMta / * te paNa mujha 'sattA samo re appA'! sahaja akRta sumahaMta / / sujJAno appA ! sAMbhala hita upadeza // 5 // bhava-bhamatAM savi jIvathI re appA, pAmyA sarva saMbaMdha / mAta, pitA, bhrAtA, sutA re appA, putravadhU pratibaMdha re / / sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza / / 6 / / zyoM saMbaMdha kahuM ihAM re appA, zatru mitra paNa thAya / ..... mitra zatrutA valI laheM re appA, ema saMsAra svabhAva re / / sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza / / 7 / / pAThAntara-OM parAdhInatA 1-AtmA ane nija svarupa meM siddhoM jaisA hai| 2-he prAtmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa / 181 sattA' sama savi jIva cha re appA, jotAM vastu svabhAva / e mAharo e pArakoM re appA, savi Aropita bhAva re // sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza / / 8 / / guruNI pAgala ehavu re appA, juThaM kema kahevAya / svapara vivecana kIjatAM re appA, mAharo koI na thAya re // __ sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza // 6 // bhogapaNu paraNa bhUlathI re appA, mAneM pudgala khaMdha / huM bhogI nija bhAvanoM re appA, parathI nahI pratibaMdha' re|| sujJAnI appA! sAMbhala hita upadeza // 10 // samyaka jJAne vahecatAM x re appA, hu~ amUrta cidrupa / kartA bhoktA tattvano re appA, akSaya akriya anUpa re / / sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza / / 11 / / sarva vibhAva thakI judo re appA, nizcaya nija anubhUti / pUrNAnaMdI paramAtmA re appA, nahIM para pariNati rIti re // sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza // 12 // pAThAntara- vicAratA 1-cetanA rUpa se sabhI AtmA eka samAna hai| 2-apane aura parAye kA viveka karane pr| 3-prAtmAkA para padArtho ke sAtha vAstava meM dekhA jAya to koI saMbaMdha nahIM hai| 4-samyaka jJAna se viveka karane para / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] siddha' samI e saMgraha' re appA, para raMge palaTAya / saMgAMgI bhAve kahyo re appA, azuddha vibhAva apAya re / / sujJAnI appA ! sAMbhala hiMta upadeza || 14 // zuddha nizcaya naye karI re appA, Atama bhAva anaMta / teha azuddha naye karI re appA, duSTa vibhAva mahaMta re / / sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza || 14 || dravyakarma karttA dhayo re appA, naya azuddha vyavahAra | teha nivAro svapade re appA, ramatA zuddha vyavahAra re // sujJAnI appA ! sA~bhala hiMta upadeza || 15zA vyavahAre samare thake re appA, samare nizcaya tibAra / pravRtti samAre vikalpane re appA, te sthira pariNati sAra re // sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza || 16 | pudgala ne para jIva thI re appA kIdho bheda vijJAna / bAdhakatA dUreTalI re appA, have kuraNa roke dhyAna re / / sujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza || 17 / / AlaMbana bhAvana vaze re appA, dharama-dhyAna prakaTAya / 'devacaMda'' pada sAdhavA re appA ehija zuddha upAya re / / mujJAnI appA ! sAMbhala hita upadeza || 18|| zrImad devacandra padye pIyUSa Y Jain Educationa International 1 - saMgraha naya kI apekSA AtmA siddha samAna hai / 2- zuddha AtmA bhI karma saMyoga zuddha banatA hai / 3 - azuddha vyavahAra se yaha jIva parabhAva kA karttA hai 1 4- parabhAva ke kartRtva kA nivAraNa honA aura svabhAva kI kattRtA AnA hI zuddha vyavahAra hai / 5 - zuddha AlaMbana aura bhAvanA donoM milane se dharma dhyAna prakaTa hotA hai / 6- paramAtmapada kI prApti ke liye zuddha prAlaMbana aura bhAvanA hI mukhya upAya hai / For Personal and Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa (3 DhAla-tuTho tuTho re sAhaba jaga no tUTo- dezI ) Ayo Ayo re anubhava prAtama co prAyo / zuddha nimitta grAlaMbana bhajatAM, AtmAlaMbana pAyo re || anu0 // 1 // Atama kSetrI guNa parayAya vidhi, tihAM upayoga ramAyo / para paragati para rI te jANI, tAsa vikalpa gamAyo re // anu0||2|| pRthaktva ' vitarka zukla ArohI, guraNa guraNI eka samAyo / paryAya dravyaM vitarka ekatA, durddhara moha khapAyo re || anu0||3|| anaMtAnubaMdha subhaTa neM kADhI, darzana moha gamAyo / trigati hetu prakRtikSaya kIdhI, thayo grAma rasa rAyo re || anu0 || 4 || dvitIya tRtIya cokar3I khapAvI, veda yugala kSaya thAyo / hAsyAdika sattA thI dhvaMsI, udaya veda miTAyo re || anu0||5|| thaI pravedI ne avikArI haNyo saMjavalana kaSAyo / mAryo moha caraNa kSayakArI, pUraNa samatA samAyo re || anu0 // 6 // ghana ghAtI ki yodhA laDIyA dhyAna ekatva' ne dhyAyo / jJAnAvaraNAdika subhaTa paDIyA jIta nisAraNa ghurAyo re || anu0|7| kevala jJAna darzana guNa pragaTayo, mahArAja pada pAyo / zeSa dhAti karma kSIraNa dala, udaya abAdha dikhAyo re || anu0 ||8|| sayogi kevalI thayA prabhaMjanA, lokA loka jaraNAyo / tIna kAlanI vividha varttanA, eka samaye prolakhAyo re || anu0||6|| [. 183 1 - zukla dhyAna kA eka pAyA 2- dUsarA pAyA 3-tIsarA pAyA 4-yoddhA 5- vastu kI bhUta-bhAvI aura vartamAna parivartana / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] zrImad devacaMda padya pIyUSa sarva sAdhavI se vaMdanA kIdhI, guNI vinaya upajAyo / deva devI tava kare guNa stuti, jaga | jaya paDaha vajAyo re ||anu0||10|| sahama kanyakAe dIkSA lIdhI, prAzrava sarva tajAyo / jaga upagArI deza vihArI, zuddha dharama dopAyo re ||anu0 / / 11 / / kAraNa yoge kAraja sAdhe, teha catura gAIje / prAtama sAdhana nirmala mAdhye, paramAnaMda pAIje re ||anu0||12|| e adhikAra kahyo guNa rAge, bairAge mana lAvI / vasudeva hiMDi taNe anusAre, muni guNa bhAvanA bhAvI re ||an 0 / 13 / muni guNa thuNatAM bhAva vizuddhe, bhava vicchedana thAve / pUrNAnaMda IhA thI pragaTe, sAdhana-zakti jamAve re ||anu0 / / 14 / / muni guNa gAvo bhAvanA bhAvo, dhyAvo sahaja samAdhi / ratnatrayI ekattve khelo, miTe anAdi upAdhi re ||anu0||15|| rAjasAgara pAThaka upagArI, jJAna dharama dAtArI / dIpacaMda pAThaka kharatara vara, devacaMda sukhakArI re ||anu0||16|| nayara lIMbar3I mAMhi rahIne, vAcaMyama stuti gAI / prAtmarasika zrotA jana mana meM sAdhana ruci upajAI re ||an0|17| ima uttama guNa mAlA gAvo, pAvo haraSa badhAI / jaina dharama mAraga ruci karatA, maMgala lIlA sadAI re ||anu0||18|| pAThAntara-1jaya saMvata 1823 varSe kArtika vadi 13 zukravAsare zrI sUrata vandare zrAvikA phUlabAI paThanArtham pAThAntara prati-nitya. mariNa jIvana jaina lAibrerI patra 3 naM. 146 saMvat 18 14 jeTha sudi 14 bhau| lipikRtaM bhaNazAlI zrI pAnAcaMda kapUracaMda paThanArtham Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacama khaNDa [185 zrI gaja sukumAla muninI DhAlo (DhAla-1-baMgAla-rAjA nahI name e dezI) dvArikA nagarI Rddhi samRddha, kRSNa naresara bhuvana prasiddha |cetn saaNbhlo| vasudeva devakI aMga' sujAta, gaja sukumAla kumara vikhyAta |ce0|1|| nayarI parisara zrI jinarAya, samavasaryA nirmama nirmAya / / 0 / / yAdava kula avataMsa muriMNada, neminAtha kevala guNa vRd|ce0||2|| tribhuvana pati zrI nema jiNaMda, AvyA suNi harakhyA goviMda' / 0 / / saja sAmahiyo vaMdaNa kAja, haraSe+ vaMdyA zrI jinarAja // 0 // 3 // pAThAntara-+harasa ghaTI bAMdhA jinarAja guTakA isI guTake ke pR. 56 meM prazasti :saM 18 17 nA varSe mitI Azvina mAse kRSNa pakSa aSTamI tithI vAra 'zukre zrI upAdhyAya jI zrI devacaMda jI gariNajI tat ziSya vA. zrI manarUpajI gaNi tat ziSya paM. rAyacaMda muninAlikhita bhaNazAlI khar3a gotre zAha pAnAcaMda kapUracaMda paThanArtham jhaverIvAr3A madhye rAjanagara madhye sturastu / / kalyANamastu zubham bhavatu // zrI 1-putra 2-kRSNajI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] zrImad devacanda paca pIyUSa laghu vaya piNA zrI gaja-sakamAla, rUpa manohara lIlA vizAla |ce0|| vItarAga vaMdaNa ati raMga, suvivekI AveM* ucharaMga ||ce0||4|| samosaraNa dekhI vikasaMta, trikaraNa jogeM ati harakhaMta / 0 / / / dhana dhana mAMneA mana mAMhi, gayA pApa haiM thayo sanAha' ||ce0||5|| kumare vaMdyA jinavara pAya, pAraNaMda laharI aga na mAya |ce|| ni:kAmI prabhu dIThA jAMma, vIsaryA vAmA' ne dhana dhAma |ce0||6|| jina mukha amRta vayaNa suNaMta, bhAgyo mithyA moha anaMta ||ce0|| darasaNa jJAna carama sukha khANa, suddhAtama jina tatva pichANa |ce0|7| para paraNiti saMyogI bhAva, sarva vibhAva na suddha subhAva |ce0|| dravya karama no karama upAdhi, baMdha hetu pamuhA savi vyAdhi // 0 // 8 // tehathI bhinna amUrata rUpa, cinmaya cetana nija guNa bhuupaace0|| zraddhA' bhAsana thiratA bhAva, karatAM pragaTeM suddha subhAva ||ce0||6|| nemi vacana suraNI var3avIra, dhIra vacana bhAkheM gaMbhIra ||ce0|| dehAdika e mujha guNa nAhi, to kima rahivu mujha e mAMhi ?|ce0|10|| jeha tho baMdhAe nija tatva, tehathI saMga kare kuNa satva ? // 0 // prabhujI rahavu kari supasAya, hu~ prAvu mAtA samajhAya |ce0||11|| pAThAntara-prAva mAMna bajana vaMdI rUpa padA rUpa - 1-sanAtha 2-strI 3-zraddhA, bhAsana aura sthiratA karane se prAtmA kA zuddha svabhAva prakaTa hotA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa ( DhAla 2 -- moro mana mohyau iraNa DUMgare --e dezI) mAtAjI nemi dezanA suNI re, mujha thayU~ Aja prada manuja bhava prAja saphalo thayo re, prAja subha udaya diNaMda | mA0 // 12 // devakI citta prati gaha gahI re, ima kahI madhura mukha vAriNa / dhana tUM dhanya mati tAharI re, jiraNa suragI nemi mukha vAriNa | | 0 | 13| mAtAjI eha saMsAra mAM re, sukha taraNo nahI lavaleza / vastu' gata bhAva avalokatA re, sarva saMsAra kaleza || mA0 || 14 || karama thI janama tanu karama thI re, karma e sukha dukha mUla / pratama dharama navi e kadA re, Aja TalI mujha bhUla / / mA0 / / 15 // nemi caraNe rahI Adaru re, caraNa ziva sukha kaMda / viSaya viSa mujha have navi game re, sAMbharyu atmAnaMda mA0 / / 16 / / putra mAtAjI anumati prApIya re, have mujha ima na rahAya / eka khi avirati doSanI re, vAtar3I vacane na kahAya | mA0 // 17 // moha vasa bolatI devakI re, vilapatI' ima kahai vAta / tujha viraha mujha na suhAta // mA0 | 18 || te e kisya bhAkhIyuM re, 1 - vastu svarUpa ko dekhate hue / [ Jain Educationa International 187 2 - vilApa karatI huI / For Personal and Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] bImad devacandra pakSa pIyUSa . vaccha saMjama ati dohila re, tolavo meru ika hAtha / prANa jIvana mujha vAlaho re, mAhare tUMhija aAtha ||maa0||16|| mAta tume zrAvikA nemi nI re, tumha thI ema na kahAya / mokSa sukha hetu saMyama taNo re, kima karo mAta aMtarAya ||maa0||20|| vaccha munibhAva duHkara ghaNo re, jIpavo' moha bhUpAla / viSaya senA sahu vAravI re, tumhe cho bAla sukumAla ||maa0||21|| mAtAjI' nijadhara prAMgaNa re, bAlaka ramai nirabIha / tima mujha Atama dharama meM re, ramaNa karatAM kisI bIha ||maa0|22|| moha viSa sahita je vacanar3A re, te havaiM mujha na chibaMta / parama guru vacana amRta thakI re, huM thayo upazama vaMta |maa0||23|| bhava* taNo phaMdahave bhAMjavo re, jItavo moha pari vRda / AtmAnaMda pArAdhavo re, sAdhavo mokSa sukha kaMda maa0|24|| nemi thakI koI adhiko jo haveM re, to mAnIye tAsa vacana re| mAtajI kAMi navi bhAkhIye re, mAharU saMjameM mana ||maa0||25|| (DhAla 3-dhana dhana sAdhu ziromaNi DhaMDharaNo, e dezI) dhana dhana je mUnivara dhyAne ramyAM re, samatA sAgara upazamavaMta re / viSaya kaSAye je naDIyA nahIM re, sAdhaka paramAratha sumahaMta re |dh0|26| 1-moharAjA ko jItanA 2-moharAjA kI viSaya rUpI sonA 3-jaise apane ghara ke prAMgaNa meM baccA nirbhIka khelatA hai vaise hI Atma dharma meM ramaNa karate hue mujhe kyA Dara hai| 4-saMsAra ke mUla ko naSTa karatA hai| 5-moharipu ko jItanA hai / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 jAdava pati parivAre parivarayo re, nemi caraNe puhato gaja sukumAla re / mAta pitA prite vahorAvatA re, naMdana bAla manohara cAla re |dh0|27| prabhu mukhe sakha'-virati aMgIkarI re, mUkI sakha anAdi upAdhi re| pUche svAmI kaho kima nIpaje re, mujhane vahalI siddha samAdhi re |dh0|28| prabhu bhAkheM nija satve ekatA re, udaya avyApakatA pariNAma re / saMvara vRddhe vAdhe nirjarA re, laghu kAle lahiye zivadhAmare |dh0||26|| eka rAtri paDimA tumhe prAdaro re, dharajo prAtama bhAvaH sudhIra re / samatA siMdhu munivara tima kare re, sivapada sAdhavA var3a bIra re |dh0|30| sira Upara sagaDI somileM karI re, samatA sItala gaja sukumAla re / kSamA nIreM navarAvyo prAtamAre, syu dAjhe che tehano nahIM khyaalrodh.|31| dahana dharma te dAjhe agaNi thI re, huMto parama pradAhya agrahya re / je dAjhe che teha mahAru nahIM re, akSaya cinamaya tatva pravAha re |dh0|32|| kSapaka -seNi dhyAne pArohine re, pudgala Atamano bhinna bhAva re / nijaguNa anubhava vali ekAgratA re, bhajatAM kIdho karma abhAva reNdh.|33| - 1-sarvavirati-sAdhu dhrm| 2-eka rAta kA abhigraha dhAraNa karo 3-jo jalane ke svabhAva vAlI hai, vaha Aga se jalatA hai, meM to AdAhya haiN| 4-kSapaka zreriNa dvArA dhyAna meM car3hate hue, AtmA aura zarIra kI bhinnatA kA anubhava karate hue| 4-apane guraNoM kI ramaNatA se karmoM kA abhAva kiyaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrImad devacaMda padya pIyUSa nirmala dhyAne tatva abhedatA re, nira vikalpa dhyAne tadarupa re / ghAtI'vilaye nija guNa ulasyA re, nirmala kevala Adi anUpa rodh.| 34 / thayo ayogI zailesI'karI re, TAlyo sarva saMjogI bhAva re / aAtama prAtama rUpe pariNamyo re, pragaTayo pUraNa vastu svabhAva re |dh.|35| sahaja akRtrima vali asaMgatA re, nirupa (ma) carita vali niradvaMda re| nirupama avyA bAdha sukhI thayA re, zrI gaja sukumAla muniMda re |dh.|36| nita prati ehavA muni saMbhArIye re, dharIye ehija manamAhI dhyAna re / icchA kIje e muni bhAvanIre, jima lahIye anubhava parama nidhAna rodh.|37 kharatara gaccha pAThaka dIpacaMda no re, devacaMda vaMde munirAya re / / sakala saMgha sukha kAraNa sAdhu jI re, bhava bhava hojo suguru shaayre|dh.|38| gahUlI hAla-svAmI sImaMdharA ! vInati, e dezI zAsananAyaka vIra no, gaNadhara gautama svAma re / zIla ziromaNI tehano, ziSya ja abhirAma re ||shaa0||1|| vIra jina vacana tripadI lahI, jeNekaryA dvAdaza aMga reN| duHSama kAla meM jehano, vistayoM tIrtha ati caMga re ||shaa0||2|| 1-cAra chAtIkarma-jJAnAvaraNIya, dazanAvaraNIya mohanIya aura antarAya ke kSaya se kebalajJAna prApta kiyaa| 2-zailezI karaNa-jisameM prAtmA meru kI taraha nizcala, niSprakaMpa bana jAtA hai| svarUpastha ho jAtA hai| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacama khaNDa / 161 prathama' vAyaNa dine guhalI, karI iMdrANIe sAra re / zAsana saMgha maMgala bhaNI, ima kare zrAvikA sAra re ||shaa0||3|| sAthiyo' maMgala pUraNo, cUraNo vighana mithyAta re / sadhavA sahiyara savi malI, mukha thako muni guNa gAta re ||shaa0||4|| Agama Agamadhara bhaNI, vadhAvAnI vAdhate DhAla re / vica vica leta uvAraNA, harSatI bAla gopAla re ||shaa0||5|| je suNe sUtra bhagate karI, tehano janma kayattha re / mAhare bhavobhava nita hajo, devacandra zruta sattha re ||shaa0||6|| sammeta zikhara stavana zrI sammeta girInda, harSa dharI vaMdo re bhavikA / pUrava saMcita pApa tume nikaMdo re bhavikA / jina kalyANaka thAnaka dekhI pANaMdo re bhavikA zriI. ttek| ajitAdika dasa jinavarU re, vimalAdika nava nAtha / pArzvanAtha bhagavAnajI re ihAMlayA zivapura sAdha re ||bh0 shrii||1|| kalyANaka prabhU ekanu re, thAye te zuci ThAma / vIsa jinezvara zivalahyA re teNe e giri abhirAma re ||bh0 shrii||2|| 1-pahalI vAcanA ke dina / 2-mithyAttvarupI vidhna ko cUranevAlA mAMgalika sAthiyA haiN| 3-kRtArtha / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad devacanda padya pIyUSa siddhathayA iNa girivare re, gaNadhara munivara kor3i / guNa gAve e tIrtha nA re, suravara hor3A hor3i re ||bh 0 shrii||3|| paramezvara nAme ache re, vIse TUka uttuMga / caraNa kamala jinarAjanA re, sura pUje manaraMga re ||bh0 shrii||4|| bhAva sahita bheTyo jiNe re, girivara e guraNa geha / .. jina tana pharasI bhUmikA re, pharase dhanya nara teha re ||bh0 shrii||5|| nAma thApanA ke sahI re, dravya bhAvano het| saMzaya tajI sevo tume re, ThavaNA tIrtha sammeta re ||bh0 shrii||6|| tIratha dIThe sAMbhare re, devacandra jina vIsa / / zuddhAzaya tanmaya thaI re, sevyA parama jagadIsa re ||bh0 shrii||7|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only