Book Title: Kathasahitya 4 Ragvirag
Author(s): Ratilal D Desai
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001053/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratilAla dIpacaMda desAI S21-ilec - rAga ane virAga For Private & Personal use only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratilAla dIpacaMda desAI kathAsAhitya rAga ane virAga [jaina vibhUtio ] lekhaka : ratilAla dIpacaMda desAI gUrjara graMtharatna kAryAlaya Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAG ANE VIRAG a collection of Jain Stories by Shree Ratilal Deepchand Desai published by Gurjar Granthratna Karyalaya 1994 (c) ratilAla dIpacaMda desAI prathama AvRtti H me 1994 prata : 1 6pa0 mUlya : rU. 57.00 prakAzaka kAMtilAla go. zAha gUrjara graMtharatna kAryAlaya ratanapoLa-nAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda 380 001 lesara TAIpaseTiMga - zAradA mudraNAlaya jummA masjida sAme, gAMdhImArga, amadAvAda 380 001 muMdraka bhagavatI oNphaseTa 15/sI, baMsIdhara esTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda 380 001 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtanA visAmA samAM mArA sahRdaya suhRda, ajAtazatru sarvamitra mahAnubhAva, niSThAvAna paragaju vidvAna bhAIzrI paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyAne sAdara sasneha samarpaNa - ratilAla. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munitulya vidvAnanuM sattvaguNI sAhitya zrI ratilAla dIpacaMda desAI amArI prakAzanasaMsthAnA prAraMbhika staMbhomAMnA eka hatA. saMsArI chatAM sAcA arthamAM karmayogI muni samA 2. dI. desAI prakAMDa vidvAna, samartha sAhityakAra hovA uparAMta virala satyavaktA hatA. gUrjara parivAranA sthApako tathA temanI bIjI peDhIne mATe paNa e sAcA salAhakAra hatA. koInI ye kazI ye zehazarama rAkhyA vagara sAcI salAha ApanAra AvA vaDIlo javalle ja maLe. emanI guNagrAhI, rasagrAhI dRSTi prAcIna jaina sAhityane joI vaLI ane samakAlIna jIvanane mUlavI rahI ane emAMthI janmyAM emanAM AgavAM sAcukalAM kathAratno tathA "guru gautamasvAmI' jevuM pustakaratna. A kathAratnone prakAzanavarSa (I.sa. 153thI 1982 ) pramANe kramazaH mUkatAM yAdI A rIte bane che H (1) abhiSeka, (2) suvarNakaMkaNa, (3) rAga ane virAga, (4) padmaparAga, (5) kalyANamUrti, (6) himagirinI kanyA, (7) samarpaNano jaya. (8) mahAyAtrA, (9) satyavatI ane (10) maMgaLamUrti. A navasaMskaraNamAM zrI 2. dI. desAInI zreSTha racanA "gura gautamasvAmI yathAtatha eka graMthamAM ja ApIe chIe. jyAre saMpuTanA anya pAMca graMthomAM temanAM A dase ya kathAratnonI badhI ja kathAone navesarathI goThavIne rajU karIe chIe. A uttama kAryanA preraka mahAmanA pU. paMnyAsa zrI zIlacaMdra- . vijayajIno ame vaMdanA sahita AbhAra mAnIe chIe. teoe jAte ja rasa laIne zrI kumArapALa desAInA sahakAramAM A kathAone pAMce ya graMthomAM navesarathI goThavI ApI che te amArA mATe vizeSa AnaMdanI vAta che. samagra 2. dI. desAI parivAre A prakAzananA dareka tabakke amane amUlya sahakAra Apyo che tenI ame sAnaMda noMdha laIe chIe. je je saMsthAo ane vyaktioe grAhaka tarIke AgotarI noMdhaNI karAvIne amane protsAhita karyA che temanA paNa atyaMta RNI chIe. A pustakonA prakAzana dvArA amArA parivAranA parama zubhecchaka e nirmaLa AtmA pratyenA amArA traNathI keTaleka aMze mukta thavAnA AnaMdanI anubhUti karIe chIe. - prakAzaka Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nitya nUtana mUlyaniSTha sAhitya gAMdhIyuga eTale mUlyono yuga. A yugamAM je sAhitya racAyuM te mahadaMze mUlyaniSThAthI opatuM - chalakAtuM sAhitya. naitika ane AdhyAtmika jIvanamUlyo pratyenI AsthA ane AzA - e A sAhityanAM prANatattvo hatAM ema kahI zakAya, ane eTale ja, e sAhityamAM kyAM ya ucchaMkhalatA ke aziSTatA jevAM anicchanIya tattvo pravezI zakayA nathI. gAMdhIyugIna gujarAtI sAhitya vize AvuM vidhAna karavAmAM khoTA paDavAno bhaya bahu na lAge, paNa gAMdhIyugIna jaina sAhitya vize to A vidhAna tadana nirbhayapaNe ane bedhaDaka karI zakAya. jaina sAhitya to paraMparAthI satata sarjAtuM ja AvyuM che. saikAothI prAkRta, saMskRta, apabhraMza bhASAomAM satata vahyA kareluM jaina sAhityanuM vaheNa madhyakALamAM gujarAtImAM paNa pUrajozamAM vahyuM. ane vIsamI sadImAM jyAre sarjanAtmaka sAhityano vyApaka pavana phUMkAyo, tyAre jaina sAhitya paNa temAM pAchaLa na rahyuM. jaina samAje paNa kavio, vAtakAro ane lekhakono vipula phAla Apyo ane sAhityanA arvAcIna mApadaMDone anusare tevA sAhityanuM pradAna karyuM. jaina sarjakonA A phAlamAM jemanA vArtAsarjane saunuM dhyAna kheMcyuM tevA lekhako hatA : 1. zrI bhImajI harajIvana : "suzIla', 2. zrI bAlAbhAI vIracaMda desAI : "jayabhikhkhuM' ane 3. zrI ratilAla dIpacaMda desAI. mUlyaniSTha, sattvazIla ane saMskArapreraka vArtAsAhityanuM sarjana - e A traNe sarjakono samAna guNadharma hato. tevuM te traNenI vArtAone tulanAtmaka rIte jotAM saheje jaNAI Ave. 'jIvana khAtara kalA ane sAhitya ' - A gAMdhIyugIna vicArano prabhAva. traNeyanA sAhitya upara, koI ne koI rUpamAM avazya anubhavavA maLe. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jaina dhArmika tema ja aitihAsika graMthomAM prApta thatA ane sAthe sAthe potAnI najara sAme vartatAjivAtA-jovAtA jagata tathA jIvanamAMthI teonI sarjaka dRSTie pakaDI lIdhelAM preraNAdAyI kathAnako/prasaMgone arvAcIna ke lokapriya sAhityika bhASAsvarUpamAM DhALI, tene samAja samakSa prastuta karavAnI nema te traNe sarjakonI hatI, te temanuM sAhitya jotAM jaNAI Ave che. -- VI - A sthAne ApaNe vAta karavAnI che zrI ratilAla dI. desAInA sAhityanI khAsa karIne vArtAsAhityanI. ratibhAInuM vArtAsarjana keTaluM badhuM samRddha tema ja vaividhyasabhara che te to temanA daseka vArtAsaMgrahone avalokIe tyAre ja samajAya. temaNe jaina graMthomAM maLatA thAprasaMgone mamaLAvyA che, teno pravartamAna deza-kALane anurUpa marma pakaDyo che. ane pachI te marmane kendramAM rAkhIne hRdayasparzI, pratItikara tema ja mULa kathAnakanA vastune pUrNa nyAya maLe te rIte vArtA sarjI che. -- paNa Ano artha e nathI ke teonuM sarjana mAtra jaina graMtho ke jaina kathAo pUratuM ja maryAdita che. temaNe to itihAsamAM ghaTelI satya, zIla, zaurya ane saMskAritAno saMdezo ApatI ghaTanAono paNa 'kAcA mAla' tarIke upayoga karIne temAMthI sarasa kathAo sarjI che. ethI ye AgaLa vadhIne temaNe potAne thayelA keTalAka preraNAdAyI svAnubhavone paNa kathAvArtAno ghATa Apyo che. emaNe nArIkathAo ane zIlakathAo lakhI che, itihAsakathAo AlekhI che, dharmakathAo ane zauryakathAo paNa ApI che, to satyakathAnA sarjanamAM paNa teo pAchaLa nathI rahyA. emanI vArtAo vAMcatA hoIe tyAre agAdha paraMtu zAMta sAgaramAM, dhImI chatAM svastha gatie halesAMnI sahAyathI naukAvihAra karatA hoIe tevo ahesAsa thayA kare. kyAM ya tophAna nahi, koI AchakalAI ke chIcharApaNuM nahi; anaucitya to pharake ja zenuM ? saraLa zailI, vAkya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VII vAkaye jhabakI mUlyaparastI ane saMvedanazIlatA A emanI vArtAonuM prANatattva che. AvA sarasa ane saraLa sAhityasarjakanuM vArtAsarjana, AjanA ataMtra ane viSama vAtAvaraNamAM, jenA manamAM jIvana-ghaDataranAM pAyAnAM mUlyonI thoDIka paNa kiMmata che ane sAttvika sAhitya pratye AchIpAtaLI paNa abhiruci che, tene mATe jIvanajarUrI ane poSaNakSama AhAranI garaja sAre tevuM che. eTale ja, aprApya banelA A sAhityanuM AvA vargIkRta saMpuTarUpe punarmudraNa atyaMta AvakArapAtra banI rahe che. A sAhitya-saMpuTanA prakAzananA sAhasa badala 'gUrjara' parivArane hArdika abhinaMdana. zIlacandravijaya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAgauravanI mAvajata yuddhasya thA ramyA - e sUtra racanAre bhAre mArmika satya uccAryuM che. zauryanI ke samarpaNanI, athavA to tapa, tyAga, titikSA, saMyama ke sevAnI rasapUrNa kathA-vArtA sAMbhaLavI ke vAMcavI e eka lhAvo che, evI vArtAo kahevI ke lakhavI e eka kaLA che; paNa jemAMthI AvI sarasa kathA-vArtAonuM sarjana karavAnI preraNA maLe evuM jIvana jIvavuM e bhAre muzkela kAma che. evuM jIvana jIvanAra saune vaMdanA ! AvI kathAo jema prAcIna dharmazAstro, purANo ane itihAsamAMthI maLI Ave che, e ja rIte, jo ApaNe mAnavasamAjanA nIcA ke UMcA gaNAtA tharonA mAnavIone samabhAvapUrvaka samajavA taiyAra hoIe, to ApaNI sAmethI pasAra thatA vartamAna jIvanamAMthI paNa maLI Ave che. prajAjIvanane naravuM ane nirdoSa banAvavA mATe janasamUhane gammata sAthe jJAna Ape ane sArA saMskAronuM siMcana ane poSaNa kare evuM naravuM sAhitya maLatuM rahe e jarUrI che. bIjAM kSetronI jema lalita vAyanA sarjananA kSetramAM paNa, prajAnA jIvanane vikRta banAvI mUke evAM je aniSTa tattvo pravezI jatAM lAge che, te ciMtA upajAve ane e aMge kaMIka kahevAnuM mana thaI Ave evAM paNa che. evA ja ciMtA ane vedanAbharyA vicAro bhAratIya jJAnapIThanA mahApuraskArathI sanmAnita, malayAlama bhASAnA sarjakaziromaNi samartha sAhityakAra, svanAmadhanya zrI zaMkaranakuTTI kunDImana poTTekATTane paNa parezAna karI rahyA che. teoe sAcuM ja kahyuM hatuM ke : 'sAhitya e bajAru vastu banI gayela che, ane jANatAM ke ajANatAM, e mAnavIonA nItimattAnA bhAnane ThIMgarAvI nAkhe che. asabhya kAmavAsanA tathA lUMTa ane baLAtkAranI ghaTanAothI UbharAtI vArtAo upajAvI kADhavAmAM Ave che, ane ethI bajAra UbharAI jAya "1 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sAcuM sAhitya to e che ke je mAnavInA cittane preraNA ApatuM rahe che ane pAzavI (AsurI ) vRttiothI ene dUra rAkhe che. bhrAtRbhAva, samAnatA ane zAMti jevAM mUlyone poSaNa maLavuM joIe. ane AvI saMskRtipoSaka samajaNa mAraphata vizALa dezanA judIjudI jAtanA lokone ekabIjAnI najIka lAvavA joIe. A kArya sAhitya mAraphata ja sArI rIte thaI zake." A vArtAomAM vAtakalAnuM tattva hovAno dAvo mArAthI thaI zake ema nathI e huM jANuM chuM ane chatAM A vArtAo lakhavAmAM meM alpAMze paNa AnaMdano anubhava karyo che - eTaluM jaNAvavAnI rajA lauM chuM. jemAM Adhunika vAtakalAnuM tattva ochuM hoya ke samULaguM na hoya evI bhAvanAzIlatA mAnavatA ke udAratA-sahRdayatAnuM athavA tyAga, balidAna ke titikSAnuM darzana karAvatI vArtAo vAMcanAro evo paNa eka vAcakavarga che ja. jema jIvananirvAha mATenuM, tema jIvanane TakAvI rAkhavAnuM baLa paNa mane mAtA sarasvatInI kRpAdRSTimAMthI ja maLatuM rahyuM che, e huM spaSTa rUpe joI zakuM chuM. (kathAsaMgrahonI prastAvanAmAMthI saMkalita ) - ratilAla dIpacaMda desAI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA * * * * * * * * * * * * * * * * * * 80 1. rAga ane virAga . . . . . 2. chello ahaMkAra . . . . . 3. kRtajJatA . . . . . . . . 4. hIrAnI khANa pa. apUrvano AnaMda . . . . . 6. zramaNopAsaka laliga . 7. prAyazcitta 8. bhAMgyAno bheru . . . . . . 9. prAyazcitta - vijayanuM ! . . . . . 10. sAco dharma . . . . . . . . . . 11. sAcuM saMbhAraNuM . . . . . 12. mRtyuMjaya . . . . . . . . . 13. gUrjarapatinuM prAyazcitta . . . 14. sahastraliMganuM tarpaNa . . . 15. kalyANagAmI dAMpatya . 16. bhAvanAnAM mUla . . . . . . 17. patana ane utthAna . 18. mahAkavi dhanapAla . . . . 19. copaDAne jaLacaraNa karo . . . . 20. mahAyAtrA . 21. satanA rakhevALa . 22. hisAba koDIno ! bakSisa lAkhanI ! . . ra3. bhikSA . . . . . . . . . . . . * * * * 24. be bhASA suvarNa . . . 25. itihAsanI thoDIka prasAdI . . . . . . . * * * * * * * OP . 152 . 14 . 178 184 196 208 = ? . . . 240 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga ane virAga [ jaina vibhUtio ] Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga ane virAga dvArikA nagarImAM Aje AnaMdamaMgaLa pravartI rahyAM che. ghera ghera toraNa ane AMgaNe AMgaLe raMgoLIo pUravAmAM AvI che. jaLa-chaMTakAvathI zItaLa banelA rAjamArgo dhajA-patAkAothI zobhI rahyA che. yauvanamAM ja tyAga, vairAgya ane saMyamanI haTha laI beThelA naimikumArane mAtAnI mamatA, zrIkRSNanI yukti, svajanonA Agraha ane bhAbhIonA vinoda-kaTAkSoe kaMIka kUNA banAvyA; ane emaNe lagnanI hA pADI. ugrasena rAjAnI .rUpa-lAvaNyavatI putrI rAjImatI sAthe ghaDiyAM lagna levAyAM hatAM. Aje e lagnano divasa che. AkhI nagarI e lagnano utsava mANI rahI che. saune mana na banavA dhArelI vAta banyAno AnaMda che ! nemikumAra moTI jAna laIne paraNavA cAlyA che. zo vaibhavazALI e varaghoDo ane zI enI zobhA ! nagarInAM nara-nArIo vIthikAo ane rAjamArgo upara maherAmaNanI jema UbharAyAM che. emAM bALako paNa che ane vRddho paNa che; ane yauvana to jANe Aje hiloLe caDyuM che. rAjamArgonA jharUkhAomAM bhAre ThaTha jAmI che. jANe sau koI netra dvArA, rathamAM iMdranI jema virAjatA, zyAmasuMdaranemikumAranI prazAMta rUpasudhAnuM pAna karI rahyA che. kumArikAo ane navayauvanAo AMgaLI cIMdhI cIMdhIne ekabIjIne naimikumAranuM darzana karAvI rahI che. varaghoDo dhIme dheme AgaLa vadhI rahyo che. nagarInA bIjA vibhAgamAM rAjA ugrasena ane rANI dhAriNI Aje AnaMdaghelAM banI gayAM che. potAnI lADaghelI putrI rAjImatI Aje yogya varane pAmIne saMsArane zobhAvavAnI che. emano dhavaliMgira Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 gherAga ane virAga samo zveta rAjaprAsAda jANe harSa ane killolanA aMghoLa karI rahyo che. tUrI, bherI, DhakkA ane vividha vAjiMtro gUMjI UThyAM che. rAjaramaNIonA madhura kaMTho jANe emAM vividha sUrAvalInI raMgoLI pUrI rahyAM che. jAna pAse ne pAse AvI rahI che. rAjA ugrasenanA zveta rAjaprAsAdanA gavAkSo ane jharUkhAo raMgaberaMgI vastrothI zobhI UThyA che. utsavadhelI yauvanAo tyAM ToLe vaLI che, ane netro visphArita karIne koDIlI rAjImatInA bhAvi kaMthanAM darzana mATe talasI rahI che. varaghoDo vadhAre najIka AvI pahoMcyo che. have to thanaganatA tokhAronA haNahaNATo ane AnaMdamatta gajarAjonI kikiyArIo rAjaprAsAdanA sUro sAthe bhaLI jaIne ajaba sUrAvalI jagAvI rahyAM che. jANe meghadhanuSa krIDA karavA dharatI upara UtaryuM hoya ema jAnaiyAonA vividharaMgI poSAphothI dharatI opI rahI che. prAsAdanA eka vizALa jharUkhAmAM sakhIo ToLe vaLI che. vacamAM pArevI samI rAjImatI lajjAvaMta mukhe khaDI che. aMtaranI utkaMThAne e mukhanI gaMbhIratAthI chupAvI rahI che, paNa sakhIo to bhAre baTakabolI che. na bolavAnuM bolI bolIne rAjImatIne hasAvI rahI che, mUMjhavI rahI che. rAjImatI to Aje jANe lajAmaNIno choDa banI gaI che. sakhIo tALIo de che ane hasI hasIne rAjImatIne cIDAve . che : joje ne bahena, Aje to kAgaDo dahIMtharuM upADI javAno ! kyAM gauravarNI amArI sakhI ane kyAM zyAmavarNI nemikumAra !" 66 bIjI bolI UThe che : nA bahena, nA ! Aje to vIja ane meghanuM milana thavAnuM che !" Ama AnaMda-vinoda cAlI rahyo che tyAM varaghoDo sAva najIka AvI pahoMcyo. sakhIo gaMbhIra banI gaI; rAjImatI potAnI AnaMdormione chupAvavA mathI rahI. rAjA, rANI ane svajano prAMgaNamAM AvI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga ane virAga 3 pahoMcyAM. varanA vadhAmaNe sau sajja thaIne khaDAM thaI rahyAM. sakhIo batAvI rahI che : "sakhI, pelo rahyo nemikumArano ratha, ane aMdara e zobhI rahyA nemikumAra. ratha upara dhajA paNa kevI pharakI rahI che ! jANe nemikumAra dhajAne pharakAvIne vA sAthe ApaNI sakhIne prema-saMdezA mokalI rahyA che !" rAjImatInAM netro e dizAmAM maMDAI rahe che. vANI to jANe Aje e bhUlI ja gaI che ! paNa are, A zuM ? vaNathaMbhyo cAlato nemikumArano ratha aDadhe raste kAM thaMbhI gayo ? rAjImatI vicAre che : Aje jamaNuM netra kAM pharake ? jAnanA mArge eka vizALa vADo hato, cArekorathI kabajAvALo ! emAM jAta jAtanAM seMkaDo pazuo bharyA hatAM. rUpALAM e pazuo hatAM, kAtara emanI dRSTi hatI, dardabharyAM emanAM kaMdana hatAM - jANe haiyAnAM tALAM ughADI de evAM. nemikumAra sArathine pUche che : " sArathi ATalA badhA pazuone ahIM zA kAje bhegAM karyo haze ? zuM emane ya A lagnamAM teDAvyAM haze ? " sArathie uttara Apyo : " hA svAmI, A lagnanI ane ApanA jAnaiyAnI kharI sevA to A pazuo ja karavAnAM; emanA vinA to badhuM rasahIna ane sArahIna ja banI jAya. " nemikumAra : " bhAI, tAruM kathana jarA vistArathI ane spaSTatAthI kahe ! " sArathi : " A pazuomAMthI to ApaNA mATe vividha jAtanI madhura ane mAdaka rasavaMtIo taiyAra thavAnI. e ArogIne jAnaiyA kanyApakSanI vAha vAha pokAravAnA !" nemikumAre AgaLa kaMI na pUchyuM. e UMDA vicAramAM UtarI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 DrAga ane virAga paDyA. emane thayuM : jIbhanA paLavAranA svAda mATe ATalAM nirdoSa pazuono saMhAra ! saryuM AvAM lagnathI ! jANe doDavA icchanArane DhALa maLI gayo. aMtaranA virAgIne Age tamAco lagAvIne jagAvI dIdho ! nemikumAre eTaluM ja kahyuM : " bhalA sArathi, rathane thobhAvo ! " ane kumAra pazuonI dRSTa dRSTa milAvI rahyA. vararAjAno ratha thaMbhI gayo. sau nIrakhI rahyA H ratha thaMbhyo, sAthe azvo thaMbhI gayA, gajarAjo thaMbhI gayA, svajano thaMbhI gayA, maNIonAM gIto thaMbhI gayAM, vAjiMtro thaMbhI gayAM. sarvatra stabdhatA chavAI gaI. .. nemikumAre pharI sArathine AjJA karI : bhAI sArathi, tha pAcho pheravo ! saryuM AvAM lagnathI !" sau jotAM rahyAM ane koDabharyA vararAjAno ratha lagna maMDapamAM lIlA toraNethI pAcho pharI gayo ! dhavaLamaMgaLane sthAne hAhAkAra pravartI rahyo. sakhIo stabdha banIne joI rahe che H A zuM ? vararAjA pAchA vaLI gayA ? lIdhAM lagna adhUrAM raheze ? rAjImatI netro kheMcI kheMcIne joI rahI che ? zuM sAce ja nemikumAra pAchA vaLI gayA ? enI AMkhe aMdhArAM AvyAM. e mUrchita thaIne DhaLI paDI. mAtA dhAriNI codhAra AMsue raDI rahI che. sakhIo dIna vadane nIrakhI rahI che. saunAM mukha upara na banavAnI vAta banI gayAno zoka che. aNadhAryA AghAte rAjImatInI cetanAne harI lIdhI jANe kalinInI upara Aga varasI gaI. e mUrchAmAM kaMI kaMI bolI jAya che. pAcho na : e sakhIne pUche che vaLyo ? jarA jo to kharI ! sakhI zuM javAba Ape. .. sakhI, nAthano ratha hajI "? e jarUra pAcho Avaze. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga ane virAga 5 rAjImatI kaMIka bhAnamAM Ave che ane kaMdana kare che : " nAtha ! zuM mane ekalI mUkIne cAlI nIkaLyA ? nA, nA, ema na bane ! svAmI ! vALo, vALo, tame rathaDo vALo ! keTakeTalA bhavanI prIta ! ane Ama uvekhIne cAlyA jazo ?" . saunAM netro AMsu bhInAM thAya che. rAjImatI kahe che : " svAmI, tame jIvadayA pratipALare tame ratha pAcho vALo, pAcho vALo, rathane pAcho vALo !" tyAM to koI bahAra karuNAdra svare gAtuM saMbhaLAya che : "suNI pazuDA pokAra, neme choDI rAjula nAra !" rAjImatI pharI kahe che : " pazuonI karuNA jANanAra nAtha, zuM mArA upara karuNA nahI varasAvo ? zuM mArA tarapha kUra banazo ?" mAtA ane sakhIo mUDha banI sAMbhaLI rahI. rAjImatI vadhu sAvadha banyAM ne bolyAM " nA, nA, Avo karuNAsAgara kaMtha kadI potAnI kAminI pratye krUra bane kharo ? sakhI, mAro nAtha pAcho nathI vaLI gayo ! e to mane potAnI pAchaLa virAgane paMthe AvavAnuM AmaMtraNa ApI gayo che ! pote tare ane potAnI priyatamA DUbe ema kayo priyatama icche ? mA, jo jo, sAMbhaLa, mAro nAtha mane sAda daI rahyo che. eno mArga e ja mAro mArga ! " svajanonAM AnaMda-azru paLavAramAM zokanAM AMsumAM palaTAI gayAM. re saMsAra, tArI mAyA ! ane rAjakumArI rAjImatI nemikumAranA mArge cAlI nIkaLavAno saMkalpa karIne zAMta banI gaI, svastha banI gaI. enuM duHkhamAtra cAlyuM gayuM, eno zokamAtra zamI gayo ! vijogaNa rAjImatIe jogaNa banIne svAmIno paMtha ajavALI mUkyo. - nemikumAra karuNAnA vairAgyathI zobhI rahyA. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kan rAga ane virAga rAjImatI viyoganA vairAgyathI dIpI UThyAM. te divase rAgano lAvArasa virAganA zAMta rasamAM palaTAIne dhanya banI gayo ! nema ane rAjula ! jANe sAkSAt karuNA ane vairAgya ja joI lyo. banne tyAgI banIne amarapaMthanAM yAtrika banyAM che, ane aneka AtmAone e mArge vALI rahyAM che. lagna-samAraMbha to aneka UjavAyA haze, paNa A lagna-samAraMbha to sAva anokho banI gayo. be dehanA badale be AtmAo ja eka tAre baMdhAI gayAM. e baMdhana ajara hatuM, amara hatuM, zAzvata hatuM ! nemikumAranA nAnA bhAI rathanemine paNa tyAga-vairAgyano A raMga sparzI gayo; ane eya AtmAnA Azaka banIne cAlI nIkaLyA. giranArano garavo pahADa AtmasAdhanAne mArge vaLelA nemikumAra, rAjImatI ane rathanemi jevA aneka sAdhakonI sAdhanAthI pAvana thavA lAgyo. eka divasanI vAta che. sAdhvI rAjImatI giranAra upara prabhu neminAthanAM darzana karI pAchAM pharI rahyAM che. rastAmAM AkAza vAdaLathI gherAvA lAge che. mahAsAgaranA loDha UmaTIne jANe AkAzamAM khaDakAvA lAge che. vAdaLanI garjanAthI giranAra gAjavA lAge che ane cAre dizAe, raNazUrAnI talavAranI jema, vIjaLI camakArA karavA lAge che. ane, ko vijogaNanuM haiyuM AMkho vATe vahevA mAMDe ema, vAdaLa varasavA mAMDe che. pavana, pANI ane vIjaLI ekatAra sAdhIne parvatano khoLo khUMdavA lAge che - jANe pralayakALa na AvI pahoMcyo hoya ! rAjImatI - sukomaLa rAjImatI - lAcAra banI jAya che. enAM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga ane virAga [ 7 vastro sAva bhInAM thaI gayAM che. giranAranA vanavagaDAmAM enI vATa jANe rUMdhAI gaI che. e vicAre che ke koI guphA maLe to A vastrone nIcovI lauM. meha varasato baMdha thAya ane vastro kaMIka korAM thAya to AgaLa vadhuM. tyAM eka guphA najare paDe che. rAjImatI emAM pravezIne vastro kADhIne nicovavA lAge che. rAjImatIno pagasaMcAra guphAnA ko aMdhArA khUNAne sacetana banAve che. ko pASANa samI sthira mAnavamUrti dhyAnamAMthI DolI UThe che; ane pASANamAM kaMDArelI manohara devI-pratimA samI nArIne joIne e mUrti Daga bharatI AgaLa Ave che. * paLavAra e joI rahe che ane maMtranA prayoge bhUta jAgI UThe ema, AvI rUpa rUpanA aMbAra samI navastrI nArIne nIrakhIne, pelA mAnavInA manamAM vAsanAnAM bhUto jAgI UThe che. eka tarapha yauvananA avatAra samo puruSa khaDo che. sAme apsarAne ya zaramAve evI nArI khaDI che. jANe kAmadeva ane rati ko ajANI guphAmAM ajANyAM bhegAM thaI gayAM che. paLa-vipaLanI ja e vAta ane rAjImatI ekadama sAvadha thaI gaI ane aMga-upAMga bhInAM vastromAM ja saMkocIne UbhI rahI gaI. paLavAra eNe pelA puruSanI sAme potAnI teja jharatI najara nAMkhIane potAnA manane svastha banAvI lIdhuM. e puruSane oLakhatAM ene vAra na lAgI : e hatA nemikumAranA laghubaMdhu muni rathanemi ! paNa rathanemi to Aje parAdhIna banI gayA hatA. emane aMge aMge vAsanAo DaMkha daI rahI hatI. emane mAnavIne oLakhavAnI AMkho Aje na hatI. rAjImatIe svastha svare rathanemine saMbodhyA, upadezyA : " devariyA munivara, dhyAnamAM rahejo !" rathanemi sAMbhaLI rahyA : A avAja to paricita che. e tarata Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] rAga ane virAga ja pAmI gayA : A to sAdhvI rAjImatIno svara ! paNa Aje to emanI vAsanAno Ataza zata mukhe jhagI UThyo hato, e zAMta thavAnI nA bhaNato hato. eNe dhITa banIne mAgaNI karI H rAjImatI, Aja jevo ApaNo meLa muzkela che. bhAgye jyAre AvA ekAMtamAM bhegAM ja karI dIdhAM che, to saMsAranAM sukho bhogavI ne janmane kRtArtha kAM na karavo ? chevaTe to A tapa,tyAga ane saMyama che ja ne ? yauvanane phogaTa zA mATe gumAvavuM !' 66 rAjImatIe zAMta svare kahyuM : " munivara, jojo, dhyAnathI cUkI jatA ! dhyAna akhaMDa haze to ja tamAro nistAra thaze. paNa rathanemine to A badhuM paththara upara pANI hatuM. 66 rAjImatIe AgaLa calAvyuM : munivara, je vAsanAne ekavAra aMtaramAMthI vI kADhI e vAsanAnI vAMchA karazo, to AtmA vamana karelAnuM bhakSaNa karatA zvAna samo banI javAno ! kyAM tamArI utkaTa sAdhanA ane kyAM tamArI A bhUMDI vAsanA ! jarA jAgo, munivara, jAgo !" rathanemi sAMbhaLI rahyA. rAjImatIe AgaLa calAvyuM : diyarajI, pelA agaMdhanA kuLanA nAgane jANo cho ? * je marI jAya chatAM vameluM viSa pAchuM kadI na kheMce ! zuM e nAga karatAM paNa halakA gaNAvuM che ? tamAruM kuLa to vicAro ! tamArI pratijJA to saMbhAro ! " rathaneminuM citta kaMIka sthira thatuM lAgyuM. rAjImatIe chellA bola saMbhaLAvyA " munivara, jarA A guphAnI bahAra to juo. A moTAM moTAM vRkSo pavananAM preryAM kevAM DolI ane DagamagI rahyAM che ! eka vAra citta vAsanAthI DolavA lAgyuM, pachI to mArA jevI aneka ramaNIo tamArA cittavRkSane evuM DolAvatI raheze ke tamAro AtmA sadA saMtapta raheze. saMtapta AtmAne laIne tame kyAM kyAM jhaLazo ? mATe .. - Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga ane virAga ` 9 ' devariyA munivara dhyAnamAM rahejo ! dhyAna thakI hoya bhavano pAra re, devariyA munivara, dhyAnamAM rahezo !'' thanemino AtmA jAgI UThyo. e zaramanA mAryA nIcuM joI rahyA. mAtA jevA bhaktibhAvathI e sAdhvI rAjImatIne vaMdI rahyA. emanA AtmAmAM atyAre AbhAranI eka ja lAgaNI gUMjatI hatI : kUpa paDaMtA tume kara jhAlI rAkhiyo re ! rAjImatI ane rathanemi banne svastha citte potapotAne mArge gayAM. te divase pharI vAra rAga upara virAgano vijaya garavA giranAre joyo ! 66 * Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chello ahaMkAra naMdanavana jevo e samaya. itihAsanI jyAM gati nathI evA jugajuga pahelAMnA samayanI A vAta che. tyAre saMgha nahoto, samAja nahoto, rAjya nahotuM, dharma nahoto : e badhAne nAme te kALe koI vyavasthA na hatI. kAraNa ke mAnavInA jIvanamAM hajI avyavasthAe janma lIdho nahoto; anyAya, anIti ke adharmane koI oLakhatuM na hatuM. upakAranI tyAre jarUra nahotI paDatI, kAraNa ke koI koInuM bUruM karanAra na hatuM. e kALe na jIvavAno moha hato, na maraNano bhaya; e banne ya prakRtimAtAnI bheTa lekhAtAM - saritAnAM mULa ane saritAnA saMgamanI tyAre lagnanI goThavaNa nahotI karavI paDatI : saune potapotAno jIvanasAthI sahaja rIte, ApameLe maLI raheto. jeTalA nara eTalI ja nArI, evo adbhuta e kALa hato. jIvananirvAha mATenI doDadhAmane koI pichAnatuM na hatuM, tema ALasane koI AvakAratuM na hatuM. saune sahuM joNuM sahaja rIte maLI jAya evo kalpavRkSono e yuga hato. sAruM-narasuM bhaluM-bUruM, sAcajUTha, sukha-duHkha, rAga-dveSa, hiMsA-ahiMsA, zAMti-azAMti jevAM kaMkonuM jJAna thavAne hajI vAra hatI. ane kamotanI to koIne kalpanA paNa na AvatI. kalpanAnI pAMkhe UDanArA koI kavinI kalpanAne ya vaTI jAya evo sthira zAMta e yuga hato. jANe koI prazAMta sarovara ja joI lo ! loko ene yugaliyAono yuga kahetA. paNa have e yuganI pAMkho jANe dhIme dhIme saMkelAvA lAgI hatI. ' Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chello ahaMkAra I11 yugapalaTAnAM eMdhANa Thera Thera kaLAvA lAgyAM hatAM. mAnavInuM jIvana jenAthI TevAI gayuM hatuM, evuM ghaNuM ghaNuM vidAya laI rahyuM hatuM. te kALanA mAnavIne jeno jarAya paricaya nahoto evI navI navI vAto ane ghaTanAo janmavA lAgI hatI. naranArInuM eka yugala udyAnamAM tADanA vRkSanI nIce sukhacenathI baMsI bajAvI rahyuM hatuM, ane na jANe koI dUra dUranA parvatanI pAchaLathI daitya samo jhaMjhAvAta tyAM AvI caDyo. AkhI vanarAja e jhaMjhAvAtathI kaMpI UThI. eka tADaphaLa pelA tADavRkSa uparathI tUTI gayuM, ane AnaMdamAM killola karatAM yugalanA narane mAthe jorathI jhIMkAyuM. jANe yamarAjAe chello ghA mAryo hoya ema pelo nara tyAM dharatI upara DhaLI paDyo ! are ! nara vagaranI nArI ? nara cAlato thayo ane nArI jIvatI rahI gaI ? kadI na banelI, na sAMbhaLelI e ghaTanAe e duniyAmAM hAhAkAra macAvI dIdho. yugapalaTAnuM e bhayaMkara eMdhANa banI gayuM. paNa pachI to roja roja kaMIka ne kaMIka vicitra ghaTanA banyA ja karatI. are, have to khAvApIvAnuM ya pUruM na maLatuM. bicArAM yugaliyAM je te kAcuMkoruM khAtAM ane vyAdhino bhoga banatAM. tyAM to eka divasa vanamAM dava lAgyo, ane yugaliyAM trAhya trAhya pokArI rahyAM. re ! A te zuM thavA beThuM hatuM ? paNa eTalAmAM nAbhirAjAnA mahAbuddhizALI putraRRSabhakumAre saune mArga batAvyo. emaNe anAtha nArIne potAnI pAMkhomAM svIkArIne sanAtha banAvI. nArIno nizvAsa to jagatanAM sukha ane zAMtine bhasma karI de. sunaMdAnuM kalpAMta zAMta thaI gayuM. kumAra RRSabhe agnino upayoga samajAvyo, ane kAcA atraphaLa khAIne vyAdhino bhoga banatAM yugaliyAone pakva atraphaLa khAvAno mArga batAvyo. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] rAga ane virAga ane pachI to emaNe potAnAM putra-putrIo dvArA puruSanI botara kaLA ane strInI cosaTha kaLAnI sthApanA karI. 28SabhanA putra kumAra bharata to jANe puruSArthano avatAra. emaNe puruSonI botera kaLAo yugaliyAMone zIkhavavA mAMDI. bIjA putra bAhubalI. e paNa evA ja baLavAna. ane emanI kAyA juo to rUparUpano aMbAra. loko to emane kAmadevano avatAra lekhatA ! emaNe strIonI cosaTha kaLAo prasAravAnuM kAma upADI lIdhuM. kumAra bharatanI sahodarA brAhyI to sAkSAta sarasvatIno avatAra hatI. 2Sabhadeve ene aDhAra lipinuM jJAna ApyuM. ane bAhubalInI sahodarA suMdarI ? e to sAcesAca suMdarI ja hatI. e to zAstra ane gaNitanI adhiSThAtrI banI gaI. kumAra bharata to enI pAchaLa ghelo ja thaI jato. A rIte kaLA ane vidyAno janma thayo. '* kare te pAme nA karmayugano tyAre AraMbha thayo. ane jijIviSAnA kAramA yuddhamAM Sabhadeva saune sAco mArga batAvIne sAcA mArgadarzaka ane sAcA adhinAyaka banI gayA. yugaliyAoe emane pRthvapati tarIke vadhAvI lIdhA. karmayuga soLe kaLAe khIlavA lAgyo hato. daivI ane AsurI, banne vRttio have mAnavasamUhomAM relAvA lAgI hatI. keTalAka bIjAne mArIne pote jIvavA mathatA hatA; to vaLI bIjA keTalAka potAnA jIvanA jokhame paNa bIjAne bacAvavA taiyAra hatA ! eka bAju rAjA RSabhadeva rAjapATa ane vaibhavavilAsanI sAhyabIno tyAga karIne tapasvI banIne tapa tapatA hatA. emane potAnA AtmAnA kuMdanane zuddha karavAnI ajaba laganI lAgI hatI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chello ahaMkAra 13 bhUkha-tarasa, TADha-taDako e samabhAve sahetA ane ugra tapa tapatA karmanA mArge mAnavI potAnuM jIvana hArI na jAya e mATe emaNe dharmamArganI pratiSThA AraMbhI hatI. janasamUha emane prathama tyAgI ane prathama dharmasaMsthApaka tarIke biradAvato hato. ane e ja kALe bIjI bAju kleza-kaMkAsa ane sattA-saMpattinI mArAmArI paNa zarU thaI gayAM hatAM. pote moTo ane bIjA nAnA, evI ghelachA tyAre mAnavInA manamAM janmavA lAgI hatI. mAruM-tAre, sAcuM-khoTuM, rAga-dveSa jevAM dhaMdho paNa have to potAno paMjo phelAvavA lAgyAM hatAM. ' are, bIjAnI vAta to zuM karavI ? khuda bhagavAna RSabhadevanA putro paNa A sAThamArIthI aLagA na rahI zakyA ! ane, kharuM pUcho to, e ja AvA kleza-kaMkAsanA hutAzanane peTAvanArA banI gayA ! bhagavAne to tyAgI banatAM pahelAM saune sauno bhAga ane saunI javAbadArI vaheMcI dIdhI hatI; paNa rAjA bharatanI jabarI mahattvAkAMkSAe koIne sukhathI besavA na dIdhA. rAjA bharatane potAnuM rAjya nAnuM lAgyuM, ene potAnI sattAno vistAra karavAnuM gheluM lAgyuM, ene cakravartI banavAnA manoratha jAgyA; eno ahaMkAra dhIme dhIme vadhavA lAgyo. ane jANe dharatI yuddhanA jhaMjhAvAtamAM sapaDAI gaI ! rAjA bharatanAM sainyo dharatInA dUra dUranA pradezamAM ghUmI vaLyAM. aneka rAjAoe rAjA bharatanI AmanyAne zirodhArya karI. rAjA bharatano ahaMkAra vadhu AgaLa vadhyo. ane jema jema vijaya hAMsala thato gayo tema tema rAjA bharatanI mahattvAkAMkSA mAjhA mUkavA lAgI. jANe vaDavAnala ja joI lyo - je Ave ene bharakhI jAya ane chatAM zAMta na thAya evo ! ane enA ahaMkArane to jANe have sImA ja na rahI ! Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gherAga ane virAga have to vAro Avyo sagA bhAIono. sagA bhAIo paNa svataMtra rAjA tarIke jIve e cakravartIne kema pAlave ? jene rAjasattAnA ahaMkArano kepha caDyo ene mATe to zuM sagA bhAI ke zuM bIjA - badhAM ya sarakhAM ! potAMnI sattAne svIkAre e bhAI, ane potAnI sattAne paDakAre e zatru. sattAghelA bharatanI AMkha bhAIo tarapha rAtI thaI. pahelAM eNe nAnA potAnA bhAIone tAbe thavAnuM kaheNa mokalyuM. paNa e bhAIo paNa bhAre khumArIvALA nIkaLyA. emaNe moTA bhAInA ahaMkArane ajaba rIte paDakAryo. potAnuM svatva gumAvIne, bhale moTo bhAI hoya to ya, bharatanA Azrita banIne rahevAnuM emaNe maMjUra na rAkhyuM. emaNe to potAno mArga nakkI karI lIdho ane rAjapATano tyAga karIne e prabhunA caraNomAM jaI beThA. brAhmI to kyAranI prabhunA mArge cAlI nIkaLI hatI; paNa suMdarIghelA bharate suMdarIne rokI rAkhI hatI. e to suMdarInA tyAganI kalpanA paNa nahoto karI zakato. e to jANe suMdarI potAnA upara snehano abhiSeka kare, e dhanya paLanI ja rAha joi rahyo hato. paNa suMdarI sauMdaryavatI chatAM enuM mana brAhmInA pagale pagale pitAjInA dharma-mArge cAlI nIkaLavAnuM hatuM ene mana rAjarANIpada ke vaibhavavilAsanuM koI mUla na hatuM; ene to AtmAnA amarapadanI jhaMkhanA jAgI hatI. paNa A ghelA bharatane koNa samajAve ? A kAmamAM koNa sahAya kare ? paNa suMdarI to bhAre zANI ane zAstrapaMDitA nIkaLI. eNe pArakI AzAnuM nirarthakapaNuM tarata ja pArakhI lIdhuM. mAre je joIe che, e mAre ja meLavavuM ghaTe. bIjA e meLavI Ape e kema bane ? ane eNe rAjamahelamAM bharatanI vijogaNa tarIke rahevAne badale AtmAnI jogaNa banavAno nirdhAra karI lIdho. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chello ahaMkAra C 15 sattAbhUkhyo bharata ahaMkAramAM cakacUra banIne jyAre yuddha upara yuddha notarI rahyo hato, tyAre suMdarI tapasvinI banIne ugra tapasyAne mArge kAyAne kRza ane AtmAne UjaLo banAvI rahI hatI. eNe vinavaNIthI nahIM paNa potAnA dehadamana ane saMyamathI bharatanuM mana pheravavAno saMkalpa karyo hato. ane cakravartInI jema e paNa potAnA mArge AgaLa vadhI rahI hatI. e paNa mahApuruSArthI pitAnI ja putrI hatI. ne ? aneka yuddhonI vijayamALAo paherIne rAjA bharata jyAre ayodhyA pAcho Avyo tyAre enuM romeroma suMdarInA snehane jhaMkhI rahyuM hatuM. ene hatuM, mArA A parAkramane suMdarI kevI kevI rIte vadhAvaze ! mArA upa2 e keTakeTalo sneha varasAvaze ! mane keTakeTalI zAbAzI Apaze ! paNa eNe to sAva juduM ja dRzya joyuM H kyAM e rUpa lAvaNyavatI sauMdaryabharI suMdarI ane kyAM A rUpavihIna banI gayelI tapasvinI ? kyAM e sauSThava ane suzrIbharyo manamohaka deha, ane kyAM A sAva kRza ane nisteja banI gayelI kAyA ? jANe Akho deha ja palaTAI gayo ! rAjA bharatanA ahaMkArane jANe Theza vAgI. paLavAra to ene potAnA badhA vijayo phIkA lAgyA. eno AtmA kakaLI UThyo. : e paricArakone pUchyuM. paciArakoe khulAso karyo " rAjan ! e to prabhunA mArge javA talasI rahyAM che. rAjapATano ke zRMgArabhavanano emane koI upayoga nathI rahyo. emaNe kAyAno moha utArI dIdho che. e to kevaLa prabhunAM caraNomAM jaI besavAnI ja vAta kare che; Apa anumati Apo eTalI ja vAra che ! zarIranuM jatana ka2vAnI amArI badhI vinavaNIo emaNe phoka banAvI che. +1 rAjA bharata vimAsI rahyA H sauMdaryanA ane snehanA ApaNe game teTalA cAhako hoIe, paNa e baLajabarIthI kadI na maLI zake. dhIme dhIme rAjA bharatano suMdarI pratyeno moha gaLavA lAgyo. e paNa chevaTe mahAtyAgI pitAno ja putra hato ne ! Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] rAga ane virAga ane chevaTe suMdarInI mUka vinavaNI sArthaka thaI, enI tapasyA phaLIbhUta thaI ane rAjA bharate suMdarIne tyAgano mArga svIkAravAnI anumati ApI. suMdarI bhagavAnanA dharmasaMghamAM bhaLI gaI. brAhmI ane suMdarInI belaDI tapa, tyAga, saMyama ane svAdhyAyane mArge potAnA jIvanane ajavALI rahI. so bhAIomAMthI aThThANuM to tyAgI banI gayA hatA, ane brAhmI ane suMdarI paNa e ja mArge jaI pahoMcI hatI. RSabhadevanA saMtAnomAM have saMsAramAM rahyA mAtra be jaNA ja : * sumaMgalAno putra bharata ane sunaMdAno putra bAhubalI. rAjA bharatane paNa have potAno cakravartI vijaya pUro thavAmAM thoDIka ja UNapa hatI. bAhubalI potAnI AmanyA svIkArI le ke vAta pUrI thaI samajo. pachI pote cha khaMDa dharatIno cakravartI banI rahevAno. jANe rAjA bharata potAnA A ahaMkArane manomana vAgoLyA karato hato, enA kephamAM rAcyA karato hato. paNa vAta dhArI hatI evI sahelI na nIkaLI. ayodhyAthI rAjA bharatano rAjadUta takSazilAnA rAjA bAhubalI pAse cakravartInI AmanyA svIkAravAnI vAta laIne ravAnA thayo. bAhubalInAM baLa ane sattAno saune khyAla hato. dUte mIThA mIThA zabdomAM bAhubalIne moTA bhAInI AmanyAne zirodhArya karavAnI vAta kahI, paNa bAhubalI kAMI gAMjyo jAya evo na hato. ene vAtano marma pakaDatAM vAra na lAgI. eNe to dUtane sApha sApha saMbhaLAvI dIdhuM : " pitAnuM ApyuM rAjya huM bhogavuM chuM, emAM bharatane lAgevaLage zuM ? enuM e bhogave ane mAruM mane sukha bhogavavA de. nyAya ane nItino e ja sAco mArga che. moTo bhAI hoya to ya AvI AmanyA amane na khape ! nAnAne dabAve e te vaLI moTo kevo ? " Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chello ahaMkAra C 17 jo Apa dUte jANe chevaTano dAva nAkhatAM bAhubalIne kahyuM : AmanyA nahIM svIkAro to yuddha anivArya banI jaze. : bAhubalI to taiyAra ja hato. eNe kahyuM yuddha karavuM hoya to bhale bharata cAlyo Ave. paNa jarA tAA ahaMkArI rAjAne kaheje ke gaMgAtIre sAthe ramatI vakhate meM aneka vAra ene AkAzamAM uchALyo hato, ane paDatAM paDatAM hAthamAM jhIlIne eno jIva bacAvI lIdho hato, e vakhata zuM bhUlI gayo ? ene potAnAM baLa ane sainyano tema ja sattAno ahaMkAra hoya to ame paNa kaMI cUDIo paherIne beThA nathI ! jA, kaheje tArA rAjA bharatane amAro A javAba ! " .. bharatano ahaMkAra jANe bAhubalInA ahaMkArano janaka banato jato hato, paNa be vacce hajI phera hato. dUta vIle moMe pAcho Avyo ane rAjA bharate yuddhano huMkAra karIne caturaMgI senA sAthe takSazilA tarapha kUca karI. bAhubalI paNa bharatanA ahaMkArane javAba ApavA taiyAra khaDA hatA. ene hatuM, bhale ne duniyA A yuddha paNa joI le ! banne sainyo takSazilAnA raNAMgaNamAM khaDAM thaI gayAM : jANe be pahADo ja sAmasAmA athaDAvAnI rAha jotA khaDA hatA. mAnavasaMhArathI kALadevatAnuM mahAtarpaNa thavAnI jANe ghaDIo gaNAvA lAgI. tyAM koIka zANA puruSe salAha ApI : yuddha karavuM che tamAre be bhAIone; ane e mATe tame AkhI dharatIne khedAnamedAna karavA ane lAkho mAnavIono saMhAra karavA taiyAra thayA cho ? jarA vicAra to karo, tamArA benA A ahaMkArathI keTalI dharatI verAna banaze ? keTalI strIo vidhavA banaze ? keTalAM bALako anAtha banaze ? jarA tamArA tyAgI pitAne to saMbhAro. emaNe to eka nArIne kudarate anAtha banAvI to ene paNa potAno Azraya ApIne sanAtha karI hatI ! ane enA ja putro thaIne tame A zuM laIne beThA cho ? 32 bharata ane bAhubalI sAMbhaLI rahyA, vicArI rahyA, vimAsI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 m rAga ane virAga rahyA. . pelA zANA puruSe potAnI vAta AgaLa calAvI : jo tamAre sAce ja tamArA potAnA parAkrama ane baLAbaLanI parIkSA karavI hoya to AvA ghanaghora ane saMhAraka yuddhanI zI jarUra che ? enA karatAM tame be paraspara yuddha karIne tamArA jaya ane parAjayano nirNaya karI lyo ! tame pAMca prakAranAM yuddho karo - dRSTiyuddha, bAhuyuddha, daMDayuddha, vacanayuddha, ane muSTiyuddha. emAM je hAre te hAryo ane je jIte te jItyo. 31 bharata ane bAhubalIne e vAta rucI gaI, ane banne A yuddho mATe sajja banI gayA. yuddhano AraMbha thayo. bhale bharatanI sattA vizALa hatI, paNa zakti to bAhubalInI ja moTI nIvaDI. dRSTiyuddha, bAhuyuddha, daMDayuddha ane vacanayuddha, e cAremAM bharatanI hAra thaI. bAhubalI vijayI thayo. paNa have bharatano ahaMkAra krodhamAM pheravAI gayo. e bhAna bhUlyo ane yuddhanI zaratonI viruddha jaIne eNe bAhubalIno ziraccheda karavA potAnuM cakra enA tarapha pheMkyuM. paNa emAMya e niSphaLa gayo ! chevaTe pAMcamA muSTiyuddhano vAro Avyo. bharate muThThI ugAmIne bAhubalInA mastakamAM jorathI eno prahAra karyo. jonAra stabdha thaI gayA : hamaNAM bAhubalInA cUrecUrA thaI gayA samajo ! bAhubalI keDa sudhI jamInamAM pesI gayo, paNa ene svastha thatAM vAra na lAgI. have chellA yuddhamAM chello vAro bAhubalIno hato, ane emAM ja hArajItano chevaTano tola nIkaLavAno hato. bAhubalIe potAnA pracaMDa bAhu UMcA karyA. potAnI muThThIne sajjaDa karI. ane jANe parvata upara vajra paDavAnI taiyArI thaI rahI. jonAranA jIva kaMThe AvI gayA. A muThThI paDe eTalI ja vAra che ! pachI to na bharata haze ke na enuM cakravartIpada. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chello ahaMkAra I 19 bAhubalIe muThThI ugAmI. A paDI ke paDaze ! paNa are, ugAmelI e muThThI aDadhe raste ja kema thaMbhI gaI ? A prahAranA pariNAmano vicAra bAhubalInA aMtarane valovI gayo. emane thayuM : zuM A baLano upayoga bhAInA nAza mATe karavo ? ahaMkAranA poSaNa mATe karavo ? jene pitAjIe taNakhalA jevuM samajIne tajI dIdhuM e rAjya mATe karavo ? saryuM AvA rAjyathI, AvA ahaMkArathI ane AvA hiMsaka baLathI ! to have karavuM zuM ? A ugAmelI muThThI niSphaLa to na ja jAya. to pachI enAthI ahaMkArano kAMTo ja kema na kADhI nAkhavo ? ane jonArA jotA rahyA, rAjA bharata vimAsatA rahyA ane e ugAmelI muThThIthI potAnA mastakanuM muMDana karIne rAjA bAhubalI yogI banI gayA. dharatI uparathI dANA upADatAM jo sAvadhAnI na rahe to keTalAka dANA verAI jAya; ane vakhata Ave emAMthI choDa UgI nIkaLe. yogI bAhubalIne paNa kaMIka evuM ja thayuM. muThThInA prahArathI eNe ahaMkArane kheMcI to kADhyo, ane pitAjInA caraNe besIne AtmasAdhanA karavAno saMkalpa paNa karyo, paNa .ahaMkAre UkhaDatAM UkhaDatAM paNa kaMIka bIja bAkI rAkhyAM hatAM. emane thayuM : adhUrI AtmasAdhanAe jo pitAjI pAse jaIza to mAre sAdhujIvanane varelA mArA aThThANuM nAnA bhAIonI caraNavaMdanA karavI paDaze. huM to rahyo moTo bhAI ! mArAthI e kema thAya ? emAM to huM halako dekhAuM !' bAhubalInA manamAM pharI ahaMkAranuM viSa vyApI rahyuM. emaNe nizcaya karyo : to pachI AtmasAdhanA pUrI karIne ane mahAna jJAnI banIne ja bhagavAna pAse kAM na pahoMcuM ke pachI koIne namavAnI vAta ja na rahe ? ahaMkAre yogIne paNa yogano sAco mArga bhulAvI dIdho. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] rAga ane virAga bAhubalIe to bhAre ugra tapazcaryA AdarI : jyAre e tapathI karmamaLa dUra thAya ane kyAre pUrNa jJAna lAdhe ! ane bAra bAra mahinAnuM e tapa paNa kevuM ? na anna, na pANI, na UMgha, na ArAma, na cAlavuM, na pharavuM. jhADanA thaDanI jema sthira banIne dhyAnamagna rahevuM ane je kaSTo Ave ene avicalitapaNe samabhAvapUrvaka sahana karavAM. e sthira tapasvInA dehanI AsapAsa velo vIMTAI gaI. deha upara paMkhIoe mALA bAMdhyA, paganI pAse bhoriMgoe rAphaDA racyA; chatAM yogI to sAva svastha che, sthira che. manamAM eka ja tAlAvelI che ? kyAre pUrNa AtmajJAna pragaTe ? " paNa yogI mAraga bhUlyA ! emanA ahaMkAre emanA AtmajJAnane evuM ne evuM ja AvuM rAkhyuM. emanI sAdhanAne siddhinuM varadAna na maLyuM, ane te paNa sAva najIvI vAta mATe. jANe navANuM hAthI nIkaLI gayA, ane somo pUMchaDe aTakI gayo ! paNa e bAkInuM kAma koNa kare ? bhagavAna RSabhadeva to karuNAnA sAgara. e mahAjJAnI prabhue bAhubalInA aMtaranA zalyane pArakhI lIdhuM ane ene dUra karavA mATe brAhmI ane suMdarIne vanamAM mokalI. prazAMta vanamAM banne bahenIono madhura svara raNakI rahyo che : vIrA morA, gaja thakI Utaro ! vIrA morA, gaja thakI Utaro ! bhAI ! bhAI ! rAjapATa choDyA pachI A hAthIne hodde caDavuM tamane zobhe kharuM ?" aMtaramAMthI nIkaLelAM A mArmika veNa yogInA dhyAnane vIMdhIne enA aMtaramAM pahoMcI gayAM. e vicAre che : A zuM ? ahIM nirjana vanamAM mAnavIno A sAda kevo ? ahIM gaja kevo ane eno hoddo kevo ? tyAM bahenono sAda pharI pharI saMbhaLAya che " gaja carthe kevaLa na hoya re ! bhAI, A rIte AtmajJAna na pragaTe ! mATe e gaja uparathI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga - chello ahaMkAra | 21 heThA Utaro !" bAhubalInuM dhyAna tUTI gayuM. e vicArI rahyA : " A kono sAda ? are, A to bahenI brAhmI ane bhiganI suMdarIno sAda ! paNa ahIM gaja kyAM che ? A bahenI zuM kahe che ?' bAhubalI jarA UMDA UtarI gayA : " hA. hA. bahenI sAcuM kahe che. ahaMkAranA gaja upara caDIne AtmajJAna na lAdhe ! sAcI vAta ! huM yogI thayo, paNa mArga bhUlyo ! nAnA bhAIone vaMdana nahIM karavAno mAro ahaMkAra ja mArI tapasyA ane sAdhanAne siddha thatI aTakAve che cAla, thayelI bhUlanI huM kSamA mAguM ane bhAIonAM caraNomAM jaI vaMdana karuM.' bAhubalIe paga upADyA ane chellA ahaMkArano e kAMTo dUra thatAM ja bAhubalInA AtmAmAM ajavALAM thaI rahyAM ! bahenono sAda bhAInuM parama kalyANa karI gayo. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 kRtajJatA atyAranA cittoDane te kALe citrakUTa kahetA. bAraso-teraso varSa pahelAMno e samaya. citrakUTa nagaramAM eka brAhmaNa rahe e brAhmaNa caude vidyAmAM pAraMgata ane moTo agnihotrI. vighAmAM to, zodho to ya, enI joDa na maLe. rAjA jitArIno e bahu mAnIto. rAjanuM purohitapada ene ghera. gajA ane prajA beyamAM enA pAMDityanI bhAre chApa. sau koI ene AdaramAna Ape, enI vidyAnA vakhANa kare ane zAstranuM kAma paDe to ene ja pUchavA Ave. potAnI vidyAmAM ene evo aDaga vizvAsa ke e kadI konAthI ye gAMjyo na jAya ke pAcho na paDe. ane jJAnano to jANe e mahAsAgara. aneka sArasvata saritAo e mahAsAgaramAM AvIne eka thaI gayelI. koI mahApaMDita banIne sAme Ave to ene to e parAjita karIne ja choDe. eke vidyA evI nahIM ke jemAM ene koI cUpa karI zake, harAvI zake ke enI sAme thaI zake ! vAdIno to jANe e kALa banI gayelo. 44 ane dhIme dhIme enA jJAnane paNa gumAnano raMga caDavA mAMDyo. e to kahe H traNa lokamAM je koI potAne paMDita mAnato hoya te AvI jAya mArI sAthe zAstrArtha karavA ! jouM to kharo ke mane harAvavAnI konA magajamAM rAI bharI che ! enI e rAIne verI na nAkhuM to mAruM nAma paMDita nahIM ! '' ane e gumAnamAM to eNe mAnI lIdhuM ke duniyAmAM badhAM ya zAstro, ane badhIya vidyAo mArI jabAne bAMdhyAM paDyAM che. evuM ekAda zAstra, evI ekAda vidyA to batAvo, je A bhejAmAM na hoya ! ane loka paNa kevuM vicitra che ! eNe A paMDita mATe kaMI kaMI vAto joDI kADhI hatI. koI kahetuM ke A paMDita to hAthamAM kodALI, bagalamAM jALa ane khabhe nisaraNI rAkhIne phare che. ane e to chaDecoka Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtajJatA | 23 pokAra pADIne kahe che : " mane jItavAnI icchAvALo koI vAdI agara dharatImAM pesI gayo haze to A kodALIthI dharatIne khodIne huM ene bahAra kADhIza, agara koI vAdI UMDA jaLamAM saMtAI gayo haze to ene huM mAchalAnI jema A jALathI bahAra kheMcI ANIza. ane jo koI vAdI AkAze. caDI gayo haze to ene huM A nisaraNIthI nIce ANI paTakIza !" ane enuM peTa to juo : upara kevo moTo sonAno paTTo bAMdhyo che ! ene ema ke rakhene ATalA badhA jJAnanA ApharAthI phUlIne peTa phUTI jAya to ! ane jarA juo to kharA : A badhuM ochuM hoya ema, e potAnI sAthe jaMbUlatAno laIne Thera Thera phare che. jANe e kahevA mAge che : " AkhA jaMbUdvIpamAM jJAnamAM mArI tole AvI zake evo eka paNa mAnavI nathI ! " vAha re paMDitarAja ! ane jJAnanA A gumAnamAM ne gumAnamAM e to have kahevA lAgyA : " huM to chuM A kaLikALamAM sarvajJa ! eke vAta mArAthI ajANI nathI !' e sarvajJatAnA garvamAM emaNe eka vAta nakkI karI rAkhI : "A duniyAmAM evI eka paNa vANI nathI ke mAre adhIna na hoya eTale, je koInuM paNa vacana huM na samajI zakuM eno huM ziSya banI jAuM !" AvA hatA citrakUTanA e mahApaMDita ! emanuM nAma haribhadra. eka divasanI vAta che. madharAta thavA AvI hatI. paMDitarAja haribhadra maMtravidhi pUrI karIne rAjabhavanathI potAne ghera pAchA AvI rahyA hatA. emanuM mana to zAstraciMtanamAM ja magna hatuM. jenA aMtaramAM jJAnano prakAza patharAyo che Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] rAga ane virAga ene bahAra aMdhakAra che ke prakAza enI kazI khevanA zA mATe hoya ? e to vicAra karatA karatA svastha gatie cAlyA jatA hatA. paMDitarAja eka dhamagAra pAsethI pasAra thaI rahyA hatA eTalAmAM kavitAnI eka kaDI (gAthA) emanA kAne paDI. eka strInA prazAMta madhura kaMThamAMthI e gAthA vadhu madhura banIne havAmAM potAnA sUra prasArI rahI hatI. aneka ghoMghATo ane AghAto vacce paNa acalita citte ciMtana karanAra paMDitarAjanA cittane A gAthA calAyamAna karI gaI. chevaTe to e gAthA paNa vidyAnI sahodarA ja hatI ne ! to pachI ene uvekhAya zI rIte ? paMDita haribhadra to eno artha ukelavAnA vicAramAM ja magna banI gayA. e vicAre che, vadhu vicAre che, vadhu UMDA Utare che. vadhu ciMtana kare che; paNa re, AvI eka nAnI sarakhI gAthAno artha paNa kAM na samajAya ? kyAM gayuM mAruM zAstrapAragAmI jJAna ? - paMDita haribhadranuM mana vadhu gaMbhIra banyuM. e ciMtana karyA ja kare che; paNa gAthA paNa koI evuM bhedI rUpa dhAraNa karIne AvI che ke enA arthano bheda ukalato ja nathI. paMDitarAjano vidyAgavuM paDaghA pADI rahyo. kaLikALano huM sarvasa, ane AvI eka nAnI sarakhI vAtano marma paNa nathI pakaDI zakato ! ane dhIre dhIre e gAthAno artha samajavAnI tAlAvelImAM jJAnagarvano himAlaya ogaLavA mAMDyo.je jJAnanuM ATaluM gumAna, e jJAna ATalo sarakho artha paNa na batAvI zake, to pachI e jJAnanuM gumAna zuM karavAnuM ? kuMjarane jANe kIDI satAvI rahI. vipra haribhadranuM mana to e arthanI zodhamAM ja coMTI gayuM. eka bAju ghaNI ghaNI zodhane aMte paNa e artha lAjato nathIto bIjI bAju enA mananI zAMti paNa dUra dUra cAlI jAya che. citta jANe cagaDoLe caDI gayuM ! Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtajJatA D 25 ane enuM mana to have jUnI vAtanI yAda devarAvI rahyuM, je koInuM paNa vacana huM na samajI zakuM eno huM ziSya banI jAuM !' AtmA jANe potAnI jAtane DhaMDhoLIno pokArI rahyo che ? * paMDitarAja ! jJAnanuM gumAna to bahu bahu karyuM, paNa have e gumAnane aLaguM karIne ziSya banavAno vakhata AvI gayo che !' ane e AtmAnA avAjanA preya paMDitarAja vinamra jijJAsu banIne pelI gAthAno pATha karanAra sAdhvI pAse jaI pahoMcyA. dharmanI parama upAsikA e vRddha sAdhvI rAta-divasa apramattapaNe rahe ane jJAna, dhyAna ane dharmapAlanamAM potAnI sayaMmayAtrAne AgaLa vadhAre. ALasa ke IndriyanI vAsanAne to e pAse paNa TUkavA na de. e sAdhvInA mukha upara ramatA ahiMsA, saMyama ane tapanA teje jANe paMDitarAjanA aMtara upara kAmaNa karyuM. e sAthvImAM jANe emane mAtAnA darzana thayAM. haribhadra vinamra banIne vijJapti karI : " mAtA ! tame je gAthA thoDA vakhata pahelAM bolatAM hatAM, eno artha ane marma mane samajAvo!" saMsArathI virakta banela sAthvInuM aMtara paNa jANe A jijJAsu paMDitarAja tarapha putravAtsalyano bhAva anubhavI rahyuM. jugajugajUnA RNAnubaMdha jANe Aje jAgI UThaDyA hatA. sAdhvIe kahyuM : " mahAnubhAva ! AvI zAstravANIno artha ane marma samajavA mATe to tamAre amArA gurunI pAse javuM ghaTe. zAstravacanano artha karavAnA e ja sAcA adhikArI che. " ane haribhadranA aMtarane to have jANe sAcA jJAnanI Thesa vAgI gaI ane e These enA jJAnanA gumAnane utArI dIdhuM - jANe ko samartha maMtravettA gADIe viSadharanuM viSa nitArI lIdhuM ! paMDita haribhadranI jijJAsA evI adamya banI gaI hatI ke e rokI rokAya ema na hatI. ane e mATe e je mUla cUkavavuM paDe e cUkavavA taiyAra hatA. eTale tarata ja e guru jinadattasUrijI pAse Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] rAga ane virAga pahoMcI gayA ane sUrijIne pelI gAthAno marma ApavA vinavI rahyA. sUrijIe kahyuM : " mahAnubhAva ! Avu zAstrajJAna to sAdhujIvana svIkArI, dharmanI sAdhanA karyA vagara na maLI zake e mATe to saMsArano tyAga karavo ghaTe !" paNa have haribhadra pAchA paDe ema na hatA. eka bALakanA jevI saraLatAthI emaNe AcAryane pUchyuM : " sUrivara ! dharma eTale zuM ? ane enI sAdhanAnuM phaLa zuM ?" ' sUrijIe kahyuM : " bhadrapuruSa ! dharma be prakAranA : sakAma dharma ane niSkAma dharma ane enI sAdhanAnuM phaLa paNa be prakAranuM samajavuM : sakAma dharmanuM phaLa bhogavilAsanI sAmagrInI. saMpattinI ke svarganI prApti vagere. enAthI saMsAranA sukho to maLe, paNa saMsAra TUMko na thAya; AtmAnI mukti eTalI dUra ThelAya. ane niSkAma dharma (anAsakti)nuM phaLa eka ja ane te bhavaviraha. bhavaviraha eTale saMsArano viraha, muktinI prApti. mahAnubhAva, yathAruci ane yathAzakti dharmanuM grahaNa karo ! " ane haribha vinA vilaMbe ja vinamrabhAve kahyuM : " sUrivarya ! mane to bhavaviraha ja khape ! mane evA dharmanuM dAna karo !" guru paNa AvA suyogya paMDita ziSyano lAbha jANIne ati AhalAdita thayA. ane pelA vRddha sAdhvInA preya paMDita haribhadra sAcuM jJAna meLavavA muni haribhadra banI gayA. te divase dvija haribhadrano jANe navo apUrva dvijasaMskAra thayo ! haribhadrane dharmaputra tarIke svIkAra karanAra e dharmamAtAnuM nAma sAdhvI yAkinI. bhikSuNIsaMghanAM e vaDAM, eTale emanuM pada mahArAnuM. | muni haribhadra manomana e dharmamAtAno upakAra svIkArI rahyA, emane namI rahyA. paMDita haribhadra muni banIne jJAna-dhyAna-adhyayanamAM nirata banI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtajJatA D 27 gayA. eka bAju e jJAnadIpathI aMtarane ajavALe che, to bIjI bAju cAritranI jyotathI AtmAnA maLane ulece che. thoDA vakhatamAM to muni haribhadra mahAjJAnI banIne AcArya haribhadra banI gayA. ane e mahAjJAnIno jJAnarAzi vidhavidha zAstronI racanArUpe vizva samakSa rajU thavA lAgyo che. paNa have haribhadramAM jJAnanuM e gumAna nathI, vidyAnuM e abhimAna nathI. e to jema jema jJAnanA mArge AgaLa vadhe che, tema tema namra, ati namra ane vinamra banIne satyanI zodha karyA kare che. emanI vidyA have gumAnanuM sAdhana maTIne satyazodhananuM sAdhana banI gaI hatI. ane A badhI UMDI jJAnasAdhanA ane utkaTa jIvanasAdhanA vacce paNa, dharmamArga cIMdhIne potAnI upara apAra upakAra karanAra dharmamAtAne eka dI vIsaratA nathI; enuM sadA sarvadA e kRtajJabhAve smaraNa karyA kare ane potAnA jIvanasarvasvamAM mahAmUla zAstragraMthone aMte potAnI dharmamAtAnA RNano kRtajJatApUrvaka svIkAra karavAmAM ja e bhAre AtmasaMtoSa ane AnaMda anubhave che. potAnI jAtane oLakhAvavA mATe bIjo koI vizeSaNo have emane rucatAM nathI, evAM vizeSaNo to emane mAtra zabdajALa jevAM ja lAge che. ane eka kALe potAnI jAtane "kaLikALanA sarvajJa' tarIke oLakhanAra jANe potAnI e vRtti tarapha smitabhAve joI rahe che ! ane jema jema jJAnano unmeSa thato gayo tema tema e to chevaTe potAnI jAtane "satpamati " kahevAmAM ja AnaMda mAnavA lAgyA. e to pote racelAM zAstrone aMte potAnI jAtane kRtajJatApUrvaka oLakhAve che - "vinImadhinu " - Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] rAga ane virAga " yAkinI mahattarAnA dharmaputra " tarIke ! dhanya e dharmaputra ! dhanya e gharmamAtA ! ane dhanya e kRtajJatA ! * AvazyakanI TIkAne aMte prazastimAM AcArya haribhadrasUrijI pote ja lakhe che ke - __ " samAptA ceyaM ziSyahitA nAmAvazyakaTIkA / kRtiH sitAmbarAcAryajinabhaTanigadAnusAriNo vidyAdharakulatilakAcAryajinadattaziSyasya dharmato yaakiniimhttraadhrmsUnojyanaterIvAIdaridrazya | " - yAkinI mahattAnA dharmaputra, alpamati, AcArya haribhadranI A racanA che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIrAnI khANa alakApurI samI kosaMbI nagarI bhAre vaibhavazALI nagarI hatI. enI samRddhi ane dharmabhAvanA Adarza lekhAtI. vepAravaNaja ane hunnara udyogamAM paNa e nagarI bahu paMkAyelI hatI. e nagarImAM eka zreSThI rahe. vizAkhadatta emanuM nAma. jevA karmo zUrA evA ja dharmo pUrA. emanI saMpatti bahoLI, zAkha jabarI ane dezaparadezamAM emano vepAra cAlyA ja kare. jyAM juo tyAM emanA nAma para phUla mukAya. devadarzana, guruvinaya, zAstrazravaNa ane dharmapAlanamAM paNa e eTalA ja custa. badhuM cUke paNa dharma to vIsare ja nahIM. dharmathI ja sau sArAM vAnAM thAya, evI emanI dRDha zraddhA. ahiMsA, prANIdayA ane prabhuvacana to jANe emane prANathI paNa pyArAM. e mATe e haMmezAM jAgarUka rahe, jevo zeThano vyApAra-vyavahAra sAro cAlato, evo ja emano saMsAra-vyavahAra paNa sukhapUrvaka cAlyA karato, kuTuMbamAM, nAtamAM ane gAmamAM emanI AmanyA paLAtI. pAMcamAM emanuM pUchazuM rahetuM. paMcamAM emanuM sthAna hatuM. sau koI zANI salAha levA zeTha vizAkhadattanI pAse AvatuM. kALa kALanuM kAma karato hato. ene mana to koNa sukhI ane koNa duHkhI, koNa dhanapati ane koNa dhanahIna - badhAM sarakhAM. enuM cakra phare ane koI kuberabhaMDArI banI jAya to koI bhikhArImAM pheravAI jAya ! samayanA vArApherA to hamezAM AvA ja rahyA che. UgyA te Athame, AthamyA te pharI Uge ! zreSThI vizAkhadattano vakhata palaTAyo, ane sUraja Athamya divasa AthamI jAya ema emanuM bhAgya AthamyuM ane emanI lakSmI mAM pheravI gaI. dhanapati vizAkhadatta jotajotAmAM dhanahIna banI gayA. lakSmI gaI to gaI, paNa sAthe jANe pratiSThAne paNa kheMcatI gaI. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30rAga ane virAga zeThanI bharI bharI rahetI havelI have khAlI khAlI rahevA lAgI. raDyAkhaDyo leNadAra Ave to Ave, nahIM to koI kAgaDo ya pharake nahIM evo sUnakAra vyApI rahyo ! zeTha enA e hatA, emanI akkala-hoMziyArI, kuneha-kAbeliyata ane dharmaparAyaNatA paNa enAM ejada hatAMpaNa lakSmIdevI risAI gayAM hatAM ne ! vasu vinA nara pazu ! - dhananI pUjaka duniyAe tyAM dhana na joyuM ane jANe potAnI pITha pheravI lIdhI ! - vizAkhadatta vicAre che : " jyAM svajano che, snehIjano che, jyAM pAMcamAM pratiSThA meLavI che ane jyAM sukhasAhebI mANI che, tyAM have dhanahIna banIne rahevuM ucita nathI. parizramane mArge bhAgyanI ajamAyaza karavAnuM paNa ahIM na phAve; lokalAja ane jUnI AbarU ADe Ave ane ApaNo puruSArtha DhIlo paDI jAya. saryuM atyAre vatanamAM vasavAthI ! saMpatti ja jo cAlI gaI, to pachI sukhasAhyabI ane kuTuMbakabIlo kevo ! bhalo paradeza ane bhalo ApaNo puruSArtha ! zeThe thoDoghaNo paiso bhego karyo. enAthI kuTuMbanI AjIvikAnI thoDIka goThavaNa karI ane thoDuMka kariyANuM kharIda karyuM. ane eka divasa e potAnAM khaDiyA-poTalAM laIne UpaDI gayA paradeza tarapha. vajakara nagaranI nAmanA tyAre khUba hatI. je tyAM jaI mahenata Adare enA upara lakSmIdevI prasanna thayA vinA na rahe evI enI zAkhA ane evuM enuM nAma evA ja enA guNa. vajakara nagara sAce ja vajanA AkAranuM ( hIrAnI khANovALuM ) nagara hatuM. enA sImADAmAM hIrAnI ghaNI khANo hatI. aneka puruSArthI mAnavIo tyAM jaIne hIrA khodavAnA hunnaramAM potAnA bhAgyanI ajamAyaza karatA. vizAkhadane vajakara nagara tarapha prayANa AdaryuM. AzA emanA mArgamAM utsAhanAM phUla verI rahI. vakhata maLe ane utsAha jAge tyAre pravAsa, jarUra jaNAya tyAre Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIrAnI khANa [ 31 bhojana ane ArAma, rAta paDe tyAre koI gAmane goMdare dharmanuM ciMtana karatAM nidrA - A rIte vizAkhadattano pravAsa dhIme dhIme AgaLa vadhato hato. cAlatAM cAlatAM ene keTalAka pravAsIono bheTo thaI gayo. eka divasanI vAta che. sUrya madhyAhna vaTAvI cUkyo hato. bhojananI veLA vItI gaI hatI, peTano agni IdhananI rAha joI rahyo hato. eka gAmane sImADe, vizALa vRkSanI zILI chAyAmAM, vizAkhadatta khAvAnI taiyArI karavA lAgyo. enA sAthIoe to kyAranuM peTane bhADuM ApI dIdhuM hatuM. sAme bhojananI sAmagrI taiyAra paDI hatI ane vizAkhadatta koI UMDA vicAramAM UtarI gayo. ene thayuM. "kevo A pravAsa ane kevI A dhanalolupatA ! kevaLa cAla cAla ja karavAnuM ! na ISTadevanuM pUjana, na gurunuM darzana, na dharmanuM pAlana ! ane na koI saMtasAdhu ke atithi abhyAgatane bhikSA ApavAnI ! vakhata thAya ane pazu-paMkhInI peThe ekalA ekalA peTa bharI levAnuM ! AjIvikA ane dhana mATenA AvA ne AvA rajhaLapATamAM kyAMka A jIMdagI hArI na besAya !' khAvAnuM khAvAnA ThekANe paDyuM rahyuM ane vizAkhadatta jANe potAnA vicArone vAgoLavAmAM ja rokAI gayo. khAvuM ene jANe Aje harAma thaI paDyuM. e to pUtaLA jevo stabdha banIne besI ja rahyo. pravAsIo to joI ja rahyA : are, A vizAkhadattane Aje zuM thayuM che ? AvI vAta bIjAne kahyuM paNa zuM vaLe ? paNa Ama ne Ama jiMdagI hArI javAnA vicAre enI AMkhone AMsubhInI banAvI dIdhI. sAthIoe bahu bahu AzvAsana ApyuM ane vAraMvAra pUchyuM tyAre vizAkhadatte emane potAnA mananI vAta karI. ' pravAsIo bolyA : " bhAI, A pravAsa kaMI thoDo ja ApaNo AnaMda-pravAsa che ? ane ApaNe be TaMka khAIe chIe e kAMI thoDuM ja svAda mANavA ke moja uDADavA khAIe chIe ? A to bhAI, dehane dApuM ApavAnI ja vAta che. mATe zAMta thAo ane thoDuMka khAI lo. " Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] rAga ane virAga vizAkhadatte jamI lIdhuM ane rAta paDatAM ArAmathI tyAM ja UMghI gayo. besato ziyALo ! madharAte TADha vAvA lAgI eTale eNe oDhavAnuM levA mATe potAnA sAmAna tarapha hAtha laMbAvyo; paNa tyAM to kazuM ja hAtha na lAgyuM. jAgIne eNe AsapAsa joyuM to na maLe kariyANAnuM poTaluM ane na maLe potAno sAmAna ! ane pelA AzvAsana ApanAra pravAsIo paNa kyAM ya alopa thaI gayA hatA ! e AzvAsana moghuM paDI gayuM : daridranI rahIsahI badhI pUMjI harAI gaI ane vizAkhadattane lalATe upara Abha ane nIce dharatI bAkI rahyAM. paNa have rudana karyuM, hiMmata hAryuM ke nirAza thaye cAle ema na hatuM. eNe potAnA manane sAbaduM karyuM ane jema tema karIne e vajakara nagara pahoMcI gayo. tyAM eNe hIrAnI khANa khodavAnuM kAma zarU karyuM. haju bhAgyadevane prasanna thavAne vAra hatI. eTale kAma upara dhyAna ApavAmAM Akho divasa vItAvavA chatAM ene mAMDa peTapUratuM maLI rahetuM. kyAreka mana DhIluM paDatuM to e ene samajAvato : " atyAre khAvA ane rahevAnuM maLI rahe che e paNa zuM ochuM che ? Aje ATalo mArga maLyo che, to AgaLa vaLI kyAreka kismata yArI nahIM Ape ema zA mATe mAnavuM ? ' ane eno AzAtaMtu DhIlo na paDyo. eNe potAno puruSArtha vaNathaMbhyo cAlu rAkhyo. vajakara nagaranI hIrAnI khANonI najIkamAM eka bAvAjI rahe. emanuM nAma divAkara. loko emane yogI tarIke oLakhatA. rAnI parakhamAM ane khANomAMthI hIrA zodhI kADhavAnI vidyAmAM e yogI nipuNa lekhAtA. e bAbatamAM ghaNI emanI salAha levA paNa AvatA. vizAkhadattane dhIme dhIme yogI divAkarano paricaya thavA lAgyo. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAreka kyAreka e vizAkhadattanA kAmamAM vagara ApatA, tethI ene yogI tarapha bhAva thato gayo. vizAkhadattanI namratA, vinayazIlatA ane dharmapriyatA joIne divAkare enA tarapha vizeSa lAgaNI darzAvavA mAMDI. dhIme dhIme baMne vacce AtmIyatAnA tANAvANA vaNAvA lAgyA, divasamAM eka vAra maLIne nirAMte vAto na kare to emane cena ja na paDe ! eka divasa yogI divAkare lAgaNIbhInA svare zreSThI vizAkhadattane kahyuM mahAnubhAva, hIrAnI khANo khodAvatAM tamane je bhAre mahenata ane kaSTa uThAvavAM paDe che, te have mArAthI joI zakAtAM nathI. game tema karIne enuM nivAraNa karavuM joIe. 44 hIrAnI khANa ` 33 mAgI salAha paNa vizAkhadatte vinamra banIne kahyuM yogIrAja, paNa jyAM bhAgya ja evuM hoya tyAM mAnavI bicAro zuM kare ? bhAgya jAge tyAM lagI puruSArtha karavo ja rahyo - kyAreka to chevaTa nasIba UghaDaze ja evI dRDha AsthA rAkhIne ! ane mahenatathI kaMTALIe to kema kAma cAle ? siMha jevo siMha paNa jo sUI rahe to enuM bhakSya thoDuM ja enA moDhAmAM AvIne paDe che ? to pachI ame to koNa mAtra ? chatAM ApanI pAse koI bIjo mArga hoya to kRpA karIne batAvo ! huM taiyAra chuM. "" .. 44 divAkare vadhu lAgaNI batAvatAM kahyuM : bhAI, evo kAMIka upAya mArI pAse che eTale to huM vAta karuM chuM. tamArI namratA, bhaktiparAyaNatA ane preme mane paravaza banAvI dIdho che. huM tamArA upara khUba prasanna chuM. mArI vidyAsiddhi tamArA jevA dharmAtmAnuM duHkha dUra karavAmAM kAme nahIM lAge to pachI eno bIjo upayoga paNa zuM che ? jarA sAMbhaLo, mArA gurunI kRpAthI mane * dharaNIkalpa nAmanI vidyA prApta thaI che. ane e vidhAnA pratApe kaI dharatInA peTALamAM zuM zuM bharyuM che, e hastAmalakanI jema huM spaSTa joI zakuM chuM. 4 "1 jANe potAnA kathananI asara mApatA hoya ema divAkara vizAkhadattanI sAme joI rahyA. vizAkhadatta paNa mugdha banIne emanI vAta sAMbhaLI rahyo. " Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] rAga ane virAga yogIe potAnI camatkArI vAta AgaLa calAvI : " mArI e vidyAnA baLe, ahIM rahyo rahyo, huM dIvA jevuM spaSTa jANI zakuM chuM ke ahIMthI pUrva dizAmAM, traNa koza dUra, kAtyAyanI caMDikA devInuM maMdira AveluM che. e maMdiranA AgaLanA bhAgamAM moTo dhanabhaMDAra daTAyelo paDyo che - pUrA pAMcakaroDa soneyA jeTalo ! pUjana-yajanathI e devIne prasanna karIne e bhaMDAra tamane apAvavA huM icchuM chuM. tamArA jevA bhaktanuM bhaluM karavAno mArI pAse A mArga che; ane e mArga rAmabANa jevo acUka che. bolo taiyAra cho ne ?" zreSThI bicAro DaghAI ja gayo. kyAM atyAranI "Aja raLavuM ane kAla khAvuM' jevI daridratA, ane kyAM, jiMdagImAM jenI kalpanA paNa na karI hoya evA, pAMca karoDa sauneyA ? paNa enuM mana AvI vAtane sAcI mAnavAno inkAra karavA lAgyuM, enAthI puchAI gayuM ? " bhalA yogIrAja, e dhanabhaMDAra atyAra sudhI Ape kema tyAM ja rahevA dIdho ? ene Ape pote kema bahAra na kADhI lIdho ?" yogIe smita karIne kahyuM : " mahAnubhAva, tamArI zaMkA sAcI che - koIne paNa AvI zaMkA thAya; paNa ema thavAnuM kAraNa che. jarA mArI vAta sAMbhaLo. " zreSThI Azcaryamugdha banIne sAMbhaLI rahyo. divAkare potAnI vAta kahevA mAMDI : " gaMgA nadInI pAse Avela saravaNa nAmano nesaDo e mAruM mULa vatana. ame varSe brAhmaNa. mArA pitAnuM nAma jalaNa vipra. yuvAvasthAmAM. ja huM kusaMge caDI gayo ane mane aneka vyasano vaLagyAM. e vyasanoe mane gharacora banAvyo. mArAM AvAM apakRtyothI gusse thaIne eka vAra pitAjIe mane gharamAMthI kADhI mUkyo. mane to bhAvatuM hatuM ne vaidya kahyA jevuM thayuM. have mArA svacchaMdano Aro na rahyo. rakhaDato rakhaDato huM zrIparvata nAme sthAne jaI pahoMcyo. tyAM eka guphAmAM eka yogIne dhyAnamagna joIne huM emanAM caraNomAM besI gayo. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIrAnI khANa 1 35 yogI mArA upara prasanna thayA ane huM emano ziSya banI gayo. " " samaya jatAM mArA vinaya ane bhaktithI e yogI tuSTamAna thayA ane mane emanI keTalIka siddhio zikhavADavAnI kRpA karI. " A dharaNIkalpa vidyA paNa e mahAgurunI kRpAnuM ja phaLa che. paNa e vidyA ApatI vakhate gurujIe mane cetavaNI ApI ke " A vidyAno upayoga tArA potAnA svArtha mATe ke koI adharmI jIva upara upakAra karavA mATe karavAno nathI, ema karIza to tArI e vidyA lupta thaI jaze. avasare yogya supAtrane arthe ja eno upayoga karavo. " " gurunI e zikhAmaNa meM mAthe caDAvI ane huM ravAnA thayo. ane tyArathI atyAra sudhI yogya pAtranI rAhamAM e dhanabhaMDAranI vAta koIne na karI. Aje tArA jevuM dharmI supAtra maLavAthI e dhanabhaMDAra tane maLe evI mane bhAvanA thaI AvI che. " vizAkhadattane have kazuM pUchavApaNuM na rahyuM. enuM mana to jANe karoDo sonaiyAonA DhagamAM ALoTavA lAgyuM. saMpattie janmAvela sukhasAhyabI ane vaibhavavilAsanI kaMI kaMI zAkhAo upara enuM manamarkaTa kUdAkUda karI rahyuM. dhana AvatuM hoya ane te ya ATalI sahelAIthI ane karoDo sonaiyA jeTaluM vipula - to bhalA kone lobha na vaLage ? sonuM dekhIne jo munivara paNa caLatA hoya to A to dhanano arthI gRhastha mAtra ja hato ne ! ene thayuM ke kyAre vakhata pAke ane kayAre dhana maLe ? AvuM AkaDe madha to eNe kadI svapnamAM ya joyuM na hatuM. have vAra keTalI ? e to nata mastake yogI divAkaranI vAtano svIkAra karI rahyo. vAtano baMdha vALatAM divAkare kahyuM : " sArA kAmamAM so vighana, eTale zubha kAmane jaladI pAra pADyuM ja sAruM ! kAtyAyanI caMDikA devIne prasanna karavAnI pUjA sAmagrI laIne Aje madhyarAtrie ja ApaNe enA maMdira tarapha ravAnA thaIzuM. tame badhI sAmagrI sAthe taiyAra thaI rahejo. javAno vakhata thaze eTale huM ahIM AvIne tamane sAda karIza; mAro sAda sAMbhaLatAM ja tame AvI pahoMcajo. " vAtano ekajaladI pAra karIne Aje madhyarAtri taiyAra thaI eTale satra karavAnI nA thaIzuM. ahIM AvIne Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] rAga ane virAga pachI divAkare pUjApAmAM zuM zuM lAvavuM e samajAvyuM ane e potAne sthAne gayAM. vizAkhadatta to Aje harSaghelo thaI gayo hato. ene thatuM hatuM : enI sAta nahIM paNa sittera peDhInuM dAridra Aje phITavAnuM hatuM eNe badho pUjApo UMcI jAtano bhego karI lIdho - emAM kharca karavAmAM jarA ya lobha na karyo ! have to kyAre vakhata thAya ane kyAre UpaDIe, enI ja ene tAlAvelI lAgI. eka eka ghaDI jANe eka eka divasa jevI lAMbI thaI paDI ! vakhata zuM vIte ? Aje to enuM roma-roma dhananA vicArathI ja gherAI gayuM hatuM. dhananA lobhe enA vivekane paNa jANe AvarI lIdho hato. pote kevo pUjApo bhego karyo hato, evA pUjApAno artha zo hato, ane enAthI thatI pUjA kevI thavAnI hatI, enuM paNa eNe bhAna na hatuM. sUraja Athamyo, sata paDI, madhyarAtrIno vakhata thavA Avyo, ane yogI divAkara AvI pahoMcyA. vAto karatAM karatAM baMne caMDikAnA maMdire pahoMcI gayA. divAkare vizAkhadattane kahyuM : " have ApaNo samaya thaI gayo che. ApaNe ApaNuM kAma jaladI pUruM karavuM joIe. tame aMdara jaIne devI kAtyAyanInuM pUjana karo. huM maMdiranA bAraNA pAse maMDaLa AlekhI enuM pUjana karIne ApaNA kAmanI taiyArI karuM chuM. " yogI bahAra rahyA ane vizAkhadatta maMdiramAM pravezyo. paNa maMdiranuM aMdaranuM dRzya joIne zreSThI to stabdha ja thaI gayo. enuM aMtara jAgI UThyuM. ane e vicAramAM UtarI gayo. ene thayuM ? kyAM samagra vizvanuM kalyANa karanArI strIzakti svarUpa devI ane kyAM pazu ane narano bali lenArI pracaMDa, bhayaMkara, bIbhatsa A kAtyAyanI caMDikA ? ' enuM mana pokArI rahyuM : " AvI hiMsaka devInuM huM pUjana karuM ? kyAM mAro deva ? kyAM mArA guru ? ane kyAM mAro dharma ? ahiMsA, dayA ane karuNAno vratadhArI huM Aje dhananA lobhe A zuM karavA taiyAra thayo chuM ? dhananA lobhe huM kArya-anArya, dharma-adharma, ahiMsA-hiMsA e Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIrAnI khANa ` 37 badhuM ja vIsarI gayo ? nA, nA, AvuM pApanuM dhana mAre na khaMpe ! saryuM AvA dhanathI ! bhalo huM ane bhalI mArI ridratA !' ane e doDIne ekIzvAse jANe pAchaLa koI preta paDyuM hoya ema maMdiranI bahAra nIkaLI gayo. pachI yogI pAse AvIne potAnA mananI vAta eNe kahI saMbhaLAvI : - divAkarajI, tame yogI thaIne mane Ave mArge laI AvyA ? Avo adharma tame mAre hAthe AcarAvavA iccho cho ? paNa emAM tamAro zo doSa ? lobhiyA hoya tyAM dhutArA dhUtI jAya to emAM dhutArAno zo vAMka kADhavo ? mArA lobhe ja mane kumati sujhADI ane kumArge doryo ! pAMca karoDa sonaiyA kaMI rastAmAM rajhaLatA paDyA na hoya, eTaluM ya huM na samajI zakyo ! lobhe mArI buddhine ja baherI banAvI dIdhI hatI. paNa have mArA dharme mane mArga batAvI dIdho che. tame tamArA mArge jAo ane mane mAre mArge javA do. ApaNA mArga have kAyamane mATe judA paDe che. +9 64 paLavAra to yogI A sAMbhaLI rahyo; paNa e have AvI vAto mATe taiyAra na hato. potAnA zikArane Ama chaTakI jato joIne e rAtopILo thaI gayo. mULa vAta Ama hatIH yogIno svAMga sajIne pharatA e bAvAjI divAkarane kAtyAyanI caMDikA devIne eka narabala caDhAvavAnI pratijJA hatI. e pratijJA pUrI kevI rIte thAya enI e hamezAM ciMtA karyA karatA. evAmAM emane A bhalo-bhoLo zeTha bheTI gayo. eTale e potAnuM kAma pUruM karyA vagara ene choDe ema na hato. Avo batrIzalakSaNo nara bIje kyAM maLavAno hato ? eNe AMkhone lAlacoLa karIne ane caherAne vikarALa banAvIne bihAmaNe svare vizAkhadattane kahyuM : " beTamajI, pAMca karoDa sonaiyA ema rastAmAM thoDA paDyA hatA ke cAlI nIkaLyA'tA upADI levA ? mAthuM Ape e mAla jame. have to tamAruM mAthuM vadherIne kAtyAyanI caMDikAnA caraNomAM mUkye ja chUTako Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 | rAga ane virAga che ! A duniyAmAM tamArA so ye varSa pUrA thaI gayAM samajo tamAro A loka to jANe bagaDyo; paNa have paraloka sudhAravo hoya to ISTadevanuM smaraNa karI lo ane jaladI taiyAra thaI jAo ! devI tamArA bhoganI AturatApUrvaka rAha joI rahyAM che. have vilaMba na karo !" vizAkhadatta samajI gayo ke mAmalo jIva-saTosaTano che, ane have emAMthI bacavuM muzkela che. vizAkhadatta potAnA kamotanI rAha joI rahyo ! vizAkhadattanI motanI paLo gaNAtI hatI. yogI divAkara potAnI kAmanA pUrI thavAnA AnaMdamAM khaDakhaDATa aTTahAsya karI rahyo hato : "he devI ! he mAtA ! Aje tAruM RNa huM adA karI zakIza. kevo batrIza-lakSaNo nara maLI gayo ! jagadaMbA ! e paNa tArI ja kRpA ! have vilaMba nahIM karuM mA !" divAkare AnaMdamAM matta banIne pharI aTTahAsya karyuM. enA paDaghA AkhA maMdiramAM gAjI rahyA. vIjaLInA jevI camakatI dhAradAra charI enA hAthamAM toLAI rahI : hamaNAM vizAkhadattanA deha upara paDI ane hamaNAM badho khela khalAsa ! vizAkhadattanI AMkhe aMdhArA AvavA lAgyAM ! motane ane vizAkhadattane jANe vetanuM ja cheTuM rahyuM : A charI paDI ke paDaze ! maMdiramAM paNa jANe stabdhatA vyApI rahI. yogIe charIne chello vega ApavA hAthane sAbado karyo. paNa are ! A zuM ? e hAtha ema ja kema toLAI rahyo ? jarA ya casake kAM nahIM ? yogI ane zreSThI banne vismita banIne joI rahyA : joyuM to eka saumya chatAM kadAvara puruSe. aNIne vakhate, divAkaranA hAthane potAnA hAthathI majabUta rIte pakaDI lIdho hato; ane ema karIne eNe divAkaranI badhI bAjI dhULamAM meLavI hatI ! Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIrAnI khANa 39 yogI zaramiMdo banIne moM pheravI gayo. zreSThI vizAkhadatta e navA puruSanA caraNone vaMdI rahyo ne bolyo : " paropakArI puruSa, Apa ? " dhana nAmanA e puruSe eTaluM ja kahyuM : " mahAnubhAva ! huM eka zramaNa chuM. mArA hAthe eka mahAdoSa thayo; ane e mATe mane mArA gurudeve pArAciMtaka " nAmanuM mahAprAyazcitta ApyuM, e prAyazcittane pUruM karavA huM mathI rahyo chuM. " mArA hAthe thayela e mahAdoSanA prAyazcittano eka aMza Aje pUro thayo; eTale aMze huM kRtakRtya thayo. A kRtyathI jema tamAruM kalyANa thayuM tema mAruM paNa kalyANa thayuM. " mahAnubhAva, tame hIrAnI khANane zodhAvI rahyA cho, paNa huM tamane tamArA zAzvata hIrAnI khANa batAvavA Avyo chuM. e hRdayamAM che. bahAranA hIrA to tamAruM duHkha vadhAraze. hRdayamAM je dharmarUpI, karuNArUpI, maitrIrUpI hIrAnI khANa che, ene khodo ane hIrA meLavo ! " vizAkhadatta e puruSanAM caraNomAM mUkI rahyo." * koI rAjAne pratibodhavA jevA mahAna kAryathI pAra paDe evuM prAyazcitta. * kathAratnakozane AdhAre Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvano AnaMda pacIsaso varSa pahelAMnI A vAta che. dazArNa dezano rAjA dazArNabhadra nyAyI, prajAvatsala, zIlasaMpanna ane dharmapremI hato. lokakalyANa mATe prajAnuM pAlana ane AtmakalyANa mATe dharmanuM pAlana - e be cakro upara eno jIvanaratha cAlato hato. e saMtoSI hato, sukhI hato ane zAMtino cAhaka hato. bhagavAna mahAvIranA dharmoddhArano maMtra rAjA dazArNabhadra upara kAmaNa karI gayo. e bhagavAna mahAvIrano parama upAsaka ane parama bhakta banI gayo. bhagavAnanA dharma pratye e aMtaranI AsthA dharAvato; ane bhagavAnanA jIvananI, emanA upadezanI ne emanA dharmoddhAranI vAto te khUba bhakti pUrvaka sAMbhaLI raheto. koI zraddhALu bhagavAnanAM darzana karyAnI ke emanA zrImukhe dharmazravaNa karyAnI vAta karatuM ane rAjA dazArNabhadranuM hRdaya gadgadita thaI jatuM, lAgaNInA bhArathI dravI jatuM. enuM mana to jANe mAkhaNano piMDa ja joI lo. rAjAne ahoniza thayA karatuM ? " kyAre bhAgye jAge ane kyAre bhagavAnanA pavitra caraNothI A bhUmi pAvana thAya ? emanI caraNarajathI A jIvana kyAre kRtakRtya thAya ?' cAtaka jema meghanI rAha jue ema rAjA dazArNabhadranuM aMtara bhagavAnanA AgamananI rAha joI rahyuM, bhagavAnanA darzana mATe jhaMkhI rahyuM. e madhurI AzAmAM ne AzAmAM divaso vitatA cAlyA. - ane eka divasa e AzAnA choDane saphaLatAnAM puSpo khIlI UThyAM. rAjakAjamAM gUMthAyelA rAjavIne eka divasa vanapAle vadhAmaNI ApI : " svAmI ! ApanA rAjyamAM dazArNakUTagiri upara, zramaNa bhagavAna mahAvIra samosaryA che. " rAjAnuM aMtara AnaMdathI nAcI UThyuM. e tyAM rahyA rahyA bhagavAnane bhAvapUrvaka vaMdI rahyA. emane lAgyuM ke Aje to mAre mo Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvano AnaMda [41 mAgyA meha varasyA ! rAjA dazArNabhadra vicAre che : " jIvananA A mahAdhanya avasare huM zuM karuM ? svAmI to trilokanA nAtha che. emanuM svAgata huM zI rIte karuM ?" rAjAnA aMtaramAM bhaktinAM pUra UmaTyAM. e pUra khALyAM khALI zakAya ema na hatAM. emaNe rAjamaMtrIne ane rAjakarmacArIone satvara bolAvyA. emane thayuM : " AvA parama AnaMdanA avasare AkhI nagarI AnaMdamAM taraboLa bane to kevuM sAruM ! ' ane emaNe nizcaya karyo, : 'mArA rAjyanI sarva prajA ane zobhA sAthe huM AvatI kAle prAtaHkALe bhagavAnane vaMdanA karavA jaIza.' rAjAjIe maMtrIone sUcanA ApIH " maMtrIrAja, jojo, prabhunA svAgatamAM kazI vAtanI UNapa, kazI vAtanI khAmI ke kazI vAtanI khoDa na rahe. Aje Avyo che evo avasara vArevAre Avato nathI. Aja to ApaNI jAtane ane ApaNI sarva saMpattine dhanya banAvavAnI ghaDI mahApuNya AvI maLI che ! " paLavAra rAjA lAgaNInA vegamAM cUpa rahyA. pachI emaNe potAnI vAta AgaLa calAvI, " ApaNA rAjyanI ane prajAnI sarva zobhA tyAM hAjara thAya ane ApaNe e mahAprabhunuM evuM svAgata karIe ke enA madhura smaraNomAM ApaNAM aMtara cirakALa sudhI AnaMda anubhavyA kare. bhAre AnaMdano A avasara che ! AnaMda AnaMda prasarI rahe eTale ApaNe kRtArtha thayA. " sUyasti thayo ane ADI mAtra rAta ja rahI. paNa aMtaranI utsukatA ane AnaMdanI helImAM e rAta jANe amApa banI gaI ! AnaMdamagna rAjAjInuM aMtara to mAtra eka ja ciMtavana karI rahyuM hatuM : " kayAre prAtaHkALa thAya ane kyAre sarva zobhA sAthe huM prabhunA caraNomAM upasthita thAuM ? ' rAta paNa vItI gaI. prabhudarzane javAno samaya thaI gayo. rAjyanI tamAma sAmagrI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 | rAga ane virAga emAM hAjara thaI gaI. gajadaLa, hayadaLa, rathadaLa ane pAyadaLa e caturaMgI senA bhAre bhabhakabharyA sAja sajIne tyAM khaDI hatI. rAjamaMtrIo, nagarazreSThIo, rAjarANIo, nagaravadhUo ane prajAjano vaibhavazALI veSabhUSA sajIne AvI pahoMcyA hatAM - jANe dharatIe svarganI zobhA dhAraNa karI hatI ! rAjamArgo abila-gulAla ane puSponA puMjothI maghamaghI UThyA hatA. gaganamaMDaLa dhajA-patAkA ane toraNothI dedIpyamAna banI gayuM. hatuM. vAjiMtronA madhura ninAdo cAre kora relAI rahyA hatA. prayANanI ghaDI AvI cUkI ane bahumUlA alaMkArothI zobhAyamAna rAjahastI upara ArUDha thaIne rAjA dazArNabhadra AvI pahoMcyA. devone ya durlabha evuM e dRzya hatuM. jANe koI cakravartI ke devarAja iMdra pote, potAnA sarva ADaMbara sAthe. vanakIDAe saMcaratA hoya evuM bhavya e dRzya hatuM ! AnaMdanI eka kikiyArI karIne rAjahastIe paga upADyo; ane jANe AkhA samAraMbhamAM eka ja AtmA hoya ema AkhI mAnavamedanI tAlabaddha rIte AgaLa vadhavA lAgI. Dagale Dagale rAjA dazArNabhadranA AnaMdamAM bharatI AvavA lAgI. e manamAM uccAre che : " prabhu, Aja huM kRtakRtya thayo; dhanya thayo !" ane e svAgata-mahotsava AgaLa ne AgaLa vadhavA lAgyo. mahotsavanuM AvuM vaibhavazALI ane AvuM dedIpyamAna svarUpa nihALIne rAjAno AnaMda atiAnaMdamAM pariNamato gayo. AnaMdanA atirekamAM rAjAne garva Upajyo. e khumArIthI vicArI rahyo, " bhalA, trilokanAtha tIrthakara bhagavAnanuM AvuM divya svAgata koIe karyuM haze kharuM ? prabhunA bhakta to moTA moTA rAjAo che, paNa koIe AvuM svAgata karyuM hoya e jANyuM nathI. kharekhara, meM Aja addabhuta kAma karyuM, apUrva kAma !' jANe kuMdana upara kathIrano DhoLa caDato hoya ema rAjAjInI bhakti upara garvano Acho-pAtaLo raMga caDavA lAgyo. emane potAne ja potAnI bhaktinI apUrvatA bhAsavA lAgI ! manomana potAnI jAtane potAnAthI ja zAbAzI apAI gaI ! Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvano AnaMda [43 pachI to AnaMdanuM sthAna garve laI lIdhuM ane rAjAjI ciMtavI rahyA : " bhalA, potAnA ArAdhyadevanuM AvuM svAgata vizvamAM koIe kayAre ya karyuM haze kharuM ? nA, nA ! kharekhara, mAruM A svAgata asAdhAraNa che, apUrva che, advitIya che, ajoDa che.' paLabhara to rAjAjIne garvasamAdhi lAgI gaI. pachI pAchA e vicAravA lAgyA, " kevuM apUrva svAgata ! AvuM to na bhUto na bhaviSyati, A svAgata ane A bhakti AgaLa to devo ya zI visAtamAM ! kharekhara mAruM A svAgata to vizvamAM apUrva tarIke amara banI jaze ane devarAja Idra ke cakravartInA momAM paNa AMgaLI nakhAvI deze !' dhIme dhIme AnaMdanA sthAne garvano kepha rAjAjInA aMtaramAM vyApI gayo. rAjAjInI bhakti jANe vibhaktimAM pariNamavA lAgI; paNa rAjAjIne enuM bhAna atyAre kyAMthI hoya ? ane e rIte rAjA dazArNabhadra prabhu mahAvIranA caraNomAM AvI pahoMcyA. prabhune vaMdana karIne parSadAmAM beThA. huM prabhunAM sAkSAt darzanano AnaMda kaMI ocho na hato, paNa e AnaMdanA caMdrane jANe atyAre garvano rAhu grasI rahyo hato ! rAjAnA aMtaramAM bajI rahelI AnaMdanI madhura baMsI upa garvanA dhaDAkAo potAnuM varcasva jamAvI beThA hatA ane e baMsInA sUrone bharakhI jatA hatA. rAjA potAnA svAgatanI apUrvatAnA garviSTha khyAlamAM magna banIne beTho hato, ane taLAve jaIne mAnavI tarasyo pAcho Ave ema prabhudarzana pachI dharmasudhAnuM pAna karyA vagara pAchA AvavuM paDe evI sthiti sarjAtI AvatI hatI. koI e sthitine nivAre ? koNa e sthitine nivAre ? devonA rAjA indra sabhA bharIne beThA hatA. emane vicAra Avyo : " bhalA, Aje kaMdana kathIra banavAmAM kAM AnaMda anubhave ? sonA jevo rAjA darzANabhadra Aje potAnI jAtane mATImAM kAM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jJarAga ane virAga - ragadoLe ? zuM garva, abhimAna ane ahaMkAranAM mAThAM phaLa enA khyAlamAM nahIM hoya ? enI bhakti ane eno AnaMda Aje sarvanAzanA mukhamAM javAnI taiyArImAM che - zuM enu ya ene bhAna nahIM hoya ? zuM janmabharanI bhaktine Ama paLavAranA garvamAM vilIna thavA daI zakAya? nA, nA, Ano ilAja to karavo ja ghaTe ! ' ane devarAja iMdre nizcaya karyo, bhAre alaukika ThATha sAthe svayaM prabhu mahAvIranAM darzane javAno! rAjA dazArNabhadra to hajI ya, prabhunI samIpa hovA chatAM, garvanI mALAnA maNakA pheravI rahyo hato, ane potAnA svAgatanI apUrvatAnA kephamAM masta banyo hato ! AnaMdarUpI dUdhanA mahApAtramAM garvarUpI eka biMdu paDIne ene nakAmuM karI mUkavAnI taiyArImAM hatuM ! rAjA gamizrita AnaMdamAM vicAramagna beTho hato, tyAM AkAza AkhuM duMdubhinAdathI guMjI UThyuM. parSadA AkhI stabdha banIne joI rahI. rAjAdazArNabhadra paNa vicAranidrAmAMthI jhabakI gayo ane e AkAza tarapha mITa mAMDI rahyo. rAjAjIe ane bIjAoe joyuM ke AkAzanA paTAMgaNamAM to varNavI na zakAya ane jotAM jotAM paNa dharapata na thAya evuM svAgata racAIne bhUmi tarapha AvI rahyuM hatuM. devarAja iMdranA eka eka airAvatanI zobhA AgaLa vizvanI sarva zobhA nagaNya banI jAya ! zI e mahotsavanI zobhA ! ane zuM apUrva svAgata ! AkAzamAM apAra megha UmaTyA hoya ema asaMkhya hAthIo UmaTyA hatA; ane eka eka hAthInI zobhA na varNavI zakAya evI adbhuta, apUrva, ajoDa banI hatI. eka juo ane eka bhUlo ! rAjA dazArNabhadra to A zobhAnI apUrvatAmAM potAnI apUrvatA ja kSaNabhara vIsarI gayA; jema jema badho ThATha jotA gayA tematema apUrvatAno gumAnI vicAra manamAMthI cAlyo gayo. iMdranA bhavya svAgatathI rAjAnA aMtaramAM vyApeluM garvanuM viSa dhIme dhIme UtaravA lAgyuM. . rAjAne thayuM : re, huM kevo bhUlyo ! mArA AnaMdanA caMdrane meM mithyA garvathI kalaMkita karyo ! ane te paNa jenA nAma para ahaMkArane Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvano AnaMda ] 45 tyAgIne AtmAno uddhAra karavAno hoya evA prabhunA ja nAma para meM mArA AtmAne malina banAvyo !' rAjAjInuM mana vadhu aMtarmukha banyuM. dhIme dhIme emAM AtmabhAva ane AnaMdanI saravANIo vahevA lAgI. emaNe potAnI jAtane ja jANe prazna karyo : " meM mArA svAgatane apUrva kahyuM, ajoDa mAnyuM, advitIya lekhyuM ! huM kevo mUrkha ! bhalA, kyA jJAnanA baLe meM e garva dhAraNa karyo ke AvuM svAgata to na bhUto na bhaviSyati ? kyAM mArI alpazakti ane kayAM mArI nirbaLa kalpanAo ! khare ja, huM prabhucaraNa pAmyA chatAM AkhI bhIMta bhUlyo ! ane dhIme dhIme rAjAjInA aMtaramAMthI garvanuM badhuM ya viSa dUra thaI gayuM. pachI to rAjAjIe vicAryuM : "Aje meM apUrva kArya karyAno garva karyo. e garva to bhale nAza pAmyo, paNa have kaMIka evuM apUrva kArya karavuM ja rahyuM. je kArya IMdra jevo Idra paNa na AdarI zake; ema thAya to ja mAruM A jIvana ane prabhudarzana kRtArtha thAya.' ane rAjA dazArNabhadra sadAne mATe bhagavAnanAM caraNamAM potAnuM sthAna svIkArI lIdhuM. emanA aMtaramAM AnaMda AnaMda vyApI gayo. + devarAja indra ane samasta parSadA rAjA dazArvabhavanA A apUrva kAryane prazaMsI rahyAM. abhinaMdI rahyAM, abhinaMdI rahyAM. apUrva kArya ! koI devane paNa azakya ! kharekhara apUrva ! IdranI apAra Rddhi joI rAjA dazArNabhadrano apUrvano garva gaLI gayo ane dazArNabhadrano tyAga joIne Idradeva acaraja anubhavI rahyA. koI kavie e prasaMganI prazasti gAI ke - deza dazAraNano dhaNI, rAya dazArNabhadra abhimAnI re ! IdranI Rddhi dekhI bujhiyo, saMsAra tajI thayo 'jJAnI re ! - mada ATha mahAmuni vArIe. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka laliga bIjamAMthI vRkSa pAMgare ema mahAna AcArya haribhadranI jJAnasAdhanA ane jIvanasAdhanA vizALa vaDalAnI jema vistarI rahI hatI. bhalabhalA vidvAnanuM dila DolAve evA dharmagraMtho racAtA jatA hatA. satyanI zodhe e e graMthono AtmA hato. sAruM te mAruM ane sAcuM te mAruM, e enI zikhAmaNa hatI. AtmAne pAvana kare evI e jJAnagaMgA ! Akho deza emanAM vakhANa karI rahyo hato. ane emanI jIvanasAdhanA paNa bhalabhalAnuM mana mohI le evI hatI : zuM e tyAga, zuM e jAgRti, ane zuM e nirIhatA ! mAnavIne hoMze hoMze caraNasparza karavAnuM mana thAya evuM hRdayasparzI e cAritrya. sUrijInA dharmopadeza kaMIka mAnavIone dhamabhakta banAvI dIdhA hatA. kaMIka AtmAono uddhAra karyo hato. ane kaMIka jijJAsuonI jijJAsAne saMtoSIne emane dharmane mArge vALyA hatA. emaNe saikAothI rUMdhAyelI lokasevAnA mArga mokaLo karyo hato, lokasevAne AtmavikAsanA eka sopAnanuM gaurava apyuM hatuM. ane e rIte dharmamArgamAM lokasevAnI pratiSThA karI hatI. sUrijInA dhamapadezanI preraNA meLavIne aneka bhAvikajano dharmanuM ane lokasevAnuM anusaraNa karavA lAgyA hatA ; ane dharmanI jANe e vakhate lahANa thavA lAgI hatI. ' sUrijInA upAsakomAM e laliga nAme zrAvaka. jevo ene dharma upara prema evI ja ene guru upara AsthA. guruvacanane e sadA zirodhArya kare ane gurunI sevA mATe sadA tatpara rahe. enI sthiti sAva sAmAnya : Aje raLe ane kAle khAya evI ! ane kyAreka to daridratA evI ugra rUpe dekhAya ke atrane ane dAMtane vera jevuM thaI jAya ! Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka laliga [47 kuTuMbanuM poSaNa kevI rIte karavuM ane saMsArano vyavahAra kevI rIte nibhAvavo enI to ene covIsa kalAka ciMtA rahyA kare. bicAro divasa Akho mahenata karyA kare ane potAno ane kuTuMbano nirvAha karavA mATe bhAre parizrama uThAvyA kare. ane chatAMya peTa pUratuM maLI rahe to mahAbhAgya ! koI kaheze amuka kAma karavAthI lAbha maLaze to laliga taiyAra. vaLI koI kaheze ke A vepAra karavAmAM ghaNo phAyado thavAno, to e potAnI badhI zakti enI pAchaLa lagAvI de. paNa bhAgya jyAM cAra DagalAM AgaLa ne AgaLa ja hoya tyAM enI eka paNa kArI na phAve ! Ama bhAre bhIMsa vacce enuM jIvana cAlatuM; chatAM enI dharmazraddhA, gurabhakti ane puruSArtha karavAnI TevamAM jarAya ochapa na AvI UlaTuM, jema jema bhAgya avaLuM thatuM lAgatuM tema tema, emAM jANe bharatI AvatI, ane nirAza ke bhagnAza thayA vagara ja e potAnA prayAso cAlu rAkhato. mahenata karavI ApaNuM kAma; pachI bhAgyane karavuM hoya te bhale kare. vaLI enI sthiti bhale daridra hatI, paNa enuM dila daridra na hatuM. e to dariyA jevuM vizALa hatuM. enA manamAM to kaMI kaMI manoratho jAgatA, ene pUrA karavA kyAMnA kyAM uDavAnA koDa UThatA. Ama ne Ama kALa vaheto rahyo. paNa eka vakhata enI zraddhA, bhakti ane puruSArtha parAyaNatA saphaLa thaI, ane enA bhAgyanuM pAMdaDuM pharavA lAgyuM. dhIre dhIre laligano vepAra jAmavA lAgyo. dhIme dhIme lakSmIdevInI prasannatA vadhavA lAgI. ane eka kALa evo Avyo ke laliganI moTA zrImaMta tarIke ane moTA vepArI tarIke badhe khyAti prasarI gaI. chatAM laliMganuM mana dharmabhAvanAthI ke puruSArthathI vimukha na thayuM. e tarapha to enuM mana evo ne evo ja Adara dharAvatuM rahyuM. have to ene thatuM ke sevelA manorathone huM kevI rIte saphaLa karuM ? dhana hatuM ane manoratho paNa hatA. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 m rAga ane virAga dhIme dhIme e dhanano pravAha satkAryo tarapha vALavA lAgyo. * * lallige sAMbhaLeluM ke dharma pustako lakhAvavAM e puNyanuM kArya che. ene thayuM H e mArge mArI lakSmIne sArthaka kAM na karuM ? ane enA guru ribhadrasUrijI to bhAre vidvAna ane prakhara zAstravettA tema ja samartha zAstrakAra hatA. emano ghaNo samaya to zAstronuM sarjana karavAmAM ja jato. lige haribhadrasUrinA zAstrasarjananA kAryamAM mokaLA mane dravya kharcavA mAMDyuM. emAM jema vadhu dravyano sadupayoga thAya ema e potAnI jAtane ane potAnI lakSmIne kRtArtha mAnavA lAgyo. ene thatuM H tIrthaMkaranA abhAvamAM emanI vANI ja ApaNane dharmano sAco rAha batAve che, eTale e vANInuM jatana karavuM ane enuM sarjana karAvavuM e pratyeka zramaNopAsakano dharma lekhAya. A rIte laliMganI bhAvanA UMcI ne UMcI vadhatI jatI hatI. eka bAju dhananI vRddhi thatI to bIjI bAju navAM navAM satkAryo karavA tarapha enuM mana doDavA lAgatuM, eka veLA ene khabara paDI : zAstrasarjananA kArya mATe AcArya mahArAjane divasano samaya ocho paDe che ane e mATe rAtrino upayoga karyA vagara dhAryuM kAma pAra pADavuM zakya nathI. paNa paMcamahAvratanA dhArI sUrijI rAtrinA vakhate prakAzano upayoga paNa kevI rIte karI zake ? : A vAta liMganA manamAM rAta-divasa ciMtAno viSaya banIne beThI. ene thayuM H koIka evo upAya maLI Ave, ane sUrijIne mATe upAzrayamAM nirdoSa prakAzanI vyavasthA huM karI zakuM ! bhale ne emAM game teTaluM kharca thAya. ekavAra lalliMganA jANavAmAM AvyuM ke amuka pradezamAM eka prakAranuM viziSTa ratna maLe che, ane e ratna rAtre dIpakanI jema prakAza ApI zake che. pachI to vAra ja zI hatI ? ane vicAra paNa vadhAre kyAM karavAno hato ? kAma thatuM hoya to paisA to moMmAMgyA taiyAra hatA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNopAsaka lalliga H49 } ane eka divasa lalige e mahAmUluM ratna lAvIne guru mahArAjanI sevAmAM dharI dIdhuM ethI upAzrayano khUNo, dIpakanA prakAzanI jema, jhaLahaLI UThyo ane e prakAzamAM haribhadrasUrijInuM zAstraracanAnuM kAma vegapUrvaka cAlavA lAgyuM. lalligane potAnuM jIvana kRtArtha thayuM lAgyuM. bahumUlA ratnanI jema laliganI bhAvanAno prakAza sarvatra prasarI rahyo. laliganI bhAvanAne loko prazaMsI rahyA. AcArya haribhadrasUrinI dhamadazanA jANe sUtelA AtmAone DhaMDhoLIne jAgRta karatI hatI. emanI zAstravANI kaMIka saMtapta AtmAne zAMtino mArga batAvatI, samabhAvane mArge preratI ane dharmakAryo karavAnI Urmi jagAvatI. - laliganI bhAvanAmAM to uttarouttara bharatI ja AvatI rahI hatI. e to eTaluM ja vicArato hato ke A saMjogo ane A saMpatti maLI che, to eno jeTalo lahAvo levAya eTalo laI levo. Avo dharma Avo sadguruno saMjoga vArevAre maLato nathI. eka veLA sUrijI pAsethI eNe Atithyano mahimA sAMbhaLyo, ane enuM mana e mArge doDavA lAgyuM. dhIre dhIre enuM rasoDuM pahoLuM thatuM gayuM. ane jeTalA vadhu atithi Ave eTalo ene vadhu AnaMda thavA lAgyo. saMpatti to hatI ja, emAM bhAvanAno vega bhaLyo, pachI to zI vAtanI khAmI rahe ? paNa have to ATalA atithi paNa laligane saMtoSa na thato. enuM mana to vadhu ne vadhu mATe jhaMkhyA karatuM. atithi to AMgaNe padhArelA deva ! eka veLA ene thayuM ? bhojana veLAe ApaNe jamIe ane gAmanuM koI paNa mAnavI bhojana vagara rahe. to eno doSa ApaNe zire Ave. guru mahArAje samajAvyA pramANe to chatI zaktie kAma na karavAthI, ApaNane vayaticAra ja lAge ne ? . ane eNe bhojana veLAe gAmanA ane paragAmathI AvatA sau Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] rAga ane virAga koI atithio-abhyAgato ane sAdhu saMto mATe potAnA gharanAM dvAra ughADAM mUkI dIdhAM. je koI Ave te ene tyAM AhAra ane Adara pAmavA lAgyA. paNa pachI to A paNa ene ochuM lAgyuM hoya ema bhojanaveLAe dAMDI pITavAmAM AvatI; ane sau koIne bhojanane mATe AmaMtravAmAM AvatA. gAmane pAdarathI koI paNa atithi bhUkhyo na jAya e zramaNopAsaka lalliganuM jIvanavrata banI gayuM. potAnA guru gocarI pAme ane bIjA koI bhUkhyA rahe to e barAbara na lekhAya. guruno upadeza enA aMtaramAM soLekaLAe khIlI UThyo. have to lalliMganA makAne, bhojanaveLAe dararoja seMkaDo mAnavIo bhegAM thavA lAgyAM. bhAre bhIDa tyAM jAmavA lAgI. paNa jyAM manamAM bhIDa na hatI tyAM A bhIDanI zI ciMtA ? UlaTuM e to harSanuM sAdhana banI rahetI. Ama dhIre dhIre lalliganuM AMgaNuM jANe atithigRha ja banI gayuM. saune tyAM samabhAve, AdaramAna sAthe, bhojana maLatuM. 46 bhojana karIne tRpta thayelA mANaso lalligane duvA detA, to lalliga namratApUrvaka kaheto ke A badho pratApa gurunI kRpAno ane emanA dharmabodhano che. guruno mArA upara A moTo upakAra che. ane jamanArAo saMtuSTa thaIne guru hirabhadranI pAse jaIne " ghaNuM jIvo bhavavirahasUri evo jayajayakAra uccAratA. .. javAbamAM sUrijI paNa evo AzIrvAda ApatA. 5 19 tamane bhavirahano lAbha thAo ! ! ' bhAvika laliganAM netro A dRzya joIne AMsubhInAM banatAM. ene potAnuM jIvana ane dhana kRtakRtya thayuM lAgatuM ! sau koI laliganA A dharmapremane ane Adarza Atithyane prazaMsI rahetAM, namana karatAM. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcitta vIra vanarAja gujarAtano moTo rAjA thaI gayo. vanamAM e jakhyo ane vanamAM ja moTo thayo eTale e vanarAjanA nAmathI jANIto thayo. vaLI e baLuko ane parAkramI paNa kesarI siMha jevo ja hato. sAce ja e vanano bIjo rAjA hato. vana ja enuM ghara ane vana ja enuM AMgaNuM. vanamAM ja e harephare ane lahera kare. paNa e lahera to phakta kahevAnI; kaMI kaMI duHkha ene sahevA paDelAM. eka divasa khAvAnuM maLe to eka divasa kaDAkA thAya. jIva bacAvavA kyAreka guphAmAM saMtAvuM paDe to kyAreka Aghe Aghe sudhI nAsabhAga karavI paDe. enI mAnuM nAma rUpasuMdarI. paMcAsaranA rAjA jayazikharI cAvaDAnI e rANI. jayazikharI rAjA laDAImAM hArI gayo ane garbhavatI rANI rUpasuMdarIne potAnA vaMzanA velAnuM jatana karavA vanamAM nAsI javuM paDyuM. bicArI rANIne mAthe to jANe duHkhanAM jhADa UgI nIkaLyAM. musIbatono koI pAra na hato, paNa eNe vanarAjane jIvanI jema sAcavyo, ane moTo karyo. evAmAM zIlaguNasUri nAmanA paropakArI jaina sAdhu maLI gayA. emaNe rANIne ane rAjakumArane Azaro Apyo, ane gujarAtanA dhananuM kALajIthI jatana karavA mAMDyuM. jema jema vanarAja moTo thayo tema tema enuM hIra khIlI nIkaLavA mAMDyuM. e to koIthI Darato nahIM, kadI pAcho paDato nahIM, ane manamAM je nakkI karyuM te vAta pUrI karIne ja jaMpato. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 gha rAga ane virAga pachI to ene bApanuM rAjya pAchuM meLavavAnA koDa jAgyA. paNa e kaMI ramatavAta na hatI. a mATe to keTakeTaluM dhana joIe, keTalA badhA laDavaiyA joIe ane keTakeTalAM sAdhano joIe ! paNa vanarAja to vanarAja hato. eNe cora, dhADa ane lUMTa karIne dhana bheguM karavA mAMDyuM ane potAnA goThiyAo vadhAravA mAMDyA. eNe zUrAtananI, svamAnanI ane mAtRbhUminA gauravanI vAto karI karIne saunAM haiyAmAM gayeluM rAjya pAchuM meLavavAnA manoratha jagADI dIdhA. guru zIlaguNasUri to gurjarabhUminA A ratanane hamezAM keLavatA hatA, ane gurjarapati thavAno sAco mAraga paNa batAvatA hatA. A rIte dhana ane sainya bheguM karavAnI mahenatamAM tema ja laDAInI sAmagrI ekatra karavAmAM enAM pacAsa varasa aDadhI jiMdagI vItI gayAM. paNa Akhare eka divasa vIra vanarAjanA manoratha saphaLa thayA. eNe potAnA pitAnuM rAjya pAchuM meLavyuM, ane e gujarAtano rAjA banI gayo . gujarAtanI dharatIne eNe pArakA rAjAnA hAthamAMthI mukta karI, ane itihAsamAM e gujarAtano panoto putra gaNAyo. pacAsa varase e gAdIe beTho. sATha varasa jeTalA lAMbA samaya sudhI eNe rAjya bhogavyuM ane eka so ne dasa varasanI uMmare e videha thaIne amara banI gayo. gujarAtanA rAjA banyA pachI eNe prajAne sukhI karI hatI ane rAjyane majabUta banAvyuM hatuM. chatAM zarUAtamAM eNe corI ane lUMTa karelI ke dhADa pADelI eTale badhA enA rAjyane coraTAonuM rAjya kahetA. koI ene sAcA rAjA tarIke ane enA rAjyane nyAyI rAjya tarIke mAna na ApatA. jyAre paNa AsapAsanA rAjAonAM nAma levAtAM tyAre vanarAjane sahu lUMTAro kahIMne ja oLakhAtA ! vanarAjane A kalaMka bahu ja sAlatuM. paNa gAmanA moDhe garaNuM bAMdhavA koNa jAya ? Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcitta | pa3 te rAjyano bhAra evI bahu ghara garAjanI umara La vanarAjano putra yogarAja cAvaDo bahu ja nekadila ane nItiparAyaNa puruSa hato. e hamezAM bhagavAnano bhaya rAkhato, ane potAne hAthe ke potAnA nAme kadI ya koInuM bUruM na thaI jAya, enI khabaradArI rAkhato. vanarAjanuM avasAna thayuM tyAre yogarAjanI uMmara eMzI karatAM paNa vadhu varasanI hatI ! evI bahu gharaDI uMmare e gujarAtano rAjA thayo ane rAjyano bhAra vahana karavA lAgyo. ATalI uMmare paNa enAmAM zakti ane samajaNanI kazI khoTa nahotI AvI; uMmare jANe enAM tana ke mana upara kazI mAThI asara nahotI karI. . vanarAjanI jema yogarAjanA manane paNa e vAtano bahu khaTako raheto ke cAvaDAonA rAjyane koI coraTAonuM rAjya kahe, e jANIne eno jIva kaLIe kaLIe kapAI jato, enuM mana duHkhI duHkhI thaI jatuM. e kalaMkane dUra karavA mATe e rAta-divasa khabaradAra raheto ane rAjyamAM koI corI, lUMTa, dhADa na kare ke koI koIne raMjADe nahIM enuM khUba dhyAna rAkhato, ane evA je gunegAra hoya emane daMDavAnuM paNa kadI cUkato nahIM. ene to game tema karIne prajAmAM potAnI dhAka besADavI hatI, ane cAvaDAonA rAjyane rAmarAjyanI nAmanA meLavI ApavI hatI. amaladArone paNa A mATe eNe evo sakhata hukama karyo hato ke badhA prajAnI sAthe hetathI varte ane koInI jarA paNa raMjADa na kare. evI ja rIte eNe potAnA kuTuMbIone ane traNe dIkarAone paNa khUba tAkIda karelI ke koInI pAsethI aNahakanI eka pAI paNa na levI, ke koIne jarA paNa herAnagati na karavI, eTaluM ja nahIM bane teTaluM saunuM bhaluM karavA hamezAM prayatna karavo. eTale e to hamezAM e vAtanI ja ciMtA karyA karato ke cAvaDAonA rAjyanuM lokamAM jarA ya ghasAtuM bolAya e kAma koIthI ye na thaI jAya. e to rAta-divasa bhagavAnane eka ja prArthanA karyA karato ke Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 -rAga ane virAga bhagavAna, amArA kuLa uparathI corapaNAnuM A kalaMka dUra karo ! eka divasa yogarAjano moTo dIkaro kSemarAja pitAnI pAse Avyo. enI sAthe enA be nAnA bhAIo hatA. kSemarAje pitAne kahyuM : bApu, koIka paradezI rAjAnA vahANa dariyAnA tophAnamAM sapaDAI gayAM che ane somanAtha pATaNanA dariyAmAM nAMgaryAM che. somanAthano dariyo to ApaNA rAjyanI sarahada gaNAya; ApaNI rajA vagara emAM koI na AvI zake ane Ave to ene zikSA karavAno ApaNo adhikAra.' yogarAja mana daIne vAta sAMbhaLI rahyA. emane ema hatuM ke A paradezI vahANo pAsethI kaMIka daMDa vasUla karavAnI vAta haze. kSemarAje vAta AgaLa calAvI : bApu, ApaNa guptacaro khabara lAvyA che ke e vahANomAM dasa hajAra jeTalA UMcI jAtanA tokhAro ( ghoDAo), aDhAra gajarAjo ane karoDo rUpiyAno mAla bharyo che. 64 paNa pachInI vAta karatAM jANe jIbha UpaDatI na hoya ema e thoDI vAra cUpa rahyo. paNa jANe AgaLanI vAtano vaLAMka pAmI gayA hoya ema yogarAjanA mukha upara ciMtAnI rekhAo UpasI AvI. ane have zuM vAta Ave che e sAMbhaLavA e adhIrA banI gayA. emaNe kSemarAjane potAnI vAta pUrI karavA izAro karyo . .. kSemarAja paNa samajI gayo. vAta karatAM enuM mana bhAre saMkoca ane akaLAmaNa anubhavI rahyuM. paNa have vAta karyA vagara cAle ema na hatuM. eNe kahyuM : bApu, Avo lAga to gotavA jaIe to ya na maLe ! A to bhagavAnanI moTI mahera thaI kahevAya ke AkaDe madha jevo avasara vagara mAgye maLI gayo ! Apa AjJA Apo eTalI ja vAra che; e badhA hAthI, ghoDA ane dhana ApanI pAse hAjara karI daIzuM ! kRpA karI Apa anumati Apo !" Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcitta 55 paNa yogarAja A vAta sahana na karI zakyA. emaNe tarata ja javAba Apyo : " AvuM akArya karavAnI mArI tamane sApha nA che. tame koI A kAmamAM hAtha na ghAlazo. AvuM aNahakanuM lAvazo to, emAM bhagavAna rAjI nahIM rahe, ane ApaNA vaMza upara lAgela kalaMka vadhAre gheruM thaze e vadhArAmAM ! tamArA dAdA vIra vanarAjanA vakhatathI cAlyuM AvatuM ApaNA kuLa uparanuM kalaMka hajI lokajIbhethI bhUMsAyuM nathI, tyAM tame AvuM naThAruM kAma karazo to e kalaMka vajjara jevuM pAkuM thaI jaze, ane pachI to lAkha prayatna ya e nahIM bhUMsAya. mATe mArA putro, tame AvA lobhamAM na taNAo ane AvI lUMTa karavAno vicAra mAMDI vALo ! mArI tamane e ja AjJA che. enAthI viruddha na vartazo, ane enuM barAbara pAlana karajo ! " traNa putro sAMbhaLI rahyA. emane thayuM ke have A mATe satanuM pUchaDuM banelA A DosA sAthe vadhu jIbhAjoDI karavI nakAmI che ! ane e to tarata ja cAlatA thayA. putranAM lakSaNo joI yogarAja vadhu ciMtAmAM paDI gayA. e vedanAbharyA svare bolI UThyA : "bhagavAna, A jatI uMmare A eka vadhu kalaMka maLavAnuM lalATe lakhAyuM che ke zuM ? " paNa e vedanA sAMbhaLanAra tyAM koI na hatuM. ane je bAjI emanA hAtha bahAranI hatI emAM e karI paNa zuM zake ? dIkarAo to potAnI vAtamAM makkama hatA. emaNe vicAryuM H A DosAne jarUra sAThe buddhi nAsyA jevuM thayuM che, ane ghaDapaNe emanI tAkAtane harI lIdhI che ! eTale ja AvI pocI pocI, DAhI DAhI ane nabaLI nabaLI vAto kare che ! paNa Avo avasara kaMI vAraMvAra thoDo Ave che ? e to avasara cUkyo e vyo ! ane vaLI A to rAjakAjanA mAmalA ! emAM khajAno khAlI rahe e kema cAle ? ane bhalA-bhoLA thaIne rahIe to e bharAya paNa kema karI ? ane teo potAnA sAthIdAro sAthe pelAM paradezI vahANo upara Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 rAga ane virAga tUTI paDyA. ane emAMnI badhI mAla-milakata lUMTIne emaNe gharabhegI karI dIdhI ! emaNe manomana mAnI lIdhuM ke ATalI badhI milakata joze eTale bApu ApaNo guno jarUra bhUlI jaze ane UlaTI ApaNane zAbAzI Apaze. are, sonuM dekhIne to munivara paNa caLI jAya, to pachI bApu to eka saMsArI jIva ! emane caLI jatAM keTalI vAra ? ane badhI mAla-mattA laIne dIkarA bApunI pAse hAjara thayA, ane zAbAzInI vATa joI rahyA. yogarAja to e badhuM joIne thaMbhI ja gayA. emanI aMtaravedanAne koI sImA na rahI. paNa e samajI gayA ke A mATe have dIkarAone Thapako Apavo ke zikhAmaNa ApavI sAva nirarthaka che. paththara upara game eTaluM pANI reDo paNa enuM pariNAma zuM ? avasaranI gaMbhIratA pArakhI jaIne e to mauna ja rahyA. 44 paNa kSemarAjathI pitAnuM A mauna na sahevAyuM. eNe sAphasApha pUchyuM : bApu, amArA A kAryathI Apa rAjI thayA cho ke nArAja thayA cho ? " ene khAtarI hatI ke AmAM nArAja thavA jevuM kaMI che ja nahIM. chatAM yogarAja kazuM na bolyA jANe atyAre emanI vAcA ja harAI gaI hatI ! .. kSemarAje pharI pUchyuM : paLavAra to yogarAja zAMta rahyA; paNa pachI gaMbhIra banIne emaNe kahyuM : " dIkarAo, AmAM huM zuM boluM ? jo huM rAjI thayo chuM, ema kahuM to tamArI lUMTAruvRttine uttejana maLe ema che, ane jo, nArAja thayo chuM, ema kahuM to tame nArAja thaI jAva evo bhaya che; mATe A vAtamAM mArA mATe to mauna rahevuM e ja uttama mArga che ! 19 99 bApu, kaMIka to bolo ! " dIkarAo samajI gayA ke A kAma pitAne jarA ya gamatuM nathI thayuM. paNa thavAnuM thaI cUkyuM hatuM; ane thayuM na thayuM thaI zake ema na hatuM. ane vaLI potAne to AmAM kaMI ajugatuM thayuM hoya ema lAgatuM paNa na hatuM. eTale have emane AmAM vadhu vAta karavA jevuM kaMI na lAgyuM. e to Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcitta | pa7 cUpacApa cAlatA thayA . yogarAja to UMDA vicAramAM UtarIne pUtaLA jevA sthira thaI gayA. emanA haiyAmAM jANe vedanAno hutAzana pragaTyo hato. na mAlUma e hutAzane kone bharakhI jaze ane kyAre zAMta thaze ? pitA pAsethI vidAya thayA pachI kSemarAje potAnA be bhAIone AzvAsana ApatAM kahyuM : " AmAM ciMtA karavAnI kaMI jarUra nathI. A to jarA tAjo ghA che, eTale thoDo vakhata tamatame paNa kharo. paNa thoDA divasa thaze eTaluM badhuM potAnI meLe ThekANe paDI jaze ane ghInA ghaDAmAM ghI bharAI raheze ! " duHkhanuM osaDa dA'DA ' ema je kahevAya che e kaMI khoTuM thoDuM che ? " paricArake AvIne yogarAjajIne vicAranidrAmAMthI jagADayA tyAre emanAthI eTaluM bolI javAyuM : " bhAI, mArA dIkarA Aje mAla-milakata lUMTI nathI lAvyA, paNa mArA mATe motane notarI lAvyA che ! AvA putro karatAM vadhAre kapUta te vaLI kevA hoya ? he bhagavAna ! te zuM dhAryuM che ? " paricAraka bicAro jANe oziyALo banIne sAMbhaLI rahyo; kaMI kahevAne enI jIbha ja na UpaDI. ane yogarAjajI pAchA mauna banI gayA. emanuM mana jANe UMDe UMDe AtmAmAM UtarI gayuM. yogarAjajInA manamAM have jarAya nirAMta na hatI. emane potAnuM jIvatara eLe gayuM lAgatuM hatuM. potAnA dhoLAmAM dhULa paDI lAgatI hatI ane jIvavuM paNa akAruM thaI gayuM hatuM. divaso upara divaso vItatA jAya che, paNa yogarAjajI to na koInI sAthe bole che ke cAle che. jANe emanA cittano bIjA koIe kabajo laI lIdho hoya ema e hamezAM jaDanI jema khUMgA mUMgA besI rahe che ! ane khAvuM-pIvuM ane UMgha-ArAma paNa emane harAma thaI paDyAM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] rAga ane virAga - emane niraMtara eka ja vicAra satAvyA kare che : kuLa upara mahAkalaMka lagADanAra AvA moTA doSanA nivAraNa mATe koIke paNa mahAprAyazcitta karavuM ja ghaTe; nahIM to A doSa to sattara janama sudhI paNa pIcho nahIM choDe ! ane mArA dIkarA to mAruM aMga ja gaNAya. eTale AnuM prAyazcitta amArAmAMthI ja koIke karavuM ghaTe. paNa dIkarAone A vAta kema karI samajAya ? ane emane e samajAve paNa koNa ? ene vagara samaye to prAyazcitta karavAno vicAra paNa kevI rIte Ave ? eTale mArA putro A mahAdoSanuM prAyazcitta kare e vAta na banavA joga che. to pachI chevaTe huM to chuM ja ne ? huM ja A mahAdoSanuM mahAprAyazcitta karIza. ane emaNe potAnA mana sAthe pAko nizcaya karI lIdho. emaNe rAjyanA zastrabhaMDAramAMthI potAnuM dhanuSa maMgAvyuM, ane pachI potAnA dIkarAone bolAvyA. vRddha yogarAje potAnA juvAnajodha dIkarAone bolAvIne gaMbhIrapaNe kahyuM : " tamArAmAMthI jenI zakti hoya te A dhanuSyanI paNacha caDAve !" traNe dIkarAo vArApharatI madhyA, paNa jyAre koI paNa e dhanuSyanI paNacha na caDAvI zakyo tyAre yogarAjajIe pote ramatavAtamAM dhanuSyanI paNacha caDAvI dIdhI ! dIkarAo pitAnI sAme joI rahyA. pitAnI ghaDapaNanI azaktino dIkarAono bhrama bhAMgI gayo. traNe avAk banIne UbhA rahyA, zaramAI gayA chevaTe vRddha pitAe svastha ane makkama avAje kahyuM : " dIkarAo, tamAro doSa e chevaTe to mAro potAno ja doSa gaNAya, eTale e doSa mATe maraNaparyaMta annajaLano tyAga karavAno ane kASThabhakSaNa karavAno meM saMkalpa karyo che ! tamAre hAthe thayela mahAdoSanuM nivAraNa karavAnA prAyazcittano eka mAtra A ja mArga che. tamane huM bIjuM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcitta pa9 to zuM kahuM ? paNa hajI paNa tame mArI vAta mAnavA taiyAra ho to mAre tamane eTaluM ja kahevAnuM che ke havethI ApaNA kuLanI kIrtine kalaMka lagADe evuM eka paNa kAma na karajo, ane kuLanuM nAma UjaLuM thAya e mATe haMmezA jAgatA rahejo ! ane bane to koInA bhalAnA bhAgIdAra banajo, paNa koInA bhUMDAmAM kadI sAthIdAra na banazo !" putro pitAnI vAta mUka ane mUDha banIne sAMbhaLI rahyA. saunI vANI jANe harAI gaI hatI. pachI to paricArako ane putronI koI vinaMtI kAma na lAgI, ane vayovRddha mahArAjA yogarAjajIe annajaLano tyAga karIne ane citAmAM praveza karIne potAnI jAtanuM balidAna ApyuM ane putroe karelA doSa mATe potAnuM prAyazcitta pUruM karyuM ! sau e prAyazcittanI citAnI bhasmane vaMdana karI rahyA, ene lalATe lagADIne pAvana thayA. prAyazcittanI citAnI e zubhra bhasma cAvaDA vaMzanA nAmane UjaLuM banAvyuM.. rAjA yogarAjajInuM e balidAna ane e prAyazcitta amara banI gayuM. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMgyAno bhera tapasyA vagara phaLa na maLe. dharatI to jIvamAtranI mAtA. badhAyane dhAraNa karavAnuM ane saune AhAra ApavAnuM enuM akhaMDa vrata. e vratane pUruM karavA e AkarAM tapa kare, apAra kaSTa sahana kare ane potAnA duHkhanI phariyAda to koI divasa koIne kare ja nahIM . grISmaRtu e to dharatImAtAnI ugra tapasyAno kALa. dhoma dhakhe ane dharatI dhamadhame. dharatI potAnA udaramAM tyAre kaMIka AtApa samAvI de, pachI to dharatInA tapanA pAraNAnI varSARtu rUmajhUma karatI ane meghamalAranA gaMbhIra-madhura nAda gajavatI Ave. vIjaLInA camakArA, vAdalanA gaDagaDATa ane vAyunA susavATA jevA chaDIdAro sAthe megharAjAnuM Agamana thAya, ane cArekora mUzaLadhAra me varasavA mAMDe. jotajotAmAM to badhI dharatI jaLabaMbAkAra banI jAya, ane jANe koI divasa tApa ja paDyo na hato, ema sarvatra zItaLatA zItaLatA vyApI rahe. ko navayauvanAno prItama paradezathI pAcho Avyo hoya ema dharatInA aMgeaMgamAM AnaMda AnaMda vyApI rahe. grISmaRtunI lUkhIlUkhI dharatI jANe varSARtumAM hasuM hasuM banI jAya. enAM rUpa pharI jAya, enA raMga badalAI jAya, are, enAM vastroya AMkhone ThAre evAM lIlavaNa, sohAmaNAM ane bhAtIgaLa banI jAya ! pachI to e karuNAmayI dharatImAtA potAnAM bALakone mATe bAra mahinAnI khorAka taiyAra karavAnA kAme lAgI jAya. dhanya dharatImAtA ! ane dhanya varSARtu ! | vikramanA agiyAramA saikAnuM eka varSa. gurjarabhUminI grISmaRtunI AkarI tapasyAnI avadhi pUrI thaI, ane enA pAraNAnA divasanI bhAre AturatApUrvaka rAha jovAvA lAgI. divasa upara divaso Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMgyAno bheruL61 pasAra thavA lAgyA, paNa pAraNAno divasa na Avyo. joSIonAM TIpaNAMoe to kahyuM ke varasAdanI tra8tu besI gaI, paNa AkAzamAM kyAMya enA AgamananAM eMdhANa na dekhANAM. nA AkAzamAM vAdaLa jAme che, na vIjaLI jhabUke che, na meghagarjanA thAya che; to pachI meghadhanuSa to racAya ja zI rIte ? vadhu divaso pasAra thayA, chatAM AkAza to khAlI ne khAlI ja rahyuM. jyAre gaganamaMDaLamAMthI zItaLa jaladhArAo varasavI joIe, tyAre emAMthI sUryanAM UnAM UnAM kiraNonI tejavAlAo varasI rahI ! dharatI trAhya trAhya pokArI rahI; mAnavI trAhya trAhya pokArI UThyo; pazu-paMkhI trAhya trAhya karI rahyAM : sarvatra trAsanuM vAtAvaraNa sarajAI gayuM ! ane pachI to dharatInI kAyAmAM cIrAo paDI gayA. nadI-navANa sukAI gayAM. gaucaramAM dhULa ane kAMkarA UDavA lAgyAM. jaLacarono to bicArAMno sotha vaLI gayo. paMkhIo paNa jIva bacAvavA parabhoma tarapha UDavA lAgyAM, ane DhoraDhAMkharane paNa ghAsa-cAro dohyalo banI gayo, to ya AkAzI devanA aMtaramAM karuNAnAM jaLa na UbharANAM te na ja UbharANAM ! AzAmAM ne AzAmAM bIjo ekAda mahino vItyo; to paNa dharatImAtAnA tapanA pAraNAno divasa na Ugyo; AkAza koruM ne koruM ja rahyuM ! tyAM to comAsAnA dhorI mahinA zrAvaNa ane bhAdaravo ya potAnI pAMkho saMkelIne cAlyA gayA. to ya AkAzamAM pANI na dekhAyuM. mAnavIe varasAdanI AzA choDI dIdhI; dharatInA pAraNAnA divaso AvA ThelAyA. bIjAM mAnavIo to be paisA vadhAre kharacIne ane game tyAMthI anAja lAvIne ya vasamA divaso vitAvI deze; paNa dharatImAtAnA pahelA putra kheDUtanuM zuM ? enuM bhAgya to dharatInA bhAgya sAthe ja jaDAyuM hatuM; dharatI rIjhe to e rIjhe ; dharatI karamAya to e karamAya ! Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 parAga ane virAga e to dharatIno sAco bALa ! ane dharatI rIjhe ke na rIjhe to ya ene potAnA, potAnA kuTumbanA ane potAnAM prANapyArAM pazuonA peTano khADo to pUravAno ja hato. paNa e kevI rIte purAya ? eka eka divasa jyAM vasamo thaI paDyo tyAM sAva nodhArA bAra mahinA kevI rIte pUrA karAya ? na koI AzA, na koI IlAja ! e to oziyALAno oziyALo banI gayo ! ene mATe to janama dharyo tyArathI upara Abha ane nIce dharatI sivAya bIjo koI sahAro na hato ! ane e sahAro to Aje bhAMgI paDyo hato ! bhagavAna kare e kharuM ! kavioe jene jagatano tAta kahIne biradAvyo e kheDUta Aje jANe sAva nodhAro banIne AkAza sAme dardabharI mITa mAMDI rahyo, paNa e karuNAjanaka mITane nIrakhanAra paNa tyAM koI na hatuM. e vAdaLanA devane prArthanA karI rahyo; paNa e prArthanAne sAMbhaLanAra kAna atyAre biDAI gayA hatA, varuNadeva pUrepUrA namerA thaI beThA hatA ! dharatInA putranI na AzA phaLI, na prArthanA phaLI; ane jotajotAmAM AkhuM comAsuM, pANInI eka saravANIyA ApyA vagara, vItI gayuM. | gujarAtanI dharatI upara bhISaNa duSkALanA oLA patharAI gayA ! gujarAtanA itihAsano suvarNayuga te solaMkI yuga. e yuganA AdipuruSa mULarAja solaMkIe e yugano pAyo nAkhyo, e vAtane ekAda saiko pUro thavA Avyo hato ; ane emanI jIvanalIlAne saMkelAI gayAne ya pAMceka dAyakA thavA AvyA hatA. vikramano agiyAramo saiko pUro thavAmAM hato ane gujarAta upara rAjA bhImadevanI ANa pravartatI hatI. e zaktizALI rAjavIe gujarAtanI kIrti ane zaktine sArI rIte vadhArI hatI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLyo. bhAMgyAno bheru ` 63 e rAjavInA vakhatamAM Avo bhayaMka2 duSkALa gujarAta upara pharI mahesUla bharavAnI kheDUtamAM zakti rahI na hatI; ane mahesUla jatuM karavAnI rAjyanI taiyArI na hatI rAjyano khajAno to game te rIte bharavAno ja hato. eTale peTe pATA bAMdhavA paDe to bhale, paNa rAjyanuM mahesUla bharyA vinA kheDUtano chUTako. na hato - siMhAsananA dhaNInI AjJA ullaMghI zakAya tema nahotI. 46 adhikArIone rAjaAjJA maLI cUkI hatI : game tema karIne kheDUto pAsethI kara vasUla karo ! ane je kheDUta kara bharavAnI AnAkAnI kare ene tarata ja rAjadarabAre hAjara karo !' kheDUto mATe to paDyA upara pATu jevI sthiti UbhI thaI hatI; paNa AmAMthI koNa ugAre ? rAjaAjJAne koNa uthApe ? kheDUtomAM trAsa vartI rahyo. adhikArIo rAjyabharamAMthI kheDUtonAM ToLeToLAMne pakaDI pakaDIne rAjadarabAre hAjara karavA lAgyA. karanI vasUlAta mATe emanA upara na joI zakAya evo trAsa gujaravA lAgyo . adhikArIo paNa kheDUtanI vedanA joI vimAsaNamAM paDI gayA * e paNa chevaTe to kALA mAthAnA mAnavI ja hatA ne ! paNa A to rAjaAjJA ! eno amala to game te rIte paNa thavo ja ghaTe ! eka divasanI vAta che : divasa jarAka UMce caDyo, ane rAjakumA2 mULarAja pharavA nIkaLyo. eNe joyuM ke baMdI jevA lAgatAM mAnavIonAM ToLeToLAM nagaranI bahAra beThAM che, ane sipAhIo emanI khaDI cokI karI rahyA che, jANe koI cora-lUMTAruonAM ToLAM na hoya ! A dRzya joIne rAjakumAra vicAramAM paDI gayo. eNe potAnA aMgarakSakane pUchyuM : ATalAM badhAM mAnavIone A rIte zA mATe hirAsatamAM levAmAM AvyA haze ? zuM ApaNA rAjyamAM ATalA badhA cora-DAkuo vadhI paDyA che ? Amano vAMkaguno zo che?" " kumAra, A kaMI cora-lUMTArA nathI; A to badhA kheDUto che. A Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] rAga ane virAga varase varasAda na paDyo. khetaramAM kaMI na pAkyuM. kheDUta to dhAnya pAke to rAjA, nahi to raMkanoya raMka. A varase teo rAjyano kara bharI zakyA nathI ? eTale emanI pAsethI rAjyano kara jabaradastIthI vasUla karavAno hukama thayo che. A lokone rAjadarabAre laI jaze, ane kara na bharavA mATe sajA karaze.' aMgarakSake khulAso karyo . Ano koI upAya ? " kumAra mULarAjanuM aMtara karuNAbhInuM banI gayuM. ene thayuM, huM A bhAMgyA mAnavIono bheru banI zakuM to kevuM sAruM ! "AmAM bIjuM to zuM thaI zake ? A to mahArAjAnA hAthanI vAta che, e dhAre te karI zake. bAkI rAjaAjJAnI ADe AvavAnI hiMmata bIjo koNa kare ? " rAjakumAre vadhu kaMI na pUchyuM, ane jANe manamAM gAMTha vALI hoya ema e tarata ja mahele pAcho pharyo. mULarAja hajI to Ugato juvAna hato. mUchano doro paNa hajI phUTyo na hato, paNa enA mukha upara koI devAMzI teja ramatuM hatuM. potAnAM vinaya ane vANIthI e koine paNa priya thaI paDato - jANe koI jogabhUlyo jogI yuvarAjanA A avatAre Avyo hato. pAcho pharIne e sIdho pahoMcyo mahArAjA bhImadeva pAse . eNe mahArAjAne vinaMtI karI : " bApu, Apa mArI azvavidyA jovA AvavAnA hatA. e vAtane ghaNo vakhata vItI gayo; eTale Aja mArI azvamelananI kaLA jovAnI kRpA karo !" tarata ja mahArAjAnI AjJA thaI. rAjA, rANI, rAja karmacArIo, strIo ane nagarajano rAjaprAsAdanA prAMgaNamAM bhegAM maLyAM ane kumAra mULarAje eka tejI tokhArane laIne potAnI azvakaLAnA navA navA prayogo batAvavA mAMDyAM. e azva ane zuM e asavAra ! zuM e khela ane zuM e khelADI ! badhA kumAra mULarAjanI kaLA upara ApharIna pokArI rahyA. paLavAra to badhAne lAgyuM ke A koI Ugato yuvAna nathI , paNa. koI kasAyelo prauDha yoddho ke azvavidyAmAM nipuNa koI uMmaralAyaka Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMgyAno bheru ` 6pa azvArohI che. potAnA bhAvI rAjavInI AvI adbhuta kaLA joIne Akho samUha prasanna prasanna thaI gayo . potAnuM kAma pUruM thayuM ane kumAra mULarAja mahArAjA . ane mahArANIne AvIne praNAma karI rahyo. mahArAjAnA harSane to Aje koI avidha na hatI. ane rAjamAtA paNa harSathI gadgadita thaI gayAM hatAM . mahArAjAe kahyuM H kumAra, ame badhAM Aje tArA upara khUba prasanna thayAM chIe ; tArI icchA hoya te varadAna mAgI le ! 64 " kumAre vinamra banIne kahyuM : bApu, A badhA rAjyanA bhaMDAro e ja mArA mATe varadAnarUpa che, pachI bIjuM varadAna mAgavAthI zuM ? " paNa Ajano A AnaMda-avasara to yAdagAra banavo ja ghaTe, mATe kaMIka to mAga ! rAjAjIe AgrahapUrvaka kahyuM. emanI lAgaNIno vega Aje khALyo khALI zakAya ema na hato . 44 paNa bApu, huM zuM mAguM ? ApanI kRpAthI mAre kaI vAtanI khAmI che ke mAre kazuM mAgavuM paDe ? " kumAre vadhu anAsakti dAkhavI. paNa kumAranI e anAsakti rAjAjInA aMtarane vadhu ne vadhu sparzI rahI . emaNe kaMIka vara mAgavAno pharI pharI Agraha karyo . 46 kumAre joyuM ke have vAta karavAno vakhata pAkI gayo che. eNe ati namra banIne kahyuM : paNa bApu, huM to rahyo aNasamaju ane kaMIka evuM mAgI besuM ke je Apa na ApI zako, to mAruM ane ApanuM beyanuM vacana phoka jAya, ane loka hAMsI kare e vadhArAmAM ! " 46 harSaghelA mahArAjA Aje koI rIte pAchA paDe ema na hatA. emaNe tarata ja kahyuM kumAra, tAruM vacana khAlI nahIM jAya, e mAruM tane vacana che. mATe je mAgavuM hoya te khuzIthI mAgI le. ame tArA upara khUba prasanna chIe. 19 : 46 : kumArane have vadhu vicAra karavAno na hato. eNe tarata ja kahyuM bApu, jo mArI kaLAe Apane sAce ja prasanna karyA hoya ane Apa mane inAma ApavA icchatA ho to ApaNA rAjyanA tamAma kheDUtonuM A varasanuM mahesUla mApha karavAnuM huM ApanI pAse varadAna mAguM chuM. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kan rAga ane virAga duSkALane lIdhe bicArA kevA behAla banI gayA che ! emane potAne ya khAvAnA annanAM sAMsAM hoya tyAM e rAjyano kara zI rIte bharI zake ? emanuM duHkha jouM chuM ne aMtara valovAI jAya che. prajAnA sukhe sukhI ane duHkhe duHkhI thavuM, e to rAjAno prathama dharma ! ApaNe e dharmanuM pAlana karIe. " rAjA bhImadeva paLavAra to stabdha banI gayA ane pachI harSabhera kumAra mULarAjane bheTI paDyA. emanI AMkho harSanA amIthI UbharAI gaI. emane thayuM ? A to mANasAIno sAda ! je sAda huM na sAMbhaLI zakyo e A kumAranA haiyAmAM jAgI gayo. Aje eNe mArA aMtaranAM paDa ughADI dIdhAM ! kevA karmI, dharmI ane karuNALu kumAra ! ane mahArAjA bhImadeve harSAtirekamAM kahyuM : " kumAra, e varadAna to tane maLI ja gayuM ! paNa ethI tane potAne zuM maLyuM ? mATe bIjuM varadAna mAgI le !" kumAre kahyuM : "mane to sarvasva maLI gayuM, bApu ! pachI bIjuM zuM mAguM ? " ane AkhI sabhA kumAra mULarAjanI karuNAne bhAvanAnAM AMsuno abhiSeka karI rahI. potAnAM sauMdarya ane saurabhathI sahunAM aMtaramAM vasI janAra kamaLa kaMI lAMbu AyuSya laIne AvatuM nathI ke lAMbA jIvananA mohamAM phasAtuM nathI. e to TUMka samayamAM ja potAnI jIvanalIlA saMkelI le che. kumAra mULarAjanuM paNa ema ja thayuM. sahuno lADakavAyo ane bhAMgyAno sAco bheru kumAra nAnI uMmaramAM ja svarge sidhAvI gayo ! rAjA-rANInA duHkhano pAra na rahyo. prajA paNa zokamagna banI gaI. vajapAta thayo hoya ema AkhA rAjyamAM hAhAkAra varatI gayo ! AMsu sAratA lokoe kahyuM : " ApaNI mIThI najara kumArane AbhaDI gaI ! ApaNe enAM ATalAM vakhANa na karyo hota to ? " to vaLI koIke kahyuM : "bhAI, A to duniyA ja evI che ! jeno Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMgyAno bheru I 67 ApaNane khapa eno ja bhagavAnane paNa khapa ! bhagavAnane paNa zuM kahIe ? " ane jANe kumAra mULarAjanI karuNA sogaNI phaLI hoya ema bIjuM varSa khUba sAruM nIvaDyuM. varasAda evo thayo ke dharatI dharAI gaI, pAka evo thayo ke mAnavI dharAI gayo. saune thayuM ke jANe dukALa paDyo ja na hato. kheDUto to kumAra mULarAjanI dayAne saMbhAratA ane enAM vakhANa karatA thAkatA ja nathI. e to kahetA phare che : sArA pratApa kumAra mULarAjanA !" .. pachI to kheDUto hoMze hoMze ToLe vaLIne rAjA bhImadeva pAse pahoMcyA ane emane vinaMtI karavA lAgyA H gaye varase Ape kRpA karI to A varase ATalI vadhu kRpA karo. gayA varasanuM bAkI raheluM ane A varasanuM caDeluM ema bamaNuM mahesUla lyo ! rAjAnA bhaMDAramAM haze to chevaTe e prajAne ja kAma lAgaze !" 44 paNa mahArAjA bhImadeva na mAnyA. kumAra mULarAjane ApeluM varadAna pAchuM kema kheMcAya ? to to kuLanI pratiSThA ane vacana banne jAya ! ane vacana jAya pachI paiso zA kAmano ? eka bAju kheDUto bamaNo kara ApavAno potAno Agraha choDatA nathI; bIjI bAju rAjA bhImadeva bamaNo kara levA koI vAte rAjI thatA nathI. bhAre premano kalaha jAmI gayo. devone durlabha evo e avasara hato . chevaTe e dravyathI saune priya evA kumAra mULarAjanA smaraNa nimitte eka devamaMdira UbhuM karavAmAM AvyuM. ane zubha divase ane "zubha muhUrte, bhAre utsAha ane utsavapUrvaka, emAM devanI pratimAnI pratiSThA karavAmAM AvI. e devamaMdiranI devapratimAmAM bhAMgyAnA bheru kumAra mULarAjanI smRti amara banI gaI. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyatti vijayanuM ! hiloLA letA suMdara sarovaranuM taLiyuM jANe kANuM thaI gayuM hatuM. jaLabharyAM vizALa sarovaranAM nirmaLa nIra jANe divase divase ochAM thatAM jatAM hatAM, chatAM enuM kAraNa zodhyuM jaDatuM na hatuM. nizcayapura nagaranI sthiti phUTyA taLiyAnA sarovara jevI banI gaI hatI. enI aDhaLaka saMpattine corInA upadravano rAhu AbhaDI gayo hato: divasa Ugato ane nagaramAM kyAMka ne kyAMka moTI corI thayAnI bUma paDatI ! hIrA, mANeka, sonuM, rUpuM, ghareNAM-gAMThA ane rokaDanANuM lAkhonA lekhe, pAtALapravezanI jema, cUpacApa nagaramAMthI adRzya thaI jatuM hatuM, ane chatAM enuM kAraNa zodhyuM jaDatuM na hatuM ! cora jarUra Avato hato e vagara ATaluM dhana kyAM cAlyuM jAya ? chatAM na enuM koI pageruM maLatuM hatuM ke na koI sagaDa sAMpaDatA hatA. roja corI avazya thatI hatI, chatAM na peTI-paTArA ke TUMka-tijorI tUTyAnAM eMdhANa maLatAM, na khAtara paDyAnAM bAkorAM dekhAtAM, na bArI-bAraNAMne koI nukasAna thayeluM jovAtuM jANe koI jAdubharI sipharatathI nagaranI lakSmI lUMTAtI hatI ! nagararakSako ane sipAhIo asahAya banI gayA hatA ; emanI koI hikamata kAma AvatI na hatI. prajAnI parezAnino koI pAra na hato. .. chevaTe nagaranuM mahAjana rAjA rAmacaMdrajI pAse phariyAde pahoMcyuM. mahAjananA movaDIe vijJapti karI : mahArAja, nagaramAM bhAre gajaba thaI gayo che. saMpattinI AvI bhedI lUMTa to na kadI sAMbhaLI che ke na kyAre ya dIThI che ! prajAnI pAyamAlIne aTakAvavA A corI to aTakAvavI ja ghaTe. A corI koI sAmAnya mAnavI nahIM paNa Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcitta -- vijayanuM ! a se ------ AkarSaNavidyAno pAragAmI aMjanasiddha puruSa lAge che. e saune nihALI zake che, ene koI joI zakatuM nathI ! bhAre ajaba lAge che A cora ! " rAjasabhA vAta sAMbhaLIne stabdha thaI gaI. rAjAjI ciMtAmAM paDI gayA. :: emaNe cArekora AturatAbharI najara pheravI AvI bharI sabhAmAMthI koIka vIranara A corane nAthavAnuM bIDuM uThAve ! paNa koI AgaLa AvyuM nahi ! saunAM mukha nIcAM thaI gayAM ! AvuM jIvatuM jokhama kheDavA koNa taiyAra thAya ? Avo bhedI siddhapuruSa enA virodhI upara na mAlUma kevA bhayaMkara prayoga kare ! rAjA rAmacaMdranI najara chevaTe acala upara paDI jANe emaNe ene A sAhasanuM mUka AmaMtraNa ApyuM ! acala sAce ja acala hato. pavanathI pahADa Dage to musIbatathI e pAcho paDe ! lIdhuM kAma game te bhoge pAra pADavuM, e enuM jIvanavrata hatuM. enI khyAti sahastramala yoddhAnI hatI : ekalo hajAra yoddhAne pahoMcI vaLe ane je kAma hajAra mAnavI pAra na pADI zake te e ekalo pAra pADe. e jevo parAkramI tevo ja svacchaMdI hato koIthI gAMjyo na jAya evo ! jhAjhuM bolatAM ene AvaDatuM na hatuM ; vicAra jhAjho karavA e rokAto na hato ; lIdhA kAmane tarata pUruM karavuM, e eno svabhAva hato. -- - 44 eNe UbhA thaIne eTaluM ja kahyuM : mahArAja, paMdara divasamAM e corane hAjara na karuM to agnipraveza karIne huM motane bheTuM ! kAM corane pragaTa karuM, kAM mArI kAyAne adRzya karuM ! mane AjJA Apo !" chevaTe bharI rAjAjInA mukha upara saMtoSa chAI rahyo rAjasabhAmAMthI ekAda mADIjAyo vIra jAgyo kharo ! Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70] rAga ane virAga koIne acala mUrkha lAgyo. koIke ene bahAdura kahIne biradAvyo. paNa acalane enI kazI khevanA na hatI. e to potAnA kAmamAM parovAI gayo. divaso to pANInI jema vahI javA lAgyA, paNa corano koI patto na lAgyo ! eka eka divasa vIte che, ane acalanA puruSArthamAM bharatI Ave che. paNa badhuM ja nakAmuM ! Abha-pAtALa eka karIne paNa kAma pUruM karavAnI emanI Teva ane Teka Aje phAvatI nathI. badhe niSphaLatAe potAno paMjo prasArI dIdho che. ema ne ema bAra divasa vItI gayA ! have to mAtra traNa ja divasa AvA nakAmA vIte ane AkhI jiMdagIno khela khalAsa ! acala vimAsaNamAM paDI gayo : have zuM karavuM ? ene motano to Dara na hato, sadA ya khaDiyAmAM khAMpaNa laIne pharanAro e vIra nara hato. paNa kAma pAra na paDe to potAnuM zurAtana lAjatuM hatuM, enuM ene duHkha hatuM. AmAMthI UgaravAno ilAja zo ?- e vicAramAM ne vicAramAM e cheka madharAta sudhI pharato ja rahyo. pharatAM pharatAM masANamAM jaI pahoMcyo. joyuM to eka aghorI jevo vikarALa mAnavI jalatA maDadAnI citA pAse dhUNI dhakhAvIne beThelo - koI mahApizAca ja joI lyo ! ene jotAM ja mAnavI hebatAI mare ke phATI paDe evo bihAmaNo ! paNa acalane to bhaya sparzato ja nahIM . enA manamAM jANe UgI AvyuM : addabhuta coranI bhALa maLe to AvA koI adbhuta mAnavInI sahAyathI ja ! Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcitta - vijayanuM ! [ 71 ane mahApizAca jevA e naranI pAse jaIne eNe kahyuM : aghorIrAja, Apa kaho to A kAyA Apane caraNe bheTa dharI dauM, je pharamAvo te karuM, paNa mAruM eka kAma karI Apo . " vAgha-varunA jevI bihAmaNI AMkho camakAvatA e mANase kahyuM : " re abhAgiyA mAnavI ! tuM ahIM kyAM AvI caDyo ? naramAMsa e to mAro uttama AhAra che. e maLe e divasa mAro utsavano divasa banI jAya che !" enAM netro citAnA aMgArAnI jema jhagI rahyAM. jonAra dAjhI jAya evo AtApa e netromAM UbharAto hato, e AtApe kaMIka vikarALa pazuone rAMka banAvI dIdhAM hatAM - jANe sAkSat yamarAja ja sAme Ubho hato. paNa acala ethI jarAya pAcho na paDyo. eNe lAgaNIbharyA svare svasthatAthI kahyuM " jIvana ane mRtyu beya mAre mana samAna che. lIdhuM kAma pAra pADatAM ane pratijJAnuM gaurava sAcavatAM jo maraNa AvyuM to e paNa jIvana karatAM vizeSa che. ane gauravabhraSTa thaIne jIvavuM e to mota karatAM paNa badatara che. mAro deha Apane soMpuM chuM. enuM bhakSaNa karavuM hoya to bhakSaNa karo , rakSaNa karavuM hoya to rakSaNa karo , paNa mane mArI kAryasiddhino mArga batAvo. nahIM to mota to chevaTano sahAro che ja !" aghorI khaDakhaDATa hasI paDyo. e bihAmaNA aTTahAsyanA paDaghA smazAnanI nIrava zAMtine jANe bhAlA bhoMkI rahyA ! eNe kahyuM : "huM tane jIvato khAI jaIza ! tArI kAyAnA TukaDA karI A citAmAM bhUMjIne enI mahephila uDAvIza ! jANe che re, mArgabhUlyA mAnavI , huM koNa ? " acala to acala ja rahyo. eNe kahyuM : "huM to mAro deha Apane arpaNa karI cUkyo, pachI mAre zI ciMtA ? ene cAhe te kaSTa Apo, huM eka arekAro paNa karuM to mane phaTa kahejo !" aghorI prasanna thaI gayo : " zAbAza re narabaMkA ! tArA jevo vIra nara Aje ja joyo ! huM tArA para prasanna chuM bola, tAruM zuM kAma Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 D rAga ane virAga "" karI ApuM ? " acale potAnI badhI vAta e aghorIne kahI. 44 aghorIe ene kahyuM : nagaranI pUrva dizAmAM eka bagabhagata Azrama bAMdhIne rahe che. parvataka enuM nAma che. sAdhunAM bhagavAM vastro paherIne e zayatAnanAM kALAM kAma kare che ! dhanano e bhAre lAlacu che. eNe eka ziSyane sAdhyo che. enuM nAma kuvilakSa rAkhyuM che. potAnI sAdhanAne baLe e ziSyanI pAse e dhAryuM kAma karAvI zake che. tamArA nagaranI saMpatti adRzya rIte eNe ja corI lIdhI che, ane potAnA bhoMyarAmAM bhaMDArI rAkhI che ! jA, have tAruM kAma siddha kara ! " acala rAjI rAjI thaI gayo. ene thayuM H zerane mAthe savAzera maLyo kharo ! have prajApIDaka A nagara-corano pApano ghaDo bharAI gayo samajo ! aghorIrAjane praNAma karIne acala potAnA mArge cAlato thayo. ene mana to aghorIrAja eka moTA yogIrAja jevo uddhAraka thaI paDyo hato . mArga maLI gayo hato, haiyAmAM hAma hatI, pachI kAma pAra pADatAM keTalI vAra ? A tarapha rAjA ane prajA baMne acalanA divaso gaNatAM hatAM. emane no coranA pakaDAvAnI koI AzA ja nahotI rahI; acalanA kamotanI ja jANe sau rAha jotAM hatAM. have to phakta eka ja divasano sUrya UgIne Athame eTalI ja vAra hatI. sUryadevanA AthamavA sAthe acalano jIvanasUrya paNa AthamI javAno! nagara AkhAmAM stabdhatA chavAI gaI hatI. lokone acalanA motanI jeTalI ciMtA nahotI, eTalI kImiyAgara ke jAdugara jevo A cora na pakaDAyo to nagaranuM zuM thaze, enI ciMtAno bhAra satAvI rahyo hato. paNa na banavAnuM banI gayuM ! Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAyazcitta- vijayanuM ![ 73 samayanI avadhinA chellA divase acale rAjAjInI sahAyathI pelA bagabhagata bhagavAdhArIne pakaDI pADyo. ane enuM badhuM dhana kabaje karIne rAjasabhAmAM hAjara karavAmAM AvyuM. pachI mahAjanane * bolAvavAmAM AvyuM. nagarajanoe joyuM ke rAjasabhAmAM eka bAju dhanano moTo Dhaga khaDakAyo hato ane bIjI bAju eno coranAra potAnA gunAnI sajAnI rAha joto khaDo hato ! AvA corane to bIjI zI sajA hoya ? ene yamarAjAne havAle karavAmAM Avyo ! prajA ane rAjAnA mAthethI pIDAkArI ciMtAno moTo bhAra ocho thayo rAjasabhA acalanA jayajayakArathI gAjI UThI. paNa acalane mana to dUdhanA ghaDAmAM jANe jheranAM TIpAM bhaLI gayAM ! corane maLela kamotane lIdhe eno vijayano AnaMda khAro khAro thaI gayo. potAnA jayajayakAramAM ene coranA kamotanAM maraziyA saMbhaLAvA lAgyAM ! ene thayuM, meM A corane pakaDyo na hota to enuM AvuM kamota na thAta ! A mahApApano mahAdoSa mAro potAno ja che ! kevuM bhAre kukRtya mArA hAthe thaI gayuM ! corI baMdha thayA pachI corane mArI nAkhavAnI zI jarUra hatI ? paNa have to vAta vaNasI cUkI hatI ! marelAne jIvato karavAno koI IlAja na hato ! acalane to jIvatara akAruM thaI paDyuM ! A mahAdoSanuM prAyazcita karavA eNe motane bheTavAno nizcaya karyo. coranA mRtyuno badalo jANe e potAnA jIvataranA tyAgathI cUkavavA mAgato hato ! na A deha haze, na koI bIjo doSa thaze. saryuM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 m rAga ane virAga AvA doSabharyA dehathI ! doSa karanAra dehane to sajA thavI ja ghaTe ! ane e ja madharAte e gharabAra tajIne verAna vana vagaDAmAM pahoMcI gayo, ane citA khaDakIne potAnI kAyAne prajALI mUkavAnI taiyArI karavA lAgyo. sahasramala yoddho Aje jANe jIvatarane TakAvI rAkhavAnI hajAra hajAra lAlasAone jItavA raNamedAne paDyo hato. jIvatara Aje akAruM thaI paDyuM hatuM, mota Aje pyAruM banI gayuM hatuM ! have to citAe caDIne Aga cAMpe eTalI ja vAra hatI ; ane enI naja2 thoDe dUra dhyAnamagna banelA eka yuvAna tapasvI upara paDI. tapasvInI kAyA to kRza banI gaI hatI, paNa mukha upara tapanuM teja vilasI rahyuM hatuM. duHkhiyA potAnuM duHkha bhUlI jAya ane krodhI potAnA krodhane vIsarI jAya evo emano prabhAva hato. emanA sAnnidhyamAM aMtaranI vAta jANe ApoApa pragaTa thaI jatI ! acala e tapasvInA caraNe jaIne beTho. ene thayuM H tapa ane dhyAnanuM AvuM ugra kaSTa zA mATe sahana karatA haze bhalA ? tapasvI dhyAnamAMthI jAgyA eTale acale emane pUchyuM saMtajana ! AvI nAnI uMmare Avo bhekha zA mATe ? AvI AkarI tapasyAno zo hetu ? AvAM kaSTa veThavA karatAM to mRtyu zuM khoTuM ?" tapasvIe mamatAbharyA svare kahyuM : pApanuM sAcuM prAyazcitta mRtyu nahIM paNa tapa ane titikSAne mArge jIvananI sAdhanA e ja che. ApaghAta to jIvananA klezo ane maLono bhAraboja uThAvIne karavAno naryo kaSTadAyaka pravAsa ja che.. " : acala sthira citte sAMbhaLI rahyo ! tapasvIe enuM mana barAbara harI lIdhuM hatuM. eNe gadgada kaMThe potAnI vItakakathA ane motane bheTavAnI utkaMThA kahI saMbhaLAvI . tapasvIe kahyuM : " jene maravuM ja hoya ene koNa rokI zake che ? huM tane ApaghAtathI rokAvAnuM nahIM kahuM . phakta mArI jIvanakathA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcitta - vijayanuM !] 75 sAMbhaLavA thoDI vAra thobhI jA, eTaluMja huM mAnuM chuM. " tapasvIe potAnI kathA zarU karI. acala ekacitte e kathAnuM rasapAna karI rahyo. " kAkaMdanagarIno huM rahenAro. vanasiMha mAruM nAma. zikAramAM huM bhAre nipuNa. ane mAro svara evo madhura ane evo ucca ke jyAre huM paMcama svare gIta gAvA lAguM tyAre pazu ane paMkhI paNa stabdha thaI jatAM. ' kAkaMdInA rAjA zikAranA jabarA zokhIna huM paNa jabaro zikArI, ane vadhArAmAM kAmaNagArA svarono svAmI. eTale amArI vacce gADha maitrI jAmI. jyAre jyAre rAjAjI zikAre jAya tyAre huM emanI sAthe houM ja. eka divasanI vAta che. rAjAjI haraNAMonI pAchaLa zikAre caDyA. haraNAM evI jhaDapathI chalAMgo bharatAM doDe ke rAjAjInuM nizAna lAge ja nahIM. huM rAjAjInI sAthe hato. meM saMgItano mohaka nAda cheDI dIdho. haraNAM stabdha banI gayAM, ane sAme jIvatuM mota khaDuM hatuM e bhUlIne gAyanamAM lubdha thaI gayAM. rAjAjIne joIto avasara maLI gayo. emaNe to tIrono varasAda varasAvIne keTalAM ya jIvono sotha vALI dIdho ! emAM eka tIra eka sagabhAM haraNInA barAbara peTa upara vAgyuM. haraNI vedanAnI kAramI cIsa pADIne UchaLI paDI, enuM peTa cirAI gayuM ane garbhano loco dUra jaIne taraphaDI rahyo. kevuM bhayaMkara e dRzya ! e kALI cIsa ane e kAramuM dRzya mArA haiyAne vidArI gayAM. mane thayuM, meM A kevuM mahApAtaka AcaryuM ! baLyuM A saMgIta ane baLyuM A jIvana ! mAruM aMtara khinna thaI gayuM. ane tArI jema, A mahApAtakanuM prAyazcitta karavA huM bhugupAta karIne jIvanano aMta ANavA pahADanI karADa upara ja pahoMcyo. " acala jANe potAnI ApavItI ja sAMbhaLato hoya ema ekacitte sAMbhaLI rahyo. tapasvIe potAnI vAta pUrI karatAM kahyuM : " paNa evAmAM mane eka cAraNazramaNano meLApa thayo. emaNe mane samajAvyuM : " ApaghAta e to jIvanano aMdhakAra che. ethI koI pAtakanuM prAyazcitta nathI thatuM; Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 rAga ane virAga ethI to UlaTuM jIvanamAM pAtakano kardama vadhAre ekatra thAya che. pApanuM sAcuM prAyazcitta to jIvanane dhAraNa karIne pUrNa samabhAvapUrvaka tapa, tyAga ane titikSAne mArge saMyamapUrNa atmasAdhanA karavI e che. rogiSTa aMganuM chedana e rogamuktino sAco ilAja nathI. ethI to deha apaMga bane che. eno sAco mArga kaSTa sahIne paNa rogane dUra karavAno ilAja karavo e ja che. mATe vatsa ! tajI de A ApaghAtano AtmavinAzI mArga ane svIkArI le saMyamano AtmakalyANano mArga. cAraNazramaNa muninI vANIe mArA aMtarane jANe AMcako Apyo. jIvanane akALe saMkelI levAnI mArI mohinadrA UDI gaI. acalakumA2, kaSTo ke aMtastApathI kaMTALIne ApaghAta dvArA jIvanane nAmazeSa karI nAkhavuM emAM na zUrAtana che, na sAra che. sAcuM zUrAtana to konI sAme aDaga rahIne jIvanasaMgrAma khelavAmAM che. jANI-pekhIne motanA moMmAM jaI paDanAranAM bAre vahANa bUDI jAya che ! ane saMkaTamAM jIvanane TakAvI rAkhanAra chevaTe bhadrane pAme che. mahAnubhAva, mArI kathA ahIM pUrI thaI. have ApaghAta karavo ke AtmasAdhanA karavI, e tArI potAnI marajInI vAta che. sahasramanna acalano AtmA jAgI UThyo. 66 enI nirAzA dUra thaI gaI. eNe AtmasAdhanAno subhaga mArga svIkArI lIdho. sAco sahasramala ! sAco vIra ! * "1 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sAco dharma sarasvatInAM jaLa jaMpI gayAM hatAM. rAtrIno bIjo prahara pUro thavAne have thoDIka ja vAra hatI. aNahilapura pATaNanA rAjamArgo ane vithikAo nirjana banIne zAMti ane ekalatAno AnaMda mANI rahyAM hatAM. kyAMka kyAMka tamarAno karNamadhura jhaMkAra ane koka kUtarAno karNakaThora bhasabhasATa havAmAM paDaghA pADato hato; to vaLI koI nijAnaMdamAM masta mAnavInA bhajanano Ata svara ardha jAgrata mAnavIne AtmavicAraNAmAM nimajjana karavA prerato hato. AvA samaye gurjara cakravartI mahArAja jayasiMha siddharAja potAnA rAjaprAsAdanA jharUkhAmAM khaDA hatA. emanAM netro ghaDIkamAM vizALa nabhomaMDaLamAM pharI vaLatAM to ghaDImAM zAMta rIte vahetAM sarasvatInAM jaLa upara sthira thaI jatAM. emanuM mana paNa Aje rAjakAraNanI asvasthatAne paraharIne svasthatAno AlAda anubhavI rahyuM hatuM. e Aje rAjakAraNanA vicArane vegaLo karIne dharma ane tattvajJAnanA vicAramAM magna banyA hatA; aneka mUMjhavatA praznonI ke yuddhonI vicAraNA karatI rAjasabhAnA badale koI koI vAra maLatI dharmasabhAnuM dRzya atyAre emanA manomaMdiramAM aMkita thatuM hatuM. e vicAramAM hatA : kaMI keTalA dharmatattvanA jANakAro e rAjasabhAmAM padhAratA hatA ane e badhA ya kevAM kevAM dharmatattvonI carcA-vicAraNA karatA hatA ! jANe AkhuM vAtAvaraNa ja tyAM dharmamaya banI jatuM. ane chatAM ya, koI koI vAra e dharmasabhAmAM ya evI sAThamArI cAlatI ke e rAjasabhAne paNa ghaDIbhara pAchI pADI detI ! jANe yuddhanA moracA maMDAyA hoya ema tyAM koI vAdIrUpe ane koI prativAdIrUpe khaDuM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 gharAga ane virAga thaI jatuM, ane pachI to dharma ane darzananAM tattvone mATe evuM to vAgyuddha jAmatuM ke sAMbhaLanAra diMga thaI jatA. ane keTalIka vAra to A vAdavivAda evo ugra thaI jato ke parAjita thayelA puruSane mATe moDhuM batAvavuM ya muzkela banI jatuM. paMDito, tattvajJo ane dharmaguruonI AvI sAThamArInuM smaraNa thaI AvatAM mahArAja jayasiMhanA mukha upara AchuM smita pharakI rahyuM. emane thayuM : bhale e dharmasabhA rahI, paNa tyAM besanArA ya chevaTe to kALA mAthAnA mAnavI ja hatA ne ! emane ya, rAjAmahArAjo jema ja, potAnA jaya-parAjayanA vicAro satAvatA hatA. emane ya duniyAmAM moTA thaIne pharavAnI ane nAmanA meLavavAnI eTalI ja lAlasA hatI. vicAramALAno mera Avyo hoya ema mahArAjano vicAra jarA bIjI dizAmAM gati karavA lAgyo. tattvavettAonI sAThamArInA smaraNanuM smita emanA mukha uparathI adRzya thayuM ane tyAM gaMbhIratAnI rekhAo aMkita thaI. emane thayuM ? ATaATalI tattvacarcA, ATaATaluM zAstrazravaNa ane ATaATalo dharmabodha, chatAM manapaMkhIDAne nirAMte besavA mATe dharma ke darzananI eke sAcI DALa na lAdhI ! A to jema jema vadhu UMDA Utaro ane jema jema vadhu sAMbhaLo - vicAro tema tema akkalano mUMjhAro thato hoya evI sthiti thatI Ave che ane have jo osaratI jiMdagAnIe paNa satyanuM navanIta na lAdhyuM to A badhI mathAmaNa kevaLa mithyA ja samajavI. mahArAja vadhAre gaMbhIra banyA. emanuM mana jANe potAne ja pUchatuM hatuM, kayo dharma sAco ? kayuM darzana sAcuM ? badhAya jyAM potAnA dharma ane darzanonI saccAInI sarasAInI vAto karatA hoya tyAM kone sAcuM mAnavuM ? jene pUcho e ema ja kahe che, A ja sAcuM ane bIjuM badhu mithyA. A te kevI vicitratA ! paNa eno javAba maLavo sahelo na hato. e vicAranI mALA pharatI ja rahI ane jANe e vicAranuM ghena Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAco dharma 79 caDyuM hoya ema mahArAja jayasiMha nidrAmAM paDyA. sUryodaya thayo. mahArAja jayasiMha jAgyA, paNa emanA manamAMthI pelA prazno dUra thayA na hatA - e prazroe ja jANe emanA manano kabajo laI lIdho hato. e zodhatA hatA ? A praznano uttara koNa Ape ? emane cena na hatuM. ane emane kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUri sAMbharyA emane tarata ja teDAvyA. AcArya mahArAjanI pAse jayasiMhadeve potAno prazna rajU karyo : " sUrivara, ATaATalAM darzano ane dharmo - emAM kyuM darzana sAcuM ane kyo dharma sAco ? ' mUrijI sAMbhaLI rahyA. jayasiMhadeve AgaLa calAvyuM : " jene pUcho e potAnA dharma ke darzananAM vakhANa kare ane bIjAnA dharmadarzananI niMdA kare ! AmAM to sAco mArga kema karI zodhI kADhavo ? " sUrijI to hajIya mauna ja hatA. rAjAjIe potAnI akaLAmaNa rajU karatAM kahyuM, "A to sUrijI, mAruM teTaluM sAruM ane bIjuM badhuM narasuM ' evo ghATa thayo che. AmAM to dharmanuM tattva pAtALamAM saMtAI jatuM hoya evuM lAge che. tattvavettAonI A sAThamArImAM bhalo bhoLo pAmara mAnavI bicAro zuM kare ? zuM mAne ane zuM na mAne ? ene sAco dharma kevI rIte lAdhe ?" hemacAryajIe smita karI kahyuM : " rAjanuM. emAM AvuM akaLAvuM zA mATe ? mAnavI potAno viveka vApare to mArga ApameLe maLyA vagara na rahe ! ane emAM jo e sAThamArIthI bacIne madhyastha bane to to jyAM jyAM sAra hoya ene e zodhI zake ane grahaNa paNa karI zake. satya * gharmaca tattva nihita kuTIyAm | WWW.jainelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80ZrAga ane virAga kaMI eka sthAne khIle baMdhAIne nathI rahetuM.. e to vizvamAM Thera Thera vidhavidharUpe vyApeluM paDyuM che." paNa rAjAjIne saMtoSa na thayo. emaNe to pharI vAra spaSTa pUchyuM : "e to badhuM ThIka. paNa kyo dharma sAco ane kayuM darzana sAcuM - e mArA savAlano javAba Ape na Apyo. mAre to eno cokhkho uttara joIe che." sUrijI to anekAntavAdano avatAra hatA. mAro dharma ane mAruM darzana sAruM." evo javAba ApavAmAM emane anekAMtavAdanI upekSA thatI lAgI. anekAntavAda to satyamAtrano svIkAra karato hato. rAjAnA mananuM samAdhAna karavA sUrijIe purANa kALanI eka kathA saMbhaLAvI. e bolyA, " rAjan ! sAMbhaLo tyAre e kathA " - jUnA vakhatamAM eka vyavahAriyo hato - badhI vAte sukhI. eka vakhata e potAno mArga cUkyo ane potAnI strIne choDIne rakhAtanA phaMdAmAM phasAI gayo. pelIe to ene evo vaza karI lIdho ke e potAnI dhanadolata badhI enI pAchaLa phanA karavA lAgyo. pelI bicArI sAcI strI to duHkhI duHkhI thaI gaI. eka bAju pati parAyo thayo enuM duHkha, bIjI bAju dhana cAlyuM gayuM enuM duHkha, gharamAM to jANe daridratA rAsaDA levA lAgI ! e to bAvarI banIne cAre kora pharyA kare che, ane potAno pati potAne tyAM pAcho kevI rIte Ave enA upAyo mUkyA kare che. paNa bicArInI kazI kArI phAvatI nathI. e to dhIre dhIre hatAza banatI jAya che ane aharniza potAnA durbhAgyanI niMdA karyA kare che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAco dharma I 81 pachI to ene thayuM H AvA koI ilAjo mArA patine pelI DAkaNanA paMjAmAMthI choDAvI nahIM zake. have to koI maMtra, taMtra ke kAmaNaTmaNano jANanAra maLe to ja kAma bane. e to lAgI evA maMtrataMtranA jANakAranI ke kAmaNa karanAranI zodhamAM. je koI evo maLe ene e kahe, mArA svAmI doraDe bAMdhyA baLadanI jema mArI pAse Ave ane pachI pAko baMdhAyo hoya ema kadI pAcho na jAya evuM koI kAmaNa batAvo. huM tamane moM mAMgyuM dhana ApIza." 66 potAnI ghelachAmAM e vIsarI jatI ke pote to sAva dIna-hIna diradra banI gaI che ! moM-mAMgyuM ApI zakAya evuM potAnI pAse kazuM ja nathI. paNa e to Avo lavAro karyA ja karatI dIvAnI kharI ne ? ane eka dahADo evI AzAnA choDane jANe phUla AvyAM : evuM kAmaNaTmaNa jANanAro gauDadezano koI eka mANasa ene maLI gayo. eNe kahyuM : " bAI, tAro pati doraDe bAMdhyA baLadanI jema sadAkALa tAro banI rahe evo kAmaNano prayoga huM jANuM chuM. " bAI to rAjI rAjI thaI gaI. pelA kAmaNa karanAre koI bhAre tAkAtavALuM osaDa lAvIne e bAIne ApyuM ; ane kahyuM, " A osaDa tArA patine khavarAvIza to tAruM manovAMchita tane maLaze. .. osaDa ApIne pelo mANasa to cAlato thayo. ane pelI bAIe lAga joIne peluM osaDa enA patine khavarAvI dIdhuM ! ane e mANasa to sAcesAca doraDe baMdhAyelo baLada banI gayo ! bAI to joI ja rahI; enuM mana acaraja ane AnaMdamAM lIna thayuM. paNa e AnaMda bahu na rahyo, thoDA ja vakhatamAM ene thayuM, bicAro baLada ! paNa huM ene zuM karuM ? mAre to mAnava-pati joIe. baLadamAMthI mANasa kema banAvavo enuM ene bhAna na hatuM. ene to UlamAMthI cUlamAM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] rAga ane virAga paDavA jevuM thayuM. ane e to lAgI pharI pAchI aphasosa ane AkraMda karavA. rotI jAya ane baLadanI rAzane pakaDIne ene Thera Thera pheravatI jAya, carAvatI jAya. Ama bhAgyahIna nArInuM bhAgya vadhu hINuM banyuM. enA duHkhane koI sImA na rahI. eka divasanI vAta che. baLada eka vRkSa nIce carI rahyo che ane pelI bAI bokha bokha AMsuDA pADatI pokAra karI rahI che, enuM duHkha Aje asahya banI gayuM che. jonAra ke sAMbhaLanAranuM haiyuM dravI jAya evI sthiti che. banavA kALa te mahAdeva ane pArvatI tyAMthI pasAra thayAM. pArvatIjIthI enuM rudana sahana na thayuM. emanuM hRdaya karuNAbhInuM banyuM - pote paNa eka strI ja hatAM ne ! emaNe mahAdevajIne kahyuM : " svAmI, kevI rUDI rUpALI nArI ane kevo dekhAvaDo vRSabha ! ane chatAM A nArIne mAthe evuM te zuM duHkha paDyuM che ke e Ama vilApa kare che ?" mahAdevajI bolyA : " satI, ene bicArIne hAthanAM karyA haiye vAgyAM jevuM thayuM che. karavA to gaI AkhI jiMdagIbharanuM sukha; paNa maLI gayuM janamArAnuM duHkha ! mAnavI jevo mAnavI eno pati kAmaNaauSadhinA prayoge vRSabha banI gayo. have ene mANasa banAvavAno ilAja ene maLato nathI. e duHkhanuM A dIna AkaMda che. " " nAtha, Ano kaMIka ilAja karavo ghaTe. AvuM duHkha te zuM joyuM jAya ? " pArvatIjIe gadgada svare kahyuM. bhoLA zaMbhu prasanna thayA. emaNe to pelA vRkSa nIce UgelA ghAsamAM baLadane puruSa banAve evuM pratiauSadha verI dIdhuM ane banne potAnA mArge cAlatAM thayAM. pelI duHkhiyArI bicArI rotI jAya che, baLadane paMpALatI jAya che ane kUNAM kUNAM taraNAM cUMTIghUMTIne enA moMmAM mUkatI jAya che. ema karatAM karatAM peluM auSadhavALuM ghAsa ene hAtha caDI gayuM. e khAIne pelo Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAco dharma C 83 baLada puruSarUpamAM pheravAI gayo ! jANe devakumAra ja joI lyo ! bAI to rAjI rAjI thaI gaI. chevaTe enI AzA phaLI kharI. vAta pUrI thatAM guru hemacaMdrasUrijIe kahyuM : " rAjan, karyo dharma sAco eno javAba tamane A kathA Apaze. 17 rAjAjI sAMbhaLI rahyA. hemAcAryajIe potAnI vAta pUrI karatAM kahyuM : pelI bAIne mana to badhuM ya ghAsa sarakhuM hatuM; ane e carAvatAM carAvatAM ja ene sAcuM auSadha lAdhI gayuM. kayuM ghAsa auSadhavALuM ane kayuM nakAmuM eno bheda e bicArI zuM jANe ? rAjana, kayo dharma sAco ane kayuM darzana sAcuM enI sAThamArImAM na paDazo. pelI bAInI jema badhA ya dharmo ane darzano pratye Adara ane samabhAva rAkhIne satya pAmavAno prayatna karatA rahezo to kyAreka paNa AtmasAdhanAnuM sAcuM tattva maLI jaze. dharma, tattva ke satya to kyAM keve vividharUpe chupAyuM che e koNa jANe ?* moTI vAta to manane nirmaLa karavA mATe kaSAyo dUra karavAno puruSArtha karavo e ja che. baLadamAMthI puruSa banAvanAra auSadhano A ja bodha che." rAjAjI te divase sAcA dharma ane darzanano bheda samajyA ane X rAjI thayA. * * jinavacanamAM mithyAdarzanono samUha samAI jAya che "micchAdaMsaNasamUhamaiyassa jiNavayaNassa siddhasena divAkara; " Sarzana jinaaMga bhaNIje AnaMdaghanajI 64 * X prabaMdhaciMtAmaNi " ne AdhAre Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM saMbhAraNuM * gurudeva ! gUrjara sAmrAjyano vistAra ghaNo thayo che ane sAmrAjyanI zakti ane sthiratA paNa ciMtA ochI karavI paDe evI vadhI gaI che. have to kRpA karI koIka evo mArga batAvo ke jethI gUrjara sAmrAjyanuM ane mAruM nAma, kALanA sImADA vIMdhIne, amara banI jAya. " guru gUrjara cakravartInI vAta dhyAna daIne sAMbhaLI rahyA ane thoDI vAra vicAra karIne bolyA : " rAjana ! kaMIka moTAM moTAM sAmrAjyo kALanA anaMta aMdhakAramAM vilIna thaI gayAM; kaMIka mAMdhAtAo ane cakravartIonAM nAmanizAna paNa bhUMsAI gayAM; ane vaibhava-vilAsanA dhAma samI emanI saMpatti ane sAhyabI paNa samayanA UMDA pravAhamAM evI vahI gaI ke jANe hatI ja nahIM ! AmAM pachI amaratAno AzIrvAda kevI rIte maLI zake ? " rAjavI paLavAra vimAsaNamAM paDI gayA. pachI vadhAre vinamra banI pUchI rahyA : " to zuM gurudeva ! amaratAno koI mArga ja nathI ? zuM amaratAno vicAra jhAMjhavAnAM nIra jevo chetarAmaNo ke mAyAvI che ?" " nA rAjanuM, ema to kema kahevAya ? paNa e mATe manane jAgrata karavuM joIe ane pUratI taiyArI hovI joIe." jANe guru gUrjarapatinA manano tAga levA mAgatA hatA. vAta karanAra hatA, gUrjarapati mahArAjA kumArapALadeva ane javAba ApanAra hatA, AcArya hemacaMdrasUri. vikramanI bAramI sadInA uttarArdhano e samaya. jANe tyAre kALA mAthAnA mAnavI ane zaktinA akhUTa jharA samI bhavitavyatA vacce potAnuM dhAryuM karavAnI hoDa maMDAI hatI. gUrjarapati jayasiMha siddharAjane badhuM maLyuM hatuM, paNa vidhAtAe emane savAzera mATInI bheTathI vaMcita rAkhyA hatA ! putranuM mukha jovAnuM sukha emane nasIbe nahotuM lakhAyuM ! Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM saMbhAraNuM ` 85 jema jema mahArAjA jayasiMhanI uMmara vadhatI gaI, tema tema AvA moTA ane vaibhavazALI sAmrAjyano vArasa koNa banaze, e mATenI emanI ciMtA paNa vadhatI gaI ! ane, moTI karuNatA ke vidhinI vakratA to e hatI ke, potAnA siMhAsane koNa besaze enI ciMtA sevavAnA badale, potAnI gAdI kone maLavI na joIe, evI vicitra ciMtA ja AvA zANA ane zUrA rAjavInA aMtarane becena banAvI rahI hatI ! ane evI becenImAM ne becenImAM mahArAjA jayasiMha manamAM gAMTha vALI beThA hatA ke, gUrjara sAmrAjyanuM siMhAsana, bIjA game tene maLe paNa, potAnA pitarAI kumArapALane to na ja maLavuM joIe ! A mATe kumArapALa gUrjarabhUminI sImamAMya na rahI zake, evI evI musIbato siddharAje ene mATe comera UbhI karI mUkI hatI. are, kumArapALano jIva levA mATe mArAo sudhdhAM enI pAchaLa pAchaLa bhamatA hatA ! kumArapALane mATe to jIvavuM ane TharIThAma rahevuM muzkela banI gayuM hatuM ! na sukha-cena, na nirAMta ! UMgha ane ArAma tajIne narI rajhaLapATa karavAnuM ja enA bhAgyamAM lakhAI gayuM hatuM ! AvA kharekharI kaTokaTInA samaye, dIrghadRSTi dAkhavIne, kalikAlasarvajJa zrI hemAcArye ane udayana maMtrIe kumArapALane pUrepUro sAtha Apyo hato. e baMne mahArAjA jayasiMhadevano pUro vizvAsa dharAvatA hatA, eTale emane mATe A kAma talavAranI dhAra para cAlavA jevuM kaparuM hatuM. ane chevaTe mAnavI tathA bhavitavyatAnI hoDamAM bhavitavyatA ja potAnuM dhAryuM karAvI gaI ! ane siddharAja jayasiMhadevanA svargavAsa pachI gUrjarapatinA siMhAsananuM rAjatilaka, rajhaLapATamAM khuvAra thavA chatAM potAnA khamIrane TakAvI rAkhanAra, kumArapALane karavAmAM AvyuM, tyAre emanI uMmara aradhI sadIe pahoMcI cUkI hatI ! AcArya hemacaMdra to potAnI sAdhutA, vidvattA, samayajJatA ana lokakalyANanI buddhinA baLe e vakhate paNa dharmaguru, lokaguru ane Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 rAga ane virAga rAjyagurunuM gauravabharyuM pada zobhAvI rahyA hatA, eTale mahArAja siddharAjanI jema mahArAjA kumArapALa paNa emanA caraNe besavAmAM zAMti ane AnaMda anubhavatA hatA. eka divasa mahArAjA kumArapALane potAnuM nAma kevA kAmathI amara thaI zake e vicAra Avyo ane emaNe hemacaMdrAcAryane eno upAya darzAvavA vinaMtI karI. hemAcArya to bhagavAna tIrthaMkaranA dharmanA Adarza vArasadAra hatA. samatA, sahiSNutA ane badhA dharmo pratye AdaranI udAra bhAvanA emanA romaromamAM bharI hatI. na koI dharmanI niMdA, na koI paMthanI kUthalI; jyAMthI guNa ane satya maLe eno svIkAra karavAnI anekAMtadRSTinI vizALa bhAvanA emanA romaromamAM vahetI hatI. bhagavAna tIrthaMkaranA vizvanA badhA ya jIvo sAthe maitrIbhAva keLavavAnA AdezanA teo sAcA pAlaka, pracAraka ane rakSaka hatA. " amara nAmanA karavAno mArga samajAvatA teoe mahArAjA kumArapALane kahyuM H kAM to prajAnA kalyANanuM koI apUrva kAma yA to dharmanA udyotanuM koI viziSTa kArya A be mArge ja, mAnavI potAnI nAmanA mUkato jaI zake che. pUchyuM. "" 99 evuM kAma mArAthI zuM karI zakAya ? kumArapALe jijJAsAthI 66 rAjan ! kAM to tamArA sAmrAjyano khajAno khullo mUkIne, paraduHkhabhaMjana rAjA vIra vikramAdityanI jema, tamArI tamAma prajAnuM devuM-leNuM cUkate karAvIne badhAnA copaDA cokhkhA karAvI nAkho, to tethI tamArI nAmanA amara banI zake. athavA to, somanAtha mahAdevanA tIrthanuM lAkaDAnuM maMdira, dariyAnA pANInA mArathI, jIrNa thaI gayuM che, teno uddhAra karAvIne enA sthAne pASANanuM vizALa ane bhavya maMdira baMdhAvo, to prajAmAM amara banI zako. lokakalyANanAM ke dharmarakSAnAM AvAM satkAryo ja prajAnA aMtaramAM sadAyane mATe aMkita thaI jAya che Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM saMbhAraNuM [ 87 ane evAM kAryo karAvanArane amara banAvI de che. " mahArAja kumArapALa gurunI dharmavANIne haiyAnA hemacoLamAM prasannatAthI jhIlI rahyA. rAjavIe bhAvabhInA svare kahyuM : " gurudeva, jevo Apano Adeza. paNa prajAnA copaDA cokhkhA thaI jAya. eTalI saMpatti vaheMcavAnI to rAjyanA khajAnAnI zakti nathI, paNa bhagavAna zaMkara to gUrjara rAjakuTuMbanA kuLadevatA che. eTale gUrjarapatinI sattA ane saMpatti somanAtha pATaNanA zivamaMdiranA navanimaNathI caritArtha thaze. A dharmakArya sarvAMgasuMdara ane sarvAMgasaMpUrNa bane tathA emAM leza paNa khAmI rahevA na pAme, enI ciMtA e AjathI mAruM vrata banI raheze. gurudeva, mArA kAryamAM huM saphaLa thAuM evA mane AzIrvAda Apo." rAjavInI dharmabhAvanA joI hemacaMdrAcArya AhvAda anubhavI rahyA. somanAtha ! lAkho mAnavIonA ISTadeva. e tIrthanI yAtrAno mahimA to dezanI codizAmAM vistarelo hato. dUra dUranA bhAviko pazcima bhAratanA zAMta-ekAMta sthAnamAM, sAgarakinAre Avela A tIrthadhAmanI yAtrAe AvatAM ane bhagavAna zaMkaranA pUjana-arcana ane jayanAdathI potAnA dhana ane jIvanane kRtArtha karatAM. mahArAjA siddharAja jayasiMhanI mAtA-rAjamAtA mInaLadevIe - e tIrthanI yAtrAe jatAM yAtriko pAsethI levAmAM Avato rAjakara dUra karAvyo hato, ane ema karIne, potAnI bhaktine ujamALa karI hatI tathA e pavitra yAtrAnAM dvAra garIbo mATe paNa khullA karAvI dIdhAM hatAM ! kalikAlasarvatra hemacaMdrasUrie e tIrthanA jIrNa banI gayela lAkaDAnA maMdiranA sthAne pASANanuM bhavya ane manohara maMdira racavAno Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 gherAga ane virAga mahArAjA kumArapALane Adeza Apyo hato; eTale e maMdira kumArapALadevanI Izvarabhakti ane hemAcAryajInI sarvadharma samabhAvanI dRSTinI jANe amara kIrtipatAkA banI rahevAnuM hatuM. nirNaya levAI gayo hato. have e nirNayano tarata ja amala karavAno hato. rAjarSi kumArapALa rAta-divasa eno ja vicAra karatA rahetA hatA. kuzaLa sUtradhArone bolAvyA; emanI pAse maMdiranA nakazA taiyAra karAvyA ane caNatarakAmanI jhINAmAM jhINI vigato nakkI karavAmAM AvI. ane A to gUrjarapatinuM potAnuM ja kAma hatuM ane e mATe rAjyanA khajAnA khullA mUkI devAmAM AvyA hatA; vaLI A kAma to dharmanuM ane bhagavAnanuMya hatuM. eTale pachI emAM khAmI rAkhavAnuM zuM kAraNa hoya ? sau dila daIne kAme lAgI gayA. ane eka divasa somanAtha pATaNathI rAjapuruSoe mahArAjA kumArapALane navA maMdirano zilAropaNavidhi thayAnI vadhAmaNI lakhI mokalI. rAjAnuM romaroma AhlAda anubhavI rahyuM : dhanya mArA deva ! 44 : kumArapALa e vadhAmaNI-patra laIne guru hemacaMdrAcAryajI pAse gayA. rAjavIe vinamra banIne, bhAvabhInA aMtaHkaraNathI, sUrijIne vinaMtI karatAM kahyuM gurudeva ! ApanI AjJA mujaba maMdiranuM kAma to zubha muhUrte zarU thaI gayuM che, paNa sArA kAmamAM so vighna ! na mAlUma AvuM moTuM kAma pUruM thatAM thatAM vacamAM kevAM kevAM vighna AvI paDe ! A kAmamAM koI vighna AvavA na pAme, ane koI vighna AvI paDe to enuM tarata nivAraNa thaI jAya, e mATe mAre koIka vrata ke niyama karavAnI jarUra Apane lAgatI hoya, to A e mATe AjJA pharamAvo. A kAmamAM koI saMkaTa na Ave ane badhu kAma rUDI rIte pUruM thAya, e jovAnI mArI jhaMkhanA che. ** 46 hemacaMdrasUri gaMbhIra banIne vicArI rahyA ane rAjavInI dharmabhAvanAne manomana prazaMsI rahyA. teoe kahyuM : rAjan, jevuM mahAna kArya, evo ja moTo niyama levo ghaTe. tamArI A kArya mATenI jhaMkhanA ane jAgRtine caritArtha karavA ane A kAryamAM tamArI bhAvanAnuM baLa pUravA tamAre bemAMthI eka niyama svIkAravo ghaTe : A * Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM saMbhAraNuM C 89 maMdiranI pratiSThA thAya ane enA upara dhajAdaMDa caDAvavAmAM Ave, tyAM sudhI yA to tame, tamArI bhoga-vilAsanI vRtti upara saMyama meLavIne, niSThApUrvaka brahmacaryanuM pAlana karavAnuM vrata svIkAro; athavA, jo e vrata pALavuM muzkela lAgatuM hoya to, tyAM sudhI mAMsa-madirono sadaMtara tyAga karavAno niyama karo ! AvuM dharmanuM AcaraNa ja maMdiranA jIrNodvAranI tamArI dharmabhAvanAne satvara saphaLa banAvavAnuM puNyanimitta banI. zakaze." tapa, tyAga, vairAgya ane saMyamanA sAdhaka guruvarye rAjarSine potAnA dharma ane jIvanane anurUpa ja mArga batAvyo. kumArapALadevane to vadhu kaMI kahevAnuM hatuM ja nahIM. emaNe kahyuM : "gurudeva, ApanI AjJAne huM mAthe caDAvuM chuM ane AjathI, maMdirano dhajAdaMDa caDe tyAM sudhI, mAMsa ane madirAno sarvathA tyAga karuM chuM." duniyA to doraMgI che. emAM koI vakhANa karanAra paNa nIkaLe ane koI vAMkuM bolanArA paNa maLe. paNa emAM eno zo vAMka ? jevuM jenuM mana, evuM enuM vacana ane evuM ja enuM vartana. jainadharmI gurue zaivadharmI gUrjarapatine somanAthanA zivamaMdirano uddhAra karavAnI salAha ApI, e vAta paNa pATaNanI prajAmAM carcAno viSaya banI gaI. jeo gurunA guNane ane udAra manane oLakhatA hatA, emaNe gurunI samatA ane udAratAnI prazaMsA karI. ane jeo hemAcAryanA vadhatA prabhAvane jIravI na zakyA, emaNe jANe meNuM mAryuM : zivanA upAsaka rAjavIne zivamaMdirano uddhAra karavAnuM kahevuM emAM zI moTI vAta ? A to pANIne DhALa tarapha vahetuM mUkavA jevI sAva sahelI vAta ! rAjIne rAjI rAkhavo hoya to, ene gamatI salAha ja ApavI ghaTe ne ? na joyA hoya to, bIjAnA dharmano moTo Adara karanArA ! A to badhI potAno prabhAva TakAvI rAkhavAnI mAyAjALa che mAyAjALa ! ' " bIjAe TApasI pUratAM kahyuM : " AmAM sAca-jUThanI parIkSAne kyAM vAra che ? maMdira taiyAra thAya ane enI pratiSThAno avasara Ave, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90DrAga ane virAga tyAre khabara paDaze ke jinanA dharmanA upAsaka A AcArya e avasara upara somanAtha jAya che ke nahIM ? emane somanAtha padhAravAnuM AmaMtraNa ApavAnuM ApaNA mahArAja na cUke enuM ApaNe barAbara dhyAna rAkhIzuM. " jANe hemacaMdrAcAryanI bhAvanAnI saccAInI parIkSA mATe nAno sarakho dAva goThavAI gayo ! maMdiranuM kAma zarU thayAne be varSa vItI gayAM hatAM. ane maMdiranuM kAma have pUruM thayuM hatuM. somanAtha pATaNanA bilorI kAca samA sAgarakinAre bhagavAna somanAthanuM sohAmaNuM maMdira taiyAra thaI gayuM - jANe e gUrjarapati kumArapALanI dharmabhAvanAnI kIrtigAthA saMbhaLAvI rahyuM. aNahilapura pATaNamAM maMdiranuM kAma pUruM thayAnA zubha samAcAra pahoMcI gayA. kumArapALadevanA romaromamAM jANe AnaMda UbharAI gayo. rAjavI namra banIne potAnA ISTadevane ane gurune manomana praNamI rahyA. gUrjarapatie hemAcAryajI pAse jaIne potAno harSa pragaTa karatAM kahyuM : " gurudeva, ApanI AjJA ane mArI bhAvanA banne saphaLa thayAM. somanAthanA maMdiranA uddhAranuM kAma pUruM thayuM. sAthe sAthe mAMsa-madirAnA tyAganI mArI pratijJA paNa pUrI thaI. mahArAja, e pratijJAmAMthI mukta thavAnI mane anumati Apo !" dharmaguru manamAM vicArI rahyA : eka vakhata je pApano tyAga karAvyo, e pApamAM paDavAnI anumati kema karI ApI zakAya ? ane evI anumati ApavAmAM rAjavInuM potAnuM bhaluM paNa zuM thavAnuM ? doSa tajyo e jyo ! emAM pharI paDavApaNuM kevuM ? paNa AcArya bahu vicakSaNa, mAnavasvabhAvanA pArakhuM ane samayanA jANakAra hatA. atyAre vadhAre vAta na karatAM emaNe kumArapALadevane eTaluM ja kahyuM : " mahArAjA, jo tame karAvela A maMdiramAM punaH pratiSThita thanAra bhagavAna zaMkaranAM darzana karavAnI tamArI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM saMbhAraNuM 91 bhAvanA hoya to, emanAM darzana karatAM sudhI A pratijJAne sAcavI rAkhavI ucita che." gUrjarapatinA aMtaramAM jANe prakAza patharAI gayo. emane thayuM ? je maMdirano aMtaranA ullAsathI uddhAra karAvyo, enI yAtrA to karavI ja ghaTe ne ! ane rAjavIe, AcAryazrInI zIkhane mAthe caDAvIne, somanAthanA navA maMdiranI pratiSThA vakhate jAte hAjara rahevAno nirNaya karyo. pratiSThAnuM muhUrta nakkI karavAmAM AvyuM. gAmegAma patrikAo mokalIne enI jANa karavAmAM AvI. ane jANe AkhuM rAjya e mATenI taiyArImAM lAgI gayuM. jyAM samrATa pote ja pratiSThA karAvatA hoya ane pratiSThA prasaMge hAjara rahevAnA hoya, tyAM pachI taiyArImAM zI khAmI hoya ? ane, have to, gUrjarapatinA pratiSThA mATenA prayANanI zubha ghaDI paNa bahu dUra na hatI; e mATenI badhI taiyArIo thaI cUkI hatI. potAnA sAthIonA kahevAthI, eka divasa mahArAjA kumArapALe kaMIka saMkoca sAthe, hemacaMdrAcAryane vinaMtI karI : " gurudeva, somanAtha tIrthanA uddhAranI preraNA Ape ja ApI hatI, to enI pratiSThAnA puNyaavasara upara padhAravAnI Apa kRpA na karo ? " hemAcAryajIe prasanna vadane javAba Apyo : " rAjan ! AmAM saMkoca karavAnI zI jarUra che ? A to, bhUkhyA AgaLa bhAvatAM bhojana pIrasavA jevI, amane gamatI vAta che. ame jarUra somanAtha pATaNa AvIzuM. " kumArapALanI khuzIne koI avadhi na rahI. emaNe kahyuM : Apane mATe je taiyArI karavAnI hoya enI AjJA Apo; badhuM vinA vilaMbe hAjara thaI jaze ! " hemacaMdrAcArye kahyuM : " mahArAjA, vItarAga bhagavAnanA tapatyAga-saMyama-vairAgyamaya dharmanA upAsakane koI sAmagrI ke kazI taiyArI na khape. ame ahIMthI pagapALA pravAsa karatAM karatAM, zrI zatruMjaya, giranAra vagere tIrthonI yAtrA karIne, samayasara somanAtha pahoMcI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 [rAga ane virAga jaIzuM. tame amArI kazI ja ciMtA na karazo." ane AcAryazrIe rAjA ane prajAnI bhAvanA pUrI karavA tarata ja vihAra karyo. AcAryanI TIkA karanArAnAM moM jANe sivAI gayAM ! paNa jene doSa ja zodhavA hoya ene cUpa koNa karI zake ? emaNe vicAryuM : rAjAjIne rAjI rAkhavA jema somanAthano uddhAra karavAnI salAha ApI, ema emane rAjI rAkhavA ja AcArya somanAtha jaI rahyA che ! rAjAne koNa nArAja karI zake bhalA ? ane AmAM emaNe moTI vAta paNa zI karI che ? emanA saccAI ane udAratAnI kharI kasoTI to, pote jinanA anuyAyI thaIne somanAthamAM zivane namaskAra kare che ke nahIM, emAM ja thaI javAnI che ! jo e zivane namaskAra karaze to emanI jinanA dharmanI pratijJAnuM gaurava ghaTI jaze; ane namaskAra nahIM kare to emanI udAratA nakalI ke naya daMbharUpa hatI ema sAbita thaI jaze. have ja kharekharo khela thavAno ! ane e divasa paNa AvI pahoMcyo, jyAre eka taraphathI gUrjarapati kumArapALa, potAnA vizALa rasAlA sAthe, somanAthamAM pahoMcI gayA ane bIjI taraphathI hemacaMdrasUri paNa potAnA dharmasaMgha sAthe somanAthamAM AvI pahoMcyA. somanAtha pATaNamAM jANe mAnava-maherAmaNa hiloLA levA lAgyo. zubha muhUrte, zubha ghaDIe, vidhividhAnapUrvaka, somanAtha mahAdevanI prANapratiSThA karavAmAM AvI. mahArAjA kumArapALa, bhAvabhaktithI UbharAtA aMtarathI, bhagavAna zaMkarane praNamI rahyA. sarvatra AnaMda AnaMda pravartI rahyo. TIkAkAro e jovA tAkIne ja beThA hatA ke hemacaMdrAcArya have zuM kare che kAkAe e pravartI rahIbhagavAna , paNa e dharmapuruSanA aMtarane zaMkA-kuzaMkAonA koI sApoliyo satAvatAM na hatAM. emaNe, bhagavAna zaMkaranI sAme hAtha joDIne UbhA rahIne, potAnI kAvya-sarasvatIne vahetI mUkI : Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM saMbhAraNuM D 93 nAtha ! Apa game te samayamAM, game te sthitimAM thayA ho ane game te nAmathI oLakhatA ho, paNa jo Apa doSa-mukta ho to, mArAM Apane vaMdana che ! " rahI. 64 bicArA TIkA karanArA cUpa thaI gayA ! bhAvika bhakto harSa-ullAsa anubhavI rahyA. bhAva-bhaktinI bhAgIrathI jANe tyAM vahIne saune pAvana karI potAnI pratijJA pUrI thayAno AnaMda mahArAjA kumArapALanA aMtaramAM Aje samAto na hato. e Aje apUrva dhanyatA anubhavI rahyA hatA. hemacaMdrAcAryanI pAse jaIne emaNe kahyuM : " gurudeva ! ApanI vANI saphaLa thaI; mArI pratijJA pUrI thaI ! mane have mArI pratijJAnA baMdhanamAMthI mukta thavAnI anumati ApavA kRpA karo !" gurue joyuM ke atyAre gUrjarapatinuM aMtara dharmabhAvanAthI gadgada banI gayuM che ene sadAne mATe vyasanamuktinA mArge vALavAnI A ja zubha veLA che. rahyA. "6 hemacaMdrasUrie gUrjarapatine eTaluM ja kahyuM : rAjan, mAMsa ane madirAnA doSono tyAga karIne tame je siddhi meLavI te tamArI sAme che. tamAruM romaroma kevo AhlAda anubhavI rahyuM che ! zuM AvI uttama pratijJAno tyAga karIne tamAre pharI pAchA e doSomAM paDIne adhogatinA mArge javuM che ? saryuM AvAM pApothI ! je pApa eka vAra choDyuM te sadAne mATe choDIne A pratiSThAnA pavitra avasaranuM gaurava karavuM ghaTe; e ja enuM sAcuM saMbhAraNuM banI raheze." gUrjarapati mahArAjA kumArapALa AcAryazrIne kRtajJabhAve praNamI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mRtyuMjaya vIra vanarAje vasAvela gujarAtanI rAjadhAnI aNahilapura pATaNamAM tyAre mahArAjA kumArapALanuM rAjya tapatuM hatuM. A naravIranI rAjagAdIno ItihAsa bhAre romAMcaka che. duHkhanA DuMgara khodI khodIne ene uMdara jeTalA sukhanI zodha karavI paDI hatI. ane chatAM saMskAritA ane zUrAtanano eNe potAnA jIvanamAM samanvaya sAdhyo hato. mahArAjA siddharAje jamAvelI gujarAtanI kIrti emanA rAjyakALamAM savAyA teje jhaLahaLavA lAgI hatI. ane gujarAtanA yoddhAonI virahAke samasta AryAvartamAM gujarAtanI yazapatAkA pharakAvI hatI . kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryuM te kALe gUrjara-rASTranA nirmAtAnuM rUpa dhAraNa karyuM hatuM. emanI preraNAthI gujarAtanI saMskAritA ane vidvattAnA paDaghA, aneka dezonA sImADA vIMdhI, cheka kAzmIra ane kAzI sudhI gAjI UThyA hatA. sUryadevatAnA tejasvI nakSatramaMDaLanI jema, samaravIra aneka yoddhAo, rAjanItinipuNa aneka maMtrIo ane sAhityakuzala aneka paMDito mahArAjA kumArapALa ane AcArya hemacaMdranI AsapAsa vIMTAyelA rahetA. AvA bAhoza rAjavI ane AvA Adarza dharmagurunA khoLe paDela gujarAta jyAre potAnA suvarNayugano madhyAhna anubhavatuM hatuM. te kALanI A eka samarpaNakathA che. gujarAtanuM pATanagara aNahilapura eka alabelI nagarI lekhAtuM. enI zobhA ane mahattAnI aneka kiMvadantIo lokajIbhe ramavA lAgI hatI. pATaNanA paToLAM ane pATaNanI panIhArIonAM nAme lokahRdayamAM jANe kAmaNa thatuM ! vIro, vilAsIo ane vyApArIonA triveNI saMgama samuM pATaNa saMskAritA ke dharmaparAyaNatAmAM paNa koI vAte UtaratuM na hatuM ! devamaMdironA suvarNakaLazo roja prAtaHkALe sUryadevanuM svAgata karatA; dharmaparAyaNa bhaktajanonI prArthanAnA meghagaMbhIra dhvani vilAsIonI nidrAne uDADatA ane saMdhyAsamaye devamaMdironI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AratInA ghaMTAravo sUtela AtmabhAvane jAgrata karatA. AvA gauravabharyA gujarAta ane zobhAyukta pATaNa zaheranA eka dharma-karmavI2 maMtrIzvaranI A kathA che. aNahilapuranI rAjasabhA tyAre bhAre paMkAtI. tyAM mahArAjA kumArapALa samakSa roja deza-paradezanA samAcAra AvatA ane dezanA kalyANanI dRSTie maMtrIo enA upara vicAraNA calAvI yogya nirNaya karatA. mRtyuMjaya u 95 rAjasabhA Aje kaMIka vicAramAM paDI hatI. Aje dUta samAcAra lAvyo hato ke, saurASTranA eka jAgIradAra sauMsare potAnuM mAthuM UMcakyuM hatuM, ane gujarAtanA rAjavInI ANane paDakAra karyo hato. mALavA, mahArASTra ane siMdha sudhI gujarAtanI vijayavaijayantI pharakAvanAra mahArAjAne, temanA maMtrImaMDaLane ke gUrjarabhUminA zUravIra subhaTone AmAM jarAya ciMtA jevuM lAgatuM na hatuM. jenI AgaLa moTA moTA rAjavIo, bhalabhalA vIra yoddhAo ane abhedya gaNAtA killAo namI paDyA hatA e gujarAtanA zUrAtana AgaLa bicArA sauMsaranuM zuM gajuM ! paNa duzmana ane rogane UgatA ja dAbI devAM e nItivAkyanI upekSA karavI ucita nathI, ema vicArI rAjamaMtrIoe chevaTe sauMsarane dAbI devAnAM pagalAM bharavAnuM yogya dhAryuM, ane e mATe vayovRddha maMtrI udayananI saradArI nIce senA mokalavAnuM nakkI thayuM. - maMtrIvara udayana jema zUrAtanamAM AgaLa paDatA hatA tema rAjanItimAM paNa bhAre kunehabAja gaNAtA. emanI rAjyabhakti paNa dAkhalArUpa lekhAtI. e rAjyabhaktie ja Aje ATalI vRddha vaye emanA upara senApatino abhiSeka karyo hato. maMtrIvare rAjaAjJA zire caDAvI, ane eka maMgala prabhAte senA sAthe saurASTra tarapha vijayaprasthAna karyuM. daramajala AgaLa vadhatI senAe Aje vaDhavANanA sImADe paDAva nAkhyo hato. udayanamaMtrI potAnA zAmiyAnAmAM Amatema AMTA mAratA hatA. temanuM hRdaya Aje koI UMDA UMDA vicAromAM magna thayuM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9grAga ane virAga hatuM. raNazUra ane karmavIra maMtrInI nasomAM Aje dharma nAnA dhabakArA bajI rahyA hatA. maMtrIzvaranuM mana jANe aMdaroaMdara kahetuM hatuM. saMgrAmo khelavAmAM ane zatruone saMhAravA ne harAvavAmAM AkhI ummara pUrI thavA AvI. have to vRddhAvasthAnA kinAre pahoMcyo chuM. pAkuM pAna banatI jatI kAyAno have zo bharoso ? na mAlUma kyAre pavanano eka jhapATo Ave ane e pAna kharI paDe ! ane pAna kharI paDyA pachI to bAjI kyAM ApaNA hAthamAM rahevAnI che ? eTale je kaMI karavuM sUjhe te pavanano sapATo lAgatAM pahelAM ja karI levuM. ane vaLI A to raNakhelanA maravA-mAravAnA mAmalA ! tyAM to kSaNamAtrano paNa zo vizvAsa ? eka ja ghA kAramo AvI paDe ane ApaNe hatA-nahatA banI jaIe, ane mananI badhI manamAM ja rahI jAya ! sthiti jyAre AvI AvI paDI che to pachI A raNa khelatAM pahelAM eka vAra tathadhirAja zatruMjayanI ane yugAdidevanI yAtrA karI AvuM to kevuM sAruM ! jANe koI prabaLa bhAvinI preraNA kAma karatI hoya tema, maMtrIzvaranI bhAvanA vadhu ne vadhu sateja thatI gaI ane thoDI vAramAM temaNe nirNaya karI lIdho - raNasaMgrAmamAM jhaMpalAvatAM pahelAM tIrthAdhirAjanI yAtrAe javAno ! - temaNe maMDalezvaro ane senAnA vaDAone potAnA taMbamAM bolAvyA ane potAno vicAra kahI saMbhaLAvyo. chevaTe temaNe A vAta karI : "tame sau kUca AgaLa cAlu rAkhajo, mArI khAtara lazkaranI kUca aTakAvavAnI jarUra nathI. huM yAtrA karIne jhaDapabhera tamane AvI maLuM ane bIjI savAre sUryadeve potAno ratha cAlato kayo tyAre, pATaNanA sainya soraThanI bhUmi tarapha kUca AgaLa vadhArI ane maMtrIzvara udayane zatruMjaya tarapha prayANa karyuM [2] maMDalezvaro sahita sainyane sausarane jItavA mATe vaLAvI, maMtrI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyuMjaya 9i7 udayane potAno azva tIrthAdhirAja zugaMjaya tarapha vALyo. uSAnA Agamana sAthe aMdhakAranA oLA osaravA lAge ane nabhomaNinAM darzana thatAM kamaLavanamAM ullAsa vyApI jAya, ema tIthadhirAja zatruMjaya taraphanA eka eka pagale maMtrIzvara udayananA hRdayakamaLanAM dvAra UghaDatAM jatAM hatAM. saMsAra ane saMgrAmanA badale AtmA ane mokSanA nAdo emanA aMtaramAM gAjavA lAgyA hatA. pATaNathI saMgrAma jItavAno saMkalpa laIne nIkaLela maMtrIzvaranA hRdayamAM adhavacce jAgrata thayela prabhudarzananI A abhilASA jANe koI vilakSaNa bhavitavyatAne sUcavatI hatI. thoDIka majalo pUrI thaI ane maMtrIzvara tIrthAdhirAjanA caraNe AvI pahocyA. taLeTImAM UbhA UbhA uttuMga tIrthAdhirAjanAM darzana karatAM maMtrIzvaranuM mastaka namI gayuM, emanuM aMtara AhalAdamAM DolavA lAgyuM. emaNe nIcA namI tIrthAdhirAjanI paramapAvana rajane mastake caDAvI. emanuM hRdaya tIrthAdhirAjanA mahimAnuM gAna karavAmAM magna banyuM ! jaya tIrthAdhirAja ! jaya yugAdideva ! jaya jinezvara ! saMsAradAvAnaLathI saMtapta jIvone akhaMDa AtmazAnti apanAra tIrthAdhirAjano jaya ho ! ananta AtmAone muktinA pavitra paMthe vaLAvanAra girirAjano jaya ho ! yugapravartaka AdIzvara prabhunA caraNathI pavitra thayela zatruMjayanI dhUlikAne dhanya ho ! aneka puNyAtmAonuM smaraNa karIne girirAjanA mahimA sAthe AtmAne ekarasa karatA maMtrIzvara dhIme dhIme parvata upara caDavA lAgyA. saMsAranI vAsanAo ane duHkhanAM baMdhano jANe vilIna thatAM hoya, AtmA jANe sva-kalyANa tarapha prayANa karato hoya, ema emanuM aMtara Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 parAga ane virAga vadhu ne vadhu aMtarmukha banatuM jatuM hatuM. rAjanItinI khaTapaTo ane yuddhabhUminI yAtanAo jANe tyAM vIsarAI gaI. manano moralo jANe koI divya gAnamAM masta banyo hato. e nAde jANe maMtrIzvaranA maMtrIpaNAno boja dUra karI dIdho; teo eka naciMta sevaka banIne tyAM khaDA hatA. thoDI vAramAM maMtrIzvara upara pahoMcI gayA. harSapulakita hRdaye paramapAvana yugAdidevane vaMdana karyuM, bhaktisabhara hRdaye paramAtmAnI sevA-pUjA karI. emanA aMtaramAM ullAsa ullAsa vyApI rahyo. ane pachI, be ghaDI vizrAMta banI, teo raMgamaMDapamAM dhyAnamagra banyA - jANe aMtaranAM cakSu AtmAnI zodha karatAM hatAM ! thoDoka samaya zAMtimAM pasAra thayo, maMtrIzvara vadhu dhyAnamagra thayAM paNa e dhyAna karatAM ya koIka vadhu mahattvanI vastu banavAnI hoya ema, najIkamAM kaMIka khaDakhaDATa thayo ane maMtrIzvaranI dhyAnanidrA lupta thaI gaI. temaNe kamaLapAMkhaDInI jema potAnAM baMdha karela netro ughADyAM, ane cAre tarapha pheravyAM. ane bhAre ajAyabI vacce maMtrIzvare joyuM ke, eka mUSakarAja pUjAnA dIpakamAMthI eka saLagatI diveTa laIne potAnA dara tarapha doDI rahyo hato, ane maMdiranA rakSako avAja karIne enI pAsethI e saLagatI diveTa choDAvI rahyA hatA. avAjathI bhayabhIta banela uMdara diveTa mUkIne daramAM pesI gayo, ane maMdiranA rakSako potAnA kAme vaLagI gayA ! emane mATe to A jANe roja-ba-roja banatI, koI paNa prakAranI ciMtA karavAnI jarUra na hoya evI, sAva sAmAnya ghaTanA banI hoya evuM lAgatuM hatuM. paNa A dRzya joyA pachI maMtrIzvara udayananuM mana mAnatuM na hatuM. temaNe maMdiranA karmacArIo sAthe vAta karI, paNa temane AnI jarA ya bhIti lAgatI hoya ema na lAgyuM. temaNe to ThaMDe peTe Avo banAva harahaMmeza banato hovAnuM kahI enA pratye upekSA dAkhavI. paNa maMtrIjIne mATe A koI sAmAnya ghaTanA na hatI. e ghaTanAne vIsarI javI ke enI upekSA karavI emane mATe zakya na hatuM. emane mATe to A ghaTanA bhAre ciMtAjanaka thaI paDI. temane thayuM. tIrthAdhirAja uparanuM yugAdidevanuM A Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyuMjaya [ 99 maMdira lAkaDAnuM baneluM che. ane A rIte uMdaro jo saLagatI diveTo laI vAraMvAra daramAM pesI jatA hoya to, koIka divasa A maMdirano AganA tAMDavathI nAza thavAno saMbhava kharo ! ane A kalpanAmAtrathI maMtrIzvaranuM hRdaya kakaLI UThyuM ! mahArAjA kumArapALa jevA dharmazIla rAjavI, kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya jevA samartha dharmaguru ane aDhaLaka saMpattinA dhaNI amArA jevA upAsaka maMtrIo hayAta hovA chatAM, A paramapAvana tIrthane AvI rIte AMca Ave to e keTaluM zaramabhareluM gaNAya ! maMtrIzvare tatkALa UbhA thaI paramAtmA yugAdidevanI samakSa hAtha - joDI pratijJA karI : "A tIrthAdhirAjano jIrNoddhAra karIne A lAkaDAnA maMdiranA sthAne pASANanuM maMdira khaDuM na karAvuM tyAM sudhI mAre be TaMka jamavuM na ghaTe; AjathI mAre aharniza ekAzana vrata raheze. A kASThamaya maMdirano uddhAra karyA pachI ja mArA A vratanuM pAraNuM thaze. ananta zaktinA adhinAyaka paramAtman ! mArI A pratijJAne paripUrNa karavAnuM mane sAmarthya arpajo !" saMgrAma mATe nIkaLela maMtrIzvarane, vaDhavANanA sImADe ekAeka zugaMjayanI yAtrA karavAnI bhAvanA thaI AvI hatI, temAM kudaratano je saMketa samAyo hato te jANe, A uMdaranI ghaTanAthI pUro thayo hato. tIrthAdhirAjanA uddhAranI pratijJA karI maMtrIzvare saMgrAma tarapha prayANa karyuM. maMtrIzvarano AtmA vicAra-sAgaramAM magna banyo hato, tyAre pUrvanI kSitijamAM suvarNaraMgI raMgoLInA coka purAI rahyA hatA. [3] maMtrIzvarano azva pUrapATa sapheMsara sAthenA yuddha tarapha doDI rahyo hato. saMgrAma jItavAno bhAra potAnA zire che e vicAre vRddha maMtrIzvare thAka ane ArAmane vIsarAvI dIdhAM hatAM. emanI nADImAM vIra yoddhAne chAjatI saMgrAmanI bhAvanA dhabakI rahI hatI. tIrthayAtrAno nAda zAMta banI gayo hato : raNayAtrAno nAda gaMbhIrapaNe gAjavA lAgyo hato. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 rAga ane virAga ane e meghagaMbhIra raNanAdamAM maMtrIzvara magna banyA hatA. majala pUrI thaI ane udayana saMgrAma bhUmipara pahoMcI gayA. temaNe tyAMnI badhI paristhitinuM avalokana karyuM. temaNe joyuM ke saSsaranI jeTalI upekSA karI hatI teTalo nirbaLa te na hato. vAta karavAmAM ene zikasta ApavAnI emanI gaNatarI khoTI TharI hatI. potAnA nAnA sarakhA sainyathI teNe mahArAjA kumArapALanA sainyane tobA pokarAvI hatI. gUrjarabhUminA vIra gaNAtA yoddhAo jANe zithila banavAnI aNI upara hatA. maMtrIzvara yAtrA karIne pAchA phare eTalI vAramAM to sainyamAM nirAzAnA AchA-pAtaLA raMgo besavA lAgyA hatA. ane e raMgo parAjayanI gherI kAlimAmAM kyAre palaTAI jAya e kahI zakAya ema na hatuM. vicakSaNa maMtrI badhI paristhiti kSaNavAramAM samajI gayA. ane teno upAya temaNe tatkALa hAtha dharyo. teo jANatA hatA ke, duzmananA dhasArAthI trAsIne hAratuM, pAchAM DagalAM mAMDatuM sainya potAnA senApatine maraNiyo saMgrAma khelato joIne pharI uttejita thaI jAya che, enuM osaratuM ojasa ane nabaLI banatI himmata pharI jAgrata thaI jAya che, ane e potAnI badhI tAkAta bhegI karIne hArane vakhate saMgrAmane jItI jAya che. temaNe e paNa joyuM ke, have jAta bacAvIne saMgrAma jItavo zakya na hato. have to jAta bacAvavAnA mohanuM balidAna dIdhe ja chUTako che; ane e balidAnamAMthI ja saMgrAmane jItavAnI zakti pragaTa thavAnI che. ane temane saMgrAmamAM jAte UtaravAne nirNaya karI letAM vAra na lAgI. temaNe potAno sAmAnya veSa tajI saMgrAmaucita veSa dhAraNa karyo, ane eka aNanama vIranI jema e potAnA sainyanI sAme AvIne UbhA rahyA, ane potAnA yoddhAone saMgrAmano sAmI chAtIe sAmano karavAnI hAkala karI. potAnA senApatine joIne senAmAM navuM joma AvyuM. jANe bujhAtA dIpakamAM akhUTa tela purAI gayuM. vIronI raNagarjanAothI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyuMjaya U 101 gaganamaMDaLa chavAI gayuM. navuM joma ane navI AzA tyAM pragaTI nIkaLyAM. pharI saMgrAma zarU thayo. A vakhatano saMgrAma e jIvanamaraNano AkharI saMgrAma hato. gUrjarabhUminI kIrtino emAM pheMsalo thavAno hato. gUrjararASTranA sAmarthyano emAM tAga nIkaLavAno hato. eka Ugato duzmana dabAI javAno che ke gUrjarapatinI sattAnI sAme seMkaDo navA duzmano jAgI UThavAnA che, eno nirNaya Aje thavAno hato. Ama to saMgrAma nAno lAgato hato, paNa enAM pariNAmo bahu moTAM AvavAnAM hatAM. DozI maryAno nahIM paNa jama ghara bhALI javAno bhaya Ubho thayo hato. rAjanItinipuNa maMtrI A vAta barAbara samajatA hatA, ane tethI koI paNa rIte pIchehaTha karavI emane maMjUra na hatI. teo Aje jIva upara AvI gayA hatA. jANe kesariyAM AdarI dIdhAM hoya ema e bhAre jhanUnapUrvaka cAre tarapha ghUmatA hatA. emanA zastramAMthI jANe pracaMDa zaktinA taNakhA jharatA hatA. e zastromAM jANe Aja yamarAje vAso karI dIdho hato. jyAM jyAM temano hAtha paDato tyAM tyAM duzmano trAsI UThatA, ane aneka yoddhAo kALadevatAno koLiyo banI jatA. emane potAnA jAnanI to kazI paravA ja nahotI rahI. e to tathadhirAjanI yAtrA karyA pachI jIvavAnI mohamamatA upara vijaya meLavIne mRtyuMjaya banyA hoya ema jarA ya macaka ApyA vagara laDyuM jatA hatA. potAnA zarIra upara zI vIte che enI temane khevanA na hatI, te to phakta eTaluM ja vicAratA hatA ke duzmano keTalA nAza pAme che, vijaya keTalo najadIka Avato jAya che, gUrjarabhUminI kIrtino suvarNakaLaza kyAre jhaLahaLI UThe che. A osaratI ummare kyAMka parAjayanI kAlimA lAgI na jAya enI ja emane ekamAtra phikara hatI ! - sainya paNa jIva para AvIne saMgrAma khelI nAkhyo. ane jotajotAmAM hArelI dekhAtI laDAI jItamAM pheravAI gaI. duzmanoe mArga mUkI dIdho ane AkhuM sainya bolI UThyuM : "mahArAjA kumALapALano jaya !" Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. emanA mato, subhaTo na udvigna hatA 102 rAga ane virAga paNa A vijaya sasto nahoto paDyo. ene kharIdavA mATe maMtrIzvara udayane maraNatola ghA sahana karavAnuM bhAre mUlya cUkavyuM hatuM. jyAre saMgrAmanI jItanA vijayaDaMkA bajatA hatA tyAre, maMtrIzvaranuM vRddha zarIra ghAyala thaIne dharatI upara DhaLI paDyuM hatuM. ' maMtrIzvara potAnI AkarI kasoTImAM pAra UtaryA hatA. sainiko ane sAmaMto maMtrIzvarane zibikAmAM besArI zAmiyANAmAM laI gayA. [4] maMtrIzvara udayana maraNatola ghAyala thayA hatA. emanuM aMgeaMga aneka zastrAghAtothI bhedAI gayuM hatuM. pathArImAM teo nizveta paDyA. hatA. emanA bacavAnI AzAnuM eke kiraNa have dekhAtuM na hatuM. maMDalezvaro, sAmaMto, subhaTo ane svajano sau emanI pathArInI AsapAsa beThAM hatAM. saunAM mana udvigna hatAM. AjanA vijayanA AnaMdane saMbhAravAnoya koIne avakAza nahoto ! svajanonI AMkhamAM AMsu UbharAtAM hatAM ! senAnAyako sUnamUna banyA hatA ! raNazUra yoddhAo nIcuM ghAlI beThA hatA ! na koI bole, na koI cAle ! cAre kora narI stabdhatA ja vyApI gaI hatI. maMtrIzvara mUcchitanI jema paDyA hatA, chatAM koI koI vAra temanuM bhAna jAgrata thaI AvatuM hatuM. thoDIka paLo vItI ane temaNe pharI AMkho ughADI cAre tarapha joI lIdhuM. potAnAM svajano ane subhaTone udAsa joI, jANe temane sAMtvana ApatA hoya tema, potAnuM badhuM baLa ekaThuM karIne e bolavA lAgyA : tame sau Ama udAsa zuM bano cho ? Aje to ApaNe bevaDo vijaya hAMsala karyo che. saMgrAmamAM sAmI chAtIe ghA jhIlI, saMgrAmane jItI, vIragatine pAmavI, enA karatAM vadhu uttama mRtyu eka yoddhA mATe Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyuMjaya [ 103 bIjuM kayuM hoI zake ? chevaTe to A zarIra nazvara ja che ne ! ane vaLI A kAyA to have vRddha banIne mRtyunA kinAre pahoMcI gaI che. e kyAre DUla thaI jAya eno zo bharoso ? are, mota doDI AvIne chApo mAre e pahelAM ja ApaNe to sAme cAlIne motane mAgI lIdhuM, ane A dehane amara banAvI dIdho ! to pachI have A dehane mATe duHkha zuM lagADavuM ? tame sau paramezvaranuM dhyAna dharo ! ane mane paNa paramAtmAnuM nAma saMbhaLAvo, jethI mAro AtmA bIjA vicAromAM na caDatA dharmabhAvanAmAM lIna thAya. o paramAtmAnuM, tAruM zaraNa !" maMtrIzvara jANe potAnA kALane oLakhI gayA hatA. dhIme dhIme temanI zakti kSINa thatI jatI hatI. have to bolavuM paNa azakya thaI paDyuM hatuM. chatAM te potAnI bhAvanAne dharmamaya rAkhavA maLI rahyA hatA. pAse beThela mANasa asmalitapaNe dharma saMbhaLAvato hato. paramezvaranA nAmanI jANe tyAM dhUna jAmI hatI. AkhuM vAtAvaraNa dharmanA nAdathI bharAI gayuM hatuM, ane maMtrIzvara te nAdamAM lIna banI jaIne potAnA cittane sthira karavA mathatA hatA. potAnI aMtima ghaDI sudhArI levAnI emane tAlAvelI lAgI hatI. paNa emanI vedanA paLe paLe vadhatI jatI hatI. saune lAgatuM hatuM ke, kSaNa be kSaNamAM A prANa have UDI javA joIe. paNa, maMtrIzvaranuM aMtara - jANe koI vAsanAmAM jIva bharAI beTho hoya ema - vArevAre becena thaI UThatuM hatuM. vAraMvAra te AmathI tema ALoTavA lAgatA ane kaMI kaMI akathya bhAvo dAkhavatA. ATalI bhayaMkara vedanA chatAM temanA prANa koI rIte nIkaLatA na hatA. anubhavIone lAgyuM ke, jarUra maMtrIzvaranA dilamAM koI vAsanA bAkI rahI gaI che, ane adhUrI rahI gayelI e vAsanA emane atyAre chellI ghaDIe satAvI rahI che, ane emanA jIvane gate thavA detI nathI. temaNe pUchyuM : " maMtrIzvara, ApanA AtmAne zAMta karo ! Apane zAMti maLo ! Apane adhUrI rahelI koI vAsanA pajavatI hoya Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsanA bAra nathI vaLataronI mArI 104 ] rAga ane virAga to te jaNAvo, ame te jarUra pUrI karIzuM, jethI ApanA AtmAne zAMti maLaze. " jANe potAnA aMtaramAM ja UMDe UMDe koI bolatuM hoya tema maMtrIzvare A zabdo sAMbhaLyA. ane jene anubhavIo maraNaosAra kahe che te maMtrIzvaranA mukha upara camakI UThyo. temanA mUDha banI gayelA manamAM jANe vega Avyo teo bolI UThyA : " mAre saMsAranI kazI vAsanA bAkI nathI rahI. huM badhI rIte sukhI chuM. mArA ghara, putra ke pautromAM mAro jIva nathI vaLagyo. mane to mAtra eka ja vAta sAle che ke, tIthadhirAja zatruMjayano uddhAra karavAnI mArI pratijJA adhUrI raheze ! e pratijJA pUrI thAya to pachI mane kazI azAMti nahIM rahe. huM sukha-saMtoSapUrvaka mRtyu pAmIza. mArI sadgati thaze !' maMDalezvaroe kahyuM : " maMtrIzvara ! Apane azAMta thavAnuM kaMI kAraNa nathI. Apane amAro kola che ke ApanI adhUrI pratijJA ApanA dharmaparAyaNa putro vAlmaTa ane AdmabhaTa avazya pUrNa karaze. amo ApanI pratijJAnI vAta temane pahoMcADIzuM. ane teo tIrthAdhirAja zatruMjayano uddhAra jarUra karaze. have Apa zAMta thAo !" A sAMbhaLI maMtrIzvaranuM aMtara zAMta thaI gayuM. teo pharI dharmanI vANI sAMbhaLAmAM magna thayA. emanA manamAM to have arihaMta, siddha, sAdhu ane dharmanA zaraNanI vAta ja ramatI hatI. ane e vicAraNAmAM lIna thatA thatA pharI eka vAra emane thayuM ? arihaMta ane siddha atyAre upalabdha nathI. paNa jo jIvananI aMta ghaDIe koI munirAjanAM darzana thAya to A kAyAnuM kalyANa thaI jAya. ane A vicAraNAmAM pharIthI emano jIva becenI anubhavavA lAgyo. mRtyu jANe haju ya dUra jaIne beThuM hatuM ! maMtrIzvaranI A navI becenIe maMDalezvarone pharI ciMtAmAM nAkhI dIdhA. temane thayuM H haju ya koI vAsanA vaNapUrI rahI gaI ke zuM ? ane temane maMtrIzvaranuM aMtara zodhavA pharI prazna pUchyo. javAbamAM thotharAtI jIbhe maMtrIzvare munidarzananI potAnI aMtima icchA saMbhaLAvI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyuMjaya ' 105 kSaNabhara badhA vicAramAM paDI gayA : AvI raNasaMgrAmanI bhUmi upara sAdhu kyAMthI maLI zake ? paNa have vicAra karyuM kAma saravAnuM na hatuM. koIka yukti ja ajamAvavI jarUrI hatI. eTale maMDalezvaroe eka yuddhasevakane sAdhuno veSa paherAvI, nakalI sAdhu banAvI, maMtrIzvara AgaLa Ubho karyo ane munirAja padhAryAnI vAta maMtrIzvarane kahI. maMtrIzvare potAnI samagra zakti ekatrita karI potAnAM netro ughADyAM ane munirAjanAM darzana karI lIdhAM. munirAje paNa maMtrIzvara upara dharmalAbhanI amI varSAvI temane zAMta karyA. sevake AbAda veSa bhajavyo ! maMtrIzvaranI aMtima icchA pUrI thaI. emanuM dila zAMti anubhavI rahyuM. ane have koI vAsanA bAkI rahI na hoya ema, maMtrIzvaranI badhI zakti kSINa thaI gaI. emanuM zarIra munirAjanA caraNa AgaLa pathArImAM DhaLI paDyuM. emano AtmA svarganA paMthe prayANa karI gayo. maMDalezvaro ane yoddhAo namI rahyA. svajanonI AMkho AMsuno abhiSeka karI rahI. devatAoe vijayadma bajAvyAM. raNavIranuM A mRtyu amara thaI gayuM ! itihAsanA pAne A kathA vikrama saMvata 1209mAM noMdhAI che. pATaNa nagarIe jyAre A vijayotsava Ujavyo tyAre maMtrIzvara udayananI chabI saunA aMtaramAM vilasatI hatI : re, tuM sAco mRtyuMjaya ! [4] pelA nakalI sAdhue zuM karyuM e paNa jarA joI laIe. maMtrIzvaranA dehanI aMtyakriyA karI saue pATaNa tarapha prayANa karyuM. ane nakalI sAdhu banAvelA pelA yuddhasevakane veSa utArIne sAthe cAlavA kahyuM. paNa veSapalaTAnI sAthe enuM mana paNa badalAI gayuM hoya ema teNe muniveSano tyAga karavAno inkAra karyo. A navA veSe jANe enA manane Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106] rAga ane virAga kAmaNa karyuM hatuM. raNasaMgrAmanA sevakane Aje AtmasaMgrAmano rAha gamI gayo hato. tene thayuM jenuM aMtima darzana mAgI laIne maMtrIzvare amara dhAma meLavyuM te munipaNuM sahaja rIte maLyA pachI eno tyAga karavAnI bhUla kAM karuM ? vaNamAgye maLelI A akhUTa saMpattine have zA mATe tarachoDI dauM ? je sahaja bhAve maLI AvyuM che teno sAco upayoga karI mArA AtmAno uddhAra kAM na karuM ? ane teNe muniveSe ja AgaLa vihAra karyo. itihAsa kahe che ke, te munivare mahAtIrtha giranAra upara jaI anazana svIkArI potAnA AtmAno uddhAra karyo. dhanya e munivarane ! Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUrjarapatinuM prAyazcitta mananA saMskAra e moTI vAta che. sazakta ane taMdurasta zarIra e ya evI ja moTI vAta che. yauvananA navavasaMta samaye tana ane mana be ya khIlyAM ane ghaDAyAM to ghaDAyAM, nahIM to jiMdagIbhara vikArI mana ane nirbaLa zarIrano bhAra veMDhAryA karavAno ! pachI to pote ya pilAyA karavAnuM ane bIjAne ya pIlyA karavAnA ! 13 paNa jIvana-ghaDatarano je vakhata, e ja mana ane tananA bekAbU banavAno vakhata. aMtara kaMI kaMI vAsanAo tarapha doDe. deha kaMI kaMI bhoga-vilAso pAchaLa ghelo bane. pote potAnI jAtane sAcavavA khabaradAra rahe to bIjAo mohanI mAyAjALamAM kheMcI jAya AvAM kAmaNagArAM hoya che yauvana vayanAM madhu ! AvA kasoTInA vakhate je mana ane tananAM jatana karI jANe, e jagatane jItI jAya. gUrjarabhUmino rAjA bhImadeva solaMkI jevo zUro evo ja zANo puruSa hato, saMskArI paNa evo ja. dharma ane karma baMnemAM pUro nipuNa enI rANI udayamatI e paNa patinA kaMcana jevA jIvananI zobhA vadhAre evuM nArIratna. bhAre tejasvI, kAbela ane jAjaramAna nArI. rAjabIjanuM zILuM zaurya enA romaromamAM dhabake. - emano putra te yuvarAja karNa; gUrjarapatinA siMhAsanano vA2sa. e paNa siMhabALa jevo parAkramI ane mAtA-pitAnuM nAma zobhAve evo tejasvI hato. rAjA-rANIne enA upara apAra heta; paNa e hetanI varSA kumAramAM kusaMskArane na ugADe enI teo pUrI sAvacetI rAkhe; ane e saMskArI, sAhasI ane zUravIra bane e mATe prayatno karatAM rahe chevaTe to gUrjarapatino rAjamuguTa ene zire ja birAjavAno hato, ane gUrjarapatinA siMhAsanane e ja zobhAvavAno hato ne ? sAro rAjA AkhA dezanuM kalyANa kare. rAjA jo kharAba nIvaDyo to dezanuM nikaMdana kADhe ! karNano uchera e bhImadeva ane udayamatIne mATe jema ciMtAno -GA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 rAga ane virAga viSaya hato tema AnaMdano paNa avasara hato. gUrjarabhUmino bhAvI rAjavI zaktizALI ane saMskArI bane e mATe to bhImadeva ane udayamatI enA lagnano lahAvo levA mATe utAvaLAM thayAM na hatAM. yauvananuM khamIra dehamAM pacIne jIvanane tejasvI banAvatuM hoya to lagna bhale ne thoDAM moDAM thAya ! chevaTe to lagna levAnAM ja che ne ! te pahelAM jeTalI zakti saMgharI lIdhI teTalI sArI. mAtA-pitAnI AvI mamatA ane kALajIbharI mAvajatane lIdhe karNano eka samartha tejasvI yuvAnarUpe vikAsa thayo. enuM aMgaaMga yauvananA vIryathI zobhI UThyuM. enA jIvanamAM saMskAritAnI saurabha prasarI rahI. kALa Avyo ane rAjA bhImadeva svargavAsI banyA; ane yuvAna yuvarAja karNane gUrjarapatinuM rAjatilaka karavAmAM AvyuM. gujarAtanI dharatI upara navA rAjavInI ANa pravartI rahI. rANI udayamatI, zokanA bhArane aMtaramAM samAvI daIne, AvI paDela kartavyano mArga kApavA taiyAra thaI. ene to atyAre be ja vAtanI satata ciMtA rahyA karatI : gUrjararASTranI sattA nabaLI na paDe; ane gUrjarabhUminA navA rAjavInA mArgamAM saMkaTo UbhAM na thAya ke bhoga-vilAsanI mAyAvI duniyAmAM sarI paDIne kartavyavimukha na bane. A mATe rAjamAtA udayamatInI cakora najara pharatI rahetI. vi. saM. 1120nuM e varSa. vasaMta Ave ane AMbe mora pragaTe, koyalanA TahukAra vanamAM ane nagaramAM relAvA lAge. navayauvananI vasaMta chUpI na rahe. enI surakhI aMga aMga upara vilasI rahe. yauvananuM Agamana thatAM rAjA karNanI kAyA soLe kaLAe khIlI UThI hatI. vAna juo to sonA jevo, deha juo to vajra jevo, eka eka aMga upara mastIkhora yauvananI khumArI ramatI lAge. cAle to dharaNI dhrUje, bole to parvata kaMpe ane sAmo thAya to siMha paNa mArga mUkI de evo parAkramI vIra nara ! sarvAMgasuMdara, sarvazaktino Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUrjarapatinuM prAyazcitta D 109 bhaMDAra jANe sAkSAt yauvanano avatAra ja samajo ! paNa hajI ya Avo nara sAva ekalo hato; enuM ardhAMga zodhavAnuM hajI bAkI hatuM. prajAjanone AnuM bhAre acaraja lAgyA kare. emanA aMtaramAM to potAnA navA rAjavInAM lagnanA lahAvA levAno umaMga bharatIe caDyo hato. rAjamAtAne paNa thatuM hatuM ke have samaya pAkI gayo che. mahAmaMtrI muMjAla paNa karNadevanAM lagnanI maMgala ghaDInI have rAha jovA lAgyA hatA. paNa AvA siMhapuruSane anurUpa kanyAratna zodhavuM kyAMthI ? ane rAjA karNane to hajI ya jANe lagnanI kazI khevanA ja na hatI. e to gUrjarabhUminA rakSaNamAM ane gUrjaraprajAnA kSemakuzaLamAM potAnuM mana parovIne svastha ane masta hato. paNa rAjA karNa bhale lagna mATe beparavA hoya, vidhAtA kaMI hAtha joDIne besI rahyo na hato. eka divasa karNATa dezanA rAjA jayakezIno citAro gUrjarapatinI rAjasabhAmAM Avyo. eNe potAnI adbhuta citrakaLA ane mohaka vAkchaTAthI rAjA ane prajAnAM mana mohI lIdhAM. thoDAka divasa pachI, vakhata pArakhIne, eNe rAjA jayakezInI putrI rAjakumArI mayaNAdevInA rUpa, yauvana, parAkrama ane guNanuM varNana karIne mahArAjA karNa sAthe enA sagapaNanA zrIphaLano svIkAra karavA vinaMtI karI. citAro sAce ja khUba kuzaLa ane prabhAvazALI hato. enI vANInA jAdue badhAnAM aMtara vaza karI lIdhAM hatA. rAjamAtA udayamatIne to mAgyA meha varSyA jevuM thayuM. mahAmaMtrIne paNa thayuM ke Avo yogya avasara vAre vAre nathI Avato. prajAjanone ya ema ja thayuM. saunAM aMtaramAM karNATasuMdarI mayaNalladevInuM sauMdaryanItaratuM surekha ane mohaka citra aMkita thaI gayuM. AvI rUpa-guNa bharI rAjakumArI gUrjarabhUminI rAjarANI bane emAM saune zobhA ane gaurava lAgyAM. sonA ane hIrAno saMyoga kone na game bhalA ? A zubha kAma jaladI kevI rIte pAra paDe enA ja vicAro saunA manamAM ramavA lAgyA. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110] rAga ane virAga dUradUranA be deza lagna jevA mIThA-madhura saMbaMdhathI ekarUpa bane, evo yoga koIne ya jato karavA jevo na lAgyo. rAjA karNa paNa chevaTe eka mAnavI ja hato. enuM navayauvana paNa navavasaMtanA ullAsa samI ardhAginIne mATe jhaMkhI rahyuM hatuM. emAM citArAnI jAdugarI, rAjamAtAnI jhaMkhanA ane mahAmaMtrI temaja prajAjanonI bhAvanA rAjAnA aMtarane sparzI gaI. kaNaTikanI rAjakumArI gUrjarabhUminI rAjarANI banIne gUrjarapatinI hRdayezvarIrUpe gUrjarapatinA aMtaHpurane ajavALavA AvI pahoMcI. rAjyamAM ane prajAmAM AnaMda AnaMda pravartI rahyo. rAjA karNanA hRdayamAM potAnI hRdayezvarInA rUpa ane sauMdarya mATe kaMI kaMI kalpanAo janmI hatI. yuvAna rAjavI citArAe varNavela e rUpano vicAra karato ane ene svarganI apsarA enAthI UtaratI lAgatI. kevuM e sauMdarya haze ! kevAM enAM kAmaNa haze ! kevI manahara vANI haze ! kevAM mohana enAM kaTAkSa haze ! e yauvanamatta rAjakamArI rUpasauMdaryanA mAdaka mAdhuryano kevo mahAsAgara haze ! enA aMgeaMgamAMthI mAnavIne behoza banAve evo sauMdaryano Asava nItarato haze - mayaNaladevIno vicAra Avato ane rAjA karNa jANe kavi banI jato. enA rUpa madhunI kalpanAno jANe ene kaeNpha caDato. rAjavInuM yauvana potAnI hRdayezvarInA yauvananuM svAgata karavA thanaganI rahyuM. rANI mayaNaladevInuM zarIra prayamilanano prathama romAMca anubhavI rahyuM. vANI jANe thaMbhI gaI; aMtarano snehanAda jAgI UThyo. kAmadeva ane ratinI zRMgAravilAsa-vAsanA vAtAvaraNamAM cUMTAI rahI. have to kAmadeva ane rati ekarUpa bane eTalI ja vAra ! ane priya milananI e mohaka-uttejaka ghaDI paNa AvI pahoMcI. paNa, kahe che ke, parama AnaMdanI ghaDInuM AyuSya lAMbuM hotuM nathI; Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUrjarapatinuM prAyazcitta L 111 ane kyAreka najara sAmenuM satya, kalpanAnA manamohaka mahelane jamInadosta karI nAkhe che. rAjamahelano zayanakhaMDa mAdaka gaMdhathI UbharAto hato. comera zRMgAra-sAmagrI UbharAtI hatI. vividha jAtanAM puSpothI DhaMkAyelI zavyA tAremaDhyA AkAza samI sohAmaNI lAgatI hatI. Akho khaMDa dIpamALAothI jhaLAMjhaLAM thaI rahyo hato. rAjA karNanA jIvananI Aje dhanya ghaDI hatI. rAjA karNadeva ane rANI mayaNaladevInI darzanapyAsI AMkhonuM tArAmaitraka racAyuM, ane snehatarasyAM haiyAMnA be jIva maLyA na maLyA, * ane rANa karNanA aMtaramAM vajano kaDAko thayo ? A karNATasuMdarI ! AvI nArI mArA hRdayanI svAminI banavA AvI che ! na rUpa che, na UjaLo vAna che, na zarIramAM namaNAza che, pachI manohArI sauMdaryanI to AzA ja zI rAkhavI ? zyAmaLo vAna ane kadrupo ghATa - arUpatAnuM naryuM poTaluM ja ! rAjA karNanI potAnI ardhAginInA sauMdaryanI kalpanAno palakamAtramAM bhaMgAra thaI gayo ! ene lAgyuM ke pote barAbara ThagAyo roSa, hatAzA ane tiraskAranA AvezamAM karNa zayanakhaMDa tajIne cAlato thayo. enuM aMtara jANe naMdavAI gayuM. enuM hRdaya-siMhAsana sUnuM sUnuM thaI gayuM. mayaNaladevI hatucetana banIne rAjA karNanI pIThane nihALI rahI. mohaka puSpazapyA ane mAdaka bhogasAmagrI sArahIna banI gaI ! zayanakhaMDanA dIpo hatAza rANInA duHkhanA mUka sAkSI banI rahyA ! mayaNalladevInuM jIvatara akAruM banI gayuM. samAcAra jANIne rAjamAtA ane mahAmaMtrI muMjAla paNa duHkhI duHkhI thaI gayAM; prajA paNa bhAre AMcako anubhavI rahI. dubhAyela rAjAnuM mana kevI rIte banAvavuM e koIne samajAyuM nahIM ane rAjA karNa to bhoga-vilAsa taraphathI potAnA cittane pAchuM pheravI lIdhuM hatuM. potAnuM thanaganatuM yauvana ane sauMdarya tarasyuM mana kaMI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 rAga ane virAga paNa bhUla na karI bese e mATe e sadA ya jAgrata ane rAjakAjamAM ja DUbelo raheto. chatAMya yauvana ane rAjavaibhavanI jvALAo vacce jIvananI nirmaLatAnAM kumaLA phUlanuM jatana karavuM saheluM na hatuM. rAjamahelanA raMgabhavanamAM hamezAM rUpayauvanabharI guNikAonAM gAyana-nartana cAlatAM rahetAM. rAjakAjanI ati ciMtAnA bhArathI thAkelA rAjavI ane rAjapuruSono e visAmo lekhAto. e mATe kaMI kaMI mohaka svarakinnarIo ane mAdaka rUpasuMdarIo AvatI ane potAnA rUpazaNagAra ane hAvabhAvanI madirAthI saune behoza ane behAla banAvI mUkatI. rAjAkarNanuM aMtara sUnuM sUnuM hatuM. jIvane nirAMta maLe evA sthAna samAM mAtA udayamatI ane mahAmaMtrI muMjAla paNa Aje ene potAnAM nahotAM lAgatAM. ane enuM bhAgya to apAra vaibhavavilAsanI sAmagrI vacce rahevAnuM hatuM. kAmanA ane vAsanAonA Atazane aMtaramAM samAvavo divase divase muzkela banato jato hato. yauvanakALa kAmakSudhAne uttejita karato hato. jIvana jIvanasaMginIne mATe jhaMkhatuM hatuM. eka divasa rAjavInI kAmakSudhA adamya banI beThI. nRtya-gAna mATe raMgabhavanamAM AvelI eka rUpalAvaNyabharI guNikA rAjavInA manamAM vasI gaI. Aje rAjavInuM yauvana saMyamanA koI sImADAne gaNakAravA taiyAra na hatuM. tIvra kAmavAsanA enA romaromane satAvI rahI hatI. e guNikAne rAjA karNa pAse hAjara thavAno Adeza maLyo. e vAta guptacaro dvArA mahAmaMtrI muMjAla pAse tarata ja pahoMcI gaI hatI. paNa AmAM, jANe pote sAva lAcAra hoya ema, emaNe kazuM ja pagaluM na bharyuM. jANakAroe mana manAvyuM ke AvI bAbatamAM e karI paNa zuM zake ? dhaNIno dhaNI koNa ? ane temAM ya A to lAMbA kALathI dabAI rahelI kAmavAsanAno uchALo ! ene koNa rokI zake ? baMdha toDIne Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUrjarapatinuM prAyazcitta 113 DhALa tarapha vahI nIkaLeluM pUra rokavuM rokI zakAya ema na hatuM. yauvanane yauvanano nehaghelo sAda pahoMcI cUkyo hato. te rIte jANe kAmadeva ane ratino viyoga dUra thayo. rAjA karNane e rAta apUrva sukhabharI lAgI. AkAzano svAmI Uge ane dharatInA sarovaranuM kamaLa na khIle evuM na bane ! divasa Ugyo; rAtrino aMdhakAra dUra thavA lAgyo; sUryadivanA prakAzathI dharatI jANe sonerasI banavA lAgI. rAjA karNa jAgyo. sAthe sAthe enA aMtaranI saMskAritA. paNa jAgI UThI. kAmavAsanAno Avega have zamI gayo hato. bhoga-vilAsanA AvezanuM jhera UtarI gayuM hatuM. enuM aMtara have to jANe eka ja pokAra pADI rahyuM hatuM : meM, gUrjara prajAnA pAlake A zuM karyuM ? mArA kuLane meM lAMchana lagAvyuM ? AvuM pApI-kalaMkita jIvana jIvavA karatAM to maraNa ja sAruM ! meM mArA saMskArone, mArA ISTadevane ane mArA dharmane dago dIdho, rAjA pote ja jo pApI bane to prajAnA pApano doSa kevI rIte kADhI zakAya ? ane ene sajA paNa kevI rIte karI zakAya ? saryuM AvA jIvanathI ! doSano bhAra aMtaramAM asahya banI gayo ane rAjA karNadave bharasabhAmAM potAnA pApano ekarAra karIne dharmaguruo pAse enuM prAyazcitta mAgyuM ! vezyA nArInA saMganuM prAyazcitta dharmazAstromAM bhAre AkaruM kahevAmAM AvyuM che : pittaLanI dhagadhagatI pUtaLIne bheTIne A dehane prajALI nAkhavAmAM Ave to ja AvA mahApApanA bhArathI mukta thaI zakAya. paNa rAjA karNane to potanA mahAdoSano bhAra evo asahya thaI paDyo hato ke AvI zikSA mATe paNa taiyAra thaI gayo ! vAta sAMbhaLIne prajAmAM hAhAkAra vyApI gayo ! AvA kAbela ane prajAvatsala rAjavIne AvI UcharatI uMmare, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 DrAga ane virAga AvA kAramA kamotanA mukhamAM kevI rIte javA devAya ? paNa ene aTakAve paNa koNa ? kaMIka mArga zodhavA badhAe mahAmaMtrI muMjAlane vinaMtI karI. muMjAla maMtrIe A vAtano nikAla bIjA divase rAjasabhAmAM karavAnuM kahyuM. nagarajano bhAre utsukatA anubhavI rahyAM. : bIje divase rAjasabhAmAM talapUra jagyA khAlI na hatI. comera gaMbhIratA chavAI hatI. zuM banaze, ethI saunAM dila ciMtita hatAM. kaMI paNa na banavA joguM na banI jAya enI sau prArthanA karatAM hatAM. mahAmaMtrI muMjAle gaMbhIra svare kahyuM " garavI gUrjarabhUminA pavitra siMhAsananA svAmI AvA guNiyala, AvA pApIbhIru ane pApanA prAyazcitta mATe AvA adhIrA hoya e A bhUminuM ane ApaNuM ahobhAgya che, gau2va che; AmAM rAjA ane prajA baMnenuM kalyANa che. sau stabdha banIne sAMbhaLI rahyA : mahAmaMtrI atyAre A zuM kahetA hatA ? mahAmaMtrIe vAta pUrI karatAM kahyuM : paNa mahArAja, Ape je nArIno saMga karyo te guNikA nahIM paNa mahArANI mayaNAdevI pote ja hatAM, tethI Apane mAthe paranArInA saMganA pApano koI bhAra caDyo nathI. eTale pachI Apane koI paNa jAtanuM prAyazcitta levAnuM rahetuM ja nathI ! " 44 ** e ja kSaNe rANI mayaNAdevIe rAtre rAjA karNa pAsethI bheTa meLavelI mudrikA rAjAjInA caraNe dharI dIdhI. rAjasabhA bhAre zAtA anubhavI rahI. mahAmaMtrInuM mahAmaMtrIpada vadhu yazasvI banyuM. te divase rAjA karNadevanA mayaNalladevI sAthenA sukhI dAmpatyano janma thayo ! Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Da sahastraliMganuM tarpaNa mUchano doro to haju phUTuM phUTuM thaI rahyo hato, paNa romaromamAM sAhasa, zUrAtana ane parAkramanI tejarekhAo camakArA karavA lAgI hatI. yauvanane uMbare UbhelA puruSanuM puruSAtana jANe Abha-pAtALa eka karavA talasI rahyuM hatuM. gUrjara sAmrAjyanA yuvarAja jayasiMhane koI bhaya satAvI zakato na hato; koInI zeha-zarama pAcho pADI zakatI na hatI; koInuM teja AMjI zakatuM na hatuM. jANe e siMhanuM zUrAtana ane sUrajanuM teja laIne janmyo hato, ane dhAryo vijaya meLavavAnuM baLa enA aMga aMgamAM UbharAtuM hatuM. rAjamAtA mayaNaladevI yauvanathI taravaratA potAnA putrane jotAM ane emanuM aMtara AnaMdathI UbharAI jatuM. zukla pakSanA caMdranI jema, rAjakumAra jayasiMhanuM teja, baLa ane parAkrama vikasatuM joIne rAjamAtA potAnA jIvanane dhanya mAnatAM, potAnA duHkhanA divasone jANe madhura smRtirUpe mANatAM ane potAnA ISTadevano pADa mAnatAM : dhanya prabhu ! dhanya ! bhalI karI karuNA A dAsI upara ! gUrjarapatinuM siMhAsana have thoDA ja vakhatamAM samartha samrATanA hAthamAM soMpI zakAze ane potAno kartavyabhAra haLavo thaze, e vicArathI mayaNaladevI bhAre AhvAda ane zAtA anubhavI rahetAM, kumAra jayasiMhanA AvA uchera ane vikAsamAM emane potAnuM mAtRpada kRtArtha thayuM lAgatuM ! gUrjarapati mahArAja kadiva solaMkI kailAsavAsI thayA tyAre rAjakumAra jayasiMhanI uMmara bhAgye ja eka dasako vaTAvI zakI hatI ane gUrjara sAmrAjyanA virodhIo to rAjyanI sAme mAthuM UMcakavAnuM ane, AkaDethI madha utArI levAnI jema, potAno svArtha sahelAIthI sAdhI zakAya evI takanI kAganA DoLe rAha jotA hatA. paLavAra to saune lAgyuM ke, A gUrjara sAmrAjya paDyuM ke paDaze ! paNa gUrjara sAmrAjyanA pAyAmAM to mULarAja solaMkI jevA puruSanI rAjabhakti ane prajAbhaktinuM gajavela naMkhAyeluM hatuM. zANAM ane catura rAjamAtA, zANA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11daBrAga ane virAga ane zUravIra maMtrIo ane zANA ane dezabhakta prajAjanoe sAmrAjyane UnI AMca sarakhI AvavA na dIdhI ane virodhIonA virodhane Ugato ja DAmI dIdho ! ane have ? have to yuvarAja jayasiMha, madhyAhnanA sUrajanI jema, soLe kaLAe potAnI zaktino prabhAva vistArI rahyo hato. enA romaromamAM mAtA ane mAtRbhUmi pratyenI apAra bhakti UbharAtI hatI. ane e mATe e potAnuM sarvasva samarpaNa karavA talasI rahyo hato. have eno rAjyAbhiSeka thAya eTalI ja vAra hatI. sau e maMgala ghaDInI pratIkSA karI rahyAM hatAM. ane e puNyaghaDI paNa AvI pahoMcI. yuvarAja jayasiMhano gUrjarapatinA siMhAsane rAjyAbhiSeka karavAno divasa nakkI thaI gayo. AthI rAjyabharamAM AnaMda AnaMda vyApI gayo. kumAra jayasiMhe e vakhate jAhera karyuM : " amArA rAjyAbhiSeka pahelAM ame eka evuM pavitra kArya karavA icchIe chIe ke jethI ame amArA parama upakArI mAtA-pitA, gUrjara sAmrAjyanA ISTadeva parama mAhezvara bhagavAna zaMkara ane gUrjara rASTranA sarvasva samA prajAjanonI bhakti karI zakIe. A bhaktinI bhAgIrathImAM snAna karyA pachI ja ame rAjyAbhiSekanA sAcA adhikArI banI zakIzuM ! A mATe ame aNahilapura pATaNanI najIkamAM eka vizALa sarovara banAvavAno saMkalpa karyo che. e sarovaranA cAre kinAre eka hajAra jeTalAM vizALa maMdiro ane nAnI nAnI devakulikAo racAvIne emAM bhagavAna zaMkaranA liMga padharAvavAmAM Avaze. ane pratyeka maMdira ane derImAM amArAM mAtA-pitAnI mUrtio khaDI karavAmAM Avaze. A sarovara gUrjara prajAjano mATe zAMti, yAtrA ane sahelagAhanuM dhAma bane evI amArI jhaMkhanA che. " yuvarAja jayasiMhanI A jAherAtamAM rAjamAtA, maMtrIo ane prajAjanoe potAnA bhAvi samrATanI zakti, bhakti ane zraddhAnA triveNI-saMgamanAM subhaga darzana karyA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahastraliMganuM tarpaNa | 117 ane zubha divase, zubha coghaDiye, rAjakumAra jayasiMhane hAthe, e sarovaranuM khAtamuhUrta karavAmAM AvyuM. prajAjanoe ene sahastraliMga sarovara tarIke vadhAvI laIne eno jayajayakAra bolAvyo. e ja divase, bIjA zubha coghaDiye, yuvarAja jayasiMhano gUrjarasamrATa tarIke rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. jayasiMhanI UcharatI uMmaranI ja siddhiothI prabhAvita thayelI prajAe ene siddharAja tarIke biradAvyo ane meM mahArAjA siddharAja jayasiMhano jaya 'nA nAdothI e avasarane vadhAvI lIdho. sahasraliMga sarovaranuM kAma jhaDapathI pUruM thAya evI samrATa jayasiMhadevanI jhaMkhanA hatI. rAjyanA khajAnAnAM dvAra e mATe khullAM thaI gayAM hatAM ane hajAro hAtha kAme lAgI gayA hatA. kaLAkAro, kArIgaro. ane majUrono ajaba meLa tyAM sadhAyo hato. sau jANe bhaktinuM bhAtuM laIne kAme lAgyA hatA, dilacorI koIne khapatI na hatI ! jotajotAmAM sarovara taiyAra thaI gayuM. sarovaranuM jaLa sadA ya bilorI kAca jevuM svaccha rahe e mATe sarovaranI pAse ja eka vizALa ane UMDuM taLAva racavAmAM AvyuM. e taLAvamAM karIne nirmaLa thayeluM pANI ja sarovaramAM Ave evI khAsa goThavaNa karavAmAM AvI hatI. sarovarano kinAro nayanamanohara devamaMdiro ane nAnI namaNI-rUpALI derIothI svarganA udyAnanI jema zobhI UThyo. maMdire maMdire rAjapitA kadiva ane rAjamAtA mInaLadevInI mUrtio jANe devabhaktino saMdezo saMbhaLAvatI hatI. pATaNanA pAdaranI e verAna dharatI koI pavitra tIrthadhAmanuM gaurava anubhavI rahI, jaMgalamAM maMgala racAI gayuM. ane eka pavitra divase, eka hajAra zivaliMgone samAvatAM e nAnAM-moTAM maMdironI pratiSThA karavAmAM AvI. maMdire maMdire sonAnA kaLaza jhaLahaLI UThyA. zikhara upara laherAtI dhajAo jANe mahAdevanI zaktinI ane siddharAjanI bhaktinI kIrtipatAkA laherAvI rahI. vAtAvaraNa madhura-gaMbhIra ghaMTanAdothI guMjI UThyuM. Jain ication International Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 rAga ane virAga pAsenA taLAvamAM nItareluM nirmaLa pANI sahasraliMga sarovaramAM vahetuM mUkIne e manamohaka sarovaranuM paNa maMgala muhUrta karavAmAM AvyuM. khaLabhaLa karatuM pANI sarovaranA cAre khUNAnI sUkI dharatImAM UbharAvavA lAgyuM, saune thayuM : hamaNAM sarovara sAgara banI gayuM samajo ! mahArAja jayasiMha siddharAjanI kAmanA saphaLa thaI. prajAmAM AnaMda pravartI rahyo. paNa are, A zuM ? savAre jaLathI bharyuM bharyuM lAgatuM sahasraliMga sarovara bapora thatAM thatAMmAM to sAva khAlI thaI gayuM jANe, jaLa tarasyuM vaizAkha mAsanuM vizALa khetara ja joI lyo ! -- bhalA, A zo gajaba thaI gayo ? ATaluM badhuM jaLa ATalI vAramAM kyAM samAI gayuM ? zuM pRthvInuM paDa kANuM thaI gayuM ke pAtALalokano koI tarasyo dAnava A badhuM pANI svAhA karI gayo ! lokonA acaMbAno pAra na rahyo. A vAta siddharAjane kAne pahoMcI. emaNe tapAsa karAvI. vAta sAva sAcI hatI : sarovaranuM pANI sAcesAca sAva zoSAI gayuM hatuM. samrATanI ciMtA ane jijJAsA vadhI gaI. e adhIra banIne sarova2nI pALe jaI pahoMcyA; joyuM to sarovaramAM kyAMya pANInuM TIpuM ya na maLe ! jyAM najara paDe tyAM khAlI medAna ja medAna ! samrATe mana vALyuM ane maMtrIe paNa kahyuM; " A dharatI ghaNA vakhatanA tApathI tapelI ane sUkI; ene pANIno pahelo yoga maLyo; saMbhava che, dharatIno aMdarano tApa jaLane zoSI gayo hoya. emAM pharI pANI bharo ane pachI nakkI karo." sarovaramAM taLAvamAMthI pharI pANI choDavAmAM AvyuM. thoDI vA2mAM sarovara pANIthI chalakAI UThyuM. paNa divasa AthamatAM AthamatAM to pharI pAchuM pANI alopa thaI gayuM ane mAtra sUkuM medAna ja Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahasraliMganuM tarpaNa D 119 tyAM rahyuM ! rAjA ane pradhAna vimAsI rahyA H A te kevuM kautuka kahevAya ! ATaluM badhuM pANI ATalI vAramAM kyAM adRzya thaI jatuM haze ? bhayaMkara yuddho ane jIvaleNa musIbatomAM paNa sthira rahenAruM siddharAjanuM mana A ghaTanAthI becena banI gayuM. ene jANe e sarovaranA pANInI sAthe sAthe potAnI bhAvanA zoSAI jatI lAgI ! AmAM khAmI kyAM haze, konI haze, kevI haze, e kevI rIte dUra thaI zakaze ? - basa, samrATanuM citta to rAta-divasa AnA ja vicAromAM aTavAyeluM rahevA lAgyuM. enAM sukha-cena jANe harAI gayAM ! paNa eno upAya zo ? maMtrIo, adhikArIo ane mukhya nagarajano enI ja zodhamAM lAgI gayA. dharatInA niSNAtonI salAha levAmAM AvI; paNa e kazo upAya na batAvI zakyA ! svarganA sarovara samuM AvuM suMdara sarovara racanArAonI buddhi paNa jANe bahera mArI gaI ! sarovaramAM pANI TakI rahe evo eke upAya hAtha na lAgyo. badhI doDadhAma ane mahenata eLe gaI ! jema jema vakhata vItato gayo, tema tema siddharAjanI ciMtAne adhIrAI vadhatI gaI. have to ene AmAM kaMIka amaMgaLanAM eMdhANanI zaMkA paNa thavA lAgI : dharatI jevI dharatI ATalA badhA pANIne zoSI jAya eno artha zuM ? samrATane to evo paNa vahema gayo H AmAM koI jati-satInI lAgaNI dubhAI hoya ane enI dubhAyelI lAgaNI koIka zrApa ApI beThI hoya, evuM to kaMI AmAM nahIM banyuM hoya ? paNa e vahemano javAba koNa Ape ? ane sarovaramAM pANI TakatuM na hatuM e to dIvA jevuM satya hatuM. Ano kaMIka upAya to karavo ja ghaTe; paNa e upAya kyAMthI zodhavo ? akkala-hoziyArI koI upAya zodhI na zakI, eTale chevaTe Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120p rAga ane virAga zAstro ane zAstranA jANakAronuM zaraNuM levAmAM AvyuM. maMtravAdIo maMtro bhaNI cUkyA; taMtravAdIoe kaMI kaMI prayogo karyA yaMtronA niSNAtoe kaMI kaMI yaMtronI ArAdhanA karI; paNa pariNAma kaMI na AvyuM. saunI vimAsaNa vadhI gaI. chevaTe samrATa, pradhAno ane lokoe mAnI lIdhuM ke, have A sarovara nakAmuM javAnuM ! ane chatAM upAya zodhavAnuM to cAlu ja hatuM. eka divasa eka moTA tapesarI jogIe pATaNanA pAdaramAM paDAva nAkhyo. moTA moTA mahaMtane ke maMDalezvarane ya mahAta kare evo eno ThAThamATha ane rasAlo hato. emAM hAthIo ya hatA, UMTo ya hatA ane pAyadaLa paNa sAruM hatuM. loko ene siddha puruSa kahetAM. bhalabhalA sAdhako ane zUrAo je kAma na karI zake e kAma sahejamAM karI ApavAnI adbhuta siddhi enI pAse hatI, ema lokomAM kahevAtuM. mahArAjA siddharAja e jogInAM darzane gayA. yogInuM teja joIne jayasiMhadeve emane sahastraliMga sarovaramAM pANI nahIM TakatuM hovAnuM kAraNa, ane e kAraNanA nivAraNano upAya pUchyo. yogIe paLavAra samAdhi lagAvIne kahyuM : " mahArAja, A dharatI upara koInA zApa paDelA che. e zrApanA nivAraNa mATe e dharatI mAnavInA rudhiranuM pAna mAge che. e dharatIne koI batrIsalakSaNA mAnavIno bhoga Apo ! ane pachI juo ke, AnI A ja dharatI pANIthI kevI chalakAI jAya che !" paLavAra to samrATa vimAsaNamAM paDI gayo : jIvatA mAnavIno bhoga Apavo ? e te kevI rIte bane ? ane evo mAnavI maLe paNa kyAMthI ? vaLI enA upara paNa julama kevI rIte varasAvAya ? na bane evI A vAta che ? paNa bIjI ja paLe potAnA mananA manoratha samuM e manamohaka sarovara enA aMtara upara ramI rahyuM ane enI sUkI sUkI dharatInI yAda enA cittane becena banAvI rahI. samrATe saMkalpa karyo : thavAnuM hoya te Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahastraliMganuM tarpaNa | 121 thAya, sarovaranI zApita dharatIne batrIsalakSaNAno bhoga Apavo ja Apavo ! A to mAtra eka ja balidAnanI vAta che, ane te paNa lokakalyANane mATe ! jayabharyuM sahastraliMga sarovara keTakeTalA lokono upakAra karaze ! are, e to tIrthayAtrAnI bhUmi banIne kaMIkanA manano mela paNa sApha karI deze ! AvA mahAna kArya mATe eka mAnavInuM balidAna zI visAtamAM ! yuddhamAM hajAro mAnavIo jotajotAmAM yamarAjanA mahemAna banI jAya che, to ahIM to phakta eka ja mAnavInA bhoganI jarUra che. siddha jogInI vAta samrATanA manamAM vasI gaI. mahele AvIne emaNe pradhAnane AvA batrIsalakSaNA mANasane zodhI lAvavAnI AjJA karI. vAta AkhA aNahilapuramAM phelAI gaI. paTTaNIo ane gUrjarabhUminA vasanArAo yuddhothI bahu TevAyelA hatA, ane svamAna ane svadezane khAtara khAMDAnA khela khelIne duzmanono jAna levAmAM ane vakhata Ave potAnA prANa nyochAvara karavAmAM ya te pAchI pAnI kare evA na hatA. raNasaMgrAmamAM hajAro mAnavIono saMhAra ane rudhiranI saritAo emaNe sagI AMkhe nihALyAM hatAM. paNa mAnavI jevA mAnavInuM enA koI paNa jAtanA vAMka-gunA vagara, ThaMDe kaleje, levAtuM balidAna emanA gaLe koI rIte UtaratuM na hatuM. AkhI prajAmAM A samAcArathI eka prakArano hAhAkAra pravartI gayo : kevuM gojhAruM A kRtya ! ' samrATa jayasiMha paNa AvI vedanA ane tiraskArabharI lokalAgaNIthI kaMI sAva askRSTa rahI zakyA na hatA. vaLI emano kuLa-saMskAra paNa AvI ThaMDI kUratA sAme manamAM jANe darda ane becenI jagavato hato. emaNe paNa manamAM evI lAgaNI thaI AvatI ke eka nirdoSa mAnavInuM AvuM krUra ane karuNa balidAna nivArI zakAya to kevuM sAruM ! samrATanA aMtaramAM jANe karuNA ane krUratAnuM dvandra jAgyuM hatuM. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 2Aga ane virAga paNa sahasraliMga sarovaranI niSphaLatAnA vicAre samrATane paravaza banAvI dIdho hato. ane AvuM akArya paDatuM mUkavAnI maMtrIonI prArthanA paNa kAne dharavA e taiyAra na hato. eTale balidAna mATe comera batrIsalakSaNA mAnavInI zodha thavA lAgI. rAjakarmacArIo e mATe dharatI ne Abha eka karIne pATaNa nagarano khUNekhUNo zodhavAmAM lAgI gayA hatA. eka divasa eka navajuvAna emanI najaramAM vasI gayoH A rahyo batrIsalakSaNo mAnavI ! tarata ja samrATane ane mahAmaMtrIne enI khabara karavAmAM AvI. jamadUta jevA rAjadUto rAjaAjJA laIne e yuvAnanuM mAguM karavA enA gharane gherI vaLyA ! moTA mAnavIonI havelIomAMthI batrIsalakSaNAne balidAna ApavA mATe zodhI ke pakaDI lAvavAnuM bApaDA rAjakarmacArIonuM zuM gajuM ! e to zodhI lAvyA hatA nagara bahAranA metaravAsanA eka chokarAne ! garIbanuM nasIba garIba te AnuM nAma ! hAvo metara metaravAsano vaDo hato. enA chokarA mAyAne pakaDI javA rAjadUto enA ghera pahoMcI gayA ane sahasraliMga sarovaramAM bhoga ApavA mATe mAyAne soMpI devAnI rAjaAjJA saMbhaLAvI rahyA ! hAvAne tyAM to lohInAM AMdhaNa mukAI gayAM; ghara AkhuM ro-kakaLamAM bhAna-sAna khoI beThuM. hasatA-khelatA mAyAne jIvate jIva AvuM motanuM teDuM AvyuM jANIne enAM mAtA-pitA, bhAI-bhaginI ane sagAMvahAlAMnI lAgaNInA baMdha chUTI gayA. AkhA gharamAM koI koIne chAnuM rAkhe evuM na rahyuM ! saune thayuM; bhagavAnano A to kevo kopa ! AvA mota mATe sago dIkaro, sage hAthe, zeM soMpI zakAya bhale ne pachI ene mAganAra rAjA pote kema na hoya ? dIkarA sahune sarakhA vahAlA zuM amIrane ke zuM garIbane ! mAyAnI mAtAnI vedanAno koI pAra na hato. e to vAre vAre pelA siddha yogIne, samrATa siddharAjane ane rAjatone gALo ApatI hatI -- Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahastraliMganuM tarpaNa | 123 ane kahetI " ApavuM ja hoya to mUvA !" Ape ne emanA potAnA jaNyAnuM balidAna ! amArA rAMkanA ratanane zA mATe roLavA UbhA thayA che ? " pradhAne ene samajAvI ? " bAI, tuM mAge eTaluM dhana tane ApIe. tuM jarA dhIraja rAkha, ane zAMtithI dIkarAne laI javA de !" mAyAnI mAtA jANe raNacaMDI svarUpa banI gaI. eNe kahyuM : "tame ja dhana laIne tamArA dIkarAne ApI do ne ! dIkaro maryA pachI e dhana zA kAmanuM ? mArA dIkarAne bharakhI javA tame zA mATe rAkSasa banyA cho ? " ane bAI dukhanA AvegamAM mUchita thaI gaI ane rAjapUto mAyAne rAjadarabAramAM laI gayA. pachI pradhAne hAvA metarane samajAvyo : " jo bhAI, AmAM to ApaNA rAjAjInI ya lAcArI che. emanuM cAlyuM hota to e AvuM kAma karavA kyAre ya taiyAra na thAta. tame samajIne mAyAne nahi Apo to rAjya baLajabarIthI ene laI jaze. enA badalAmAM enuM nAma amara rahI jAya evuM cAhe te kaMIka mAgI lyo ! have vadhu vakhata kADhazo to amAre nakAmAM sakhata thavuM paDaze." vRddha hovAnuM mana koI rIte mAne nahi. A rIte sage hAthe dIkarAne kamotanA moMmAM kevI rIte mokalI devAya ? chevaTe eNe metarone bolAvIne salAha lIdhI. paNa AvA jIvasaTosaTanA gaMbhIra mAmalAmAM koNa zI salAha Ape ? mAyAne bacAvI levAnI to have koI AzA na hatI, paNa mAyAnA motanA badalAmAM nAtanuM kaMIka bhaluM thatuM hoya to sAruM, ema vicArIne, manane kaThaNa karIne, rotAM rotAM hAvAe kahyuM : "dhaNIno koNa dhaNI ? jo tamane mAyAno jIva ja joIto hoya to, enA badalAmAM amArA metara loko upara rAjya taraphathI tathA UjaLA loko taraphathI julama thAya te baMdha karo, ane vagaDAne badale gAmanA pAdaramAM vasavAnI rajA Apo; mAthe rUmAlane badale pAghaDI bAMdhavAnI rajA Apo; amAre DokamAM kUlaDI bAMdhavI paDe te, ane pITha upara sAbaranuM zIMgaDuM laTakAvavuM paDe che, e baMdha karAvo - Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] rAga ane virAga ATaluM rAjya karaze to ame mAnIzuM ke amArA mAyAe amArA mATe Apelo potAnA jIvano bhoga saphaLa thayo che." mahArAjAe hAvA mahetaranI badhI mAgaNI tarata ja maMjUra rAkhI; emane to koI paNa rIte A vAta jaladI patAvI devI hatI. emanA aMtaramAM paNa UMDe UMDe becenIno Ataza prajvalI rahyo hato. enAthI jeTalA jaladI chUTAya eTaluM sAruM ! mAyAnuM kamabhAgya nakkI thaI gayuM ! e bApaDo jIvatA kamotanI pratIkSA karI rahyo ! mAyAne maghamaghatAM suMdara phUlonA hAra paherAvyA che. enA kapALe kaMkunuM tilaka kareluM che. jAtajAtanAM vastro ane AbhUSaNo enI kAyAne zobhAvI rahyAM che. ane A rIte zaNagArIne ene sarovaranI vaccovacca besADyo che. sAme mevA-mIThAIthI bharyA bhaya thALa paDyA che. ane rAjakarmacArI ane je khAvuM hoya e chUTa hovAnuM kahIne managamatuM khAvA samajAve che. ane enI pAse ja jallAda ughADI talavAre potAnuM kAma patAvavA khaDo che - AjJA thAya eTalI ja vAra che ! bhale lAkheNI khAvAnI cIjo sAme paDI hoya, paNa motanA bhayanI sAme khAvAnuM kone game ? bicAro mAyo to kaMI ruve che, kaMI ruve che. paththarane ya pigaLAvI nAMkhe evI karuNatA enA rudanamAMthI vahevA lAgI che. cAre kAMThe UbhelA prajAjano A dRzya joI zakatA nathI; emanI AMkho ya AMsubhInI banIne biDAI jAya che. rAjA ane mahAmaMtrI paNa, aNInI paLe DhIlA na thaI javAya e mATe, mahAmahenate, potAnA manane makkama rAkhavA mathI rahyA che - chevaTe to e ya kALA mAthAnA mAnavI ja che ne ! ane chokarAnuM rudana to jANe Abha-dharatIne ya rudana karAve evuM kAramuM vahI rahyuM che ! Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahastraliMganuM tarpaNa | 125 paNa e rudanane zAMta pADe ane chokarAno jIva bacAve evA karuNAnA sAgara Aje ahIM koI nathI ! chokaro motanA bhayamAM paNa bhagavAnanuM smaraNa karI rahyo che. badhAMne thAya che ke chokarAnuM AkraMda kyAMka brahmAMDane DolAvI na mUke ! paNa have vATa jovAne vakhata nathI. maMtrazAstrIoe maMtroccAra pUrA karyA. balidAnanA batrIsalakSaNAne chellI vAra akSata, kaMku ane phUlothI vadhAvI levAmAM Avyo. ane jallAdane enuM kAma patAvavA saMketa paNa maLI gayo. jallAdanuM khaga havAmAM camakI rahyuM. paLanI ja vAra ane AMkhanA palakAramAM badho khela khalAsa ! mAyAno deha paDyo ja samajo ! prekSakagaNanAM haiyAM thaMbhI gayAM. saue AMkho baMdha karI dIdhI. jallAdanI talavAra mAyAnI garadana para A paDI ja ! ane mAyAe AkAzane cIratI bhayaMkara cIsa pADI ! sau samajyAM ke batrIsalakSaNAnI e chellI maraNacIsa ! paNa bIjI ja paLe saue joyuM ke, mAyA balidAnanI vedI pAsethI, jallAdanI talavAranA ghAne cukAvIne, jorathI nAsI rahyo che - motathI bacavA bhalA koNa na nAse ? ane mUThIo vALIne nAsato mAyo, eka paththaranI zilA sAthe athaDAIne, bebhAna banI gayo. enuM mAthuM zilA sAthe jorathI athaDAyuM ane emAMthI lohI vahI nIkaLyuM. sahastraliMga sarovaranI dharatI batrIsalakSaNAnA e rudhirathI bhInI banI gaI - mAyAnA rakta jANe e dharatIne kaMkuvarNa tilaka karyuM ! - pelA siddha yogIe Apela sUcanA pramANe batrIsalakSaNAnA bhoganI paLe ja taLAvamAMthI pANI sarovaramAM vahetuM karavAnuM hatuM. jallAdanI talavArane havAmAM vIMjhAtI joIne rAjyanA adhikArIe, saMketa pramANe, taLAvamAMthI pANI sarovaramAM vahetuM karyuM. mAyAnA rudhiranA tilakanI sAthe ja sarovaramAM pANI bharAvA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 rAga ane virAga lAgyuM.. - samrATa siddharAje jAhera karyuM : " sahastraliMga sarovaranI dharatIne tarpaNa maLI gayuM che ! have e nirdoSa chokarAno vadha karavAnI jarUra nathI. " jANe karuNAsAgara bhagavAne mAyAnI prArthanA veLAsara sAMbhaLI ! rAjA ane prajA, saunI AbarU sacavAI gaI ! ane eka nirdoSa jIvanI hatyAnA pApathI gUrjarapati ane enI dharatI bacI gayAM. mahArAjA jayasiMha siddharAjanuM aMtara bhAre zAtA anubhavI rahyuM. mAyAnA nAme thayelo jJAtino uddhAra amara banI gayo. nagaramAM sarvatra AnaMda-utsava pravartI rahyo. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 eka tejasvI yuvAna ! mUchano doro to haju phUTuM phUTuM thaI rahyo che; uMmara to hajI mAMDa soLa-sattara varSanI; paNa joyo hoya to jANe vIra joddho ja lAge; evI kasAyelI kAyA ! kalyANagAmI dAMpatya e cAle to dharatI dhrUje ane bole to vidhAtAnA vajralekha AlekhAya ! eno rUpALo cahero jANe gaMbhIratAnuM maMdira. vagara joItuM e bole nahIM, nakAmI doDAdoDa kare nahIM; ane kAma paDyuM ke vagara bolAvye hAjara ja hoya ! lIdhuM kAma pUruM kare tyAM ja ene zAMti vaLe ! mA-bApe vinaya paNa evo zIkhavelo ke kadI koInuM bahumAna karavAnuM cUke nahIM; paNa koI ajugatI vAta kare to e jarA ya sAMkhI na le; tarata ja sAco javAba rokaDo parakhAve tyAre ja ene nirAMta vaLe ! ane chAtIkaDho hiMmatabAja paNa evo ke koInAthI ya gAMjyo na jAya ! bhalabhalA juvAniyA ya jyAM pAchA haThI jAya tyAM A juvAniyo hoMze hoMze doDI jAya! jema kAma vadhu kaThaNa ema enuM hIra vadhAre pragaTI nIkaLe. -- gAmane paNa A yuvAna tarapha bahu heta. enA mitro paNa aneka; paNa koI labADa ke mAyakAMgalAnuM emAM sthAna ja nahIM. badhA ya baLiyA ane kAmagarA; pAcho haThe evAnuM to tyAM kAma ja nahIM. hajI thoDA divasanI ja vAta che H yauvananA bAraNe paga mUkatA A yuvAnanuM sagapaNa hamaNAM ja thayuM hatuM; ane AkhI nAtamAM enI sAkara vaheMcavAmAM AvI hatI; ane AkhA gAme enA goLadhANA khAdhA hatA. badhe AnaMda AnaMda thaI rahyo hato. ane A juvAnanA moDhA para paNa AnaMdanI ane zaramanI rekhAo Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 rAga ane virAga UpasI AvatI hatI. sagapaNano svAda jANe enA gaMbhIra moMDhAne paNa malakAvI gayo ! saune lAgyuM ke juvAna kevo laherI banI gayo ! ' paNa are, eno e svAda hamaNAM hamaNAM kyAM alopa thaI gayo ? enI e lahera kyAM UDI gaI ? Avo phUTaDo juvAna Avo udAsa banIne kAM phare ? zuM koIe enA upara maMtra calAvyo ? ene koInI sAthe bolavuM gamatuM nathI; kyAMya javuM-AvavuM gamatuM nathI. koI bolAve che to ya mAThuM mAThuM lAgI jAya che ane koI vadhu pUchaparacha kare to e rovA jevo banI jAya che. bhalA, Avo jorAvara juvAna oziyALo oziyALo kAM lAge ? ene thayuM che zuM ? ane have to e bahAvaro phare che, ane raghavAyo raghavAyo dekhAya che ! enA manane koI jAtanI nirAMta ja nathI. kyAM gaI enI gaMbhIratA ? ane kyAM alopa thaI gaI enI hiMmata ? ' arere, have to e gAMDA jevo banI gayo ! mA ane moTA bhAI bahu ciMtA karyA kare che. koI kAMI pUche to eno e uttara Apato nathI. e to manomana ja mUMjhAyA kare che, mUMgo mUMgo pharyA kare che. kyAreka e gAmane goMdare ke khetaromAM rakhaDe che, to kyAreka vaLI jaLAzayane kAMThe lAMbo vakhata besI rahe che. jonArane lAge che ke A e yuvAna ja nahIM ! re juvAna ! A tane thayuM che zuM ? tArA aMtaramAM evuM te kevuM haiyAvaloNuM ghUmarIo laI rahyuM che ? paNa koIne kazI khabara paDatI nathI. ane chatAM juvAna to manamAM baLyA ja kare che ! sagapaNa thayuM ane thoDAka divase ja koIka enA aMtaramAM tikhAro verI gayuM : "bhalA juvAna ! tuM kevo suMdara ane tArI vahu kevI rUpa-raMga vagaranI ! A to kAgaDInI Doke hIro bAMdhavA jevuM gaNAya ! bIjI koI kanyA na maLI te AnI sAthe sagapaNa karyuM ? " Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANagAmI dAMpatya] 129 basa, pachI to pUchavuM ja zuM ? juvAnano sagapaNano AnaMda khAro dhU banI gayo ! aMtaramAM yauvana to thanaganavA mAMDyuM hatuM, emAM AvI na raMge UjaLI, na ghATe namaNI strI sAthe lagna karavAnuM ? ane enI sAthe jiMdagI kADhavAnI ? he bhagavAna, A te kevI musIbata ? - yuvAna to ghaDIe ghaDIe e ja vicAra karyA kare che. lokone lAge che ke ene cittabhrama thaI gayo che ! e vicAre che, khUba vicAre che, vAraMvAra vicAra kare che : A balA koI rIte chUTe ! A sagapaNa koI rIte phoka thAya ! paNa A te kaMI jevItevI vAta thoDI gaNAya ? AmAM to nAtajAtanA kuTuMbanI AbarU ane kuLanI khAnadAnIno prazna ADe Ave. eka bAju kuTuMbanI AbarU ane bIjI bAju moTA bhAInI AmanyA, ane e badhuM to ThIka, paNa vacamAM kulaguru samA, sadAnA sAcA salAhakAra AcArya vijayasenasUri hatA, enuM zuM thAya ? e paropakArI ane jJAnI AcArye ja zramaNopAsaka dharaNigane kahIne, enI putrI anupamA sAthe A sagapaNa goThavI ApyuM hatuM ane e guru to bhaviSyanA jabarA jANakAra. na mAlUma, A saMbaMdhamAM emaNe zA zA joSa ane kevuM kevuM bhaviSya joyuM haze ? e gurunI vAtane kema karI TALI zakAya ? yuvAnane to koI upAya jaDato nathI, ane enuM mana A mATe koI rIte taiyAra thatuM nathI. kyAreka to enI AMkho AMsubhInI banI jAya che. ane kyAreka ene roSa paNa caDI Ave che ke anupamA koI vAte hatI na hatI thaI jAya to ? paNa ema mAMgyA veNa koIne phaLa kharAM ? Ama ene eka upAya jaDato nathI. . chevaTe nabaLA mananAM mAnavI bAdhA-AkhaDInA mArge jAya ema eNe paNa e bhAga lIdho. eNe eka maMdiranA kSetrapALanI bAdhA mAnI ke "he kSetrapALadeva ! mArA upara kRpA karIne tame koI paNa upAye mane A sagapaNanA baMdhanamAMthI mokaLo karazo to tamane ATha drampa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130DrAga ane virAga (pAvalI)no bhoga caDAvIne naivedya karIza !" paNa yuvAnanI badhI mathAmaNa nakAmI gaI, enI bAdhA-AkhaDI paNa phoka gaI ane pelA kSetrapALe enI prArthanA kAne na dharI. enuM sagapaNa kAyama rahyuM, bhAvinA lekha mithyA na thayA ane kacavAte mane ene anupamAM sAthe lagna karavAM paDyAM ! e yuvAnanuM nAma tejapALa; gujarAtanA eka kALanA mahAmaMtrI vastupALanA e nAnA bhAI ! gujarAtanA suvarNayuganI chellI AbhA jyAre prakAzI rahI hatI, evo e vikramanA teramA saikAno vakhata. gujarAtanA itihAsamAM amara bananAra vastupALa-tejapALanI bAMdhavabelaDI hajI UgIne UbhI thatI hatI. emanI kArakirdInuM haju paheluM prabhAta UghaDatuM hatuM. evA samaye anupamA paraNIne sAsare AvI. eno vAna paNa bhIno; ane eno ghATa paNa namaNo na kahevAya evo ! rUpanI devIe jANe ene potAnI kRpAthI vaMcita rAkhI hatI. tejapALa paraNyo to kharo, paNa e Agho Agho ja rahevA lAgyo. enA aMtaramAM potAnI gharanArane mATe koI premanI saravANI ja na janmI. anupamA pAse javuM ene jANe akAruM thaI paDatuM. anupamanuM rUpa to bhale game tevuM hatuM, paNa enI buddhi ane enA hRdaya upara prabhunI moTI mahera hatI. buddhimAM to e jANe sarasvatIno ja avatAra hatI. koI paNa vAtanI gUMca ukelavAmAM ene jarA ya vAra na lAgatI. jANe janmanI sAthe ja ene haiyAukalata sAMpaDI hatI. ane enuM haiyuM to jANe dariyA jevuM vizALa hatuM. na emAM koInA pratye roSa ke na koInA tarapha rIsa. emAM to haMmezAM hetanI gaMgA ja vahyA karatI, ane saune karuNArasanAM pAna karAvatI. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANagAmI dAMpatyaT 131 ene mana koIne mATe potA-pArakApaNAno verovaMco nahoto. saune e potAnAM mAnatI ane saunuM kAma hoMze hoMze karI ApatI. zANI salAha ApavI e to anupamAnuM ja kAma ! bhalabhalAM zANAM strI-puruSo paNa enI salAha pUchavA AvatAM. paNa tejapALane mana A buddhi ane zANapaNanuM kaMI mUla na hatuM e to sauMdaryajyotano pataMga banavA mAgato hato ! cakora anupamAne patinI A nArAjagI samajatAM vAra na lAgI, paNa emAM ene dhIraja rAkhyA sivAya bIjo ilAja na hato. ene agninI sAme agni nahIM paNa jaLa banavAnuM hatuM. patinA sauMdaryadhelA hRdayane aMtaranA sauMdaryathI jItavAnuM hatuM - koI rIte eka vAra e sauMdaryanuM darzana e pAme ! e to samatA ane zANapaNanI mUrti banIne kuTuMbanI ane sau nAnA-moTAnI sevAmAM lAgI gaI. koI ne kaMI paNa kAma hoya to anupamA sadA taiyAra ! ane e bole paNa kevuM mIThuM mIThuM - jANe vANImAMthI amRta jharatuM na hoya. bIjAne to rUpanI zI khevanA hatI ? emane to anupamAnA moMnI mIThAza ane kAmanI hoMza kAmaNa karI gaI. ane kuTuMbano game tevo savAla Ubho thAya to ya e na kadI jarA ya mUMjhAya ke na koIne duHkha lagADavAno prasaMga AvavA de ! evA kAmamAM to enI mati soLe kaLAe khIlI UThe. dhIme dhIme moTA bhAI vastupALa A kulavadhUnI akkala, hoziyArI, udAratA, haiyAukalata ne AvaData pichAnatA thayA. have emane kuTuMba-klezano eka paNa prasaMga pajavato na hato. emane samajatAM vAra na lAgI ke A badho pratApa anupamA devIno ja ! ane anupamAne vastupALanA salAhakAramaMDaLamAM gauravabharyuM sthAna maLI gayuM. gharanI ke bahAranI game tevI vAta hoya, vastupALa anupamAdevIne pUchavAnuM na cUke. svAmIne rIjhavavA anupamAnI samatA ane mamatAnI mauna Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 rAga ane virAga upAsanA cAlu ja hatI. chevaTe tejapALa paNa anupamAne samajato thayo. dehanA sauMdaryanI ghelachAne anupamAe aMtaranA sauMdaryathI jItI lIdhI. tejapALane thayuM ke A to kulatAriNI devI che ! AkhA gharano kArabhAra ekale hAthe calAvI zake tevI A strIzakti che ! anupamA to sAce ja anupamA che ? eno joTo maLavo muzkela che. ane baMnenA jIva maLI gayA. - have tejapALane lAgyuM ke jJAnI gurue kaMI amasthA amArA joSa nahIM joyA hoya. devI anupamAnI dhIraja saphaLa thaI. jANe vidhAtAe zUrAtanane zANapaNanI sAthe joDI dIdhuM ! tejapALa anupamAnuM ardhAga banI gayo. e baMne ekarUpa thaIne Adarza daMpatI banI gayAM. e dAMpatya gujarAtanuM gaurava vadhAranAruM ane kaMIka mAnavIonuM kalyANa karanAruM banI gayuM. anupamAnA pagale pagale jANe lakSmI AvavA lAgI. vastupALa ane tejapALa baMne bhAI bhAre buddhizALI ane mahenata karavAmAM kadI pAchA na paDe evA. dhIme dhIme mahenata saphaLa thavA mAMDI, ane pAse be paisAno jIva paNa thayo ! - suhAlapuramAM pitA azvarAja (AsarAja) to kyAranA videha thayA hatA. ane have to daLaNAM daLIne dIkarAne ucheravA jevA duHkhanA dahADA kADhanAra mAtA kumAradevI paNa mAMDaLamAM svargavAsI thayAM, eTale baMne bhAIne thayuM, have bhAgya ajamAvavA bahAragAma jaIe. paNa saune thayuM ke A kamANI mATe puruSArthanI yAtrAno AraMbha karIe e pahelAM devAdhidevanAM darzana mATe tIrthayAtrA karIe to sAruM ; ane baMne bhAIoe, gurunA upadeza pramANe zatruMjaya ane giranAra tIrthonI yAtrAe javAno nirNaya karyo. je kaMI thoDI saMpatti bhegI thaI hatI e sAthe laIne AkhuM kuTuMba yAtrA karavA ravAnA thayuM. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANagAmI dAMpatya [ 133 eka divasa baMne bhAIo haDALA gAme nirAMte vAto karatA hatA, emAM emane vicAra Avyo ke, badhI saMpatti sAthe laIne to nIkaLyA chIe, paNa soraTha dezamAM to khUba UDAUDa cAle che, ane tyAM bhalabhalA ya lUMTArAno bhoga thaI ne lUMTAI jAya che. ApaNane paNa AvuM nahIM thAya enI zI khAtarI ? eTale AgaLathI cetyA sArA. saMpattino ochAmAM ocho trIjo bhAga kyAMka dharatImAM bhaMDArI rAkhyo hoya to kaparA vakhatamAM kAma lAge. - pachI emaNe potAnI milakatano hisAba karyo to traNeka lAkha jeTalI lAgI. baMne bhAIoe nakkI karyuM ke AmAMthI eka lAkha ahIM jaMgalamAM, koI tarata kaLI zakAya evI nizAnIvALI jagyAmAM, bhaMDArI devA. rAtano vakhata thayo. eka lAkha jeTaluM dhana laIne baMne bhAI gAmathI dUra gayA; ane eka vizALa vaDalo joIne, enI eMdhANIe, enI najIkamAM dhana dATavA mATe khADo khodavA lAgyA. paNa hajI mAMDa thoDuMka khovuM haze, tyAM dharatImAMthI sonAmahorathI bharelo cara nIkaLI Avyo. baMne bhAIone thayuM, ApaNI lakSmI bhUmimAM bhaMDArAvA taiyAra nathI; UlaTuM A to vadhAre dhana maLI AvyuM ! - baMne paDAve pAchA AvIne vicAravA lAgyA : A to vagara mahenatanuM dhana maLI AvyuM. Ano to kaMIka sAro upayoga na karavo ghaTe. A mATe anupamAdevInI salAha mAgavAmAM AvI. eNe tarata ja kahyuM : "vaDIla, dhanane dharatImAM bhaMDArIne, lobhiyAnI jema, adhogatino mArga ughADo karavo, enA badale eno vyaya UMce girivaro upara karIne Urdhvagatino mArga mokaLo karavo ghaTe ! mATe zatruMjaya ane * giranAra tIrthanA uddhAramAM A dhanano upayoga karo !" - anupamAne dhanano lobha jarA ya na satAvI zakyo. ene mana to dhana e jANe mATInA DhephA jevuM hatuM. eno to ApaNe hAthathI jeTalo sadupayoga karI lIdho eTalo ja sAro. dhana paDyuM raheze, ane sArI-narasI karaNI ja sAthe Avaze. Jain Edwojon International Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 rAga ane virAga vastupALanA aMtaramAM A vAta vasI gaI. tejapALa to anupamAnA AvA nirlobhI zANapaNathI rAjIrAjI thaI gayo. have dhanane dharatImAM bhaMDAravAnI vAta na hatI. emane khAtarI thaI ke ApaNA dhananuM zuM thaze ke ene koI lUMTI leze, enI ciMtA karavAnI jarUra nathI. bhAgya atyAre pAMza che. ane e dhanathI zatruMjaya ane giranAra upara aneka manohara maMdironI racanA karavAmAM AvI. mAtA, pitA ane bhAI mAdevanAM nAma amara banI gayAM. * dhavalapura (atyAranuM dhoLakA)nA rAjA vIradhavala pAse purohita somadevanuM bhAre mAna. rAjAne jarUra paDe tyAre e A purohita pAse potAnuM haiyuM ughADuM mUke. chellAM keTalAMka varasathI rAjya musIbatamAM sapaDAyuM hatuM, sAmaMto gAMThatA nahotA ane gharamAM paNa kaMkAsa jAgyo hato. zuM karavuM e rAjA vIradhavalane samajAtuM na hatuM. emAM vastupALa ane tejapALa yAtrA karIne pAchA pharatA dhavalakkapuramAM AvI pahoMcyA. emane potAnuM bhAgya ajamAvavA mATe A nagara gamI gayuM, ane e tyAM rokAI gayA. dhIme dhIme somadeva sAthe emane oLakhANa thaI. ane pachI to emanI vacce mitratAnI gAMTha baMdhAI gaI. e baMne bhAIonI cANakya jevI buddhi joIne eka vAra somadevane thayuM; rAjyanI lagAma A be baMdhuone soMpavAmAM Ave to badhI bAjI ThekANe AvI jAya. purohite rAjA vIradhavalane vAta karI. vIradhavalane e vAta gamI gaI. pachI somadeve tejapALane pUchyuM to eNe vicAra karIne javAba ApavAnuM kahyuM. 20% tejapALe anupamAne vAta karI to eNe salAha ApI : A to Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANagAmI dAMpatya [ 135 rAjA kahevAya ! rAjA, vAjAM ne vAMdarAM traNe sarakhAM : rIjhe to khyAla karI de. ane khIje to gAMThanuM paNa paDAvI laIne dhAna dhAna ane pAna pAna karI mUke ! mATe enI pahelAMthI ja cokhavaTa karI levI sArI ! "A mATe zuM karavuM ?" tejapALe pUchyuM. rAjA viradhavalane, emanI rANI jayataladevI sAthe, ApaNA AMgaNe jamavA notaro ane emane uttama bheTa Apo ! eTale e ApaNI sthiti ane ApaNA mananI vAta ApameLe samajI jaze." anupamAe kahyuM. ethI ? " tejapALe pUchyuM. "ethI to badhI cokhavaTa karavAno vakhata maLI jaze; ane ApaNe salAmata thaI zakIzuM." rAjA viradhavala ane jayataladevI vastupALa-tejapALane tyAM jamavA AvyAM. vastupALe emanuM svAgata karyuM, ane tejapALa ane anupamAdevIe emane bhAvapUrvaka bhojana karAvyuM. bhojana pachI anupamAdevIe rANIne bahumUlo hIrAno hAra ane kAnanA hirejaDyAM adbhuta karNaphUla bheTa ApyAM. ane rAjAjIne paNa bahu kImatI bheTa ApavA mAMDI. paNa rAjAjIne mAnapUrvaka eno asvIkAra karIne rAjyanuM maMtrIpada svIkAravAno Agraha karyo. kImatI bheTo joIne rAjA-rANI to vicAramAM paDI gayAM. kevo sAdo vaNika ! ane chatAM keTalI badhI saMpatti ! A to jANe taraNA othe DuMgara ! tejapALane vAta karavAno avasara maLI gayo. eNe kahyuM : "prabhu ! Apa to rAjyanA dhaNI. cAho te karI zako. eTale kAle koI amArI saMpatti mATe Apane bharamAve to amArI AbarU ya jAya ane saMpatti ya jAya, mATe ApanuM maMtrIpada letAM pahelAM amArI lakSmIne ApanuM abhaya maLavuM ghaTe." rAjA viradhavala A bhojana ane bheTano marma samajI gayA. emaNe tejapALe mAgyuM tevuM abhaya ApyuM. ane tejapALa maMtrI banI gayA. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136DrAga ane virAga thoDA vakhatamAM ja emaNe rAjyane AbAda ane zaktizALI banAvI dIdhuM. devI anupamAnA zANapaNe rAjA ane maMtrI baMnene naciMta banAvI ekarasa banAvI dIdhA. eka vAra khabara AvyA ke godhakapurano ghughela mAthAbhAre banI gayo che, ane lUMTArUno dhaMdho laI beTho che. koI vepArIno vepAra salAmata nathI. koI vaNajhArAnI vaNajhAra paNa surakSita nathI. e to mana phAve tene raMjADe che, mana phAve tene lUMTe che ane manaphAve teno vadha paNa kare che. rAjA viradhavale ene AvAM kAryo baMdha karavA kaheNa mokalyuM to ghughUle uparathI rAjAne mATe kAjaLa ane kAMcaLInI bheTa mokalI ! viradhavalane A apamAna hADohADa lAgI gayuM. rANI jayataladevI pAsethI devI anupamAne A vAtanI khabara paDI. ene thayuM ke A to rAjyabhaktino kharekharo avasara ! AmAM to rAjyanI AbarU ya sacavAze ane prajAnA jAnamAlanI rakSA paNa thaze. Avo avasara kema cUkAya ? varadhavale maMtrI tejapAlanI salAha mAgI : "A mATe kone mokalIe ? A duzmanane to tarata ja DAmavo ghaTe." maMtrI paNa vicAramAM paDI gayA : "AvA bephAma banelA vairIne kevI rIte nAthavo ? " A vAta nIkaLatAM anupamAdevIe kahyuM : "AmAM vicAravAnuM zuM ? A to rAjyanuM lUNa halAla karavAno prasaMga, emAM bIjAne mokale na cAle; AmAM to zUrAtana ane buddhibaLa beya joIe. eTale A to ApanuM ja kAma ! " te divase maMtrI tejapALane anupamAdevInAM navA rUpe darzana thayAM. e samajyA ke anupamA e jema zANI vaNikaputrI che, ema enAmAM kSatriyANInuM vIratva paNa bharyuM che. nahIM to potAnA patine raNavATe vidAya ApavAnI koNa hAma kare ? Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANagAmI dAMpatya [ 137 ane maMtrI tejapALa svayaM ghughUlanI sAme caDI gayA ane ene kASThapiMjaramAM jIvato pakaDIne lAvyA. A badho samaya daramyAna anupamAe eka tapasvinI jevuM AkaruM vrata pALyuM hatuM, jANe e manomana svAmInI sAthe sAthe yuddhabhUmimAM ja na hoya ! anupamAnI zrI salAhe maMtrI tejapALanI rAjyabhakti upara yazakalagI caDAvI dIdhI. eka divasa gharanA mahetA muMjAle maMtrI tejapALane vicitra savAla pUchyo : "maMtrIjI ! Apa roja TADhuM jamo cho ke UnuM ?" maMtrIe to vAta kAne na dharI. paNa mahetAe to pharI pharIne e ja savAla pUchyA karyo, tyAre maMtrIne thayuM ke A koI gAmaDiyo lAge che, ke Avo aNasamaju prazna pUchyA kare che. paNa pelAe to potAnI vAta cAlu ja rAkhI, eTale chevaTe maMtrIe eno marma pUkyo. muMjAle kahyuM : "atyAre Apa je kAMI vaibhava bhogavo cho, e to ApanI pahelAMnA janmanI kamANI che. have AgaLane mATe kaMI nahIM karo ? A to gurujIe Apane cetavavA A vAta kahevarAvI che ! pachI ApanI vAta Apa jANo !" anupamAdevI tarata ja vAtano marma pAmI gayAM ane pati-patnI baMne vadhAre dharmaparAyaNa banI gayAM. pachI to emane AMgaNe sAdhu-saMtonI bhAre bhIDa jAmavA lAgI, paNa anupamAdevI to na kadI thAke ke na kadI kaMTALe. e to saune AdarapUrvaka hoMzehoMze bhikSA Ape. ane jema vadhu saMto Ave ema vadhu AnaMda ane vadhu dhanyatA anubhave. eka divasa maMtrI tejapALa tyAM beThA hatA ane anupamAdevI sAdhuone bhikSA ApatAM hatAM. evAmAM sAdhuone namaskAra karavA jatAM emanA hAthamAMnI ghInI bharelI moTI vADhI hAthamAMthI sarI paDI : Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 rAga ane virAga badhuM ghI maMtrInA zarIra u52 ! maMtrIjInAM kapaDAM ane AkhuM zarIra ghIthI taraboLa thaI gayAM ! e to rAtApILA thaI gayA. emane ghI DhoLAyAnuM amaMgaLa thayuM lAgyuM. paNa anupamAdevI e hasIne kahyuM : " AmAM AkaLA thavAnuM zuM kAraNa che ? Avo dhRta-abhiSeka to mAgyo ya na maLe !" maMtrI tejapALa zaramAI gayA. * eka divasa guru nAgene mahAmaMtrI vastupALa ane tejapALa pAse arbuda(Abu)tIrthanuM mAhAtmya varNavyuM, ane maMtrI vimaLa zAhe baMdhAvela jinaprasAdanAM khUba vakhANa karyAM. lIdhI. # maMtrI vastupALa have vRddhAvasthAnI najIka pahoMcyA hatA. emaNe vicAryuM H atyAra sudhI aDhaLaka dhana kamAyA ane sukRtyomAM eno vyaya paNa ghaNo karyo; paNa hajI svargavAsI moTA bhAI lUNiganuM nAma amara karavuM bAkI che. enA nAmanI eka vasahikA (maMdira) arbudagira upara baMdhAvIne dhana ane janma baMne saphaLa karIe. maMtrIe tejapALane vAta karI. teNe tarata ja e vAtane vadhAvI anupamAdevIne pUchyuM to e to rAjIrAjI thaI gayAM. ane tarata ja nirNaya levAI gayo. pachI to vAra zI hatI ? e kAmane pUruM karavAnI javAbadArI tejapALane soMpavAmAM AvI, emAM sAthe anupamAdevI to kharAM ja. vaDIla bhAInI AzA ane AvuM dharmakArya, eTale maMtrI tejapALa tarata ja caMdrAvatInA rAjA dhArAvarSadevane maLyA ane zubha muhUrte maMdiranA kAmano AraMbha thaI gayo. maMdira paNa evuM banAvavuM ke kaLAdevI tyAM sAkSAt avatAra dhAraNa kare, ane jonAra be ghaDI joI rahe ! kAma zarU to thayuM, paNa emAM dhArI jhaDapa na AvI. mahAmaMtrI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANagAmI dAMpatya I 139 vastupALa to A mATe jANe adhIrA banI gayA hatA rakhe ne jiMdagI pUrI thAya ane AdaryAM adhUrAM rahI jAya ! kAcA kAyAkuMbhano zo bharoso ? : e to roja tejapALane pUchyA ja kare che. eka divasa emane thayuM ahIM beThA beThA vAto karye kAma nahIM thAya. ane emaNe tejapALane jAte tyAM jaIne tapAsa karavA ane kAmamAM DhIla kema thAya che tenuM kAraNa zodhavA AjJA karI. sAthe salAha-vicAraNA mATe anupamAdevIne paNa laI javA kahyuM. mahAmaMtrIne anupamAdevI upara bhAre AsthA hatI. baMne tarata ja Abu pahADa upara jaI pahoMcyAM. tejapALe joyuM ke ATalA badhA divaso gayA, ane hajI to mAtra maMdirano garbhamaMDapa ja taiyAra thayo hato. A rIte kAma cAle to e kyAre pUruM thAya ? Ano upAya zuM karavo enI ciMtAmAM ja e to DUbI gayA. eka divasa maMtrI tejapALa maMdiramAM prabhunI pUjA karatA hatA, ane bahAra 'anupamAdevI' mukhya zilpakAra zobhananI sAthe vAta karatAM hatAM. emane paNa potAnA jyeSTha vastupALanI icchA vinA vilaMbe pUrI karavAnI bhAre ciMtA rahetI hatI. emaNe zobhanane ATalA vilaMbanuM kAraNa pUchyuM. zobhanane paNa lAgyuM ke have mana mUkIne vAta karavAno vakhata AvI pahoMcyo che. eNe kahyuM H " svAminI ! A parvata caDavo bahu Akaro . che. savAre TADhane lIdhe zilpIo kAma karI zakatA nathI. kAma jarAka zarU karyuM na karyuM tyAM badhA bhUkhyA thaI jAya che ane rAMdhavAnA kAmamAM paDI jAya che. khAdhuM na khAdhuM ane kAme vaLagyAM tyAM to pAchI sAMjanI TADha hAtha-paga ane hADane thIjavI nAkhe che. emAM vaLI khAvAnuM paNa rasakasa vagaranuM - jevo pagA2 maLe, evo ja khorAka maLe ne ! A badhAne lIdhe kAmamAM DhIla thayA kare che. ane emAM dhAryo vega AvI zakato nathI." anupamAdevI tarata ja vAtano marma pAmI gayAM. maMtrI tejapALa pUjA karatA karatA A vAta sAMbhaLatA hatA. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 BrAga ane virAga emaNe AvIne zobhanane pUchayuM : "zobhanadeva, tame vAta karatA hatA ? " paNa pachI to zobhanane javAba devAnI jarUra na paDI. vaccethI anupamAdevIe ja vAta upADI laIne kahyuM : " svAmI ! divasa ane rAtanuM kAma karanAra judA judA zilpIo rAkho; badhAne pauSTika ane rucikara bhojana maLI rahe e mATe bhojanAlaya cAlu karo, badhA zilpIonA zarIra svastha ane skUrtivALAM rahe e mATe emane mardana ane snAna karAvanAra mANaso roko, ane badhAne pUratuM vetana Apo. A to devamaMdiranuM kAma ! koInuM mana dubhAya evuM kaMI paNa na thavuM ghaTe ! jemAM sau rAjI emAM ja deva rAjI ! " maMtrI tejapALa to anupamAdevInI A udAratA, dharmaparAyaNatA ane dIrghadRSTine abhinaMdI rahyA. AvI gharanAra meLavavAmAM e dhanyatA anubhavI rahyA. tarata ja anupamAdevInI sUcanAono amala karavAmAM Avyo ane thoDAka vakhatamAM ja AbugirirAja upara neminAtha bhagavAnano devavimAna jevo lUsigavasahI nAme manohara, kaLAmaya ane bhavya prAsAda taiyAra thaI gayo. mahAmaMtrI vastupALanA manoratha saphaLa thayA. vakhata pAke ane pAMdaDuM kharI paDe. . potAno samaya thaI gayo ane anupama anupamAdevI saune vilApa karatAM mUkIne, anupama mArge cAlyAM gayAM ! rAjadarabAra jevuM bharyuMbhAdaryuM ghara emanA vagara sUnuM sUnuM banI gayuM. jANe kuTuMbano AtmA ja UDI gayo hato ! mahAmaMtrI vastupALane to potAnI eka bAMya kapAI gayA jevI vedanA thaI. ane maMtrI tejapALanA zoka ane saMtApane to koI sImA ja na rahI. ene to anupamA vagaranuM jIvana ja akAruM thaI paDyuM. enI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANagAmI dAMpatya - 141 AMkhanAM AMsu to sukAtAM ja na hatAM. eka divasa anupamAthI chuTakAro meLavavA raghavAyA banIne rudana karanAra maMtrI tejapALa Aje patnInA viyogamAM jhUrI rahyA hatA. anupamAdevInuM jIvana ane mRtyu kRtArtha banI gayuM. badhA maMtrI tejapALane bahu bahu rIte samajAve che; paNa enuM mana koI rIte mAnatuM nathI. ene mana to Akho saMsAra sUno banI gayo che. enuM aMtara anupamA... anupamA... anupamAnA nAmanA ja paDaghA pADI rahyuM che. e paDaghA jANe tejapALa ane anupamAnA anupama dAMpatyanI prazasti banI gayA. e kalyANagAmI dAMpatye gujarAtanuM gaurava vadhAryuM ane kaMIka jIvonuM kalyANa karyuM. dhanya e virala dAMpatya ! Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAnAM mUla vikramanA teramA saikAno e samaya. keTalAMka varSanI arAjakatA ane avyavasthA pachI gujarAtanuM rAjya pharI zaktizALI banatuM jatuM hatuM. 17 gujarAtanA pATanagara aNahilavADanA rAjasiMhAsananA pAyA DagamagavA lAgyA hatA; ane gUrjarabhUminuM kendra dhoLakAmAM jAmavA lAgyuM hatuM. caulukya vaMzanI ja eka zAkhA vAghelA; e zAkhAnA rAjA lavaNaprasAda ane teno putra vIradhavala bhAre parAkramI ane bhAre niSThAvAna rAjapuruSo hatA. gujarAtanI rAjasattAne sabaLa ane suvyavasthita karavA mATe pitAputranI A joDe tanatoDa prayatno AdaryA hatA. te kALe sUrya ane caMdranI joDa jevA be tejasvI bhAIo thaI gayA. emanI jAta to hatI vaizyanI, paNa zUrAtanamAM bhalabhalA samaravI2ne haMphAve evA; ane buddhimAM paNa evA ja vicakSaNa. moTA bhAInuM nAma vastupALa, nAnAnuM nAma tejapALa. baMne rAjA vIradhavalanA maMtrIo -- jANe enA be bAhuo joI lyo. baMne bhAI jevA karmamAM zUravIra evA ja dharmamAM paNa zUrA. rAjyasevA emanuM jIvana hatI, to dharmasevA emano prANa hatI. anyAya, adharma ane atyAcArane to e kadI sAMkhe ja nahIM; jIvanA jokhame paNa eno sAmano kare; ane nyAya, nIti ne dharmanI vAta AgaLa haMmezAM potAnuM mAthuM namAve. potAno dharma emane mana jIvanasarvasva hatuM; ane badhA ya dharmono Adara karavo e emanuM jIvanavrata hatuM. saMpatti to jANe emanA AMgaNe dAsI banIne AvI hatI jyAre jeTalI joIe eTalI khaDe page hAjara ja hoya. e saMpattithI = Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAnAM mUla ` 143 emaNe lokasevA mATe vAva, kUvA, taLAva, dharmazALAo taiyAra karAvavA jevA seMkaDo kAmo karyAM hatAM. ane badhA ya dharma taraphano emano Adara paNa evo hato ke emaNe jema jinamaMdiro caNAvyAM hatAM tema zivamaMdiro paNa baMdhAvyAM hatAM; ane eTaluM ja zA mATe ? yavana gaNAtA musalamAno mATe masjida sudhdhAM caNAvI ApI hatI ! e baMne bhAI buddhi, baLa ane dhananA svAmI; paNa badhAM ya kAmomAM emanI salAhakAra eka jAjaramAna nArI. anupamAdevI enuM nAma. maMtrI tejapALanI e dharmapatnI. hRdayanI nirmaLatA, mananI udAratA ane buddhicAturImAM e sAce ja anupama hatI. anupamAnA bolano baMne bhAIne mana bhAre tola hato. jANe koI kulatAriNI devI emane tyAM anupamA rUpe AvI hatI. jarUra paDatI tyAre baMne bhAI kurukSetra jevuM raNakSetra kheDavAmAM mokhare rahetA, ane zAMtino vakhata hoya tyAre dharmakSetranuM zaraNa zodhatA. gujarAtamAM Avo ja sukha-zAMti ane AbAdIno samaya pravartato hato. eka divasa mahAmaMtrI vastupALa dharmAgAramAM AcArya naracaMdrasUri pAse beThA hatA. rasabharI dharmacarcA cAlI rahI hatI. maMtrIzvara upara vidyA devInI paNa kRpA hatI. zAstra vArtA ane vidyA-vinodamAM e bIjuM badhuM vIsarI jatA. tIrthayAtrA tarapha maMtrIzvarane bhAre prIti. samaya maLe ke yAtrA karavAnuM na cUke. guru sAthe dharmavArtA karatAM karatAM emane thayuM H moTA saMgha sAthe zatruMjaya ane giranAra jevAM mahAtIrthonI pharI yAtrA karI zakAya to kevuM sAruM ! ane tarata ja emaNe nirNaya karyo, bhAI tejapALa ane anupamAdevIne pUchI lIdhuM, ane pachI AcAryazrIne vinaMtI karI : " gurudeva ! mane saMghapatipadanA AzIrvAda ApavAno anugraha karo !" Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 rAga ane virAga na Avo jaza levo kone na game ? paNa guru paNa bhAre vicakSaNa ane vivekavaMta hatA. naracandrasUrie kahyuM : " mahAnubhAva, ame chIe maladhArI gacchanA, ane tamArA kuLamAM haMmezAM nAgendra gacchanA gurunI AjJA pravarte che. ame to tamArI sAthe ja chIe, paNa nAgendra gacchanA AcArya vijayasenasUrizvarajIne bolAvIne emanI pAsethI saMghapatipadanA AzIrvAda lyo, e ja ucita gaNAya. vinaya e dharmanuM paheluM pagathiyuM lekhAya. ene kadI na cUkIe!" mahAmaMtrI gurunI vivekabharI vANIne vaMdI rahyA. mahAmaMtrIno prArthanApatra maLyo ane AcArya vijayasenasUri tarata ja AvI pahoMcyA. e paNa eTalA vivekavaMta hatA. emaNe naracandrasUrine potAnI sAthe rAkhyA. ane baMne guruoe sAthe rahIne mahAamAtya vastupALane saMghapatipadanA AzIrvAda ApyA. AkhA nagaramAM e prasaMga eka mahotsava jevo banI gayo. jANe koI rAjyatilakano avasara hoya evI rIte saMghapatipadanA tilakano utsava prajAe Ujavyo. badhe AnaMda AnaMda thaI rahyo. pachI to gAmegAma AmaMtraNo mokalavAmAM AvyAM. ane atyAra sudhI na nIkaLyo hoya evo moTo yAtrAsaMgha kADhavAnI badhI taiyArIo thavA mAMDI. e taiyArImAM kazI vAtanI khAmI na rahe, e mATe mahAmaMtrI vastupALa pote, ane maMtrI tejapALa ane anupamAdevI rAtadivasa dhyAna ApavA lAgyAM. thoDA vakhatamAM to hAlatAMcAlatAM aneka devamaMdiro, hAthIo, ghoDAo, seMkaDo sukhapAlo, velo, ratho, hajAro gADAMo, rakhevALo ane utArA mATe asaMkhya taMbUo taiyAra thaI gayAM. gAmegAmathI bhAvika nara-nArIo hajAronI saMkhyAmAM AvI pahoMcyAM ane dhoLakA nagaranI cotaraphanI vizALa dharatI jANe sAMkaDI banI gaI. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAnAM mUla ` 145 ane e badhuM joIne, jANe potAnI bhAvanAnI siddhinAM darzana karatA hoya ema, mahAmaMtrI vastupALa gadgada banI jatA. emanAM netro harSAzruthI bhInAM banI jatAM. emane potAnAM jIvana ane dhana kRtArtha thayAM lAgatAM. ane e kRtArthatAmAM bhAgIdAra banavA AvelA naranArIone e bhAvapUrvaka vaMdana karatA. Aje jANe vastupALa mahAmaMtrI maTI gayA hatA, potAnuM mahAmaMtrIpada vIsarI gayA hatA ane eka dharmapuruSa banI gayA hatA. saMghapatinuM pada emane mana sarvasva jevuM banI gayuM hatuM. jema jema saMghanI sAmagrI taiyAra thatI gaI ane vadhu ne vadhu yAtriko AvI pahoMcavA lAgyAM, tema tema emanuM mana vadhAre ne vadhAre harSita ane praphulla banatuM gayuM. keTalA ya dharmaguruo e saMghamAM sAmela thavA AvI pahoMcyA hatA. emAM zvetAMbaro paNa hatA ane digaMbaro paNa hatA. mArA-tArAnA bhedo bhUlIne dharmapremIono jANe moTo meLo jAmyo hato. mahAmaMtrInI dharmabhAvanAnA sAnukULa paDaghA nagarenagara ane gAmegAma pharI vaLyA hoya ema, seMkaDo zreSThIo, potAne chAjatA vaibhava sAthe, vairATa nagarInA pAdaramAM AvI pahoMcyA hatA. AvA dhanya avasaramAM koI pAchaLa rahI javA mAgatuM na hatuM. saune hatuM ke Avo lAkheNo avasara maLyo ke maLaze. saMghanI badhI taiyArI pUrI thaI. ane yAtrA-prayANanI zubha veLA paNa AvI pahoMcI. rAjA vIradhavale bhAre bhAvapUrvaka saMghapatine vidAyamAna ApyuM. nagara AkhuM AsopAlavanAM toraNothI zobhI UThyuM. nagaranA nara-nArIoe abIla, gulAla ane puSpo varasAvIne saMghapatine ane yAtrikone vidAya ApI. vAjiMtronA gaMbhI2 ane madhura nAdothI AkAza guMjI UThyuM. ane e rIte saMghe tIrthAdhirAja zatruMjaya tarapha prayANa karyuM. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146] rAga ane virAga jANe hAlatuM-cAlatuM koI mahAnagara hoya ema saMgha AgaLa vadhavA lAgyo. bhAvika jano e saMghanI caraNadhUline namI rahyA, mastake caDAvI rahyA. gAmegAma Adara-mAna pAmato ane navAM navAM dharmakAryo karato saMgha tIrthAdhirAja zatruMjayanI taLeTImAM AvI pahoMcyo. girirAjanI upayakAmAM jANe mahAnagara vasI gayuM. gaIkAle khAlI khAlI ane verAna lAgatI dharatI Aje kilakilATa karIne hasI UThI. mAnavamaherAmaNa tyAM hiloLA levA lAgyo. sAme UMco UMco vAdaLa sAthe vAto karato girirAja, ane nIce kyAMya sudhI vistarelo mAnavamaherAmaNa : bhAvanAnI bharatInAM jaLa jANe Aje tyAM mAjhA mUkatAM hatAM. cArekora AnaMda-utsava cAlI rahyA hatA. bhaktonI madhura stutio vAtAvaraNane madhura ane mukharita banAvatI hatI. devamaMdironA ghaMTAravo pavananI pAMkhe caDIne dUra dUra vahI jatA hatA. raMgaberaMgI dhajA-patAkAothI AkAzano guMbaja zobhI UThyo hato - jANe vAdaLamAM vasanAruM IndradhanuM Aje saMghanA vadhAmaNe dharatI upara UtaryuM hatuM. zuM e zobhA ! ane zuM e AnaMda ! devone ya darzana karavA dharatI - upara UtaravAnuM mana thAya evuM manorama e dRzya ! pahele divase Akho divasa saMghe ArAma karyo. * * bIjA divase girirAja upara ArohaNa karIne devAdhidevanAM darzana karavAnAM hatAM. e dhanya ghaDInI sau rAha joI rahyAM. sUryodaya thayo, ane jANe mahAmaMtrInI bhAvanA siddhinI maMgaLa ghaDI AvI pahoMcI. saMghe parvata upara caDavAnuM zarU karyuM. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAnAM mUla [ 147 parvatanA badhA mArgo vizALa mAnavasamUhanA saMcArathI sAMkaDA banI gayA. jyAM najara nAMkho tyAM pASANanI keDIonA badale mAnavIonI keDIo racAI gaI. emAM bALako ya hatAM ane vRddho ya hatA; sAdhusaMto paNa hatA ane dhanapatio ya hatA. puruSoya hatA ane strIo paNa hatI. bhagavAnanA darabAramAM to sau samAna hatAM. tyAM mUla hatAM bhAvanAnAM ne mahimA hato tyAgano. tyAM saMpattinI zobhA tyAgamAM lekhAtI ane vaibhavanI zobhA vairAgyamAM aMkAtI. mahAmaMtrI vastupALa saMgha sAthe yuganA Adi puruSa devAdhideva, AdinAthanA darabAramAM AvI pahoMcyA. maMtrIzvare AMsubhInI AMkhe paramAtmAnAM darzana karyA, ane lAgaNIbhInA svare mahAprabhunI stuti karI. maMtrIzvaranI bhAvanA samasta saMghanA haiyAne sparzI gaI. sau gadagadita banIne eka bAju dharmanAyaka jinezvara ane bIjI bAju dharmaprANa maMtrIzvarane nIrakhI rahyAM. paLavAra tyAM stabdhatA chAI rahI. potAnI bhAvanAnI siddhinI paLe maMtrIzvaranuM aMtara harSAtirekathI UbharAI gayuM. emanAM netro prabhucaraNane AMsuno abhiSeka karI rahyAM. dhanya, prabhu dhanya ! emanuM aMtara prabhunA jayanAdathI guMjI UThyuM. maMdirano vizALa ghummaTa bhagavAna AdIzvaranA jayanAdathI bharAI gayo. e jayanAdanA paDaghA girirAjanAM iMge zRMge gAjI UThyA. pachI to mahAmAtya vastupALa, tejapALa ane sau zreSThIoe ane gRhiNIoe prabhunA caraNe hIrA, mANeka, motI ane suvarNanA AbhUSaNo bheTa dharyA, anupamAdevI ane lalitAdevIe paNa mahAmUlI bheTo dharI potAnA jIvanane kRtArtha karyuM. ' prabhucaraNe bhAvabharI bheTa dharanArAono tyAM eka pravAha vahI nIkaLyo. tyAM Aghe Aghe eka nArI UbhI hatI. maMtrI vastupALanA gharanI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] rAga ane virAga e dAsI. bhUpalA enuM nAma. enA aMtarane paNa A bhAvanA sparzI gaI. enuM aMtara prabhubhaktinI bhAvanAthI UbharAI gayuM. ene thayuM, huM garIba. Aje A mahAprabhune caraNe zuM bheTa dharuM ? ane mArA pAmara jIvanane kevI rIte kRtArtha karuM ? paLavAra e vicArI rahI, ane pachI mAnavamedanI vaccethI mArga karatI AgaLa AvIne yugAdidevanI sAme kara joDI nata mastake khaDI rahI. kSaNa vAra eNe mana bharIne prabhune nIrakhI lIdhA, ane pachI potAnA jIvananA sarvasva samo bahumUlo hAra potAnA kaMThamAMthI kADhIne prabhune caraNe dharI dIdho. pharI eNe prabhunAM darzana karyA ane e pAchI pharIne medanImAM samAI gaI. - dAsI bhUpalAnI bhAvanA te divase amUlya banI gaI, amara thaI gaI ! sau e nArInI bhAvanA, bhakti ane samarpaNavRttine abhinaMdI rahyAM, abhinaMdI rahyAM ! bIje divase girirAja para idrotsava UjavavAno hato. je bhaktajana prabhucaraNe vadhu dravyanuM samarpaNa kare enA kaMThamAM IdramALA AropaNa karavAnI hatI - pachI e rAjA hoya ke raMka ! devamaMdirano Akho maMDapa mahAmaMtrI vastupALa, maMtrI tejapALa, emanAM svajano, dharmAcAryo, zreSThIo ane yAtrIothI bharAI gayo hato. indrotsavanI puSpamALA laIne maMdiranA adhikArI tyAM khaDA hatA. jIvananI kRtArthatAnI eMdhANI samI .LAnAM mUla thaI zake ema na hatAM. adhikArIe IndramALA paheravAnI bolI zarU karI. koIe hajAra dramya kahyA, koIe dasa hajAra to koIe pacAsa hajAra ! jotajotAmAM Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAnAM mUla [ 149 bolI lAkho drampa sudhI pahoMcI gaI. bhagavAnanI bhaktinI bhAvanA AgaLa Aje lAkho dramanuM jANe koI mUla nahotuM. saune ema ke dhana cAhe teTaluM prabhucaraNe samarpaNa thAya, paNa e mALA huM dhAraNa kareAvo avasara kyAM vAraMvAra maLavAno che ? tyAM bhAvanAnuM pUra vahI nIkaLyuM hatuM. raMga to tyAM evo jAmyo hato ke koI pAchuM paDavA mAgatuM na hatuM. tyAM dUra dUra khUNAmAM eka mAnavI Ubhelo. melAMghelAM enAM kapaDAM, ane gAmaDiyA jevA enA dedAra. moDhA upara na koI teja ke deha upara na koI ojasa H sAva bhalo bhoLo AdamI ! enA aMtaramAM Aje lAgaNI ane bhAvanAnuM pUra UmaTyuM hatuM. ene thayuM ke A IndramALA Aje huM meLavI zakuM to ? paNa huM to chuM sAva garIba ! moTAmoTAnI vacce mArI to vAta paNa koNa sAMbhaLe ? A to daridranA mahA-dAnI thavAnA ke pAMgaLAnA parvata para caDhavAnA manoratha ! e saphaLa kevI rIte thAya ? girirAja zatruMjayanI chAyAmAM eka nAnuM sarakhuM gAmaDuM TimANaka ( TimANuM) enuM nAma. tyAMnA rahevAsI A zrAvaka, nAte zrImALI ane TIlo enuM nAma bahu bhoLo ane dharmaparAyaNa. paNa garIba evo ke jANe sudAmAno avatAra ! kyAreka savAre khAvA pAme to sAMje annanA vAMdhA. kuTuMba AkhuM garIbImAM divaso vitAve. e ghIno vepAra kare ane je be paisA maLe enAthI potAno ane kuTuMbano gujAro calAve. paNa e na koI dI prabhune bhUle ke na kadI potAnA ISTadevane doSa de ! e potAne gAmathI Aje ghI vecavA ahIM AvI caDelo. saMgha AvyAnA khabara sAMbhaLI e girirAja upara gayo. eNe bhAvathI prabhunAM darzana karyA ane raMgamaMDapamAM AvIne Ubho rahyo. mAnavI garIba hoya ke tavaMgara, paNa enuM mana evAM koI baMdhano svIkAratuM nathI. e to na mAlUma kevA kevA manoratha kare che, keTakeTale UMce UDe che, ane zuMnuM zuM karavAnAM svapna seve che ! Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 gherAga ane virAga TIlA zrAvakanuM paNa Aje ema ja thayuM. enuM mana Aje kahyuM karatuM na hatuM. ene to thatuM hatuM ke kema karIne indrotsavanI A puSpamALA mArA kaMThamAM paDe ? enA dilane to Aje kevaLa e vAtanI ja raDha lAgI hatI. 46 paLavAra to potAnA vicArathI e pote ja stabdha banI gayo, paNa pachI jANe potAnA mana sAthe nakkI karyuM hoya ema e sAbado thaI gayo, ane bhAre bhIDa vacce Ubho thaIne karagarI rahyo : are bhAI, mane jarA AgaLa javA do ! mAre ya bolI bolavI che ! mAre ya bhagavAnanA caraNe mArI bheTa dharavI che ! mArA para dayA karo, mane vacce pahoMcavAno mAraga Apo ! ya ?? mAnavamedanI paNa acaMbAmAM paDIne paLavAra AvA daridratAnA avatAra samA mAnavInI sAme joI ja rahI, paNa koIe mAraga na Apyo. bApaDo TIlo pharI karagarI rahyo. tyAM mahAmaMtrInI najara enA upara paDI. emaNe joyuM ke eka bhoLo bhakta bhagavAnanI bhakti mATe AgaLa AvavA icche che. ane emaNe hAthathI izAro karIne TIlA zrAvakane potAnI pAse bolAvI lIdho. 44 TIlAe vinaMtI karatAM kahyuM : "mahAmaMtrIjI, mArA para kRpA karo ! mArI pAse je kaMI che te sarvasva Aje huM prabhunA caraNe samarpaNa karuM chuM ! eka pAI paNa pAse rAkhuM to mane mArA iSTadevanA sama ! e svIkAro ane indrotsavanI A puSpamALA Aje mane paherAvo !" maMtrIzvara paLavAra vimAsI rahyA H kyAM A mALA mATenA lAkho drammanA bola, ane kyAM A sAva garIba lAgatA dharmI jananuM arpaNa ! paNa tarata ja maMtrIzvare jANe potAnA mana sAthe nakkI karyuM : lAkho drammonI bolI bolanArA to potAnI pAse karoDonI mattA rAkhIne ja arpaNa karavA mAgatA hatA. emane mana to e arpaNa sopArInA TukaDA barobara hatuM. bIjAnuM to ThIka paNa mAruM potAnuM arpaNa paNa ethI vadhe Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanAnAM mUla ` 151 ema kyAM hatuM ? ane A to potAnuM sarvasva samarpaNa karato hato ! AvI bhAvanAnAM mUla to amUla lekhAya. ane bhagavAnane to AvI bhAvanAnAM arpaNa ja khape che. dharma to dhananA tole nahIM, bhAvanAnA tole ja tolAya ! bhAvanAne ja bhavanAzinI kahI che. : ane maMtrIzvare gadgada svare kahyuM saMgha mAnya rAkhe che ! AgaLa Avo, mALAno svIkAra karo ! !" sau stabdha banIne joI rahyA. TIlA zrAvake potAnA jIvanasarvasva samA bAra rUpiyA (sphurdhaka) maMtrIzvaranA hAthamAM dharI dIdhA. ane e hAtha joDIne Ubho rahyo ! thayo. .. maMtrIzvara vastupALe harSAzrubharyA netre TIlA zrAvakanA kaMThamAM bahumAnapUrvaka indramALA paherAvI ane ene bhAvapUrvaka praNAma karyA. maMdirano raMgamaMDapa prabhunA jayanAdothI guMjI UThyo. zrIsaMgha te divase bhAvanAnAM sAcAM mUla samajyo, ane kRtArtha bhAvika bhAI, tamArI bolI ane indramahotsavanI A * Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patana ane utthAna kALA mAthAnA mAnavIe kevI kevI karAmato karI che, kevAM kevAM sAhaso kheDyAM che, kevI kevI siddhio hAMsala karI che ! e puruSArtha, sAhasa ane zUrAtanane mArge caDe to duniyAmAM na thaI zake evuM koI kAma ene mana rahetuM nathI; dhAryuM kAma pUruM karIne ja e jaMpe che - bhale pachI ema karatAM ene yamarAjanA gharanA keDA kheDavA paDe ! - jJAnanI upAsanAmAM lIna banelA mAnavIo, mAtA sarasvatInA lADakavAyA banIne, jANe pote jJAnagaMgAno bhagIratha hoya ema. dharatIne jJAnagaMgAthI pAvana karI che. e jJAnagaMgA enA potAnA AtmAne ujALe che, ane jagatane sAcano rAha batAvIne enA melane pakhALe che. vijJAnanA bheda pAmavA mathanAra mAnavI keTakeTalI zodho kare che, keTakeTalI siddhio pragaTAve che ! e mATe e AkAzanA bheda letAM, dharatInA cheDA zodhatAM ke pAtALanAM paDa bhedatAM ya pAcho paDato nathI. mAnavI dhananI pAchaLa paDyo to dhananA DhagalA UbhA karatAM ene vAra lAgatI nathI - jANe lakSmIjI enAM dAsI banIne rahe che ! paNa A badhAM uparAMta jyAre mAnavI, duniyAnI AvI AvI siddhionI ALapaMpALathI aLago thaIne, potAnI jAtanI, potAnA AtmAnI, potAnA paramAtmAnI ke potAnA iSTadevanI zodhane mArge vaLe che, tyAre to vaLI enI zaktio koI judI ja rIte khIlI UThe che. eno puruSArtha potAnI jAtanA bheda levAmAM caritArtha thAya che, enI sAdhanA jIvanazuddhine mArge AgaLa vadhe che. ane enI siddhi AtmAne pichAnIne paramAtmAne sAkSAtkAra karavAmAM - AtmAmAM paramAtmabhAva pragaTAvavAmAM - pUrNa thAya che. naramAMthI nArAyaNa banavAno A ja rAjamArga ! evA ja eka AtmasAdhaka yati. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patana ane utthAna 1 153 e AtmAnA evA Azaka banyA ke gharabAra ane kuTuMba-kabIlo. hoMzehoMze tajIne cAlI nIkaLelA ! gurune caraNe besIne apramattapaNe jIvanazodhana karavAnuM emanuM vrata. e potAnuM vrata paNa kevI rIte pALe ? - jANe talavAranI dhAra ! koI jIvane duHkha pahoMcADatAM emano potAno AtmA ja duHkhI duHkhI thaI jAya. asatya to bolAya ja zI rIte ? corI-labADInuM kAma ja zuM ? jagatanI strIo ene mana mAtA, bhaginI ke putrI jevI hatI. ane tyAgI banIne nIkaLelAne dhana-vaibhavanA parigrahanI zI nisbata ? kaMcana ke kAminI emanA manane caLAvI na zake evA e vairAgI, bAnI ane tapasvI muni. na emane nAmanAnI kAmanA ke na kIrtinI khevanA. bhalA pote ne bhaluM potAnuM AtmazodhanuM kAma. - vikramanI teramI sadInA eka jAjaramAna ane paropakArI guru AcArya vijayasenasUrijInA e ziSya. e munivaranuM nAma to ItihAsakAre nathI noMdhyuM paNa enuM kAma Aje ya vAcakane preraNA Ape che. e ja yugamAM eka tejasvI mahApuruSa thaI gayA. vastupALa emanuM nAma. jJAtie e hatA to vaNika, paNa evA ja zUrA, evA ja vidyArasika, evA ja gaNatarIbAja ane evA ja sevAparAyaNa - jANe cAre varNa eka ja dehamAM AvIne vasyA hatA ! | vikramanI teramI sadImAM gujarAtanuM rAjakAraNa cakaDoLe caDyuM hatuM ane rAja-prajA bannemAM arAjakatA prasarI gaI hatI. dezanuM jANe koI dhaNIdhorI na hatuM. mAnavInI zakti, buddhi ane dezabhaktinI kasoTIno e kALa hato. te vakhate rAjA viradhavale vastupALane gujarAtanA mahAmaMtrIpade sthApyA. e baDabhAgI mahAmaMtrIe potAnA bAhusamA nAnA bhAI tejapALanI sAthe, potAnI samagra zakti, AvaData ane kuneha Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154nrAga ane virAga mAtRbhUmine caraNe dharI dIdhI ane jotajotAmAM gujarAtanA rAjyane vyavasthita, zaktizALI, samRddha ane vistRta banAvI dIdhuM. mahAmaMtrI vastupALa jevA karmazUra evA ja dharmazUra ; ane dAnazUratAmAM to emanI joDa ja maLavI muzkela ' rAjakAjanA raMge pUrepUrA raMgAyelA hovA chatAM emaNe potAnI dharmaparAyaNatA, sarvadharmasamabhAvanI bhAvanA ane vidyArasikatAne jarA ya jhAMkhI paDavA dIdhI na hatI. avasara maLato ane e tIrthayAtrAo karatA. moTA moTA yAtrasaMgho kADhatA ane dharmasthAnonI sthApanA karIne potAnA jIvana ane dhanane kRtArtha karatA. Abu giranAra ane zatruMjaya parvato upara mahAmaMtrIo ane emanA kuTuMbe devavimAna jevAM raLiyAmaNAM devamaMdiro racIne potAnI bhAvanA ane nAmanAne amara banAvI hatI. mahAmaMtrI vastupALane ghaNA vakhatathI eka vAtanI ciMtA satAvyA karatI : devabhUmi zatruMjaya mahAtIrthano vahIvaTa je koI mANasane soMpavAmAM Avato. e lobhane vaza thaIne tyAMnA devadhanano rakSaka rahevAne badale bhakSaka banI jato ! saMpatti jo AtmasAdhakane paNa caLAvI zakatI hoya, to pachI sAmAnya mAnavInuM to acaLa rahevAnuM gajuM ja zuM ? ane temAM ya jyAre apAra dhana verAyeluM paDyuM hoya tyAre to enAthI koNa bacI zake ? paNa devadhana A rIte nAza pAmatuM rahe e kema sahyuM jAya ? e pApano bhAra to mAnavIne rasAtaLamAM laI jAya ! ene bacAvavAno kaMIka paNa upAya karavo ghaTe. saMsAramAM kyAreka dArU ane dravya sarakhAM banI jAya che. dArUno kaMpha mAnavIne bhAna bhulAvIne pazu banAvI mUke che, ane enI pAse na karavAnAM kAma karAve che. dravya maLyuM hoya ane viveka jAgyo na hoya to mAnavI abhimAnathI chakI jAya che, ane vilAsamAM paDIne potAno ane bIjAno vinAza notare che. ane dravya maLyuM na hoya ane dravyano adamya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patana ane utthAnan 155 moha jAgI UThyo hoya to to pachI mAnavIne mATe kazuM ja kArya ke akAya nathI rahetuM. emAM to mAnavI dArUDiyAne paNa sAro kahevaDAve evAM apakRtyo kare-karAve che, ane kazo doSa sevatA khamacAto nathI. enuM romaroma jANe dravya, dravya ane kevaLa dravyano ja nAda gajavatuM rahe che ! mahAtIrtha zatruMjaya upara lokonI apAra bhakti. sau potAnuM gajuM bhUlIne eNe caraNe potAnI saMpatti bheTa dharavAmAM kRtakRtyatA samaje. paiso jANe tyAM pANIvege bhego thAya. eTale eno vahIvaTa bahu moTo. emAM paisAno to koI pAra nahIM. ane lobhathI pAmara banelo mAnavI e dhananI saritAne vahI jatI joI rahe ane emAMthI eka khobA jeTaluM ya pANI levA na lalacAya, e na banavAjoga vAta hatI. bhUkhyo DAMsa mAnavI ane pakvAnathI bharelo thALa, e be kyAM sudhI judAM rahI zake ? zatruMjayanA vahIvaTamAM ya A doSa peTho hato, ane ene kema dUra karavo eno vicAra mahAmaMtrI vastupALane niraMtara satAvyA karato. e mATe teo evA suyogya prAmANika mAnavInI zodha karatA ja rahetA. eka divasa mahAmaMtrI pauSadhazALAmAM potAnA guru AcArya vijayasenasUrijI ane udayaprabhasUrijI pAse gayA. jyAre jyAre vakhata maLe tyAre guruone caraNe besIne dharmavArtA karavAnI emane Teva hatI. AvI TevamAMthI ja jANe emane jIvanamAM tAjagI maLatI rahetI. baMne AcAryone vaMdana karIne mahAmaMtrI pacIsa jeTalA anya munivarone vaMdana karavA lAgyA. e vaMdana karatAM emanuM dhyAna dhamagAranA ekAMta khUNAmAM zAMtacitta dharmadhyAnamAM magna banelA pelA vayovRddha munivara tarapha gayuM. munivarane to sAme koNa AvyuM che enI kazI khevanA na hatI. bhalA pote ane bhaluM potAnuM dharmaciMtana ! maMtrIzvara sthirabhAve emane nIrakhI rahyA. emanA cittamAM thayuM ? A munivara kevA prazAMta ane svAdhyAyamagna che ! ne emane koI jaLajathA che, na koI lAlasA. AzA ane Asakti to jANe emane sparzatI ja nathI. dhanya munivara, dhanya tamAruM jIvana ane dhanya tamAruM dhamarAdhana ! jANe munivaranI mUka dharmasAdhanA maMtrIzvaranA citta upara Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 gherAga ane virAga kAmaNa karI gaI. emaNe vicAryuM : zatruMjayanA vahIvaTa mATe Avo ja koI niHspRhIM mAnavI jAya to ? jene mana dhana DhephA jevuM ane saMpatti taNakhalAnI tole hoya ! to e mahAtIrthano vahIvaTa Adarza banI jAya, devadhanano nAza aTakI jAya, amArA mAthethI moTI ciMtA dUra thaI jAya ane zrIsaMgha e AzAtanAmAMthI UgarI jAya ! -- pachI mahAmaMtrIe potAnA mananI vAta potAnA guru pAse rajU karatAM kahyuM : gurudeva, devadhanano vinAza thato hoya to enI upekSA karavI sArI ke enI rakSA mATe prayatna karavo sAro ? " 46 prazna sAva sIdho ane saraLa hato, ane gurune mahAmaMtrInA mananI vAta jANavI hajI bAkI hatI. gurue tarata ja kahyuM : mahAnubhAva, Avo prazna te vaLI pUchavAno hoya ? devadhananI to prANa ApIne paNa rakSA ja karavAnI hoya ne ?" k to gurudeva, mArI eka vinaMtI dhyAnamAM levA kRpA karo. " guru ane munivaro kutUhalathI vicArI rahyA : AmAM vaLI vinaMtI karavA jevuM zuM haze ? gurue kahyuM : " je hoya te khuzIthI kaho. " ' mahAmaMtrIe kahyuM : " mahAtIrtha zatruMjayano vahIvaTa kathaLI rahyo che. je Ave che te enA devadhanano bhakSaka banIne potAnI jAtane ane tIrthane nukasAna kare che. A doSa satvara dUra karavAnI jarUra che. ane emAM mane ApanI sahAyanI jarUra che. " vijayasenasUri vimAsI rahyA : A kAma to gRhasthonuM; emAM vaLI ame zuM sahAya karI zakavAnA hatA ? paNa maMtrI vastupALa vicArIne bolanAra zANA puruSa hatA, eTale emanI vAta artha vagaranI to kema hoya ? : vastupALe mukhya vAta tIrthAdhirAjanA vahIvaTa mATe dharmabhAvanAzIla mANasa maLe to ja kAma cAle ema che. ane A mATe spaSTa karatAM kahyuM prAmANika, nItiparAyaNa ane gurudeva, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patana ane utthAna 157 mArI najara dharmadhyAnaparAyaNa A vayovRddha munivara upara Thare che. Apa AjJA karo ane e munivara A javAbadArI saMbhALavA taiyAra thAya, to ApaNA saMghanA mAthethI devadravyanA nAzano mahAdoSa dUra thAya ane amArI moTI ciMtA paNa dUra thAya. AcAryavaya, Apa to zAsananA zubha ciMtaka cho, mATe mArI A vinaMtI nakArazo nahIM. " banne AcAryo ane sarva munivaro bhAre acarajamAM paDI gayA ? kyAM sarva doSothI dUra rahIne kevaLa AtmasAdhanA karavAnI pratijJAvALuM munijIvana ane kyAM aneka jaMjALothI bhareluM A kAma ? maMtrIzvaranI vAta sAMbhaLIne pelA vayovRddha muni paNa bhAre manomaMthanamAM paDI gayA. vastupALe kahyuM : "A to jalakamaLanI jema jIvIne munijIvanane saphaLa karavAno suyoga che. kaMcana ane kAminInA tyAgI e munivarane to AtmasAkSIe ane prabhu sAkSIe mAtra A tIrthanuM devadhana naSTa na thAya eTalI ja saMbhALa rAkhavAnI che. emAM emanI saMyamanI sAdhanAmAM zI bAdhA AvavAnI che ? A to eka paMtha ane do kAja jevI vAta che : saMyama-sAdhanAnI agniparIkSA thaze. ane mahAtIrthanI sevA thaze." AcAryazrInA gaLe A vAta UtarI to nahIM, paNa maMtrIzvaranI vAtamAM bhAvanAno evo vega bhayo hato ke teo eno InkAra karI zakyA nahIM. emaNe e vRddha munivarane bolAvIne kahyuM : " muni, tamAre ApaNA maMtrI kahe che te pramANe tIthAdhirAjanI sevA karavAnI che. " munie vinamrabhAve kahyuM : " mahAgura, huM to mArA AtmAnI sAdhanA karavA sAdhu banyo chuM. emAM AvI moTI upAdhi kyAM vaLagADuM ? huM to hajI jIvanasAdhanAno pahelo ekaDo ghUTuM chuM. ane mAruM kAma pAzerAmAM pahelI pUNI jeTaluM ya hajI AgaLa vadhyuM nathI. eTale mAre mATe to ApanI nizrAmAM rahIne saMyamanI sAdhanA karavI e ja ucita che. AvuM jokhama kheDavAmAM sAra nathI. rakhene AvAM kAmomAM paDIne huM mAro mULa saMyamamArga ja cUkI jAuM. satI ane saMyamIne to so Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 gherAga ane virAga vighna samajavAM ! kRpA karo, ane mane A upAdhithI aLago rahevA daIne mArI sAdhanA karavA do ! Aga sAthe khela khelavAnuM ke nadInA sAme pravAhe taravAnuM mAruM gajuM nathI. " " paNa maMtrIzvaranI vAtano chevaTe emane svIkAra karavo paDyo. vayovRddha munivara zatruMjayanA vahIvaTa upara dekharekha rAkhavA pAdaliptapura pahoMcI gayA. jANe e divase tyAga ane bhoganI spardhAno AraMbha thayo. vayovRddha munivara potAnA saMyamamArgathI jarA ya vicalita thatA nathI. tyAga, tapa ane titikSAne akhaMDa rAkhavA e rAta-divasa jAgatA rahe che. emane mATe to kAjaLanI koTaDImAM purAIne kalaMka vagara bahAra AvavA jevuM AkaruM A kAma hatuM. ane mana to hajI ya mAnatuM na hatuM. kyAreka kyAreka e ciMtAmAM paDI jatA H rakhene devanA dravyanuM rakSaNa karavAnI upAdhimAM mArA AtmAnuM dravya lUMTAI na jAya ! paNa have zuM thAya javAno to koI avakAza ja na hato. che. gurunI AjJA hatI je! kAma mUkIne pAchA muni to banatI sAvadhAnI rAkhIne potAnI pharaja bajAvatA rahe paNa A to dArU ane agnine sAthe rAkhavA jevo khela hato : jarA ya cUkyA ke sarvanAza thatAM vAra na lAge ! paNa tIrthabhUmino vahIvaTa sudharato cAlyo. devadravyanuM barAbara jatana thavA lAgyuM. emAMthI potAno svArtha sAdhanAranA hAtha heThA paDyA. evA badhAne to ema ja thayuM : A to ApaNuM ghInuM kUDaluM harAI gayuM ! Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patana ane utthAna B 159 emane e sAdhu AMkhanA kaNAnI jevA akArA thaI paDyA. emane to haMmezAM eka ja vicAra AvyA karato : koI rIte A upAdhi TaLe ! ane emaNe potAnI mohaka mAyajALa bichAvavA mAMDI. eka divasa AvA bagabhagatoe bhegA thaIne pelA munivarane lAgaNIbharyA svare vinaMtI karI ? " mahArAja, Apa to kevA moTA tIrthanA rakhevALa ! Apane maLavA to moTA moTA zeThazAhukAro ane rAva-rAjAo Ave. Apane AvAM melAM, phATelAM gAbhA jevAM vastro te zobhe ? mobhA pramANe to vastro joIe ne ! emAM kyAM saMyamamAM dUSaNa lAgI javAnuM che ?" kyAreka pratikULa upasarganI sAme TakI rahevuM saheluM hoya che, paNa anukULa upasargano pratikAra karavo muzkela banI jAya che. muni mauna rahyA, ane bhaktoe emanI kAyAne suMdara vastrothI maDhI dIdhI ! vaLI eka divasa emaNe kahyuM : "Apane to moTA moTA hoddedAro ane ThAkora sAthe vAta karavI paDe, tyAre moMmAMthI kaMIka sugaMdha to phoravI joIe ne ?" ane emaNe yatinA mukhamAM sugaMdhI masAlAothI bharapUra tAMbUla mUkI dIdhuM ! muni bicArA hajI ya mAnatA rahyA ke mAre AmAM zI levAdevA ? mAre to kartavyanI dRSTie A badhuM anicchAe karavuM paDe che ! bAkI huM to A badhAthI sAva alipta ane anAsakta chuM ! eka divasa lAga joIne bhaktoe kahyuM : "gurujI, ApanA mAthe mahAtIrthanAM kAmono keTalo moTo bhAra che ! ane emAM Apano keTalo badho samaya cAlyo jAya che ! Apane to e mATe UMgha ane ArAma paNa AghAM mUkavAM paDe che. emAM vaLI AvI paddha uMmara ane ghera ghera pharIne bhikSA mAgI lAvavAnI ! keTalo kALakSepa ane keTalI musIbata ! Apane to game tema karIne zarIrane bhADuM ja ApavAnuM che ne ? e mATe ATalI badhI upAdhi zI ? ahIM pAse ja rasoI thAya che e Apa laI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 DrAga ane virAga lyo eTale basa ! ghera ghera bhaTakavAnI zI jarUra ? " vAta karanAra bhAre mamatALu lAgyA. emanA bolamAM kevI bhakti bharI hatI ! AvI mamatA ane bhaktino inkAra paNa zeM bhaNI zakAya ? muni to pachI rasoDethI ja bhojana levA lAgyA. vAta karanArA svAdiSTa bhojananI sAmagrI taiyAra rAkhavAmAM jarA ya pAchA paDe evA na hatA ! bhUmi barAbara lapasaNI thaI cUkI hatI. saMyamanA caDhANane pAra karavAno puruSArtha karatuM mana, jANe thAkI-hArIne, bhoganA DhALa tarapha doDavA lAgyuM hatuM ! chatAM muni to mAnatA rahyA ke badhuM barAbara cAle che ane saMyama-sAdhanAmAM koI khAmI AvatI nathI ! pachI to vAta eTalI AgaLa vadhI gaI ke munine page cAlavuM muzkela lAgavA lAgyuM, ane teo sukhapAla (pAlakhI)no upayoga karavA lAgyA ! kyAreka pAlakhI vakhatasara na maLatI to teo rAtApILA thaI jatA. bagabhagatonuM tIra barAbara lAgI cUkyuM hatuM : muni dhIme dhIme tyAgano mArga cUkIne bhoganA mArge sarakavA lAgyA hatA ! devadravyanA rakSaNanI to have vAta ja zI karavI jyAM muninA AtmadravyamAM ja Aga caMpAI gaI hatI. ? chatAM munine e vAtanuM kazuM duHkha na hatuM. e to hajI ya mAnatA hatA ane manAvatA hatA ke mAro saMyama ane mAro tyAga akhaMDa ane abAdhita che; emAM kazI kSati AvI nathI ! re AtmavaMcanA ! re parapaMcanA ! - eka vAra mahAmaMtrI vastupALa tIrthAdhirAjanI yAtrAe gayA hatA. yAtrA karIne teo nagara tarapha jatA hatA. mArgamAM emaNe joyuM ke 15-20 mANasonuM ToLuM jayajayakAra pokAratuM koI mAnavIne pAlakhImAM Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patana ane utthAna 161 besADIne jaI rahyuM che; bhAre kutUhala prere evuM e dRzya hatuM. maMtrIzvare thobhIne potAnA paricArakane pUchyuM : bhAI, A badhI zI dhamAla che ?' 44 39 paricArake kahyuM prabhu ! A to Ape tIrthano vahIvaTa saMbhALavA ane devadhananuM rakSaNa karavA je yatine mokalyA hatA, e pAlakhImAM besIne jaI rahyA che ! bhAre ThATha jamAvyo che emaNe to ! emano prabhAva paNa khUba che ! Avo vaibhava to koI moTA rAjagurune ya na maLe ! kevA moTA ti ! sau emano jayajayakAra bolAve che. !" bolanAranA manamAM bhAre ahobhAva bharyo hato, paraMtu vastupALanuM dhyAna e tarapha hatuM; e to kaMI bIjuM ja ciMtavatA hatA. r emanuM mana jANe emane kahetuM hatuM H kevA moTA yati ane emanuM A keTaluM moTuM patana ! eka doSane dUra karavA jatAM huM to be doSano bhAgIdAra banI gayo : tyAgI bhogI banI gayA, ane devadhananI dazA to hatI evI ne evI ja rahI ! ane bhoLA bhadrika loko adharmane dharmano mahimA mAnavA lAgyA, e vadhArAmAM ! re bhagavAna ! A te kevo doSa ! maMtrIzvarano AtmA kakaLI UThyo hato, paNa samaya pArakhIne emaNe potAnA mana upara kAbU meLavI lIdho. tarata ja potAnA cittane svastha karIne teo pelA yatinI pAlakhI pAse pahoMcI gayA; ane munine khUba AdarabhaktipUrvaka vaMdana karI rahyA. pachI maMtrIzvare, mukha upara aNagamA ke tiraskArano jarAsarakho paNa bhAva AvavA dIdhA sivAya, sAva sahaja rIte, yatijIne kahyuM : "Apa je kAme jatA ho e kAma patAvIne pachI ApanA sthAne padhArajo. ApaNe tIrthanA vahIvaTa saMbaMdhI keTalIka vAta karavI che. maMtrIzvara potAne utAre gayA. yati potAne mArge gayA. saue mAnyuM ke vAta ATalethI ja patI gaI. * Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 gherAga ane virAga hato. paNa muninI vANI jANe have sivAI gaI hatI. bhaktonI vAto sAMbhaLavAno emano utsAha Aje osarI gayo e koI vAtano javAba na ApatA. dhIme dhIme emanuM mukha gaMbhIra banI gayuM. AMkho mIMcIne e jANe potAnA aMtaramAM UtarI gayA H na kazuM bolavuM, na koInI sAme jovuM ! bhAvika bhakto to joI ja rahyA H Aje gurujIne A zuM thayuM hatuM ? paNa, ghAyala haraNanI mAphaka, muninuM mana Aje bhAre vedanA anubhavI rahyuM. mahAmaMtrI vastupALe to eka paNa kaDavuM veNa nahotuM uccAryuM ane mukha para avivekanI rekhA paNa nahotI dekhAvA dIdhI, paNa muni bicArA manomana bhAre bhoMThapa anubhavI rahyA. emane thayuM H kyAM mAro nirmaLa saMyama, ane kyAM mAruM A aghora patana ! saMyamanI sIDI dvArA upara caDavAnA vratavALo huM kevA DhALamAM sapaDAI gayo ! mAru A kevuM adhaHpatana thaI gayuM ! muninA UMghatA AtmAne barAbara Thesa vAgI cUkI hatI, ane vaibhava-vilAsanI vAsanAthI zithila baneluM emanuM mana barAbara jAgI UThyuM hatuM. yatine thayuM H mahAmaMtrIe mane bolAvyo che, paNa huM zuM moDhuM laIne emanI sAme jAuM ? AvA asaMyama, AvA patana ane AvI apakIrti karatAM to mota sAruM ! mahAmaMtrIe mane kevA uttama dharmakArya mATe nImyo hato, ane huM e kAryane kevo bevaphA nIvaDyo ! saryuM have AvA asaMyamI jIvanathI ! - ane e munivare mahAmaMtrI vastupALane kahevarAvI dIdhuM maMtrIvara, mAruM kalaMkita moM laIne huM ApanI samakSa upasthita nahIM thAuM! mArA AtmA upara lAgela kalaMkane dhovA ugra tapasyA AdaravAnI meM pratijJA karI che. bhagavAna vItarAganI sAkSIe huM anazananuM mahAtapa 44 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patana ane utthAna D 163 svIkAruM chuM. adhama banelA mArA AtmAno uddhAra thAo, e ja mArI prArthanA che. ' 99 maMtrIzvara vAta sAMbhaLI rahyA; ane bhogavilAsanA DhALanI sAme thaIne paLavAramAM AtmasAdhanAnAM AkarAM caDhANa caDavA mAMDelA e yativarane manomana vaMdI rahyA ! dhanya re jAgrata AtmA ! Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi vanapAla koIka mAnavInuM mana gulAbanA choDa samuM hoya cheenA upara suMdara, sugaMdhI, sukumAra phUla paNa khIle che ane AMgaLIne vIMdhI nAkhe evA tINA kAMTA paNa Uge che. dhanapAlanuM hRdaya kaMIka evuM ja hatuM. bhakti, karuNA ane vividha rasonuM saMvedana jhIlIne e kavi banI jatuM, to satya ane svamAnanI rakSA mATe e aNanama yoddhAnuM rUpa dhAraNa karatuM. bhaya ke lAlaca ene kyAreka caLAvI na zakatAM. e bALapaNathI ja khUba tejasvI hato. ane kyAreka koIthI pAchA paDavAnuM to enA svabhAvamAM ja na hatuM. vaLI svamAnI paNa evo ke kadI dInatA ke lAcArI na dAkhave, na anubhave. mAtA sarasvatInI enA upara pUrI mahera hatI. badhAM zAstro ane badhI vidyAmAM e pAraMgata hato. ane kavitAmAtA to enA upara evAM prasanna rahetAM ke e bole tyAre jANe kAvyagaMgA vahevA lAge, ane lakhavA bese to rasasAgaramAM bharatI Ave. ramatavAtamAM madhura kAvya racIne e bhalabhalAnAM dila DolAvI deto ane mana jItI leto ! Ama dhanapAla paMDita paNa hato ane kavi paNa hato. vakhata Avye kaDavuM satya bolavAmAM paNa e pAcho na paDato ane satyapriya paNa eTalo ja. koInI paNa vAta sAcI lAge to eno svIkAra karavAmAM ene vAra na lAge, potAnI vidyAnA garvane ane potAnA ahaMkArane gALI nAkhIne e sAcI vAtano svIkAra kare tyAre ja ene jIpa vaLe. evo to e vinamra ane vivekI hato. potAnA dharmanuM ane potAnA pAMDityanuM ene mana bhAre gaurava. varSe brAhmaNa eTale brAhmaNadharmanA badhA AcAravicAra pALavAmAM haMmeza khabaradAra rahe ane dharmakarmano paNa pUrepUro Agraha rAkhe. enA pitA savadava paNa vidyAparAyaNa ane bhAre kriyAkAMDI brAhmaNa hatA. emanuM kuTuMba avaMti dezanI rAjadhAnI dhArAnagarImAM rahetuM. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi dhanapAla [ 165 dhanapAle hajI yauvanamAM Daga mAMDyAM na hatAM ane mUchano doro paNa hajI phUTyo na hato, tyAre eka divasa eNe joyuM ke pitAnA mukha upara udAsInatA chavAI che. eNe namratAthI pUchyuM : " pitAjI, Aje Apa zI ciMtAmAM paDyA cho ? ApanI AjJA uThAvanAra huM ane mAro nAno bhAI zobhana beThA chIe ane Apane udAsIna thavAnuM zuM kAraNa hoya ? je kaMI hoya te AjJA karo." sarvadave gaMbhIra banIne kahyuM : "vatsa, vAta kaMIka evI ja che. mArA be putromAMthI ekane ahiMsAdharmanI - zramaNadharmanI dIkSA apAvavA huM vacanathI baMdhAyo chuM. Aje e vacanapAlananI ghaDI AvI pahoMcI che. huM IcchuM ke tuM zramadharmano svIkAra karI ane mArI pratijJAthI mane mukta kara !" paNa dhanapAla to bhAre manasvI jIva hato ? manane na ruce evuM kAma kare ja nahIM ! e eka paLavAra vimAsI rahyo : eka bAju pitAnI AjJA khaDI hatI, bIjI bAju aMtaranI AjJAno avAja saMbhaLAto hato; kaye mArge javuM ane konI AjJA mAnavI ? thoDI vAra e cUpa rahyo, paNa nirNaya karatAM ene vadhu vakhata na lAgyo. eNe dRDhatAthI pitAne uttara Apyo : "pitAjI ! Ape AjJA karI e sAcI, ane pitRAjJAnuM pAlana paNa thavuM ja joIe. paNa enI paNa hada hoya. jyAM mana sAmo pokAra karatuM hoya ane AjJApAlanamAM potAnA svatvano ane gauravano lopa thato hoya tyAM vicAra karIne ja pagaluM bharavuM ghaTe. zAstrAbhyAsanuM e paNa eka phaLa ja gaNAya ke potAnA manane na ruce evuM kAma kadI na karavuM ane manane kadI paNa na chetaravuM. manane chetaranAra kharI rIte potAnA AtmAne chetare che. ApanI AjJAnuM pAlana mane kaMIka AvuM ja lAge che. " sarvadevanA mukha upara viSAdanI vadhu rekhAo UpasI AvI. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 rAga ane virAga potAnI pratijJAno bhaMga ene prANabhaMga jevo vasamo lAgato hato. prANa rahe ke na rahe, pratijJA to rahevI ja joIe. A to vipranuM vacana ! eNe dhanapAlane samajAvavA prayatna karyo : vatsa ! to pachI mArA vacananuM zuM ? huM to mArI putrasaMpattimAMthI ardhI zramaNadharmane arpaNa ka2vAnA vacanathI baMdhAI cUkyo chuM, ane enuM pAlana karavAnI ghaDI Aje pAkI gaI che. ' "" 46 dhanapAle tarata ja javAba Apyo : pitAjI ! A to prANa ApavA karatAM ya vadhAre vasamI vAta che. kayo zANo ane svamAnI mANasa potAnA dharmano tyAga karavA taiyAra thAya ? temAM ya ApaNe to rahyA brAhmaNa ! brAhmaNadharma to ApaNo prANa; ane yajJayAgAdi kriyAkAMDa ane vedavidyA e ApaNuM jIvana ane ApaNuM sarvasva ! eno tyAga kema karI zakAya ? kaho to mAro prANa ApuM, paNa paradharmano svIkAra huM nahIM karI zakuM. mane kSamA karo ! vipra sarvadevanI vAcA jANe harAI gaI. dhanapAla potAnI vAtamAM dRDha rahyo, paNa e dRDhatAnuM mUlya AMkanAra tyAre tyAM koI na hatuM. kaDavuM satya bolyAnI ane AcaryAnI kaDavAza enA aMtaramAM paNa vyApI gaI hatI. ene paNa AvA kaThora banavuM rucatuM na hatuM, paNa lAcAra banI gayo hato. paNa nAnA bhAI zobhane raMga rAkhyo H eNe jarA paNa aNagamo ke kSobha dAkhavyA vagara pitAnI AjJAno svIkAra karyo, ane nAnI uMmaramAM ja zramaNadharma aMgIkAra karIne jaina munino veza dhAraNa karI lIdho. ahiMsAdharmanA pUrNa pAlanane mArge eNe potAnA jIvanane vALI dIdhuM. dhanapAlanI jema svadharmanA tyAganI vAta zobhanane akArI na lAgI. ene mana pitRAjJAnuM pAlana e ja paramadharma ane jIvanasarvasva banI gayuM hatuM. pitAnI AjJAnuM pAlana karIne zobhana kRtakRtya thayo. potAnA vacananuM pAlana thavAthI sarvadeva saMtuSTa thayA. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi dhanapAla [167 dhanapAlanI aMtaranA sAdane vaphAdAra rahevAnI zaktinI paNa Aje kasoTI thaI. traNe jIva jANe potapotAnI bhAvanAmAM vijayI thayA. e vAtane thoDAMka varSa vItI gayAM. muni zobhana to zramaNadharmanA pAlanamAM ane dharmazAstronA adhyayanamAM ekAgra banIne potAnI jAtane ane UMgha ke ArAmane ya bhUlI gayA hatA. e to sadAkALa jAgrata rahetA ane potAnI jIvanasAdhanAne vadhu ne vadhu sateja karatA. vakhata pAke ane paMkhIne pAMkho Ave, ane tyAre ene AbhamAM UMce UMce UDavAnuM mana thayA vagara na rahe. mUni zobhane paNa jANe jJAna ane AcAranI be pAMkho meLavI lIdhI hatI ane have emane ahiMsAdharmanA prasAranA kaMI kaMI manoratha jAgavA lAgyA hatA. eka vAra emane thayuM ke meM to ahiMsAdharmanA sAdhaka banIne mAruM jIvana saphaLa karyuM, paNa mArA moTA bhAIne e tarapha doruM to ja mAro dharma ane mAruM jJAna saphaLa thayAM lekhAya. gurunI AjJA laIne emaNe dhArAnagarI tarapha vihAra karyo. muni zobhana ane kavi dhanapAla - eka zramaNa ane eka brAhmaNa - baMne bhAI khUba hetaprItathI maLyA ane baMnee mokaLe mane dharmacarcA karI. | muni zobhananI saraLatA, sAdhutA, satyaparAyaNatA, ahiMsA ane vizvamaitrInI bhAvanA kavi dhanapAlanA aMtara upara jANe kAmaNa karI gaI. satyanA sAcA AgrahIne jANe jIvananuM ane dharmanuM navuM satya lAdhI gayuM. e ja kavi dhanapAla, e ja enI vidvattA ane e ja eno potAnA dharma mATeno Agraha, paNa Aje kavinA aMtarano raMga palaTAI gayo hato. satyano svIkAra karIne eNe tIrthakaronA ahiMsAdharmano svIkAra karyo ane potAnA brAhmaNadharmane vadhu ujjavaLa banAvyo. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 | rAga ane virAga muni zobhananA manoratha saphaLa thayA. emanuM aMtara apUrva AlAda anubhavI rahyuM. . te divase ahiMsAdharmano vadhu vijaya thayo. tyAre vikramanI agiyAramI sadI cAlatI hatI. avaMtipati ane rasonA svAmI mahArAja muMjanI jIvanalIlA saMkelAI gaI hatI, ane dhArAnagarInuM siMhAsana mahArAjA bhoja zobhAvI rahyA hatA. avaMti deza te kALe sAhitya, saMgIta ane kaLAnuM dhAma lekhAto. enI vidyAbhakti paNa khUba paMkAtI hatI. dhArAnagarInI rAjasabhAmAM kavionuM, vidvAnonuM ane kaLAkAronuM sadA bahumAna thatuM. rAjA bhoja paNa bhAre kAvyavinodI ane vidyApremI rAjA hato. kavi dhanapAla teno bALagoThiyo hato. mIThAbolA ane vidyAnA rasiyA tema ja kAvyakaLAmAM kuzaLa dhanapAla upara mahArAja muMjane paNa khUba heta hatuM. e hete kumAra bhojane dhanapAla tarapha Akarmo hato. ane chevaTe eka rAjA ane eka kavi - rAjA bhoja ane kavi dhanapAla - bALapaNathI ja maitrInI gAMTha baMdhAI gayA hatA. ' rAjA sAthenI maitrI nabhAvavI ane sAthe sAthe mahAkavi tarIkenI potAnI khumArIne TakAvI rAkhavI, e bhAre muzkela kAma hatuM. paNa dhanalobha ke rAjabhayane lIdhe e khumArImAM kazI khAmI na Ave e mATe dhanapAla haMmezAM jAgRta rahetA. ane potAnA ahiMsAdharmanI chApa rAjAnA aMtara upara paDe evo prayatna karavAnuM e kadI na cUkatA, ane vakhata Avye kaDavuM satya uccAravAmAM paNa pAchA na paDatA. Ama rAjA bhojanI vidyAprIti ane kavi dhanapAlanI hRdayasparzI rasajharatI kavitAne lIdhe e maitrI atUTa rahetI. e kavitAne to dhanapAlane "siddha sArasvata nuM gauravazALI biruda apAvyuM hatuM. paNa kyAreka e maitrI paNa kasoTIe caDI jatI. eka divasanI vAta che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi dhanapAla ] 169 mahAkAlanA maMdiramAM moTo yajJa maMDAyo hato. dharmazAstranuM akhaMDa pArAyaNa cAlI rahyuM hatuM, ane yajJamAM homavA mATe tyAM ghaNAM pazu ekatra karavAmAM AvyAM hatAM. rAjA bhoja ane kavi dhanapAla yajJanA darzane gayA. " dharmane nAme thanAra pazuvadhanA vicArathI kavinuM aMtara kamakamI UThyuM. emanuM haiyuM valovAvA lAgyuMH dharmanA nAme Avo adharma ! chevaTe to e kavi ! emanAthI cUpa na rahevAyuM. emaNe rAjA bhojane kahyuM : " rAjan ! jarA juo to kharA ! A nirdoSa pazuo kevuM dIna AkraMda karI rahyAM che ! ene homIne ApaNe svarga meLavavuM che ! kevuM e svarga ane kevo A yajJa ! jANe vRkSane mULamAMthI kApIne ApaNe enI chAyA ane enAM mIThAM phaLano upabhoga karavA mAgIe chIe ! A te kyAMno nyAya ? ane AmAM rAjazAsananI zobhA paNa zI ? ane kahe che ke, je pazune yajJamAM homavAmAM Ave che ene svarga prApta thAya che ! bhalA, A te kevI bhayaMkara AtmavaMcanA ! dayAbhInA aMtarane kaThora banAvanArI A kevI vicitra aMdhazraddhA ! rAjan ! kaMIka to vicAra karo ! kaMIka to nyAya toLo ! " rAjA bhoja vicAramagna thaIne sAMbhaLI rahyA. eka bAju potAnA mAnelA dharmanI, dharmazAstranI ane dharmAcaraNanI vAta hatI; bIju bAju potAnA kavi-mitranI aMtarane sparzI jAya evI nyAyanI vAta hatI. AmAM zuM sAcuM ? rAjA bhAre vimAsaNa anubhavI rahyo. dhanapAlano AtmA kakaLI UThyo hato. Aje enAthI cUpa rahevAya evuM na hatuM. eNe vedanAbharyA svare kahyuM : rAjan ! jarA A garIbaDAM pazuonAM aMtaranI vedanA to vAMco ! huM to emanAM aMtaranI vedanA barAbara vAMcI zakuM chuM. e jANe ema kahI rahyAM che H * are o krUra mAnavIo, amAro vadha karIne tamAre tamArA AkAzI devane rAjI karavA che ? amAruM A duniyAnuM sukha harI laIne tamAre svarganAM sukha hAMsala karavAM che ? tamAro e deva te deva che ke dAnava, je pazuonA mAMsano bhUkhyo ane emanA rudhirano tarasyo che ? ane tame ema paNa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170DrAga ane virAga kahetAM zaramAtA nathI ke yajJa karavAthI jema tamane svarga maLaze, ema yajJamAM homAvAthI amane pazuone paNa svarga maLaze ! bhoLA mAnavIo, tame te kevA bhramamAM phasAyA cho ? jANe tame bAvaLa vAvIne praphaLanI AzA rAkho cho ! paNa jarA amArAM aMtaranI apAra vedanAne to samajo ! paNa tame to bhAre buddhizALI mAnavI ! buddhinI laDAImAM ame tamane na pahoMcI zakIe ! paNa amArI eka sIdhIsAdI vAta sAMbhaLo. ame tamArI pAse svarganI bhIkha mAgI nathI, ane evA svarganI amAre khevanA paNa nathI. ane jo yajJamAM homAnAra jIvane sAce ja svarga maLatuM hoya to tamArA mAtA-pitA, bhAI-bhaginI ke putra-putrIonA parivArane emAM homIne A duHkhI duniyAmAMthI mukta karIne svarganAM apAra sukha-vaibhava bhogavavA kema mokalI ApatA nathI ? tamAruM svarga tamane ja mubAraka !' mahArAja, A mUMgA pazuono Avo ArtanAda Apa nahIM sAMbhaLo to bIjuM koNa sAMbhaLaze ?" bolatAM bolatAM kavi dhanapAla aMtaramAM UtarI gayA. emanI vANI thaMbhI gaI. hiMsA-ahiMsAnA dvandrano vicAra kavinA aMtaramAM jANe jhaMjhAvAta jagavI rahyo ! rAjA bhojane A paLe kavi khUba akAro lAgyo. kavinAM veNa ene bahu kaDavAM lAgyAM. potAnA dharmanI viruddhanI vAta rAjAnA gaLe zI rIte Utare ? rAjAnA mukha upara aNagamo, nArAjI ane ugratAnI rekhAo. tarI AvI, paNa kavinI vAtano enI pAse koI javAba na hato. rAjAe mUMgA rahevAmAM ja sAra mAnyo. kavinI karuNA ane khumArInI kasoTIno evo ja eka bIjo prasaMga Avyo. eka divasa rAjA bhoja vanamAM zikAre gayo. kavi dhanapAla ane bIjA kavione paNa e potAnI sAthe leto gayo. vArtAvinoda ane kAvyavinoda karatAM karatAM badhAM vanamAM pahoMcyA. pachI to zikAranI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA aMtaramAM cAlyo evAmAM mUDa kharyuM hatuM tathA kikoTA nAkho mahAkavi dhanapAla [ 171 zodhamAM bhoja ekalo AgaLa nIkaLI gayo. sainiko rAjAnA rakSaNa mATe sAthe thaI gayA. zikArane zodhato zodhato rAjA jaMgalamAM UMDe UMDe UtarI gayo. enA aMtaramAM atyAre zikAra sivAya bIjo koI vicAra na hato. jANe e rudrano avatAra banI gayo hato. vArtAno vinoda ane kAvyanI kumAza enA aMtaramAMthI sarI gayAM hatAM. e thoDeka cAlyo evAmAM eka moTo citkAra saMbhaLAyo. rAjAe najara karI to sAme eka jaMgalI bhUMDa khaDuM hatuM. tINI dhAradAra enI divUDIo hatI. potAnA jozane ThAlavavA e jorajorathI chiMkoTA nAkhatuM hatuM, jALAM-jhAMkharAMne potAnI daMtUDIothI chedI rahyuM hatuM ane dharatIne khodI nAkhatuM hatuM ! jotAM ja chaLI marAya evo vikarALa zUkara ! rAjA paLavAra ene joI rahyo. potAne joIto zikAra joIne rAjAnuM mana prasanna thaI gayuM. rAjAe tarata ja eka jagyAe otha lIdhI; sainiko sAvadha thaI gayA - rakhene kaMI aniSTa ghaTanA AvI paDe ! rAjAe barAbara zarasaMdhAna karyuM, ane zikAra upara potAnuM tAtuM tIra choDyuM. tIre dhAryuM nizAna lIdhuM ane kAramI maraNacIsa nAkhIne zUkara jamIna upara DhaLI paDyo. e cIsanA paDaghA AkhA vanavagaDAne gajAvI rahyA. sainikoe rAjA bhojano jayakAra pokAryo. kavio paNa kaMI pAchA paDe evA na hatA. zauryakathA sAMbhaLI emaNe rAjA bhojane kaMI kaMI rIte biradAvyo. enI prazaMsA karavAmAM emaNe koI vAtanI khAmI na rAkhI. kavionI vANI sAMbhaLI rAjAnuM citta prasanna thayuM. paNa are, badhA kavioe potAnI vANInI gaMgAne vahetI mUkIne rAjAne abhiSeka karyo. ane A kavi dhanapAla cUpa kema ? e to rAjAno bAlasakhA ! zuM mitranA parAkramanI gauravagAthAnuM gAna karavAne vakhate ja enI vANI sivAI gaI ? sau acaraja anubhavI rahyA. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ra rAga ane virAga sAce ja kavi dhanapAlanI vANI Aje sivAI gaI hatI. enuM aMtara valovAI rahyuM hatuM. eka bAju potAnI kavi tarIkenI khumArI ene sAcI vAta kahevA prerI rahI hatI, bIjI bAju rAjA sAthenI maitrI ene rAjAne kaDavI paNa sAcI vAta saMbhaLAvavA uttejI rahI hatI, khare vakhate mitra sAcI vAta na kahe to bIjuM koNa kahe ? A to kartavya bajAvavAnI kharekharI ghaDI ! paNa jyAM cArekorathI prazaMsAnAM sumadhura vacanonI puSpavarSA thaI rahI hoya tyAM bANa jevAM AkarAM veNanI agnivarSA kevI rIte karI zakAya ? kavi to bhAre vimAsaNamAM paDI gayA. rAjA bhoje pUchyuM : "kavivara, atyAre evA te kevA ciMtanamAM UtarI gayA cho ke kazuM bolatA ja nathI ? zuM tamArI kavitA ane tamArI sarasvatI Aje harAI gaI che ?" kavi dhanapAlane potAnI vAcAne ughADavAno avasara maLI gayo. eNe kahyuM : "rAjan ! ApanuM kahevuM sAcuM che. sAce ja, Aje mArI vAcA harAI gaI che. zuM kahevuM ane zuM na kahevuM e mane kaMI sUjhatuM nathI. . ane Apane ATalI badhI prazaMsA maLI che e zuM ochI che ?" "paNa tamArI vANI vagara e badhuM adhUruM lAge che, kavi !" rAjA bhoje bhAva batAvatAM kahyuM. - kavi gaMbhIra banI gayA. e gaMbhIratAe saune gaMbhIra banAvI dIdhA. ane pachI kavinA aMtaranI vANI vahevA lAgI. kavie kahyuM : "mahArAja, e zUkaranI vedanAbharI maraNacIsa hajI ya mArA aMtaramAM guMjI rahI che. kevI kAramI ane kevI haiyAvalovaNa e cIsa ! niraparAdhI pazunA aMtaramAMthI evI vedanAbharI cIsane janmAvIne ane eno vadha karIne Apane zuM maLyuM ? kSaNika AnaMda ! thoDAMka prazaMsAnAM puSpo ! ane ApanA e kSaNika AnaMdane khAtara bicArA zUkarane potAnA prANanuM balidAna ApavuM paDyuM !" kavi paLavAra thobhI gayA. sau stabdha banIne jANe kavinI vANIne vAgoLI rahyA. paLa pahelAMnuM AnaMda ane vinodanI rasabharI vAtothI . Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi ghanapAla [ 173 gAjatuM vAtAvaraNa paNa gaMbhIratAthI bhAra-bajavALuM banI gayuM. kavinI sarasvatI Aje koI baMdhana svIkAravA taiyAra na hatI. kavinI vANI karUNArUpe vahevA lAgI : "rAjanuM, bicAro nirdoSa zUkara ! eNe ApanuM zuM bagADyuM hatuM ? zuM ApanuM zaurya ane parAkrama ATalA mATe ja che ? AvA gojhArA parAkramanI prazaMsA zI rIte thaI zake ? je parAkrama nirdoSano saMhAra nahIM paNa enuM rakSaNa kare e ja sAcuM parAkrama ! mahArAja, ApanA zauryane, ApanI sarasvatI-prItine ane ApanI dharmazaktine AvI krUratA na zobhe ! kavitA to karuNAnI racavAnI hoya, kUrataTanI nahi ? Aje Apa karuNAno kalyANa mArga cUkI gayA cho ! vaLI rAjanIti paNa nirdoSanA rakSaNathI ja zobhe che. rAjanuM, rakSaka ja jo bhakSaka bane to pachI jagatane UgaravAno Aro ja kyAM rahe ? jo aMtaramAMthI hiMsA-ahiMsAno viveka visarAI jAya ane zikAranA AnaMdane nAme paNa jo aMtaramAM niSkarNAne sthAna maLI jAya, to enAM kaDavAM phaLa kyAreka samasta prajAne paNa bhogavavAno avasara Ave ! krUratA tarapha vaLeluM aMtara karuNAno mArga taje to ene koNa rokI zake ? mATe rAjanuM, ApanA, ApanI prajAnA ane sau koInA bhalA khAtara ApanA aMtarane karuNAnI saurabhathI evuM suvAsita karo ke emAMthI krUratAnI durgadhamAtra dUra thaI jAya ! A ja sAco dharma che, ane A ja sAcI mANasAI che." kavi bolatA baMdha thayA, paNa emanI vedanAbharI vANInA paDaghA saunAM aMtaramAM gAjI rahyA. rAjA bhojano zikArano AnaMda te divase khAro thaI gayo. kavi dhanapAla kyAreka kyAreka A rIte bhAre kaDavI vAta kahI detA, paNa rAjA bhoja jANatA hatA ke e kaDavAza aMtaranI kaDavAza na hatI; e to osaDanA jevI upakAra kaDavAza hatI. ane emano maitrIno tAra akhaMDa raheto. eka divasa kavi ane rAjA kathAvinoda karI rahyA hatA. vAtomAM WWW.jainelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 DrAga ane virAga bhAre rasa jAmyo hato. kavinI vANI paNa soLe kaLAe khIlI nIkaLI hatI. enA mukhamAMthI eka eka kAvyamotI bahAra paDatuM ane rAjA bhoja ene jhIlI jhIlIne ApharIna pokArI UThatA. jyAM koI na pahoMcI zakatuM tyAM kavinI kalpanA pahoMcI jatI, ane e kalpanA vANImAM sAkAra banIne zrotAnA dilane jItI letI. kavinI madhura vANI sAMbhaLIne mugdha banelA rAjA bhoje kavine kahyuM, "kavivara, tamArI kAvyapratibhAthI tame svIkArela jainadharmanI koI suMdara kathAnuM sarjana karo, ane e saMbhaLAvIne amane AhlAda Apo !" basa, kavine to mAtra pre2NAnI ja jarUra hatI. temAMya A to potAnA romaromamAM vyApelA tIrthaMkara bhagavAnanA ahiMsAdharmanI kathA racavAnI vAta ! ane teya potAnA bAlasakhA dhArApati rAjA bhojane saMbhaLAvavA mATe ! rAjA bUjhe ane ahiMsAdharmane samaje to avanIno uddhAra thaI jAya ! kavine to bhAvatAM bhojana maLyA jevuM thayuM ! kavinI kalamane jIva Avyo. kavinI kalpanAne pAMkho AvI. kavinI sarasvatI jAgI UThI. kavino AtmA nAcI UThyo. enA aMtaramAM samAyelI dharmabhakti bhagavAna RSabhadevanI kathArUpe akhaMDa dhAre vahevA lAgI. kathAnuM nAma rAkhyuM * tilakamaMjarI. ' kathAnuM klevara to banyuM hatuM gadyamaya, paNa emAM zabdezabde vAkyevADye, padepade evo rasa nirjharato hato ke e kathA sarvarasapUrNa adbhuta kAvya banI gaI. jotajotAmAM kavie bAra hajAra zloka jeTalI moTI kathA racI dIdhI. paNa e kaMI kavinI kAyAnuM ke buddhinuM kAma na hatuM, e to aMtaranI Urmiono camatkAra hato. e Urmio tIvra banIne sahaja rIte zabdano AkAra dhAraNa karatI hatI. koI parvatamAMthI mahAnadInA jharaNAM vahI nIkaLe ema kavi e rasajharaNAmAM divyatA anubhavI rahyA. - kathAnI racanA pUrI thaI. mahAkavi dhanapAla potAnI kathA laIne rAjA bhojanI samakSa Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi dhanapAla [ 175 hAjara thayA. paMDitasabhA ekatra thaI. kavie kathAnuM vAcana zarU karyuM. utsukatApUrvaka enuM zravaNa karavA lAgyA. jema jema kathA vaMcAtI gaI, tema tema sAMbhaLanArA mugdha thatA gayA; ane rAjA bhoja to AnaMdasAgaramAM evA lIna banI gayA ke na pUcho vAta ! A jANe kathA zuM hatI, aMtara upara kAmaNa karanAra koI jAduzakti hatI ! kathAno rasa vAtAvaraNane rasamaya banAvI rahyo. kathA pUrI thaI ane saue "dhanya dhanya !"nAdothI kavi dhanapAlane vadhAvI lIdhA : " sAco kavi ! sAco mahAkavi !" rAjA bhoje mahAkavinI muktakaMThe prazaMsA karI. paNa pachI, koNa jANe kema, e kaMIka vicAramAM paDI gayA. rAjAnuM mana jANe vicAratuM hatuM ke AvI ja kathA mArA ISTadeva mahAdevane anulakSIne racAI hoya to kevuM sAruM ! emAM mahAkAla tIrthano, dhArAnagarIno ane mAro saMbaMdha joDavAmAM Ave to ? to to sAce ja sonAmAM sugaMdha bhaLyA jevuM thAya ane ame sahu amara banI jaIe; amArI kIrti yuga yuga sudhI gavAtI rahe, ane jyAre vAMco ke sAMbhaLo tyAre nitya navI lAge evI ramaNIya e kathA bane ! mahAkavi rAjA sAme gaMbhIra bhAve rahe che. emanA mananI bhItaramAM pravezavA maMthana kare che, paNa vicArano koI dora lAgato nathI. rAjA vaLI vicAra kare che : AmAM azakya paNa zuM che ? kathAnuM AkhuM klevara bhale enuM e ja rahe, mAtra thoDAMka nAmonuM parivartana kare eTale basa ! ane mahAkavi dhanapAla paNa kyAM parAyA che ? e to mArA bAlasakhA che. zuM mArI ATalI vAta e nahIM mAne ? paNa AvI vAta moDhethI kema uccArAya ? pote rAjA UThIne AvI bhIkha mAge ? ane rAjA vadhu gaMbhIra banI gayA. AnaMdano avasara dhImedhIme jANe vimAsaNano avasara banavA lAgyo. kavi dhanapAlathI A gaMbhIratA sahana na thaI. emaNe pUchyuM : "mahArAja, ATalA badhA UMDA vicAramAM zuM UtarI gayA ? Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agatI vAta bhakita 17 | rAga ane virAga kathAkAvyamAM kAMI doSa ? kavitAmAM koI khAmI ? mAro koI aparAdha ?" bhojarAje kahyuM : "kavivara, AmAM khAmI zodhanAra pote ja khAmIvALo sAbita thAya ! meM ja tamane jaina kathA racavAnuM kahyuM hatuM, ane tame pUrNa ullAsathI enI racanA karI che. paNa enuM zravaNa karyA pachI have thAya che ke bhagavAna zaMkaranI AvI kathA racAI hoya to ? kavi, mArI eka vAta na mAno ? kathAmAM jyAM jyAM RSabhadevanuM nAma Ave che, tyAM tyAM RSabhadhvajanuM-mahAdevanuM, zukrAvatAra tIrthanA sthAne mahAkAla tIrthanuM ayodhyAne sthAne dhArAnagarInuM ane meghavAhanane sthAne mAruM nAma na mUko ?" dhanapAle jarAya khamacAyA vagara khumArIpUrvaka javAba Apyo : "paNa mahArAja, A kaMI svara, vyaMjana ke zabdavAkyanAM joDakaNAMthI racAyelI vAta nathI, A to aMtaranA amRtathI AlekhAyelI kathA che; ane aMtaranAM amI bhaktinI uSmA vagara kadI varasI paNa kevI rIte zake ? rAjanuM, A to AtmAnA avAjanI vAta che ! emAM mAro zo IlAja ? " rAjA bhoje jarAka ugra banIne kahyuM : "paNa kavi, AmAM to mAtra nAmano ja phera karo eTale basa ! AmAM navasarjana karavAnI koI vAta ja nathI." dhanapAle gaMbhIra banIne javAba Apyo : "to rAjanuM nAmano ATalo badho moha zo ? manane jarAka vizALa karazo, ane bhagavAna RSabhadevamAM bhagavAna RSabhadhvajanAM, ayodhyAmAM dhArAnagarInAM, zukrAvatAra tIrthamAM mahAkAla tIrthanA ane meghavAhanamAM ApanI potAnI jAtanAM darzana karavA prayatna karazo, to Apane AkhuM vizva ekarUpa bhAsaze, ane Apano AtmA parama AnaMda anubhavaze. mahArAja, kRpA karI kathAnA AtmAne dUra karavAno mane Agraha na karazo." paNa chevaTe rAjA bhoja to eka rAjA ja hatA. emane thayuM : " AvI vAta karavAmAM dhanapAla potAnI maryAdA ullaMghI gayA che, ane Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavi dhanapAla ] 177 potAnI dostIno emaNe durupayoga karyo che. mArI icchA ane AzAnuM AvuM ullaMghana ! ane rAjA bhojanA aMtaramAM kopAnaLa vyApI gayo; emaNe kavinI kathAne agnimAM homI dIdhI ! e kathA nahotI jalatI paNa kavino AtmA jalato hato. e jvALAmAM rAjA bhoja ane mahAkiva dhanapAlanI maitrI jANe rAkha thaI gaI ! paNa have kavie potAnA manane svastha rAkhIne potAnI vANI upara saMyamanuM DhAMkaNa mUkI dIdhuM. ane vadhu eka paNa zabda uccAryA vagara, vedanAbharyA dile, kavi potAnA ghara tarapha ravAnA thayA. rAjasabhA khinna hRdaye vicArI rahI H Aje zuM banavuM joItuM hatuM, ane zuM banI gayuM ! paNa bhavitavyatAnA bhedane koI pAmI zakyuM che ? kavinI putrI bAraNAmAM ja rAha jotI beThI hatI. pitAjIe kevI suMdara kathA racI hatI ! rAjA bhoja ethI kevA rAjI thaze, ane kevI kevI suMdara bheTo Apaze ! AvI AvI kaMI kaMI kalpanA karIne e to AnaMda-vadhAmaNAM mATe talasI rahI hatI. paNa pitAjI to sAva udAsa dekhAtA hatA. Ama kema ? bicArI putrI vimAsaNamAM paDI gaI. mahAkavie putrIne eTaluM ja kahyuM : " beTA ! dhArAnagarI sAthenuM ApaNuM leNuM Aje pUruM thayuM ! rAjA kadI koIno mitra thayo sAMbhaLyo che ?- e satya ApaNe bhUlyA ane ThagAyA ! have vadhAre nathI ThagAvuM. cAlo, satyapura jaIne prabhu mahAvIranA caraNanuM zaraNa svIkArIe." ane te ja divasa mahAkiva dhanapAla dhArAnagarIno tyAga karI cAlatA thayA ! * Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copaDAne jaLazaraNa karo ! vikramanI teramI sadInA aMtano ane caudamI sadInA AraMbhano samaya hato. gujarAtanI tema ja dilhInI rAjasattAnA pAyA DagamagavA lAgyA hatA. allAuddIna khIlajInI krUratAe kaMIkanI sUdhabUdha harI lIdhI hatI; kaMIkanA jAna-mAla jokhamamAM mUkI dIdhA hatA. AtatAyIonA AkramaNane lIdhe saMkhyAbaMdha devamaMdiro ane dharmatIrtho dharAzAyI banyAM hatAM. devamUrtio upara sarvanAza va2savAmAM koI bAkI nahotI rahI ane dharmazAstronA keTalAya bhaMDAro Agane zaraNa thaI gayA hatA ! samaya ja jANe tyAre gojhAro banI beTho hato ! 19 paNa comera sarvanAza veratA AvA paDatInA kALamAM paNa mAMDavagaDhanuM rAjya baDabhAgI hatuM. enI vasatI ane jAhojalAlI vadhatI jatI hatI; ane enI salAmatIne paNa koI paDakArI zake ema na hatuM. evuM zaktizALI ane samRddhizALI e rAjya hatuM. mAMDavagaDhanA maMtrI pethaDazAha bhAre agamacetI rAjapuruSa hatA. emaNe rAjyanA koTakillA pharI madbhUta karAvI lIdhA hatA, rAjyanA annabhaMDAro pUrepUrA bharAvI lIdhA hatA ane, saMkaTa AvI paDe topaNa, prajAjanone jarA paNa musIbatamAM mukAvuM na paDe e mATe badhI taiyArI karI lIdhI hatI. e vicakSaNa rAjapuruSanI najara comera pharatI rahetI hatI. anIti ke atyAcAranuM e rAjyamAM koI nAma rahyuM nahotuM. koI prajAjana dIna ke duHkhI rahevA pAmyo na hato. AkhA rAjyanI prajAnA aMtaramAM baMghubhAvanI punita bhAgIrathI sadA vahetI rahetI. rAjyamAM navo AvanAra prajAjana paNa thoDA ja vakhatamAM sukhI ane samRddhizALI banI jato. ATalI umadA rAjyavyavasthA pethaDazAhe karI hatI. maMtrI pethaDazAha prajAnA aMtaranA adhinAyaka banI gayA hatA. ATalI vipula sattA, ATalI moTI nAmanA ane ATalI aDhaLaka saMpatti vacce paNa maMtrI potAnI dharmabhAvanAne jarAya vIsaryA na hatA; Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamekama zAma devabhakArI hatI. copaDAne jaLasaraNa karo !179 UlaTuM, comAse nadI-sarovara UbharAya ema, emanI dharmabhAvanA kramekrame khUba khIlI UThI hatI. maMtrIe devabhakti ane sAdharmika bhaktinA mArge potAnI saMpattine kRtArtha karavA mAMDI hatI. emaNe coryAsI jeTalAM devamaMdiro caNAvyAM hatAM ane bIjAM paNa kaMI kaMI sukRta karyA hatAM, chatAM emane to haMmezAM ema ja lAgyA karatuM ke, haju keTaluM badhuM karavAnuM bAkI che ? ane jIvana to paLe paLe ghaTatuM ja jAya che ! potAnA jIvatarane kRtakRtya karavA e haMmezAM dharmasevAnA navA navA mArgo zodhyA ja karatA. dakSiNa bhAratanuM devagiri (daulatAbAda) te kALe bhAre nAmAMkita nagara gaNAtuM. pravAsIo enI kaMI kaMI yazogAthA saMbhaLAvatA ane tyAM pravartatA brAhmaNadharmano khUba mahimA varNavatA. e nagaranA rAjAnuM nAma rAmadeva, ane pradhAnanuM nAma hema. pradhAnanI pAse paiso to eTalo badho hato ke pANImUle vApare toya na khUTe; paNa eno svabhAva eTalo badho lobhiyo ke eka pAI paNa na. kharace - mammaNa zeThaneya udAra kahevarAve evo ! e nagaranA brAhmaNo evA mAthAbhAre hatA ke bIjA dharmane pesavA ja na de ! AvuM hatuM te vakhatanuM devagiri nagara - brAhmaNadharmanA majabUta killA samuM ! devagirinI jAtabhAtanI vAto sAMbhaLIne maMtrI pethaDazAha eka vAra vicAra kare che H AvA vikhyAta nagaramAM ekAda paNa jinaprAsAda na hoya e kevI khedanI vAta gaNAya ! A jiMdagImAM jo ATaluM paNa dharmakArya na karI zakAya to ATalI sattA ane ATalI saMpatti maLI zA kAmanI ? maMtrIzvare mana sAthe nizcaya karyo : devagirimAM jinezvaranuM bhavya maMdira game te bhoge caNAvavuM ja, evuM manohara maMdira ke jeno joTo na maLe, ane jonArA be ghaDI joI rahIne dharmabhAvanAnuM bhAtuM pAmI jAya ! kAma to bhAre pavitra hatuM, paNa e jevuM pavitra hatuM evuM ja muzkela Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180DrAga ane virAga hatuM. jhAMjhavAnAM jaLamAMthI jANe sAcI saritA phelAvavAnI hatI ! A mATe zuM karavuM ?-maMtrI vimAsI rahyA, paNa tarata koI upAya na maLyo. ane samaya to potAnuM kAma karato ja rahyo ! dakSiNanA lokoe hamaNAM eka navI ja vAta joI : devagirithI thoDe dUra oMkArapura nAme eka nagara. e nagaramAM eka dAnazALA cAle navI navI ja sthapAyelI. sAdhu-saMto tyAM pUro Adara pAme. abhyAgato ane atithio tyAM khUba saMtuSTa thAya. ane thAkyApADyA musApharanuM to sAcuM vizrAmasthAna. atra, pANI ane ArAmanI tyAM joIe tevI sagavaDa. e dAnazALA. devagirinA pradhAna hama pradhAnanA nAmathI cAle. AvanAra sAdhusaMto ane pravAsIo hema pradhAnano jayanAda bolAve. hema pradhAnanI kIrti to jotajotAmAM gAme-gAma prasarI gaI. vAta vahetIvahetI pradhAnane kAne pahoMcI ! hema pradhAne jyAre jANyuM ke kArapuramAM mArA nAmanI moTI dAnazALA cAle che, tyAre enA acarajano pAra na rahyo. pahelAM to eNe e vAtane kevaLa gapa mAnIne AvI pAyA vagaranI vAta kahenArane pAgala mAnI lIdho. potAnAM saMtAno mATe paNa pAI kharacatA jeno jIva kapAI jAya, e AvI dAnazALA calAve e na bane ! paNa dAnazALA cAlatI hatI, e vAtano InkAra thaI zake ema na hatuM. tapAsa karatAM e vAta sAcI mAlUma paDI. ane eno badho yaza potAne ja maLato hato, enI paNa emane khAtarI thaI cUkI ! bhalA, dhana koI kharace ane yaza koIno gavAya evuM te bane kharuM ? pradhAnanA manane bhAre caTacaTI thaI gaI H A vAtano bheda to pAmavo ja rahyo. pradhAne potAnA vizvAsu mANasone tapAsa mATe mokalyA. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copaDAne jaLacaraNa karo ! [ 181 tapAsa karanArane vAtano bheda pAmatAM vAra na lAgI. mANasoe AvIne kahyuM : " mahArAja ! A to badhI mAMDavagaDhanA maMtrI pethaDazAhanI karAmata che ! teo ja aDhaLaka dhana kharacIne Apane A yaza apAve che." vicakSaNa hema pradhAnane vAtano marma samajatAM vAra na lAgI. emane thayuM H mArA hAthe koIka uttama dharmakArya karAvavA khAtara ja maMtrIzvare AvuM moTuM dharmakArya AdaryuM lAge che. duniyAmAM to pArakAnA bhoge pote yaza lenArAno koI toTo nathI; potAnA bhoge pArakAne yazanA bhAgIdAra banAvanAra to viralA ja hoya maMtrI pethaDazAha jANe maMtrI temanA manamaMdiramAM vasI gayA ! tarata ja mAMDavagaDhanA maMtrIne devagirinA maMtrI hemanuM hetabharyuM teDuM gayuM. maMtrI pethaDazAhe AvIne potAnA mananI vAta rajU karatAM lAgaNIbharyA svare kahyuM : " maMtrIzvara hema ! mArI eka ja AkAMkSA che : devagirimAM mArA iSTadevano bhavya prAsAda caNAvuM. paisAnI to koI kamInA nathI, mAtra tamArI rAjadhAnImAM e mATenI yogya jamIna mane meLavI Apo ! mArI ATalI mAgaNI pUrI karo !" AvI uttama mAgaNIno InkAra paNa kema thaI zake ? maMtrI heme maMtrI pethaDazAhane tarata ja vacana ApyuM ane thoDA ja vakhatamAM yukti-prayuktithI potAnA rAjA rAmadevane rIjhavIne eNe potAnA vacananuM pAlana karyuM. maMtrI pethaDazAhanuM romaroma harSathI pulakita thaI gayuM. zubha muhUrta, bhAre mahotsavapUrvaka, jinaprAsAdano pAyo nAkhavAmAM Avyo. paNa sArA kAmamAM so vighana ! pAyo khodatAM ja dharatImAMthI amRta jevuM pANI nIkaLyuM. bhAre zubha zukana thayAM. paNa virodhIoe rAjAjIne jaIne kahyuM : " ApaNA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 DrAga ane virAga nagaramAM mIThA pANInI bahu taMgI che. mATe A jagyA pANI mATe pAchI laI lyo !" bIjAM paNa kaMI kaMI vibo AvyAM, paNa e badhAnI sAme maMtrI hemanI vacanapAlananI tatparatAe ane maMtrI pethaDazAhanI utkaTa dharmabhAvanAe killAnuM kAma karyuM, ane jinamaMdiranuM kAma AgaLa vadhavA lAgyuM. dhImedhIme devagirinI dharatI upara gaganacuMbI devaprAsAda pragaTa thavA lAgyo. jANe svarganuM koI divya vimAna pRthvI upara AkAra dharatuM hatuM. eka tarapha maMtrInI dharmabhAvanA vahetI hatI. bIjI bAju dhananI saritA vahetI hatI ane trIjI bAju kArIgaronI bhaktinI bhAgIrathI vahetI : e triveNI saMgamanA puNyatIre gaganacuMbI mahAvIrajinaprAsAdanI racanA thaI rahI hatI. kArIgaronuM mana prasanna rahe e rIte emane mAgyA dAma ane uparathI inAma apAtAM hatAM. samaya to jarA paNa gumAvavAno hato ja nahIM. kAlanuM kAma Aje, ane AjanuM kAma atyAre ja thatuM hatuM. maMdiranI mAMDaNI adbhuta hatI; enI kotaraNI kAmaNagArI hatI, enuM ekA eka zilpa jANe sajIva thaIne sAme khaDuM thatuM hatuM. jotajotAmAM rudramahAlayanI UMcAInuM smaraNa karAve evuM (enAthI thoDuMka ochuM UMcuM ) jinamaMdira khaDuM thaI gayuM. ane eka divasa mahAmaMtrI pethaDazAhanI bhAvanA saphaLa thaI ? vi. saM. 133pamAM e mahAprAsAdanI ane emAM bhagavAna mahAvIranI pratimAnI dharmamahotsava sAthe pratiSThA karavAmAM AvI. mahAmaMtrInuM hRdaya gaddagada banI gayuM : dhanya mArA karuNAsAgara prabhu ! Aje mAro janma saphaLa thayo ! bhAviko mahAmaMtrInI bhAvanAne abhinaMdI rahyA. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copaDAne jaLazaraNa karo !tta 183 virATa jANe pAcho vAmana banI gayo ! 4. bhagavAnanA AvA divya ane bhavya maMdiranAM darzana karavA chatAM keTalAka pAmara mAnavIo mahAmaMtrInI bhAvanAne pArakhI na zakyA. e hatA maMtrIzvara pethaDazAhanA vyavahAriyA, nAmuM tapAsanArA ! e bApaDAono jIva baLato hato : maMdiramAM kaMI keTaluM badhuM dhana nakAmuM kharacAyuM hatuM ! are, kevaLa dhananA DhagalAthI ja jo maMdira bAMdhyuM hota toya kharaca ochuM thAta ! AvA jaMgI kharcanAM lekhAM to gaNavAM ja joIe ne ? eno hisAba to barAbara tapAsavo ja ghaTe ne ? paisA kaMI AkAzamAMthI thoDA varase che ! ane e DAhyAo copaDAono gaMja laIne hisAba tapAsavA besI gayA. emane hatuM, AmAMthI to kaMIka corIo pakaDAze. ane ApaNI kAmagIrI joIne maMtrIzvara rAjIrAjI thaI jaze. bApaDA muMjI jIvo jANe copaDAmAMthI corane zodhavAmAM aTavAI gayA ! 44 paNa jyAre maMtrIzvare e jANyuM tyAre emaNe tarata AjJA karI H A to devAdhidevanuM potAnuM kAma ! emanI mahAkRpAnuM ja phaLa ! emanI kRpA vagara AvA moTA kAmanuM mArA jevA pAmara mAnavInuM gajuM ja zuM ? AvA mahApavitra ane AvA virATa kAryanAM lekhAM lenArA ane AvA amUlya phAryanuM mUlya AMkanAra ApaNe vAmano koNa ? nathI gaNavA hisAbo ane nathI jovA copaDA ! e badhAya copaDAne jaLazaraNa karo !" sAMbhaLanArA stabdha thaIne sAMbhaLI rahyA. mahAmaMtrInA vacane jANe pApanAM lekhAM thaMbhI gayAM ! 4 e jinaprAsAda * amUlikavihAra' tarIke janahRdayamAM birAjIne mahAmaMtrI pethaDazAhanI dharmabhAvanAnI yazogAthA saMbhaLAvI rahyo. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mahAyAtrA sukha-saMpattino saMga game tevo hoya, jIvana upara to haiyAnI kaMkAvaTImAM je raMga ghoLAyo hoya e ja caDe che. duniyAnI najare sukhI sukhI lAgato mAnavI aMtaramAM duHkhIduHkhI hoya che, duniyA jene dIna-duHkhI gaNIne enI dayA khAya che, enuM aMtara kyAreka sukha-zAMtimAM masta hoya che : AvAM ajaba che aMtaranI duniyAnA raMgaDhaMga ! mananAM sukha-duHkha e ja mAnavInAM sAcAM sukha-duHkha banI jAya che; ane dharatInAM svarga ane naraka paNa enAthI ja sarajAya che. bAkI to badhI ThAlI ALapaMpALa ja samajavI ! jAvaDazAhanuM citta AvI ja koIka aMtaranI vyathAmAM sadA becena rahetuM hatuM. aDhaLaka dhana-saMpatti hatI. pAra vagarano vepAra hato. moTImoTI mahelAto hatI. rAjamAM ane lokamAM khUba mAna pratiSThA hatAM. sukhasAhyabInAM sAdhanono paNa koI pAra na hato. loka kahetuM ke, kevo vizALa jAvaDazAhano vaibhava che, ane kevuM sukha-zAMtibharyuM emanuM jIvana ' paNa jAvaDazAhane mana to, A badhuMya hatuM chatAM enuM mUlya kazuM ja na hatuM. jIvanamAMthI jANe jIvataranA sAra rUpa ekaDo ja khovAI gayo hato, pachI saMpatti ane sAhyabInAM zUnyono na koI mahimA hato, na koI upayoga hato. jiMdagInA sarvasva rUpa eka tattva harAI gayuM hatuM, ane jAvaDazAhanI jiMdagI sArahInakhArIkhArI, akArI banI gaI hatI. e tattva hatuM svataMtratAnuM. jAvaDazAhanA jIvananI AsapAsa parataMtratAnA bhorIMge bharaDo nAkhyo hato. e sivAya e sarva vAte sukhI hatA. ane duniyAnI najare to emanA jevo dhana-vaibhavazALI sukhI mAnavI zodhyo jaDe ema na hato ! ane chatAM jAvaDazAhanA aMtaramAM asukhano - becenIno Ataza Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadA jalato raheto hato. bhalA, evuM te zuM banyuM hatuM ? vAta Ama banI hatI :- jAvaDazAhano mULa deza purANaprasiddha saurASTra. emanuM vatana itihAsaprasiddha madhumatI nagarI AjanuM mahuvA baMdara. hatA to e Nika vIra, paNa madhumatIno rAjyaadhikAra ane rAjakArobAra emane ghera hato. e tAja vagarano rAjA ja hato. mahAyAtrA - 185 kathA to evI cAlI Ave che ke jAvaDazAhanA pitA bhAvaDazAha saurASTramAM kAMpilyapuramAM rahetA hatA. bhAvaDazAha sonAne pAraNe jhUlyA hatA, rUpAnI dorIe hIMcyA hatA ane hIrA-mANeka jaDyAM ramakaDe khelyA hatA. emanA vaDIloe eka kALe jANe lakSmIdevInuM vazIkaraNa karyuM hatuM - jyAM hAtha nAkhe tyAMthI dhana maLI AvatuM hatuM ! paNa sUraja Athame ema samaya palaTAyo, ane bhAvaDazAhanA bhAgyanuM savaLuM pAMdaDuM avaLuM thaI gayuM ! lakSmI potAno vA2so laIne cAlatI thaI ! bhAvaDazAhanuM ghara daradratAnI krIDAbhUmi banI gayuM ! na banavAnuM banI gayuM hatuM, chatAM bhAvaDazAha ane emanAM ardhAMginI bhAvalAdevI bhAgyAnA e kAramA dhakkAnI sAme aNanama UbhAM rahyAM. beya mAnavImAM jIvana hatuM, jAgRti hatI ane bhAgyanA vArApherAne jIravavAnuM joma hatuM. lakSmI hatI tyAreya emanuM mana ThekANe hatuM, daridratA AvI tyAreya emane koI azAMti nahotI satAvatI, sukha-duHkhane teo divasa ane rAtanI jema jIvananA sahaja krama rUpe vadhAvatAM, ane sukha-sAhyabIthI harakhAI javAthI ke duHkha-dAridrathI vilAI javAthI aLagAM rahevAmAM jIvananI sArthakatA mAnatAM : evAM zANAM ane evAM samabhAvI hatAM e baDabhAgI naranArI ! ane Atithya to bhAvaDazAhanuM ja ! cho ne gharane gherI garIbInuM duHkha gherI vaLyuM hoya, atithinI sevA-cAkarImAM to harakata na ja AvavI joIe : pati-patnInuM A jIvanavrata hatuM. bhUkhanuM duHkha sukhe sahIne, khAMDAnI dhAranI jema, teo e vratanuM jatana karatAM ane dharmanuM Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186] rAga ane virAga zaraNa svIkArIne jInapaMtha sukhapUrvaka kApatAM. ema ne ema keTalAM ya varSo vItI gayAM. eka divasa aMtaranA ullAsapUrvaka emaNe be saMtone bhikSAdAna karyuM. bhAvaDazAha ane bhAvalAdevInI dharmabhAvanA e saMtonAM aMtarane sparzI gaI. bhAvaDazAhanA ujvaLa bhAvinuM bhaviSya emanI dharmavANImAMthI sarI paDyuM ! saMto vidAya thayA, emanAM pagale jANe bhAvaDazAhanuM durdeva paNa vidAya thayuM ! pachI to bhAvaDazAha azvonA moTA sAhasodAgara banI gayA. azvonA pArakhu ane jAtavaMta tathA zukanavaMta azvonA moTA sodAgara tarIke emanI nAmanA sarvatra phelAI gaI ? sainyanA mokhare nirbhaya thaIne cAle ane yuddhamAM dhAryo vijaya apAve evA azvo to bhAvaDazAhanA eka vAra AvA jAtavaMta, pANIdAra, lakSaNavaMtA seMkaDo azvo laIne bhAvaDazAha mALavA dezanI prasiddha rAjadhAnI ujjainI nagarI pahoMcyA. ane e badhAya amUlakha azvo paraduHkhabhaMjana rAjA vIra vikramane emaNe bheTa dharI dIdhA ! - rAjA vikrame enA dAma levAno ghaNoghaNo Agraha karyo, to bhAvaDazAhe vinamra banIne kahyuM : "mahArAja, Apa to AkhA dezanA tAraNahAra cho. duHkhI duniyAne sukhI karavA Apa keTakeTalAM kaSTa sahana karo cho ! lokakalyANa e to ApanuM jIvanavrata che. ane UMgha ane ArAma tajIne Apa enuM pAlana karo cho. A azvono upayoga paNa Apa, ApanA potAnA sukhane mATe nahIM paNa, dezanA bhalA mATe ja karavAnA cho. to pachI ATalI adanI bheTanA dAma zI rIte laI zakAya ? janakalyANa ane dezasevAnA ApanA puNyakAryamAM mArI ATalI bheTa svIkArIne mane kRtArtha karo !" samrATa vikrama e asaMkhya azvaranone ane bhAvanAzIla bhAvaDazAhane bhAvapUrvaka nIrakhI rahyA. emanI vANI jANe aMtaramAM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyAtrA 187 samAI gaI. paNa vikrama rAjA to guNanA pUjArI ane bhAre kadaradAna puruSa hatA. thoDA ja divasa pachI emaNe bhAvaDazAhane bolAvIne rAjasabhAmAM jAhera karyuM ke, "bhAvaDazAhanI dharmabhAvanA ane rAjabhaktithI ame khUba prasanna thayA chIe. teo ApaNA rAjyanI ane dezanI zobhArUpa nararatna che. emane ame madhumatI ane enI sAthenAM bAra gAmanuM paragaNuM bakSisa ApIne emanI udAratA, kulInatA ane dezabhaktinI kadara karIe chIe." saMtonI bhaviSyavANI saphaLa thaI : bhAvaDazAha raMkamAMthI rAya jevA banI gayA ! AvA vicakSaNa, samayapArakhuM ane sAcA puruSa hatA bhAvaDazAha ! AvAM pavitra ane patiparAyaNA hatAM bhAvalAdevI ! emano panotA putra te jAvaDazAha. e jAvaDazAha atyAre paradezI mleccha rAjAnA rAjyamAM najarakeda jevI parAdhInatA bhogavato hato. ene vepAra kheDavAnI, dhana raLavAnI ane jiMdagInI moja mANavAnI badhI chUTa hatI. enI prANapriyA dharmapatnI suzIlAdevI ane emano putra jAganAga paNa enI sAthe ja hato. ene duniyAnI koI vAtanI khAmI na hatI. phakta potAnA deza pAchA pharavAnI ene chUTa na hatI ane A eka ja parAdhInatA enA aMtaranA vArevAre zalyanI jema sadA DaMkhyA karatI ane enI dhana-saMpatti ane sukha-sAhyabIne nakAmI banAvI mUkatI. jANe dUdhanA moTA kuMbhamAM viSanAM thoDAMka biMduo bhaLI gayAM hatAM ! paNa dhana-vaibhavanI pUjArI duniyAne A vAtanI kazI ja khabara ke khevanA na hatI; ene mana to jAvaDazAha sarva vAte sukhI jIva hatA. paNa jAvaDazAhanuM aMtara to paLepaLe potAnA vatanane ja jhaMkhyA karatuM hatuM. enA romaromamAM jANe vatanano sAda guMjI rahyo hato ? kyAre pahoMcuM mArI saurASTrabhUmimAM ane kyAre caraNa pakhALuM mArI mAtA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] rAga ane virAga samI madhumatI nagarInAM ! paNa vatana to Aje keTaleya dUra hatuM, ane tyAM pahoMcavAno koI mArga potAne mATe. mokaLo na hato. jiMdagI evA vicitra baMdhanamAM sapaDAI gaI hatI ! "e mAraga baMdha thayo ane potAne parAdhIna thavuM paDyuM, emAM paNa, kharI rIte to, mAro potAno ja doSa hato ne ! " eka divasa jAvaDazAha jANe aMtaramAM UMDo UtarIne bhUtakALanI ghaTanAne vimAsI rahyo. bhAratavarSamAM dhana-saMpattinI choLo UDatI hatI ane bIjAnuM chInavI levA karatAM potAnuM lUMTAvA devAmAM udAratA mAnavAnI bhAratavAsIonI prakRti hatI. eTale dhanalolupa ane AkramaNakhora paradezIo ane plecchone mATe bhAratadeza AkaDe madha jevo lobhAmaNo banI gayo hato. chAzavAre ne chAzavAre paradezIonAM dhADAM ne dhADAM A dezamAM UtarI paDatAM ane dhananA DhagalA upADIne vidAya thaI jatA. na koI rokaToka, na koI sAmano ! eka vAra madhumatI nagarInI aDhaLaka saMpattinI kathA eka pleccha rAjAnA kAne pahoMcI gaI. ane e moTA lazkara sAthe madhumatI upara caDI Avyo. tyAre madhumatI upara jAvaDazAhano adhikAra hato. pitA bhAvaDazAhe vasAvela rAjyanI rakSAno bhAra enA mAthe hato. jAvaDazAha jevo dhama hato, evo ja karmI ane zUravIra hato. eNe vIratApUrvaka potAnI senA ane prajAnI AgevAnI laIne sveccha rAjAno sajjaDa mukAbalo karyo, paNa myuccha rAjAnI apAra sainyazakti AgaLa jAvaDazAhanuM zUrAtana kAma na lAgyuM eno parAjaya thayo. myuccha rAjA apAra dhana laIne asaMkhya nara-nArIone gulAma banAvIne potAne deza pAcho pharyo jAvaDazAha ane enI patnIne paNa e yuddhakedIo tarIke potAnI sAthe leto gayo. paNa mleccha rAjA mAnavaratnano pArakhu hato. eNe jAvaDazAhane Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyAtrA 3189 potAnA rAjyamAM mAnabharyuM sthAna ApyuM, vepAravaNaja kheDavAnI badhI mokaLAza ApI. emanA upara mAtra eka ja pratibaMdha mUkyo : rAjAnI AzA hoya to ja teo potAne vatana pAchA jaI zake; bAkI bIjI badhI vAte teo phAve tema vartavAne chUTA. buddhi hatI, caturAI hatI, kuneha hatI. jotajotAmAM jAvaDazAhane AMgaNe saMpattinI saritA relAvA lAgI. ane saMpattinA svAmIne duniyA sarvaguNasaMpanna ane sarva rIte sukhI mAnavA lAgI. ane chatAM jAvaDazAhanA AMtarika saMtApane koI sImA na hatI; parAdhInatAnuM zalya paLepaLe enA hRdayane vIdhyA karatuM hatuM. enuM dila svAdhIna banIne potAnA vatanamAM pAchA pharavA talasI rahyuM hatuM. ane toye, mananI vedanAne manamAM ja samAvIne, hasatuM moM rAkhIne, sukhI ane samRddhizALI mAnavI tarIke ja rAjA ane prajAmAM pharatA rahevAnuM enA bhAgyamAM lakhyuM hatuM. vAha re duniyA ! managamatuM hoThe lAvI zakAtuM na hatuM, aNagamatuM sahyuM jatuM na hatuM. ane emane ema samaya vItato jato hato. dAjhyA upara DAma jevA saurASTranI zUrI bhUmimAMthI koIke jANe jAvaDazAhane sAda dIdho hato : " re zUrA jAvaDazAha ! tuM deza choDIne gayo ane jANe dezanuM zUrAtana ane zANapaNa AthamI gayuM ! mA bhomanA mAnapAnano rakhevALa mADIjAyo koI vIranara Aje ahIM dekhAto nathI ! senApati vagaranA sainyanI jevI nabaLI amArI dazA che ! khepiyAo to khabara Ape che ke tuM to mleccha rAjAnA rAjyamAM paNa tArI akkala, hoziyArI ane AvaDatane lIdhe, khUba mAnapAna pAmyo che ane ghaNuM dhana kamAyo che. paNa amArAM duHkha kahyAM jAya evAM nathI ! bIjuM to ThIka, paNa paramapavitra zatruMjaya zatruMjaya mahAtIrthano mahAtIrthano pApiyA lokoe, ApaNA evAmAM eka divasa samAcAra AvyA kAramA e samAcAra hatA. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190prAga ane virAga nadhaNiyAtA dhananI jema, kabajo laI lIdho che, ane enI pavitratAno uccheda karyo che. jenA ekaeka rajakaNamAM AtmasAdhakonI pavitratA bharelI che, e girirAjanA zilAkhaMDo Aje madirA ane mAMsathI lepAvA lAgyA che. dharma jANe rasAtaLa javA beTho che ! ane AvA haLAhaLa adharmane aTakAvIne dharmano mArga mokaLo karanAra dharmavIra ahIM koI najare paDato nathI. zatruMjayatIrthanI yAtrA varSothI baMdha paDI che. ane vAghanI boDanI jema yAtrA mATe pagaluM bharavAnI koInI hAma rahI nathI; are e tarapha loko najara nAkhatAM paNa Dare che ! AvuM pavitra mahAtIrtha Aje adharmIo, pApIo ane pizAconI pApalIlAonuM krIDAdhAma banyuM che. amAru mana to kahe che ke, A tIrthane jo koI bacAve to jAvaDazAha ja bacAve ! apavitra thayela A tIrthano koInA hAthe uddhAra thavAno hoya to te tAre ja hAthe ! amAro A ArtanAda sAMbhaLaje ane dharmanI sahAya karavA saveLA AvI pahoMcaje !" jAvaDazAhane potAno deza ane potAno dharma vArevAre yAda Avato ja hato. enI ADe AvatI mleccha rAjAnI A parAdhInatA haiyAmAM khaMjaranI jema khaTakatI hatI. emAM baLatAmAM ghI homAyAnI jema zatruMjaya tIrthanI kAramI AzAtanAnA AvA haiyAvidAraka samAcAra maLyA. ane enuM aMtara asahya AghAta anubhavI rahyuM. pahelAM to ene potAnA dharmazra ane karmavIra pitAnI yAda satAvI rahI. ene thayuM, pitA bhAvaDazAhe potAnA putrane mATe eka nAnuM sarakhuM rAjya vasAvI ApyuM hatuM, ane dharmanI puNyapALa bAMdhI jANI hatI. tIrthayAtrA ane tIrtharakSAthI emanuM jIvana pAvana thayuM hatuM. kevA baDabhAgI ane puNyazALI hatA mArA pitAjI ! pachI jAvaDazAhane potAnI jAta upara tiraskAra utpanna thayo. e vicArI rahyA : kevA yogya pitAno huM kevo ayogya vArasa nIvaDyo ! pitAe Apela rAjyane vadhAravuM to dUra rahyuM, huM enuM jatana paNa na karI zakyo ! ane zatruMjaya jevuM dharmatIrtha Aje viccheda javAno avasara Avyo che, ane chatAM huM pleccha rAjAno gulAma banIne sukhapUrvaka jIvana vitAvI rahyo chuM ! dhikkAra che A jIvanane ane A dhanane ! ApaNe Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyAtrA - 191 jIvatAM beTho hoIe ane ApaNuM tIrthadhAma apavitra ane astavyasta thAya, enI yAtrA paNa baMdha thAya, e kema bane ? banavuM to ema joIe ke tIrthanI ane dharmanI rakSA karatAM karatAM A jIvana bhalene sadAne mATe asta thaI jatuM ! ane jAvaDazAhe manamAM saMkalpa karI lIdho. dharmabhAryA suzIlAne badhI vAta karIne emaNe kahyuM : " ApaNuM jIvatara rahevAnuM hoya to ene javAnuM hoya to jAya, paNa tIrthAdhirAjanI rakSA to hareka prakAre thavI ja joIe. ApaNe A mATe vahelAmAM vahelu saurASTra pahoMcI javuM ghaTe. havethI mAro puruSArtha e kAmane mATe ja lagAvI daIza." paNa mleccha rAjAnI parAdhInatAmAMthI mukti meLavavAnuM kAma, 'utAvaLe AMbA na pAke' evuM muzkela hatuM. Ama chatAM e pUruM karye ja chUTako hato. jAvaDazAhanA roma romamAM have to bhagavAna AdIzvara ane emanA tIrthanI rakSAno vicAra ja dhabakI rahyo. tIrtharakSAnI tamannAe emanAM UMgha, AhAra ane ArAmane akArAM banAvI mUkyAM hatAM ! chatAM, badhI asahya vedanA aMtaramAM samAvIne, jAvaDazAha eka zAMta-zANA mANasanI jema vartI rahyA ane aMtarano bhArelo agni koInAya jANyAmAM AvI na jAya evo prayatna karI rahyA. emanuM citta satvara saurASTra pahoMcavAnA upAyanI zodhamAM ja lAgI gayuM hatuM. rAjA mleccha hato, deza badho mlecchothI bharelo hato, ane dharmanI vAta koI jANatuM na hatuM. eTale kAma baLathI nahIM paNa kaLathI levAnuM hatuM. ane have to emAM utAvaLa paNa karavAnI hatI. tIrthAdhirAja have jhAjho vakhata saMkaTamAM rahe e kema bane ? jAvaDazAha yogya takanI zodha karatA ja rahyA. ane eka divasa eNane evI taka maLI gaI. koIka prasaMge jAvaDazAhe asAdhAraNa zUrAtana dAkhavI mleccha rAjAnuM mana jItI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 rAga ane virAga lIdhuM. rAjA jAvaDazAhanI vIratA upara ApharIna thaI gayo. rAjasabhAmAM rAjAe jAvaDazAhane khUba zAbAzI ApIne, khuzakhuzAla mijAjamAM, managamatuM vacana mAMgI levA kahyuM. jAvaDazAhane joIto avasara maLI gayo, chatAM adhIrA thayA vagara eNe rAjAnI tAvaNI karI jovA kahyuM : "bAdazAha, ApanA rAjyamAM mane zI vAtanI kamInA che ke huM navI mAMgaNI karuM ? mAna-pAna ane dhana, je joIe te, mane maLyuM che. vaLI, ApanI prasannatA e ja mArA mATe basa che, ethI vizeSa mAre kaMI nahIM joIe." pleccha rAjA jAvaDazAhanA javAbathI vadhu khuza thayo ane eNe kaMIka paNa mAMgI levA pharI Agraha karyo. jAvaDazAhane lAgyuM ke have vakhata barAbara pAkI gayo che. eNe namratA sAthe kahyuM : "bAdazAha, jo Apa sAce ja mArA upara prasanna thayA ho ane mane bakSisa ApavA icchatA ho to mane, mArI patnI ane mArA putra jAganAga sAthe, mArA vatana pAchA pharavAnI anumati Apo. vatana ane vatanavAsIonI yAda kone na satAve bhalA ? ATaluM karazo to huM Apano haMmezane mATe ahesAnamaMda rahIza." pleccha rAjavI samaju hato. e jAvaDazAhanI lAgaNIne tarata ja samajI gayo. jAvaDazAhanI mAgaNIno svIkAra karatAM eNe tarata ja kahyuM : "emAM ahesAna kevo ? ane AmAM mAMgI mAMgIne tame mArI pAsethI kazuM ja nathI mAgyuM ! vatananI yAda kone na Ave ? kuTuMba-kabIlAnI yAda kone na satAve ? ame tamAruM dila samajI zakIe chIe. tamArI mAgaNI maMjUra karavAmAM Ave che. tame cAho tyAre tamArA kuTuMba-kabIlA ane badhI dhanadolata sAthe tamArA mAdare vatanamAM jaI zako cho. tame tamArA vatana sukharUpa pahoMcI jAva evo pUro baMdobasta rAjya taraphathI karavAmAM Avaze." jAvaDazAhanI AzA saphaLa thaI. thoDA ja vakhatamAM jAvaDazAha sukharUpa madhumatI pahoMcI gayA. lokomAM AnaMda AnaMda pravartI rahyo. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyAtrA | 193 paNa jAvaDazAhanA manane to hajIya kyAMya nirAMta na hatI. zatruMjaya tIrthanI pApI pizAcothI mukti karavI, enI AzAtanA dUra karavI ane eno jIrNoddhAra karavo e ja vAta emanA cittamAM haMmeza ramI rahI hatI. jyAre e tIrthano uddhAra thAya ane kyAre dharmI jano enI yAtrA karI zake e ja ekamAtra emanI tamannA hatI ane ene siddha karavA e potAnuM sarvasva nyochAvara karavA taiyAra hatA. paNa A badhAM varSomAM adharmIoe e tIrthamAM potAnAM pApI AcaraNanAM mULa evAM UMDA ghAlyAM hatAM ke tIrthanA uddhAranuM kAma bhAre muzkela banI gayuM hatuM. paNa e game teTaluM muzkela hoya, chatAM pUruM karye ja chUTako hato. emAM pAchI pAnI karavI e to kartavyabhraSTa thavA jevuM kalaMka hatuM. ane jAvaDazAha potAnI dharmabhAvanAnA baLa, aDhaLaka saMpatti ane vipula sAdhanasAmagrI sAthe vimalAcalamAM uddhAra mATe pahoMcI gayA. kapardI asure potAnA sAthIo sAthe tIrthamAM bhAre upadrava macAvI mUkyo hato. jyAM juo tyAM e pavitra pahADanI zilAo madirA ane mAMsathI apavitra banI gaI hatI. pApI lokoe mahApuNyanA dhAmane pApano pUDo banAvI mUkyo hato. zarUAtamAM to kapardI jarAya pAcho na paDyo. jAvaDazAhane pajavavAmAM eNe jarAya maNA na rAkhI. paNa jAvaDazAhanA nizcayamAM prANanA bhoge paNa kAma pUruM karavAnA saMkalpanuM gajavela bharyuM hatuM. e gajavele kapardI ane enA asura sAthIone chevaTe pAchA pADyA, zANA banAvyA. tathadhirAjanA uddhAranuM kAma vijaLI vege cAlavA lAgyuM. jAvaDazAhano AtmA AnaMda AnaMda anubhavI rahyo. zrIsaMghanA AhalAdane koI avadhi na rahI. tIrthAdhirAjanuM uddhAranuM mahAkArya eka zubha divase pUruM thayuM. ane Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194DrAga ane virAga enI pratiSThAno avasara paNa AvI pahoMcyo. najIka ane dUrathI gAmogAmathI nAnAmoTA saMgho e dharmautsavamAM bhAga levA zatruMjayanI taLeTImAM AvI pahoMcyA. keTalAM varSo ane keTalAM badhAM kare mahAtIrthanI yAtrA chUTI thaI hatI. jAvaDazAha ane suzIlAdevInI to jANe kAyA ja palaTAI gaI hatI. zuM teja, zuM saMtoSa ane zuM harSanI rekhAo emanA mukha upara vilasI rahI hatI ! e tIrthAdhirAjane jotAM ane emanuM hRdaya gadgada banI jatuM. e jANe bolI UThatuM ? "vAha mArA nAtha ! mArA devAdhideva ! Aje amAruM jIvana kRtakRtya banI gayuM !" teo saMghonAM darzana karatAM ane emanuM romaroma harSapulakita banI jatuM. ane pratiSThAno e zubha divasa paNa AvI pahoMcyo. dUdhe dhoIne pavitra karelA ane dhUpa-sugaMdhathI maghamaghAyamAna banelA tIrthAdhirAja upara mAnavamaherAmaNa hiloLA levA lAgyo. parvatanI pavitra zilAo jANe bhAvaka bhaktajano rUpI dhajAothI zobhI rahI. jAvaDazAha ane suzIlAdevI jIvananI kRtArthatA anubhavI rahyAM. vidhikAroe dharmamaMtro uccArI pavitra vidhithI prabhunI pratiSThA karI. bhagavAnanA bhavya maMdiranA gaganagAmI zikhara upara dharmanI dhajA pharapharI rahI. zrIsaMgha sAthe jAvaDazAha ane suzIlAdevI jinaprasAda upara caDIne e dharmadhajAne bhAvapUrvaka praNAma karI rahyAM, mahAprabhunA mahimAnI stutimAM lIna banI gayAM, mahAtIrthanA uddhArathI harSAtireka anubhavI rahyAM. sarvatra mahAtIrthano jayajayakAra guMjI rahyo. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyAtrA | 195 dhIme dhIme zrIsaMgha nIce AvI gayo. paNa jAvaDazAha ane suzIlA to tyAMthI jarAya na khasyAM. jIvananI pUrNa kRtArthatAmAM jANe teo layalIna banI gayAM hatAM. thoDI vAra thaI chatAM e nIce na Utaryo. vaLI thoDo vakhata vItyo, chatAM koI nIce na UtaryuM. janasamUha e baDabhAgI daMpatInuM bahumAna karavAnI bhAre utsukatA anubhavI rahyo. hajIya keTaloka vakhata vityo paNa koI nIce na AvyuM ! have to saMgha e puNyazALI daMpatInAM darzana ane bahumAna karavA adhIro banI gayo. ane saMghanA movaDIo upara jaI pahoMcyA. joyuM to, jAvaDazAha ane suzIlAdevI devadarzananI mudrAmAM sthira banI gayAM hatAM. tIrthoddhAra ane tIrthayAtrAthI kRtakRtya banIne emanA AtmA sadAne mATe mahAyAtrAe saMcarI gayA hatA. saMgha e puNyAtmAone vaMdI rahyo. kavie jAvaDazAhanI dharmakaraNIne amara karatAM gAyuM ke : saMvata eka aThavaMtare re, jAvaDazAno uddhAra !' mahAyAtrAnA e puNya pravAsIone ApaNAM vaMdana ho ! Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 satanA rakhevALa "mahArAja sAheba, A pacIsa hajAra rUpiyA H pAThazALAne ApavAnA kahyA che te. Apa kaho tene atyAre ja pahoMcADI devA che." zeThe vaMdana karIne nIce besatAM kahyuM. 44 * paNa zeTha, ATalI badhI jaladI zI che ? e rUpiyA kyAM jatA rahevAnA che ? atyAre enI jarUra paNa nathI. jyAre jarUra paDaze tyAre pAThazALAnA sekreTarI tamArI peDhIethI maMgAvI leze. hamaNAM e bhale rahyA tamArI pAse. paisA tamArI peDhImAM rahe ke baeNnkamAM rahe emAM zo phera che ? tamAre tyAM e pUrepUrA salAmata che." nahIM, mahArAja ! evuM na hoya. dharamanA kAmamAM lakhAvelA paisA to ApI dIdhA ja sArA. jANI-samajIne phALAmAM lakhAvIe ane pachI ApavAmAM moDuM karIe e barAbara na kahevAya. ethI to UlaTA doSanA bhAgIdAra thaIe." zeThanA hAthamAM hajAra hajAranI pacIsa noTonI thokaDI ramatI hatI. 14 mahArAjazrIe zeThane pharI Agraha karatAM kahyuM : "are zeThajI, Apa ATalI badhI ciMtA zuM kAma karo cho ? rUpiyA lakhAvyA to hajI pUro mahinoya thayo nathI. to pachI paisA ApI devAnI ATalI badhI utAvaLa karavAnI kaMI jarUra ? pAThazALAvALAe rUpiyA mAgyA hoya ane Ape ApavAmAM vilaMba karyo hoya to kadAca doSa lAgavAnI vAta karo to te barAbara gaNAya; emAMye koI koI potAnI sagavaDa-agavaDa mujaba moDuM kare to tethI kaMI doSa lAgyo na kahevAya. dAnata sApha joIe. mane pUro vizvAsa che ke ApanI tijorImAM pAThazALAnA paisA bilakula salAmata che, eTaluM ja nahIM, jarUra paDe to pAThazALAmAM paisA paNa ApanI peDhIne sAcavavA soMpI zakAya evI ApanI peDhInI zAkha che. vaLI ApanI dharmabhAvanA paNa evI uttama che. eTale mane ke pAThazALAvALAne ApanA paisAnI muddala ciMtA nathI, mATe atyAre A paisA ApanA pAse ja bhale rahyA." Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satanA rakhevALa C 197 AcArya mahArAja samayajJa ane bhAre vicakSaNa puruSa hatA. atyAre teo zeThanA A rUpiyA levAnuM koI paNa rIte TALavA mAgatA hatA. ane enuM khAsa kAraNa hatuM. zeThano vepAra saTTAno hato. moTA saToDiyA tarIke emanI muMbaImAM nAmanA hatI. A dhaMdhAe emane khUba yArI ApI hatI. teo saTTAnI duniyAmAM bhAgyazALI puruSa gaNAtA. vaLI, te samaye cAMdInA saTTAnA rAjA gaNAtA. zivacaMdajI nemANI zeThajInA khAsa dosta hatA. cAMdInA AvatI kAlanA bhAva nemANIjI jANe !' evI emanI nAmanA hatI. zivacaMdajI jevA gaNatarIbAja ane hiMmatabAja hatA evA ja bhAgyavAna hatA. gaNatarI, hiMmata ane bhAgyanI tripuTI jAmI, pachI saTTAmAM lAbhanuM pUchavuM ja nahIM. AvA kAbela mitra maLyA ane potAnuM bhAgya paNa jAgatuM hatuM. zeThane rU ane cAMdInA saTTAe ghaNI yArI ApI hatI. loka kahetuM ke zeThajIne sapheda vastunA vAyadAnA vepAra sAthe ghaNuM leNuM che. 4 eka vAra zeTha sonAnA vAyadAno vepAra karI beThA. bhAgyane karavuM te emAM emane khoTa gaI, ghaNI moTI khoTa ! vAta to bajAramAM eTale sudhI vahetI thaI ke zeThane gajA uparAMtanI khoTa gaI che ane AbarU rahevI paNa muzkela banI gaI che. emanI peDhI gaI ke jaze ! AvI badhI vAto lokajIbhe cAlatI cAlatI, mIThA-maracAnA masAlA sAthe ghaNuM moTuM rUpa dharIne, AcArya mahArAjanA kAne pahoMcI gaI hatI. A divasomAM AcAryazrI to pAThazALAnA paisAnI ciMtAne badale UlaTuM e ja ciMtAmAM hatA ke zeThajIne ATalI badhI nukasAnI gaI che, emAMthI e kevI rIte UgI zakaze ane emanI peDhInI AbarU kevI rIte bacI zakaze ? kyAMka AvA dharmAtmA puruSane mAnabhaMga thavAno ke bajAramAM moDhuMya na dekhADI zakAya evo kAramo vakhata na Ave ! AcAryazrInuM mana A rIte khUba ciMtAgrasta hatuM, evAmAM ja zeThe AvIne pacIsa hajAra rUpiyA sAme dharI dIdhA ! paNa AcAryazrI e rakama levA mATe atyAre koI rIte taiyAra na hatA. sAthe sAthe haiyAnI vAtane hoThe lAvatAM paNa bhAre saMkoca thato hato. ane chatAM vakhata evo Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 DrAga ane virAga hato ke kaMIka vAta karavI ja paDe ema hatI. - AcAryazrIe potAnI AsapAsa najara nAkhIne joI lIdhuM ke eTalAmAM tyAM bIjuM koI na hatuM. pachI emaNe lAgaNIpUrvaka ciMtAbharyA svare zeThane kahyuM : "zeThajI, loko kahe che ke atyAre bajAronI sthiti bahu DAmADoLa che. tamAre potAne paNa atyAre paisAnI ghaNI jarUra che evuM paNa sAMbhaLavAmAM AvyuM che. to pachI A paisA tatkALa ApavAnI zI jarUra che ? bhale ne rahyA e tamArI pAse. AgaLa upara joyuM jaze." zeThe svastha citte tarata ja kahyuM : " gurudeva, amAre saTTAvALAne A kaMI navI vAta nathI. amAre to evuM cAlyA ja kare ! bajAronI sthitinI ApanI vAta sAcI che. mAre paisAnI jarUra che, e paNa kharuM che. paNa e mATe Apane ciMtA karavAnI ke A paisA mArI pAse rahevA devAnI kazI ja jarUra nathI. ane saTTAvALAnA paisAno bharoso paNa zo ? Aje lAkha hoya ane kAle pAI paNa na hoya ! mATe dAnamAM ApelA paisA to vakhatasara ApI dIdhA ja sArA ! mAre bajAra mATe je vyavasthA karavAnI che emAM eTalI vadhAre karIza, eTalI rakamathI kAMI moTo phera paDI javAno nathI ke mane koI moTI musIbata paNa naDavAnI nathI. dharmanA kAmamAM DhIla karavI sArI nahIM ! Apa ciMtA na karazo. dharmanI ane ApanI kRpAthI badhuM ThIka thaI jaze. karmamAM je lakheluM hoya te to bhogavavuM ja paDe ne !" AcAryazrInuM aMtara gadgada banI gayuM . emanA netro bhAvanAnA amRtathI bhInAM thaI gayAM : kevI virala dharmabhAvanA ane kevI dRDha dharmazraddhA ! zeThajI pacIsa hajAra rUpiyA jevI moTI rakama sahaja bhAve ApIne ane AcAryazrI pAsethI "dharmalAbha'no amUlya AzIrvAda laIne ravAnA thayA. e samartha AcArya te kAzIvALA dharmasUri tarIke jANItA suprasiddha zAstravizArada jainAcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja. e zreSThIvarya te AgarAnivAsI jANItA dAnapremI zrI lakSmIcaMdajI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satanA rakhevALa [ 199 veda. vi. saM. 197nI sAlanI e vAta. saMsAramAM rahIne je jaLakamaLa jevuM jIvana jIvI jANe e jIvanane kRtArtha kare ane dharmanA amRtanuM pAna kare. cArekora saMpattinI choLo UchaLatI hoya, sukhasAhyabInAM *sAdhanonI koI sImA na hoya, ane chatAM je enAthI alipta rahe, potAnI sAdAI ne sAcavI jANe ane emAM ja jIvanane kRtArtha thayuM mAnIne potAnA aMtaramAM masta rahe, e vyakti baDabhAgI ane prabhunI pyArI samajavI. lakSmIcaMdajI veda AvA ja baDabhAgI ane prabhunA pyArA dharmapuruSa hatA. kAramI garIbAInuM pAna karI teo UcharyA hatA, ane bhAgyabaLe ane dharmanA pasAye karoDapatinI najIka gaNAya evA moTA lAkhopatinI aDhaLaka lakSmI emane AMgaNe vahetI hatI. chatAM emanuM mana to sadA ya svastha ane dharmakAryamAM sthira rahetuM. saMsAramAM samajapUrvaka jIvI jANavuM ane bhogavilAsathI bacatAM rahevuM e emanI sahaja prakRti hatI. emanuM mULa vatana rAjasthAnamAM phalodhI zahera bhaNatara. sAva ochuM - sahI karavI hoya toya moTA moTA akSare kare evuM ! paNa haiyAukalata ghaNI. zarUAtamAM bhAgya paNa evuM ja nabaLuM. paNa emanI kAryaniSThA khUba dRDha. e dRDhatAne jore teo potAnA nabaLA bhAgyane khIlavavA phlodhIthI AgarA zaheramAM AvIne vasyA. eka zreSThIne tyAM mAsika pAMca rUpiyAnA pagArathI jIvananI zarUAta karIne emaNe karmarAjAnA Adezane mAthe caDAvyo, ane potAnA bhAgyane khIlavavAno puruSArtha Adaryo. thoDAMka varSa to AkarI kasoTImAM vItyAM paNa pachI e puruSArthI naranuM bhAgya khIlI UThyuM. te kALe bhAgyazALIonA udyAna samA gaNAtA saTTAnA kSetramAM zeThajIe potAnA bhAgyane ajamAvavuM zarU karyuM. haiyAukalate madada karI, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200rAga ane virAga jhaDapI gaNatarI karavAnI sUjhe mArga dekhADyo, ane dhIme dhIme bhAgya yArI ApatuM gayuM. jotajotAmAM gaI kAlanA garIba lakSmIcaMda sAcA lakSmIcaMda banyA. dhana vadhyuM tema dharmabhAvanA vadhatI gaI, dharmakAryamAM dhanano sadvyaya karavAnI udAratA vadhatI gaI ane dhana ane bhoga taraphanI anAsakti to garIbI ane tavaMgarIne samAna bhAve jIravI jANe evI, ne evI ja sthira rahI. zeThanuM kuTuMba moTuM hatuM : traNa dIkarA, eka dIkarI, dIkarAne ghera dIkarA ! ane pachI to kAkA-mAmA ane emanA dIkarA, dIkarAonA sALA-sADhuM ane emanAya dIkarA ane bIjAya dUradUranAM sagAMvahAlAM - e sauno jANe emanA kuTuMbamAM samAveza thaI jato ! zeThanI saMpatti moTI hatI, enA karatAMya emanuM dila ghaNuM moTuM hatuM ane rasoDuM ane raheThANa paNa evuM ja moTuM hatuM. koI mANasa aThavADiyAo sudhI mahemAna banIne lIlAlahera kare toya zeThanA gharamAM koI ene ema pUchanAra na maLe ke, "bhAI, tame kyAMthI AvyA cho, kyAre AvyA cho, zuM kAme AvyA cho ane konAM sagAM thAo cho ?" eka jaNa jANe ke A bIjA koInA sagA haze; bIjo mAne ke A trIjAnA sagA haze, ke koI vepArI ke dharmanI TIpa karanAra AvyA haze ! makAnamAM jANe haMmezAM gharavALA, sagAM ane mahemAnono meLo ja jAmelo raheto. zeTha mAnatA hatA ke gaIkAle garIbI hatI tyAre to koInI mahemAnagatI bahu nahotI thaI zakatI, mahemAna paNa bhAgye ja AvatA. ane sAre kAme sahadharmIo ane bIjAonA AvavAnI to koI vAta ja na hatI. have jyAre bhagavAne be paisA ApyA che to eno lAbha bane eTalo laI levo. mahemAna to deva gaNAya. ApakamAInA dhanane lekhe lagADavAmAM zeThane jIvananI ane dhananI kRtakRtyatA lAgatI. zeThanuM makAna paNa jaMgI havelI. moTuM bhoMyaruM, upara cAra mALa ane mALamALe oraDA. AMgaNuM ane coka paNa evAM vizALa ke koI rajavADAnI asala moTI koThI ja joI lo ! game teTalA mAnavI AvIne vase toya bIjAne mATe jagA khAlI maLe ! mana moTuM ane makAna paNa Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satanA rakhevALa 201 moTuM pachI mahemAno kema na Ave ? ane AvAM to eka nahIM paNa cAra-pAMca makAnonI hAranI hAra ! eka juo ane eka bhUlo evAM moTAM ! koImAM sagAMvahAlAM rahe, koImAM nokaracAkara vase, koIka vaLI khAlI paNa hoya ! bhADAnI AvakanI to koI ciMta ja nahIM ! muMbaImAM paNa zeThanA be moTA mALA. zeThanI peDhIno kArobArI bahu moTo. jevo AgarAmAM cAle evo ja muMbaImAM cAle. munImajI peDhI saMbhALe. rokaDiyAjI rokaDano vahIvaTa kare. e jamAno hato cAMdInA rokaDA rUpiyAno ane sonAmoharono. kAgaLanI noTonuM calaNa paNa ghaNuM hatuM. paNa cAMdInA rUpiyA ane sonAmahoro mAgo eTalAM maLe. lakSmIcaMda zeThanI peDhImAM paisAnI levaDa-devaDa ghaNI moTI. cAMdInA rUpiyAnI guNonI guNo tyAM roja ThalavAya ane bharAya. ATalA rUpiyA gaNavA bese to kyAre Aro Ave ? kAMTe jokhIne rUpiyAnI gaNatarI thAya ! A kAma kalAko sudhI cAlatuM najaronajara joyuM che. saccAI e to saTTAnA vepArano prANa ne saToDiyAnuM sAcuM dhana ane moTuM baLa. game tema thAya toya saToDiyo sodAmAM kyAreya jUThuM na bole : AvI enI AMTa. temAMya lakSmIcaMda zeTha to sAcA dharmAtmA. asatyano to emane vicAra sarakho na Ave. sAcA dharma ane satavAdI hovAne kAraNe teo zukanavaMtA puruSa gaNAtA. emanI sAthe sau hoMze hoMze sodA karatA. bajAramAM zeThanI AMTa-AvaData ane nyAya-nItinI moTI nAmanA ! Ama eka bAju bhAgya khIlatuM jatuM hatuM ane dhana vadhatuM jatuM hatuM. bIjI bAju dharmabhAvanA vadhatI jatI hatI ne dinapratidina khIlatI jatI hatI. - saMpatti ghaNI che ane sAhyabInoya pAra nathI; chatAM lakSmIcaMda zeThanA manane e jANe sparzI zakatI nathI. sAdo veza, sAduM jIvana, sAduM bhojana ane sAdI raheNIkaraNI ja emanA manane bhAve che, ane emanA tanane taMdurasta ane manane praphulla rAkhe che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] rAga ane virAga pAtaLI kAThI jevI TaTTAra kAyA, UjaLo vAna, AchuM smita pharakAvato saraLa, tejasvI cahero. hRdayamAMthI UThatI hoya evI ochAbolI vANI. zeTha jANe zAMtinuM sarovara lAge ! malamalanuM jhINuM aMgarakhuM, AchA gulAbI raMganI mAravADI pAghaDI, pagamAM sAdI mAravADI mojaDI. zeTha cAlyA jatA hoya to ema ja lAge ke koI zrImaMtAI nahIM paNa sAkSAt sAdAI ane saraLatA ja cAlI jAya che ! - gharamAM sau moDe sudhI sukhanIMdaramAM sUtA hoya tyAre zeThajI vahelI savAre jAgI UThe. ISTadevanuM smaraNa karI, nirmaLa vastro paherI e devadarzane cAlI nIkaLe, ane be-traNa derAMnAM darzana karI Ave. devanAM darzana karyA vagara anna-jaLa nahIM levAnAM emanAM nIma. zaheramAM gurumahArAja hoya to teo guruvaMdanA karavAnuM cUkatA nahi. gharamAM jaNa eTalI jAta-bhAtanI moTaro che. be eka zAnadAra bagIo paNa che. paNa zeTha to page cAlIne ja devadarzane jAya che ? AvI che zeThanI devabhakti ane sAdAI. kyAreka koI pUchatuM ke, "zeThajI, savAranA pahoramAM Ama page cAlatA nIkaLo cho, enA badale baggI ke moTaragADImAM nIkaLatA ho to ?" zeTha bahu sahaja rIte javAba ApatA : "are bhAI, ATaluM cAlIe emAM kaMI moTI vAta che ? pachI to Akho divasa vAhanamAM ja pharavAnuM che ne ! bApaDA DrAivaro ane sAIto mahemAno mATe Akho divasa doDAdoDa karyA kare, pachI thAkI ja jAya ne ? eya mANasa che ne ? eneya ArAma to joIe ne ? jAgyA pachI emane koI nirAMta besavA devAnuM che ? cho ne atyAre nirAMte UMghatA. ApaNe to ATaluM pharavAmAM koI musIbata nathI." zrImaMta puruSanI AvI dayAbhAvanA joI pUchanAranuM mAthuM namI jatuM. eka vAra koI kAma mATe huM emane tyAM gayo hato. joyuM to zeThajI jAte dhotiyuM nicovI rahyA hatA. jIvanamAM javalle ja jovA maLatuM evuM Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satanA rakhevALa D 203 pAvanakArI e dRzya hatuM H sAcI sAdAIno vaNabolyo jIvaMta bodhapATha. e dRzya Ajeya bhUlyuM bhulAtuM nathI; mananI pATI upara e sadAne mATe aMkita thaI gayuM che. mArAthI na rahevAyuM. meM kahyuM : "are, zeTha sAheba ! Apa A zuM karo cho ? lAvo, huM e nicovI ApuM. Ape koI nokarane kahyuM hota to ?" zeThe hasIne kahyuM : " are bhAI, bicArA nokaro to haMmezAM taiyAra ja hoya che. e kyAM koI kAmanI nA pADe che ? paNa bApaDA divasa Akho keTaluM badhuM kAma karyA kare che ! paga vALIne besavAya pAmatA nahIM hoya ! kyAreka ApaNe ATaluM kAma karI laIe to emAM ApaNe kyAM ghasAI jaIe chIe ? ne chevaTe emaNe umeryuM : "kAma karavAnI Teva rAkhavI e to bahu sArI vAta che. ArAmatalaba banavuM sAruM nahIM." potAnI jAtapUratuM to zeThanuM jIvana bahu ja karakasaravALuM, jarUra paDe eTaluM ja kharca kare. phijhulakharcI tarapha emane bhAre aNagamo. paNa gharanA bIjA cAhe teTaluM kharca kare emanI sAme zeThane kazI phariyAda nahIM. ane dAnamAM ke dharmamAM ApavAmAM to teo pAchuM vALIneya na jue. zeTha musApharIe nIkaLe ( AgarA ane muMbaI vacce to emane vAraMvAra musApharI karavI paDe ) tyAre khAna-pAnamAM bahu ja saMyama sAcave. sTezananI koI vastu to khAya ja nahIM. gharamAM banAvelI annanI koI vAnI paNa emane cAle nahIM. thoDoka sUko mevo ane ekAda-be jAtanAM phaLa, ane te paNa bane eTalAM ochAM eTalethI kAma calAvI le. zeThano jIvanakrama ja evo ke emAM zrImaMtAInI chApa nAmamAtranI paNa bhAgye ja dekhAya. ane chatAM zeThane evuM kyAreya na lAge athavA teo bIjAne evuM lAgavA na de ke pote koI bahu moTI vAta karI rahyA che. zeThanA jIvananA sikkAnI eka bAju saMpattinI chApa aMkita thaI hatI, to enI bIjI bAju upara sAdAInI chApa UpaselI hatI. aDhaLaka saMpatti ane Adarza sAdAInA be sohAmaNA kinArA vacce Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] rAga ane virAga emanA bhavya jIvananI bhAgIrathI dhIra-gaMbhIrapaNe vahetI rahetI hatI. lakSmIcaMdajI zeThane potAne gurudeva zrI vijayadharmasUrijI mahArAja upara khUba zraddhA. gurunI AjJAnuM teo pUrNa AsthApUrvaka pAlana karavAmAM dhanyatA mAne, ane mananI ke gharanI khAnagI vAta vinA saMkoce karavAmAM rAhata anubhave. guru paNa bhAre jAjaramAna ane vidvAna sAdhupuruSa. samAjanAM sukhaduHkhane teo potAnAM sukhaduHkha mAne, ane samAjane sukhanA ane unnatinA mArge doravo e potAno dharma samaje. UMgha ane ArAma tajIne e dharmanuM teo barAbara pAlana kare. ATalA sAru ja emaNe jaina vidvAno taiyAra karavA mATe kAzI jeTalI dUranI majala pagapALA kheDIne tyAM eka nAmAMkita jaina pAThazALA (zrI yazovijayajI jaina pAThazALA), cheka baMgabhaMganA samayamAM, sthApI hatI. e baMdha paDatAM, evA ja hetu mATe, evI ja bIjI pAThazALA sthApavAnI muMbaImAM jaina saMghane preraNA ApI hatI ane zrI vIratattva prakAzaka maMDaLa nAmathI e saMsthA vi. saM. 1976mAM muMbaImAM vilapAramAM cAlu paNa karavAmAM AvI hatI. e pAThazALA mATe ja zeTha lakSmIcaMda veda, AcAryazrInI preraNAthI, pacIsa hajAra rUpiyA jevI moTI rakamanI sakhAvata karI hatI. ane e mATe AcAryazrInI ane zeThanI vacce nA-hA thaI hatI. guranI preraNAthI zeThe AgarAmAM eka suMdara devamaMdira ane jJAnamaMdira taiyAra karAvyuM. udAradila AcArya mahArAje potAnAM hastalikhita ane chApelAM 18-20 hajAra bahumUlAM pustakono saMgraha jJAnamaMdira mATe bheTa Apyo hato. zeThanI bhAvanA potAnA gurudevane hAthe enI pratiSThA karavAnI hatI. sAthe sAthe emaNe eka vizALa dharmazALA paNa banAvI hatI. AcAryazrInI bhAvanA muMbaInI saMsthAne kAzI laI jaIne pharI tyAM jaina vidyAnuM kendra UbhuM karavAnI hatI. eTale emaNe, AgarA thaI, prakAzaka bhajaImAM jaina saMghanA ja hetu mATe evI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satanA rakhevALa 205 banA2sa javA mATe vihAra karyo. paNa vacamAM ja, vi. saM. 1978mAM, madhya pradezamAM zivapurI gAmamAM teono svargavAsa thayo, ane AdaryAM adhUrAM rahyAM jevI sthiti thaI ! chatAM lakSmIcaMda vede potAnI bhAvanA pUrI karI; ane potAnA gurudevanA vidvAna ziSyo pAse devamaMdiranI pratiSThA ane jJAnamaMdira (zrI vijayadharmalakSmI jJAnamaMdira)nI sthApanA karAvI. e dharmautsavamAM zeThe, ATha divasamAM, vi. saM. 1978nI sAlamAM, eka lAkha rUpiyA jeTaluM kharca karIne potAnI udAratA upara jANe kaLaza caDAvyo. lakSmIcaMdajI vedanI dharmabhAvanA ane udAratAne sau abhinaMdI rahyA. e samaya jANe zeThanI kIrti ane saMpattino madhyAhna banI rahyo. * bhAgyanA vArApherAne pAmavA muzkela hoya che. divasa pachI rAta e to duniyAno krama che. ekadhAruM sukha ke kevaLa duHkha ja duHkha e to mAtra kalpanAnI vastu che. prakAza-aMdhakAra, sukha-duHkha, caDatI-paDatInI phUlagUMthaNInuM nAma ja saMsAra che. ane e badhAmAM je sukhane pacAvIne abhimAnane nAthI jANe ane duHkhane barakhAsta karIne manane bhAMgI paDatuM rokI jANe, e jIvanano sAra pAmI zake. lakSmIcaMda zeThano saMpatti yoga aMdhakAra, prakAza ane vaLI pAcho aMdhakAra evo hato. jIvananI zarUAta garIbIthI thaI; vacamAM apAra amIrI AvI gaI, pAchalI jiMdagImAM saMpattie jANe moM pheravI lIdhuM ! ane chatAM mana to sAgaranI jema evuM ne evuM ja svastha ane moTuM rahyuM. na ati harakhAvAnuM, na ati vilAvAnuM ! saMpatti AvI tyAre evI AvI ke na pUcho vAta; ane jyAre eNe vidAya levA mAMDI tyAreya eTalI ja utAvaLI ! bhAgya palaTAyuM ane saTTAnA vepAre yArI ApavI baMdha karI. adhUrAmAM pUruM peDhIno vepAra kANI koThI jevo thaI gayo H gharanAM badhAMne saTTo karIne paisA kamAvAnI ghelachA vaLagI. AkaDethI madha utArI levAnI icchA kone na thAya bhalA ? pariNAma e AvyuM ke vepAramAM napho Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 DrAga ane virAga thAya to sau pote laI jAya, ane nukasAna jAya to e peDhIne mAthe ! e bharapAI karavAnI javAbadArI zeThanI ! bhAgya pharyuM ane ghara phUTyuM, pachI saMpatti rokI rokAya ke sthitine vaNasatI aTakAvI zakAya evI sthiti na rahI. dhIme dhIme nukasAnI vadhatI gaI ane saMpatti ghaTatI gaI. ane e nukasAnInA kAramA jaDabAmAM muMbaInA mALA ane AgarAnI havelIo homAI gayAM ! sane 1928nI sAlanI vAta che. zivapurInI pAThazALAmAM mAro abhyAsa pUro thayo hato ane saMsthAno pahelo padavIdAna utsava yojAyo hato. bahAragAmathI aneka mahemAno AvyA hatA. munivarono Agraha hato eTale, paisAnI taMgI ane vRddha uMmara hovA chatAM, eka nokarane laIne zeThajI tyAM AvyA hatA. mahemAnone sArAM sArAM makAnomAM utArA apAyA hatA. paNa zeThe to AzramanI eka oraDImAM ja UtaravAnuM pasaMda karyuM. A vakhate moTA jamaNavAra yojAyA hatA, paNa zeTha to nokara pAse ja zAka ane roTalI karAvIne jamI letA. je saMsthAne dAna ApyuM eno dANoya kema khavAya ? zeThanI buddhi ATalI nirmaLa, dharmamaya ane jAgrata hatI. saMsthAnA makAnamAM rahevAmAMya emane bhAre saMkoca thato. AvI nANAMbhIDa chatAM e utsava prasaMge saMsthAne kaMIka bheTa ApI tyAre ja emane nirAMta thaI. rakhene dharmAdAnI vastuno upayoga karyAnuM koI RNa potAnA upara caDI jAya ! satyano deva paNa satavAdInI kasoTI karavA lAge che tyAre jANe kazI maNA rAkhato nathI ! jemanI pAse AgarAmAM havelIo hAranI hAra hatI ane muMbaImAM moTA mALA hatA emane rahevAne eka nAnuM sarakhuM makAna paNa na rahyuM - na AgarAmAM, na muMbaImAM ! chevaTe to zeThe * AgrA rahevAnuM baMdha karyuM ane muMbaImAM bhADAnA makAnamAM rahevA lAgyA. sane 1930nA oNkTobaramAM mAre muMbaI javAnuM thayuM. mIThAno satyAgraha tyAre AkhA dezamAM pUrajozamAM cAle. ane muMbaI to enuM moTuM kendra hatuM. prajAnA mana para gAMdhIjInI carakhA ane khAdInI vAte Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satanA rakhevALa [ 207 kAmaNa karyuM hatuM. mane thayuM, muMbaImAM Avyo chuM to zeThajInAM darzana karato jAuM. makAna zodhIne huM emane tyAM pahoMcyo. zeThajI to te vakhate na maLyA, paNa zeThANIjI sAdAM sapheda vastro paherIne carakho kAMtatA beThAM hatAM ! huM to vicAramAM paDI gayo ke A te svapna ke satya ! kyAM hIra-cIranAM kImatI vastro ne sonA-jhaverAtanAM amUlya ghareNAM paheranArAM e vakhatanAM zeThANI ane kyAM atyAre sAdAM vastro paherIne reMTiyo kAMtatAM A zeThANIjI ! mAruM aMtara gadgada thaI gayuM ! chelle 1931no, zeThanA samagra dharmajIvananA sArarUpa eka prasaMga kahIne A kathA pUrI karuM. nukasAnI eTalI moTI hatI ke badhuMya ApI devA chatAM enuM taLiyuM UNuM ne UNuM ja rahetuM. 'bhAMgyuM bhAMgyuM toya bharUcanI jema hajI paNa keTalAMka cAMdInAM vAsaNo ane kImatI rAca-racIlAM bacI gayAM hatAM. leNadAranI upAdhimAM ja eka vAra zeTha AgrA AvyA hatA. e divasamAM huM zeThanA jJAnamaMdiramAM kyureTara tarIke nokarI karato hato. eka bhAIe AvIne zeThane kahyuM : "zeThajI, ApanA amuka leNadAra jamI lAvavAnA che evI vAta sAMbhaLI che. to A cAdInA vAsaNa ane bIjo kImatI samAna AghopAcho karI nAkhIe to ?" zeThe jarAya khamacAyA vagara tarata ja javAba Apyo : "are bhAyA ! leNadAranuM leNuM to ghara ane mAla vecIne, mahenata ane nokarI karIne paNa, ApI devuM joIe. cho ne AvIne je joItuM hoya e khuzIthI laI jatA - ApaNo bhAra eTalo ocho ! AmAM akaLAvAnI ke sAmAna AghopAcho karavAnI kazI jarUra nathI. karmamAM lakhyuM hoya e thayA kare, paNa ApaNe ApaNI buddhine bagaDavA na daIe." jamI lAvavAnI to koInI jigara na cAlI, paNa A prasaMge zeThanI saccAInI, nyAya-nIti ane prAmANikatAnI eka vadhu agniparIkSA karI batAvI. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 hisAba koDIno ! bakSisa lAkhanI ! dhanake saba kucha phaMde baMde ! dhanase piMDa chur3Ao; dhanako apane basameM rAkho, nahIM to phira pachatAo. bhAI ! duniyAko na satAvo, pyAre ! apaneko na miTAvo. zaheranI dhamAlathI dUra, zAMta ekAMta dharatImAM, eka sAMIbAbA sarakhe sAde uparanI kaDIo gAtAM gAtAM cAlyA jatA hatA. sUraja UgIne pAsenA nAnA sarakhA jharaNAmAM potAnuM mukha jovA AgaLa vadhato hato. jevo raLiyAmaNo samaya ane jevuM manamohaka sthAna evI ja mIThImadhurI sAMIbAbAnI vANI ! jANe badhuM vIsarIne, badhI jaLojathA bhUlIne, e sthaLa, kALa ane vANImAM lIna banI jaIe ! jharaNAnI eka bAjue eka nAnuM sarakhuM ughAna hatuM. ane e udyAnamAM nAno sarakho, ramakaDA jevo raDhiyALo eka baMgalo hato jANe amarApurInA udyAnamAM AveluM koI devabhavana ! paNa e manamohaka baMgalAmAM Aje kaMIka becenI pesI gaI hatI ! vAta to kaMI bahu bhAre hatI nahi, paNa mULa vAta karatAM vAtanA vadhu paDatA vicAre jANe rAImAMthI parvata sarjI dIdho hato ! baMgalAmAM bUDhAM, baccAM, juvAna sahu koInA prItipAtra banela lakhamaNe Aje baMgalAmAM corI karavAnuM pApa karyuM hatuM ! cAra-pAMca varSathI hoMze hoMze sahunuM kAma karIne ane potAnA pagAra sivAya dhanane DhekuM mAnIne lakhamaNe badhAMyano vizvAsa meLavyo hato. paNa Aje, koNa jANe kayA kamabhAgye, e vizvAsamAM pULo mukAI gayo ! roja sahunI sAthe hasIkhelIne kAma karato lakhamaNa Aje jANe moDhuM saMtADato hato ! pacIsa-sattAvIsa varSano juvAnajodha nara Aje pavana vagaranI dhamaNanA jevo DhIloDhapha banI gayo hato ! baMgalAnA mAlika mukuMda zeTha bhAre hoMziyAra ane cokhkhA vyavahAravALA mANasa lekhAtA. koInuM vaNahakkanuM levuM nahIM ane koIne Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hisAba koDIno! bakSisa lAkhanI ! ] 209 vaNahakka pAI paNa ApavI nahIM, evI emanI nIti hatI. nokaro sAtheno emano vahevAra 'kAma tenA dAma' jevo cokhkhocaTa hato. koIno pagAra bAkI rAkhavo nahIM ane pagAra caDyo na hoya to lAkha vAte koIne pAI ApavI nahIM e emano siddhAMta hato. lakhamaNanA hAthe gharamAMthI pacAseka rUpiyA AghApAchA thavAnI vAta Aje mukuMdarAyanA kAne pahoMcI gaI hatI. mULa muddo corIno hato - pachI e pacAsano hoya ke pAMcasono, e emane mana sarakhuM hatuM. "kAma tenA dAma' nI jema guno tevI sajA' e emano bIjo niyama hato. eTale pachI vizvAsu lakhamaNe e rUpiyA kyAre coya, ene e corI zA mATe karavI paDI, e rUpiyAnuM eNe zuM karyuM vagere vAtanI tapAsa karavAnI emane jarUra na hatI. sAcAbolA lakhamaNathI gunAno InakAra na thaI zakyo, eTalI vAta emane mATe guno tevI sajA'nA niyamano amala karavA mATe basa hatI. zeThANI vINAbAI A vAtano aMjAma jANatAM hatAM. paNa lakhamaNe jAte ja guno kabUla karyo - ane te paNa mukuMdarAyanI rUbarUmAM kabUla karyo - eTale ene potAnA hAtha heThA paDyA lAgatA hatA. chatAM lakhamaNanI sAramANasAI emanA haiyAmAM evI vasI gaI hatI, ke e lakhamaNane gunegAra gaNatAM ja na hatAM. emane to ema ja thatuM ke koI vAte lakhamaNa zeThanA sapATAmAMthI bacI jAya. paNa... paNa... have e bane zI rIte ? udyAnanI bahAra sAMIbAbAnA mIThA bola guMjatA hatA tyAre mukuMdarAya ane vINAdevI vacce lakhamaNa bAbata dhImo dhImo gaNagaNATa cAlI rahyo hato : AmAM zuM thaI zake ? jyAM kAyado potAnuM kAma karato hoya tyAM ApaNAthI ADo hAtha kema karI daI zakAya ? kAyadAne bhAMgIe to duniyAno vahevAra ja bhAMgI paDe !" mukuMdarAya vINAbAIne Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 rAga ane virAga samajAvatA pUchatA hatA. 66 * are, paNa kAyado to, ApaNe sAme cAlIne ene ApaNe ghera notarIe tyAre ja Ave ne ! e kaMI potAnI meLe thoDo AvI pahoMce. che ?" vINAbAIe prativAda karyo. " eka vakhata kAyado ghaDAyo, pachI enA AvavA ke nahIM AvavAno savAla ja nathI raheto. e to gharagharamAM ane khUNA-khUNAmAM potAnI meLe ja vyApI jAya che. pachI ene notaravAno na hoya; eno to amala ja karavAno rahe. amala vagarano kAyado e to jIva vagaranuM khoLiyuM samajavuM." - 64 paNa AvI namAlI vAtamAM AvA sArA ane bhalA mANasane jelabhego karavo e ApaNane zobhe kharuM ? koNa jANe kevIya mUMjhavaNamAM enA hAthe AvI bhUla thaI gaI haze ! paisA ApaNA gayA, khamI ApaNe laIe; emAM kAyadAnA bApanuM zuM jAya ? ApaNe ja cUpa rahIe to pachI kAyadAnA amalanI jarUra paNa kevI ?" vINAnA gaLe zeThanI vAta UtaratI na hatI. 44 evI tamArI bairAzAhI vevalI vAtothI duniyA na cAlI zake ! kAyado ane vyavasthAnuM barAbara pAlana thAya to ja A duniyA TakI zake. lakhamaNe guno karyo to enI sajA paNa eNe bhogavavI rahI. karyuM tevuM bhogave, emAM bIjA zuM kare ?" mukuMdarAya pakSakAra maTI dhIme dhIme nyAyAdhIza banatA jatA hatA. hatAza banela zeThANIe chellI yukti ajamAvatAM kahyuM : paNa e mANase ApaNI keTalI sevA uThAvI che eno to kaMIka vicAra karo ! ApaNo paDyo bola jhIlavA e haMmezAM khaDe page rahyo che, ane potAnAM UMgha ke ArAmano paNa eNe kadI vicAra karyo nathI. ApaNAM bALakone to jANe eNe moTA bhAInA hetathI ramADyAM-hasAvyAM che. A badhAnuM kazuM mUla ja nahIM ke AvA eka nAmanA gunAne mATe ApaNe ene khedAnamedAna karavA beThAM chIe ! jarA to vicAra karo ! mANasAInoya koI kAyado kharo ke nahIM ?' Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hisAba koDIno! bakSisa lAkhanI ! [ 211 paNa e zabdo jANe baherA kAne athaDAI pAchA paDyA ! mukuMdarAye svasthapaNe makkama javAba Apyo : "goLa ane khoLane bheLaseLa karavA e ja bairAMono svabhAva ! eNe kAma karyuM to kyAM maphata karyuM che ? enA kAmanA ApaNe ene bhArobhAra dAma ApyA ja che. have guno karyo to enuM phaLa paNa eNe upADavuM ja rahyuM. sarakAranA kAyadA ane vyavasthAtaMtranuM jatana karavuM e paNa ApaNI pharaja che, te kema bhulAya ? lakhamaNane kaho ke e taiyAra thAya." vAta upara AkharI paDado paDI gayo. vaNAbAInI mAyALu lAgaNIo ke lakhamaNa pAse lADakoDamAM UcharelAM bALakonAM karuNAbharyA caherAo mukuMdarAyanA manane talabhAra paNa na pheravI zakyAM ! polIsane havAle paDIne bicArA bhalA lakhamaNanuM zuM thayuM e to bhagavAna jANe, paNa Aje potAnA ja gharamAM sarakAranA kAyadA ane vyavasthAtaMtranA niyamono bhaMga thato aTakI gayo hato, e vAtano mukuMdarAyane bhAre saMtoSa hato. dha paDI gayo bhaya , lakhamaNe mukuMdarAyano vepAra bahu bahoLo hato. dasa-bAra gAmomAM to emanI potAnI ja peDhIo cAlatI, ane deza-paradezamAM bIjAonI sAthe nAnImoTI bhAgIdArImAM kAma cAlatuM e vadhArAmAM. "hisAba koDIno ane bakSisa lAkhanI' e vAtane e vepArano jIvanamaMtra samajatA. emanI hisAbanI cIkAza to dAkhalArUpa lekhAtI. "kAMkare kAMkare pALa baMdhAya" e kahevatanI jema "pAIe pAIe lAkha raLAya" e navI kahevata emaNe joDI kADhI hatI. ane e kahevatane sAcI pADavA mATe koDIe koDIno hisAba karavo jarUrI che, ema teo mAnatA. hisAba maLatAM vAra lAge to koIne paNa cora mAnI letAM e lagIre na khamacAtA. paisAnI vAtamAM e AkhI duniyAne cora mAnIne ja cAlatA ! mukuMdarAyano khAnagI nokara revalo bhAre baTakabolo ane naphUphaTa Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 [rAga ane virAga hato. zeThanI pAse koIne sAro karI dekhADavo ke koIne nIcuM jovarAvavuM e ene mana ramatavAta hatI. zeThanI maherabAnInuM jANe ene ajIrNa thayuM hatuM. paNa AkhI duniyAnuM pArakhu karavAno dAvo rAkhatA revalAnA sAcA dokaDA na mUkI zaktA ! revalAne koInI ne koInI banAvaTa karyA vagara na cAlatuM. jenA tarapha enI najara vakarI ene kaMIka ne kaMIka to navAjUnI thaI ja samajo ! zeThano A mAnIto sahune AMkhanA kaNAnI jema akAro lAgato, paNa koI ene tarachoDI na zakatuM - jANe koI raNayoddhAnA saMgrAmarathanI lagAma vAMdarAnA hAthamAM jaI paDI hatI ! | killIdAra prabhudAsane Aje kAmano pAra na hato. ene Aje leNadArone hisAbanAM nANAM cUkavavAnAM hatAM. koI lAkha levA AvatuM to koI hajAra, to vaLI koI pAMcaso-sAtaso. varSonA anubhavI prabhudAse Aja sudhImAM karoDo rUpiyA cUkavyA hatA, paNa kadI eka pAI paNa khUTyAno DAgha enI AbarU upara lAgyo na hato. zeThane paNa enA upara pUro itabAra hato. revalo zeThanI khidamatamAMthI navaro paDyo eTale enI najara Aje prabhudAsa upara TharI. e pAse AvI alakamalakanI vAto, ajabagajaba cenacALA ane jAtajAtanI banAvaTa karavA lAgyo. prabhudAsanuM mana to Aje paisA cUkavavAmAM ja hatuM - rakhene cUka thaI jAya ! ene Aje revalo jhera jevo thaI paDyo ! paNa zeThanA mAnItAne jAkAro paNa kema karI apAya ? nokarI to karavI ja hatI ne ! eka bAju revalAno bakavAda cAlato hato; bIjI bAju prabhudAsa nANAM cUkavato hato. patavaNAno samaya pUro thayo ane hisAba meLavyo to prabhudAsanuM moM UtarI gayuM H jiMdagImAM kadI nahIM ne Aje A zo gajaba thayo ? silakamAM pUrA so rUpiyA ghaTatA hatA ! hisAbamAM ke saravALAmAM potAnI bhUla thatI hoya ema mAnI eNe potAnA sAthIdArane bolAvyo. pharI hisAba karyo. pharI saravALA gaNyA. paNa lakhavA ke gaNavAmAM kazI bhUla ja na thaI hoya te kyAMthI pakaDAya ? rUpiyA ekaso silakamAM pAkA ghaTyA ! prabhudAsano jIva udAsa banI gayo : eka to paisA khoyA ane Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hisAba koDIno! bakSisa lAkhanI !D 213 uparathI zeThanI pAse coramAM khapIzuM e vadhArAmAM ! paNa vAta jAhera karyA vagara chUTako na hato. prabhudAse moTA munImane vAta karI. moTA munIme zeTha pAse vAta rajU karI. zeThano prabhudAsa uparano varSojUno itabAra, pavananA jore parapoTo phUTI jAya ema, paLavAramAM UThI gayo. ene prabhudAsa cora lAgyo ! - munIme bacAva karavA mAMDyo, to zeThe sApha sApha saMbhaLAvI dIdhuM ? "sAlI AkhI duniyA cora banI gaI che, tyAM kone zAhukAra gaNavo, ane konA upara vizvAsa rAkhavo ? ApaNe to eTaluM jANIe ke ApaNA hisAbamAM paisA khUTyA ane te kiladAranA potAnA hAthe ja khUTyA, eTale eNe e bharI ApavA ja rahyA. A to rahI hisAbanI vAta. emAM to koDIne jatI na karAya !" moTA munIma kaMIka bolavA jatA hatA, tyAM TeliphonanI ghaMTaDI vacce bolI UThI. zeThe Teliphona lIdho. nAmaThAma jANIne pachI Teliphona karanAre kahyuM ke "tamArA kiladArane pUchazo ke hisAbamAM kaMI paisA ghaTe che kharA ? ghaTatA hoya to keTalA ghaTe che te kahe ane amArI oNphisethI laI jAya." - mukuMdarAyane mana A to navInavAInI vAta hatI : cora-duniyAmAM AvI zAhukArI te vaLI kyAMthI phUTI nIkaLI ? paNa vAta evI sAcI hatI ke ene mAnyA vagara chUTako na hato. Teliphona karanAranI oNphisanA hisAbamAM barAbara so rUpiyA vadhatA hatA. munIma ane killIdAra e rUpiyA pAchA laI AvyA, tyAre prabhudAsane mana potAnI lAkha rUpiyAnI AbarU pAchI AvyAno bhAre saMtoSa hato. eNe bhagavAnano pADa mAnyo. paNa mukuMdarAyane mana to hajuya AvuM nakkara satya vasatuM na hatuM ! emane to ema ja lAgatuM ke "sAlI..AkhI duniyA ja.cora...!" ma hato. eNe to hajuya AvuM dariyA ja.. zAMtino samaya paravArI gayo hato. AkhI duniyA mahAyuddhamAM orAI gaI hatI. e mahAyuddha sattAdhIzo, udyogapatio ane Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 DrAga ane virAga mAletujAra pUMjIpatio mATe jANe vasaMtano rasathALa laIne AvyuM hatuM, to bhalA-bhoLA sAmAnya janasamUhane mATe saMhAranuM tAMDava, navA navA kAyadAonI IjALa ane jAtajAtanI yAtanAonA bhaDakA laIne avataryuM hatuM ! ekane AMgaNe jANe dhavaLamaMgaLa maMDAyAM hatAM, to ekane ghera jIvaleNa kAgAroLa macI gaI hatI ! paNa e dhavaLamaMgaLano janma e kAgAroLanA peTALamAMthI ja thato hato, e bihAmaNuM satyaya koIthI samajAtuM na hatuM - koI svIkAravA taiyAra na hatuM ! vAha re samaya ! AnuM nAma ja "rUha eka, takadIre do !" - eka ja dharatInA vasanArA, chatAM baMnenAM takadIra sAva judAM judAM ! mukuMdarAyane mATe to jANe dhananI mosama laNI levAno apUrva avasara AvI lAgyo hato. emano vepAra dhamadhokAra cAlavA mAMDyo hato. evAone to jANe A mahAyuddhathI ciMtAmaNi sAMpaDI gayo hato. loDhAmAMthI sonuM banatAM vAra na lAgatI ! are, rAkha paNa jANe lAkhane janmAvanArI banI gaI hatI ! dhULa ane dhana vacce jANe koI bheda rahyo na hato ! emane to jyAM nAkhe tyAMthI pAsA pobAra paDavA mAMDyA hatA ! dhananA Dhaga ke saMpattinI saritA jANe AvA pUMjIpatione bAraNe AvI khaDAM thayAM hatAM ! paNa A nANuM AvI AvIne eTaluM badhuM AvyuM, ke e copaDAmAM samAvuM paNa muzkela banI gayuM ! jUno niyama to evo hato ke copaDe na lakhIe to dhana corAI jAya ke khovAI jAya ! copaDo e to dhananI sAcI tijorI. paNa have navo niyama evo karavo paDyo, ke copaDe lakhyuM dhana harAI jAya ! eTale dhana ane copaDAnI jugajugajUnI bhAIbaMdhI paNa A mahAyuddhamAM chUTI paDI gaI ! UbharAtuM dhana eka copaDAmAM na samAyuM eTale mukuMdarAye ghaNA copaDA vasAvyA ! enAthIya kAma na cAlyuM to vagara copaDe tijorIomAM dhananA thara jAmavA lAgyA. ne chelle chelle to mukuMdarAya, potAnA hajAro varSa pahelAMno pUrvajono, mukhe hisAba rAkhavAno vAraso jANe sajIvana karavA lAgyA ! Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hisAba koDIno! bakSisa lAkhanI!gha 215 na hisAba, na kitAba ne dhana to bheguM thatuM ja rahyuM ! hisAba koDIno ane bakSisa lAkhanI - e vAtane saMbhAravAne to have jANe phurasada ja nahotI maLatI ! bhagavAne mANasane hajAra hAtha na ApyA enuM mukuMdarAyane koI koI vAra bahu lAgI AvatuM - pote pahoMcI na zake teTalA sAru ja bIjA koInI sahAya levI paDatI hatI ne ? vepAra eTalA jorathI cAlato, dhana eTalI jhaDapathI cAlyuM AvatuM ke e vepArane pahoMcI vaLavA ane e dhanane bheguM karavA mATe emane bIjAnI madada mAgyA vagara na cAle ! kamanasIbI e kevI ke paisAnI bAbatamAM potAnI jAta upara paNa vizvAsa na mUkanArane bIjA upara vizvAsa mUkavAno ajaba vakhata Avyo ! paNa A bIjo eka dahADo bhUMDo thayo ane phATaphATa thatI tijorImAMthI teNe beeka lAkhano bhAra haLavo karyo ! jheranA eka TIpAthI dUdhano Akho ghaDo nakAmo banI jAya tema, mukuMdarAyanA lAkho-karoDo raLyAnA AnaMda upara A ghaTanAthI jANe mIMDuM vaLI gayuM ! kAnakhajUrAno ekAda paga bhAMgI jAya to tenI zI visAta ema DAhyAo kahe che, paNa dhananA DhagamAMthI ekAda khobo ocho thatAM bicArA mukuMdarAya to paLavAramAM jANe dIna-hIna-kaMgALa banI gayA ! rAtrinA ekAMtamAM emanuM mana sUnuM paDyuM tyAre emAMthI savAla UThato hato ke "A te koDIno hisAba thayo ke lAkhanI bakSisa thaI ?" ane e mananA UMDA taLiye to pelA zabdo ja aMkAyelA paDyA hatA, ke "sA...lI...AkhI...duniyA. ja. cora...' paNa have mukuMdarAya paNa e ja duniyAmAM vasanArA hatA ke bIjI koI duniyAnA ? paNa e savAlano uttara ApanAra tyAM koI na hatuM. vizvayuddha zamI gayuM hatuM, ane, jANe hiMsAe ahiMsA upara kinnAkhorIbharyuM vera lIdhuM hoya tema, hiMdustAnane lohI nIMgaLatuM svarAjya maLyuM hatuM. mAnavI UThIne mAnavInA lohIno tarasyo banyo Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21D rAga ane virAga hato; ane keTalAMka mAnava-kalevaromAM to jANe varuono vAsa thaI gayo hato ! e varuothI bIdhelAM bhoLAM nara-nArIo cArekora jIva laIne nAsatAM hatAM. emAM bALakoya hatAM, ne vRddhoya hatAM; bImAroya hatAM ane apaMgoya hatAM. jANe jijIviSAno mahAjhaMjhAvAta koIne ahIM, to koIne tyAM phaMgoLI rahyo hato ! ne tyAM khAvAnuM ThekANuM hatuM, na paheravA-oDhavAnuM sAdhana hatuM, raheThANanI to vAta ja zuM karavI ? narakanI jIvatI yAtanAo jANe pAtALaloka tajIne mRtyulokamAM ramavA nIkaLI paDI hatI ! zahero badhAM AvAM mAnavakITothI UbharAI gayAM hatAM. UMcI UMcI mahelAtonI ADamAM, UMcA UMcA maMdiro ane dharmasthAnonA paDachAyAmAM, are, jyAM pALelAM pazuone paNa na bAMdhIe evI gaTarothI gaMdhAtI phUTapAyarIo upara - jyAM juo tyAM - AvI mAnavajAta lothapotha hAlatamAM potAnA labAcA laIne patharAI paDI hatI ! mahelonA mAlikone, maMdironA bhaktone ke dharmasthAnonA dharmaguruone mAnavasamAjanI A behAlInI kazI ja paDI na hatI ! ane kyAreka koI bhalA mAnavInuM hRdaya jAgI jatuM to e, anAsaktabhAve, potAnI jAtane nirALI mAnIne, koI vAra Avo hobALo jagADanAra sarakAranI niMdA karIne saMtoSa mAnato, to kyAreka AvI avyavasthA UbhI karanAra nivAsitone doSa ApIne potAnI dAjha ThAlavato. AmAM potAne paNa kaMI karavApaNuM che, ema to ene lAgatuM ja nahIM. mukuMdarAya paNa evA anAsakta mAnavIomAMnA ja eka hatA ! e to kahetA ke kAyado ane vyavasthA jALavavA e sarakAranuM kAma che. e jALavavAnI trevaDa nahotI to A svarAjya levA ane koNe bAMdhI mArI hatI ? A to "vagara vicAryuM je kare, pAchaLathI pastAya' jevuM ja thayuM ! svarAjya letAM pahelAM vicAra na karyo ane have pastAvAno vakhata Avyo ! vaLI, kyAreka jANe sarakAra upara kRpA karatA hoya ema, e vicAra karatA ke bicArI sarakAra paNa AmAM zuM kare ? jyAM prajA ja Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hisAba koDIno! bakSisa lAkhanI !D 217 sAtha ApavA taiyAra na hoya tyAM koNa pahoMcI vaLI zake ? ane A nivAsitono upADo paNa kyAM ocho che ? prajA sAtha Ape to jarUra kaMIka ThekANuM paDe. sarakAra to potAnI rIte kAma karatI ja hatI. navAM makAno UbhAM karIne, navAM gAma vasAvIne, khAlI makAnono kabajo meLavIne - ema aneka rIte e A koyaDo ukelavA mathatI hatI, paNa A to phATyA Abhane thIMgaDuM mAravA jevuM kAma thaI paDyuM hatuM - game teTaluM toya karavAnuM ghaNuM ghaNuM bAkI rahI jatuM ! Ama samaya cAlyo jato hato, tyAM mukuMdarAyane khabara maLyA, ke sarakAre kAyadAne AdhAre temanA eka khAlI baMgalAno kabajo levAnuM nakkI karyuM che. baMgalo navo ja caNAvyo hato ane copaDAmAM nahIM samAyela dhananI e jANe cADI khAto hato ! loka kahetuM ke vyavasthA sthApavA mATe gharabAra vagaranI banelI prajAne ThekANesara karavA mATe sarakAre Avo kAyado ghaDyo hato. paNa mukuMdarAyane to e vAta maMjUra na hatI. e to manamAM ne manamAM UkaLI UThatA ke A te vaLI kevI sarakAra ke game tenI milakatano kabajo karI le ? Avo te vaLI kAyado hoya kharo ? ane e to UpaDyA potAnA baMgalAne bacAvavA. khUba doDadhAma karI. khAlI baMgalAne kaMI kaMI kalpanAnAM sajya naranArIothI bharyobharyo sAbita karyo. UbharAtI tijorInAM lokhaMDI bAraNAM kaMIka vakhata UghaDyAM ne baMdha thayAM. lAgavaga ane oLakhANa-pichANanA kaMI kaMI lahANAM apAyAM. ane chevaTe navo baMgalo nivasita mAnavIonA vasavATathI aspRSTa rahevA bhAgyazALI banyo ! paNa kuberanA bhaMDArI samA mukuMdarAyane koNa pUchavA jAya, ke Ama karIne Ape kyA kAyadAnuM pAlana karyuM ke kaI vyavasthAnuM jatana karyuM ? ane emano cokhkho vyavahAra to kyAranoya tijorInA khAnAmAM saMtAI gayo hato ! Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 parAga ane virAga mukuMdarAya to mAtra eka namUno hatA - emanA jevA to keTalAya mAnavIonI tyAre hAka vAgatI hatI. jANe "samaratha ko nahIM dosa guMsAI. no yuga maMDAI gayo hato. ane paramezvaranuM sthAna paisAne maLI gayuM hoMya tema, paiso ja sarva zaktimAna gaNAvA lAgyo hato. RSi-munio ne avatArI puruSoe bhale mAyAnI peTa bharIne niMdA karI hoya, paNa atyAre to e mAyAnuM ja sAmrAjya cArekora phelAyuM hoya ema lAgatuM hatuM ane emAM tyAgIo ane saMsArIonA ke sevAvratadhArIo ane sattAdhArIonA badhA bheda bhUMsAI gayA hatA ! e mAyAmAM pAvaradhA banela mukuMdarAyane game te kAmane pAra pADavAmAM koI paNa doSa sparzato na hato. kamaLapatrane jaLa sparze to mukuMdarAyane doSa sparze, ema manAvA lAgyuM hatuM ! eka vAra sarakAranA eka kAyadAe emanI sAme rAtI AMkha karI - emanA mAthe moTI dANacorI karyAnuM tahomata AvyuM - to mukuMdarAye potAnI mAyAnA jore paLavAramAM e rAtI AMkhanuM jhera utArI lIdhuM ! vaLI, koI vAra sarakArano kherakhAM koI amaladAra satanuM pUMchaDuM banIne potAnuM moDhuM ughADavA prayatna karato, to paLavAramAM mukuMdarAyanI mAyAno DUco enuM moDhuM baMdha karI deto ! lAMca-ruzavatanAM jUnAM purANAM aLakhAmaNAM nAma adRzya thayAM hatAM ane bakSiso ane pAghaDIonA zobhAbharyA nAme enI bolabAlA thavA mAMDI hatI ! ane e bakSiso ane pAghaDIonA jore mukuMdarAya kevAM kevAM adbhuta parAkrama karatA hatA ane dhAryA paMkhI pADatA hatA - e paracAonuM to zuM zuM varNana thaI zake ! vAta eTalI ja ke satayugamAM jema rAjA rAvaNane tyAM pavana, pANI ne agni dAsa banIne rahetA, tema A kaliyugamAM kAyado ane vyavasthA mukuMdarAya jevA keTalAya mAnavIonI anukULatA jALavavAmAM ja potAnI salAmatI mAnatAM thayAM hatAM. balihArI hatI A yuganI ! ane nAtajAtanA vahevAramAM to mukuMdarAyanA nAme jANe phUla Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hisAba koDIno! bakSisa lAkhanI!] 219 mukAtAM. vyavahArane dIpAvavAmAM paisAne pANInA mUle vAparavo e to mukuMdarAyanuM ja kAma ! emano vyavahAra IndradhanuSanI jema roja navanavA raMge evo to camakato, ke emAM bIjA badhAyanA raMga phIkA paDI jatA ! ane nAtanA paTeliyA evA uddhata thoDA ja hatA ke emanI sAme avAja kADhe ? - koI paNa vepArane kabaje karIne lAkhonA khela khelavA e to mukuMdarAyane mana ramatavAta hatI ! moTI moTI kaMpanIono vahIvaTa karavAmAM emaNe dhananA mArA-tArApaNAno bhedabhAva kyAranoya bhUMsI nAkhyo hato ! ane lAkha-be lAkha rUpiyAnA bhoge "dayAnA sAgara" kahevarAvIne dAnanI saritA vahevarAvyAno yaza meLavavo, e emane mana capaTI vagADavA jevuM saheluM kAma hatuM. emanI e udAratA joIne bhalI janatA emanI vAhavAha bolAvatI. paNa e bhoLI janatAne e vAtanuM bhAna na hatuM ke e dhana kyAMthI AvatuM hatuM ! saritAnAM nIra pI-pIne rAjI thato dariyo bicAro kyAM samaje che, ke e to enA potAnA dehamAMthI ja corelAM nIra che ! chatI AMkhe jANe badhA AMdhaLA banyA. hatA ! vakhata evo ajaba Avyo hato ke zukla pakSanA caMdranI jema zrImaMtonI zrImaMtAI rojaroja vadhatI jatI hatI, ane chatAM dezanI garIbIno cheDo Avato na hato; UlaTuM garIbIno raMga vadhu ne vadhu ghero banato jato hato. kyAreka koI zANAne thatuM ke A badhuM kaMIka UMdhe mApe apAI rahyuM che, to ene bolavAne kyAMya sthAna na hatuM. ane kadAca e bolavAnI hiMmata kare to ene sAMbhaLanArA kAnano Aje toTo paDI gayo hato ! ane Ama ne Ama A adbhuta mAyAjALathI duniyAnAM duHkhano DuMgara nita nita vadhato jato hato. paNa potAnuM pada salAmata hoya to mukuMdarAya ke emanA jevA bIjAone AvA DuMgaranI zI paDI hatI ? mukuMdarAyanA manamAM to Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gherAga ane virAga 66 hajIya peluM " hisAba koDIno, bakSisa lAkhanI " e vAkya ramyA karatuM hatuM - phakta eno artha badalAI gayo hato eTaluM ja ! pahelAM eno artha game te hoya, paNa A navA yugamAM eno navo artha janmyo hato : hisAbanI kiMmata koDInI ! bakSisanI kiMmata lAkhanI ! matalaba ke hisAba rAkhe ke hisAba mAge e koDIno lekhAto; bakSisa Ape ke bakSisa le e lAkhano lekhAvA mAMDyo hato ! navA yugano jANe A navo jIvanamaMtra zodhAyo hato ! vAha re jamAno ! ane A navI koDI ane navA lAkhanI vacce samAjanAM kAyado ane vyavasthA rAkha thaI jatAM hatAM, tyAre pelA sAMIbAbAnA dardabharyA svaro hajIya kyAreka havAmAM guMjI rahetA ke kauDI koDI mAyA joDI mUrakha mana bharamAyo, pyAre ! mUrakha mana bharamAyo! - Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSA jaLabharyuM sarova2 asaMkhya kamaLothI zobhI UThe, aMdhArabharyuM AkAza mabalakha tArAothI jhaLahaLI UThe, tema vaibhava ane vilAsanA raMge raMgAyelA jIvanapaTamAM tyAga ane saMyamano kImatI kasaba bharAvA lAgyo hato. ane e kasabanA bharanArA hatA be mahAkasabIo; banne rAjakumAro : eka hatA bhagavAna mahAvIra ane bIjA hatA bhagavAna buddha ! bhAre ajaba hato samaya e ! evA yAdagA2 samayanI pacIsaso varSa pahelAMnI A kathA che. magadha deza tyAre bhAratavarSano mukuTamaNi lekhAto. jaLabharI mahAsaritAo ane vipula vanarAjithI, saghana parvato ane vanothI e samRddha hato. enAM hariyALAM khetaro ane saurabhabharyA udyAno bhalabhalAnAM manane bhAvI jatAM. sarasvatI ane lakSmInuM e saMgamasthAna banyo hato. 3 AvA raLiyAmaNA magadhadezamAM tyAre mahArAjA zreNikanuM rAjya tapatuM hatuM. magadhadezanI rAjadhAnI rAjagRhIne zaNagAravAmAM mahArAjAe kazI vAte khAmI nahotI rahevA dIdhI. jANe potAnI lADakavAyI putrI na hoya eTalI e mahArAjAne mana pyArI hatI ! magadhanI rAjadhAnI A rAjagRhI nagarI ane magadhanA mahArAjA zreNikanI tyAre dUra dUranA deza-videzamAM khyAti thayelI hatI. enA vepAranI caDatI kaLA bhalabhalA nagarane zaramAve evI hatI. dezavidezamAM pharIne nirAza thayelA vepArIo tyAM AvatA ane manamAgyAM mUla meLavIne dhanavAna thatA. rAjagRhImAM tyAre dhananA ogha UbharAtA hatA. rAjagRhInA vaibhava-vilAsono paNakazo pAra na hato ! saMsArasukhanI apAra sAmagrI e nagarImAM bharI paDI hatI. ane ATaluM ja zA mATe ? je nagarImAM dhana, vaibhava ane vilAsanA ogha UbharAtA hatA te nagarI tapa, tyAga ane vairAganA raMge raMgAvAmAM paNa have to jarAya Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 2Aga ane virAga pachAta nahotI rahI ! vilAsIonI vilAsabhUmi samI e ja rAjagRhIe saMyama ane AtmasAdhanAnI tamannAmAM masta thayelA aneka sAdhupuruSo jagatane bheTa ApyA hatA ! evI bhoga ane tyAganI janmabhUmisamI nagarInI A vAta che ! bhagavAna mahAvIrasvAmInA dharmopadeze AkhA magadhane gheluM banAvyuM hatuM ! Atmasiddhi sAdhyA pachI saMsArane tAravA nIkaLelA e mahAprabhue AkhAya dezane ajaba jAdu karyuM hatuM ! jANe koI mahAvAvaMToLa jAgyo hoya ema saunAM haiyAM hacamacI UThyAM hatAM, ane vilAsa ane bhoganI lAgaNIonAM vRkSa TapoTapa jamInadosta thavA lAgyAM hatAM. e mahAprabhunA pagaNe pagale tyAga ane vairAganAM pUra UmaDatAM hatAM. emanA vacane vacane AtmasAdhanAnI bhAvanAo jAgI UThatI hatI ! kaMIka vilAsI ane bhogI AtmAone emaNe AtmadarzananA abhilASI banAvyA hatA. emanI AtmasiddhithI kheMcAI kaMIka lakSmInaMdano, rAjakumAro, rAjarANIo ane mahArAjAo dhanadolata ane vaibhavano tyAga karI gharabAra choDI cAlI nIkaLyA hatA ! e mahAprabhunA eka adanA sevakanI A kathA che ! dhatrA-zAlIbhadranA vaibhavanI vAta Aje kahevata jevI thaI paDI. che ! vAtavAtamAM ApaNe dhannA-zAlIbhadranI ddhi hajo'nuM uccAraNa karIe chIe ! A be saMpattisvAmIonA vaibhavavilAsa ane aDhaLaka dhanasaMpattinI vAto saune maMtramugdha karI de evI che ! Aje rAjagRhImAM ghare ghare eka ja vAta carcAtI hatI. ajaba e koyaDo hato ! bahu vicitra e vAta hatI ! na samajAya evI e samasyA hatI ! " AvuM te kadI bane kharuM ? saune mana e ja prazna UThato hato. rAjagRhInA mahAkuberasamA zALIbhadra zeTha ane mahAlakSmI . Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSA D 223 naMdanasamAM temanA banevI dhannAzA zeTha ! emanA bhoga, vilAsa ane vaibhavanI tareha tarehanI vAto lokomAM zatamukhe gavAtI ! emanA vaibhava-vilAsa AgaLa rAjAmahArAjAonA vaibhavo paNa phIkA lekhAtA ! sAta mALanI meDI uparathI nIce UtarI jeNe kadI duniyAnI zakala-sUrata paNa nahotI joI, rAjA zreNikane oLakhavA jeTalI paNa jene tamannA na hatI, je rAtadivasa apAra sukhamAM ja magna rahetA hatA, jenI ati komaLa kAyA TADha-taDakAne pichAnatI paNa na hatI - Aje loko vAta karatA hatA ke - e beya zrImaMta mahAnubhAvo potAnI apAra dhanadolata ane vaibhava- vilAsano tyAga karIne bhagavAna mahAvIranA zramaNasaMghamAM dAkhala thavAnA hatA. apAra dhanavaibhava emane mana taNakhalAnA tole thaI paDyo hato. sahaja rIte gaLe na Utare evI A vAta hatI ! paNa ? - paNa svapnamAM paNa jenI kalpanA na AvI hoya tevI vAta sAcI thatI kyAM nathI anubhavAtI ? A vAta paNa eTalI ja sAcI hatI ! "potAnA mAthe paNa potAnI pAse javAba mAgI zake evo zreNika jevo svAmI hayAta che, ATaATalA apAra dhana ane vaibhava vacce paNa pote potAno mAlika nathI." - e hakIkata zALIbhadranA AtmAne sakhata phaTako lagAvyo. ane eno sUtelo AtmA, siMhanI jema, jAgI UThyo. potAnI parAdhInatAnuM bhAna tene akaLAvavA lAgyuM. svAdhInatA nahIM to kazuM ja nahIM ! enuM dila A svAdhInatAnI zodhamAM sarvasva phanA karavA taiyAra thayuM. ane eka dhanya paLe temaNe e parAdhInatAnA aMcaLAne phagAvI devAno nizcaya paNa karyo ! jyAM jarAya parAdhInapaNuM veThavuM paDatuM na hoya evI AtmasAdhanAnA mArge vicaravAno temaNe saMkalpa karyo ! ane e kamazra AtmAne dharmazUra thatAM jarAya vAra na lAgI. temanI saMsArI vAsanAo jhAkaLanI jema adRzya thaI gaI. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224rAga ane virAga mAtAnI aneka vinavaNIo, strIonI aneka ArajhUo ane saMsAranI aneka mohakatAo emane ghera pAchA pharavA na lalacAvI zakI ! emanuM haiyuM jANe Aje vajanuM banI gayuM hatuM ! kAMcaLI utAryA pachI sApa enI sAme paNa joto nathI tema, temanA manamAMthI e badhI vAto sAva sarI gaI hatI ! te zarIrane bhUlIne AtmAne oLakhavA lAgyA hatA ! ane e oLakhANa AgaLa bIjI badhI oLakhANo sAva sArahIna banI gaI hatI. ane te ja divase, rAjagRhInAM naranArIoe sagI AMkhe nihALyuM ke. zeTha dhanAzA ane zALIbhadra, zeTha maTIne sAdhu banI gayA hatA ! paramAtmA mahAvIra devanAM caraNomAM temaNe potAnuM sthAna zodhI lIdhuM hatuM ! paramAtmA mahAvIra devanI vANInA moralInAde temano AtmA apAra AnaMda anubhavato hato ! AtmAne oLakhavAnI tamannA AgaLa kAyAnI komaLatA osarI gaI hatI ! sukha-sAhyabImAM ALoTelI kAyA Aje kaThora banavAmAM kRtArthatA anubhavatI hatI. duniyAne mana khAMDAnI dhArasamo saMyama AvA sukomaLa zarIre zI rIte sAdhI zakAze e koyaDo bhale hoya - A be AtmAoe to potAno nizcaya karI lIdho hato ! AtmabaLe zarIrane parAsta karyuM hatuM. dhannAzA ane zALIbhadra sAdhu banI saMyama ArAdhanamAM lIna banI gayA ! kacchape jANe potAnAM aMgo saMkelI lIdhAM. saMsArano suMvALo mArga dUra thayo hato, saMyamano Akaro mArga AraMbhAI cUkyo hato. muktinA musApharonI yAtrA dhImedhIme AgaLa vadhatI hatI. zeTha dhannAzA ane zALIbhadrajIne dIkSA ApyA pachI prabhue temane yogya sthavirone soMpyA hatA. e sthavironI AjJA emane mana sarvasva hatuM. dhanadolatane paNa rakhevALAM joItAM hoya to pachI saMsAravAsanAnA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSA 225 aneka taskaro vacce rahetA AtmAne paNa rakhevALAM joIe ja ne ! AtmabhAna meLavavuM jeTaluM muzkela che tenA karatAM meLaveluM AtmabhAna jALavI rAkhavuM vadhu kaThina che. enA mATe to satata jAgRti ja joIe. dhannA aNagAra ane zAlIbhadra munie meLavelI AtmaprIti corAI na jAya - emAM vadhAre thAya - e jovAnuM kAma sthavironuM hatuM. ane gaI kAla sudhI aNavizvAsathI bharelA enA e ja jagate joyuM ke, eka kALe vaibhavamAM khUMtI gayelA e be prabaLa AtmAo mATe atyAre saMyamanI sAdhanAmAM kazuMya azakya na hatuM ! evI badhI azaktio to temaNe kyAranI khaMkherI nAkhI hitI. dIkSA pachI dhannAzA ane zALIbhadra muni tyAga, tapa ane saMyamamAM khUba AgaLa vadhavA lAgyA. AtmajJAna meLavavAnI temanI laganI ajaba hatI. teo potAnI jAtane bhUlI gayA hatA ! muktAphaLano Azaka, marajIvo banIne sAgaranA peTALamAM samAI gayo. temanI ugra tapasyA bhalabhalAne kaMpAve tevI hatI ! temanuM ekAgra dhyAna AtmayogIne chAje tevuM hatuM ! rAta-divasa AtmAne oLakhavA mathyA karavuM e ja emanuM kAma hatuM ! Ama sthavironI chatrachAyAmAM temaNe bAra varSanI AkarI tapasyA ane dhyAnathI AtmasAdhanA karI. saMsAramAM dolatamaMda gaNAtA e be mahAtmAo AtmaRddhimAM paNa mAlAmAla banavA lAgyA hatA. saMpatti to enI e ja hatI - eTalI ne eTalI ja hatI, mAtra eno prakAra badalAyo hato H eka narI najare dekhAya evI hatI, bIjIne jovA mATe aMtaranAM ajavALAM joItAM hatAM ! ugra tyAga, AkarI tapasyA ane satata pAdavihAre emanI sukomaLa kAyAnI thAya teTalI kasoTI karI, paNa AtmazuddhinI bhAvanAnA baLe e kasoTI emane jarA paNa vicalita na banAvI zakI. sAcuM kuMdana e kasoTIe caDIne vadhu sAcuM TharI cUkyuM hatuM, have to Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226] rAga ane virAga mAtra emAMthI managamato ghATa ghaDAvAnI ja pratIkSA hatI. ane e pratIkSAmAM kALadevatAnI ghaDImAMthI retI sarye jatI hatI. eka divasanI vAta che. grISmaRtu potAno pratApa varasAvI rahI che. madhyAhe caDelA sUryanAM kiraNo rAjagRhInA mArgane dhakhAvI rahyAM hatAM. UMce sUryanI garamI ane nIce baLabaLatI dharatI ! cAre tarapha garamInuM sAmrAjya prasaryuM hatuM ! rAjagRhIno rAjamArga verAna jevo lAgato hato ! baLabaLatA baporathI bacavA sau koI vizrAntimAM paDyA hatA. A sUnA rAjamArga upara atyAre be bhikSuo cAlyA jatA hatA. ughADuM mAthuM ane aDavANA paga, dhomadhakhatI dharatI ane agni varasAvato sUraja ! kevo ajaba meLa ! paNa e bhikSuone enI kazI pIDA na hatI ! e to potAnA mArge cAlyA jatA hatA - nirdoSa bhikSAnI zodhamAM - AgaLa ne AgaLa ! e hatA dhannA aNagAra ane zAlibhadra muni. vironI pAse rahIne bAra bAra varSa lagI ugra tapazcaraNa kya pachI, teo Aje prabhu mahAvIra pAse rAjagRhImAM AvyA hatA. jANe raLavA gayelA dIkarA potAnI vaLatarano hisAba ApavA ghera AvyA ! prabhunAM darzana karI teo parama AnaMda pAmyA. Aje e banne munivarone mahinAnA upavAsanuM pAraNuM hatuM. jyAre teo bhikSA mATe nagaramAM javA lAgyA tyAre paramAtmA mahAvIradeve zAlibhadra munine kahyuM hatuM : " mahAnubhAva ! Aje tamAruM pAraNuM tamArI mAtAe vahorAvela khAdyathI thaze !" ane prabhunuM A kathana sAMbhaLIne, potAnA alpa jJAnathI enuM rahasya na samajI zakavAthI, te banne munio zALIbhadra muninA prAsAda tarapha, bhadrAmAtA pAsethI bhikSA levA jaI rahyA hatA. rAjagRhInA zAMtamAga vIMdhIne teo AgaLa vadhyA. AvA baLabaLatA madhyAle pharatA A bhikSuo tarapha koI koI mAnavI joI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSA ] 227 rahetA ane temanA manamAM kaMI kaMI lAgaNIo jAgI UThatI. tyAga ane saMyama to vagara bolyA ja bIjAnA aMtarane jagave che ! bolavagaranI chatAM aMtarane sAda de evI vANI ja samajI lyo ! munione to zarIrane tenuM bhADuM cUkavIne pharI AtmAmAM lIna thaI javuM hatuM, eTale teo sIdhA bhadrAmAtAnA AvAse pahoMcyA ane potAnI sAdhumaryAdAne chAje te rIte tyAM jaIne bhikSA mATe UbhA rahyA. paNa samaya madhyAhnano hato ane sau jamI paravArI jaMpI gayA hatA, eTale AMgaNe AvIne UbhelA e tapasvIone koIe na joyA ! bhikSuo kSaNabhara UbhA rahyA, cAre tarapha joyuM ane koI najare na paDatAM potAnI saMyamamaryAdAnuM smaraNa karI bhikSA meLavyA vagara ja pAchA pharyAM. je gharamAM temaNe rAjavaibhavane paNa mAta kare tevA vaibhavo mANyA hatA, jyAM aneka dAsa-dAsIo paDyo bola uThAvavA sadAya tatpara rahetAM hatAM, je gharanI eka eka cIja upara potAnA prabhutvanI mahorachApa paDI hatI, te gharamAMthI, eka mahinAnA upavAsanI ugra tapasyAne aMte ane AvA Aga varasatA madhyAle paNa, khAlI hAthe pAchA pharatAM zALIbhadra munine leza paNa kheda na thayo ! UlaTuM temane to potAnA AtmAnI kasoTIno suavasaMra sAMpaDyo lAgyo. AtmAnI A RddhinuM mApa bIjAo zuM pArakhI zake ! Ama khAlI hAthe pAchA pharavA chatAM e zramaNazreSThonA manamAM jarAya zalya na hatuM ! temanuM mana to svastha ja hatuM - nizcala khaDakanI jema ! temanAM manamAM atyAre agara kaMI hatuM to te phakta, prabhue mAtA pAsethI AhAra maLavAnI vAta kahI hatI te hatuM ! prabhunA A vacananuM zuM rahasya haze ? prabhunuM vacana sAcuM paDyA vagara to rahe ja nahIM ! enI emane khAtarI hatI. paNa te kaI rIte ? e ja vicAra temanA - manamAM cAlato hato. rAjagRhIe joyuM ke, bhikSA mATe potAne AMgaNe AvelA A baMne - Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gharAga ane virAga tapasvI bhikSuo, bharI bharI nagarImAMthI sAva khAlI hAthe pAchA pharatA hatA. munivaronI bhikSA vaNapUrI rahI hatI ! re kudarata ! . bharyA sarovarathI jANe paMkhI tarasyuM pAchuM pharyuM. bhikSAno lAbha nahIM to chevaTe tapasyAno lAbha ! - munione mana to dareka vAte lAbha ja hato. emanA dilamAM bhikSA na maLyAno jarAya raMja na hato. temaNe nagara vaTAvyuM. teo jaMgalamAM thaIne AgaLa vadhatA hatA ! paNa are, A zuM ? AvA madhyAhe, AvA nirjana jaMgalamAM A bAI kyAMthI ? ane enA romaromamAM atyAre harSano saMcAra zAthI thato hato ? sAva ajANyA evA A be bhikSuone joIne na jANe kevIya adamya lAgaNIo e bAInA uramAM UbharAvA lAgI hatI ! e lAgaNInuM pUra khALavuM azakya hatuM ! e lAgaNIo potAno mArga kaya vagara rahe tema na hatuM ! pUranA pANI kadI khALyAM khaLAyAM che kharAM ? e hatI eka govALaNa ! enA mAthe dahIMnuM bhAjana hatuM ! e jatI hatI potAnA mArge - potAnA mahInuM mUla upajAvavA ! sAmethI cAlyA AvatA munione joIne te thaMbhI gaI ! jANe janmajanmanI saMgharI rAkhelI bhAvanA jAgrata thatI hoya ema tenuM aMtara aneka lAgaNIo anubhavI rahyuM. tenuM haiyuM A be bhikSuomAM jANe jaDAI gayuM ! tene thayuM H AvA bhikSuonI kaMIka sevA karI zakuM to kevuM sAruM ! paNa, atyAre mArI pAse evuM zuM che ke jethI huM AvA mahAtyAgIonI sevA karI zakuM ? jenAM caraNo AgaLa rAjAmahArAjAonAM mastako DhaLatAM hoya tevA tapasvIone mArA jevI eka reka strI zuM ApI zakavAnI hatI ? govALaNanuM dila dInatA anubhavI rahyuM. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSAtta229 bhakti ane dInatA jANe sAmasAme AvIne UbhAM ekabIjAno parAjaya karavA ! paNa bhaktinuM pUra AvI dunyavI dInatAthI kadI rokI zakAyuM nathI. kSaNabharamAM potAnI dInatAno khyAla e mahiyArInA haiyAmAMthI sarI gayo. bhaktinI khumArIe enA haiyAmAM hAma bharI dIdhI. bhikSuo tarapha joIne te bolI UThI : .. prabhu, Aje muja rAMkanuM bhAgya UghaDI gayuM ! mAre mana to Aje vaNamAgyA megha varasyA ane vaNakALe sahakAra phaLyo. Apa jevA tyAgI bhikSuonI sevAno avasara kyAMthI maLe ? Aja to mAre sonAno sUraja Ugyo lAge che, ke ApanAM darzana thayAM. bhagavAne ATalI kRpA karI che to have Apa muja garIbanI ATalI bheTa svIkArI mane kRtArtha karo!" -M ane teNe dahIMnuM bhAjana mAthethI utArI bhikSuonA caraNa AgaLa dharI dIdhuM. banne tapasvIo joI rahyA ! zAlibhadra muninI mUMjhavaNano pAra na rahyo. temane thayuM H kyAM bhadrAmAtAnA gherathI khAlI hAthe pAchA pharavuM, kyAM Aje mAtA pAsethI bhikSA maLavAnuM prabhue kaheluM vacana, ane kyAM vanavagaDAmAM vinati karatI A bhaktibhInI govALaNa ! A badhAno meLa kema karI bese ? thoDI paLo maunamAM vItI ane pharI emane vicAra Avyo : paNa . sAdhune jo nirdoSa AhAra maLato hoya to te game tyAMthI paNa levAmAM zI harakata ? vaLI AvI nirmaLa bhaktino inkAra paNa zI rIte thaI zake ? saMyamane to zuddhatAnI ja khevanA hoya ! ene vyakti sAthe zI levAdevA ? zAlibhadra muni pharI pAchA vicAramagna banI gayA. paNa tarata ja temanI mUMjhavaNa osarI gaI. temaNe vicAryuM : prabhue to Aje mAtA pAsethI AhAra maLaze eTalI ja vAta karI che, paNa nirdoSa AhAra maLato hoya to te levAno inkAra kyAM karyo che ? 16 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230DrAga ane virAga ane tarata ja temaNe potAnuM bhikSApAtra govALaNanI AgaLa govALaNanA AnaMdano pAra na rahyo ! teNe umaLakA bhera nirdoSa dahIM bhikSukonA pAtramAM reDI dIdhuM - jANe potAnuM haiyuM na ThAlavatI hoya eTalo harSa enA aMtaramAM bharyo hato mahiyArIne potAnA mahInuM amUluM mUla maLI gayuM. lakSmInaMdanonI alakApurI samI rAjagRhIe je bhikSApAtra khAlI rAkhyuM te, A nirjana vanamAM, eka garIba mahiyArIe bharI dIdhuM ! tapasvIonI bhikSA saphaLa thaI ! govALaNa potAnA mArge AgaLa vadhI ! tapasvIone pAraNAnI sAmagrI pIrasIne jANe kudaratamAtA killola karatI hatI. madhyAhna vaTAvI sUryano ratha AstAcaLa tarapha AgaLa vadhato hato. banne bhikSuo prabhu pAse AvI pahoMcyA hatA. temanA aMtaramAM to eka ja vAta ghoLAtI hatI ? mAtA pAsethI bhikSA maLavAnI prabhunI vAtanuM zuM ? e vAta aphaLa kema karI saMbhave ? paNa munio bole zuM ? teo to mauna ja rahyA ! paNa sahunA aMtaryAmI prabhu to kyAranA prasaMga pAmI gayA hatA. temaNe vAtanuM rahasya kholatAM zALabhadra munine kahyuM : "mahAnubhAva ! vicAramAM na paDazo ! tamane dahIMnI bhikSA ApanAra e govALaNa tamArI mAtA ja hatI - A bhavanI nahIM paNa tamArA AgalA bhavanI ! tamArI mAtAe ja Aje tamAruM bhikSApAtra bharI dIdhuM che." bhikSuono saMzaya dUra thayo. mahAtapasvIoe AnaMdapUrvaka pAraNAM karyo. bhikSuone to prabhue mAtAnI oLakhANa karAvI hatI. paNa e Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhilA 231 ajANI, adITha ane abUjha mAtAne koNa kahevA gayuM hatuM ke : "mADI, A tAro dIkaro che. ene haiyAbhera bhikSA deje ?" - paNa aMtaranI lAgaNIo AvI oLakhANanI kyAM rAha jue che ! mAtAnAM hetALa haiyAM to aNajANyA putroneya pArakhI le che ! enA para oLaghoLa thaI jAya che ! ene potAnA aMtaramAM samAvI de mahiyArInA aMtarane mAtRpreme pAvana karyuM. ne e ajaraamara mAtRpreme bhikSA lenAra ane bhikSA denAra bannenuM kalyANa karyuM ! dhanya e mAtRprema ! Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 be mANA rAvaNa pUrvabhAratanA gauravasamI zrAvastI nagarInI kIrti deza-videzanA sImADA vIMdhI cUkI hatI. zrAvastInA vaibhava, zrAvastInA vANijya ane zrAvastInI zobhAnI bahuvidha vAtoe lokahRdayamAM sthAna meLavI. lIdhuM hatuM. dUra dezAMtaranA zAhasodAgaro potAno aNamola mAla zrAvastInAM hATomAM ThAlavatA ane moMmAgyAM mUla meLavI e alabelI nagarInI yazogAthAo deza-videzamAM pahoMcADatA. vaibhavavilAsa ane vANijyanA saMgamasthAnasamI e nagarI potAnA pAMDitya ane jJAnadAna mATe paNa paMkAtI hatI. zrAvastInAM chAtrAlayo ane gurukuLavAsoe aneka jJAnapipAsuone AkarSyA hatA. vidyAnA aneka sevako e nagarIe dezane caraNe dharyA hatA. zrAvastInA A vidyApremathI kheMcAIne eka brAhmaNa yuvaka vidyAdhyayana mATe Aje zrAvastImAM Avyo hato. mAtA sarasvatInI upAsanAnA enA dilamAM koDa hatA. gurudevanI caraNadhUli mastake caDAvI e namrabhAve Ubho hato. enuM bhavya lalATa, vAMkI nAsikA ane manohara AMkho sarvatra enI kAMtinI chAyA phelAvatAM hatAM. bIjA chAtro A suMdara yuvakane animeSabhAve joI rahyA hatA. gurujI, jANe tenA aMtaranuM UMDANa mApatA hoya tema, tene pUchatA hatA ? "vatsa ! zI zI AzA ane Urmio laIne Aje tuM pyAruM vatana, vahAlAM mAtApitA ane hetALa bhAIbhAMDuone choDIne, ane sAva ekAkI banIne ahIM ATale dUra Avyo che ? tArI sAdhanAnuM lakSabiMdu zuM che ? tArA haiyAmAM kaI tamannAe vAsa karyo che ?" " gurudeva ! na dhananI AzA che, na vaibhavavilAsanI tRSNA ! dhana ane vaibhavanA to amArI kauzAmbImAM ogha UbharAya che. ene mATe mAre A parabhomanI sevA karavAnI na hoya ! gurudeva ! kevaLa eka ja IcchA, eka ja AzA, eka ja tamannA dilamAM laIne Avyo chuM ApanA caraNamAM rahI saMsAranA samasta dharmonuM ane SadarzanonuM jJAna Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be bhASA suvarNa ] 233 pAmavA mA sarasvatInI upAsanA karavI che. gurudeva, meM Apane mArA guru mAnI lIdhA che, ApanA caraNamAM mane svIkAro ! mane ApanA ziSyapaNAnuM dAna ApI kRtArtha karo !" kauzAmbInA e kuLavAna brAhmaNa yuvaka sAme gurujI tAkI rahyA - jANe enuM aMtara vAMcavA mathatA na hoya ! e brAhmaNa yuvakanI mukhAkRti jANe kaMIka mUMjhavatI hoya ema gurujI paLavAra vimAsI rahyA. pachI jANe e yuvakanI vadhu kasoTI karatA hoya ema teo tene samajAvavA lAgyA. "paNa vatsa ! A yuvAna vaya ane sarasvatInI upAsanA - e beno meLa duSkara che. mananI caMcaLatA ane vilAsanI lAlasA kaI paLe AvIne gherI vaLe enuM zuM kahevAya ? pAMca IdriyonuM saMvaraNa karIne kevaLa ekendriyabhAvathI vartanAra ja A sarasvatI-upAsanAne paripUrNa karI zake che. vatsa ! vicArI jo, tArAmAM eTaluM baLa che ?" " guruprasAdathI mane e baLa sAMpaDo ! " yuvaka ATaluM bolI bhaktibhAve gurunI sAme joI rahyo. ene ethI vadhu kazuM kahevAnuM na hatuM. gurujIe maunabhAve eno svIkAra karyo ane e brAhmaNa yuvakanuM haiyuM harSathI nAcI UThyuM. ene potAnI AzAvelaDIne saphaLatAnAM puSpo pAMgaratAM lAgyAM. e yuvakanuM nAma kapilakumAra ! kapilakumArane mana kauzAmbI ane zrAvastIno bheda jANe maTI gayo hato. zrAvastI ja potAnuM vatana hoya evI AtmIyatA eNe sAdhI lIdhI hatI. ane thoDA ja vakhatamAM e sau sahAdhyAyIo sAthe evo haLImaLI gayo ke jANe badhA eka ja kuTuMbanA bhAI-bhAMDu. ane vidyAnI upAsanA mATe to gurujInA Adeza mujaba, sAce ja e ekendriya banI gayo hoya ema, bIjI badhI pravRttione eNe visAre pADI dIdhI. jema jema samaya pasAra thato gayo tema tema enI sarasvatI-upAsanA vadhu ne vadhu utkaTa banatI gaI. ene mana e sivAya badhuM tuccha banI gayuM. sAce ja dhu ne vadhu upasAra thatA pravRttione Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 rAga ane virAga saune lAgyuM ke kapilakumAra mahAna paMDita thaze. gurujIne kapilakumAramAM potAnA jJAnavArasAnI pratIti thavA lAgI hatI. potAnI vidyAnA sAcA vArasAne jANe kudaratamAtAe ja potAnI pAse mokalI Apyo hato. ane samayanA vahevA sAthe emanuM aMtara ziSya tarapha vadhu ne vadhu mamatAbharyuM banavA lAgyuM. paNa vidhinuM iMdradhanu kyAre kevo raMga palaTe e koNa jANI zakyuM che ? kAcI mATInA keTalAya ghaDA pAkyA pahelAM phUTI jAya che ! kapilakumAranuM pAMDitya haju kAcuM hatuM. ghATa ghaDAIne taiyAra thaI gayo hato, paNa eno paripAka thavo haju bAkI hato. dhagadhagatA nIMbhADAnI parIkSA bAkI hatI. eka divasa gurunI AjJA laIne kapilakumAra nagaramAM gayo. paNa jyAre e pAcho Avyo tyAre enuM haiyuM bhAre thayeluM hatuM. enA aMtaramAM vicitra prakAranI lAgaNIoe jhaMjhAvAta jagAvyo hato. potAne Aje zuM thAya che enuM bhAna ene potAne paNa na hatuM, paNa enuM mana becena thaI gayuM hatuM e cokkasa ! kapilane bhAgyuM ke be divasamAM asvastha citta ApameLe svastha thaI jaze. paNa ema na thayuM. e vicitra lAgaNIonAM bIja UMDe sudhI UtarI gayAM hatAM. ane have to emAMthI aMkuro phUTavA lAgyA hatA. divase divase kapilanI asvasthatA vadhavA lAgI. tenI sarasvatI-upAsanAmAM ApoApa oTa AvavA lAgI, ane tenI jJAnadRSTi AgaLa avivekanAM paDaLa pharI vaLavA lAgyAM. pote kevaLa vidyAbhyAsa mATe ja kauzAmbI choDIne zrAvastImAM Avyo hato e vAta jANe e sAva vIsarI gayo ! UDatuM paMkhI rAha bhUlIne avaLe raste caDI gayuM. bicAro kapilakumAra ! enA hRdayamAM viSaya-saMganI cinagArIo dAkhala thaI cUkI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be mASA suvarNa 235 hatI. e cinagArIo divase divase ugra banatI jatI hatI. ane have to e cinagArIomAMthI aMtaramAM kAmavAsanAnI jvALAo UThavA lAgI hatI. e jvALAomAM enuM sarvasva bhasmIbhUta thatuM hatuM. enI vidyA-upAsanA emAM nAmazeSa thatI jatI hatI. anubhavI gurujIne kapilakumAranI A duravasthA samajatAM vAra na lAgI. temane kapilanI prathama mulAkAta vakhate potAnA aMtaramAM UThela mUMjhavaNa yAda AvI. temane thayuM te ja divase ene jato karyo hota to kevuM sAruM thAta ! nahota vAMsa ane na vAgata vAMsaLI ! temanuM dila pastAvAno pokAra karI rahyuM hatuM. paNa have vAta vaNasI cUkI hatI; pANIe pALane toDI pADI hatI ! gurujInI nirAzAno pAra na hato. chatAM temaNe kapilane samajAvI jovAno prayatna karavAnuM ucita mAnyuM. eka divasa AthamatI saMdhyAe temaNe kapilane bolAvIne snehabharyA avAje kahyuM. 66 " kapila, vatsa ! tArA jJAnAmRtane manovikAranAM viSabiMduo viSamaya na banAve te mATe sAvadhAna thA ! beTA, tArI akhaMDa sarasvatI-upAsanAne maMda na thavA de ! tArA pAMDityane durAcAranuM kalaMka na lAge te mATe jAgato rahe ! prAraMbha vakhatano mAro upadeza yAda kara ! vatsa ! sAvadha thA ! tArA AtmadhananI saMbhALa le ! tArA jJAnadhananI rakSA kara ! tArA gurunI ane tArA kuLanI AbarUno vicAra kara ! paLabharano viSayasvAda tArA samasta jIvanane bharakhI na jAya te mATe vatsa ! samaja ! samaja ! tArI pramAdanidrAno tyAga kara !" paNa kapilakumAranA AtmA upara suSuptino kuMbhakarNa caDI beTho hato. ene jagADavo muzkela hatuM. tenA aMtaramAM vAsanAnuM tAMDava gAjI rahyuM hatuM. e tAMDave gurujIno avAja kapilanA aMtara sudhI pahoMcavA na dIdho. tenA jJAnane jANe cAritra sAthe have leza paNa saMbaMdha nahoto rahyo. ene mana to vAsanAmoha ja jIvanasarvasva banI beTho hato. gurujInI zikhAmaNa paththara upara pANI jevI nIvaDI. pANIno vahelo pravAha pALane toDI nAkhe tema kapilanI adamya lAgaNIonA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 rAga ane virAga vegavAna pravAhe vivekanI badhI maryAdAone dhvasta karI nAkhI. ane eka abhAgI paLe, guruvAsa choDIne kapila eka yuvatInI sAthe cAlI nIkaLyo. pAtra-apAtra pArakhavAnI enI zakti tyAre naSTa thaI gaI hatI. saue joyuM ke eka paMDita paLavAramAM patita banI gayo hato ! AzAne nirAzAno ajagara gaLI gayo hato. sadbhAgya upara kamabhAgyanA oLA paDI cUkyA hatA ! re nasIba ! saritAnA pravAhanI jema samaya cAlyo jato hato. kapilakumAranuM patana vadhu UMDuM thatuM jatuM hatuM. mahAdAvAnaLanI jema, enI vAsanAnI kadI tRpti thatI na hatI. vadhu bhogathI e vadhu ugra banatI jatI hatI. e AtmabhAna khoI beTho hato. ane AtmAnI Thokara sivAya ene bIjuM koI jagADI zake ema paNa na hatuM. viSayamAM aMdha banela kapilane bhAna na hatuM ke potAnI pAse dhanano evo akhUTa bhaMDAra bharyo na hato ke jenA upara e hamezAM potAno nirvAha karI zake ane sukhacenathI samaya vitAvI zake. e to sAmAnya sthitino garIba brAhmaNa hato. vilAsI vRttimAM thoDA divaso gayA-na gayA ne enI pAsenuM badhuM ya dravya khalAsa thaI gayuM. ane eka divasa ene daridratAnuM bhayaMkara darzana thayuM. peTa bharavA jeTaluM sAdhana paNa enI pAse na rahyuM. eTale dhIme dhIme enI viSayavAsanA UDavA lAgI ane kaMIka bIjA vicAro jAgavA lAgyA. - dhana hoya ke na hoya - peTa to potAnuM bhADuM mAgyA vagara rahetuM ja nathI. jyAre kapile joyuM ke dhana kamAvAnI tAkAta ke AvaData tenAmAM na hatI, eTale teNe AkharI ilAja tarIke bhIkha mAgavI zarU karI. vidyAnI bahumUlI bhikSA mATe gharabAra tajIne gurucaraNaomAM Avelo yuvAna capaTI loTa mATe ghera ghera bhaTakavA lAgyo ! paNa bhIkha mAgavAthI kaMI vilAsI vRttine poSaNa maLe kharuM ? Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be bhASA suvarNa ] 237 Ama divaso vadhu ne vadhu udAsInatAthI bhAre thavA lAgyA. eka divasa tenI strIe kahyuM : "ApaNA nagaranA mahArAjA roja prAtaHkALamAM, je.pahelo bhikhArI temanA dvAre jAya tene, be bhASA suvarNanuM dAna kare che. Apa prAtaH kALe vahelA UThIne e dAna laI Avo to ApaNuM dAritrya nAza pAme, ane ApaNe sukha-zAMtipUrvaka rahI zakIe. ane vaLI ghara ghara bhaTakIne roja roja A capaTI loTanI bhIkha mAgavAnuM paNa TaLI jAya." kapilanuM hRdaya A vAta sAMbhaLIne nAcI UThyuM : roja be bhASA suvarNa ? ane teya koI paNa jAtanI mahenata karyA vagara ? khare ja mAruM bhAgya jAgI UThayuM lAge che. have mAruM dArida paLavAramAM cAlyuM javAnuM ! mAro beDo pAra thaI javAno ! ane rAjadarabAre sauthI pahelAM pahoMcI javAnI ciMtAmAM kapilane AkhI rAta nidrA na AvI. jyAre samaya thAya ane kyAre be bhASA suvarNa laI AvuM - enA hRdayamAM basa A eka ja raTana cAlyA karyuM. niraMtara zAstronA pAThonuM raTana karanAra citta Aje bhIkha, bhIkha ne bhIkhanI ja mALA japavA lAgyuM hatuM. koI bIjo bhikSu potAnAthI pahelo pahoMcI jaIne be bhASA suvarNano adhikArI na banI bese, e ciMtAmAM ne ciMtAmAM e paroDha thayA pahelAM ghaNA samaya agAu, rAjadvAre pahoMcI javA mATe, potAnA gharethI ravAnA thayo. paNa garIbanuM nasIba paNa garIba ja nIvaDe ! ATalI rAte tene ekalo pharato joIne, tenA hAlahavAla uparathI cora samajIne, rAjapuruSoe tene keda karI lIdho. sonuM sonAnA ThekANuM rahyuM, ane nasIbamAM loDhAnI hAthakaDIo AvI paDI ! have to AmAMthI kema karI chuTakAro thAya e raTaNa ja karavAnuM rahyuM. rahIsahI rAtrI mAMDamAMDa pasAra thaI ane savAra thatAM tene nyAya mATe rAjA pAse hAjara karavAmAM Avyo. kapilanA bhayano pAra na hato ! tene to atyAre mota sAmuM cAlyuM AvatuM dekhAyuM. re kamanasIbI ! A to rAjA rAmacaMdra jevuM thayuM ! rAjyArohaNanI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 parAga ane virAga veLAe ja vanavAsa ! kyAM sonuM ane kyAM A behAla dazA ! rAjAjIe kapilane badhI hakIkata pUchI e uparathI emane khAtarI thaI ke e cora nathI. rAjAjIe tene mukta karavAnI rAjapuruSone AjJA karI, ane pachI kapilane pUchyuM : "vipravara, opa have nirbhaya cho. Ape kazo aparAdha nathI karyo. huM ApanA upara prasanna chuM. Apane je joIe te atyAre sukhethI mAgI lyo." rAjAjInI vAta sAMbhaLIne kapilano AzAdIpa pharI pAcho jhaLahaLI UThyo. tenuM hRdaya, bhayamukta thatAM, lobhanI sIDI upara caDavA lAgyuM. tene thayuM : be bhASA sonuM mAgIza to be-cAra divase e khalAsa thaI jaze ane pAchI enI e durdazA AvI paDaze. mATe avasara Avyo che to evuM mAgI lauM ke jethI A daridratA sadAne mATe cAlI jAya. AthI te "zuM mAgavuM' enA vicAranA vaLemaLe caDhI gayo. teNe kaMI kaMI mAgaNIo karavAno vicAra karyo, paNa chevaTe tene ekeeka mAgaNI adhUrI ja lAgavA lAgI - jANe game tevI mAgaNI karavA chatAM aMte daridratA veThavAnI ja hoya ! aMte tene thayuM ke rAjAjI pAsethI AkhuM rAjya ja mAgI lauM to kevuM sAruM ! paNa have teno AtmA dhIme dhIme jAgrata thavA lAgyo hato. teno viveka ane tenuM jJAna jAgatAM thayAM hatAM. temaNe pharI vicAryuM ke rAjya maLyA pachI paNa zuM ? ethI sAcI vRddhi thaze kharI ? akhUTa saMpatti maLaze kharI ? ane pachI to enuM mana vadhu ne vadhu UMDA ciMtana-sAgaramAM DUbakI lagAvavA lAgyuM ane emAMthI avanavAM vicAramauktiko sAMpaDavA lAgyAM. emaNe kalpanA karI : mAno ke rAjya maLyuM. paNa e rAjyathI mRtyu khALI zakAze kharuM ? to pachI AvI mAyAvI vastunI mAgaNI karIne patita thayela AtmAne vadhu patita zuM karavA banAvuM ? to pachI je mAyA Aje mArI sAme AvIne paDI che tene hasate moMe tyAgIne amara AtmalakSmInI sAdhanA zA mATe na karuM ? kapila dhIme dhIme aMtarmukha thavA lAgyo hato. arIsA uparathI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be mASA suvarNa - 239 retI sarI jAya ema enA aMtarapaTa uparathI vAsanA sarI javA lAgI hatI. varasI gayela meghanI jema enuM hradaya zubhra thatuM jatuM hatuM. ane vadhatI jatI e zubhatAnA baLe paLavAramAM kapilakumAre potAnA mana sAthe AkharI nirNaya karI lIdho. paNa A badhA vicAramaMthanamAM tene rAjAjIne javAba ApavAno khyAla na rahyo. 46 zarama ke saMkoca je koI vastu " vipravara ! zuM vicAra karo cho ? emAM rAkhavAnI jarU2 nathI. dhana, sattA, lakSmI, sauMdarya meLavavAnI Apane icchA hoya te sukhethI mAgI lyo ! ApanI icchA Aje jarUra pUrI thaze. mAruM Apane vacana che. e vacana kadI mithyA nahIM thAya ! " rAjAjI udAratAthI bolyA. emane A brAhmaNa 52 lAgaNI thaI hatI. kapilanI vicAranidrA tUTI. te bolyo "rAjan Avyo hato to be mASA jeTalA suvarNanI AzAe, paNa vicAra karatAM ApanuM AkhuM rAjya maLe toya mArI e AzA zAMta thAya ema mane nathI lAgatuM. to pachI e azAMta AzAmAM saMtapta thatA mArA AtmAne ja kAM na ugArI lauM ? rAjan ! ApanuM dhana, ApanI sattA, ApanuM sukha Apane mubAraka ho ! mAre mana have e badhAMnuM mUlya ghaTI gayuM che. mane mAruM Atmadhana samajAI gayuM che. mArI dInatAno nAza e ja mArI amara saMpatti thaze. e AtmalakSmInI sAdhanA AjathI mAro dharma banaze." ane e ja subhaga paLe, sau vAsanA ane tRSNA upara vijaya meLavI kapilakumAra AtmalakSmInI zodha mATe cAlI nIkaLyA. rAjAnuM hRdaya e patitapAvana akiMcana viprane vaMdI rahyuM. re tuM sAco vipra ! Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 itihAsanI thoDIka prasAdI (ATha pAvana prasaMgo) : 1. sAcI Rddhi dhannA-zAlibhadranI Rddhi hajo !' - ema copaDAmAM lakhIne je zAlibhadranI RddhinI ApaNe vAMchA karIe chIe, temanI A vAta che. magadha dezanI rAjadhAnI rAjagRhInA utkarSano madhyAhna hato. nagarImAM aneka dhanADhyo ane karoDapatio rahetA hatA. rAjA zreNika te vakhate magadha dezanA rAjA hatA. eka vakhata eka paradezI vepArI, mahAmUlAM ratnakaMbalo laIne, mahArAjAnI pAse Avyo. kaMbalonuM mUlya ghaNuM vadhAre hovAthI rAjAe e na kharIdyAM. emaNe vicAryuM : rAjyanuM dhana AvI vilAsI cIjomAM zI rIte veDaphI zakAya ? vepArI nirAza thayo. eNe vicAryuM ke je cIjane ahIMnA rAjAjI na kharIdI zakyA tene kharIdanAra bIjuM koNa maLe ? paNa chevaTe e bhadrA zeThANInuM nAma sAMbhaLIne emanI pAse Avyo. bhadrA zeThANI zAlibhadranAM mAtA thAya ! temaNe badhAya kaMbalo kharIdI lIdhAM ane vadhu hoya to lAvavA sUcavyuM ! ane vepArIne nANAM cUkavI ApavA khajAnacIne AjJA ApI ! vepArInA acaMbAno pAra na rahyo. rANI celaNAe jyAre ratnakaMbalanI vAta jANI tyAre, enI preraNAthI, eka kaMbala kharIdavAnI rAjA zreNikanI IcchA thaI. paNa vepArIe, badhA kaMbalo bhadrA zeThANIe kharIdI lIdhAnI vAta karIne, kaMbala ApavAnI potAnI azakti jaNAvI ! je eka kaMbala kharIdatAM paNa pote khamacAto hato, te tamAma kaMbalone ekIsAthe kharIdanAra potAno ja prajAjana kevo samRddha haze. te jovAnuM rAjAne mana thayuM ! ane teNe zAlibhadra zeThane potAne maLavAnuM AmaMtraNa mokalyuM ! gharano tamAma vahIvaTa bhadrA zeThANI saMbhALatAM hatAM. ane zAlibhadra to, Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI thoDIka prasAdI 241 mAtAnI mamatAbharI hUMphamAM, koI paNa jAtanI upAdhi vagara, potAnI strIo sAthe mahelamAM AnaMda-vilAsamAM ja badho vakhata vitAvatA hatA; bahAranI duniyAno temane jarAya khyAla na hato. eTale zeThANIe rAjAjIne potAnA makAne padhAravA vinaMtI karI. rAjA zreNikane to zAlibhadra zeThane najare jovAnuM ghaNuM kutUhala hatuM, eTale temaNe e vAta paNa kabUla karI. ane nakkI karela vakhate rAjA zreNika zAlibhadra zeThanA makAne padhAryA. zAlibhadra zeTha to tyAre paNa potAnA AnaMdavilAsamAM magna hatA. mAtAe rAjA zreNika padhAryAnI vAta karI eTale zAlibhadra temanI oLakha pUchI. mAtAe kahyuM : "beTA, zreNika koI sAdhAraNa mANasa nathI; te to A nagarano ane AkhAya magadha dezano rAjavI che. tuM, huM ane bIjA badhA magadhavAsIo enA prajAjana chIe; e ApaNA badhAno mAlika gaNAya !" zAlibhadra mATe to A vAta navI hatI. potAnA mAthe paNa koI uparI che, e vAtanI to ene kalpanA sudhdhAM na hatI ! mAtAjInA mukhathI AvI vAta sAMbhaLI tenA manamAM jabaruM AMdolana zarU thayuM - jhaMjhAvAtathI samagra vAtAvaraNa khaLabhaLI UThe tema. pote parAdhIna che e vAta svIkAravA te taiyAra na hato. paNa eka naryA satyano asvIkAra paNa zI rIte thaI zake ? A bInA tenA mATe asahya thaI paDI ! ane teNe AvI sthitino aMta ANavAno upAya yojyo; paramAtmA mahAvIra devanA caraNe jaIne teNe paMca mahAvrata aMgIkAra karyo. ane je RddhimAM koInI paNa tAbedArI karavAnI na hoya, tevI Atmika RddhinI zodhamAM teNe potAnA eka vakhatanA vilAsapremI dehane joDI dIdho ! te divase AtmAe pudgala upara vijaya meLavyo ! zAlibhadranI pArthiva Rddhi icchanAra ApaNe tenI sAcI ane sadAkALa TakI rahenAra AvI Rddhine cAhatA kyAre thaIzuM ? Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 gherAga ane virAga 2. RNa-svIkAra 1444 graMtho racyAnI jemanI khyAti che, te mahAdhuraMdhara AcArya zrI haribhadrasUrijI janme brAhmaNa hatA. teo citrakUTamAM rahetA hatA, ane dhaMdhe rAjapurohita hatA. temanA pAMDityano koI pAra na hato ! cAra vedo, tamAma upaniSado, aDhAre purANa ane badhI vidyAomAM te pAraMgata hatA. brAhmaNa dharmazAstronuM koI paNa aMga emanAthI ajANyuM na hatuM. vAda karavAmAM koI temanI tole na AvI zakatuM; sau koI emanI apAra vidyA-zaktino svIkAra karatA. aneka vidyArthIo temanI pAse adhyayana karatA. te vakhatanA vidvAnomAM temanuM sthAna prathama gaNAtuM. jainadharmano paNa A utkarSabharyo samaya hato. Thera Thera dharmapracArako potAno upadeza ApatAM vicaratA hatA. A vakhate, koI akaLa saMyoge, hirabhadrane yAyikanI nAmanAM eka jaina mahAttarA (moTAM guruNI) sAthe prasaMga paDyo. e sAdhvIjInA mukhethI bolAyela eka gAthA emanA sAMbhaLavAmAM AvI. paNa e aTapaTI gAthAno artha emane samajAyo nahIM, tethI emanA jJAnIpaNAnA garvane jANe Thesa vAgI ! paNa emanI satya mATenI jijJAsA evI utkaTa hatI, ke teo e gAthAno pATha karanAra jaina sAdhvIjI yAkinI pAse pahoMcI gayA. vivekI sAdhvIjIe, potAnuM jANapaNuM chatuM ka2vAne badale, emane e mATe potAnA gurunI pAse mokalyA. haribhadra sAcA vidvAna hatA. vidvattAnA mithyA abhimAne temanA aMtaHkaraNane AvarI nahotuM lIdhuM. e gurunI pAse temane potAnI bhUla ane sAcI vastu samajatAM vAra na lAgI ! ane yAkinI mahattarAe upadezela bodha temanA hRdayamAM tarata UtarI gayo. temaNe, jainadharmanI dIkSAno svIkAra karI, paMca mahAvrata aMgIkAra karyAM ane teo AtmamArganuM zodhana karavA lAgyA. potAne lAdhelA AtmadarzananA mArganuM moTuM zreya yAkinI mahattarAne ghaTatuM hatuM te vAta teo jANatA hatA. ane tethI e RRNano svIkAra karavA mATe temaNe potAnI jAtane yAniImahattarAdharmasUnu Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI thoDIka prasAdIu243 (yAkinI mahAttarAnA dharmaputra) tarIke oLakhAvamAM gaurava ane kRtajJatA mAnyAM. Aje paNa jyAM jyAM haribhadrasUrijInuM nAma maLe che tyAM tyAM, bIjAM vizeSaNo hoya ke na hoya, paNa uparanuM vizeSaNa to, moTe bhAge, avazya maLe che. kAraNa ke na hi kRtamupakAraM sAdhavo vismaranti / (karelA upakArane sAdhuo bhUlatA nathI.) 3. mahAkavinI zakti bAramA saikAnI A vAta che. te vakhate gujarAtamAM mahArAja siddharAja jayasiMhanuM rAjya tapatuM hatuM. navA navA dezonA vijayathI gujarAtanI samRddhi dina-pratidina vadhatI jatI hatI, sAthe sAthe gujarAtanAM kaLA-kauzalya mATe paNa A kALa caDatIno hato. mahArAjA siddharAja jayasiMha jevA yuddhavIra ane zUrA hatA, tevA ja kaLApremI paNa hatA. kaLAkArone ane vidvAnone temanI rAjasabhAmAM sAruM uttejana maLatuM. AvA vidvAnone sanmAnavA ane uttejavA mATe temaNe eka vidvatsabhA kAyama karI hatI. zrIpALa nAmanA eka kavi A vakhate temanA darabAramAM hatA. te jAte poravADa vaizya hatA. koIka kAraNasara temanAM netro cAlyAM gayAM hatAM, eTale te prajJAcakSu banI gayA hatA. pote kavi hovA uparAMta mahArAjA siddharAjanA bALa-mitra paNa hatA, tethI ja itihAsa-graMthomAM temano 'siddharAjanA bAlasakhA" tarIke ullekha maLe che. ane A viddhatasabhAnA movaDI paNa teo ja hatA. vidvattAno ke kavitvano koI kaparo prasaMge upasthita thatAM mahArAjA emanI sAme ja jotA. eka vakhata evo ja kaMIka prasaMga upasthita thayo, ane jyAre koIe hAma na bhIDI ane potAnuM movaDIpada lAMchita thavAno vakhata lAgyo, tyAre zrIpALe potAnI ajaba zaktinuM pradarzana karIne potAnI kIrti upara kaLaza caDhAvyo hato. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] rAga ane virAga A kArya e hatuM ke temaNe eka divasa jeTalA sAva TUMkA samayamAM ja, 'vairocana parAjaya' nAmaka eka mahAprabaMdhanI racanA karI ApI hatI. zrIpALanI AvI ajaba racanAzaktithI saukoI Azcaryacakita thaI gayA ! mahArAjAne temanA upara vizeSa anurAga thayo ! tyArathI teo kavicakravartI kahevAvA lAgyA ! 4. nyAyapriyatA bhagavAna buddhane, rogiSTha tathA gharaDA mANasane ane mANasanA zabane joIne vairAgya thayAnI vAta jANItI che. Avo ja prasaMga mahArAjA kumArapALanA jIvanamAM maLe che. pharaka eTalo che ke bhagavAna buddha saMsArane tyajI vairAgI thayA hatAjyAre mahArAjA kumArapALe tenI asara prajAjIvana upara upajAvI hatI. vAta ema banI hatI ke, eka vakhata mahArAjA kumArapALa zaheramAM pharavA nIkaLyA hatA. rastAmAM eka mANasa, lAkaDInA jore, sAva nabaLAM thaI gayelo pAMca-sAta bakarAMne parANe parANe hAMkato laI jato hato. A vakhate mahArAjA upara jainadharmanA dayA-ahiMsAnA siddhAMtonI asara thaI cUkI hatI. teo A sAva niraparAdhI jIvonI AvI behAlI joI na zakyA ! temaNe te mANasane tema karavAnuM kAraNa pUchatAM teNe jaNAvyuM ke, "mArI AjIvikA nibhAvavA mATe huM A bakarAMne kasAIne vecavA laI jAuM chuM. have A bakarAM evAM nabaLAM thaI gayAM che ke eno bIjo koI upayoga nathI rahyo, ane mArA mATe e bhArabhUta banI gayAM che." potAnA rAjyamAM mUMgA prANIo AvI rIte pIDAya e mahArAjA mATe asahya hatuM. temaNe tarata ja hukama bahAra pADyo : "je jUThI pratijJA karaze tene zikSA thaze, je parastrIlaMpaTa haze tene vizeSa zikSA thaze ane je jIvahiMsA karaze tene sarvathI vadhu kaThora daMDa maLaze." mahArAjAnI A AjJAe mUMgA prANIo upara ghaNo upakAra Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI thoDIka prasAdI D 245 karyo ! bIjA eka prasaMge, jyAre mahArAjA pharavA nIkaLyA hatA tyAre, temaNe eka strIne codhAra AMsue raDatI joI. abaLA gaNAtI strIne AvI rIte rotI joIne mahArAjAnuM hRdaya pIMgaLavA lAgyuM. temaNe te strIne savAnuM kAraNa pUchatAM javAba maLyo : "mArA pati binavArasa gujarI gayA che, eTale rAjyanA niyama pramANe, mAruM arthAt mArA patinuM tamAma dhana rAjyanA khajAnAmAM laI javAmAM AvanAra che. eTale pachI. mArA nirvAhanuM kazuM sAdhana nahIM rahe, ethI huM mArI nirAdhAratAnA vicArathI duHkhI thAuM chuM." mahArAjAe joyuM ke rAjyano Avo niyama to strI jAti upara bhAre anyAya. AcaravA samAna hato. temanuM nyAyapriya hRdaya abaLAjAti uparanA AvA anyAyane kema sAMkhI zake ? temaNe tarata ja rAjaAjJA bahAra pADI ke " havethI aputriyAnuM dhana rAjye nahIM laI letAM tenI strIne mATe rahevA devuM." ATha saikA pahelAMnI jIvarakSA ane strIsanmAnanI A bhAvanA khare ja, abhinaMdana mAgI lye che ! 5. sAco sanAtha paramAtmA mahAvIradevanA aNagAromAM anAthI nAmaka eka aNagAra thaI gayA, temanI A vAta che. anAthI muni emanAM gRhasthapaNAmAM jAte kSatriya ane rAjakumAra hatA. temanA pitAnuM nAma mahipALa rAjA hatuM. te kauzAMbI nagarImAM rAjya karatA hatA. rAjakuTuMbamAM janmavAnA kAraNe anAthIjInuM lAlana-pAlana khUba lADakoDamAM thayuM hatuM. emane tyAM vaibhava, vilAsa ane sukhanI sAmagrIno kaMI pAra na hato. sau emano paDyo bola jhIlavA tatpara rahetA. Ama rAjakuTuMbamAM hetALa svajano, snehIo ane prANa pAtharanArAM parijano vacce anAthIjInA divaso mojamAM pasAra thatA. temane koI paNa kALe nirAzA ke niHsahAya vRttino vicAra Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246DrAga ane virAga sudhdhAM Avato na hato. bhAvinA baLe eka vakhata evuM banyuM ke anAthIjI dAhavaranI bImArImAM sapaDAI gayA. kamaLano kumaLo velo madonmatta hAthInA sapATAmAM je rIte pilAya te rIte temanuM zarIra dAhajvaranI pIDAmAM zekAvA lAgyuM. jAte rAjakumAra eTale auSadha-upacAra ane sevA-suzraSAmAM to zI khAmI hoya ? mahArAjA mahipALe aneka vaidyone teDAvyA ane maMtra-taMtravAdIo pAse paNa prayoga karAvyA. paNa koI paNa upAya saphaLa na thayo. UlaTuM, enAthI to, rAjakumArano roga vadhu ne vadhu asahya ane asAdhya thato gayo. putravatsala pitA potAnA putrane bacAvavA mATe badhuM ja karI chUTavA taiyAra hatA. potAnA sarvasvanA bhoge, are, potAnA dehanA bhoge paNa jo potAno putra sAjo thaI zakato hoya to te mATe paNa teo taiyAra hatA. bIjA snehI-saMbaMdhIo paNa khaDe page UbhA hatA. paNa rAjakumAre joyuM ke, ATaATalA svajano ane snehIo chatAM, potAnI hAlata eka niHsahAya mAnavI karatAM jarA ya sArI na hatI ! teNe joyuM ke, ATalA badhA snehIo ane samRddhi chatAM, potAne sahAya karI zake evuM koI na hatuM ! ane A vicAre, emanA manane duHkhamAMthI uddabhavatA vairAgya tarapha vALI dIdhuM ! emane badhAM snehIo ane vaibhava-vilAsa tuccha lAgavA lAgyAM. bahAranI koI paNa sAmagrIthI mAnavI sAco sanAtha nathI thaI zakato, enuM emane bhAna thayuM. ane pariNAme emaNe jo pote sAjA thAya to, saMsArano tyAga karI AtmasAdhanAno mArga grahaNa karavAno nirNaya karyo. ane. bhAgya ane bhavitavyatAne baLe, emano roga naSTa thaI gayo. eTale potAnI pratijJA pramANe, potAnA svajanone samajAvI, emaNe sAdhutAno tyAgamArga grahaNa karyo. ane potAnI anAtha jevI sthiti TALavA mATe, potAnA supta AtmAne jAgrata karI te sAcA sanAtha banyA - jeno AtmA jAgI UThe te sadAya sanAtha ! zAstro kahe che, ke AtmasAdhanAnI aMtima sImAe pahoMcI anAthI muni sadAya sanAtha dazArUpa siddhapadane varyA ! Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI thoDIka prasAdI | 247 6. pustakano prabhAva sArAM pustako vakhata Avye sAcA mitronI garaja sAre che, e vAta ApaNe ghaNI vakhata sAMbhaLI che. isavIsananA dasamA saikAnI A vAta vasa UMDo bhinna bhiLa bhaci uNapa ja temanuM mana AcAryavarya zrI siddharSisUri te vakhatanA eka prabhAvaka ane vidyAvaMta jainAcArya hatA. nyAya, vyAkaraNa ane tattvajJAnano temano abhyAsa UMDo hato. bIjA viSayonA paNa e gahana jANakAra hatA. tattvajJAna ane bhinna bhinna darzanazAstronA abhyAsa daramyAna temane ekAeka bauddhadharma pratye abhiruci jAgI UThI. bauddha darzananA adhyayanane lIdhe emane jena darzanamAM kaMIka UNapa jaNAvA lAgI, ane pariNAme temaNe bauddhadharmano svIkAra karavAno vicAra karyo. temanuM mana satyazodhaka hatuM. eTale koI paNa vicArano amala karatAM pahelAM emanA cittamAM khUba maMthana thatuM. bauddhadharmanA svIkAranA vicAranA amala mATe paNa emanA cittamAM khUba khUba maMthana cAlyuM. A pramANe temanuM mana jyAre, madhadariye kharAbe caDelA vahANanI jema, jholA khAtuM hatuM tyAre sadbhAgye, temane eka pustaka maLI AvyuM. A pustake temanA manomaMthanane sthira karIne temane satya mArganuM spaSTa darzana karAvyuM. e pustakanA vadhu mananathI jainadarzanamAM Dagumagu thatuM temanuM mana sthira thaI gayuM ane potAnA dharmano tyAga karavAnA temanA vicAro vilIna thaI gayA. A pustaka te AcAryapuMgava zrI haribhadrasUrIzvare racela lalitavistarA ' nAmaka caityavaMdanasUtranI vRtti. A pustakanA mananathI zrI siddharSisUrine satyamArganuM darzana thayuM. pachI to temano dharmarAga ane vairAgya evo dRDha thayo ke temaNe 'upamitibhavapAkathA' nAmaka eka vairAgyarasapradhAna padezika rUpano mahAna kathAgraMtha racyo. A pustaka vAMcanArane tenA katanI dharmavRtti, vidvattA ane vairAgyabhAvanA mATe mAna UpajyA vagara nathI rahetuM. zrI siddharSisUri potAnA upara mahAna upakAra karanAra e Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 rAga ane virAga 'lalitavistarA' graMtha ane tenA kartAne kadI nathI bhUlyA. je haribhadrasUri potAthI keTalAMya varSa agAu thaI gayA hatA, temaNe jANe, e 'lalitavistarA'graMtha potAnA upara upakAra karavA mATe ja na lakhyo hoya, evI rIte temaNe zrI haribhadrasUrijIne kRtajJatAbharI aMjali ApatAM lakhyu ke, namo'stu haribhadrAya tasmai pravarasUraye / marthe nirmitA yena vRttirlalitavistarA // 7. kasoTI - ThAkora lavaNaprasAda (lAvaNyaprasAda ) ane teno putra vIradhavaLa te vakhate dhoLakAnA mAMDalika rAjA hatA. gujarAta upara te vakhate bhoLA bhImadevanI ANa pravartatI hatI. bhoLo bhImadeva rAjakAjamAM akuzaLa ane vilAsI hato. tethI gujarAtanA rAjakAraNamAM paNa lavaNaprasAda ane vIradhavaLanuM ThIka ThIka mArgadarzana ane varcasva rahetuM. chatAM, sadbhAgye emanA aMtaramAM gujarAtanA rAjavI banavAnI icchA nahotI jAgI, eTale temaNe mAMDalika rahIne gurjarasamrATanuM varcasva ApameLe ja svIkAryuM hatuM. temano rAjyavistAra paNa kaMI ocho na hato. temAM vaLI vastupALa ane tejapALa jevA mahAsamartha, sarvakAryakuzaLa, vaphAdAra ane niSThAvAna be bhAIone potAnA amAtya tarIke nImyA pachI to temanA rAjyanI unnati savizeSa thavA lAgI hatI. eka vakhata dakSiNano rAjA siMha potAnA upara caDI AvavAnA samAcAra maLavAthI lavaNaprasAda ane vIradhavaLa baMne jaNA teno sAmano karavA bharUca sudhI sAme gayA. rAjyanI lagAma kuzaLa maMtrIonA hAthamAM hatI, eTale tenI temane kazI phikara na hatI. bIjAM paNa keTalAMka nAnAM nAnAM rAjyo A vakhate temanI madade hatAM, eTale svAbhAvika rIte ja teo ciMtAmukta hatA. vastupAla te vakhate khaMbhAtanA sUbA tarIkenuM pada saMbhALatA hatA. rAjaramatanI zetaraMjamAM kayuM sogaThuM kyAre, kaI cAla le te kaLavuM Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI thoDIka prasAdI [ 249 muzkela hoya che. dhIme dhIme bIjA rAjAo lavaNaprasAdanI madadamAMthI khasI gayA. khuda bharUcano rAjA zaMkha paNa emanI viruddha thaI gayo, ane emanI AvI nAjuka sthitino upayoga potAnA lAbhamAM kaI rIte karI levAya tenI yukti vicAravA lAgyo ! teNe eka divasa eka dUtane khaMbhAta vastupALa AgaLa mokalyo. dUte vastupALane rAjA zaMkhano saMdezo saMbhaLAvyo ke, "lavaNaprasAda jevA eka mAMDalikanA amAtya rahIne tame khaMbhAta jevA ekAda sUbAnA uparI raho te tamArI ATalI asAdhAraNa zaktine mATe zobhArUpa nathI. tame e mAMDalika rAjAne mUkIne amAruM varcasva svIkArazo ane khaMbhAta amAre svAdhIna karazo, to tamAro darajjo vadhAravAmAM Avaze ane eka AkhA mulakanuM pradhAnapaduM paNa tamane maLaze. A uparAMta tamane aneka jAtano aMgata lAbha thaze te to juduM ! vaLI ame koI paNa bhoge khaMbhAta sara karavAnA to chIe ja, to amArA jevA kSatriyono sAmano tamArA jevA pocA dilanA vANiyA zuM karI zakavAnA hatA ? mATe pavana joIne sukAna pheravavAnuM DahApaNa jarUra dAkhavazo !" zaMkhanI dhAraNA hatI ke lAlacathI nahIM to chevaTe dhamakIthI to A vANiyo jarUra potAnA hAthamAM AvI jaze ! paNa enI e dhAraNA sAcI na hatI. tene khabara na hatI ke jene te ThaMDI rAkha samajato hato, tenI nIce to bhArelA dhagadhagatA aMgArA rahelA hatA, je eka vakhata tene potAne ja bhasmIbhUta karI zake ! vastupALe ThaMDe peTe javAba mokalyo : "paisA ke adhikAranA lobhe lobhAI janAra mAnavI kyAreya amAtyapaThuM na bhogavI zake ! ame to rAjaniSThAnI khAtara mAthuM hAthamAM laIne pharanArA rAjabhakta chIe ! mAthuM salAmata hoya tyAM lagI amArI niSThA pharI na zake ! raNamedAnamAM khAMDAnA khela khelIne amAro mulaka sara karavo hoya to jarUra padhArazo ! to tamAruM svAgata karavAmAM A vANiyo paNa koI rIte pAcho nahIM paDe enI khAtarI rAkhazo ! konA hAtha baLiyA che tenI parIkSA to raNamedAnamAM ja thaI zake ! bAkI mAgaNanI mAphaka koIno Apyo mulaka ame bhogavatA nathI, paNa khAMDAnA khela khelIne mAthA sATe Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250DrAga ane virAga meLavelA mulakane ja ame bhogavIe chIe." eka vANiyo Avo javAba Ape e zaMkhathI sahana na thayuM. te sAce ja khaMbhAta upara caDI gayo, paNa vANiyAnA ghA ene bhAre paDI gayA ! 'havelI letAM gujarAta khoI nI jema bicArA zaMkhane paNa potAnuM gAMThanuM khAIne pAchuM haThavuM paDyuM. vastupAlanI rAjaniSThA, prAmANikatAnI kasoTImAM pAra UtarI ane tenI vIratA upara jANe suvarNakaLaza caDhyo ! 8. mahAkavinI samayasUcakatA navAMgIvRttikAra tarIke prasiddha AcAryavarya zrI abhayadevasUrinA AgamavivecananA kAryamAM sahAyaka thanAra nivRttikulanA AcArya zrI droNAcArya eka samartha vidvAna hatA. temaNe "piMDaniyukti ' nAmaka graMthanI racanA karI che. temane surAcArya nAmanA eka ziSya hatA. gurue potAnI vidvattAno vAraso potAnA A ziSyane ApavAmAM khAmI nahotI rAkhI ! potAno ziSya potAnA karatAM savAyo thAya tevI rIte surAcAryane temaNe vidvattAnuM amRtapAna karAvyuM hatuM. pariNAme surAcArya paNa potAnA gurunA jevA ja prakhara vidvAna thayA hatA. eka vakhata rAjA bhoje eka samasyA rAjA bhImadevanI rAjasabhA upara mokalI. rAjA bhojane potAnI vidvatasabhA mATe khUba abhimAna ane gaurava hatuM. te dhArato hato ke gujarAtanA paMDito pote mokalela samasyA nahIM ukelI zake ane pariNAme pAMDityamAM mALavA gujarAtane mahAta karaze. paNa pariNAma kaMIka juduM ja AvyuM. rAjA bhojanI dhAraNA khoTI paDI ane dUta samasyAno sAco ukela laIne pAcho pharyo. AthI rAjA bhoja khasiyANo paDI gayo. A samasyAno ukela karanAra hatA A surAcArya ! A pachI surAcArya vihAra karatA karatA rAjA bhojanI sabhAmAM gayA. ane tyAM emanI rAjasabhAmAM emaNe emanA mAnItA vidvAnone parAsta karyA. surAcAryanA pAMDityanuM dekhItI rIte sanmAna karavA chatAM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsa thoDIka prasAdI D 251 rAjA bhojanA manamAM e vAta AMkhanA kaNAnI jema khaTakavA lAgI. ane koI paNa upAya, surAcAryane pAchA pADAne A ghaTanAno pratikAra karavA temanuM mana talasatuM hatuM. emAM pAsavAnonI bhaMbheraNIe umero karyo, ane pariNAme nyAya-anyAyano viveka bhUlIne rAjA bhoje surAcAryane dehakaSTa ApavAno peMtaro racyo. surAcAryanuM kuzaLa-kSema bhayamAM AvI paDyuM. A vakhate mahAkavi dhanapAla rAjA bhojanI vidvatsabhAnA sabhya hatA. te koIka rIte surAcArya upara AvanArI Aphatane pAmI gayA. potAnA dharmaga ne, potAnI hayAtI chatAM, kaSTa sahana karavuM paDe te emanA mATe asahya hatuM. ane emaNe samayasUcakatA dAkhavIne, surAcAryane veLAsara cetavI dIdhA ane barobara yukti racIne temane bIjA pradezamAM vihAra karAvI dIdho. Ama mahAkavi dhanapALanI samayasUcakatA ane buktie eka samartha vidvAnane aNadhArI AphatamAMthI bacAvI lIdhA. eka ja kAvyamAMthI bhagavAna RSabhadeva ane bhagavAna neminAthanA jIvanano artha batAvavA dvisaMdhAna' nAmanA pAMDitya ane rasonA bhaMDAra samA kAvyanA racayitA te A ja surAcArya Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaghaDatarano utsava ( zrI ratilAla dIpacaMda desAI : jIvanajhAMkhI) (janma : tA. 12-9-1907, avasAna H tA. 7-12-1985) A kathAo lekhakane jAtaghaDatara karatAM mArgamAM maLI AvI che. emAM dhabake che dhiMgI jIvanakaLA. A vArtAo mANavA Avo thoDIka DUbakI lagAvIe lekhakanA jIvanamAM. | zrI ratibhAInA pitA 'dIpA-bhagata' kahevAtA. dIkSA paNa lIdhelI. e dhArmikatA ratibhAInA jIvanamAM judI rIte khIlI. emanA samagra ghaDataramAM saMpIlA, saMskArI kuTuMbanuM vAtAvaraNa, paMDitomunivaronI dIrghakAlIna chatrachAyA ane ApakamAIno saMjoga - A badhAMe bhAga bhajavyo. caMdana khUba lasoTAyuM. - emanA sAhityamAM jaina dharma ne jaina itihAsanuM emanuM UMDuM adhyayana khUba DokAya. paNa kyAM ya sAMpradAyikatA nahi. kAraNa, zivapurI (ma.pra.)nI jaina saMskRta pAThazALAmAM emanuM khUba samatola ghaDatara thayuM hatuM.' e zrI ratibhAI mULe to Tharela ciMtana-vivecanano jIva. jaina dharma, jaina saMgha tema ja rASTrajIvana - viSe emanA vicAro cokhkhAcaNaka ne pAkA, chatAM saumya. " jaina satyaprakAza ' ane " jaina ' e be sAmayiko dvArA varSo sudhI nirbhaya satyakathanano parizrama karyo. emanI vArtAomAM ya AvuM gaMbhIra vicArabhAtuM khUba maLe. ? - dareka bAbatano sAco itihAsa jANIne, tapAsa karIne lakhe. vArtAomAM ya evuM pUruM dhyAna rAkhe. emanI AvI cIvaTane kAraNe emanI kalame kacchanA bhadrezvara tIrthano suMdara itihAsa tema ja ANaMdajI kalyANajInI peDhIno vistRta itihAsa paNa maLyA. uparAMta aneka vyakticarito, saMsthAparicayo, tIrthaparicayo rasALa bhASAmAM lakhyAM. potAnA cokhkhA, nirbhaya jIvanane kAraNe jaina zramaNa saMsthAmAM taTasthapaNe ThIkaThIka UMDA UtarelA. badIo hoya te bedhaDaka cIMdhI batAve. to guNiyala sAdhuo para tana-mana-dhanathI vArI jAya paNa evA. jaina paraMparAnA prAcIna mahAna AcAryo mATe emanuM hRdaya bhAvabhInuM. A kathAomAM evAM rasapUrNa zramaNacaritro paNa yAdagAra che. to sAthesAthe dezanI AmaprajA viSe, kuTuMba-samAja viSe, arthakAraNanI beDhaMgI raphatAra viSe emanI UMDI jANakArI ane saMvedanA. TUMkI Avaka, chatAM apAra atithibhakti, mAnavabhakti. emanI aneka vArtAomAM A mAnavabhakti UbharAya che. samAjanA avagaNAyelA aMgarUpa nArI bAbata emanA hRdayamAM UMDAM Adara ane karuNA. eTale emanA haiye caDelAM aneka tejasvI nArIcarito AmAM supere DokAya che. lekhakanA jIvananI jema A kathAonuM vAMcana eTale ya AtmaghaDatarano utsava ! rAga AnI virAma