Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo namo nimmala daMsaNassa jagamaravA (saTIka) bhAgaH-4 saMzodhaka sampAdakazcaH nasAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ omwww nnanoonantmaramannermommanenormeormerammernama bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala daMsaNassa zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgaragurUbhyonamaH [Agama suttANi (saTIka) bhAga-4 samavAyAGgasUtram -: saMzodhakaH sampAdakazcaH :muni dIparatnasAgara tA. 14/4/2000 ravivAra 2056 caitra suda 11 (45- Agama suttANi-saTIkaM mUlya rU.11000/ Wan Agama zruta prakAzana // - saMparka sthala "Agama ArAdhanA kendra'' zItalanAtha sosAyaTI vibhAga-1, phleTa naM-13, 4-thI maMjhila, vhAyasenTara, khAnapura, ahamadAbAda (gujarAta) 8888383838383838388888888888888888 8 888888888888 &
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram samavAyAGgasUtrasya viSayAnukramaH mUlAGkAH-383 mUlAGkAH samavAyaH pRSThAGkaH| mUlAGkAH samapApa. | daNakA prathama 54 56 13 | dvitIya tRtIya | caturtha paJcama 60 62 saptama 68 8-10 aSTama 70 11-13 navama 72 14-18 | dazama 73 19 ekAdaza 76 20-25 78 dvAdaza trayodaza 55-59 | paJcaviMzatitama 2 60- | SaDviMzatitama | 61- | saptaviMzatitama | 14 62- aSTAviMzatitama 15 / 63- ekonatriMzattama 17/64-99 | triMzattama 18100-101| ekatriMzatama | 19102-108] dvAtriMzatama 21 | 109- trayastriMzatama 23 / 110- catustriMzatama | 111- | paJcatriMzat 28 | 112- | SaTatriMzat 113- | saptatriMzat 34 | 114 114- | aSTatriMzat 36 / 115. 115. | ekonacatvAriMzata | 40 116- / catvAriMzat | 117- | ekacatvAriMzat 44 | 118- | dvicatvAriMzat 46 | 119- | tricatvAriMzat 47 / 120- | caturacatvAriMzat 49 121-123) paJcacatvAriMzat 50 | 124- | SaTcatvAriMzat 52 / 125- | saptacatvAriMzat 53 | 126- | aSTacatvAriMzat 26. 78 79 27-31 caturdaza 32-37 paJcadaza 38-41 | SoDaza 79 80 42 saptadaza 80 43-45 81 + 46-49 82 aSTAdaza ekonaviMsatitama viMzatitama ekaviMzatitama 83 5051 / 83 52. dvAviMzati 84 84 trayovizatitama 54- | caturvizatitama 85
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH mUlAGkAH 127 ekonapaJcAzat 128 paJcAzat 129- ekapaJcAzat dvipaJcAzat tripaJcAzat 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 980 141 142 143 144 145 146 147 148 - 149 150 151 152 samavAyaH catuSpaJcAzat paJcapaJcAzat SaTpaJcAzat saptapaJcAzat aSTapaJcAzat ekonaSaSTi SaSTi ekaSaSTi dviSaSTi triSaSTi catuHSaSTi paJcaSaSTi SaTSaSTi saptaSaSTi aSTaSaSTi ekonasaptati saptati ekasaptati dvisaptati trisaptati catuHsaptati pRSTAGkaH mUlAGkAH 153- paJcasaptati 86 154-155 SaT saptati 86 156- saptasaptati 940 aSTasaptati 158 ekonAzIti 88 159 azIti 160 89 161 89 162 10 163 91 164 91 165 91 166 167 168 94 169 95 170 95 171 96 172 98 173- caturnavati 98 174 paJcanavati 98 175 SaNNavati 99 176 saptanavati 100 177 aSTanavati 102 178 navanavati 102 179 zata wr 87 87 88 22 13 3 92 94 samavAyaH ekAzIti dvayazIti tryazIti caturazIti paJcAzIti SaDazIti saptAzIti aSTAzIti ekonanavati navati ekava dvinavati trinavati 180-383 prakIrNakaH samavAyaH 3 pRSTAGkaH 103 103 103 104 105 106 107 107 108 109 111 999 112 113 113 114 114 116 116 117 117 118 118 119 120 121 121
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram - samavAyAGgasUtram (saTIka) -
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ raca Arthika anudAtA -5.pU. mAlavabhuSaNa tapasvI AcAryadeva zrI navaratnasAgara sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI zrI lAlabhAI devacaMda zAha taraphathI - nakala eka. -5.pU. saraLa svabhAvI-zrImad bhagavatIsUtra vyAkhyAna paTu AcAryadeva zrI naradevasAgarasUrIzvarajI ma.sA. tathA pUjyazrInA ziSyaratna tapasvI gaNivaryazrI caMdrakIrtisAgarajI ma.sA.nI preraNAthI zrI puruSAdAnIya pArzvanAtha zve. mUrti. jaina saMgha, devakInaMdana sosAyaTI, amadAvAda taraphathI nakala eka. -5.pU. zAsana prabhAvaka-kriyArAgI AcAryadevazrI vijaya cakacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI eka sagRhastha taraphathI nakala eka. -5.pU. sAhityapremI munirAja zrI sarvodaya sAgarajI ma.sA.nI preraNAthI-"acalagacchAdhipati pa.pU.A.bha.zrI guNasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU. munirAja zrI cAritraratnasAgarajI ma. nI 19mI aThThAi nimitte-zrI cAritraratna phA.ce.TrasTa taraphathI nakala eka. -5.pU. vaiyAvRttvakArikA sAdhvI zrI malayAzrIjI ma.sA.nA ziSyA vyavahAra vicakSaNA pU. sAdhvI zrI hitajJAzrIjI ma.nI preraNAthI jaina ArAdhanA maMdira-"jJAnakhAtA" taraphathI nakala eka. -5.pU. saumyamUrti sAdhvIzrI saumyaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI pa.pU. gurumAtA-vAtsalyamUrti sA.zrI ratnatrayAzrIjI ma.nI paMcamI punyatithi nimitte zrImatI lIlamabena prANalAla pI. dAmANI taraphathI nakala eka. -pa.pU. svanAmadhanyA sA. zrI saumyaguNAzrIjI tathA teonA ziSyA sA.zrI samajJAzrIjInI preraNAthI-2053nA yazasvI cAturmAsa nimitte zrI pArzvapadmAvatI jaina saMgha, pArUlanagara, amadAvAda taraphathI nakala be. -5.pU. ratnatrayArAdhakA sAdhvIzrI saumyaguNAzrIjI tathA teozrInA ziSyA sA. zrI samajJAzrIjInI preraNAthI saMvata 2054nA nirmaLa ArAdhanAmaya cAturmAsanI smRtimAM-ghATaloDiyA (pAvApurI) jaina zve. mUrti. saMgha, amadAvAda taraphathI nakala eka. www.jainelibrary org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ -pa. pU. sAdhvI zrI ratnatrayAzrIjI ma. nA parama vinayA sA. zrI saumyaguNAzrIjInI preraNAthI teonA saMsArIbhAIzrI indravadanabhAI dAmANInA anumodanIya puruSArthathI "Agama dIpa-saMpuTa'nA badalAmAM prApta rakamamAMthI-nakala cAra, -pa.pU. prazamarasanimagnA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI ma.nI preraNAthIsametazikhara tirthoddhArikA pa.pU. sAdhvIzrI raMjanazrIjI ma. sA.nA | ziSyA apratima vaiyAvRtyakArikA sA.zrI malayAzrIjI tata ziSyA sA. zrI narendrazrIjI-tat ziSyA sA. zrI praguNAzrIjI ma.nA. AtmazreyArthearihaMta TAvara, jaina saMgha, muMbai taraphathI nakala eka. | -pa. pU. AgamoddhAraka AcAryadevazrI nA samudAyavartI pa.pUjya ' vaiyAvRtyakArikA sA. zrI malayAzrIjI ma.nA ziSyA pU. sA. zrI kaivalyazrIjI ! ma.nA ziSyA pU. sA. zrI bhavyAnaMdazrIjI ma. sA.nA suziSyA miSTabhASI sAdhvIzrI pUrNaprajJAzrIjI ma. sA. tathA temanA vinita ziSyA sA. zrI !! pUrNadarzitAzrIjI tathA sA. pUrNanaMdItAzrIjInI preraNAthI-sarvodaya pArzvanAtha cerITebala TrasTa, mulunDa muMbaI taraphathI nakala eka. -pa.pU. vaiyAvRtyakArikA sAdhvIzrI malayAzrIjI ma.nA praziSyA sA.' zrI bhavyAnaMdazrIjIma. nA suvinitA sA. zrI kalpaprajJAzrIjI tathA kokIlakaMThI sA. zrI kairavaprajJAzrajI nI preraNAthI -mehula sosAyaTI, ArAdhanAbhavana, subhASanagara, vaDodarAnI baheno taraphathI nakala eka -zrI vizAzrImALI tapagacchajJAti-jJAnakhAtuM, jaina pAThazALA, jAmanagara taraphathI nakala be. -zrI maMgaLa pArekhano khAMco-jaina . mUrti. saMgha, amadAvAda. taraphathI 2054nA cAturmAsa nimitte nakala be. - zrI AkoTA jaina saMgha, vaDodarAnI baheno taraphathI nakala eka. -zrImatI nayanAbena ramezacaMdra zAha, vaDodarAnI preraNAthI AgamonA seTanA badalAmAM prApta rakamamAMthI nakala pAMca. zeSa sarve rakama "amArA" Aja paryanta prakAzanonA badalAmAM prApta thayelI che. For Private & Personal use only.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-1 namo namo nimmala saNasta paMcama gaNaghara zrI sudharmAsvAmine namaH 4 samavAyAGgasUtraM saTIkaM caturthaM aGgasUtraM mUlaM + ayamadevasUri viracitA vRttiH / zrIvarddhamAnamAnamya, samayavAyAGgavRttikA / vidhIyate'nyazAstrANAM, prAyaH samupajIvanAt / / // 2 // duHsampradAyAdasadUhanAdvA, bhaNiSyate yadvitathaM mayeha / taddhIdhanairmAnukampayadbhiH , zodhyaM matArthakSatirastu maiva / / 11 vR. iha sthAnAkhyatRtIyAGgAnuyogAnantaraM kramaprApta eva samavAyAbhidhAnacaturthAGgAnuyogo yatIti so'dhunAsamArabhyate, tatra ca phalAdidvAracintAsthAnAGgAnuyogavat kramAdavaseyA, navaraM samudAyArtho'yamasya, samiti-samyak avetyAdhikyena ayanamayaH-paricchedojIvAjIvAdividhapadArthasArthasya yasminnasau samavAyaH samavayanti vA samavataranti saMmilanti nAnAvidhA AtmAdayo vA abhidheyatayA yasminnasau samavAya iti / saca pravacanapuruSasyAGgamiti samavAyAGgam, tatra kila zrIzramaNamahAvIravarddhamAnasvAminaH sambandhI paJcamo gaNadhara AryasudharmasvAmI svaziSyaM jambUnAmanamabhi samavAyAGgArthamabhidhitsuH bhagavati dharmAcArye bahamAnamAvirbhAvayana svakIyavacane ca samastavastuvistArasvabhAvAvabhAsikevalAlokakalitamahAvIravacananizritatayA'vigAnena pramANamidamiti ziSyasya matimAropayannidamAdAveva sambandhasUtramAha - (samavAyaH-1) mU. (1) suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-(iha khalu samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigareNaMtitthagareNaM sayaMsaMbuddhaNaMpurisuttameNaMpurisasIheNaMpurisavarapuMDarIeNaMpurisavaragaMdhahatthiNA loguttameNaMloganAheNaM logahieNaM logapaIveNaM logapajoagareNaM abhayadaeNaMcakhudaeNaMmaggadaeNaM saraNadaeNaM jIvadaeNaM dhammadesaeNaM dhammanAyageNaM dhammasArahiNA dhammavaracAuraMtacakkavaTTiNA appaDihayavaranANasaMNadhareNaM viyadRcchaumeNaM jiNeNaM jAvaeNaM tineNaM tAraeM buddhaNaM vohaeNaM mutteNaM moyageNaM savvanuNA savvadarisiNA sivamayalamaruyamaNaMtakkhayamavvAbAhamapuNarAvittisiddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAmeNaM ime duvAlasaMge gaNipiDige pnntte| taMjahA-AyAre 1 sUyagaDe 2 ThANe 3 samavAe 4 vivAhapannattI 5 nAyadhammakahAo 6 uvAsagadasAo 7 aMtagaDadasAo 8 anuttarovavAidasAo 9 pAhAvAgaraNaM 10 vivAgasue
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ wr| samavAyAGgasUtram-1/1 11 diTThivAe 12, tatthaNaMje se cautthe aMge samavAetti Ahite tassaNaM ayamaDhe pannatte, taMjahA ege AyA, ege aNAyA, ege daMDe, ege adaMDe, egA kiriA, egA akiriA, egA akiriA, ege loe, ege aloe, ege dhamme, ege adhamme, ege putre, ege pAve, ege baMdhe, ege mokkhe, ege Asave, ege saMvare, egA veyaNA, egA nijarA 18 / / jaMbuddIve dIve egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM pannatte, appaihANe narae egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaMpannate, pAlaejANavimANeegaMjoyaNasayasahassaMAyAmavi kkhaMbheNaM pannate, savvaTThisiddhe mahAvimANe egaMjoyaNasayasahassaMAyAmavikkhaMbheNaM pnntte| ___ addAnarakhatte egatAre pannatte, cittAnakkhatte egatAre pannatte, sAtinakhatte egatAre pannatte imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM egaM paliovamaM ThiI pannattA, imIseNaM rayaNappahAe puDhavIe neraiANaM ukkoseNaM egaM sAgarovamaMThiI pannattA, doccAe puDhavIe neraiyANaM jahanneNaM egasAgarovamaM ThiI pnnttaa| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaMegaMpaliomaMThiI pannattA, doccAe puDhavIeneraiyANaM jahanneNaM egaM sAgarovamaM ThiI pnnttaa| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM egaMpalioghamaMThiIpannattA, asurakumArANaM devANaM ukkoseNaM egaM sAhiyaM sAgarovamaM ThiI pannattA, asurakumAriMdavajjiyANaM bhomijjANaM devANaM atthegaiANaMegaMpaliovamaMThiI pannattA, asaMkhijjavAsAuyasanipaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM atyaMgaiANaM egaM paliovamaM ThiI pannattA, asaMkhijjavAsAuyagabbhavakkaMtiyasaMNimaNuyANaM atthegaiyANaM egaMpaliovamaM ThiI pnnttaa| vANamaMtarANaM devANaM ukkoseNaM egaMpaliovamaMThiI pannattA, joisiyANaM devANaM ukkoseNaM ega paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM ThiI pnttaa| __"sohamme kappedevANaMjahanneNaMegaMpaliovamaMThiI pannatA, sohamme kappe devANaMatthegaiANaM egaM sAgarovaM ThiI pannattA / IsANe kappe devANAM jahanneNaM sAiregaM egaM paliovamaM ThiI pannattA, IsANe kappe devANaM atyaMgaiyANaM egaM sAgarovamaM ThiI pnnttaa| je devA sAgaraMsusAgaraMsAgarakaMtaMbhavaMmaNuMmANusottaraM logahiyaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkose NaM egaM sAgarovamaM ThiI pannattA, teNaM devA egassa addhamAsassa ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM egassa vAsasahassassa AhAraTThe samupajai saMtegaiyA bhavasiddhiyAjejIvA te egeNaMbhavaggahaNeNaMsijjhissaMti bujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. 'zrutam'AkarNitaM 'me' mayA he 'AyuSman !' cirajIvita ! jambUnAman ! 'teNaM'ti yo'sau nirmUlonmUlitarAgadveSAdiviSamabhAvaripusainyatayA bhuvanabhAvAvabhAsanasahasaMvedanapurassarAvisaMvAdivacanatayA ca tribhuvanabhavanaprAGgaNaprasarpatsudhAdhavalayazorAzistenamahAvIreNa bhagavatAsamagraizvaryAdiyuktena 'eva'miti vakSyamANena prakAreNAkhyAtam-abhihitamAtmAdivastutattvamiti gamyate / athavA 'AusaMteNaM ti bhagavatetyasya vizeSaNamAyuSmatA cirajIvitavatA bhagavateti, For Priva
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 samavAyaH - 1 athavA pAThAntareNa mayetyasya vizeSaNamidaM AvasatA mayA gurukule AmRzatA vA saMspRzatA vA mayA vinayanimittaM karatalAbhyAM guroH kramakamalayugalamiti, yadvA' AusaMteNaM' ti AjuSamANena vA prItipravaNamanaseti, yadAkhyAtaM tadadhunocyate 'ege AyA' ityAdi, kasyAMcidvAcanAyAmaparamapi sambandhasUtramupalabhyate, yathA- 'iha khalu samaNeNaM bhagavayA' ityAdi, tAmeva ca vAcanAM vRhattaratvAddyAkhyAsyAmaH, idaM ca dvitIyasUtraM saGgraharUpa- prathamasUtrasyaiva prapaJcarUpamavaseyam, asya caivaM gamanikA 'iha' asmilloke nirgranthatIrthe vA, khalu vAkyAlaGkAre avadhAreNa vA, tathA ca ihaiva, na zAkyAdipravacaneSu, zrAmyati - tapasyatIti zramaNastena, idaM cAntimajinasya sahasampannaM nAmAntarameva, yadAha - 'sahasaM muiyAe samaNe' tti, bhagavateti pUrvavat mahAMzcAsau vIrazceti mahAvIrastena, idaM ca mahAsAttvikatayA prANaprahANapravaNaparISahopasarganipAte'pyaprakampatvena pIyUSapAnaprabhubhirAvirbhAvitam Aha ca- 'ayale bhayabheravANaM khaMtikhame parIsahovasaggANaM paDimANaM pArae devehiM (se nAmaM) kae mahAvIre' tti, kathambhUtenetyAhaAdau prAthamyena zrutadharmamAcAradigranthAtmakaM karoti tadarthaprayANakatvena praNayatItyevaMzIla Adikarastena / tathA taranti yena saMsArasAgaramiti tIrthaM pravacanaM tadavyatirekAdiha saGghastIrthaM tasya karaNazIlatvAttIrthakarastena, tIrthakaratvaM ca tasya nAnyopadezabuddhatvapUrvakamityata Aha-svayamAtmanaiva nAnyopadezataH samyagbuddho heyopAdeyavastuttvaM viditavAniti svayaMsambuddhastena - svayaMsambuddhatvaM cAsya na prAkR tasyeva saMbhAvyaM puruSottamatvAdasyetyata Aha-puruSANAM madhye tena tenAtizayena rUpAdinodgatatvAd-urdhvavarttitvAduttamaH puruSottamastena, atha puruSottamatvameva siMhAdyupamAnatrayeNAsya samarthayannAha - siMha iva siMhaH puruSazcAsau siMhazceti puruSasiMhaH, lokena hi siMhe zauryamatiprakR STamabhyupagatamataH zaurye sa upamAnaM kRtaH / zauryaM tu bhagavato bAlye pratyanIkadevena bhApyamAnasyApyabhItatvAt kulizakaThinamuSTiprahAraprahati pravarddhamAnAzarIrakubjatAkaraNAcca ityatastena, tathA varaM ca tatpuNDarIkaM ca varapuNDarIkaMdhavalaM sahasrapatraM puruSa eva varapuNDarIkaM puruSavarapuNDarIkaM, dhavalatA cAsya bhagavataH sarvAzubhamalImasarahatvAt sarvaizca zubhairanubhAvaiH zuddhatvAdityatastena / tathA varazcAsau gandhahastI ca varagandhahastI puruSa eva varagandhahastI puruSavaragandhahastI, yathA gandhahastino gandhenaiva sarvagajA bhajyante tathA bhagavatastaddezaviharaNena ItiparacakradurbhikSajanaDamarakAdIni duritAni zatayojanamadhye nazyantIti atastena puruSavaragandhahastinA / nabhagavAn puruSANAmevottamaH kintu sakalajIvalokasyApItyata Aha-lokasya - tiryagnaranArakanAkilakSaNajIvalokasyottamaH catustriM dbuddhAtizayAdyasAdhAraNaguNagaNopetatayA sakalasurAsurakhacaranaranikaranamasyatayA ca pradhAno lokottamastena / lokottamatvamevAsya puruskurvannAha lokasya saJjibhavyalokasya nAthaH prabhurlokanAthastena nAthatvaM cAsya 'yogakSemakRnnAtha' iti vacanAdaprAptasya samyagdarzanAderyogakaraNena labdhasya tasyaiva pAlanena ceti, lokanAthatvaM ca tAttvikaM taddhitatve sati sambhavatItyAha- lokasya - ekendriyAdiprANigaNasya hitaH-AtyantikatadrakSAprakarSaprarUpaNaM nAnukUlavartI lokahitastena, yadetannAthatvaM hitatvaM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-1/1 vA tadbhAvyAnAM yathAvasthitasamastavastustomapradIpanena nAnyathetyAha lokasya-viziSTatiryagnarAmararUpasyAntaramitiranikaranirAkaraNena prakRSTapadArthaprakAzakAritvApradIpa iva pradIpo lokapradIpastena, idaM ca vizeSaNaM draSTulokamAzrityoktam - atha zyalokamAzrityAha-lokasya-lokyate iti loka itivyutpattyA lokAlokarUpasya samastavastustomasvabhAvasyAkhaNDamArtamaNDalamiva nikhilabhAvasvabhAvAvabhAsanasamarthakevalAlokapUrvakapravacanaprabhApaTalapravartena pradyotaM-prakAzaMkarotItyevaMzIlo lokapradyotakarastena, nanu lokanAthatvAdivizeSaNayogI hariharahiraNyagarbhAdirapi tattIrthikamatena sambhavatIti ko'sya vizeSa ityAzaGkAyAM tadvizeSAbhidhAnAyAha nabhayaM dayate-prANApaharaNarasikopasargakAriNyapi prANini dadAtItyabhayadayaH abhayA vAsarvaprANibhayaparihAravatI dayA-ghRNA yasyAsAvabhayadayo, hariharAdistu naivamiti, tenAbhayadayena, na kevalamasAvapakArakAriNAmapyanarthaparihAramAnaM karoti apitvarthaprAptiM karotIti drshynnaah| cakSuriva cakSu-zrutajJAnaM zubhAzubhArthavibhAgakAritvAttaddayate iti cakSurdayastena, yathA hi loke cakSurdattvA vAccitasthAnamArga darzayan mahopakArI bhavatItyevamihApIti darzayannAha mArga-samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM paramapadapathaM dayata iti mArgadayastena, yathA hi loke cakSurudaghATanaM mArgadarzanaMca kRtvA caurAdiviluptA nirupadravaM sthAnaMprApayan paramopakArI bhavati evamihApIti darzayannAha-zaraNaM-trANamajJAnopadravopahatAnAM tadrakSAsthAnaM tacca paramArthato nirvANaM taddayata iti shrnndysten| yathA hi loke cakSurmArgazaraNadAnAt duHsthAnAMjIvitavyaM dadAti evamihApIti darzayannAhajIvanaM jIvo-bhAvaprANadhAraNamaraNadharmatvamityarthastaM dayata iti jIvadayo jIveSu vA dayA yasya sa jIvadayo'tastena, idaM cAntaroktaM vizeSaNakadambakaM bhagavato dharmamayamUrtitvAtsampannamiti dharmAtmakatAmasyAnya- vizeSaNapaccakenAha-dharma-zrutacAritrAtmakaM durgatiprapatajjantudhAraNasvabhAvaM dayatedadAtIti dharmadayastena, taddAnaM cAsya taddezanAdevetyata Aha - dharmam-uktalakSaNaMdezayati-kathayatItidharmadezakastena, dharmadezakatvaMcAsyadharmasvAmitve sati na pUnaryathA naTasyeti darzayannAha - dharmasya-kSAyikajJAnadarzanacAritrAtmakasya nAyakaH-svAmI yathAvatpAlanAddharmanAyakastena, tathA dharmasya sArathirdharmasArathi, yathArathasyasArathI rathaMrathikamazvAMzcarakSati evaM bhagavAMzcAritradhamaGgiAnAM saMyamAtmapravacanAkhyAnAM rakSaNopadezAddharmasArathirbhavatIti tena dharmasArathinA, tathA trayaH samudrAzcaturtho himavAn ete catvAraH antAH-paryantAsteSu svAmitayA bhavatIti cAturantaH sa cAsau cakravartI ca cAturantacakravartI varazcAsau pRthivyAH cAturantacakravartI ceti varacAturantacakravartI-rAjAtizayaH dharmaviSaye varacAturantacakravartI dharmavaracAturantacakravartI, yathA hi pRthivyAM zeSarAjAtizAyIvaracAturantacakravartI bhavati tathA bhagavAndharmaviSaye zeSapraNetRNAM madhyesAtizayatvAttathocyataititena dharmavaracAturantacakravartinA, etacca dharmadAyakatvAdivizeSaNapaccakaM prakRSTajJAnAdiyoge sati bhavatItyata Aha - apratihate-kaTakuDyaparvatAdibhiraskhalite avisaMvAdake vAata eva kSAyikatvAdvAvarepradhAne jJAnadarzane kevalalakSaNe dharayatIti apratihatavarajJAnadarzanadharastena, evaMvidhasaMvedana
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-1 saMpadupeto'pi chadmavAn mithyopadezitvAnopakArIti nizchadmatApratipAdanAyAsyAha, athavA kathamasyapratihatasaMvedanatvaMsampannaM? atrocyate, AvaraNAbhAvAda, etadevAha-vyAvRttaM-nivRttamapagataM chadma-zaThatvamAvaraNaM vA yasya sa tathA tena vyAvRttachadmanA, mAyAvaraNayozcAbhAvo'sya rAgAdijayAjAta ityata Ahajayati-nirAkarotirAgadveSAdirUpAnarAtIniti jinastena, rAgAdijayazcAsya rAgAdisvarUpatajjayopAyajJAnapUrvaka eva bhavatItyetadasyAha-jAnAti chAdmasthikajJAnacatuSTayeneti jJApakastena, anantaramasya svArthasampattyupAya uktaHadhunA svArthasampattipUrvakaMparArthasampAdakatvaM vizeSaNaSaTkenAha-tIrNa iva tIrNa, saMsAra-sAgaramiti gamyate, tena, tathA tArayati parAnapyupadezavarttina iti tArakastena, tadhA buddhena jIvAdi-tattvaM, tathA bodhakena jiivaaditttvmevaapressaaN| tathA muktena bAhyAbhyantaragranthibandhanAt, mocakena tata eva pareSAM, tathA muktatve'pi sarvajJena sarvadarzinA, na tu muktAvasthAyAM darzanAntarAbhimatapuruSeNevabhAvijaDatvena, tathA zivaM srvaabaadhaarhittvaat| acalaM svAbhAvikaprAyogikacalanahetvabhAvAta / arujama-avidyamAnarogaM, zarIramanasorabhAvAta, anantamanantArthaviSayajJAnasvarUpatvAta akSayam-anAzaM sAdyaparyayavasitasthitikatvAt, akSataM vA paripUrNatvAt pUrNimAcandramaNDalavat, avyaabaadhmpiiddaakaaritvaat| apunarAvartakamavidyamAnapunarbhavAvatAraM, tadvIjabhUtakarmAbhAvAsiddhigatiriti nAmadheyaM yasya tatsiddhigatinAmadheyaM, tiSThati yasminkarmakRdvikArarahitatvenasadA'vasthito bhavati tatsthAnaMkSINakarmaNojIvasya svarUpaMlokAgraMvA, jIvasvarUpavizeSaNAnitulokAgrasyAdheyadharmANAmAdhAre'dhyAropAdavaseyAni, tadevaMbhUtaM sthAnaMsamprAptukAmena-yAtumanasAnatu tatyAsena, tatprAptasyAkaraNatvena prajJApanA'bhAvAt, prAptukAmeneti yaducyate tadupacArAd, anyathA hi nirabhilASA eva bhagavantaH kevalino bhavanti, 'mokSe bhave ca sarvatra, nispRho munisattama' iti vacanAditi / tadevamagaNitaguNagaNasampadupetena bhagavatA 'ima' ti idaM vakSyamANatayA pratyakSamAsannaM ca dvAdazAGgAni yasmiMstad dvAdazAGga gaNinaH-AcAryasya piTakamiva piTakaM gaNipiTakaM, yathA hi vAlajhukavANijakasya piTakaM sarvasvAdhArabhUtaM bhavati evamAcAryasya dvAdazAGgaM jJAnAdiguNaratnasarvasvAdhArakalpaM bhavatIti bhaavH| prajJaptaM tIrthaGkaranAmakarmodayavartitayAprAyaH kRtArthenApiparopakArAya prakAzitaM, 'tadyathe'tyudAharaNopadarzane / AcAra ityAdi dvAdaza padAni vakSyamANanirvacanAnIti kaNThyAni, 'tattha NaM'ti tatra-dvAdazAGge NamityalaGkAre yattaccaturthamaGgaM samavAya ityAkhyAtaM tasyAyamartha-AtmAdi abhidheyo bhavatIti gamyate, 'tadyatheti vaacnaantrdvitiiysmbndhsuutrvyaakhyeti| iha ca viduSA padArthasArthamabhidadhatA sakrama evAsAvabhighAtavya iti nyAyaH, tatrAcArya ekatvAdisaGkhyAkramasambandhAnarthAn vaktukAma AdAvekatvaviziSTAnAtmanazca sarvapadArthabhojakatvena pradhAnatvAdAtmAdIn sarvasya vastunaH sapratipakSatvena sapratipakSAn 'egeAyA' ityAdibhiraSTAdazabhi sUtrairAha, sthAnAGgoktArthAni caitAni prAyastathApi kicciducyte| eka AtmA, kathacciditi gamyate, idaMca sarvasUtreSvanugamanIyaM, tatra pradezArthatayA asaGkhyA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 samavAyAGgasUtram-1/1 tapradezo'pijIvo dravyArthatayA ekaH, athavA pratikSaNaMpUrvasvabhAvakSayAparasvarUpotpAdayogenAnantabhedo'pikAlatrayAnugAmicaitanyamAtrApekSayAeka eva AtmA, athavA pratisantAnaMcaitanyabhedenAnantatva'pyAtmanAM saGgrahanayAzritasAmAnyarUpapekSayaikatvamAtmana iti| tathA naAtmAanAtmA-ghaTAdipadArthaH, so'pipradezArthatayA saddheyayAsaGghayeyAnantapradezo'pi tathAvidhaikapariNAmarUpadravyApekSayA eka eva, evaM saMtAnApekSayA'pi, tulyarUpApekSayA tu anupyoglkssnnaisvbhaavyukttvaatkthnycibhinnsvruupaannaampidhrmaastikaayaadiinaamnaamnaamektvmvseymiti| tathA eko daNDoduSprayuktamanovAkAyalakSaNo hiMsAmAnaM vA, ekatvaM cAsya sAmAnyanayAdezAd, evaM sarvatraikatvamavaseyaM / tathaiko'daNDaH-prazastayogatrayamahiMsAmAnaM vaa| tathaikA kriyA kAyikyAdikA AstikyamAnaM vA / tathaikA akriyAyoganirodhalakSaNA nAstikatvaM vaa| ___ tathaikolokaH, trividho'pysngkhyeyprdesho'pivaadrvyaarthtyaa|tthaaeko'lokH, anantapradezo'pidravyArthatayA, athavaitelokAlokayorbahutvavyavacchedanapare sUtre, abhyupagamyanteca kaizcidbahavo lokAH, atastadvilakSaNAalokA api tAvanta eveti, evaM sarvatra gamanikA kaaryaa| __navaraMdharmo-dharmAstikAyaH,adharma-adharmAstikAyaH, puNyaM-zubhaMkarma,pApam-azubhaM karma, bandho-jIvasya karmapudagalasaMzleSaH,sacaikaHsAmAnyataH, sarvakarmabandhavayavacchedAvasarevApunarbandhAbhAvAd, anenoddezena mokssaashrvsNvrvednaanirjraannaampyektvmvseymiti|ihcaanaatmgrhnnen sarveSAmanupayogavatAmekatvaMprajJApyapunarlokAditayA ydektvprruupnnNttsaamaanyvishessaapekssmvgntvymiti| evaM cAtmAdInAMsakalazAstrapaJcAnamarthAnAM pratyekamekatvamabhidhAya adhunAtmapariNAmarUpANAmarthAnAMtadevAha-'jambU' ityAdi sUtrasaptakamAzrayavizeSANAMtathA 'imIserayaNe'tyAdisUtrASTAdazakamAzrayiNAM sthityAdidharmANAMpratipAnaparaMsubodhaM, navaraM 'jmbuddiivedii|' iha sUtre 'AyAmavikkhaMbheNaM'ti kvacitpATho dRzyate, kvacittu 'cakka vAlavikkhaMbheNaM ti tatra prathamaH sambhavati, anyatrApi tathA zravaNAt, sugamazca, dvitIyastvevaM vyAkhyeyaH-cakra vAlaviSkambhena-vRttavyAsena, idaM ca pramANayojanamavaseyam, ydaah||1|| "AyaGguleNa vatthu ussehapamANao miNasu dehN| nagapuDhavivimANAI miNasu pamANaMguleNaM tu|| tathA pAlaka-yAnavimAnaM saudharmendrasambandhyAbhiyogikapAlakAbhidhAnadevakRtaM vaikri yaM, yAnaM-gamanaM tadarthaM vimAnaM yAyate'neneti yAnaM tadeva vA vimAnaM yAnavimAnaM pAriyAnikamiti yaducyate 'atthI' tyAdi, asti-vidyate ekeSAM-keSAccinaiyikANAmekaMpalyopamaM sthitiritikRtvA 'prajJaptA' praveditA mayA anyaizca jinaiH, sA caturthe prastaTe madhyamA'vaseyeti, evamekaM sAgaropamaM trayodaze prastaTe utkRSTA sthiti iti| 'asurindavajjiyANaM ti camarabalivarjitAnAM 'bhomejANaM ti bhavanavAsinAM bhUmaupRthivyAM ratnaprabhAbhidhAnAyaM bhavatvAtteSAmiti, teSAM caikaMpalyopamaM madhyamA sthitiryata utkRSTA dezone dve palyopamesA, Aha ca-"dAhiNa divaDDa paliyaM do desUNuttarillANaM"ti, asaMkheje'tyAdi, asaGkhaye
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 1 yAni varSANyAyuryeSAM te tathA te ca te sajjJinazca samanaskAste ca te paccendriyatiryagyonikAzvetyasaGkhyeyavarSAyuH sajjJipaJcendriyatiryagyonikAsteSA keSAJcid ye hemavatairaNyavatavarSayorutpannAsteSAmekaM palyopamaM sthiti, evaM manuSyasUtramapi / navaraM garbhe garbhAzaye vyutkrAnti-utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikA na samUrcchanajA ityarthaH / 'vANamantarANaM devANaM'ti, devAnAmeva na tu devInAM, tAsAmarddhapalyopamasya pratipAditatvAt, 'jAisiyANaM devANaM' ti candravimAnadevAnAM na sUryAdidevAnAM nApi candrAdidevInAM, 'paliyaM ca sayasahassaM candANavi AuyaM jANa' itivacanAt / 'sohamme kappe devANaM' ti iha devazabdena devA devyazca gRhItAH, saudharme hi palyopamAddhInatarA sthitirjaghanyato'pi nAsti, iyaM ca prathamaprastaTe'vaseyA, 'sohamme kappe atthe gaiyANaM devANaM egaM sAgarovama miti, atra devAnAmeva grahaNaM na tu devInAM, utkRSTato'pi tatra tAsAM paJcAzatpalyopamasthitikatvAt, tathA ekaM sAgaropamamiti madhyamasthityapekSayA, utkarSatastatra sAgaropamadvayasadbhAvAt, prastaTApekSayA tveSA saptame prastaTe madhyamAvaseyA / 11 'IsANe kappe devANa' mityatra devagrahaNena devA devyazca gRhyante, yatastatra sAtirekapalyopamAdanyA jaghanyataH sthitireva nAsti, 'IsANe kappe devANaM atyegaiyANa' mityatra devAnAmeva grahaNaM na devInAM, tatra tAsAmutkarSato'pi paccapaJcAzatpalyopamasthitikatvAditi, tathA ye devAH sAgaraMsAgarAbhidhAnamevaM susAgaraM sAgarakAntaM bhavaM manuM mAnuSottaraM lokahitamiha cakArodraSTavyaH, samuccayasya dyotanIyatvAd, vimAnaM - devanivAsavizeSamAsAdyeti zeSaH, devatvena na tu devItvena tAsAM sAgaropamasthiterasambhavAt utpannA-jAtAsteSAM devInAmekaM sAgaropamaM sthiti, etAnica vimAnAni saptame prastaTe'vaseyAni / sthityanusAreNa ca devAnAmucchvAsAdayo bhavantIti tAn darzayannAha - 'te 'mityAdi, yeSAM devAnAmekaM sAgaropamaM sthitiste devA NamityalaGkAre arddhamAsasyAnte iti zeSaH Ananti prANanti, etadeva krameNa vyAkhyAnayannAha ucchvasanti nizvasanti, vAzabdAH vikalpArthA, tathA teSAmeva varSasahasrasyAnte iti zeSaH, AhArArtha- AhAraprayojanamAhArapudgalAnAM grahaNamAbhogato bhavati, anAbhogatastu pratisamayameva vigrahAdanyatra bhavatIti, gAtheha 119 11 - 'jassa jai sAgarovamAiM Thii tassa tattiehiM pakkhehi / UsAso devANaM vAsasahassehi AhAro // tti santi - vidyante 'egaiyA' eke kecana 'bhavasiddhiya'tti bhavA- bhAvinI siddhi-muktiryeSAM te bhavasiddhikAH-bhavyAH 'bhavaggahaNeNaM'ti bhavasya manuSyajanmano grahaNam-upAdAnaM bhavagrahaNaM tena setsyanti aSTavidhamaharddhiprAptayA bhotsyante kevalajJAne tatvaM 'mokSanti' karmarAzeH parinirvAsyantikarmakRtavikAravirahAcchItIbhaviSyanti, kimuktaM bhavati ? - sarvaduHkhAnAmantaM kariSyantIti / sAmAnyanayAzrayaNAdekatayA vastUnyabhidhAyAdhunA vizeSanayAzrayaNAdditvenAha samavAya:- 1 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA - sampAditA abhaya devasUri viracitA samAvAyAGge prathama samavAya TIkA parisamAptA /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-2/2 (samavAyaH-2) mU. (2) do daMDA pannattA, taM.-aTThAdaMDe ceva aNaTThAdaMDe cev| duve rAsI pannattA, taMjahA-jIvarAsI ceva ajIvarAsI ceva / duvihe bandhaNe pannatte, taMjahA-rAgabandhaNe ceva dosabandhaNe cev| puvAphagguNInakkhatte dutAre paM0 uttarAphagguNI nakkhate dutAre paM0 puvvAbhaddavayA nakkhatte dutAre paM0 uttarAbhaddavayA nakkhatte dutAre pN0| imIse NaM rayaNappahAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM do paliovamAiMThiI paM0 ducAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM do sAgarovamAiM ThiI pN0| ___ asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM do paliovamAiM ThiI paM0 asurakumAriMdavajiyANaM bhomijANaM devANaM ukkoseNaM desUNAI do paliovamAiMThiI pN0| asaMkhijjavAsAuyasannipaMceMdiyamANutirikkhajoNiANaM atthegaiyANaM do paliovamAI ThiI paM0 asaMkhijjavAsAuyasanni0 muNAssANaM atthegaiyANaM devANaM do paliovamAiMThiI paM0 / sohamme kappe atthegaiyANaM devANaM do paliovamAi ThiI paM0 isANe kappe atthegaiyANaM devANaM do paliovamAiM ThiI paM0 sohamme kappe atthegaiyANaM devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAiM ThiI paM0 IsANe kappe devAM ukkoseNaM sAhiyAiMdo sAgarovamAiM ThiI pN0| saNaMkumAre kappe devANaM jahanneNaM do sAgarovamAI ThiI paM0 mAhiMde kappe devANaM jahanneNaM sAhiMyAiM dosAgarovamAiM ThiI p0| je devA subhaMsubhakaMtaM subhavannaM subhagaMdhaM subhalesaMsubhaphAsaMsohammavaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAiMThiI paM0 teNaM devadoNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaMdevANaMdohiM vAsasahassehiM AhAraTThe samuppaJjai atthegaiyA bhavasiddhiyA jIvAje dohiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti|| vR. 'do daMDe' tyAdi sugamamAdvisthAnakasamApteH, navaramiha daNDarAzibandhanArthaM sUtrANAM trayaM nakSatrArthaM catuSTayaM sthityarthaM trayodazakamucchvAsAdyarthaM trayamiti, tatrArthena-svaparopakAralakSa na prayojanena daNDo-hiMsA arthadaNDaH etadviparIto'narthadaNDa iti / tathA ratnaprabhAyAM dvipalyopamA sthitizcaturthaprastaTemadhyamA, dvitIyAyAM dvesAgaropame sthiti SaSTaprastaTemadhyamAjJeyA, tathA asurendravarjitabhavanavAsinAM ve dezone palyopame sthitiraudiicynaagkumaaraadiinaashrityaavseyaa| yata Aha-'do desUNuttarillANaM ti, tathA asaGkhayeyavarSAyuSAM paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca harivarSaramyakavarSajanmanAM dvipalyopamA sthiriti / samavAyaH-2 samAptaH - muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasuriviracitA samavAyAGge dvitIya samavAyaTIkA prismaaptaa|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 3 13 samavAyaH-3 mU. (3) tao daMDA paM0 taM0 -maNadaNDe vayadaMDe kAyadaMDe, tao guttIo paM0 taMjahA-maNaguttI vayaguttI kAyaguttI / tao sallA paM0 | taM0 - mAyAsalleNaM niyANasalle NaM micchAdaMsaNasalleNaM / tao gAravA paM0 taM0 - iddhIgAraveNaM rasagAraveNaM sAyAgAraveNaM / tao virAhaNA paM0 taM0 - nANavirAhaNA daMsaNavirAhaNA carittavirAhaNA / migasiranakkhatte titAre paM0, pussanakkhatte titAre paM jeTThAnakkhatte titAre paM abhIinakkhatte titAre paM savaNanakkhatte titAre paM0 assiNinakkhatte titAre paM bharaNInakkhatte titAre paM0 / imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM tinni paliovamAiM ThiI paM0 doccAe NaM puDhavIe neraiyANaM ukkoseNaM tinni sAgarovamAiM ThiI paM0 taccAe NaM puDhavIe neraiyANaM jahanneNaM tinni sAgarovamAiM ThiI paM0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM tinni paliovamAiM ThiI paM0 asaMkhijjavAsAuyasannipaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ukkoseNaM tinni paliovamAiM ThiI paM0 asaMkhijjavAsAuyasannigabbhavakkaMtiyamaNussANaM ukkoseNaM tinni pali ovamAiM ThiI paM0 / sohammIsANesu atthegaiyANaM tinni paliovamAI ThiI paM0 saNakumAramAhiMdesu kappesu atthegaiyANaM devANaM tinni sAgarovamAiM ThiI, paM0 / je devA AbhaMkaraM pabhaMkaraM AbhaMkarapabhaMkaraM caMdaM caMdAvattaM caMdappabhaM caMdakaMtaM daMtavannaM caMdalesaM caMdajjhayaM caMdasiMgaM caMdasiTTaM caMdakUDaM caMduttaravaDiMsagaM vimANaM tevattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM tinni sAgarovamAI TiI paM0 te NaM devA tiNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM ukkoseNaM tihiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je tihiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. 'tao' ityAdi sarvaM sugamaM, navaramiha daNDaguptizalyagauravavirAdhanArthaM sUtrANAM paJcakaM nakSatrArthaM saptakaM, sthityarthaM navakam, ucchvAsAdyarthaM trayamiti / tathA daNDayate cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmeti daNDAH- duSprayuktamanaHprabhRtayaH mana eva daNDo manodaNDo manasA vA duSprayuktenAtmano daNDo- daNDanaM manodaNDaH evamitarAvapi tathA / gopanAni guptayaH - manaH prabhRtInAmazubhapravRttinirodhanAni zubhapravRttikaraNAni ceti / tathA tomarAdizalyAnIva zalyAni duHkhadAyakatvAt mAyAdIni, tatra mAyA - nikRti saiva zalyaM mAyAzalyaM 'Na' mityalaGkAre evamitare api / navaraM nidAnaM devAdiRddhInAM darzanazravaNAbhyAmito brahmacaryAderanuSThAnAnmamaitA bhUyAsuH iratyadhyavasAyo midhyAdarzanam - atattvArthazraddhAnamiti / tathA gauravANi-abhimAnalobhAbhyAmAtmano'zubhabhAvagurutvAni tAni ca saMsAracakravAla
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 samavAyAGgasUtram-3/3 paribhramaNahetukarmanidAnAni, tatra RdhyA-narendrAdipUjyAcAryatvAdilakSaNayA gauravam, RddhiprAptyabhimAnatadaprAptiprArthanAdvAreNAtmano'zubhabhAvagauravamityarthaH, evaMrasenagauravarasagauravaMsAtayA gauravaM sAtagauravaM ceti| tathA virAdhanAH-khaNDanAH, tatra jJAnasya virAghanA jJAnavirAghanA-jJAnapratyanIkatAnihnavAdirUpA evamitare api| navaraM darzanaM-samyagdarzanaM kSAyikAdi cAritraM sAmAyikAdIti / tathA asaGkhyAtavarSAyuSAM paJcendriyatiryagamanuSyANAM devakuruttarakurujanmanAM trINi palyopamAnIti, tathAAbhaGkaraprabhaGkaraM AmaGkaraprabhaGkaraMcandraMcandrAvartacandraprabhacandrakAntaM candravatra candralezyaM candradhvajaM candrazRGgacandrasRSTa candrakUTaM candrottarAvataMsakaM vimaanmityaadi| samavAyaH-3 samAptaH muni dIpalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAja dvitIyasamavAya TIkA prismaaptaa| (samavAyaH-4) mU. (4) cattArikasAyA pa0 taM0-kohakasAe mANakasAe mAyAkasAe lobhksaae| cattArijhANA pa0 taM0 -aTTajjhANe ruddajjhANe dhammajjhANe sukkjjhaanne| cattAri vigahAo pa0 taM0 -itthikahA bhattakahA rAyakahA deskhaa| cattAri sannA pa0 taM0 -AhAra0 bhaya0 mehuNa0 prigghsnnaa| cauvihebadhepa0 tN0-pgibNdhetthibndheanubhaavbndhepesbndhecugaauejoynnep0| anurAhAnakkhatte cautAre pa0, puvvAsADhAnakkhatte cautAre pa0, uttarAsADhAnakkhatte cautAre p0| imIseNaMrayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANAM neraiyANaM cattAri paliovamAiMThiIpa0, taccAeNaMpuDhavIe atyegaiyANaM neraiyANaM cattAri sAgarovamAiMThiI p0| asurakumArANaM devAyaM atyaMgaiyANaM cattAri paliovamAiMThiI p0| sohammIsANesukappesuatthegaiyANaMdevANaMcattAripaliovamAiMThiIpa, saNaMkumAramAhidesu kappesu atyegaiyANaM devANaM cattAri sAgarovamAI ThiI pa0 / je devA kiDiM sukilui kiTThiyAvattaM kiTTippabhaM kiDijuttaM kiTThivanna kihilesaM kiTThijjhayaM kiDhisiMga kiDhisirTa kiTTikUDaM kiTThattaravaDiMsagaMvimANaMdevatAeuvavannA tesiNaMdevANaMukkoseNaM cattAri sAgarokmAiMThiIpa teNaM devA cauNha'ddhamAsANaM ANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiM devANaMcauhiM vAsasahassehiM AhAraTTe smuppaai| atyegaiA bhavasiddhiyA jIvAje cauhiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMtijAva savvadukkhANaM aMtaM krissNti| vR.catuHsthAnakamapi sugamamevAnavaraMkaSAyadhyAnavikathAsajjJAvandhayojanArthaM sUtrANAM SaTkaM, nakSatrArthaM trayaM, sthityarthaM SaTkaM, zeSaM tathaiva /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-4 15 antarmuhUrta yAvaccittasyaikAgratA yoganirodhazca dhyAnaM, tatrArtaM manojJAmanojJe, vastuSu viyogasaMyogAdinibandhanacittaviklavalakSaNaM raudraM hiMsAnRtacauryadhanasaMrakSaNAbhisandhAnalakSaNaM dharmyamAjJAdipadArthasvarUpaparyAlocanaikAgratA zuklaM pUrvagatazrutAvalambanena manaso'tyantasthiratA yoganirodhazceti / tathA viruddhAzcAritraM prati stryAdiviSayAH kathA vikthaaH| tathA sajJAH-asAtavedanIyamohanIyakarmodayasampAdyA aahaaraabhilaassaadiruupaashcetnaavishessaaH| tathA sakaSAyatvAjjIvasyakarmaNo yogyAnAMpudgalAnAMbandhanaM-AdAnaMbandhaH, tatraprakRtayaH karmaNo'zAbhedAH jJAnAvaraNIyAdayo'STau tAsAMbandhaHprakRtibandhaH tathAsthiti-tAsAmevAvasthAnaM jaghanyAdibhedabhinnaMtasyA bandho-nivartanaM sthitibandhaHtathA anubhAvo-vipAkastIvrAdibhedorasastasya bandho'nubhAvabandhaH, tathA jIvapradezeSu karmapradezAnAmanantAnantAnAM pratiprakRti pratiniyataparimANAnAM bandhaH-sambandhanaM pradezabandha iti| tathA kRSTisukRSTayAdIni dvAdaza vimAnAni pUrvoktavimAnanAmAnusAravantIti / samavAyaH-4 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge caturtha samavAya TIkA parisamApta / (samavAyaH-5) mU. (5)paMca kiriyApa0 taM0-kAiyA ahigaraNiyA pAusiApAritAvaNiyA paannaaivaaykiriyaa| paMca mahavvayA pa0 taM0 -savvAo pANAivAyAo veramaNaM savvAo musAvAyAo veramaNaM savvAo adattAdANAo veramaNaM savvAo mehUNAo veramaNaM savvAo pariggahAo veramaNaM / paMca kAmaguNA pa0 taM0 -saddA rUvA rasA gaMdhA phaasaa| paMca AsavadArA pa0 taM0-micchattaM aviraI pamAyA kasAyA jogaa| paMca saMvaradArApa taM-sammattaM viraI appamattayA akasAyA ajogyaa| paMca nijaraTThANA pa020-pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adinAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo vermnnN| paMca samiIopa020-IriyAsamiIbhAsAsamiIesaNAsamiIAyANabhaMDamattanikkhevaNAsa miI uccaarpaasvnnkhelsiNdhaannjllpaaritttthaavnniyaasmiii| paMca asthikAyA pa0 taM0 -dhammasthikAe adhammatthikAe AgAsathie jIvatthikAe pogglsthikaae| rohiNInakkhatte paMcatAre pa0, punavvasunakkhatte paMcatAre pa0, hatyanakkhatte paMcatAre pa0, visAhAnakkhatte paMcatAre pa0, ghaNiTThAnakkhatte paMcatAre p0| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM paMca paliovamAiM ThiI pa0, taccAe NaM puDhavIe atdhegaiyANaM neraiyANaM paMca sAgarovamAiM ThiI pa0 /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 samavAyAGgasUtram - 5/5 asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM paMca pali ovamAI ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaMpaMca paliovamAiM ThiI pa0, saNakumAramAhiMdesu kappesu atthegaiyANaM devANaM paMca sAgarovamAiM TiI pa0 / je devA vAyaM suvAyaM vAyAvattaM vAyappabhaM vAyakaMtaM vAyavannaM vAyesaM vAyajjhayaM vAyasiMgaM vAyasiTTaM vAyakUDaM vAuttaravaDiMsagaM sUraM susUraM sUrAvattaM sUrappabhaM sUrakaMtaM sUravannaM sUralesaM sUrajjhayaM sUrasiMgaM sUrasiddhaM sUrakUDaM sUruttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM paMca sAgarovamAiM ThiI pa0 te NaM devA paMcaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM paMcahiM vAsasahassehiM AhAraTThe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je paMcahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva aMtaM karissaMti vR. paJcasthAnakamapi sugamaM, navaraM kriyAmahAvratakAmaguNAzravasaMvaranirjarAsthAnasamityastikAyArthaM sUtrANAmaSTakaM, nakSatrArthaM paJcakaM, sthityarthaM SaTkaM ucchvAsAdyarthaM trayameveti / tathA kriyAH - vyApAravizeSAH tatra kAyena nirvRttA kAyikI, kAyaceSTetyarthaH, adhikriyate AtmA nirakAdiSu yena tadadhikaraNaM tena nirvRttA AdhikaraNikI khaDgAdinirvarttanAdilakSaNeti, pradveSo - matsarastena nirvRttA prAdveSikI paritApanaM-tADanAdiduHkhavizeSalakSaNaM tena nirvRttA pAritApanikI prANAtipAtakriyA pratIteti / tathA kAmyante-abhilaSyante iti kAmAsteca te guNAzca pudgaladharmA zabdAdaya iti kAmaguNAH kAmasya vA madanasyoddIpakA guNAH kAmaguNAH zabdAdaya iti / tathA AzravadvArANi-karmopAdAnopAyA mithyAtvAdIni saMvarasya-karmAnupAdAnasya dvArANiupAyAH saMvaradvArANi-midhyAtvAdyAzravadvAraviparItAni samyaktvAdIni / tathA nirjarA-dezataH karmakSapaNA tasyAH sthAnAni - AzrayAH kAraNAnItiyAvannirjarAsthAnAni-prANAtipAtaviramaNAdIni, etAnyeva ca sarvazabdavizeSitAni mahAvratAni bhavanti, tAni ca pUrvasUtrAbhihitAnI sthUlazabdavizeSitAni aNuvratAni bhavanti, nirjarAsthAnatvaM punareSAM sAdhAraNamiti tadihaiSAmabhihitaM / tathA samitayaH-saGgatAH pravRttayaH, tatreryAsamiti - gamane samyak sattvaparihArataH pravRtti bhASAsamiti-niravadyavacanapravRtti, eSaNAsamiti-dvicatvAriMzaddoSavarjanena bhaktAdigrahaNe pravRtti, AdAne - grahaNe bhANDamAtrayorupakaraNaparicchadasya nikSepaNeavasthApane samiti supratyupekSitAdisAGgatyena pravRttizcaturthI, tathoccArasya - purISasya prazravaNasya mUtrasya khelasya niSThIvanasya siMghANasyanAsikA zleSmaNo jallasya- dehamalasya pariSThApanAyAM parityAge samiti-sthaNDilAdidoSaparihArataH pravRttirita paJcamI / astikAyAH-pradezarAzayaH dharmAstikAyAdayo gatisthityavagAhopayogasparzAdilakSaNAH sthitisUtreSu sthiterutkRSTAdivibhAga evamanugantavayaH, yaduta - // 1 // sAgaramegaM 1 tiya 2 satta 3 dasa ya 4 sattarasa 5 taha ya bAvIsA 6 / tettIsaM jAva ThiI sattasuvi kameNa puDhavIsu // // 2 // DhamA TThA sA bIyAe kaNiTTiyA bhaNiyA / taratamajogo eso dasa vAsasahassa rayaNAe /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-5 ||3||tthaa-'do 1 sAhi 2 satta 3 sAhiya 4 dasa 5 codasa 6 sattareva, ayraaii| sohammA jA sukko taduvari ikkikkmaarove|| ||4||pliyN 1 ahiyaM 2 do sAra 3 sAhiya 4 satta 5 dasa 6 cauddasa7 (thy)| sattarasa 8 sahassAre taduvari ikvikkmaarove|| tathAvAtaM suvAtamityAdIni dvAdaza vAtAbhilApena vimAna - nAmAni tAvantyeva sUrAbhilApeneti // samavAyaH 5 samAptaH muni dIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracita . samayavAyAGge paJcama samavAya syaTIkA parisamApta / (samavAyaH-6) mU. (6) cha lesAo pa0-kaNhalesA nIlalesA kAulesA teulesA pamhalesA sukklesaa| chajIvanikAyA pa020 -puDhavIkAeAUkAeteukAevAukAevaNassaikAetasakAe chavihe bAhire tavokamme pa taM-anasane UnoyariyA vittIsaMkhevo rasaparicAo kAyakileso saMlInayA, chabbihe abhitare tavokamme pa0 taM0-pAyacchittaM vinao veyAvaccaM sajjhAo jhANaM ussggo| chachAumatthiyA samugghAyApa020-veyaNAsamugdhAe kasAyasamugghAemAraNaMtiasamugghAe veuvviyasamugghAe teyasamugghAe aahaarsmugghaae| chavihe. atthuggahe pa0 taM0 -soiMdiyaatthuggahecakkhuiMdiyaatthuggahe ghANidiaatthuggahe jimiMdia atthuggahe phAsiMdiya atthuggahe no iMdiya atthuggahe, kattiyAnakkhatte chatAre pa0 asilesA nakkhate chatAre pa0 / ImIseNaMrayaNappamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaMcha paliovamAiMThiI pa0, taccAe NaM puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaMcha sAgarovamAiM ThiI p0|| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM cha paliovamAI ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaMcha paliovamAiMThiIpa0, saNaMkumAramAhiMdesuatyaMgaiyANaMdevANaMchasAgarovamAiM ThiI p0| je devA sayaMbhuMsayaMbhUramaNaMghosaMsughosaM mahAghosaM kiTTiyosaM vIraM suvIraM vIragataM vIraseNiyaM vIrAvattaM vIrappabhaM vIrakaMtaMvIravannaM vIralesaMvIrajjhayaM virasiMgaMvIrasiTThavIrakUDaM vIruttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM cha sAgarovamAiM ThiI pa, te NaM devA chaNhaM addhamAsANaM ANamaMtivApANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaMdevANaMchahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je chahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. SaTsthAnakamatha, tacca subodhaM, navaramiha lezyA 1jIvanikAya ra bAhyA3''bhyantaratapaH 14 [2]
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 samavAyAGgasUtram-6/6 4samudghAtA 5'vagrahArthAni sUtrANi SaT, nakSatrArthe dve, sthityaniSaT, ucchvAsAdyayaMtrayameveti tatra lezyAnAM svruupmidN| // 1 // kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmoya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate ||iti, tathA bAhyatapaH-bAhyazarIrasya parizoSaNena karmakSapaNahetutvAditi, AbhyantaraMcittanirodhaprAdhAnyena krmksspnnhetutvaaditi| tathA chadmasthaH-akevalI tatrabhavA bahUna vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSyodaye prakSipyAnubhaya nirjarayati, AtmapradezaiH saMzliSTAnzAtayatItyarthaH, te ceha vedanAdibhedena SaDuktAH, tatra vedanAsamudghAto'sadvedhakarmAzrayaH kaSAyasamudaghAtaH kaSAyAkhyacAritramohanIyakarmAzrayaH mAraNAntikasamudghAto'ntarmuhUrtazeSAyuSkakarmAzrayo vaikurvikataijasAharAkasamudghAtAH zarIranAmakarmAzrayAH, tatra vedanAsamudghAtasamuddhata vedanIyakarmapudgalazATanaM karoti kaSAyasamudghAtasamuddhataH kaSAyapudgalazAtaM mAraNAntikasamudghAtasamuddhata AyuHkarmapudgalaghAtaM vaikurvikasamudghAtasamuddhatastu jIvapradezAn zarIrAbahiniSkAzya zarIraviSkambhabAhalyamAtramAyAmatazca saGkhayeyAniyojanAnidaNDaM nisRjati nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAnprAgbaddhAnzAtayati, evaMtaijasAhArakasamudaghAtAvapivyAkhyeyAviti tathAarthasya-sAmAnyAnirdezyasvarUpasya zabdAdeH 'ave'tiprathamaMvyaJjanAvagrahAnantaraMgrahaNaMparicchedanamAgrahaH, sa caikasAmayikonaizcayiko vyAvahArikastvasaGkhyeyasAmayikaH,sacaSoDhA // 6 // zrotrAdibhirindriyairnoindriyeNa ca manasA jnymaantvaaditi| sthitisUtre svayambhavAdIni viNshtirvimaanaaniiti|| samavAyaH 6 samAptaH muni dIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge SaSThasamavAyaTIkA prismaaptaa| (samavAyaH-7 mU. (7) sattabhayaTThANApa0 taM0-ilogabhaeparalogabhae AdAnabhaeakamhAbhae AjIvabhae maraNabhae asilogbhe| satta samugdhAyA pa0 taM0-veyaNAsamugdhAe kasAyasamugdhA mAraNaMtiyasamugdhAe veubviyasamugdhAeM teyasamugdhAe AhArasamugdhAe kevlismugdhaae| samaNe bhagavaM mahAvIre satta rayaNIo uddhaM uccatteNaM hotthaa| ihevajaMbuddIve dIvesattavAsaharapavvayApa0 taM0-culahimavaMtemahAhimavaMti nisaDhe nIlavaMte ruppI siharI mandare, iheva jambuddIve dIve satta vAsA pa0 taM0 -bharahe hemavate harivAse mahAvidehe rammae eranavae erve| khINamoheNaM bhagavayA mohaNijavaJjAo satta kammapayaDIo veeii| mahAnavakhatte sattatAre pa0, kattiAiA satta nakkhattA puvvadAriA pa0 mahAiA satta
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAya: - 7 19 nakkhattA dAhiNadAriA pa0 anurAhAiA satta nakkhattA avaradAriA pa0 ghaNiTThAiA satta nakkhattA uttaradAriA pa0 / imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM satta pali ovamAiMThiIpa0 taccAe NaM puDhavIe neraiyANaM ukkeseNaM satta sAgarovamAiM ThiI pa0, cautthIe NaM puDhavIe neraiyANaM jahanneNaM satta sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM satta paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM satta paliovamAiM ThiI pa0, saNakumAre kappe atthegaiyANaM devANaM ukkoseNaM satta sAgarovamAI ThiI pa0, mAhiMde kappe devAmaM ukkoseNaM sAiregAiM satta sAgarovamAiM ThiI pa0, baMbhaloe kappe atthegaiyANaM devANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM satta sAgarovamAiM ThiI te NaM devA sattaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM sattahiM vAsasahassehiM AhAraTThe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA jeNa sattahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti jAva savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. tacca kaNThyaM, navaramiha bhayasamudghAtamahAvIravarSagharavarSakSINamohArthAni ca sUtrANi SaT nakSatrArthAni paJca sthityarthAni nava ucchvAsAdyarthAni trINyeveti / tatrehalokabhayaM yatsajAtIyAt paralokabhayaM yadvijAtIyAt AdAnabhayaM yad dravyamAzritya jAyate akasmAdbhayaM bAhyanimittanirapekSaM svavikalpAjjAtaM zeSANi pratItAni / navaramazlokaH-akIgorttiriti, samudghAtAH prAgvat, navaraM kevalisamudghAto vedanIyanAmagrotrAzraya iti, tathA rali- vitatAGgulirhasta iti, Urdhvoccatvena na tiryaguJvatveneti, 'hotthA' - babhUveti / tathA abhijidAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArikANi-pUrvadizi yeSu gacchataH zubhaM bhavati, evamazvinyAdIni dakSiNadvArikANi puSyAdInyaparadvArikANi svAtyAdInyuttaradvArikANIti siddhAntamatamiha tu matAntaramAzritya kRttikAdIni sapta sapta pUrvadvArikAdIni bhaNitAni, candraprajJaptI tu bahutarANi matAni darzitAnIhArtha iti, sthitisUtre samAdInyaSTau vimAnanAmAnIti / samavAyaH - 7 samAptaH muna dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge saptamsamavAyaTIkA parisamAptA / samavAyaH - 8 mU. (8) aTTha mayaTThANA pa0 taM0 -jAtimae kulamae balamae rUvamae tavamae suyamae lAbhamae issariyamae / aTTha pavayaNamAyAo pa0 taM0 - IriyAsamiI bhAsAsamiI AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiI uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapAriTThAvaNiyAsamiI maNaguttI vayaguttI kAyaguttI / vANamaMtarANaM devANaM ceiyarukkhA aTTha joyaNAiM uddhaM uccateNaM pa0, jaMbU NaM sudaMsaNA aTTha 'joyaNAI uddhaM uccateNaM pa0, kUDasAmalI NaM garulAvAse aTTha joyaNAI uddhaM uccatteNaM pa0, jaMbuddIvassa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 NaM jagaI aTTha joyaNAI uddhaM uccatteNaM pa0 / aTThasAmaie kevalisamugdhAe pa0 taM0 - paDhame samae daMDa karei bIe samae kavADaM karei taie samae maMthaM karei cautthe samae maMthaMtarAI pUrei paMcame samae maMthaMtarAi paDisAharai chaTTe samae maMthaM paDisAharai sattame samae kavADaM paDisAharai aTTame samae daMDaM paDisAharai tato pacchA sarIratthe bhavai / pAsassa NaM arahao purisAdANiassa aTTha gaNA aTTha gaNaharA hotyA, taM0 / vR. athASTamasthAnakaM vyAkhyAyate, sugamaM caitat, navaramiha madasthAnapravacanamAtRcaityavRkSambUzAlmalIjagatIkevalisamudghAtagaNadharanakSatrArthAni sUtrANi nava sthityarthAni SaT ucchvAsAdyarthAni trINIti / samavAyAGgasUtram - 8/8 tatra madasya- abhimAnasya sthAnAni - AzrayAH madasthAnAni - jAtyAdIni, tAnyeva madapradhAnatayA darzayannAha- 'jAimae' ityAdi, jAtyA mado jAtimada evamanyAnyapi, athavA madasya sthAnAnimadAH madasthAnAni, tAnyevAha - 'jAimae' ityAdi, zeSaM tathaiva / tathA pravacanasya dvAdazAGgasya tadAdhArasya vA saGghasya mAtara iva-jananya iva pravacanamAtaraHIryAsamityAdayo, dvAdazAGgaM hi tA Azritya sAkSAtprasaGgato vA pravarttate, bhavati ca yato yatpravarttate tasya tadAzritya mAtRkalpaneti, saGghapakSe tu yathA zizurmAtaramamuccannAtmalAbhaM labhate evaM saGghastAmamuccan saGghatvaM labhate nAnyathetIryAsamityAdInA pravacanamAtRteti / 119 11. tathA vyantaradevAnAM caityavRkSAH tannagareSu sudharmAdisabhAnAmagrato maNipIThikAnAmupari sarvaratnamayA chatracAmaradhvajAdibhiralaGkRtA bhavanti, te caivaM zlokAbhyAmavagantavyAH / 'kalaMbo u pisAyANaM, vaDo jakkhANa ceiyaM / tulasI bhUyANaM bhave, rakkhasANaM tu kaMDao // asogo kinnarANaMca, kiMpurisANa ya caMpao / nAgarukkho bhayaMgANaM, gaMdhavvANa ya tuMburU // tathA 'jambu' tti uttarakuruSa jambUvRkSaH pRthivIpariNAmaH sudarzaneti tannAma, evaM kUTazAlmalI vRkSavizeSaH, eSa devakuruSa garuDajAtIyasya veNudevAbhidhAnasya devasyAvAsa iti, jagatI jambUdvIpanagarasya prAkArakalpA pAlIti / // 2 // tathA pArzvasyArhataH trayoviMzatitamatIrthakarasya 'purisAdAnIyassa' tti puruSANAM madhye AdAnIyaH-AdeyaH puruSAdAnIyastasyASTau gaNAH samAnavAcanAkriyAH sAdhusamudAyAH aSTau gaNadharAH -tannAmakAH sUrayaH, idaM caitatpramANaM sthAnAGge paryuSaNAkalpe ca zrUyate, kevalamAvazyake anyathA, tatra hyuktam- 'dasa navagaM gaNANa mANaM jiNiMdANaM 'ti, ko'rthaH / mU. (9) sumeya subhaghose ya, vasiTTe baMbhayAri ya / some siridhare ceva, vIrabhadde jase iya // vR. prArzvasya daza gaNAH gaNadharAzca tadiha dvayoralpAyuSkatvAdinA kAraNenAvivakSA'nugantavyeti, 'subhe' ityAdi zlokaH / mU. (10) aTTha nakkhattA caMdeNaM saddhiM pamaddaM jogaM joeMti, taM0 - kattiyA 1 rohiNI 2
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 8 rayavvasU 3 mahA 4 cittA 5 visAhA 6 anuMrAhA 7 jeTThA 8 / imIseNaM rayaNappahAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM aTTha paliovamAiMThiI pa0 cautthIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM aTTha sAgarovamAI ThiI pa0 / 21 asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM aTTha paliovamAiM ThiI pa0 sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM aTTha paliovamAiM ThiI pa0 baMbhaloe kappe atthegaiyANaM devANaM aTTha sAgarovamAiM ThiI pa0 / je devA acciM 1 accimAliM 2 vairoyaNaM 3 pabhaMkaraM 4 caMdAbhaM 5 sUrAbhaM 6 supaiTTAbhaM 7 aggiccAbhaM 8 riTThAbhaM 9 aruNAbhaM 10 aruNuttaravaDiMsagaM 11 vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM aTTha sAgarovamAiM ThiI pa0 te NaM devA aTThaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM aTThahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je aTThahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti jAva ataM karissaMti / vR. tathA aSTau nakSatrANi candreNa sArdhaM pramardda-candraH madhyena teSAM gacchatItyevaMlakSaNaM yogaMsambandhaMyojayanti-kurvanti, atrArthe'bhihitaM lokazriyAM- 'punavvasu rohiNI cittA maha jeTThanurAha kittiya visAhA / caMdassa ubhayajoga" nti, yAni dakSiNottarayogIni tAni pramarddayogInyapi kadAcidbhavanti, yato lokazrITIkAkRtoktam- "etAni nakSatrANyubhayayogIni candrasyottareNa dakSiNena ca yujyante, kadAciccandreNa bhedamapyupayAntI' ti, tathArccirAdInyekAdaza vimAnanAmAnIti samavAyaH -8 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge aSTam samavAyaTIkA parisamAptA / samavAya: -9 mU. (11) nava baMbhaceraguttIo pa0 taM0-no itthIpasupaMDagasaMsattANi sijjAsaNANi sevittA bhavai 1 no itthINaM kahaM kahittA bhavai 2 no itthINaM gaNAiM sevittA bhavai 3 no itthINaM iMdiyANi manoharAI manoramAiM AloittA nijjhAittA bhavai 4 no paNIyarasabhoI 5 no pANabhoyaNassa aimAyAe AhAraittA 6 no itthINaM puvvarayAiM puvvakIliAiM samaraittA bhavai, no saddANuvAI no rUvANuvAI no gandhANuvAI no rasANuvAI no phAsANuvAI no silogANuvAI 8 no sAyAsokkhapaDibaddhe yAvibhavai 9 nava baMbhaceraaguttIo pa0 taM0 itthIpasupaMDagasaMsattANaM sijjAsaNANaM sevaNayA jAva sAyAsukkhapaDibaddhe yAvibhavai, nava baMbhacerA pa0 taM0 / vR. atha navamasthAnakaM sukhAvabodhaM, navaramiha brahmagupta 1 tadagupti 2 bahmacaryAdhyayana 3 pArzvorthaM 4 sUtrANAM catuSTayaM jyotiSkArthaM trayaM matsya 1 bhauma 2 sabhA 3 darzanAvaraNArthaM 4 catuSTayaM sthityAdyarthAni tathaiva / tatra brahmacaryaguptayo maithunaviratiparirakSaNopAyAH no strIpazupaNDakaiH saMsaktAni saGkIrNAni zayyAsanAni-zayanIyaviSTarANi vasatyAsanAni vAsevayitA bhavatItyekA 1 no strINAM kathAH
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 samavAyAGgasUtram-9/11 kathayitA bhavatIti dvitIyA 2 no strIgaNAn strIsamudAyAn sevayitA- upAsayitA bhavatIti tRtIyA 3 no strINAmindriyANi-nayananAzAvaMzAdIni manoharANi AkSepakaratvAt manoramANi ramyatayA''lokayitA-draSTA nirdhyAtA- tadekAgracittatayA draSTaiva bhavatIti caturthI 4 no praNItarasabhojI galatsneha rasabindukasya bhojanasya bhojako bhavatIti paJcamI 5 no pAnabhojanasyAtimAtram - atipramANaM yathA bhavatyevamAhArakaH sadA bhavatIti SaSThI 6 no pUrvarataM pUrvakrIDitamanusmarttA bhavati rataM maithunaM krIDitaM strIbhiH saha tadanyA krIDeti saptamI, 7no zabdAnupAtI no rUpAnupAtI no gandhAnupAtI no rasAnupAtI no sparzAnupAtI no zlokAnupAtI kAmoddIpakAn zabdAdInAtmano varNavAdaM ca nAnupatati-nAnusaratItyartha ityaSTamI 8 no sAtasaukhyapratibaddhazcApi bhavati sAtAt-sAtavedanIyAdudayaprAptadyatsaukhyaM tattathA, anena ca prazamasukhasya vyudAsa iti navamI 9 / satthaparinnA logavijao sIosaNijja sammattaM / AvaMti dhuta vimohA uvahANasuyaM mahaparinnA // mU. (12) vU. idaM ca vyAkhyAnaM vAcanAdvayAnusAreNa kRtaM, pratyekavAcanayorevaMvidhasUtrabhAvAditi, tathA kuzalAnuSThAnaM brahmacaryaM tatpratipAdakAnyadhyayanAni brahmacaryANi tAni cAcArAGgaprathamazrutaskandhapratibaddhAnIti / mU. (13) pAse NaM arahA purisAdAnIe nava rayaNIo uddhaM uccatteNaM hotthA, abhIjInakkhatte sAirege nava muhutte candeNaM saddhiM jogaM joei, abhIjiyAiyA nava nakkhattA caMdassa uttareNaM jogaM joeMti taM0 - abhIji savaNo jAva bharaNI, imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo nava joyaNasae uddhaM AbAhAe uvarille tArArUve cAraM carai, jaMbUddIve NaM dIve navajoyaNiA macchA pavisiMsu vA 3, vijayassa NaM dArassa egamegAe bAhAe nava nava bhomA pa0 vANamaMtarANaM devANaM sabhAo suhammAo nava joyaNAI uddhaM uccatteNaM pa0 / daMsaNAvara Nijjassa NaM kammassa nava uttarapagaDIo pa0 taM0- niddA payalA niddAniddA payalApayalA thINaddhI cakkhudaMsaNAvaraNe acakkhudaMsaNAvaraNe ohiMdaMsaNAvaraNe kevaladaMsaNAvaraNe / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM nava paliovamAI ThiI pa0, cautthIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM nava sAgarovamAiM ThiI pa0, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANa nava paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM nava paliovamAiM ThiI pa0, baMbhaloe kappe atthegaiyANaM devANaM nava sAgarovAiM ThiI pa0 / je devA pamhaM supamhaM pamhAvattaM pamhappabhaM pamhakaMtaM pamhavannaM pamhalesaM pamhajjhayaM pamhasiMgaM pamhasihaM pamhakaDaM pamhuttaravaDiMsagaM sujaM susukhaM sujJjavittaM sujJjapamaM sujjakaMtaM sujJjavannaM sujJjalesaM sujajjhayaM sujjhasiMgaM sujjhasihaM sujjakUDaM sujuttaravaDiMgasagaM ruillAvattaM ruillappamaM ruillakaMtaM ruillavannaM ruillalesaM ruillajjhayaM ruillasiddhaM ruillakUDaM ruilluttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM nava sAgarovamAiM ThiI pa0, te NaM devA navaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM navahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je navahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANamaMta karissati /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAya: - 9 vR. tathA abhijinnakSatraM sAdhikAnnava muhUrttAzcandreNa sArddha yogaM-sambandhaM yojayati-karoti, sAtirekatvaM ca teSAM caturviMzatyA muhUrttasya dviSaSTibhAgAnAM SaSTyA ca dviSaSTibhAgasya saptaSaSTibhAgAnAmiti, tathA abhijidAdIni nava nakSatrANi candrasyottareNa yogaM yojayanti, uttarasyAM dizi sthitAni dakSiNAzAsthitacandreNa saha yogamanubhavantIti bhAvaH / bahusamaramaNijjAo iti atyantasamobahusamo'ta eva ramaNIyo ramyastasmAdbhUmibhAgAnna parvatApekSayA nApi zvabhrApekSayeti bhAvaH, rucakApekSayeti tAtparyam, 'AbAhAe' tti antare kRtveti zeSaH 'uvarille' tti uparitanaM tArArUpaM tArakajAtIyaM cAraM-bhramaNaM carati-karoti / 23 'navajoyaNiya'tti navayojanAyAmA eva pravizanti, lavaNasamudre yadyapi paJccayojanazatikA matsyAH sambhavanti tathApi nadImukheSu jagatIrandhraucityenaitAvatAmeva praveza iti, lokAnubhAvo vA'yamiti, vijayadvArasya-jambUdIpasambandhinaH pUrvadigvyavasthitasya 'egamegAe 'tti ekaikasyAM 'bAhAe' tti bAhau pArzve bhaumAni-nagarANItyeke viziSTasthAnAnItyanye, tathA vyantarANAM sabhA sudharmA nava yojanAni Urddhamuccatvena tathA pakSmAdIni dvAdaza sUryAdInyapi dvAdazaiva rucirAdInyekAdaza vimAnanAmAnIti / samavAya: - 9 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAne navama samavAya TIkA parisamAptA / samavAyaH -10 mU. (14) dasavihe samaNadhamme pa0 khaMtI 1 muttI 2 ajjave 3 maddave 4 lAghave 5 sacce 6 saMjame 7 tave 8 ciyAe 9 baMbhaceravAse 10 / dasa cittasamAhiTThANA pa0 taM0-dhammaciMtA vA se asamuppannapuvavA samuppajjijjA savvaM dhammaM jANittae 1 sumiNadaMsaNe vA se asamuppannapuvve samuppajjijjA ahAtaccaM sumiNaM pAsittae 2 sanninANe vA se asamuppannapuvve samuppajjijjA puvvabhave sumarittae 3 devadaMsaNe vA se asamuppanapavve samupajjijjA divvaM deviddhiM divvaM devajuiM divvaM devAnubhAvaM pAsittae 4 ohinANe vA se asamuppannapavve samuppajjijjA ohiNA logaM jANittae 5 ohidaMsaNe vA se asamuppannapuvve samuppajjijjA ohiNA logaM pAsittae 6 maNapajjavanANe vA se asamuppannapuvve samuppajjijjA jAva manogae bhAve jANittae 7 kevalanANe vA se asamuppannapucve samuppajjijjA kevalaM logaM jANittae 8 kevaladaMsaNe vA se asamuppannapavve samupajjijjA kevalaM loyaM pAsittae 9 kevalimaraNaMvA marijjA savvadukkhappahINAe 10 maMdare NaM pavvae mUle dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM pa0 / arihA NaM ariTThanemI dasa dhaNUiM uddhaM uccatteNaM hotthA, kaNhe NaM vAsudeve dasa dhaNU uDDa uccatteNaM hotthA, rAmeNaM baladeve dasa dhUiM uddhaM uccatteNaM hotthA / dasa nakkhattA nANavuddhikarA pa0 taM0 / mU. (15) migasira addA pusso tini a puvvA ya mUlamassesA / hattho citto ya tahA vuddhikArAI nANassa //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 samavAyAGgasUtram-10/15 vR.dazamaM sthAnakaM subodhameva tathApi kiccillikhyate, iha paJcaviMzatisUtrANi, tatra lAghavaM dravyato'lpopadhitA bhAvato gauravatyAgaH tyAgaH sarvasaGgAnAM saMvignamanojJasAdhunAM vA brahmacaryeNa vasanam-avasthAnaM brahmavaryavAsa iti, tathA cittasya-manasaH samAdhi-samAdhAnaM prazAntatA tasya sthAnAni-AzrayA bhedA vA cittsmdhisthaanaani|| tatra dharmA-jIvAdidravyANAmupayogotpAdAyaH svabhAvAsteSAM cintA-anuprekSA dharmasya vAzrutacAritrAtmakasyasarvajJabhASitasya hariharAdinigaditadharmebhyaHpradhAno'yamityevaMcintAdharmacintA, vAzabdo vakSyamANasamAdhisthAnAntarApekSayA vikalpArthaH / __'sa'itiyaH kalyANabhAgItasyasAghorasamutpannapUrvA-pUrvasminnanAdauatItekAle'nupajAtA tadutpAdeDapArddhapudgalaparAvartAnte kalyANasyAvazyaMbhAvAt samutpadyeta-jAyetasaH, kiMprayojanAya ceyamata Aha-sarva-niravazeSadharma-jIvAdidravyasvabhAvamupayogotpAdAdikaMzrutAdirUpaMvA 'jANittae' jJaparijJayAjJAtuMjJAtvAca pratyAkhyAnaparijJayApariharaNIyakarmaparihartum, idamuktaMbhavati-dharmacintA dharmajJAnakAraNabhUtA jAyata iti| iyaM ca samAdheruktalakSaNasya sthAnamuktalakSaNameva bhavatIti prathama, tathA svapnasyanidrAvazavikalpajJAnasya darzanaM-saMvedanaM svapnadarzanaM tadvA kalyANaprAptisUcakamasamutpannapUrvaM samutpadyate, tadyathA bhagavatomahAvIrasyAsthikagrAme zUlapANiyakSakRtopasargAvasAne, kiMprayojanaM cedaM? ityAha-'ahAtacaM sumiNaMpAsittae'ttiyathA-yena prakAreNa tathyaH-satyo yathAtathyaH-sarvathA nirvyabhicAra ityarthaH taM svapnaM svapnaphalamupacArAttaMdraSTuM jJAtum, avazyaMbhAvino muktyAdeHzubhasvapnaphalasyadarzanAya sAdhoH svapnadarzanamupajAyata iti bhAvaH, kvacit 'sujANaM ti pAThaH, tatrAvitathamavazyaMbhAvisuyAnaM-sugatiMdraSTuM-jJAtuMsujJAnaMvAbhAvizubhArthaparicchedaMsaMveditumiti, kalyANasUcakAvitathasvapradarzanAcca bhavati cittasamAdhiriti cittasamAdhisthAmidaM dvitIya, tathA sUjjJAnaM sajjJA sA ca yadyapi hetuvAdadRSTivAdadIrdhakAlikopadezabhedena krameNa vikalendriyasamyagdRSTisamanaskasambandhitvAtridhAbhavatitathApIha dIrghakAlikopadezasaJjJA grAhyeti,sAyasyAstisa saJIsamanaskastasya jJAnaM sajJAnaM, taccehAdhikRtasUtrAnyathAnupapatterjAtismaraNameva, tadvA 'se' tasyAsamutpanna pUrvaM samutpadyeta, kasmai prayojanAya? ityAha-'puvvabhavesumarittae'tti pUrvabhavAn smartu, smRtapUrvabhavasya casaMvegAtsamAdhirutpadyate iti samAdhisthAnametat tRtIya miti, tathA devadarzanaM vA 'se' tasyAsamuptapannapUrvaM devadyuti-viziSTa zarIrAbharaNAdidIptaM divyaM devAnubhAvaM-uttamavaikriyakaraNAdiprabhAvaMdraSTum, etaddarzanAyetyarthaH, devadarzanAccAgamArtheSuzraddhAnadADharyaM dharmebahumAnazca bhavatIti tatazcittasamAdhiritidevadarzanaMcittasamAdhisthAnamiti caturthaM, tathA avadhijJAnaM vA 'se' tasyAsamutpannapUrvaM samutpadyeta, kimarthaM ityAhaavadhinA-maryAdayA niyatadravyakSetrakAlabhAvarUpeNa lokaM jJAtuM lokajJAnAyetyarthaH, bhavati ca viziSTajJAnAccittasamAdhiriti paJcamaMtaditi, evamavadhidarzanasUtramapIti SaSThaM, tathA manaHparyajJAnaM vA 'se' tasyAsamutpannapUrvaM samutpadyeta, kimarthaM ata Aha 'manogate bhAve jANittae' arddhatRtIyadvIpasamudreSu sajJijanAM paJcendriyANAM paryAptakAnAM manogatAn bhAvAn jJAtum, etadajJAnAyetyartha itisaptamaM, tathA kevalajJAnaM vA se' tasyAsamutpannapUrva
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-10 25 samutpadyeta, kevalaH-paripUrNa lokyate-dRzyate kevalAlokeneti loko-lokAlokasvarUpaM vastu tad jJAtuM kevalajJAnasya ca samAdhibhedatvA cittasamAdhisthAnatA, iha cAmanaskatayA kevalinazcittaM caitanyamavaseyamityaSTamaM / evaM kevaladarzasUtraM navaraM draSTumiti vizeSa iti navamaM, tathA kevalimaraNaM vA mriyeta-kuryAt ityarthaH-, kimarthaM ata Aha-'sarvaduHkhaprahANAyeti, idaM tu kevalimaraNaM sarvottamasamAdhisthAnameveti dshmmiti| mU. (16) akammabhUmiyANaM maNuANaM dasavihA rukkhA uvabhogattAe uvatthiyA pa0 tN0| vR.tathA akarmabhUmikAnAM-bhogabhUmijanmanAM manuSyANAM dazavidhA 'rukkha'tti kalpavRkSAH 'uvabhogattAe'tti upabhogyatvAya 'uvasthiya'tti upasthitA-upanatA ityarthaH / mU. (17) mattaMgayA ya bhiMgA tuDiaMgA dIvajoi cittaMgA cittarasA maNiaMgA gehAgArA anigiNA y| vR.tatramattAGgakAHmadyakAraNabhUtAH 'bhiMga'ttibhAjanadAyinaH 'tuDiyaMga'titUryAGgasampAdakAH 'dIva'tti dIpazikhAH-pradIpakAryakAriNaH 'joi'ttijyoti-agnistatkAryakAriNa iti cittaMga'tti citrAGgAH puSpadAyinaH citrarasA-bhojanadAyinaH maNyaGgAH-AbharaNadAyinaH gehAkArAH-bhavanatvenopakAriNaH 'anigiNa'tti anagnatvaM-savastratva tddhetutvaadngnaaiti| mU..(18)imIseNaM rayappabhAe puDhavIe atthegaiyANaMneraiyANaMjahanneNaM dasa vAsasahassAI ThiI p0| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atyaMgaiANaM neraiyANaM dasa paliovamAiM ThiI pa0, cautthIe puDhavIedasa nirayAvAsasayasahassAipa, cautthIe puDhavIeatthegaiyANaM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiMThiI paM, paMcamIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaMjahanneNaM dasa sAgarovamAiM tthiiip| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaMjahanneNaM dasa vAsasahassAiMThiIpa0, asuriMdavajANaM bhomijANaM devANaM atthegaiyANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAI ThiI pa0, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM dasa paliovamAI ThiI pa0, bAyaravaNassaikAi NaM ukkoseNaM dasa vAsasahassAiM ThiIpa0, vANamaMtarANaM devANaM atthegaiyANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAiMThiIpa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM dasa paliovamAI ThiI pa0, baMbhaloe kappe devANaM ukkoseNaM dasa sAga-rovamAiMThiI pa0 sohammIsANesu kappesuatthegaiyANaM devANaM dasa paliovamAiM ThiI pa0, baMbhaloe kappe devANaM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM ThiI pa0, lAMtae kappe devANaM atthegaiyANaM jahanneNaM dasa sAgarovamAiMThiI pa0 / je devA ghosaM sughosaMmahAghosaMnaMdighosaM susaraM manoramarammaramaNijaM maMgalAvattaMbaMbhalogavaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiMThiI pa, te NaM devA dasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM dasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppaJjai // saMtegaiA bhavasiddhiyA jIvA je dasahiM bhagaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. ghoSAdInyekAdaza vimAnanAmAnIti / samavAyaH-10 samAptaH munidIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge dazama samavAya TIkA prismaaptaa|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-11/19 (samavAyaH-11) mU. (19) ekkArasa uvAsagapaDimAopa0-dasaNasAvae 1 kayavvayakaMme 2 sAmAiakaDe 3 posahovavAsanirae4 diyAbaMbhayArI ratti parimANa kaDe 5 divAorAovibaMbhayArI asiyAI viaDabhoI molikaDe 6 sacittapariNAe 7 AraMbhapariNAe 8 pesapariNNAe 9 uddiTThabhattapa riNNAe, 10 samaNabhUe 11 Avi bhavai samaNAuso! logaMtAo ikkArasaehiM ekkArehiM joyaNasaehiM abAhAe joisaMte pannatte, jaMbUdIve dIve maMdarassa pavvayassa ekArasahiM ekkavIsehiM joyaNasaehiM joise cAraM carai / __ samaNassaNaM bhagavao mahAvIrassaekkArasagaNaharA hotyA, taM0-iMdabhUI aggibhUI vAyubhUI viatte sohamme maMDie moriyaputte akaMpie ayalabhAe meajje pbhaase| mUle nakkhatte ekkArasatAre pa0, heDimagevijayANaM devANaM ekkArasamuttaraMgevijavimANasataM bhvittimkkhaayN| maMdare NaM pavvae dharaNitalAo siharatale ekkArabhAgaparihINe uccatteNaM pa0 / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekkArasa paliovamAiM ThiI pa0 paMcamIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekkArasa sAgarovamAiMThiIpa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM ekArasa paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM ekkArasa paliovamAI ThiI pa0, laMtae kappe atyaMgaiyANaM devANaM ekkArasa sAgarovamAI ThiI pa0, je devA baMbhaM subaMbhaM baMbhAvattaM baMbhappabhaM baMbhakaMtaM baMbhavannaM baMbhalesaM baMbhajjhayaM baMbhasiMgaM baMbhasiTuM baMbhakUDaM baMbhuttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ekkArasa sAgarovamAiM ThiI pa0 / teNaM devA ekArasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM ekkArasaNhaM vAsasahassANaM AhAraTTe smuppjji|| saMtegaiA bhavasiddhiA jIvA je ekkArasahiM bhavaggahaNehiM sinjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR.athaikAdazasthAnaM, tadapigatArthaM, navaramiha pratimAdyarthAni sUtrANi sapta sthityAdyarthAni tunaveti, tatropAsante-sevante zramaNAnyeteupAsakAH-zrAvakAsteSAMpratimAH-pratijJAH abhigraharUpAH upAsakapratimAH, tatra darzana-samyaktvaM tatpratipannaH zrAvako darzanazrAvakaH, iha ca pratimAnAM prakrAntatve'pi pratimApratimAvatorabhedopacArApratibhAvato nirdezaH kRtH| __evamuttarapadeSvapi, ayamatra bhAvArthaH-samyagdarzanasya zaGkAdizalyarahitasyANuvratAdiguNavikalasyayo'bhyupagamaH sApratimA prathameti, tathA kRtam-anuSThitaMvratAnAm-anuvratAdInAM karma-tacchravaNajJAnavAJchApratipattilakSaNaMyena pratipannadarzanena sa kRtavratakarmApratipannANuvratAdiriti bhAvaitIyaM dvitIyA, tathA sAmAyikaM-sAvadyayogaparivarjananiravadyayogAsevanasvabhAvaM kRtaM-vihitaM dezato yena sa sAmAyikakRtaH, AhitAgnyAdidarzanAt, ktAntasyottarapadatvaM, tadevamapratipannapauSadhasya darzanavratopetasya pratidinamubhayasandhyaMsAmAyikakaraNaMmAsatrayaMyAvaditi tRtIyA pratimeti, tathA poSaM-puSTiM kuzaladharmANAM dhatte yadAhAratyAgAdikamanuSThAnaM tatpauSadhaM tenopavasanam
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAya: - 99 27 avasthAnamahorAtraM yAvaditi pauSadhopavAsa iti, athavA pauSadhaM - parvadinamaSTamyAdi tatropavAsaHabhaktArthaH pauSadhopavAsa iti, iyaM vyutpattireva, pravRttistvasya zabdasyAhArazarIrasatkArAbrahmacaryavyApAraparivarjaneSviti, tatra pauSadhopavAse nirataH AsaktaH pauSadhopavAsanirataH saH, evaMvidhasya zrAvakasya caturthI pratimeti prakramaH / ayamatra bhAvaH - pUrvapratimAtrayopetaH aSTamIcaturdazyamAvAsyApaurNamAsISvAhArapauSadhAdi caturvidhaM pauSadhaM pratipadyamAnasya caturA mAsAn yAvaccaturthI pratimA bhavatIti, tathA paJcamIpratimAyAmaSTamyAdiSu parvasvekarAtrikapratimAkArI bhavati, etadarthaM ca sUtramadhikRtasUtrapustakeSu na dRzyate dazAdiSu punarupalabhyate iti tadartha upadarzitaH, tathA zeSadineSu divA brahmacArI ' rattI 'ti rAtrau kiM ? ata Aha-parImANaM strINAM tadbhogAnAM vA pramANaM kRtaM yena sa parimANakRta iti, ayamatra bhAvo-darzanavratasAmAyikASTamyAdipaSadhopetasya parvasvekarAtrikapratimAkAriNaH zeSadineSu divA brahmacAriNo rAtrAvabrahmaparimANakRto'snAnasyArAtribhojinaH abaddhakacchasya paJca mAsAn yAvatpaccamI pratimA bhavatIti, uktaM ca - 119 11 aTTamIcauddasIsu paDimaM ThAegarAIyaM / asiNANaviyaDabhoI mauliyaDo divasabaMbhayArI ya / rattiM parimANakaDo paDimAvajjesu diyahesu // tti tathA divApi rAtrAvapi brahmacArI 'asiNAi' tti asnAyI snAnaparivarjakaH, divApi cAprakAzadeze na bhuGkte - azanAdyabhyavaharatIti vikaTabhojI 'molikaDe ' tti abaddhaparidhAnakaccha ityarthaH, SaSThI pratimeti prakRtaM, ayamatra bhAvaH - pratimApaJcakoktAnuSThAnayuktasya brahmacAriNaH SaNmAsAn yAvatSaSThI pratimA bhavatIti, tathA 'sacitta' iti sacetanAhAraH parijJAtaH- tatsvarUpAdiparijJAnAtpratyAkhyAto yena sa sacittAhAraparijJAtaH zrAvakaH saptamI pratimeti prakRtaM, iyamatra bhAvanA pUrvoktapratimASaTkAnuSThAnayuktasya prAsukAhArasya sapta mAsAn yAvatsaptamI pratimA bhavatIti, tathA ArambhaH pRthivyAdyupamarddanalakSaNaH parijJAtaH- tathaiva pratyAkhyAto yenAsAvArambhaparijJAtaH zrAddho'STamI pratimeti, iha bhAvanA-samastapUrvoktAnuSThAnayuktasyArambhavarjanamaSTau mAsAn yAvadaSTamI pratimeti, tathA preSyAH - ArambheSu vyApAraNIyAH parijJAtAH tathaiva pratyAkhyAtA yena sa preSyaparijJAtaH zrAvako navamIti, bhAvArthazceha pUrvoktAnuSThAyinaH ArambhaM parairapyakArayato nava mAsAn yAvannavamI pratimeti, tathA uddiSTaM tameva zrAvakamuddizya kRtaM bhaktam - odanAdi uddiSTabhaktaM tatparijJAtaM yenAsAvuddiSTabhaktaparijJAtaH pratimeti prakRtaM / ihAyaM bhAvArtha- pUrvoditaguNayuktasyAdhAkarmikabhojanaparihAravataH kSuramuNDitazirasaH zikhAvato va kenApi kiJcidgRhavyatikare pRSTasya tajjJAne sati jAnAmIti ajJAne ca sati na jAnAmIti bruvANasya daza mAsAn yAvadutkarSeNa evaMvidhavihArasya dazamI pratimeti, tathA zramaNonirgranthastadvadyastadanuSThAnakaraNAt sa zramaNabhUtaH, sAdhukalpa ityarthaH, cakAraH samuccaye'pi sambhAvane, bhavati zrAvaka iti prakRtaM, he zramaNa ! he AyuSman ! iti sudharmasvAmino jambUsvAminamAmantrayoktaM ityekAdazIti, iha ceyaM bhAvanA-pUrvoktasamagraguNopetasya kSuramuNDasya kRtalocasya vA gRhItasAdhunepathyasya IryAsamityAdikaM sAdhudharmamanupAlayo bhikSArthaM gRhikulaprevaze sati zramaNopAsakAya
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 samavAyAGgasUtram-11/19 pratimApratipannAya bhikSAM datteti bhASamANasya kastvamiti kasmiMzcitpRcchati pratimApratipannaH zramaNopAsako'hamiti bruvANasyaikAdaza mAsAn yAvadekAdazIpratimAM bhAvatIti / pustakAntare tvevaM vAcanA-daMsaNasAvae prathamA kayavayakamme dvitIyA kayasAmAietRtIyA posahovavAsanirae caturthI rAibhattapariNNAe paJcamI sacittapariNNAe SaSThI diyA baMbhayArI rAo parimANakaDe saptamI diyAvirAovibaMbhayArI asiNANae yAvibhavati vosaTThakesaromanahe aSTamI AraMbhapariNNA, pesaNaparinnAe navamI udiTThabhattavajjae dazamI samaNabhUeyAvibhavaittisamaNAuso ekAdazIti, kvacittuArambhaparijJAta itinavamIpreSyArambhaparijJAtaitidazamI uddiSTabhaktavarjakaH shrmnnbhuutshcaikaadshiiti| tathA jambUdvIpe 2 mandarasya parvatasyaikAdaza 'egavIsa'tti ekaviMzatiyojanAdhikAni yojanazatAni 'abAhAe' abAdhayA vyavadhAnena kRtveti zeSaH jyotiSaM-jyotizcakraMcAra-paribhramaNaM carati-Acarati, tathA lokAntAtNamityalaGkAre ekAdazazatAni ekkArettiekAdazayojanAdhikAni abAdhayA-bAdhArahitayA kRtvetizeSaHjotisaMteti jyotizcakraparyantaHprajJapta iti, idaMcavAcanAntaraM vyAkhyAtaM, uktNc||1|| "ekkArasekkavIsA saya ekkArAhiyA ya ekkaaraa| merualogAbAhaM joisacakkaM carai tthaai|| iti adhikRtavAcanAyAM punaridamanantaraM vyAkhyAtamAlApakadvayaM vyatyayenA'pi dRzyate, 'bimANasayaM bhavatittimakkhAya'ti iha makArasyAgamikatvAdayamoM-vimAnazataM bhavatItikRtvA AkhyAtaM-prarUpitaM bhagavatA anyaizca kevalibhiriti sudharmasvAmivacanaM, tathA 'maMdare NaM pavvae dharaNitalAo siharatale ekkArasabhAgaparihINe uccatteNa pannatte' asyAyamarthaH-merubhUtalAdArabhya zikharatalamuparibhAgaM yAvadviSkambhApekSayA'GgalAderekAdazAbhAgenaikAdazabhAgena parihINohAnimupagataH uccatvena-uparyupari prajJaptaH, iyamatra bhAvanA-mandaro bhUtale daza yojanasahasrANi viSkambhataH, tatazcoccatvenAGgule gate'GgulasyaikAdazabhAgo viSkambhato hIyate, evamekAdazasvamuleSvaGgulaM hIyate, etenaiva nyAyenaikAdazasu yojaneSu yojanaM evaM ekAdazasahasreSu sahasraM tato navanavatyAM yojanasahasreSu nava sahANi hIyante, tato bhavati sahasraM viSkambhaH zikhare iti, athavA dharaNItalAt-dharaNItalaviSkambhAtsakAzAcchikharatalaM-zikharaviSkambhamAzritya merurekAdazabhAge parihINobhavati, kasyaikAdazabhAgena? ityAha-'uccatteNaM tiuccavasya, tathAhi-meroruJcatvaMnavanavati sahasrANi tadekAdazabhAgonava taiIMno mUlaviSkambhApekSayAzikharatale, zikharasya sAharikatvAt, dazasAhasikratvAcca mUlaviSkambhasyeti / brahmAdIni dvAdaza vimAnanAmAni / samavAyaH-11 samAptaH (samavAya :-12) mU. (20) bArasa bhikkhupaDimAo pannattAo, taMjahA-mAsiAbhikkhupaDimA domAsia. bhikkhupaDimA timAsiA bhikkhupaDimA caumAsiA bhikkhupaDimA paMcamAsiAbhikkhupaDima, chamAsiyA bhikkhupaDimA sattamAsimA bhikkhupaDimA paDhamA sattarAiMdiA bhikkhupaDimA docca
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-12 sattarAiMdiAbhikkhupaDimA tacca sattarAiMdiAbhikkhupaDimA ahorAiA bhikkhupaDimA egarAiyA bhikkhupddimaa| duvAlasavihe sambhoge pa0 taM0 vR.dvAdazasthAnamatha, tacca sugama, navaraMsthitisUtrebhyo'rvAgekAdaza sUtrANyAha, tatra bhikSUNAM viziSTasaMhananazrutavatAM pratimAH-abhigrahA bhikSupratimAH tatra mAsikyAdayaH saptamAsikyantAH saptamAsenamAsenottarottaraM vRddhA ekaikAbhirbhaktapAnadattibhizceti, tathA saptarAtrindivAni-ahorAtrANi yAsu tAH saptarAtrindivAstAzca tisro bhavantIti, saptAnAmuparyaSTamI prathamA saptarAtrindivA evaM navamI dvitIyA dazamI tRtIyA, AsAM ca tisRNAmapyanuSThAnakRto vizeSaH, tathAhi-aSTamyAM caturthabhaktaM tapaH grAmAderbahiravasthAnamuttAnAdikaM ca sthAnamiti, navamyAM tu utkaTukAdyAsanena vizeSaH, dazamyAM vIrAsanAdinA, tathAahorAtrapramANA'horAtrikI ekAdazI, sA caSaSThabhaktena bhavatIti vizeSaH, ekarAtrikI-rAtripramANA, sAcASTamabhaktaparyantarAtrau pralambabhujasya saMhatapAdasyeSadavanatakAyasyAnimeSanayanasyeti / mU. (21) uvahIsuabhattapANe, aNjliipgghettiy| dAyaNe ya nikAe a, abbhuTThANeti Avare / vR. tathA sam-ekIbhUya samAnasamAcArANAM sAdhUnAM bhojanaM smbhogH| sa copadhyAdilakSaNaviSayabhedAt dvAdazadhA, tatra 'uvahI'tyAdirUpakadvayaM, tatropadhirvastrapAtrA- distaM sambhogikaH sambhogikena sArddhamudgamotpAdanaiSaNAdoSairvizuddhaM gRhaNan zuddhaH azuddhaM gRhaNan preritaH pratipannaprAyazcitto vAratrayaM yAvatsambhogArhazcaturthavelAyAM prAyazcittaM pratipadyamAno'pi visambhogArha iti, visambhogikena-pArzvasthAdinA vA saMyatyA vA sArddhamupadhiM zuddhamazuddhaM vA niSkAraNaM gRhaNana preritaH pratipannaprAyazcitto'pi velAtrayasyoparina sambhogyaH, evamupadheH parikarma paribhogaM vA kurvan sambhogyo visambhogyazceti, uktNc||1|| "egaMva do va tinni va AuTuMtassa hoi pacchittaM / AuTuMtevi tao pareNa tiNhaM visNbhogo| tti 'suyatti' sambhogikasyAnyasAMbhogikasya vopasampannasya zrutasya vAcanApracchanAdikaM vidhinA kurvantathA zuddhaH, tasyaivAvidhinopasampannasyAnapasampannasya vApArzvasthAdervA striyA vA vAcanAdi kurvaMstathaiva velAtrayopari visambhogyaH, tathA 'bhattapANe'ttiupadhidvAravadavaseyaM, navaramiha bhojanaM dAnaMca parikarmaparibhogayoH sthAnevAcyamiti, tathA 'aMjalIpaggahettiya' ihetizabdA upadarzanArthAH cakArAH samuccayArthA, tatropalakSaNatvAdaalipragrahasyavandanAdikamapIha draSTavyaM, tathAhi-sambhogikAnAmanyasambhogikAnAM vA saMvignAnAM vandanakaM-praNAmamaJjalipragrahaM sambhogyo visambhogyazceti, tathA 'dAyaNeya'ttidAnaM, tatra sambhogikaH sambhogikAya'nyasambhogikAya vA ziSyagaNaMyacchanzuddhaH niSkAraNaM visambhogikasyapArzvasthAdervA saMyatvA vAtaM yacchaMstathaiva sambhogyo visambhogyazceti,tathA nikAeya'tti nikAcanaMchandanaM nimantraNamityanAntaraM, tatrazayyopadhyAhAraiH ziSyagaNapradAnena svAdhyAyena ca sambhogikaH sambhogika nimantrayan zuddhaH, zeSaM tathaiva, tathA abbhuTThANetti yAvare'tti abhyutthAnamAsanatyAgarUpamityaparaM sambhogAsambhogasthAnamityarthaH, tatrAbhyutthAnaM
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-12/21 pArzvasthAdeH kurvastathaivAsambhogyaH, upalakSaNatvAdabhyutthAnasya kiGgaratAM ca prAghUrNakaglAnAdyavasthAyaM kiM vizrAmaNAda karomItayevaMpraznalakSaNAM tathA'myAsakaraNaM-pArzvasthAdidharmAcyutasya punastatraiva saMsthApanalakSaNaM, tathA avibhaktiM ca-apRthagbhAvalakSaNAM kurvannazuddho'sambhogyazcApi, etAnyeva yathA''gamaM kurvan zuddhaH sambhogyazceti / mU. (22) kiakammarasa ya karaNe, veyAvaccakaraNe ia / samosaraNaM saMnisijjA ya, kahAe a pabandhaNe // 30 vR. tathA 'kiikammarasa ya karaNe' tti kRtikaram-vandanakaM tasya karaNaM-vidhAnaM tadvidhinA kurvan zuddhaH, itarathA tathaivAsambhogyaH, tatra cAyaM vidhi-yaH sAdhurvAtena stabdhadeha utthAnAdi kartumazaktaH sa sUtramevAskhalitAdiguNopetamuccArayati, evamAvarttazironamanAdi yacchaknoti tatkarotyevaM cAzaThapravRttirvandanavidhiriti bhAvaH, tathA 'veyAvaccakaraNe iya'tti vaiyAvRttyaAhAropadhidAnAdinA prazravaNAdimAtrakArpaNAdinA'dhikaraNopazamanena sahAyadAnena vopaSTambhakaraNaM tasmiMzca viSaye sambhogAsambhogau bhavata iti / tathA 'samosaraNaM' ti jinasrapanarathAnuyAnapaTTayAtrAdiSu yatra bahavaH sAdhavo milana tatsamavasaraNaM, iha ca kSetramAzritya sAdhUnAM sAdhAraNo'vagraho bhavati, vasatimAzritya sAdhAraNo'sAdhAraNazceti, anenacAnye'pyavagrahAupalakSitAH, te cAneke, tadyathA-varSAvagraha RtubaddhAvagraho vRddhAvAsAvagrazceti, ekaikazcAyaM sAdhAraNAvagrahaH pratyekAvagrahazceti dvidhA, tatra yat kSetraM varSAkalpAdyarthaM yugapat yAdibhi sAdhubhiH bhinnagacchasthairanujJApyate sa sAdhAraNo yattu kSetrameke sAdhavo'nujJApyAzritAH sa pratyekAvagraha iti, evaM caiteSvavagraheSu AkuTTayA anAbhAvyaM sacittaM ziSyamacittaM vA vastrAdi gRhaNanto'nAbhogena ca gRhItaM tadanarpayantaH samanojJA amanojJAzca prAyazcittino bhavantyasaMbhogyAzca, pArzvasthAdInAM cAvagraha eva nAsti tathApi yadi tat kSetraM kSullakamanyatraiva ca saMvignA nirvahanti tatastat kSetraM pariharantyeva, atha pArzvAdInAM kSetraM vistIrNaM saMvignAzcAnyatra na nirvahanti tatastatrApi pravizanti sacittAdi ca gRhaNanti prAyazcintino'pi na bhavantIti, Aha ca 11911 "samaNunnamasamaNunne adinnaNAbhavvagiNhamANe vA / sambhoga vIsukaraNaM iyareya alaMbha pellaMti // tathA 'sannisijjA ya'tti sanniSadyA- AsanavizeSaH, sA ca sambhogAsambhogakAraNaM bhavati, tathAhisaMniSadyAgata AcAryo niSadyAgatena sambhogikAcAryeNa saha zrutaparivarttanAM karoti zuddhaH, athAmanojJapArzvasthAdisAdhvIgRhasthaiH saha tadA prAyazcittI bhavati, tathA akSaniSadyAM vinA'nuyogaM kurvataH zRNvatazca prAyazcittaM, tathA niSadyAyAmupaviSTaH sUtrArtho pRcchati aticArAn vA''locayati yadi tadA tathaiveti / tathA 'kahAe ya pabaMdhaNe 'tti kathA - vAdAdikA paJcadhA tasyAH prabandhanaM- prabandhena karaNaM kathAprabandhanaM, tatra sambhogAsambhogau bhavataH, tatra matamabhyupagamya paccAvayavena tryavayavena vA vAkyena yattatsamarthanaM sa chalajAtivirahito bhUtArthAnveSaNaparovAdaH, sa eva chalajAtinigrahasthAnaparo jalpaH, yatraikasya pakSaparigraho'sti nAparasya sA dUSaNamAtrapravRttA vitaNDA, tatha prakIrNakathA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 12 caturthI, sA cotsargakathA dravyAstikanayakathA vA, tathA nizcayakathA paJcamI, sA cApavAdakathA paryAyAstikanayakathA veti, tatrAdyAstiH kathAH zramaNIvarje saha karoti, zramaNIbhistu saha kurvan prAyazcittI, caturthavelAyAM cAlocayannapi visambhogArha iti rUpakadvayasya saMkSepArtha vistarArthastu nizIthapaJcamoddezaka bhASyAdavaseya iti / 31 mU. (23) duvAlasAvatte kitikamme Sa0 taM0 - vR. tathA 'duvAlasAvatte kiikamme' tti dvAdazAvarta kRtikarma-vandanakaM prajJaptaM, dvAdazAvarttatAmevAsyAnuvadan zeSAMzca taddharmAnabhidhitsuH rUpakamAha mU. (24) duoNayaM jahAjAyaM, kitikammaM bArasAvayaM / causiraM tiguttaM ca, dupavesaM eganikkhamaNaM // vR. 'duoe' tyAdi, avanatiravanatam uttamAGgapradhAnaM praNamanamityarthaH, dve avanate yasmiMstadvayavanataM, tatraikaM yadA prathamameva 'icchAmi khamAsamaNo! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiyAe 'tti abhidhAyAvagrahAnujJApanAyAvanamatIti, dvitIyaM punaryadA'vagrahAnujJApanAyaivAvanamatIti, yathA jAtaM-zramaNatvabhavanalakSaNaM janmAzritya yoniniSkramaNalakSaNaM ca tatra rajoharaNamukhavastrikAcolapaTTamAtrayA zramaNo jAto racitakarapuTastu yonyA nirgata evaMbhUta eva vandate tadavyatirekAdvA yathAjAtaM bhaNyate, kRtikarma-vandanakaM 'bArasAvayaM' ti dvAdazAvattA:-sUtrAbhidhAnagarbhA kAyavyApAravizeSAH yatijanaprasiddhA yasmiMstad dvAdazAvartta, tathA 'causiraM 'ti catvAri zirAMsi yasmiMstacatuH ziraH prathamapraviSTasya kSAmaNAkAle ziSyAcAryazirodvayaM punarapi niSkramya praviSTasya dvayameveti bhAvanA / tathA 'tiguttaM' ti tisRbhirguptibhirguptaH pAThAntare'pi tisRbhiH (zraddhAbhiH) guptibhireveti, tathA 'dupavesaM 'ti dvau pravezau yasmiMstad dvipravezaM tatra prathamo'vagrahamanujJApya pravizato dvitIyaH punarnirgatya pravizata iti, 'eganikkhamaNaM' ti ekaM niSkramaNamavagrahAdAvazyikyA nirgacchataH, dvitIyavelAyAM hyavagrahAnna nirgacchati, pAdapatita eva sUtraM samApayatIti / mU. (25) vijayA NaM rAyahANI duvAlasa joyaNasayasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM pannattA rAmeNaM baladeve duvAlasa vAsasayAiM savvAuyaM pAlittA devattaM ge| maMdarassa NaM pavvayassa cUliA mUle duvAlasa joyaNAiM vikkhaMbheNaM pannattA / jaMbUdIvassa NaM dIvassa veiA mUle duvAlasa joyaNAiM vikkhabheNaM pannattA, savvajahaniA rAI duvAlasamuhuttiA patrattA, evaMdivaso'vi nAyavvo / savvaTTasiddhassa NaM mahAvimApAssa uvarillAo thubhiaggAo duvAlasa joyaNAI uddhaM uppaiA IsipabbhAranAmapuDhavI pannattA / isipabbhArAe NaM puDhavIe duvAlasa nAmaghejjA pannattA, taMjahA - Isitti vA isipabbhArAti vA taNUi vA taNUyataritti vA siddhitti vA siddhAlaetti vA muttIti vA muttAlaetti vA baMbhetti vA baMbhavaDisaetti vA lokapaDipUraNetti vA logaggacUliAi vA, imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegai ANaM neraiyANaM bArasa paniovamAI ThiI pa0, paMcamIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM bArasa sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM devANaM bArasa sAgarovamAiM ThiI pa0
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 samavAyAGgasUtram-12/25 je devA mahiMda mahiMda mahiMdajjhayaM kaMbu kaMbuggIvaM pukhaM supuMkhaM mahApuMkhaM puMDaM supuMDaM mahApuMDa nariMdaM nariMdakaMtaM nariMduttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM bArasa sAgarovamAiMThiI pa0 te.NaM devA bArasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM bArasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajai / saMtegaiA bhavasiddhiAjAvIje bArasahiMbhavaggahaNehiM sijjhissaMtibujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. tathA 'vijayarAjadhAnI' asaGkhyAtatame jambUdvIpe AdyajambUdvIpavijayAbhidhAnapUrvadvArAdhipasya vijayAbhidhAnasya palyopamasthitikasya devasya sambandhinIti, tathA rAmonavamo baladevaH 'devatvaM gae'tti devatvaM-paccamadevaloke devatvaM gtH| tathA sarvajaghanyA rAtriruttarAyaNaparyantAhorAtrasya rAtri, sAcadvAdazamauhUrtikA caturvizatighaTikApramANA, evaM 'divaso'vi ttisarvajaghanyo dvAdazamauhUrtika evetyarthaH, saca dakSiNAyanaparyanta divasa iti // mAhendramAhendradhvajambukambugrIvAdIni trayodaza vimaannaamaaniiti| samavAyaH - 12 samAptaH (samavAya:-13) mU. (26) terasa kiriyAThANA pa0taM0 -aTThAdaMDe aNaTThAdaMDe hiMsAdaMDe akamhAdaMDe diTThivipariAsiAdaMDe musAvAyavattie adinnAdAnavattie ajjhathie mAnavattie mittadosavattie mAyAvattie lobhavattie iriAvahie nAmaM tersme| . sohammIsANesukappesuterasa vimANapatthaDA pa0, sohammavaDiMsageNaM vimANeNaM addhaterasajoyaNasayahassAI AyAmavikkhaMbheNaM pa0, evaM iisaannvddiNsgevi| - jalayarapaMciMdiatirikkhajoNiANaM addhaterasa jAikulakoDIjoNIpamuhasayasahassAI pa0, pANAussa NaM puvvassa terasa vatthU pa0, gabbha vakkaMti apNceNdiatirikkhjonniaannN| terasavihepaogepa020 -saccamaNapaogemosamaNapagesaccAmosamaNaogeasaccAmosamaNapaoge saccavaipaoge mosavaipaoge saccAmosavaipaoge asaccAmosavaipaoge orAliasarIkAyapaoge orAliamIsasarIrakAyapaoge veuvviasarIrakAyapaoge veuvviamIsasarIrakAyapaoge kmmsriirkaaypoge| sUramaMDalaM joyaNeNaM terasehiM egasahibhAgehiM joyaNassa UNaM p| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM terasa paliovamAiM ThiIpa0, paMcamIe puDhavIe atyaMgati yANaM neraiyANaM terasa sAgarovamAiM ThiI pa, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM terasa paliovamAiM ThiI p0| sohammIsANesu kappesu atthegaiANaM devANaM terasa paliovamAiM ThiIpa0, laMtae kappe atthegaiANaM devANaM terasa sAgarovamAiMThiIpa0, je devA vajaMsuvajaM vajjappabhaM vajakaMtaM vajjavaNNaM vajalesaM vaJjasiMgaMvajjasiTuM vajakUDaM vajuttaravaDiMsagaMvairaMvairAvattaM vairappabhaMvairakaMtaMvairavaNNaM vairalesaMvairarUvaMvairasiMgaMvairasiTuM vairakUDaM vairuttaravaDisaMgalogaMlogAvattaM logappamalogakaMtaM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 13 33 logavaNNaM logalesaM logarUvaM logasiMgaM logasiddhaM logakUDaM loguttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM terasa sAgarovamAiM ThiI pa0 / te NaM devA terasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIssasaMti vA tesi NaM devANaM terasahiM vAsasahassehiM AhAraTThe samuppajjai / saMtegaiA bhavasiddhiA jIvA je terasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. atha trayodazasthAnake kiJcillikhyate, iha sthitisUtrebhyo'rvAgaSTa sUtrANi, tatra karaNaM kriyA-karmabandhanibandhanaceSTA tasyAH sthAnAni - bhedAH paryAyAH kriyAsthAnAni / tatrArthAya-zarIrasvajanadharmAdiprayojanAya daNDaH trasasthAvarahiMsA arthadaNDaH kriyAsthAnamitiprakramaH 1 tadvilakSaNo'narthadaNDaH 2 tathA hiMsAmAzritya hiMsitavAn hinasti hiMsiSyati vA ayaM vairikAdirmAmityevaMpraNidhAnena daNDo-vinAzanaM hiMsAdaNDaH 3 tathA'kasmAd-a -anabhisaMdhino'nyavadhAya pravRttyA daNDaH-anyasya vinAzo'kasmAddaNDaH 4 tathA dRSTe:-buddherviparyAsikA viparyAsitA vASTiviparyAsikA dRSTiviparyAsitA vA matibhrama ityarthaH tayA daNDaH prANivadho dRSTiviparyAsikAdaNDo dRSTiviparyAsitAdaNDovA, mitrAderamitrAdibuddhayA hananamiti bhAvaH 5 tathA mRSAvAdaHAtmapa- robhayArthamalIkavacanaM tadeva pratyayaH kAraNaM yasya daNDasya sa mRSAvAdapratyayaH 6 evamadattAdAna- pratyayo'pi 7 tathA adhyAtmani-manasi bhava AdhyAtmiko bAhyanimittAnapekSaH zokAbhi bhava iti bhAvaH 8 tathA mAnapratyayo - jAytAdimadahetukaH 9 tathA mitradveSapratyayaH-mAtApitrAdInAmalpe'pyaparAdhe mahAdaNDanirvarttanamitibhAvaH 10 mAyApratyayo mAyAnibandhanaH 11 evaM lobhapratyayo'pi 12 eryApathikaH kevalayogapratyayaH karmabandhaH- upazAntamohAdInA sAtavedanIyabandhaH 13 / tathA 'vimANapatthaDa 'tti vimAnaprastaTA uttarAdharyavyavasthitAH, tathA 'sohammavaDiMsae' tti saudharmasya devalokasyArddhacandrAkArasya pUrvAparAyatasya dakSiNottaravistIrNasya madhyabhAge trayodazaprastaTe zakrAvAsabhUtaM vimAnaM saudharmAvataMsakaM saudharmadevalokasyAvataMsakaH - zekharakaH sa iva pradhAnatvAt ityevaM yathArthanAmakamiti, NaMkAro vAkyAlaGkAre, arddhatrayodazaM yeSu tAnyarddhatrayodazAni tAni ca tAni yojanazatasahasrANi cati vigrahaH sArddhAni dvAdazetyarthaH, tathA'rddhatrayodazAni jAtI - jalaca- rapaJcendriyatiryaggatI kulakoTInAM yonipramukhAniutpattisthAnaprabhavAni yAni zatasahasrANi tAni tathocyanta iti / tathA 'pANAussa' ttiyatra prANinAmAyurvidhAnaM sabhedamabhidhIyate tavprANAyurdvAdazaM pUrvaM tasya trayodaza vastUni - adhyayanavadvibhAgavizeSAH, tathA garbhe garbhAzaye vyutkrAnti- utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikAH, teca te paccendriyatiryagayonikAzceti vigrahaH, prayojanaM- manovAkkAyAnAM vyApAraNaM prayogaH sa trayodazavidhaH, paccadazAnAM prayogANAM madhye AhArakAhAramizralakSaNakAyaprayogadvayasya tirazcAmabhAvAt, tau hi saMyaminAmeva staH, saMyamazca saMyatamanuSyANAmeva na tirazcAmiti, tatra satyAsatyobhayAnubhayasvabhAvAzcatvAro manaH prayogAH vAkprayogAzceti aSTau punaraudArikAdayaH pacca kAyaprayogAH evaM trayodazeti, tathA sUramaNDalasya - AdityavimAnavRttasya yojanaM 4 3
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 samavAyAGgasUtram - 13/26 sUramaNDalayojanaM tat 'Na' mityalaGgAre trayodazabhirekaSaSTibhAgairyeSAM bhAgAnAmekaSaSTyA yojanaM bhavati terbhAgairyojanasya sambandhibhirUnaM-nyUnaM prajJaptamaSTacatvAriMzad yojanabhAgA ityarthaH / vajrAbhilApena dvAdaza vairAbhilApena lokAbhilApena caikAdaza vimAnAnIti / samavAya: 13 - samAptaH samavAya: 14 mU. (27) cauddasa bhUaggAmA pa0 taM0 -suhumA apajjattayA suhumA pajjattayA bAdarA apajattayA bAdarA pajjattayA beiMdiA apajjattayA beiMdiyA pajjattayA tediA apajattayA teMdiyA pajjattayA cauridiA apajattayA cauridiyA pajattayA paMciMdiA asanniapajattayA paMciMdiA asannipajattayA paMciMdiA sanniapajjattayA paMciMdiA sannipajattayA / caudasa puvvA pa0 taM0 / vR. atha caturdazasthAnakaM subodhaM, navaramihASTau sUtrANyarvAk sthitisUtrAditi, tatra caturdaza 'bhUtagrAmAH'bhUtAni-jIvAH teSAM grAmAH- samUhAH bhUtagrAmAH, tatra sUkSmAH sUkSmanAmakarmodayavarttitvAt pRthivyAdaya ekendriyAH, kiMbhUtA ?- aparyAptakAH tatkarmodayAdaparipUrNasvIyaparyAptaya ityeko grAmaH, evamete eva paryAptakAH- tathaiva paripUrNasvakIyaparyAptaya iti dvitIyaH, evaM bAdarA bAdaranAmakarmodayAt pRthivyAdaya eva, te'pi paryAptetarabhedAd dvidhA, evaM dvIndriyAdayo'pi, navaraM paccedriyAH saJjJino manaH paryAptyupetA itare tvasaJjJina iti / mU. (28) uppAyapuvvamaggeNiyaM ca taiyaM ca vIriyaM puvvaM / atthInatthipavAyaM tatto nANappavAyaM ca // vR. tathA 'uppAyapuvve' tyAdi gAthAtrayaM, tathA 'uppAyapuvvamaggeNiyaM ca 'tti yatrotpAdamAzritya dravyaparyAyANAM prarUpaNA kRtA tadutpAdapUrvaM yatra teSAmevAgraM- parimANamAzritya tadagreNIyaM, 'taiyaM ca vIriyaM puvvaM 'ti yatra jIvAdInAM vIryaM procyate prarUpyate tadvIryapravAdaM 'atthInatthipavAyaM 'ti yadyathA loke asti nAsti ca tadyatra tathocyate tadastinAstipravAdaM 'tatto nANappavAyaM ca 'tti yatra jJAnaM-matyAdikaM svarUpabhedAdibhiH procyate tat jJAnapravAdamiti 1 / mU. (29) saccappavAyapuvvaM tatto AyappavAyapuvvaM ca / kammappavAyapuvvaM paccakkhANaM bhave navamaM // vR. saccappavAyapuvvaM ti yatra satyaH- saMyamaH satyaM vacanaM vA sabhedaM sapratipakSaM ca procyate tatsatyapravAdapUrvaM tataH 'AyappavAyapuvvaM ca 'tti yatrAtmA jIvo'nekanayaiH procyate tadAtmapravAdamiti, 'kammappavAyapuvvaM' ti yatra jJAnAvaraNAdi karma procyate tatkarmapravAdamiti, 'paccakkhANaM bhave navamaM ti yatra pratyAkhyAnasvarUpaM varNyate tatpratyAkhyAnamiti / mU. (30) vijjAaNuppavAyaM avajhapANAu bArasaM puvvaM / tatto kiriyavisAlaM puvvaM taha biMdusAraM ca // vR. 'vijAaNuppavAyaM 'ti yatrAnekavidhA vidyAtizayA varNyante tadvidyAnupravAdaM, 'avaMjhapANAbArasaM puvvaM 'ti yatra samyagjJAnAdayo'vandhyAH saphalA varNyante tadavandhyamekAdazaM, yatra prANA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 14 jIvA AyuzcAnekadhA varNyante tatprANAyuriti dvAdazaMpUrvaM, 'tatto kiriyavisAlaM'ti yatra kriyAHkAyikyAdikAH vizAlA-vistIrNA sabhedatvAdabhidhIyante tat kriyAvizAlaM 'puvvaM taha biMdusAraM ca' tti lokazabdo'tra lupto draSTavyaH, tatazca lokasya bindurivAkSarasya sAraM-sarvottamaM yattallokabindusAramiti 3 / mU. (31) aggeNIassaNaMpuvassa cauddasa vatthUpa0, samaNassaNaM bhagavao mahAvIrassa cauddasa samaNasAhassIo ukkosiA samaNasaMpayA hotthaa| kammavisohimaggaNaM paDucca caudasa jIvaTThANA pa0 taM0 -micchadiTThI sAsAyamasammadiTThI sammAmicchadiTThI avirayasammaddiTThI virayAvirae pamattasaMjae appamattasaMjae niaTTIbAyare aniaTTibAyare suhamasaMparAe uvasAmae vA khavae vA uvasaMtamohe khINamohe sajogI kevalI ayogI kevlii| bharaheravayAoNaMjIvAocauddasa cauddasa joyaNasahassAiMcattAriaeguttarejoyaNasae chacca egUNavIse bhAge joyaNassa AyAmeNaM p0|| egamegassaNaMranno cAuraMtacakkavaTTissa cauddasa rayaNA pa020-itthIrayaNe seNAvairayaNe gAhAvairayaNe purohiyarayaNe vaDDairayaNe AsarayaNe hatthirayaNe asirayaNe daMDarayaNe cakkarayaNe chattarayaNe cammarayaNe maNirayaNe kAgiNirayaNe / jaMbuddIve NaM dIve cauddasa mahAnaIo puvvAvareNa lavaNasamudaM samappaMti, taM0 gaMgA siMdhu rohiA rohiaMsA harI harikaMtA sIA sIodA narakantA nArikAMtA suvannakUlA ruppakUlA rattA rttvii| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM caudasa paliovamAiMThiI pa0, paJcamIeNaMpuDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaMcauddasa sAgarovamAiMThiIpa, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM cauddasa paliovamAiMThiI pa0 / / ___ sohammIsANesu kappesuatthegaiyANaM devANaM cauddasa paliovamAiM ThiIpa0, laMtae kappe devANaM atthegaiyANaM cauddasa sAgarovamAiMThiIpa0, mahAsukke kappe devANaM atthegaiyANaM jahanneNaM caudasa saagrovmaaiNtthiiip0|je devA sirikaMtaMsirimahiaMsirisomanasaMlaMtayaMkAviTTha mahiMdakaMtaM mahiMduttaravaDiMsagaM vimAnaM devattAe uvavannA tesiMNaM devANaM ukkoseNaM cauddasa sAgarovamAiM ThiI pa0 te NaM devA cauddasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM cauddasahiM vAsasahassehiM AhAraTe smuppji| saMtegaiA bhavasiddhiA jIvA je cauddasahiM bhavaggahaNehi sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. tathA 'coddasa vatthUNi tti dvitIya pUrvasya vastUni-vibhAgavizeSAH tAni ca caturdaza mUlavastUni, cUlAvastUnitu dvAdazeti, tathA 'sAhassio'ttisahasrANyeva sAhastryaM, tathA 'kammavisohI tyAdi karmavizodhimArgaNAM pratItya-jJAnAvaraNAdikarmavizuddhigaveSaNAmAzritya caturdaza jIvasthAnAni-jIvabhedAH prajJaptAH, tadyathA-mithyA-viparItAdRSTiryasyAsau mithyASTi-uditamithyAtva
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-14/31 28 mohanIyavizeSaH, tathA 'sAsAyaNasammadihi'tti saheSattavazraddhAnarasAsvAdanena vartate iti sAsvAdanaH,ghaNTAlAlAnyAyena prAyaHparityaktasamyakatvaH taduttarakAlaM SaDAvalikaH,tathA coktam // 1 // "uvasamasaMmattAo cayao micchaM apaavmaannss| sAsAyaNasaMmattaM tadaMtarAlaMmi chAvaliyaM // iti sAsvAdanazcAsau samyagdRSTizceti vigrahaH, 'sammAmicchadiTThi'tti samyak ca mithyA ca daSTirasyeti samyagmithyASTi-uditadarzanamohanIyavizeSaH, tathA'viratasamyagdRSTirdezaviratirahitaH viratAvirato-dezavirataH zrAvaka ityarthaH,pramattasaMyataH-kicciyAdavAn sarvavirataH,apramattasaMyataHsarvapramArahitaH saeva, niyaTTI' iha kSapakazreNimupazamazreNivA pratipannojIvaH kSINadarzanasaptaka upazAntadarzanasaptako vA nivRttibAdara ucyate, tatra nivRttiH-yaduNasthAnakaM samakAlapratipannAnAM jIvAnAmadhyavasAyabhedaH tapradhAno bAdaro-bAdarasamparAyo nivRttibAdaraH, 'aniyaTTibAyare'tti anivRttibAdaraH, sa ca kaSAyASTakakSapaNArambhAnnapuMsakavedopazamanArambhAccArabhya bAdaralobhakhaNDakSapaNopazamane yAvadbhavatIti, 'suhumasaMparAe'tti sUkSmaH-saJjavalanalobhAsaGkhayeyakhaNDarUpaH samparAyaH-kaSAyo yasya sa sUkSmasamparAyo-lobhAnuvedaka ityarthaH / ayaM ca dvivadha ityAha-upazamako vA-upazameNIpratipannaH kSapako vA-kSapakazreNipratipanna iti dazamaM jIvasthAnamiti, tathA upazAntaH-sarvathAnudayAvastho moho-mohanIyaM karma yasya sa upazAntamohaH, upazamavItarAgaityarthaH, ayaM copazamazreNisamAptAvantarmuhUrtaMbhavati, tataH pracyavata eveti,tathA kSINo-niHsattAkIbhUtomohoyasyasatathA, kSayavItarAga ityartha, ayamapyantarmuhUrtameveti, tathA sayogI kevalI-manaHprabhRtivyApAravAn kevalajJAnIti, tathA'yogI kevalI-niruddhamanaHprabhRtiyogaH zailezIgato isvapaJcAkSarodgiraNamAtraM kAM yAvaditi caturdazaM jiivsthaanmiti| . _ 'bharahe' ityAdi, bharatairAvatayorjIvA, iha bharatamairavataM cAropitaguNakodaNDAkAraM yatasya yorjIve bhavataH, tatra bharatasya himavato'rvAganantarapradezazreNirjIvA erAvatasya ca zikhariNaH parato'nantarapradezazreNIti bhrtairaavtjiivaa| cAuraMtacakkavaTTissa'tti catvAro'ntA-vibhAgA yasyAM sA caturantA bhUmi tatra bhavaH svAmitayeti cAturantaH sa cAsau cakravartI ceti vigrahaH, ratlAni-svajAtIyamadhye samutkarSavanti vastUnIti, yadAha-"ratnaM nigadyate tajjAtau jAtau yadutkRSTa" miti, 'gAhAvaitti gRhapatiHkoSThAgArikaH 'purohiya-'ttipurohitaH-zAntikarmAdikArI 'vaDDaitti varddhakiH-rathAdinirmApayitA maNi-pRthivApariNAmaH kAkiNI-suvarNamayI adhikaraNIsaMsthAneti, iha saptAdyAni paJcendriyANi zeSANyekendriyANIti, zrIkAntamityAdInyaSTau vimAnanAmAnIti / samavAyaH - 14 samAptaH (samavAyaH-15) mU. (32) pannarasa paramAhammiA pa0 tN0| vR. atha paccadazasthAnake sugame'pi kiccillikhyate, iha sthiterAk sapta sUtrANi, tatra paramAzca te'dhArmikAzca saMkliSTapariNAmatvAtparamAdhArmikAH-asuravizeSAH, yetisRSu pRthivISu
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAya:- 15 nArakAn kadarthayantIti, tatrAMbetyAdi zlokadvayaM ete ca vyApArabhedena paccadaza bhavanti / aMbe aMbarisI ceva, sAme sabaletti Avare / ruddovaruddakAle a, mahAkAletti Avare / / mU. (33) vR tatra 'aMbe' tti yaH paramAdhArmikadevo nArakAn hanti pAtayati badhnAti nItvA cAmbaratale vimuccati so'mba ityabhidhIyate 1, 'ambarisI ceva' tti yastu nArakAnnihatAn kalpanikAbhiH khaNDazaH kalpayitvA bhrASTrapAkayogyAn karoti so'mbariSIti 2, 'sAme' ttiyastu rajjuhastaprahArAdinA zAtanapAtanAdi karoti varNatazca zyAmaH sa zyAma iti 3, 'sabaletti yAvare' tti zabala iti cAparaH paramAdhArmika iti prakramaH, sa cAntravasAhRdayakAleyakAdInyutpATayati varNatazca zabalaH karbura ityarthaH 4, 'ruddovarudde'ta yaH zaktikuntAdiSunArakAn protayati sa raudratvAdraudra iti 5, yastu teSAmaGgopAGgAni bhanakti so'tyantaraudratvAduparaudra iti 6, 'kAle' tti yaH kaNDvAdiSu pacati varNataH kAlazca sa kAlaH 7, mahAkAla iti cAparaH paramAdhArmika iti prakramaH, sa ca zlakSNamAMsAni khaNDayitvA khAdayati varNatazca mahAkAla iti 8 / mU. (34) asipatte dhanu kumbhe, vAlue vearaNIti a / kharassare mahAghose, ete pannarasAhiA // vR. 'asipatte' tti asiH khaGgastadAkArapatravadvanaM vikurvya yastatsamAzritAn nArakAnasipatrapAtanena tilazazchinatti so'sipatraH 9, 'dhanu' tti yo dhanurvimuktArddhacandrAdibANaiH karNAdInAM chedana- bhedanAdi karoti sa dhanuriti 10, 'kuMbhe 'tti yaH kumbhAdiSu tAn pacati sa kumbhaH 11, 'vAlu'tti yaH kadambapuSpAkArAsu vajrAkArAsu vaikriyavAlukAsu taptAsu caNakAniva tAn pacati sa vAlukA iti 12, 'veyaraNI iya'tti vaitaraNIti ca paramAdhArmikaH, sa ca pUyarudhiratra - putAmrAdibhiratitA- pAtkalakalAyamAnairbhRtAM virUpaM taraNaM prayojanamasyA iti vaitaraNIti yathArthAM nadIM vikurvya tattAraNena kadarthayati nArakAniti 13, 'kharassare' tti yo vajrakaNTakAkulaM zAlmalIvRkSaM nArakamAropya kharasvaraM kurvantaM kurvan vA karSati sa kharasvara iti 14, 'mahAghosa' tti yo bhItAn palAyamAnAn nArakAn pazUniva vATakeSu mahAghoSaM kurvanniruNaddhi sa mahAghoSa iti 15, 'evameva pannarasAhiya'tti 'eva' mityambAdikrameNaite paramAdhArmikAH paccadazAkhyAtAH kathitA jinairiti / mU. (35) namI NaM arahA pannarasa ghaNUiM uDDuM uccatteNaM hotthA / 37 ghuvarAhU NaM bahulapakkhassa paDivae pannarasabhAgaM pannarasabhAgeNaM caMdassa lesaM AvarettANaM ciTThati, taMjahA- paDhamAe paDhamaM bhAgaM bIAe dubhAgaM taiAe tibhAgaM cautthIe caumAgaM paJcamIe paccabhAgaM chaTTIe chabhAgaM sattamIe sattabhAgaM aTThamIe aTThabhAgaM navamIe navabhAgaM dasamIe dasabhAgaM ekkArasIe ekkArasabhAgaM bArasIe bArasabhAgaM terasIe terasabhAgaM cauddasIe cauddasabhAgaM pannarasesu pannarasabhAgaM, te ceva sukkapakkhassa ya uvadaMsemANe uvadaMsemANe ciTThati, taMjahA- paDhamAe paDhamaM bhAgaM jAva pannarasesu pannarasabhAgaM, cha nakkhattA pannarasamuhuttasaMjuttA pa0 taM0 / vR. 'dhuvarAhU Na' mityAdi, dvividho rAhuH bhavati-parvarAhudhruvarAhuzca tatra yaH parvaNipaurNamAsyAmamAvAsyAyAM vA candrAdityayoruparAgaM karoti sa parvarAhuH, yastu candrasya sadaiva sannihitaH saccarati sa dhruvarAhuH, Aha ca -
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 119 11 samavAyAGgasUtram-15/35 'kiNhaM rAhuvimANaM niccaM caMdeNa hoi avirahiaM / cauraMgulamappattaM TThA caMdassa taM carai // tti tato'sau dhruvarAhuH 'Na' mityalaGkAre bahulapakSasya pratItasya 'pADivayaM' ti pratipadaM - prathamatithimAdau kRtveti vAkyazeSaH paJcadazabhAgaM paJcadazabhAgeneti vIpsAyAM dvirvacanAdi yathA padaM padena gacchatItyAdiSu, pratidinaM paJcadazabhAgaM paJcadazabhAgamiti bhAvaH, candrasya pratItasya zyAmiti lezyA - dIptistatkAraNatvAt maNDalaM lezyA tAmAvRtya- AcchAdya tiSThati, etadeva darzayannAha-'tadyathe'tyAdi 'paDhamAi' tti prathamAyAM tithyAM prathamaM bhAgaM paccadazaMzAlakSaNaM candralezyAyA AvRtya tiSThatIti prakramaH, anena krameNa yAvat 'paDhamAi' tti prathamAyAM tithyAM prathamaM bhAgaM paccadazAMzalakSaNaM candralezyAyA AvRtya tiSThatIti prakramaH, anena krameNa yAvat 'pannarasesu' tti paJcadazasudineSu paJcadasaM paJcadazabhAgamAvRtya tiSThati, 'taM ceva'tti tameva paJcadazabhAgaM zuklapakSasya pratipadAdiSu candralezyAyA upadarzayan 2- paccadazabhAgataH svayamapasaraNataH prakaTayan prakaTayan tiSThati dhruvarAhuriti / iha cAyaM bhAvArthaM SoDazabhAgIkRtasya candrasya SoDazabhAgo'vasthita evAste, ye cAnye bhAgAstAn rAhuH pratidinamekaikaM bhAgaM kRSNapakSe AvRNoti zuklapakSe tu vimuccatIti, uktaM ca jyotiSkaraNDake || 9 || 'solasabhAge kAUNa uDuvaI hAyaettha pannarasaM / tattiyamette bhAge puNovi parivahaI joNhA // iti, nanucandravimAnasya paJcaikaSaSTibhAganyUnayojanapramANatvAt rAhuvimAnasya ca grahavimAnatvenArddhayojanapramANatvAtkathaM paJcadazairdinaizcandravimAnasya mahattvenetarasya ca laghutvena sarvAvaraNaM syAt? iti, atrocyate, yadidaM grahavimAnAnAmarddhayojanamiti pramANaM tavyAyikamiti rAhorgrahasya yojanapramANamapi vimAnaM sambhAvyate, laghIyaso'pi vA rAhuvimAnasya mahatA tamirazmijAlena tasyAvaraNAnna doSa iti / tathA SaD nakSatrANi paJcadaza muhUrtAn yAvaccandreNa saha saMyogo yeSA tAni paJcadaza- muhUrttasaMyogAni, tadyathA - 119 11 'sayabhisayA bharaNIo addA assesa sAi jeTThA ya / eechannakkhattApannarasamuhuttasaMjuttA // saMyuktaM saMyoga iti, tathA 'cettAsoesu mAsesu' tti, sthUlanyAyamAzritya caitre'zvayuji ca mAse paccadazamuhUrtI divaso bhavati rAtrizca nizcayatastu meSasaGkrAntidine tulAsaMkrAntidine caivaM dRzyamiti / pU. (36) satabhisaya bharaNi addAsa asalesA sAI tahA jeTThA / ete channakkhattApannarasamuhuttasaMjuttA // cettAsoesu NaM mAsesu panarasamuhutto divaso bhavati, evaM cettamAsesu pannarasamuhuttA rAI bhavati / vijjA aNuppavAyassa NaM puvvassa pannarasa vatthU pannattA / mU. (37) maNUsANaM pannarasavihe paoge pa0 taM0 - saccamaNapaoge mosamaNapaoge saccamosamaNapaoge asaccAmosamaNapaoge saccavaipaoge mosavaipaoge saccamosavaipaoge
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAya: - 15 orAliamIsasarIrakAyapaoge asaccAmosavaipaoge oraliasarIrakAyapaoge veuvviyasarIrakAyapaoge veuvvia- mIsasarIrakAyapaoge AhArayasarIrakAyappaoge AhArayamIsasarIrakAyappaoge kammaya- sarIrakAyapaoge / imIse gaM rayaNappabhAe puDhavIe, atthegaiANaM neraiANaM pannarasa paniovamAiM ThiI pa0, paMcamIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiANaM pannarasa sAgarovAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM pannarasa paliovamAiMThiI pa0 sohammIsANesu kappe su atthegaiANaM devANaM pannarasa paliovabhAI ThiI pa0, mahAsukke kappe atthegai ANaM devANaM pannarasa sAgarovamAiM ThiI pa0 / je devAnaMda sunaMdaM NaMdAvattaM naMdappabhaM naMdakaMtaM naMdavannaM naMdalesaM naMdajjhayaM naMdasigaM naMdasiTTha naMdakUDaM naMduttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM pannarasa sAgarovamAI ThiI pa0 te NaM devA pannarasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM pannarasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiA bhavasiddhiA jIvA je pannarasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / 39 vR. 'paoge' tti prayojanaM prayogaH saparispanda AtmanaH kriyApariNAmo vyApAra ityarthaH, athavA prakarSeNa yujyate-saMyujyate sambadhyate'nena kriyApariNAmena karmaNA sahAtmeti prayogaH, tatra satyArthA locananibandhanaM manaH satyamanastasya prayogo - vyApAraH satyamanaH prayogaH / evaM zeSeSvapi, navaramaudArikazarIrakAyaprayoga audArikazarIrameva pudgalaskandhasamudAyarUpatvenopacIyamAnatvAt kAyastasya prayoga iti vigrahaH, ayaM ca paryAptakasyaiva veditavyaH, tathaudArikamizrakAyaprayogaH ayaM cAparyAptakasyeti, iha cotpattimAzrityodArikasya prArabdhasya pradhAnatvAdaudArikaH kArmaNena mizraH, yadA tu manuSyaH paccendriyatiryaGa bAdaravAyukAyiko vA vaikriyaM karoti tadaudArikasya prArambhakatvena pradhAnatvAdaudAriko vaikriyeNa mizro yAvadvaikriyaparyAptayA na paryAptiM gacchati, evamAhArakeNApyaudArikasya mizratA'vaseyeti, tathA vaikriyazarIrakAyaprayoga vaikriyaparyAptakasya, tathA vaikriyamizrazarIrakAyaprayogastadaparyAptakasya devasya nArakasya vA kArmaNenaiva labdhivaikriyaparityAge vA audArikapravezAddhAyAmaudArikopAdAnAya pravRttairvaikriyAprAdhAnyAdaudArikeNApi mizratetyeke, tathA AhArakazarIrakAyaprayogastadabhinirvRttau satyAM tasyaiva pradhAnatvAt, tathA AhArakamizrazarIrakAyaprayogaH audArikeNa sahAhArakaparityAgenetaragrahaNAyodyatasya / etaduktaM bhavati yadAhArakazarIrIbhUtvA kRtakArya punarapyaudArikaM gRhaNAti tadA''hArakasya pradhAnatvAdaudArikapravezaM prati vyApArabhAvAdyAvat sarvathaiva na parityajatyAhArakaM tAvadaudArikeNa saha mizrateti / Aha-na tattena sarvathA muktaM pUrvanirvarttitaM tiSThatyeva tatkathaM gRhaNAti ?, satyaM, tathApyaudA - rikazarIropAdAnArthaM pravRtta iti gRhaNAtyeva, tathA kArmaNazarIrakAyaprayogo vigrahe samudghAtagatasya ca kevalinastRtIyacaturthapaJcamasamayeSu bhavatIti / samavAyaH - 15 samAptaH munadIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge paJcadaza samavAyasya TIkA parisamAptA /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 samavAyAGgasUtram-16/38 (samavAyaH-16) mU. (38) solasaya gAhAsolasagApaM0 taM0-samae veyAlie uvasaggaparinA itthIparinA nirayavibhattI mahAvIrathuI kusIlaparibhAsie vIrie dhamme samAhI magge samosaraNe AhAtahie gaMthe jamaIe gAhAsolasame solsge| solasa kasAyA paM0 taM0 -anaMtAnubaMdhI kohe anaMtAnubaMdhI mANe anaMtAnubaMdhI mAyA anaMtAnubaMdhI lobhe apaccakkhANakasAe kohe apaJcakkhANakasAe mANe apaJcakkhANakasAe mAyA apaJcakkhANakasAe lobhe paccakkhANAvaraNe kohe paccakkhANAvaraNe mANe paJcAkkhANAvaraNA mAyA paccakkhANAvaraNe lobhe saMjalaNe kohe saMjalaNe mANe saMjalaNe mAyA saMjalaNe lobhe| maMdarassa NaM pavvayassa solasa nAmadheyA paM0 taM0 - - vR.athaSoDazasthAnakamucyatesugamaMcedaM, navaraMgAthASoDazakAdIni sthitisUtrebhyaArAtsapta sUtrANi, tatrasUtrakRtAGagasya prathamazrutaskandhe SoDazAdhyayanAni teSAMcagAthAbhidhAnaM SoDazamiti gAthAbhidhAnamadhyayanaM SoDazaM yeSAM tAni gAthASoDazakAni, tatra 'samae'tti nAstikAdisamayapratipAdanaparamadhyayanaM samaya evocyate, vaitAlIyacchandojAtibaddhaM vaitAlIyam, evaM zeSANAM yathAbhidheyaM nAmAni, 'samosaraNettisamavasaraNaMtrayANAMtriSTayadhikAnAMpravAdizatAnAM matapiNDanarUpaM, 'ahAtahie'tti yathA vastu tathA pratipAdyate yatra tadyathAtathikaM, granthAbhidhAyakaM granthaH, 'jamiie'tti yamakIyaMyamakanibaddhasUtraM gAhe tiprAktanapaccadazAdhyayanArthasya gAnAdgAthA gAthA vA tprtisstthaabhuuttvaaditi| mU. (39) maMdaramerumaNorama sudaMsaNa sayaMpabheya giriraayaa| . rayaNuccaya piyadasaNa majjhelogassanAbhI y| vR.merunAmasUtregAthA zlokazca majjhelogassanAbhIya'tti lokamadhye loknaamishcetyrthH| mU. (40) atthe a sUriAvatte sUriAvaraNetti a| uttare adisAI a, vaDiMse iasolasame / / vR. 'uttareya'ttibharatAdInAmuttaradigavartitvAd, yadAha-savvesiM uttaro meru'tti 'disAi ya' ti dizAmAdidiMgAdirityartha 'vaDiMse iya'tti avataMsaH-zekharaH sa ivAvataMsa iti| mU. (41) pAsassa NaM arahato purisAdAnIyassa solasa samaNasAhassIo ukkosiA samaNa saMpadA hotthaa| AyappavAyassaNaM puvvassa NaM solasa vatthU pa0 / camarabalINaMuvAriyAleNe solasa joyaNasahassAiMAyAmavikkhaMbheNaMpa, lavaNe NaM samudde solasa joyaNasahassAI ussehaparivuDDIe pa0 / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atyaMgaiyANaM neraiyANaM solasa paliovamAiMThiI pa0, paMcamAe puDhavie atgaiyANaM devANaM solasa sAgarovamAThitI pa0 / asurakumArANaM devANaM atdhegaiyANaM solasa paliovamAiMThiIpa0, sohammIsANesukappesu atthegaiyANaM devANaM solasa paliovamAiM ThiI pa0, mahAsukke kappe devANaM atthegaiyANaM solasa sAgarovamAiMThiI p0|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-16 - 41 je devA AvattaM viAvattaM naMdiAvattaM mahAnaMdiAvattaM aMkusaM aMkusapalaMbaM bhadaM subhadaM mahAbhadaM savvaobhadaM bhaduttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM solasa sAgarovamAiMThiI pa0 teNaM devA solasahiM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM solasavAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiA bhavvasiddhiA jIvA je solasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti svvdukkhaannmNtNkrissNti| vR. 'purisAdANIya'tti puruSANAM madhye AdeyasyetyarthaH / tathA AtmapravAdapUrvasya saptamasya, tathA camarabalyordakSiNottarayorasurakumArarAjayoH, 'uvAriyAleNe'tti camaracaccAbalIcaJcAbhidhAnarAjadhAnyormadhyabhAge tadbhavanayormadhyonnatA'vataratpArzvapITharUpe AvatArikalayane SoDaza yojanasahasrANyAyAmaviSkambhAbhyAM vRtttvaatyoriti|tthaalvnnsmudremdhymessudshsushsressungrpraakaariv jalamUrdhvaMgataMtasya cotsedhavRddhi SoDaza sahasrANi ata ucyate-lavaNasamudraH SoDaza yojanasahasrANyutsedhaparivRddhayA prajJapta iti, AvartAdInyekAdaza vimAnanAmAni / samavAyaH-16 samAptaH (samavAyaH-17) mU. (42) sattarasavihe asaMjame pa0 taM0 -puDhavikAyaasaMjameAukAyaasaMjameteukAyaasaMjame vAukAyaasaMjame vaNassaikAyaasaMjame beiMdiaasaMjame teiMdiyaasaMjame cauridiyaasaMjame paMciMdaaasaMjame ajIvakAyaasaMjame pehAasaMjame uvehAasaMjame avahaTTaasaMjame appamaJjaNAasaMjame maNaasajame vaiasaMjame kaayasNjme|| sattarasavihe saMjame pa0 taM0 -puDhavIkAyasaMjame AukAyasaMjame teukAyasaMjame vAukAyasaMjamevaNassaikAyasaMjame beiMdiasaMjame teiMdiasaMjamecauridiasaMjamepaMciMdiasaMjame ajIvakAya-saMjamepehAsaMjameuvehAsaMjameavahaTusaMjame pamajjaNAsaMjamemaNasaMjamevaisaMjamekAyasaMjame mANusattareNaMpavvae sattarasaekkavIse joyaNasaeuTuMuccatteNaM pa0, savvesipiNaM velaMdharaanuvelaMdharaNAgarAINaM AvAsapavvayA sattarasaekkavIsAiMjoyaNasayAiMuDaM uccatteNaM pa0, lavaNe NaM samudde sattarasa joyaNasahassAiMsavvaggeNaM pa0 / / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAo bhUmibhAgAo sAtiregAiM sattarasa joyaNasahassAI uddhaM uppatittA tato pacchA cAraNANaM tiriA gatI pvttti| camarassa NaM asuriMdassa asuraranno tigichikUDe appAyapavvae sattarasa ekkavIsAiM joyaNasayAiMuTuMuccatteNaM pa0, balissaNaM asuriMdassaruagiMde uppAyapavvae sattarasa ekkavIsAiM joyaNasayAiM uDaM uccatteNaM p0| sattarasavihe maraNe pa0-AvIImaraNe ohimaraNe AyaMtiyamaraNe valAyamaraNe vasaTTamaNe aMtosallamaraNe tabbhavamaraNe bAlamaraNe paMDitamaraNe bAlapaMDitamaraNe chaumatthamaraNe kevalimaraNe vehANasamaraNe giddhapiTThamaraNe bhattapaJcakkhANamaraNe iMgiNimaraNe paaovgmnnmrnne|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 samavAyAGgasUtram-17/42 suhamasaMparAe NaM bhagavaM suhumasaMparAyabhAve vaTTamANe sattarasa kammapagaDIo nibaMdhatitaMAbhinibohiyanANAvaraNe suyanANAvaraNe ohinANAvaraNemaNapajjavanANAvaraNe kevalanANAvaraNe cakkhudasaNAvaraNe acakkhudasaNAvaraNe ohIdaMsaNAvaraNe ke valadasaNAvaraNe sAyAveyaNijjaM jasokittinAma uccAgoyaM dAnaMtarAyaM lAbhaMtarAyaM bhogaMtarAyaM uvabhogaMtarAyaM viiriaaNtraayN| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiANaM neraiyANaM sattarasa paliovamAI ThiI pa0, paMcamIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAiMThiIpa0, chaTThIe puDhavIe atgaiANaM jahanneNaM sattarasa sAgarovamAiM ThiI p0| asurakumArANaMdevANaMatthegaiANaM sattarasa paliovamAiMThiIpa0 sohammIsANesukappesu atthegaiANaM devANaM sattarasa paliovamAiM ThiI pa0, mahAsukke kappe devANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAiMThiI pa0, sahassAre kappe devANaM jahanneNaM sattarasa sAgarovamAiMThiI p0| . jedevA sAmANaMsusAmANaM mahAsAmANaM paumamahApaumaMkumudaM mahAkumudaMnaliNaM mahAnaliNaM poMDarIaMmahApoMDarIaMsukkaM mahAsukkaM sIhaM sIhakaMtaM sIhavIaMbhAviaMvimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAI ThiIpa, teNaMdevA sattarasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA tesiMNaM devANaM sattarasahiM vAsasahassehiM AhAraTThe smuppji| __saMtegaiyA bhavasiddhiA jIvA je sattarasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMti mucissaMti parinivvAissaMti AhAraDhe smuppji| vR.atha saptadazasthAnakaM, tacca vyaktaM, navaramiha sthitisUtrebhyo'rvAgdaza, tathA ajIvakAyA-saMyamo-vikaTasuvastrarNabahumUlyavapAtrapustakAdigrahaNaM, prekSAyAmasaMyamo yaH sa tathA, saca sthAnopa- karaNAdInAmapratyupekSaNamavidhipratyupekSaNaM vA, upekSA'saMyamo'saMyamayogeSu vyApAraNaM saMyamayogeSvavyApAraNaM vA, tathA apahatyAsaMyamaH avidhinoccArAdInAM pariSThApanato yaH satathA, apramArjanA'saMyamaH-pAtrAderapramArjanayA'vidhipramArjanA veti, manovAkkAyAnAmasaMyamAsteSAmakuzalAnAmudIraNAnIti / asaMyamaviparItaH sNymH| velandharAnuvelandharAvAsaparvatasvarUpaM kSetrasamAsagAthAbhiravagantavyaM, etaashcaitaaH||1|| "dasa joyaNasAhassA lavaNasihA cakkavAlao ruNdaa| ___ solasasahassa uccA sahassamegaMtu ogADhA // // 2 // desUNaddhajoyaNa lavaNasihovari dagaMtu kaalduge| atiregaM 2 parivaDDai hAyae vAvi // abhaMtariyaM velaMdharaMti lavaNodahissa nAgANaM / bAyAlIsasahassA dusattari sahassa baahiriyN|| // 4 // saTThI nAgasahassA dharaMti agge dagaM samuddassa / velaMdhara AvAsA lavaNe ya caudisiM curo|| // 5 // puvadisA aNukamaso gothuma 1 dagabhAsa 2 saMkha 3 dagasImA 4 / gothubhe 1 sivae 2 saMkhe 3 manosile 4 naagraayaanno||
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAya:- 17 // 6 // // 7 // 112 11 anuvelaMdharavAsA lavaNe vidisAsu saMThiA cauro / kakkoDe 1 vijuppa 2 kelAsa 3 'ruNappabhe 4 ceva // kakkoDaya kaddamae kelAsa' ruppamettha (nAga) rAyANo / bAyAlIsasahasse gaMtuM uyahiMmi savvevi // cattAri ya joyaNasae tIse kosaM ca uggayA bhUmI / sattarasa joyaNasae igavIse UsiA savve / / tti 43 'cAraNANaM'ti jaGghAcAraNAnAM vidyAcAraNAnAM ca 'tiria' tti tiryag rucakAdidvIpagamanAyeti, tigiJchikUTa utpAtaparvato yatrAgatya manuSyakSetrAbhigamanAyotpatati, sa ceto'saGakhyAtatame'ruNodayasamudrera dakSiNato dvicatvAriMzataM yojanasahasrANyatikramya bhavati, rucakendrotpAtaparvata- stvaruNodayasamudra eva uttarato evameva bhavatIti / 'AvIImaraNe' tti A samantAdvIcaya iva vIcayaH - AyurdalikavicyutilakSaNAvasthA yasmiMstadAvIci athavA vIci - vicchedastadabhAvAdavIci, dIrghatvaM tu prAkRtatvAttadevaMbhUtaM maraNamAvIcimaraNaM-pratikSaNamAyurdravyavicaTanalakSaNaM, tathA'vadhiH maryAdA tena maraNamavadhimaraNaM, yAni hi nArakAdibhavanibandhanatayA''yuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate yadi punastAnyevAnubhUya mariSyati tadA tadavadhimaraNamucyate, tadravyApekSayA punastadagrahaNAvadhiM yAvajjIvasya mRtatvAditi, tathA 'AyaMtiyamaraNe'ttiAtyantikamaraNaM yAni nArakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRtazca na punastAnyanubhUya mariSyatIti, evaM yanmaraNaM tadvyApekSayA atyantabhAvitvAdAtyantikamiti, 'valAyamaraNe' tti saMyamayogebhyo valatAM bhagnavratapariNatInA vratinAM maraNaM valanmaraNaM tathA vazenaindriyaviSayapAratantrayeNa RtA bAdhitA vazArttAH snigdhadIpakalikAvalokanAt zalabhavat tathA'ntaH - madhye manasItyarthaH zalyamiva zalyamaparAdhapadaM yasya so'ntaH zalyo- lajjAbhimAnAdibhiranAlocitAtIcArastasya maraNam antaHzalyamaraNaM / tathA yasmin bhave-tiryagamanuSyabhavalakSaNe varttate jantustudbhavayogyamevAyurbaddhA punaH tatkSayeNa mriyamANasya yadbhavati tattadbhavamaraNaM, etacca tiryagamanuSyANAmeva na devanArakANAM teSAM teSvevotpAdAbhAvaditi, tathA bAlAiva bAlAH-aviratAsteSAM maraNaM bAlamaraNa, tathA paNDitAHsarvaviratAsteSAM maraNa paNDitamaraNam, bAlapaNDitAH- dezaviratAsteSAM maraNaM bAlapaNDitamaraNaM, tathA chadmasthamaraNam- akevalimaraNaM, kevalimaraNaM tu pratItaM, 'vehAsamaraNaM' ti vihAyasi - vyomani bhavaM vaihAyasaM, vihAyobhavatvaM ca tasya vRkSazAkhAdyuddhaddhatve sati bhAvAt, tathA gRddhaiH pakSivizeSairupalakSaNatvAcchakunikAzivAdibhizca spRSTaM-sparzana yasmiMstadgRdhraspRSTam athavA gRdhrANAM bhakSyaM pRSThamupalakSaNatvAdudarAdi yatra tadgRghrapRSTham, idaMca karikarabhAdizarIramadhyapAtAdinA gRdhrAdibhirAtmAnaM bhakSayato mahAsattvasya bhavati, tathA bhaktasya-bhojanasya yAvajjIvaM pratyAkhyAnaM yasmiMstattathA idaM ca trividhAhArasya caturvidhAhArasya vA niyamarUpaM sapratikarma ca bhaktaparijJeti yadrUDham, tathA iGgyate pratiniyatadeza eva ceSTayate'syAmanazanakriyAyAmitIGginI tathA maraNamiGginImaraNam, taddhi caturvidhAhArapratayAkhyAturniSpratikarmazarIra syeGgitadezAbhyantaravarttina eveti, tathA pAdapasyevopagamanam-avasthAnaM yasmin tatpAdapopagamanaM tadeva maraNamiti vigrahaH, idaM ca yathA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 samavAyAGgasUtram-17/42 pAdapaH kvacit kathaccid nipatitaH samamasamamiti cAvibhAvayannizcalamevAste tathA yo vartate tasya tdbhvtiiti| tathA sUkSmasamparAyaH upazamakaH kSapako vA sUkSmalobhakaSAyakiTTikAvedako bhagavAnpUjyatvAt sUkSmasamparAyabhAve vartamAnaH-tatraiva guNasthAnake'vasthitaH nAtItArAgatasUkSmasamparAyapariNAma ityarthaH saptadazakarmaprakRtIrnibandhAti viMzatyuttarebandhaprakRtizate'nyAnabadhnAtItyarthaH, pUrvataraguNasthAnakeSu bandhaM pratItya tAsAM vyacchinnatvAt, tathoktAnAM saptadazAnAM madhyAdekA sAtAprakRtirupazAntamohAdiSubandhamAzrityAnuyAti, zeSAH SoDazehaiva vyavacchidyante, yadAha - ||1||"naannN 5 tarAya 10 dasagaM desaNa cattAri 14 ucca 15 jasakittI 16 / eyA solasapayaDI suhumakasAyaMmi vocchinnA / / sUkSmasamparAyAtpare na bandhantItyarthaH, sAmAdIni saptadaza vimAnAnAM nAmAnIti / samavAyaH-17 samAptaH (samavAyaH-10 mU. (43) aTThArasavihe baMbhe paM0 20-orAlie kAmabhoge Neva sayaM maNeNa sevai novi anna maNeNaM sevAvei maNeNaM sevaMtaM pianaMna samaNujANAi orAlie kAmabhogeNeva sayaM vAyAe sevainovi annaM vAyAe sevAvei vAyAe sevaMtaMpi anaMna samaNujANAi orAliekAmabhoge neva sayaMkAyeNaM sevai novi ya'nnaM kAraNaM sevAvei kAeNaM sevaMtaMpi annaM na sama- gujANAi, divve kAmabhoge neva seyaM maNeNaM sevai novi annaM maNeNaM sevAvei maNeNaM sevaMtaMpi annaM na samaNujANAi dibvekAmabhogenevasayaMvAyAe sevainoviannavAyAe sevAvei vAyAesevaMtaMpiannanasamaNujAmAi divve kAmabhoge neva sayaM kAraNaM sevai novi annaM kAeNaM sevAvei kAeNaM sevaMtaMpi annaM na smnnujaannaai| arahato NaM ariTTanemissa aTThArasa samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpayA hotthaa| samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM samaNANaM niggaMthANaM sakhuDDayaviattANaM aTThArasa ThANA pa0 vR. athASTAdazasthAnakam, iha cASTau sUtrAmi sthitisUtrebhyo'rvAk sugamAni ca, navaraM 'babhettibrahmacaryaM yathaudArikAmabhogAn-manuSyatiryakRsambandhiviSayAn tathA divyakAmabhogAndevasambandhina ityarthaH / tathA 'sukhuDaDagaviyattANaMti saha kSudrakairvyaktaizca ye te sakSudrakairvyaktaizca yete sakSudrakavyaktAH teSAM, tatra kSudrakA-vayasA zrutena vA'vyaktAH, vyaktAstu ye vayaHzrutAbhyAM pariNatAH, sthaanaani-prihaarsevaashryvstuuni| mU. (44) vayachakkaM 6 kAyachakkaM 12, akappo 13 gihibhAyaNaM 14/ paliyaMka 15 nisijA 16 ya, siNANaM 17 sobhavajaNaM 18 // vR. 'vrataSaTkaM' mahAvratAni rAtribhojanaviratizca 'kAyaSaTkaM' pRthivIkAyAdi, akalpaHakalpanIyapiNDazayyAvastrapAtrarUpaH padArtha, 'gRhibhAjana'sthAlyAdiparyako maJcakAdi niSadyAstriyA sahAsanaM 'snAnaM' zarIrakSAlanaM 'zobhAvarjanaM' pratItaM / mU. (45) AyArassaNaM bhagavato sacUliAgassa aTThArasa payasahassAiM payaggeNa pa0 /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-18 baMbhIeNaMlivIe aTThArasavihe lekhavihANepa taM-baMbhIjavaNI liyAdosAUriAkharoTTiA kharasAviA pahArAiyA uccattariA akkharapuTThiyA bhogavayatAM veNatiyA niNhaiyo aMkalivi gaNialivI gaMdhavvalivI bhUyalivi AdaMsalivI mAhesarIlivI dAmilivI boliMdilivI atthinasthippavAyassaNaM puvvassa aTThArasa vatthU p0| dhUmappabhAe NaM puDhavIe aTThArasuttaraMjoyaNasayasahassaMbAhalleNaM p0| posAsADhesuNaM mAsesu sai ukkoseNaM aTThArasa sAgarovamAiMThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthe gaiyANaM aTThArasa paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiANaM devANaM aTThArasa paliovamAiM ThiI pa0, sahassAre kappe devANaM ukkoseNaM aTThArasa sAgarovaNAiMThiI pa0, ANae kappe devANaM atthegaiyANaMjahanneNaM aTThArasa sAgarovamAI ThiI pa0 / je devA kAlaM sukAlaM mahAkAlaM aMjaNaM riDiM sAlaM sagANaM dumaM mahAduma visAlaM susAlaM paumaM paumagummaM kumudaM kumudagummaM naliNaM naliNagummaM puMDarIaM puMDarIyagummaM sahassAravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM aTThArasa sAgarovamAiMThiI pa0 te NaMdevANaM aTThArasehiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesi NaM devANaM aTThArasavAsasahassehiM AhAraTTe smuppjji| saMtegaiA bhavasiddhiyAje aTThArasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMtibujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR.tathA 'AcArasya' prathamAGgasya sacUlikAkasya-cUDAsamanvitasya, tasya piNDaiSaNAdyAH pacca cUlAH dvitIyazrutaskandhAtmikAH sacanavabrahmacaryAbhidhAnAdhyayanAtmakaprathamazrutaskandharUpaH, tasyaiva cedaM padapramANaM na cUlAnAM, ydaah||1|| "navabaMbhaceramaio aTThArasa payasahassIo veo| havai ya sapaMcacUlo bahubahutarao payaggeNaM |tti yacca sacUlikAkasyeti vizeSaNaM tattasya cUlikAsattApratipAdanArthaM, na tu padapramANAbhidhAnArthaM, yato'vAci nandITIkAkRtA / 'aTThArasapayasahassANipuNapaDhamasuyakhaMdhassa navabaMbhaceramaiyassa pamANaM, vicittatthANiya suttANigurUvaesaotesiM atthojANiyavvo'tti, padasahasrANIha yatrArthopalabdhistatpadaM, 'padAgreNe'-ti padaparimANeneti / tathA 'baMbhitti brAhmI-Adidevasya bhagavatoduhitA brAhmI vA-saMskRtAdibhedAvANItAmAzritya tenaiva yA darzitA akSaralekhanaprakriyA sA brAhmIlipi atasyasyA brAhamyA lipeH 'Na' mityalaGkAre lekho-lekhanaM tasyA vidhAnaM-bhedo lekhavidhAnaM prajJaptaM, tadyathA-baMbhItyAdi, etatsvarUpaM na haSTamiti na darzitaM // tathA yalloke yathAsti yathA vA nAsti athavA syAdvAdAbhiprAyastattadevAsti nAsti vetyevaM pravadaMtItyastinAstipravAdaM, tacca caturthaM pUrvaM tasya, tathA dhUmaprabhA paccamI aSTAdazottaraM aSTAdazayojana-sahAdhikamityarthaH, 'vAhalyena' piNDena, 'posAsADhe' tyAderevaM yojnaa| __ ASADhamAse 'saI' iti sakRdekadA karkasaGgrAntAvityarthaH utkarSeNa-utkarSato'STAdazamuhUrto divasobhavata, SaTtriMzadadhikA ityarthaH, tathA pauSamAse sakRditi-makarasaGakrAntaurAtrizcaivaMvidheti, kAlasukAlAdIni viMzatirvimAnAni / samavAyaH-18 samAptaH
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 samavAyAGgasUtram-19/46 samavAya:- 19 mU. (46) egUNavIsaM nAyajjhayaNA paM0 taM0 / vR. athaikonaviMzatitamasthAnaM, tatra sthitisUtrebhyaH paJca sUtrANi sugamAni ca, navaraM jJAtAni - ddaSTAntAstavpratipAdakAnyadhyayanAni SaSThAGgaprathamazrutaskandhavarttIni / mU. (47) uktiNAe saMghADe, aMDe kumme a sele| mU. (48) tuMbe a rohiNI mallI, mAgaMdI caMdimAti asame / dAvaddave udagaNAe maMDukke tettalIiA / naMdIphale avarakaMkA Ainne suMsamA ia / / avare a poNDarIe nAe egUNavI same / 'vR. 'ukkhitte' tyAdi sArddha rUpakadvayam idaM ca SaSThAGgAdhigamAdavaseyamati / mU. (49) jaMbUddIve NaM dIve suriA ukkoseNaM egUNavIsa joyaNasayAI uDDamaho tavayaMti, sukkeNaM mahaggahe avareNaM udie samANe egUNavIsaM nakkhattAiM samaM cAraM caritA avareNaM atthamaNaM uvAgacchai / jaMbuddIvarasaNaM dIvassa kalAo egUNavIsaM cheaNAo pa0, egUNavIsaM titthayarA agAravAsamajjhe vasittA muMDe bhavittA NaM agArAo anagAriaM pavvaiA / imise NaM rayaNappabhAe puDhavIe atyegaiANaM neraiANaM egUNavIsa paniovamAI ThiI pa0, chaTTIe puDhavIeM atthegaiANaM neraiyANaM egUNavIsasAgarovamAI ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiANaM egUNavIsapaliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM egUNavIsaM paliovamAiM ThiI pa0, ANayakappe atthegai ANaM devANaM ukkoseNaM egUNavIsasAgarovamAiM ThiIpa0, pANae kappe atyegaiANaM devANaM jahanneNaM egUNavIsasAgarovamAiM ThiI pa0 / / je devA ANataM pANataM nataM vinataM ghanaM susiraM iMdaM iMdokaMtaM iMduttaravaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM egUNavIsasAgarovamAI ThiI pa0 te NaM devA egUNavIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussa saMti vA nIsasaMti vA, tesi NaM devANaM egUNavIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiA bhavasiddhiyA jIvA je egUNavIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti mucissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANaM aMtaM karissaMti / vR. tathA 'jaMbuddIve NaM' ityAdI bhAvanA sUryau svasthAnAdupari yojanazataM tapato'dhazcASTAdaza zatAni, tatra ca samabhUtale'STau bhavanti, daza cAparavidehe jagatIpratyAsannadeze, jambUdvIpAparavidehe hi nimnIbhavat kSetramantime vijayadvArasya deze adholokadezamadhigatamiti, dvIpAntarasUryAstUrdhva zatamadho'STazatAni, kSetrasya samatvAditi, tathA zukrasUtre 'nakkhattAI' ti vibhaktiparaNAmAnnakSatraiH samaM saha cAraM caraNaM caritvA - vidhAyeti / tathA 'kalAo''tti 'paMcasae chavvIse chacca kalA vitthaDaM bharahavAsa' mityAdeSu jambUdvIpagaNiteSu yAH kalA ucyante tA yojanasyaikonaviMzatibhAgacchedanAH ekonaviMzatibhAgarUpA iti bhAvaH /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-19 47 "agAramajjhe vasitta'tti agAraM-gehaM adhika-Adhikyena cirakAlaM rAjyaparipAlanataH A-maryAdayA nItyA vasitvA-uSitvA tatra vAsaM vidhAyeti, adhyeSTayA pravrajitAH, zeSAstu pacca kumArabhAva evetyAha c| // 1 // "vIraM ariTThanemiM pAsa malliM ca vAsuputraM ca / ee bhottUNa jine avasesA Asi raayaanno|| samavAyaH-19 samAptaH (samavAyaH-20) mU.(50) vIsaM asamAhiThANA paM0 20 -davadavacAri yAvi bhavai apamajjiyacAri Avi bhavai duppamajiyacAri Avi bhavai atirittasajjAsaNie rAtiNiaparibhAsI therovaghAie bhUovaghAie saMjalaNe kohaNe piTThimaMsie abhikkhaNaM 2 ohAraittAbhavainavANaM adhikaraNANaM anuppannANaM uppAettA bhavai porANANaM adhikaraNANaM khAmiaviusaviANaM puNodIrattA bhavai sasarakkhapANipAe akAlasajjhAyakAraeyAvibhavai kalahakare saddakare jhaMjhakare sUrappamANabhoI esaNA'samite Avi bhvi| muNisuvvae NaM arahA vIsaM dhaNUI uddhaM uccatteNaM hotthaa| savveviaNaMghanodahI vIsaMjoyaNasahassAiMbAhalleNaM pa0 / pANayassaNaM deviMdassa devaranno vIsaMsAmANiasAhassIo pa0 / napuMsayaveyaNijassaNaM kammassa vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo baMdhao baMdhaThiI pa0 / paccakkhANassa NaM puvvassa vIsaMvatthU / ussappiNiosappiNimaMDale vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo kAlo pa0 / imIseNaM rayaNappamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM vIsaMpaliovamAiMThiIpa, chaTThIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM vIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANavIsaMpaliovamAiMThiIpa0, sohammIsANesukappesu atthegaiyANaMdevANaM vIsaM paliovamAiMThiIpa0, pANate kappe devANaMukkoseNaM vIsaMsAgarovamAI ThiI pa0, AraNe kappe devANaM jahanneNaM vIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| je devA sAyaM visAyaM suvisAyaM siddhatthaM uppalaM bhittilaM tigicchaM disAsovatthiyaM palaMbaM ruilaMpuSphaMsupupphaMpupphAvattaMpupphapabhaMpupphakaMtaM puSphavannaM pupphalesaM pupphajjhayaM pupphasiMgaMpupphasiddhaM pupphattaravaDiMsagaMvimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM vIsaMsAgarovamAiMThiI pa0, teNaM devA vIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM vIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe smuppjji| / saMtegaiAbhavasiddhiAjIvAjevIsAebhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMtimucissaMti parinivvAissaMti AhAraTThe savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. atha viMzatitamasthAne kiccillikhyate, tatra sthisUtrebhyo'rvAk sapta sUtrANi / tatra samAdhAnaM samAdhi-cetasaH svAsthyaM mokSamArge'vasthAnamityarthaHnasamAdhirasamAdhistasyAH
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 samavAyAGgasUtram-20/50 sthAnAni-AzrayabhedAH paryAyA vA asAmAdhisthAnAni, tatra 'davadavacAritti yo hi drutaM drutaM carati-gacchati so'nukaraNazabdato davadavacArItyucyate, cApItyuttarasamAdhisthAnApekSayA samuccayArthaH, bhavatItiprasiddha sacadrutaMdrutaMsaMyamAtmanirapekSo vrajannAtmAnaMprapatanAdibhirasamAdhau yojayatianyAMzcasattvAndhnannasamAdhau yojayati, sattvavadhajanitenacakarmaNA paraloke'pyAtmAnamasamAdhauyojayati, atodrutagantRtvamasamAdhikAraNatvAdasAmAdhisthAnam, evamanyatrApi yathAyogamavaseyaM 1, tathA apramArjitacArI 2 duSpramArjitacArI ca 3 sthAnaniSIdanatvagavartanAdiSvAla mAdivirAdhanAM labhate, tathA'tiriktA-atipramANA zayyA-vasatirAsanAnAca-pIThakAdIni yasya santi so'ti-riktazayyAsanikaH, saca atiriktAyAMzayyAyAM ghaGghazAlAdirUpAyAmanye'pi kArpaTikAdaya Avasanti iti taiH sahAdhikaraNasambhAvAdAtmaparAvasamAdhau yojayatIti, evamAsanAdhikyenApivAcyamiti4, tathA rAlikaparIbhASI' AcAryAdipUjyapuruSaparAbhavakArI sa cAtmAnamanyAMzcA-samAdhau yojayatyeva 5 / tathA sthavirA-AcAryAdiguravaH tAnAcAradoSeNazIladoSeNacajJAnAdibhirvopahantItyevaMzIla sa eva ceti sthaviropaghAtikaH 6, tathA bhUtAni-ekendriyAstAnanarthata upahantItibhUtopaghAtika 7, tathA saJjavalatIti saJjavalanaH-pratikSaNaroSaNaH 8, tathA krodhanaH-sakRt kruddho'tyantakruddha bhavati 9, tathA pRSThimAMsAzikaH-parAGmukhasya parasyAvarNavAdakArI 10 / ___abhikkhaNaMabhikkhaNaMohArayitta'ttiabhIkSNamabhIkSNavadhArayitA-zaGkitayAsyApyarthasTa nizaGkitasyaivamevAyamityevaM vaktA, athavA'vahArayitA-paraguNAnAmapahArakArI,yathA AdAsA dikamapi paraM bhaNati-dAsastvaM caurastvamityAdi 11, tathA'dhikaraNAnAM-kalahAnAM yantrAdIna votpAdayitA 12, porANANaM tipurAtanAnAMkalahAnAM kSamitavyavazamitAnAM-marSitatvenopazAntAna punarudIrayitA bhavati 13, tathA 'sarajaskapANipAdo yaH sacetanAdirajoguNDitena hastena dIyamAna bhikSAMgRhNAti, tathA yo'sthaNDilAdeH sthaNDilAdausaGkrAmanna pAdau prAmArTi athavA yastathAvidha kAraNe sacittAdipRthivyAM kalpAdinA'nantaritAyAmAsanAdi karoti sa sarajaskapANipAda iti 14|tthaa akAlasvAdhyAyAdikArakaH pratItaH 15, tathA kalahakaraH kalahahetubhUtakartavyakArI 16, tathA zabdakaraH' rAtrau mahatAzabdenollApa svAdhyAyAdikArako gRhasthabhASAmASako vA 17, tathA 'jhaJjhAkaro' yena yena gaNasya bhedo bhavati tattatkaro, yenavAgaNasya manoduHkhaMsamutpadyatetadbhASI 18,tathA 'sUrapramANabhojI sUryodayAdasyamara yAvadazanapAnAdyabhyavahArI 19, eSaNAasamitazcApi bhavati-aneSaNAMnapariharati, preritazcAsa sAdhubhi kalahAyate, tathA'neSaNIyamapariharan jIvoparodhe varttate, evaM cAtmaparayorasamAdhi karaNAdasamAdhisthAnamidaM viMzatitamiti 20 / tathA dhanodadhayaH-saptapRthivIpratiSThAnabhUtAH, sAmAnikAH-indrasamAnarddhayaH sAhasyaH sahasrANi, bandhato-bandhasamayAdArabhya bandhasthitiH sthitibandha ityarthaH / pratyAkhyAnanAmakaM pUrvaM navamaM, sAtAdIni caikaviMzatirvimAnanAmAnIti / samavAyaH-20 samAptaH muni dIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge viMzatitama samavAyaspa TIkA prismaaptaa|
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 21 samavAyaH - 21 mU. (51) ekkavIsaM sabalA pannattA, taMjahA - hatthakammaM karemANe sabale mehuNaM paDisevamANe sabale rAibhoaNaM bhuMjamANe savale AhAkammaM bhuMjamANe sabale sAgAriyaM piMDaM bhuMjamANe sabale uddesiyaM kIyaM AhaTTu dijramANaM bhuMjamANe sabale abhikkhaNaM paDiyAikkhettA NaM bhuMjamANe sabale aMto chaNhaM mAsANaM gaNAo gaNaM saMkamamANe sabale aMto mAsassa tao dagaleve karemANe sabale aMto mAsassa tao mAIThANe sevamANe sabale rAyapiMDaM bhuMjamANe sabale / AuTTiAe pANAivAyaM karemANe sabale AuTTiAe musAvAyaM vadamANe sabale AuTTiAe adinnAdANaM giNhamANe sabale AuTTiAe anaMtarahiAe puDhavIe ThANaM vA nisIhiyaM vA cetemANe sabale evaM AuTTiA cittamaMtAe puDhavIe evaM AuTTiA cittamaMtAe silAe kolAvAsaMti vA dArue ThANaM vA sijaM vA nisIhiyaM vA cetemANe sabale jIvapaiTTie sapANe sabIe saharie sauttiGge paNagadagamaTTImakkaDAsaMtANae tahappagAre ThANaM vA sijjaM vA nisIhiyaM vA cetemANe sabale AuTTiAe mUlabhoaNaM vA kaMdabhoaNaM vA tayAbhoyaNaM vA pavAlabhoyaNaM vA puSphabhoyaNaM vA phalabhoyaNaM hariyabhoyaNaM vA bhuMjamANe sabale aMto saMvaccharassa dasa dagaleve karemANe sabale aMto saMvaccharassa dasa mAiThANAi sevamANe sabale abhikkhaNaM 2 sItodayaviyaDavagghAriyapANiNA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDigAhittA bhuMjamANe sabale / niaTTibAdarassa NaM khavitasattayassa mohaNijassa kammassa ekkavIsa kammaMsA saMtakammA pa0 taM0 -apaccakkhANakasAe kohe apaccakkhANakasAe mANe apaccakkhANakasAe mAyA apaccakkhANakasAe lobhe paccakkhANAvaraNakasAe kohe paccakkhANAvaraNakasAe mANae paccakkhANAvaraNakasAe mAyA paccakkhANAvaraNakasAe lobhe itthivede puMvede napuMvede hAse arati rati bhaya soga duguMchA / ekamekkAe NaM osappiNIe paMcamachaTTAo samAo ekkavIsaM ekkavIsaM vAsasahassAiM kAleNaM pa0 taM0 - dUsamA dusamadUsamA, egamegAe NaM ussappiNIe paDhamabitiAo samAo ekkavIsaM ekka vIsaM vAsasahassAiM kAleNaM pa0 taM0 - dUsamadUsamAe dUsamAe ya / ise rayaNappA puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekavIsapali ovamAiM ThiI pa0, chaTTIe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekavIsa sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM egavIsapaliovamAI ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu atthegaiyANaM devANaM ekkavIsaM paliovamAI ThiI pa0, AraNe kappe devANaM ukkoseNaM ekkavIsaM sAgarovamAI ThiI pa0, accute kappe devANaM jahantreNaM ekkavIsa sAgarovamAiM TiI pa0 / je devA sirivacchaM siridAmakaMDaM mallaM kiTTaM cAvonnataM arannavaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ekkavIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0, te NaM devA ekkavIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesi NaM devA ekkavIsAe vAsasahassehiM AhAraTThe samuppajjai saMtegaiyA bhavasiddhiA jIvA je ekkavIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti vujjhissaMti 4 4 49
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-21/51 muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. athaikaviMzatitamasthAnakaM, tatra catvAri sUtrANi sthitisUtraivinA sugamAni / navaraMzabalaM-karburacAritraM yaiH kriyAvizeSairbhavatitezabalAstadyogAtsAdhavo'pi, te evaMtatra hastakarma-vedavikAravizeSaM kurvannupalakSaNatvAtkArayan vA zabalo bhavatyekaH 1 evaM maithunaM pratisevamAno'tikramAdibhistribhiHprakAraiH2 tathA rAtribhojanaM divAgRhItaM divAbhuktamityAdibhizcaturbhirbhaGgakairatikramAdibhizcabhuJjAnaH 3tathAAdhAkarma4 sAgArikaH-sthAnadAtA tatpiNDaM 5 auddezikaMkrItamAhRtya dIyamAnaM bhuJjAnaH upalakSaNatvAtpAmiccAcchedyAnisRSTagrahaNamapIha draSTavyamiti 6, yAvatkaraNopAttapadAnyevamarthato'vagantavyAni, abhIkSNaM 2 pratyAkhyAyAzanAdi bhuAnaH7antaH SannAMmAsAnAmekato gaNAdagaNamanya saGkrAmana 8 antarmAsasyatrInudakalepAna kurvana, udakalepazcanAbhipramANajalAvagAhamiti, 9, antarmAsasya trINimAyAsthAnAni, sthAnamitibhedaH 10 / rAjapiNDaMbhuJjAnaH 11,AkuTTayAprANAtipAtaM kurvan, upetyapRthivyAdikaM hiMsannityarthaH 12, AkuTTayA mRSAvAdaM vadan 13, adattAdAnaM gRhaNan 14, AkuTTayaivAnantarhitAyAM pRthivyAM sthAnaM vA naiSedhikaM vA cetayan kAyotsargaM svAdhyAyabhUmiM vA kurvannityartha 15 evamAkuTTayA sasnigdhasarajaskAyAM pRthivyAM sacittavatyAM zilAyAM leSTau vA kolAvAse dAruNi, lokA-dhuNAH teSAmAvAsaH 16 anyasmiMzca tathAprakAre saprANe sabIjAdau sthAnAdi kurvan 17 AkuTTayA mUlakandAti bhuJjAnaH 18 antaH saMvatsarasyadazodazalepAna kurvana 19 tathA'ntaH saMvatsarasya daza mAyAsthAnAnica 20 tathA abhIkSNaM-paunaHpunyena zItodakalakSaNaM yadvikaTaM-jalaM tena vyApAritovyApto yaH pANi-hastaH sa tathA tenAzanaM pragRhya bhuJjAnaHzabalaH ityekaviMzatitamaH21 / tathA nivRttibAdarasya-apUrvakaraNasyASTamaguNasthAnavarttina ityarthaH,gaMvAkyAlaGkAre, kSINaM saptakam-anantAnubandhicatuSTayadarzanatrayalakSaNaM yasya sa tthaa| tasya mohanIyasya karmaNaH ekaviMzati karmAMzA-apratyAkhyAnAdikaSAyadvAdazanokaSAyanavakarUpA uttaraprakRtayaH satkarma-sattAvasthaM karma prjnyptmiti| tathA zrIvatsaM zrIdAmagaNDamAlyaM kRSTiMcAponnataMAraNAvataMsakaMcetiSaDvimAnanAmAnIti samavAyaH-21 samAptaH (samavAyaH-22) mU. (52) bAvIsaMparIsahApa0 taM0-digiMgachAparIsahe pivAsAparIsahe sItaparIsahe usiNaparIsahe daMsamasagaparIsaMhe acelaparIsahe araiparIhe itthIparIsahe cariAparIsahenisIhiyAparIsahe sijAparIsahe akkosaparIsahe vhpriishe|jaaynnaa parIsahe alAma parIsahe roga parIsahe taNaphAsa parIsahe jallaparIsahe sakkArapurakAra parIsahe pannA parIsahe annANa parIsahe daMsaNa parIsahe / diTThivAyassaNaM bAvIsaM chinnacheyaNaiyAiMsasamayasuttaparivADIe bAvIsaM suttAiM achinnacheyaNaiyAiM AjIviyasuttaparivADIe bAvIsaMsuttAiMtikaNaiyAiMterAsiasuttaparivADIebAvIsaM suttAiMcaukkaNaiyAiM smysuttprivaaddiie|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 22 bAvIsavihepoggalapariNAmepataM-kAlavannapariNAmenIlavanapariNAmelohiyavana-pariNAme hAliddavanapariNAme sukillavanapariNAme subhigaMdhapariNAme dunbhigaMdhapariNAmetittarasa-pariNAme kaDuyarasapariNAmekasAyarasapariNAme aMbilarasapariNAmemahurarasapariNAmekakkhaDaphAsa-pariNAme mauyaphAsapariNAme guruphAsapariNAmelahuphAsapariNAme sItaphAsapariNAme usiNaphAsa-pariNAme niddhaphAsapariNAme lukkhaphAsapariNAme agurulahuphAsapariNAme gurulahuphAsapariNAme imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM bAvIsaMpaliovamAiMThiI pa0, chaTThIe puDhavIe ukkoseNaM bAvIsaM sAgarovamAIM ThiI pa0, ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM jahanneNaM bAvIsaM sAgarovamAI ThiI p0| . ____ asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaMbAvIsaMpaliovamAiMThiIpa0 sohammIsANesukappesu atthegaiyANaM devANaM bAvIsaM paliovamAiM ThiI p0|| je devA mahiyaM visUhiyaM vimalaM pabhAsaM vaNamAlaM acutavaDiMsagaM vimANaM devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM bAvIsaMsAgarovamAI ThiI pa0, teNaM devANaMbAvIsAe addhamAsaeNaM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM bAvIsa vAsasahassehiM AhAraTTe smuppjji| saMtegaiyA bhavasiddhiyAjIvAje bAvIsaMbhavaggahaNehiM sijjhissaMtibujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. dvAviMzatitamaMtu sthAnaM prasiddhArthameva, navaraM sUtrANi SaT sthiterAk / tatra mArgAcyavananirjarArthaM pariSahyante iti parISahAH, 'digichatti bubhukSA saiva parISaho digiJchAparISaha iti, sahanaM cAsya maryAdAnullaGghanena, evamanyatrApi 1, tathA pipAsA-tRT 2 zItoSNe pratIte 3-4 tathA daMzAzca mazakAzca daMzamazakA ubhaye'pyete caturindriyA mahattvA mahatvakRtazcaiSAM, vizeSo'thavA daMzo-daMzanaM bhakSaNamityartha, tatpradhAnA mazakA daMzamazakAH, ete cayUkAmatkuNamatkoTakamakSikAdInAmupalakSaNamiti 5 tathA celAnAM-vastrANAMbahudhananavInAvadAtasupramANAnAM sarveSAM vA'bhAvaH acelatvamityartha 6 arati mAnaso vikAraH 7 strI pratItA 8 'caryA' grAmAdiSvaniyatavihAritvaM 9 'naiSedhikI' sopadravetarA ca svAdhyAyabhUmi 10 'zayyA' manojJAma-nojJavasati saMstArako vA 11 / _ 'Akrozo' durvacanaM 12 vadho' yaSTyAditADanaM 13 'yAcanA' bhikSaNaM tathAvidhe prayojane mArgaNaM vA 14 alAbharogau pratItau 16 tRNasparza saMstArakAbhAve tRNeSu zayanAsya 17 'jallaH' zarIvastrAdimalaH 18 satkArapuruskArau ca vastrAdipUjanAbhyutthAnAdisaMpAdanena satkAreNa vA puraskaraNaM-sanmAnanaM satkArapuraskAraH 19 jJAna-sAmAnyena matyAdi kvacidajJAnamiti zrUyate 20 darzanaM samyagdarzanaM, sahanaMcAsya kriyAdivAdinAMvicitramatazravaNe'pi nizcalacittatayA dhAraNaM 21 'prajJA' svayaM vimarzapUrvako vastuparicchedo matijJAnavizeSabhUta iti 22 / TivAdo' dvAdazAGgaH, saca paccadhA-parikarma 1 sUtra 2 pUrvagata 3 prathamAnuyoga4 cUlikA 5 bhedAt, tatra dRSTivAdasya dvitIye prasthAne dvAviMzati sUtrANi, tatra dravyaparyAyanayAdyarthasUcanAt sUtrANi, 'chinnaccheyaNaiyAiMti iha yo nayaH sUtraM chinnaM chedenecchati sa chinnachedanayaH yathA 'dhammo maMgalamukkiTTha'mityAdizlokaH sUtrArthataH chedanayasthito na dvitIyAdizlokAnapekSate, ityevaM yAni
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 samavAyAGgasUtram-22/52 sUtrANi chinnachedanayavanti tAni chinnachedanayikAni tAni ca svasamayA-jinamatAzritA yA sUtrANAM paripATi-paddhatistasyAM svasamayaparipATyAM bhavanti tayA vA bhavantIti, tathA 'achinnaccheyaNaiyAI' ti iha yonayaH sUtramacchinnaM chedenecchati so'cchinnachedanayo / yathA 'dhammo maMgalamukkiTTha' mityAdizloko'rthoto dvitIyAdizlokamapekSamANa ityevaM yAnyacchinnacchedanayavanti tAnyachinnacchedanikAni tAnA cA''jIvikasUtraparipATyAM-gozAlakamatapratibaddhasUtrapaddhatyAM tayA vA bhavanti, akSararacanAvibhAgasthitAnapyarthato'nyo'nyaM prekSamANAni bhavantIti bhAvanA, tathA 'tikaNaiyAiM 'ti nayatrikAbhiprAyAccintyante yAni tAni nayatrikavantIti trikanayikAnItyujyante, ' trairAzikasUtraparipATyA' iha trairAzikA gozAlakamatAnusAriNo'bhidhIyante yasmAtte sarvaM tryAtmakamicchanti, tadyathA - jIvo'jIvo jIvAjIvazceti, tathA loko'loko lokAlokazcetyAdi, nayacintAyAmapi te trividhanayamicchanti, tadyathAdravyAstikaH paryAyAstikaH ubhayAstikazceti, etadeva nayatrayamAzritya trikanayikAnItyuktamiti tathA 'caukkanaiyAI'ti nayacatuSkAbhiprAyAttaizcintyante yAni tAni catuSkanikAni, nayacatuSkaM caivaMnaigamanayo dvividhaH sAmAnyagrAhI vizeSagrAhIca, tatra yaH sAmAnyagrAhI sa saGagrahe'ntabhUto vizeSagrAhI tu vyavahAre, tadevaM saGgrahavyavahAraRjUsUtrAH zabdAditrayaM caika eveti catvAro nayA iti, 'svasamaye' tyAdi tathaiveti / tathA pudgalAnAma-aNvAdInAM pariNAmo dharmaH pudgalapariNAmaH, sa ca varNapaccakagandhadvayarasa- paccasparzASTabhedAdviMzatidhA, tathA gurulaghuragurulaghu iti bhedadvayakSepAd dvAviMzati, tatra gurulaghu dravyaM yattiryaggAmi vATavAdi agurulaghuryat sthiraM siddhakSetraM ghaNTAkAravyavasthitajyotiSkavimAnAdIti tathA mahitAdIni SaD vimAnanAmAni / samavAyaH - 22 samAptaH samavAya: - 23 mU. (53) tevIsaM suyagaDajjhayaNA pa0, taM0 - samae vetAlie uvasaggaparinnA thIparinnA narayavibhattI mahAvIrathuI kusIlaparibhAsie virie dhamme samAhI magge samosaraNe Ahattahie gaMthe jamaIe gAthA puMDarIe kiriyAThANA AhAraparinnA apaJcakkhANakiriA aNagArasuyaM addaijaM nAlaMdaijjaM / jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse NaM osappiNIe tevIsAe jiNANaM sUruggamaNamuhuttaMsi kevalavaranANadaMsaNe samuppanne, jaMbuddIve NaM dIve imIse NaM osappiNIe tevIsaM titthakarA puvvabhave ekkArasaMgiNo hotthA taM0 -ajita saMbhava abhinaMdaNa sumaI jAva pAso vaddhamANo ya, usabheNaM arahA kosalie coddasapuvvI hotthA, jaMbuddIve NaM dIve imIse osappiNIe tevIsaM titthaMkarA puvvabhave maMDalirAyANo hotthA taM0 -ajita saMbhava abhinaMdana jAva pAso vaddhamANo ya, usabheNaM arahA kosalie puvvabhave cakkavaTTI hotthA / ise rayaNappabhAe puDhavIe atyegaiyANaM neraiyANaM tevIsaM paliovamAiM ThiI pa0, ahesattamAe NaM puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM tevIsaM sAgarovamAI ThiI pa0 /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 samavAyaH - 23 asurakumArANaMdevANaM atthegaiyANaM tevIsaMpaliovamAiMThiIpa, sohammIsANANaM devANaM atthegaiyANaM tevIsaM paliovamAiM ThiI pa0, heTThimamajjhimagevijANaM devANaM jahanneNaM tevIsaM sAgarovamAiM ThiI pa, je devA heTThimagevejayavimANesu devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM tevIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| teNaM devA tevIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM tevIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe smuppjji| saMtegaiA bhavasiddhiyAjIvAjetevIsAebhavaggahaNehi sijjhissaMtibujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / samavAyaH-23 samAptaH (samavAyaH-24 trayoviMzatisthAnakaM sugamameva, navaraM catvAri sUtrANi arvAka sthitisUtrebhyaH, tatra sUtra kRtAGgasya prathame zrutaskandhe SoDazAdhyayanAni dvitIye sapta, teSAM cAnvarthastadadhigamAdhigamya iti mU. (54) cauvvIsaMdevAhidevA pataM-usabhaajitasaMbhavaabhinaMdanasumaipaumappahasupAsacaMdappahasuvidhisIalasijaMsavAsupujjavimalaaNaMtadhammasaMtikuMthuaramallImuNisuvvaya naminemIpAsavaddhamANA / cullahimavaMta siharINaM vAsaharapavvayANaM jIvAo cauvvIsaM cauvvIsaM joyaNasahassAiM navabattIse joyaNasae egaM aTThattIsaibhAgaM joyaNassa kiMcavisesAhiAo AyAmeNaM p0| cauvIsaM devaThANA saiMdayA pa0, sesA ahamiMdA aniMdA apurohiA, uttarAyaNagate NaM sUrie cauvIsaMgulie porisIchAyaM nivvattaittA NaM niattttti| gaMgAsiMdhUoNaMmahAnadIopavAhe sAtiregeNaMcauvIsaMkose vitthAreNaM pa0, rattArattavatIo NaM mahAnadIo pavAhe sAtirege cauvIsaM kose vitthAreNaM pnnttaa| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthe cauvIsaM paliovamAI ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM cauvIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM cauvIsaM paliovamAI ThiI pa0, sohammIsANe NaM devANaM atthegaiyANaM cauvIsaM paliovamAiM ThiI pa0, heTThimauvarimagevejjANaM devANaM jahanneNaM cauvIsaM sAgarovamAiMThiI pa0, je devA heTThimamajjhimageveJjayavimANesu devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM cauvIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / teNaM devA cauvIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA usasaMti vA nIsasaMti vA, tesi NaM devANaM cauvIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je cauvIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR. caturvizatisthAnake SaT sUtrANi sthiteH prAk, sugamAni ca, navaraM devAnAm-indrAdInAmadhikA devAH pUjyatvAddevAdhidevA iti, tathA 'jIvao'tti jambUdvIpalakSaNavRttakSetrasya varSANAM
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 samavAyAGgasUtram-24/54 varSadharANAM RjvI sImA jIvocyate, AropitajyAdhanurjIvAkalpatvAt, tayozca laghuhimavacchikharisatkayoH pramANaM 24932 aSTatriMzadbhAgazca yojanasya kicidvizeSAdhikaH, atra gAthA - 119 11 'cauvIsa sahassAI nava ya sae joyaNANa battIse / cullahimavaMtajIvA AyAmeNaM kaladdhaM ca // kalArddhamiti-ekonaviMzatibhAgasyArddha, taccASTatriMzadbhAga eva bhavatIti / caturviMzatirdevasthAnAni-devabhedAH, daza bhavanapatInAM, aSTau vyantarANAM, paJca jyotiSkAnAM, ekaM kalpopapannavaimAnikAnAM, evaM caturviMzati, sendrANi camarendrAdyadhiSThitAni zeSANi ca graiveyakAnuttarasuralakSaNAni ahaM ahaM ityevamindrA yeSu tAnyamindrANi, pratyAtmendrakANItyarthaH / ata eva anindrANi-avidyamAnanAyakAni apurohitAni - avidyamAnazAntikarmakArINi, upalakSaNaparatvAdasyAvidyamAnasevakajanAnIti, tathottarAyaNagataH sarvAbhyantaramaNDalapraviSTaH sUryakarkasaGakrAntidina ityarthaH / caturviMzatyaGgulikAM pauruSyAM prahare bhavA chAyA pauruSIyA tAM chAyA hastapramANazaGkoriti gamyate, 'nirvartya' kRtvA NaM vAkyAlaGkAre 'nivartate' sarvAbhyantaramaNDalAt dvitIyamaNDalamAgacchati, Aha ca-'AsADhamAse dupaye' tyAdi / 'pahava' iti yataH sthAnAnnadI pravahati - voDhuM pravarttate, sa ca padmadAttoraNena nirgama iha sambhAvyate, na punaryo'nyatra pravahazabdena makaramukhapraNAlanirgamaH prapAtakuNDanirgamo vA vivakSitaH, tatra hi jaMbUdvIpaprajJaptayAmiha ca paJcaviMzatikrozapramANA gaGgAdinadyo vistArato'bhihitAH / samavAyaH - 24 samAptaH samavAya: - 25 mU. (55) purimapacchimagANaM titthagaraNaM paMcajAmassa paNavIsaM bhAvaNAo pannattA, taM0IriAsamiI maNaguttI vayaguttI AloyabhAyaNabhoyaNaM AdAnamaMDamattanikkhevaNAsamiI 5 aNuvItibhAsaNayA kohavivege lobhavivege bhayavivege hAsavivege 5 uggahaaNunnavaNayA uggahasImajANaNayA sayameva uggahaM aNugiNhaNayA sAhammiyauggahaM aNunnaviya paribhuMjaNayA sAhAraNabhattapANaM aNunnaviya paDibhuMjaNayA 5 itthIpasupaMDagasaMsattagasayaNAsaNavajjaNayA itthIkahavivajjaNayA itthINaM iMdiyANamAloyaNavajjaNayA puvvarayapuvvakIliANaM aNaNusaraNayA paNItAhAravivajraNayA 5 soiMdiyarAgovaraI cakkhidiyarAgovaraI dhANidiyarAgovaraI jibbhidiyarAgovaraI phAsiMdiyarAgovaraI 5 / mallI NaM arahA paNavIsaM dhaNu uhuM uccatteNaM hotthA, savvevi dIhaveyaGkapavvayA paNavIsaM joyaNANi uDuM uccatteNaM pa0 paNavIsaM paNavIsaM gAUANi uvviddheNaM pa0, doccAe NaM puDhavIe paNavIsaM nirayAvAsasayasahassA p0| AyArassa NaM bhagavao sacUliAyassa paNavIsaM ajjhayaNA pa0 taM0 / vR. paJcaviMzatisthAnakamapi subodhaM, navaramiha sthiterarvAgnava sUtrANi, tatra "paMcajAmassatti paccAnAM yAmAnAM mahAvratAnAM samAhAraH paccayAmaM tasya 'bhAvaNAo 'tti prANAtipAtAdi
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - - 25 55 nivRttilakSaNamahAvratasaMrakSaNAya bhAvyante iti bhAvanAstAzca pratimahAvrataM paJca paJceti, tatreryAsamityAdyAH pacca prathamasya mahAvratasya, tatrAlokabhAjanabhojanaM - AlokanapUrvaM bhAjane pAtre bhojanaMbhaktAderabhyavaharaNam, anAlokyabhAjanabhojane hi prANihiMsA sambhavatIti tathA anuvicintyabhASaNatAdikA dvitIyasya, tatra vivekaH parityAgaH, tathA avagrahAnujJApanAdikAstRtIyasya tatrAvagrahAnujJApanA 1 tatra cAnujJAte sImAparijJAnaM 2 jJAtAyaM ca sImAyAM svayameva 'uggahaNa' miti avagrahasyAnugrahaNatA pazcAtsvIkaraNamavasthAnamityarthaH 3, sAdharmikANAM gItArthasamudAyavihAriNAM saMvignAmavagraho mAsAdikAlamAnataH paccakrozAdikSetrarUpaH sAdharmikAvagrahastaM tAnevAnujJApya tasyaiva paribhojanatA avasthAnaM sAdharmikANAM kSetraM vasatau vA tairanujJAte eva vastavyamiti bhAvaH 4, sAdhAraNaM sAmAnyaM yadbhaktAdi tadanujJApyAcAryAdikaM tasya paribhojanaM ceti 5 / tathA stryAdisaMsakta zayanAdivarjanAdikAzcaturthasya, praNItAhAraH atisnehavAniti, tathA zrotrendriyarAgoparatyAdikAH paccamasya, ayamabhiprAyo-yo yatra sajati yasya tatparigraha iti, tatazca zabdAdau rAgaM kurvatA te parigRhItA bhavantIti parigrahaviratirvirAdhitA bhavati, anyathA tvArAdhiteti, vAcanAntare AvazyakAnusAreNa dRzyante / mU. (56) yU. (57) satthaparinnA logavijao sIosaNIa sammattaM / AvaMti dhuyavimoha uvahANasuyaM mahaparinnA / / piMDesaNa sijiriA bhAsajjhayaNA ya vattha pAesA / uggahaDimA sattikkasattayA vimuttI // nisIhajjhayaNaM paNavIsaimaM / pU. (58) mU. (59) micchAdiTThivigaliMdie NaM apajattae NaM saMkiliTThapariNAme nAmassa kammassa paNavIsaM uttarapayaDIo nibaMdhati - tiriyagatinAmaM vigaliMdiyajAtinAM orAliasarIranAmaM teagasarIraNAmaM kammaNasarIranAmaM huMDagasaMThANanAmaM orAliasarIraMgagovaMgaNAmaM chevaTTasaMghayaNanAmaM vannanAmaM gaMdhanAmaM rasaNAmaM phAsanAmaM tiriANupuvvinAmaM agurulahanAmaM uvadhAyanAmaM tasanAmaM bAdaraNAmaM apajjattayaNAmaM patteyasarIranAmaM athiranAmaM asubhanAmaM dubhaganAmaM anAdejjanAmaM asajokittinAmaM nimmANanAmaM 25 / gaMgAsiMdhuo NaM mahAnadIo paNavIsaM gAUyANi puhutteNaM duho dhaDamuhapavittiegaM muttAvalihArasaMThieNaM patAteNaM paDaMti, rattArattavaIo NaM mahAnadIo paNavIsaM gAUyANi puhutteNaM makaramuhapavittieNaM muttAvalihArasaMThieNaM pavAteNa paDaMti / logabiMdusArassa NaM puvvassa paNavIsaM vatthU pa0 / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM paNavIsaM paliovamAiM ThiI pa0, asattamA puDhavIe atthegai ANaM neraiyANaM paNavIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM paNavIsaM paliovamAI ThiI pa0, sohammAsANe NaM devANaM atthegaiANaM paNavIsa paliovamAI ThiI pa0, majjhimaheTThimagevejANaM devANaM jahaneNaM paNavIsaM sAgarovamAI ThiI pa0 / je devA heDimauvarimavejjagavimANesu devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM paNavIsaM
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-25/59 sAgarovamAiMThiI pa0, te NaM devA paNavIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIssasaMti vA, tesiNaM devANaM paNavIsaM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajai / ____ saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je paNavIsAe bhavaggahaNehiM sinjhissaMti bujhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti // vR tathA 'micchadiTThI tyAti, mithyAddaSTireva tiryaggatyAdikAH karmaprakRtIbaMndhAti na samyagaSTi, tAsAM mithyAtvapratyayatvAditimithyASTigrahaNaM, vikalendriyo-dvitricaturindriyANAmanyatamaH,NamityalaGkAre,paryApto'nyAapi bandhAtItyaparyAptagrahaNaM, aparyAptaka eva hyetAaprazastAH parivartamAnikA bandhAti, so'pyetAH saGiklaSTapariNAmo bandhAtItisaGiklaSTapariNAma ityuktam, ayamapi dvIndriyAdyaparyAptakaprayogyaMbandhAti, tatra 'vigaliMdiyajAinAma'ti kadAcitdvIndriyajAtyA saha paJcaviMzati kadAcidvIndriyajAtyA evmitrthaa'piiti| _ 'gaMgA' ityAdi paJcaviMzatigavyUtAni pRthutvena yaHprapAtastenetizeSaH, 'duhao'ttidvayordizoH pUrvatogaGgA aparataH sindhurityarthaH,padmadAdvinirgate paJca 2 yojanazatAni parvatopari gatvAdakSiNAbhimukhepravRtte ghaDamuhapavittieNaM ti ghaTamukhAdivapaJcaviMzatikrozapRthulajibikAtmakaramukhapraNAlAtpravRttena muktAvalInAMmuktAsarINAMyohArastatsaMsthitena prapAtena-prapatajjalasaMtAtena yojanazatocchritasya himavato'dhovartinoH svakIyayoH prapAtakuNDayoH prapatataH, evaM raktAraktavatyau, navaraM zikharivarSadharoparipratiSThitapuNDarIkahadAprapatata iti / tathA lokabindusAra-caturdazapUrvamiti / samavAyaH-25 samAptaH muni dIparala sAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge paJcaviMzatitamasamavAya TIkA prismaaptaa| (samavAyaH-26) mU. (60) chavvIsaMdasAkappavavahArANaM uddesaNakAlA pa0 taM0-dasa dasANaMcha kappassa dasa vvhaarss| abhavasiddhiyANaM jIvANaM mohaNijjassa kammassa chavvIsaM kammaMsA saMtakammA pa0 taM0 - micchattamohaNijjaM solasakaSAyA itthIvede purisavede napuMsakavede hAsaMarati rati bhayaM sogaMduguMchA imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM chavvIsaM paliovamAiM ThiI pa0 ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM chavvIsaM sAgarovamAIThiI p0| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM chavvIsaM paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANe NaM devANaM atthegaiNANaM chavvIsaM paliovamAiMThiIpa0, majjhimamajjhimagevejayANaM devANaMjahanneNaM chavvIsaM sAgarovamAiMThiI p0| jedevA majjhimaheDimagevejayavimANesudevattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaMchavvIsaM sAgarovamAiMThiI pa0, te NaM devA chavvIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM chavvIsaM vAsasahassehiM AhAraDhe samuppaJjai /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 26 saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je chavvIsehiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / bR. SaDviMzatisthAnakaM vyaktameva, navaraM uddezanakAlA yatra zrutaskandhe'dhyayane ca yAvantyadhyayanAnyuddezakA vA tatra tAvanta eva uddezanakAlA uddezAvasarAH zrutopacArarUpA iti, tathA abhavyAnAM tripuJjIkaraNAbhAvena samyakatvamizrarUpaM prakRtidvayaM sattAyAM na bhavatIti SaDviMzatisatkarmAMzA bhavantIti / 57 samavAyaH - 26 samAptaH samavAyaH-27 mU. (61) sattAvIsaM anagAraguNA pa taM - pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM. adinnAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo veramaNaM soiMdiyaniggahe cakkhidiyaniggahe dhANiMdiyaniggahe jibbhidiyaniggahe phAsiMdiyaniggahe kohavivege mAnavivege mAyAvivege lobhavivege bhAvasacce karaNasacce khamA viragayA maNasamAharaNayA vayasamAharaNayA kAyasamAharaNayA nANasaMpannayA daMsaNasaMpannayA carittasaMpannayA veyaNaahiyAsaNayA mAraNaMtiya ahiyAsaNayA / jaMbuddIve dIve abhiivajehiM sattAvIsAe nakkhattehiM saMvavahAre vaTTati, egamege NaM nakkhattamAse sattAvIsAhiM rAiMdiyAhiM rAidiyaggeNaM pa0 / sohammIsANesu kappesu vimANapuDhavI sattAvIsaM joyaNasayAiM bAhalleNaM pa0 / veyagasammattabandhovarayassa NaM mohaNijjassakammassasattAvIsaM uttarapagaDIo saMta kammaMsA pa0 / sAvaNasuddhasattamIsuM NaM sUrie sattAvIsaMguliyaM porisicchAyaM nivvattaittA NaM divasakhetaM niyaTTemANe rayaNikhettaM aminivaTTamANe cAraM carai / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM sattAvIsaM paliovamAiM ThiI pa0, ahesattamAe puDhavIe atyegaiyANaM neraiyANaM sattAvIsaM sAgarovamAI TiI pa0 / . asurakumArANaM devANa atthegaiyANaM sattAvIsaM paliovamAI ThiI pa0, sohammIsANesu kappe atthegaiyANaM devANaM sattAvIsaM paliovamAI ThiI pa0, majjhimauvarimagevajjayANaM devANaM jahanneNaM sattAvIsaM sAgarovamAiM TiIpa, je devA majjhimagevejjayavimANesu devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM sattAvIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / te NaM devA sattAvIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM sattAvIsa vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je sattAvIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. saptaviMzatisthAnamapi vyaktameva kevalaM SaT sUtrANi sthiterarvAk, tatra anagArANAMsAdhUnAM guNAH- cAritravizeSarUpAH anagAraguNAH, tatra mahAvratAni paJccendriyanigrahAzca pacca krodhAdivivekAzcatvAraH satyAni trINi, tatra bhAvasatyaM zuddhAntarAtmatA karaNasatyaM yatpratilekhanAkriyAM
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 samavAyAGgasUtram-27/61 yathoktAMsamyagupayuktaH kurute yogasatyaM-yogAnAM-manaHprabhRtInAmavitathatvaM17kSamA-anabhivyaktakrodhamAnasvarUpasya dveSasajJitasyAprItimAtrasyAbhAvaH, athavAkrodhamAnayorudayanirodhaH,krodhamAnavivekazabdAbhyAM tadudayaprAptayostayonirodhaH prAgevAbhihita iti na punaruktatA'pIti 18 virAgatAabhiSvaGgamAtrasyAbhAvaH, athavA mAyAlobhayoranudayo, mAyAlobhavivekazabdAbhyAM tUdayaprAptayostayornirodhaHprAgabhihitaitIhApinapunaruktateti 19, manovAkkAyAnAMsamAharaNatA, pAThAntarataH samanvAharaNatA-akuzalAnAM nirodhAyaH 22 jJAnAdisampannatAstiH25 vedanAtisahanatA zItAdhatisahanaM 26 mAraNAntikAtisahanatAkyANamitrabudhyA mAraNAntikopargasahanamiti 27 __tathA jambUdvIpe na ghAtakIkhaNDAdau abhijidvarje saptaviMzatyA nakSatrairvyavahAraH pravartate, abhijinnakSatrasyottarASADhacaturthapAdAnupravezanAditi, tathA mAso nakSatracandrAbhivarddhitaRtvAdityamAsabhedAtpaJcavidho'nyatroktaH, tatra nakSatramAsaH-candrasya nakSatramaNDalabhogakAlalakSaNaH saptaviMzati rAtrindivAni-ahorAtrANi rAtrindivANeti-ahorAtraparimANApekSayedaMparimANaM natu sarvathA, tasyAdhikatvAd, AdhikcAhorAtrasaptaSaSTibhAgAnAmekaviMzatyeti, "vimANapuDhavI"tti vimAnAnAM pRthivI-bhUmikA, tathA vedakasamyaktvabandhaH-kSAyopazamikasamyaktvahetabhUtazuddhadalitapuJjarUpA darzanamohanIyaprakRtistasya 'uvarao'tti prAkRtvAdudvalako-viyojakojantaH tasya mohanIyakarmamo'STAviMzatividhasyamadhye saptaviMzatiruttaraprakRtayaH satkarmAMzAH sttaayaamityrthH| ekasyodvalitatvAditi, tayA zrAvaNamAsasya zuddhasaptamyAM sUrya saptaviMzatyaGgulikAM hastapramANazaGkoriti gamyate pauruSIM chAyAM nivartya divasakSetraM-ravikaraprakAzamAkAzaM nirarddhayanprakAzahAnyA hAni nayan rajanIkSetram-andhakArAkrAntamAkAzamabhivarddhayan-prakAzahAnyA vRddhiM nayan cAraM carati-vyomaNDale bhramaNaM karoti, ayamatra bhAvArthaH-iha kila sthUlanyAyamAzritya ASADhyAMcaturvizatyaGgulapramANApauruSIcchAyA bhavati, dinasaptake sAtirekaMchAyA'GgulaM varddhate, tatazca zrAvaNazuddhasaptamyAmaGgulatrayaMvarddhate, sAtirekaikAviMzatitamadinatvAttasyAH, tadevamASADhyAH satkairaGgulaiH saha saptaviMzatiraGgulAni bhavanti, nizcayatastukarkasaGkrAnterArabhyayatsAtirekaikaviMzatitamaM dinaM tatroktarUpA pauruSIcchAyA bhavati / samavAyaH-27 samAptaH (samavAyaH-28) mU. (62) aTThAvIsavihe AyArapakappe pa020-mAsiA ArovaNA sapaMcarAimAsiyA ArovaNA sadasarAimAsiA ArovaNA evaM ceva domAsiA ArovaNA sapaMcarAIdomAsiyA ArovaNA evaM timAsiAArovaNA caumAsiyA ArovaNA uvadhAiyA ArovaNA aNuvadhAiyA ArovaNA kasiNAArovaNA akasiNAArovaNA etAvatAAyArapakappe etAvatAva Ayariyavve bhavasiddhiyANaMjIvANaM atthegaiyANaM mohaNijjassa kammassa aTThAvIsaM kammaMsA saMtakammA pa020-sammattaveaNijaM micchattaveyaNijaM sammamicchattaveyaNijaMsolasa kasAyA navaNokasAyA AbhinibohiyaNANe aTThAvIsaivihe pa0 taM0 soiMdiyaatthAvaggahe cakkhidiyaatthAvaggahe dhANiMdiyaatthAvaggahe jiMbhidiyaatthAvaggahe phAsiMdiyaatthAvaggahe noiMdiyaatthAvaggahe
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-28 59 soiMdiyavaMjaNoggahe dhANiMdiyavaMjaNoggahe jibbhidiyavaMjaNoggahe phAsiMdiyavaMjaNoggahe sortidiyaIhA cakkhidiyaIhAdhANiMdiyaIhA jinbhidiyaIhA phAsiMdiyaIhA noiMdiyaIhA sotiMdiyAvAe cakkhidiyAvAedhANidiyAvAe jibhidiyAvAe phAsiMdiyAvAe noiMdiyAvAesoiMdiadhAraNA cakkhidiyadhAraNA dhANidiyadhAraNA jibhidiyadhAraNA phAsiMdiyadhAraNA noiNdiydhaarnnaa| IsANeNaMkappe aTThAvIsaMvimANAvAsasayasahassApa, jIveNaM devagaimmibaMdhamANe nAmassa kammassaaTThAvIsaM uttarapagaDIonibaMdhati, taM-devagatinAmapaMciMdiyajAtinAmaMveubviyasarIranAmaM teyagasarIranAmaMkammaNasarIranAmaM samacauraMsasaMThANaNAmaMveubviyasarIraMgovaMganAmaMvananAmaMgaMdhanAmaM rasanAmaM phAsanAmaM devAnupuvamvinAmaM agurulahunAma uvadhAyanAma parAdhAyAmaM ussAsanAmaM pasatthavihAyogaiNAmaMtasanAmaM bAyaraNAmaM pajattanAmaM patteyasarIranAmaM thirAthirANaM subhAsubhANaM AejANAejANaMdoNhaM annayaraMegenAmaMnibaMdhaijasokittinAmaMnimmANanAmaM, evaM cevaneraiAvi, nANattaM appasatthavihAyogaiNAM huMDagasaMThANaNAmaM athiranAmaM dubbhaganAmaM asubhanAmaMdussaranAmaM aNAdijjanAmaM ajasokittINAmaM nimmANanAmaM / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM aTThAvIsaM paliovamAiM ThiI pa0, ahe sattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM aTThAvIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM aTThAvIsaM paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu kappesu devANaM atthegaiyANaM aTThAvIsaMpaliovamAiMThiI pa0, uvarimaheTThimagevejayANaM devANaM jahanneNaM aTThAvIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0, je devA majjhimauvarimagevejaesu vimANesu devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM aTThAvIsaM sAgarovamAiM ThiI p0|| teNaM devA aTThAvIsAe addhamAsehiM ANamaMtivA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM aTThAvIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvAje aTThAvIsAebhavaggahaNehiM sinjhissaMti bunjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| vR.aSTAviMzatisthAnakamapi vyaktaM, navaramiha pacca sthiteH prAk sUtrANi, tatra AcAra:prathamAGgaM tasya prakalpaH-adhyayanavizeSo nizIthamityaparAbhidhAnaM AcArasya vA-sAdhvAcArasya jJAnAdiviSayasya prakalpo-vyavasthApanamityAcAraprakalpaH, tatra kvacidjJAnAdyAcAraviSaye aparAdhamApannasya kasyacit prAyazcittaM dattaM, punaranyamaparAdhavizeSamApanastatastatraiva prAktane prAyazcitte mAsavahanayogyaM mAsikaM prAyazcittamAropitamityevaM mAsikyAropaNA bhavati, tathA paJcarAtrikazuddhiyogyamAsikazuddhiyogyaMcAparAdhadvayamApannastataH pUrvadatte prAyazcitte sapaccarAtrimAsikaprAyazcittAropaNAtpaJcarAtramAsikyAropaNA bhavati, evaM mAsikyAropaNAH SaT 6 evaM dvimAsikyaH 6 trimAsikyaH 6 caturmAsikyo'pi 6 caturvizatirAropaNAH, tathA sArddhadinadvayasya pakSasya copadhAtanena laghUnAM mAsAdInAM prAcInaprAyazcitte AropaNA upaghAtikAropaNA, yadAha - "addheNa chinnasesaM puvvaddheNaM tu saMjuyaM kaauN| dejjA yalahuyadAnaM gurudAnaM tattiyaM ceva / / yathA-mAsArddha 15 paJcaviMzatikArddhaM ca sArddhadvAdaza sarvamIlane sArddhasaptaviMzatiriti
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 samavAyAGgasUtram-28/62 laghumAsaH, tathA mAsadvayArddha mAso mAsikasyArddha pakSa ubhayamIlane sArho mAsa iti laghudvimAsikaM 25 tathA teSAmeva sArddhadinadvayAdyanuddhAtanena gurUNAmAropaNAanuddhAtikAropaNA 26, tathA yavato'parAdhAnApannastAvatInAMtacchuddhInAmAropaNA kRtsnAropaNA 27tathA bahUnaparadhAnApannasya SaNmAsAntaM tapa itikRtvA SaNmAsAdhikaM tapaH karma teSvevAntarbhAva zeSamAropyate yatra sA akRtanAropaNetyaSTAviMzatiH 28 / etacca samyaga nizIthaviMzatitamaddezakAdavagamyama, atraiva nigamanamAha-etAvAMstAvadA- cAraprakalpaH, iha sthAnake AropaNAmAzritya vivakSito'nyathA tadvayatirekeNApitasyodghAtikAnu-dghAtikarUpasya bhAvAt,athavaitAvAnevAyaM tAvadAcAraprakalpaH, zeSasyAtraivAntarbhAvAta, tathA etaavttaavdaacritvymitypi| tathaiva devagatisUtre sthirAsthirayoH zubhAzubhayorAdeyAnAdeyayozca parasparaM virodhitvenaikadA bandhAbhAvAdanyadanyatarabadhnAtItyuktaM, tatra caikazabdagrahaNaM bhASAmAtra evAvaseyamiti / nArakasUtre viMzatistA eva prakRtayo'STAnAMtusthAne aSTAvanyA bandhAti, etadevAha-evaM ceve'tyAdi, nAnAtvaM-vizeSaH / samavAyaH-28 samAptaH (samavAyaH-29) mU. (63) egUNatIsaivihe pAvasuyapasaMgeNaM pa0 taM0 -bhome uppAe sumiNe aMtarikkhe aMgesaraNevaMjaNelakhaNe, bhome tivihe pa0 taM0-suttevittI vattie, evaM ekekvaMtivihaM, vikahANujoge vijANujoge maMtANujoge jogANujoge anntithiypvttaannujoge| AsADhe NaM mAse egUNatIsarAiMdiAIrAidiyaggeNaM pa0, bhaddavaeNaM mAse kattieNaMmAse poseNaMmAse phagguNeNaM mAsevaisAheNaMmAse, caMdadiNeNaMegUNatIsaMmuhutte sAtiregemuhattaggeNaMpa0 jIveNaM pasatthajjhavasANajutte bhavie sammadiTThI titthakaranAmasahiAo nAmassa niyamA egUNatIsaM uttarapagaDIo nibaMdhittA vemANiesu devesu devattAe uvvjji|| __imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM egUNatIsaM paliovamAiM ThiI pa0, ahe sattamAe puDhavIe atyaMgaiyANaM neraiyANaMegaNIsaMsAgarovamAiMThiI pa0, asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM egUNatIsaM paliovamAI ThiI p0| __sohammIsANesu kappesu devANaM atthegaiyANaM egUNatIsaM paliovamAiM ThiI pa, uvarimamajjhimagevejjayANaM devANaM jahanneNaM egUNatasaM sAgarovamAi ThiI pa0, je devA uvarimaheTThimagevejayavimANesu devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM egUNatIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| teNaM devA egUNatIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA tesiNaM devANaM egUNatIsaM vAsasahassehiM AhAraTTe smuppjji| saMtegaiyA bhavasiddhijIvAje egUNatIsabhavaggahaNehiM sinjhissaMti bujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / / vR. ekonatrizattamasthAnakamapi vyaktameva, navaraMnaveha sUtrANi sthiteH prAk, tatra pApopAdAnAni zrutAni pApazrutAni teSAM prasaGgaH-tathA''sevanArUpaH pApazrutaprasaGgaH, sa ca pApazrutA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 29 nAmekonatriMzadvighatvAt tadvidha uktaH, pApazrutaviSayatayA pApazrutAnyevocyante / ata evAha- 'bhome' tyAdi, tatra bhaumaM bhUmivikAraphalAbhidhAnapradhAnaM nimittazAstraM, tathA 'utpAtaM ' sahajarudhiravRSTyAdilakSaNotpAtaphalanirUpakaM nimittazAstraM, evaM svapnaM-svapnaphalAvirbhAvakaM, 'antarikSam' AkAzaprabhavagrahayuddhabhedAdibhAvaphalanivedakaM aGgazarIrAvayavapramANaspanditAdivikAraphalodbhAvakaM 'svaraM' jIvAjIvAdikAzritasvasvarUpaphalAbhidhAyakaM vyaJjanaMmaSAdivyaJjanaphalopadarzakaM lakSaNaM- lAJchanAdyanekavidhalakSaNavyutpAdakamityaSau, etAnyeva sUtravRttivArttikabhedAccaturviMzati, tatrAGgavarjitAnAmanyeSAM sUtraM sahapramANaM vRttirlakSapramANA vArttikaMvRttevyAkhayAnarUpaM koTipramANaM, aGgasya tu sUtraM lakSaM vRtti koTI vArttikamaparimitamiti, tathA vikathAnuyogaH-arthakAmopAyapratipAdanaparANi kAmandakavAtsyAyanAdIni bhAratAdIni vA zAstrANi . 25 tathA vidyAnuyogo - rohiNIprabhRtividyAsAdhanAbhidhAyakAni zAstrANi 26 mantrAnuyogazceTakAhimantrasAdhanopAyazastrANi 27 yogAnuyogo-vazIkaraNAdiyogAbhidhAyakAni haramekhalAdizAstrANi 28 anyatIrthikebhyaH - kapilAdibhyaH sakAzAdyaH pravRttaH svakIyAcAravastutattvAnAmanuyogo-vicAraH tatpuraskaraNArtha zAstrasandarbha ityartha so'nyatIrthikapravRttAnuyoga iti 29 / 61 tathA''SADhAdaya ekAntaritA SaNmAsA ekonatriMzadrAtriMdivA iti-rAtridAvasaparimANena bhavanti sthUlanyAyena, kRSNe pakSe pratyekaM rAtrindivasyaikasya kSayAd, Aha ca. "AsADhabahulapakkhe bhaddavae kattie ya pose ya / L 119 11 phagguNavaisAhesu va boddhavvA omarattAo" // iyamatra bhAvanA-candramAso hi ekonatriMzaddinAni dinasya ca dviSaSTibhAgAnAM dvAtriMzat, RtumAsazcatriMzadeva dinAni bhavantIti candramAsApekSayA RtumAso'horAtradviSaSTibhAgAnAM triMzatA sAdhiko bhavati, tatazca pratyahorAtraM candradinamekaikena dviSaSTibhAgena hIyate ityavasIyate, evaM dviSaSTayA candradivasAnAmekaSaSTayahorAtrANAM bhavatItyevaM sAtireke mAsadvaye ekamavamarAtraM bhavatIti, vizeSa- sitvaha candraprajJapteravaseya iti, tathA 'caMdadiNe NaM' ti candradinaM pratipadAdikA tithi -, taccaikonatriMzat muhUtAH sAtirekamuhUrttaparimANeneti kathaM ?, yataH kila candramAsa ekonatriMsaddinAni dvAtriMsaJca dinadviSaSTibhAgA bhavanti, tatazcandradinaM candramAsasya triMzatA guNanena muhUrttarAzIkRtasya triMzatA bhAgahAre ekonatriMsanmuhUrttA dvAtriMzadya muhUrtasya dviSaSTirbhAgA labhyanta iti / tathA jIvaH prazastAdhyavasAnAdivizeSaNo vaimAnikeSvutpattukAmo nAmakarmaNa ekonatriMzaduttaraprakRtIrbandhAti, tAzcemAH- devagatiH 1 paccendriyajAtiH 2 vaikriyayadvayaM 4 taijasakArmaNazarIre 6 samacaturaMsra saMsthAnaM 7 varNAdicatuSkaM 11 devAnupUrvI 12 agurulaghu 13 upaghAtaM 14 parAghAtaM 15 ucchvAsaM 16 prazastavihAyogati 17trasaM 18 bAdaraM 19 paryAptaM 20 pratyekaM 21 sthirAsthirayoranyatarat 22 zubhAzubhayoranyatarat 23 subhagaM 24 susvaraM 25 AdeyAnAdeyayoranyatarat 26 yazaH kIrtyazakItyorekataraM 27 nirmANaM 28 tIrthakarazceti / samavAyaH - 29 samAptaH
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 samavAyAGgasUtram-30/64 (samavAyaH-30) tIsaMmohaNIyaThANA paM0 20 / vR. triMzattamaMsthAnaka sugamam, navaraMsthiterarvAgaSTau sUtrANi, tatramohanIyaMsAmAnyenApTaprakAraM karma vizeSatazcaturthI prakRti tasya sthAnAni-nimittAni mohanIyasthAnAni, tathAmU. (65) je yAvi tase pANe, vArimajhe vigaahiaa| udaeNa kammA mAreI, mahAmohaM pakuvvai / / vR. "je yAvI tase' ityAdi zlokaH, yazcApitrasAnprANAn-stryAdInvArimadhye vigAhyapravizyodakena zastrabhUtena mArayati, kathaM ?, Akramya pAdAdinA sa iti gamyate mAryamANasya mahAmohotpAdakatvAtsaGkliSTacittatvAcca bhavazataduHkhavedanIyamAtmanomahAmohaMprakaroti-janayati1 tadevaMbhUtaM trasamAraNenaikaM mohanIyasthAnamevaM srvtreti| mU. (66) sIsAveDheNa je keI, AveDhei abhikkhnnN| tivvAsubhayasamAyAre, mahAmohaM pakuvvai / vR. 'sIsA' zlokaH, zIrSAvepTena-ArdracarmAdimayena yaH kazcidveSTayati stryAdivasAniti gamyateabhIkSNa-bhRsaM tIvrAzubhasamAcAraHsaityasyagamyamAnatvAtsa mAryamANasya mahAmohotpAdakatvena Atmano mahAmohaM prakuruta iti 2 / mU. (67) pANiNA saMpihittANaM, soyamAvariya paanninnN| ___aMtodanaMtaM mArei, mahAmohaM pkuvvi|| vR.yAvatkaraNAt keSucitsUtrapustakeSuzeSamohanIyasthAnAbhidhAnaparAH zlokAH sUcitAH, keSucit dRzyanta evetite vyAkhyAyante-pANinA-hastena saMpidhAya-sthagayitvA, kiMtat? -'zroto randhramukhamityartha tathAAvRtya-avarudhya prANinaMtataH antarnadantaM-galamadhye ravaMkurvantaM ghuraghurAyamANamityarthaH, mArayati sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti tRtIyaM 3 / ' mU. (68) jAyateyaM samArajma bahuM oraMmiyA jnnN| aMto dhUmeNa mAreI, mahAmohaM pkuvvaai|| vR. 'jAtatejasaM' vaizvAnaraM samArabhya' prajvAlya bahuM prabhUtaM avarudhya mahAmaNDapavATAdiSu prakSipya 'jana' lokaM antaH-madhyeghUmena-vahniliGgena athavAantadhUmo yasyAsAvantadhUmastenajAtatejasA vibhaktipariNAmAt mArayati yo'sau mahAmohaM prakaroti caturthaM 4 / mU. (69) sissammi je pahaNai, uttamaMgammi ceyasA / vimajja matthayaM phAle, mahAmohaM pkuvvi|| vR.zIrSezirasiyaHprahanti-khaGgamudgarAdinA praharatiprANinamiti gamyate, kiMbhUte svabhAvataH zirasi ?-'uttamAGge sarvAvayavAnAM pradhAnAvayave tadvighAte'vazyaM maraNAt cetasA-saGiklaSTena manasA na yathAkathaccidityarthaH tathA bibhajya mastakaM prakRSTaprahAradAnena sphoTayati-vidArayati grIvAdikaM kAyamapIti gamyate, sa ityasya gamyamAnatvAt mahAmohaM prakarotIti paJcamaM 5 / mU. (70) puNopuNo paNidhie hasti uvahase jnynnN| phaleNaM ahuvA daNDeNaM, mahAmohaM pkuvvi||
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-30 vR.paunaHpunyena praNidhinA-mAyayA yathA vANijakAdiveSaMvidhAyagalakarttakAH pathi gacchatA saha gatvA vijane mArayati tathA hatvA-vinAzya iti gamyate upahaset AnandAtirekAt 'janaM' mUrkhalokaM hanyamAnaM, kena hatyA ? -'phalena' yogabhAvitena mAtuliGgAdinA 'aduvA' athavA daNDena prasiddhena sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti SaSTham / mU. (71) gUDhAyArI nigUhijjA, mAyaM mAyAe chaaye| ___ asaccavAI niNhAI, mahAmohaM pakuvvai / vR. 'gUDhAcArI' pracchannAnAcAravAn nigRhayeta-gopayet, svakIyaM pracchannaM duSTamAcAraM tathA mAyAMparakIyAMmAyayAsvakIyayA chAdayet-jayet, yathA zakunimArakAzchadairAtmAnamAvRtyazakunIn gRhNantaH svakIyamAyayAzakunimAyAMchAdayanti, tathA asatyAvAdI nihnavI' apalApakaH svakIyAyA mUlaguNottaraguNapratisevAyAH sUtrArthayorvA mahAmohaM prakarotIti saptamaM / mU. (72) dhaMsei jo abhUeNaM, akammaM attakammuNA / aduvA tuma kAsitti, mahAmohaM pakuvvai / / ___ vR. dhvaMsayati-chAyayA bhraMzayati iti yaH puruSo'bhUtena-asadbhUtena, kaM ?-akarmakaMavidyamAnaduzceSTitaM AtmakarmaNA-AtmakRtaRSidhAtAdinAduSTavyApAreNa 'aduvA' athavA yadanyena kRtaM tadAzritya parasya samakSamevaM tvamakArSIretanmahApApamiti vadati, vadikriyAyAH gamyamAnatvAtsa ityasyApi gamyamAnatvAt mahAmohaM prakarotItyaSTamaM / mU. (73) jANamANo parisao, saccAmosANi bhaasi| akkhINajhaMjhe purise, mahAmohaM pakuvvai / vR.jAnAnaH yathAanRtametatpariSadaH-sabhAyAM bahujanamadhye ityarthaH, satyAmRSANi-kiccitsatyAni bahvasatyAni vastUni vAkyAni vA bhASate 'akSINajhaJjhaH' anuparatakalahaH yaH sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti navamaM 9 / / mU. (74) anAyagassa nayavaM, dAre tasseva dhNsiyaa| viulaM vikkhobhaittANaM, kiccA NaM paDibAhiraM / / mU. (75) uvagasaMtaMpi jhaMpittA, paDilomAhiM vguhiN| __ bhogabhoge viyAreI, mahAmohaM pkuvvi|| vR. anAyakaH-avidyamAnanAyako rAjA tasya nayavAn-nItimAnamAtyaH sa tasyaiva rAjJo 'dArAn' kalatraM dvAraM vA-arthAgamasyopAyaM dhvaMsayitvA bhogabhogAn vidArayatIti sambandhaH, kiM kRtvA? -'vipulaM' pracuramityarthaH, 'vikSobhya' sAmantAdiparikarabhedena saMkSobhya nAyakaM tasya kSobhaM janayitvetyarthaH, 'kRtvA' vidhAyaNamityalaGkAre pratibAhya-anadhikAriNaMdArebhyo'rthAgamadvArebhyo vA, dArAnAjyaMvA svayamadhiSThAyetyarthaH, tathA 'upakasantamapi' samIpamAgacchantamapi, sarvasvApahAre kRteprAbhRtenAnulomaiH karuNaizca vacanairanukUlayitumupasthitamityarthaH, jhampayitvA-aniSTavacanAvakAzaM kRtvA pratilomAbhiH-tasya pratikUlAbhirvAgbhi-vacanairetAzastAzastvamityAdibhirityarthaH, 'bhogabhogAn' viziSTAn zabdAdIn vidArayati yo'sau mahAmohaM prakarotIti dazamaM 10 // mU. (76) akumArabhUe je keI, kumArabhUettihaM ve| itthIhiM giddhe vasae, mahAmohaM pakuvvai /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 samavAyAGgasUtram-30/76 vR.akumArabhUtaH akumArabrahmacArI sanyaHkazcitkumArabhUto'haMkumArabrahmacArIahamiti vadati, athaca strISu gRddho-vazakazca strINAmevAyatta ityarthaH, athavA 'vasati' Astesa mahAmohaM prakarotItyekAdazaM / 11 / mU. (77) abaMbhayArI je keI, baMbhayArIttihaM ve| gaddahevva gavAM majhe, vissaraM nayaI nadaM / / mU. (78) appaNo ahie bAle, mAyAmosaMbahuM bhase / itthIvisayagehIe, mahAmohaM pakuvvai / / vR. abrahmacArI maithunAdanivRtto yaH kazcittatkAla evasevyAbrahmacaryaM brahmacArI sAmpratamahamityatidhUrtatayA parapravacanAya vadati, tathA ya evamasobhAvahaM satAmanAdeyaM bhaNan gardabha iva gavAMmadhye visvaraMna vRSabhavanmanojJaMnadati-muccati nadaM-nAdaM zabdamityarthaH, tathA ya evaM bhaNannAtmano'hito-na hitakArIvAlomUDhomAyAmRSAbahuzaH-anRtaMprabhUtaMbhASate, yazcaivaM ninditaM bhASate, kayA?-strIviSayagudhyA hetubhUtayA sa itthaMbhUto mahAmohaM prakarotIti dvAdazam 12 / mU. (79) jaMnissie ubvahai, jasasAhigameNa vA / tassa lubbhai vittammi, mahAmohaM pkuvvi|| vR.yaMrAjAnaM rAjAmAtyAdikaMvA nizritaM-AzritaMudvahate-jIvikAlAbhenAtmAnaM dhArayati, kathaM? -yazasA tasya rAjAdeH satko'yamiti prasidhyA abhigamanena vA-sevayAAzritarAjAdestasya nirvAhakAraNasya rAjAdenubhyati vitte' dravye yaH sama mahAmohaM prakarotIti trayodazaM 13 / mU. (80) IsareNa aduvA gAmeNaM, anisare iisriike| tassa saMpayahINassa, sirI atulmaagyaa| mU. (81) IsAdoseNa AviThe, kalusAvilaceyase / 'je aMtarAaMceei, mahAmohaM pakuvvai / vR. 'IzvareNa' prabhuNA 'aduvA' athavA 'grAmeNa' janasamUhena anIzvara IzvarIkRtaH tasya pUrvAvasthAyAmanIzvarasya sampragRhItasya puruskRtasya prabhvAdinA zrIH-lakSmIratulA-asAdhAraNA AgatA-prAptA atulaM vA yathA bhavatItyevaM zrIH samAgatA AgatazrIkazca prabhvAdyupakArakaviSaye IrSyA-doSeNAviSTo-yuktaH kaluSeNa-dveSalobhAdilakSaNapApenAvilaM-gaDulamAkulaM vA ceto yasya satathA yo'ntarAyaM-vyavacchedajIvitazrIbhogAnAM cetayate' karotiprabhutvAderasau mahAmohaMprakarotIti caturdazaM 14 / mU. (82) sappI jahA aMDauDaM, bhattAraM jo vihiNsi| seNAvaiMpasatthAraM, mahAmohaM pkuvvi|| vR. 'sI' nAgI yathA 'aNDauDaM' aNDakakUTaM svakIyamaNhakasamUhamityartha, aNsya vA puTaM-sambandhadaladvayarUpaM hinasti, evaM bhatara-poSayitAraMyo vihinasti senApati rAjAnaMprazAstAraMamAtyaM dharmapAThakaM vA sa mahAmohaM prakarotIti, tanmaraNe bahujanaduHsthatA bhavatIti paJcadazaM 15 mU. (83) je nAyagaMca rahassa, neyAraM nigamassa vaa| seTiM bahuravaM haMtA, mahAmohaM pakuvvai /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-30 vR.yo nAyakaM vA-prabhuM rASTrasya rASTramahattarAdikamiti bhAvaH, tathA 'netAraM' pravartayitAraM prayojaneSu nigamasya-vANijakasamUhasya, kaM?-zreSThinaM' zrIdevatAGkitapaTTabaddhaM, kiMbhUtaM?-'bahuravaM' bhUrizabdaM pracurayazamityarthaH hatvA mahAmohaM prakuruta iti SoDazaM 16 / mU. (84) bahujaNassa neyAraM, dIvaMtANaMca pANiNaM / eyArisaM naraM hatA, mahAmohaM pakuvvai // vR. 'bahujanasya' paccaSAdInAM lokAnAM 'netAraM' nAyakaM dvIpa iva dvIpaH-saMsArasAgaragatAnAmAzvAsasthAnaM athavA dIpa iva dIpo'jJAnAndhakArAvRtabuddhiSTiprasarANAM zarIriNAM heyopAdezyavastustomaprakAzakatvAt taM, ata eva trANaM-ApadrakSaNaM prANinAmetAdRzaM yAdRzA gaNadharAdayo bhavanti, 'navaraM' prAvacanikAdipuruSaM hatvA mahAmohaM prakarotIti saptadazaM 17 / mU. (85) . uvaTTiyaM paDivirayaM, saMjayaM sutvssiyN|| vukamma dhammAo bhaMsei, mahAmohaM pakuvvai / vR. upasthitaM pravrajyAyAM-pravivrajiSumitarthaH, 'prativirataM' sAvadhayogebhyo nivRttaM pravrajitamevetyarthaH 'saMyataM' sAdhu 'sutapasvinaM' tapAMsi kRtavantaM zobhanaM vA tapaH zritaM-AzritaM kacit jebhikkhuMjagajIvaNaM'tipAThaH, tatra jaganti-jaMgamAniahiMsakatvenajIvayatItijagajjIvanastaM vividhaiH prakArairupakramyAkramya vyapakramya balAdityarthaH, dharmAt-zrutacAritralakSaNAdabhaMzayati yaH sa mahAmohaM prakarotIti aSTAdazaM 18 / mU. (86) tahevAnaMtanANINaM, jiNANaM vrdNsinnN| tesiM avanavaM bAle, mahAmohaM pkuvvi|| vR. yathaiva prAktanaM mohanIyasthAnaM tathaivedamapi, anantajJAninAM jJAnasyAnantaviSayatvena akSayitvena vA jinAnAM arhatA varadarzinAM kSAyikadarzanatvAt teSAM ye jJAnAdyanekAtizayasampadupetatvena bhuvanatraye prasiddhAH 'avarNa' avarNavAdo vaktavyatvena yasyAsti so'varNavAn, yathA nAsti kazcit sarvajJo, jJeyasyAnantatvAt, uktNc||1|| "ajJavidhAvai nANaM ajjavi ya anaMtao alogovi| ____ ajava na koi viuhaM pAvanti savvanuyaM jiivo|| ___ aha pAvati to saMto hoi aloonaceyamiTuMti tti| adUSaNaM caitad, utpattisamaya eva kelajJAnaM yugapallokAlokau prakAzayadupajAyate, yatA'pavarakAntarvartidIpakalikA apavarakamadhyaprakAzasvarUpetyabhyupagamAditi, bAlaH-ajJo mahAmohaM prakarotIti ekonaviMzatitamaM 19 / mU. (87) neyAiassa maggassa, duDhe avayarI bhuN| taMtippayaMto bhAvei, mahAmohaM pakuvvai / vR. 'naiyAyikasya' nyAmanatikrAntasya 'mArgasya' samyagadarzanAdeH mokSapathasya duSTo dviSTho vA apakaroti' apakAraM karotIti, 'bahu'atyarthaM pAThAntareNApaharati bahujanaM vipariNamayatIti bhAvaH, taMmArga 'tippayaMto'tti nindayan bhAvayati-nindayA dveSeNa vAM vAsayati AtmAnaM paraMca yaH 45
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 samavAyAGgasUtram-30/87 sama mahAmohaM prakarotIti viMzatitamaM 20 / / mU. (88) AyariyauvajjhAehi, suyaM viNayaMca gaahie| te ceva khiMsaI bAle, mahAmohaM pakuvvai / vR.AcAryopAdhyAyairyaiH zrutaM-svAdhyAyaMvinayaMca-cAritraM 'grAhitaH' zikSitaHtAneva khiMsati' nindati-alpazrutA ete ityAdi jJAnataH anyatIrthikasaMsargakAriNaityAdi darzanataH mandadharmANaH pArzvasthAdisthAnavartina ityAdicAritrataH,yaH saevaMbhUto bAlomahAmohaMprakarotItyekaviMzatitamaM 21 / mU. (89) AyariuvajjhAyANaM, sammaM no pdditppi| appaDipUyae thaddhe, mahAmohaM pakubvai / vR.AcAryAdIn zrutadAnaglAnAvasthApraticaraNAdibhistarpitavataH-upakRtavataH samyak natAnprati tarpayati' vinayAhAropadhyAdibhirna pratyupakarotIti, tathA apratipUjako-napUjAkArI tathA 'stabdho' mAnavAn sa mahAmohaM prakarotIti dvAviMzatitamaM 22 / mU. (90) abahussue yaje keI, eNaM pviktthii| sajjhAyavAyaM vayai, mahAmohaM pkuvvi|| vR. abahuzrutazca yaH kazcit zrutena 'pravikatthate' AtmAnaM zlAghate zrutavAnahamanuyogadharo'hamityevaM, athavA kasmiMzcittvamanuyogAcAryo vAcakoveti pRcchati pratibhaNati AmaM, svAdhyAyavAdaM vadati vizuddhapAThako'hamityAdikaM yaH sa mahAmohaM-zrutAlAbhahetuM prakarotIti trayoviMzatitamaM 23 / ..mU. (91). atavassIe yaje keI, taveNa pviktthi| . . savvaloyapare teNe, mahAmohaM pakuvvai // vR. 'atavassIe' sugama, pUrvArddha pUrvavat, navaraM 'sarvalokAt' sarvajanAt sakAzAtparaHprakRSTaH stenaH caurobhAva cauratvAt mahAmohaM atapasvitAhetuMprakarotIti caturvizatitamaM 24 / sAhAraNaThThA je keI, gilaNammi uvhie| pabhUna kuNaI kicaM, majjhapi se na kuvvi|| mU. (93) saDhe niyaDIpannANe, kasulAulaceyase / - appaNo ya abohIya, mahAmohaM pkubvi|| vR. sAdharaNArthamupakArArthaM yaH kazcidAcAryadiglAne-rogavati upasthite' pratyAsannIbhUte 'prabhuH' samartha upadezenauSadhA-didAnena ca svato'nyatacopakAraM na karoti, kRtyamupekSate ityarthaH, kenAbhiprAyeNetyAha-mamApyeSa na karotikiMcanApikRtyaM samartho'pisanvidveSeNa, asamartho vA'yaM bAlatvAdinA kiM kRtenAsya?, punarupakartumazaktatvAditi lobheneti, 'zaThaH' kaitavayuktaH zaktilopanAnikRti mAyAtadviSayeprajJAnaMyasyasa tathA glAnaHpraticaraNIyomA bhavatvitiglAnaveSamahaM karomIti vikalpavAnityarthaH, ata eva ca kaluSAkulacetAH AtmanazcAbodhikobhavAntarAprAptavyajinadharmako glAnApratijAgareNA- jJAvirAdhanAt, cazabdAtpareSAM cAbodhikaH avidyamAnA bodhirasmAditi vyutpAdanAt,yehi tadIyaM glAnApratijAgaraNamupalabhya jinadharmaparAGmukhA bhavanti mU. (92)
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 30 teSA mabodhistatkRteti sa evambhUto mahAmohaM prakarotIti pacaviMzatitamaM 25 / je kahAhigaraNAI saMpauMje puNo puNo / savvatitthANa bheyANaM, mahAmohaM pakuvvai // mU. (94) 67 vR. kathA-vAkyaprabandhaH zAstramityarthastadrUpANyadhikaraNAni kathAdhikaraNAni -kauTilyazAstrAdIni prANyupamardanapravarttakatvena teSAmAtmano durgatAvidhAkAritvakaraNAt, kathayA vA kSetrANi kRSata gAmasUyatetyAdikayA adhikaraNAni tathAvidhapravRttirUpANi, athavA kathA - rAjakathAdikA adhikaraNAnica-yantrAdIni kalahA vA kathAdhikaraNAni tAni samprayukte punaH punaH evaM 'sarvatIrthabhedAya' saMsArasAgarataraNakAraNatvAt tIrthAni jJAnAdIni teSAM sarvathA nAzAya pravarttamAnaH sa mahAmohaM prakarotIti SaDaviMzatitamaM 26 / mU. (95) je a Ahammie joe, saMpaoje puNo puNo / sahAheuM sahIheuM, mahAmohaM pakuvvai // vR. 'je ya Ahammie' kaNThayam, navaraM adhArmikayogA-nimittavazIkaraNAdiprayogAH kimarthaM ? - zlAdhAhetoH - mitranimittamityarthaH iti saptaviMzatitamaM 27 / mU. (96) je a mANussae bhoe, aduvA pAraloie / te'tippayaMto Asayai, mahAmohaM pakuvvai // vR. yazca mAnuSyakAn bhogAn athavA pAralaukikAn 'te' tti vibhaktipariNAmAttaisteSu vA atRpyan-tRptimagacchan 'AsvAdate' abhilaSati Azrayati vA sa mahAmohaM prakarotIti aSTAviMzatitamaM 28 / mU. (97) iDDI juI jaso vanno, devANaM balavIriyaM / tesiM avannavaM bAle, mahAmohaM pakuvvai // vR. RddhiH -vimAnAdisampat dyutiH - zarIrAbharaNadIpti yazaH kIrti varNa- zuklAdi zarIrasambandhI devAnAM vaimAnikAdInAM balaM zArIraM vIryaM jIvaprabhavaM astItyadhyAhAraH, teSAmiha apergamyamAnatvAt teSAmapi devAnAmanekAtizAyiguNavatAmavarNavAn-azlAghAkArI athavA 'avarNavAn' kenollApena devAnAmRddhirdevAnA dyutirityAdi kvA vyAkhyeyaM na kicciddevAnAmRdadhyAdikamastItyavarNavAdavAkya- bhAvArtha ya evambhUtaH sa mahAmohaM prakarotIti ekonatriMzattamaM 29 / mU. (98) apassamANo passAmi, deve jakkhe ya gujjhge| annANI jiNapUyaTTI, mahAmohaM pakuvvai / / vR. apazyanapi yo brUte pazyAmi devAnityAdisvarUpeNa, ajJAnI jinasyeva pUjAmarthayate yaH sa jinapUjArthI, gozAlakavat, sa mahAmohaM prakarotIti triMzattamam 30 / mU. (99) there NaM maMDiyaputte tIsaM vAsAI sAmannapariyAyaM pAuNittA siddhe buddhe jAva savvadukkhappahINe / egamegeNaM ahoratte tIsamuhutte muhuttaggeNaM pa0, eesi NaM tIsAe muhuttANaM tIsaM nAmadhejjA pa0 taM0-rodde satte mitte vAU supIe 5 abhicaMde mAhiMde palaMbe baMbhe sacce 10 ANaMde vijae vissaseNe pAyAvacce uvasame 15 IsANe taThThe bhAviappA vesamaNe varuNe 20 satarisabhe gaMdhavve
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-30/99 aggivesAyaNe Atave Avatte 25 taTThave bhUmahe risame savvaTThasiddhe rakkhase 30 / are NaM arahA tIsaM ghaNuiM uddhaM uccatteNaM hotthA, sahassArassa NaM deviMdassa devaranno tIsaM sAmANiyasAhassIopa, pAseNaMarahAtIsaMvAsAiMagAravAsamajhevasittAagArAoaNagAriyaM pavvaie, samaNe bhagavaM mahAvIre tIsaM vAsAiM agAravAsamajhe vasittA agArAo aNagAriyaM pvvie| rayaNappabhAeNaM puDhavIetIsaMnirayAvAsasayasahassA pa0, imIseNaMrayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaMtIsaM paliovamAiMThiIpa, ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM tIsaM sAgarovamAI ThiI p0| . __ asurakumArANaMdevANaMatyegaiyANaMtIsaMpaliovamAiMThiIpa0, uvarimauvarimagevejayANaM devANaM jahanneNaM tIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| je devA uvarimamajjhimagevejaesu vimANesu devattAe uvavannA tesi NaM devANaM ukkoseNaM tIsaMsAgarovamAI ThiI pa0, teNaM devA tIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA, tesiNaM devANaM tIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjA / saMtegaiyA bhavasiddhiyAjIvAjetIsAebhavaggahaNehiM sinjhissaMti bujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMta krissNti| vR. raudrAdayo muhUrtAzcAdityodayAdArabhya krameNa bhavanti, eteSAM ca madhye madhyamAH SaT kadAcidine'ntarbhavanti kdaacidraatraaviti| samavAyaH-30 samAptaH muni dIparala sAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavayAneM trIzatama samavAyasya TIkA parisamAptA / (samavAyaH-31) mU. (100) ekkatIsaM siddhAiguNA pa taMjahA-khINe AbhinibohiyanANAvaraNe khINe suyanANAvaraNe khINe ohinANAvaraNe khINe maNapajjavanANAvaraNe khINe kevalanANAvaraNe khINe cakkhudasaNAvaraNe khINe acakkhudaMsaNAvaraNe khINe ohidasaNAvaraNe khINe kevaladasaNAvaraNe khINe niddAkhINe niddAniddA khINe payalA khINe payalApayalA khINe thINakhI khINe sAyAveyaNijje khINe asAyaveyaNijje khINe daMsaNamohaNijje khINe carittamohaNije khINe neraiAue khINe tiriAue khINe maNussAue khINe devAue khINe uccAgoe khINe niccAgoe khINe subhanAme khINe asubhanAme khINe dAnaMtarAe khINe lAbhaMtarAe khINe bhogaMtarAe khINe uvabhogaMtarAe khINe viiriaNtraae| vR. ekatriMzattamaM sthAnakaM sugama, navaraM siddhAnAmAdau-siddhatvaprathamasamaya eva guNAH siddhAdiguNAH, te cAbhinibodhikAvaraNAdikSayasvarUpA iti| mU. (101) maMdareNaMpavvae dharaNitale ekkatIsaMjoyaNasahassAiMchaccevaMtevIse joyaNasae kiMcidesUNA parikkheveNaM p0|
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-31 / jayANaMsUrie savvabAhiriyaMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraMcarai tayANaMihagayassamaNussassa ekkatIsAe joyaNasahassehiM aTThahi a ekkatIsehiM joyaNasaehiM tIsAe saTThibhAge joyaNassa sUrie cakkhupphAsaMhavvamAgacchai, abhivaDDieNaMmAse ekkatIsaMsAtiregAirAiMdiyAirAiMdiyaggeNaM pA Aicce NaM mAse ekatIsaM rAiMdiyAiM kiMci visesUNAIrAiMdiyaggeNaM p0| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIeatthegaiyANaM neraiyANaM ekatIsaMpaliovamAiMThiI pa0, ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM ekkatIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| asurakumArANaMdevANaM atthegaiyANaMekkatIsaMpaliovamAiMThiIpa, sohammIsANesukappesu atthegaiyANaM devANaM ekkatIsaM paliovamAiM ThiIpa, vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiANaM devANaM jahanneNaM ekatIsaM paliovamAiM ThiI pa0, je devA uvarimauvarimagevejjayavimANesu devattAe uvavannA tesiNaM devANaM ukkoseNaM ekkatIsaM sAgaravamAiMThiI p0| teNaM devA ekatIsAe addhamAsehiM ANamaMtivA pANamaMti vA ussasaMti vA nissasaMti vA, tesiNaM devANaM ekkatIsaM vAsasahassehiM AhAraTTe smuppjjaa| saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je ekkatIsehiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM krissNti| . vR.mandaromeru, saca dharaNItale dazasahaviSkambhaitikRtvA yathoktaparidhipramANobhavatIti __ "jayANaM sUrie" ityAdi, kila sUryasya caturazItyadhikaM maNDalazataM bhavati, maNDalaMca jyotiSkamArgo'bhidhIyate, tatrajambUdvIpasyAntaH azItyadhikeyojanazatepaccaSaSTisUryamaNDalAni bhavanti, tathA lavaNasamudre trINi triMzadadhikAniyojanazatAnyavagAyaikonaviMzatyadhikaMyojanazate paJcaSaSTi sUryamaNDalAni bhavanti, tathA lavaNasamudre trINi triMzadadhikAni yojanazatAnyavagAbaikonaviMzatyadhikaMsUryamaNDalazataM bhavati, tatra sarvabAhya-samudrAntargatamaNDalAMparyantimaM, tasya cAyAmaviSkambho lakSaM SaTzatAnica yojanAnAM SaSTayadhikAni, paridhistu vRttakSetragaNitanyAyena trINi lakSANi aSTAdaza sahastrANi trINi zatAni paccadazottarANi 318315, etAvatakSetramAdityo'horAtradvayenagacchati, tatracaSaSTirmuhUrtAbhavantItiSaSThayA bhAgApahAreyallabdhaM tanmahatagamyakSetrapramANaM bhavati, tacca paJca sahasrANi trINi ca paccottarANi zatAni paccadaza yojanaSaSTibhAgAH etacca divasADhena guNyate, yadA ca sarvabAhye maNDale sUryazcarati tadA dinapramANaM dvAdaza muhUttAH tadarddha ca SaT, ataH SaDabhirmuhUrterguNitaM muhUrtagatipramANaM cakSusparzagatipramANaM bhavati, tatra ekatriMzatsahasrANi aSTau ca zatAnyekatriMzadadhikAni trizacca yojanaSaSTibhAgAH 31831 / abhivarddhitamAsaH-abhivarddhitasaMvatsarasya catuzcatvAriMzadahorAtradviSaSTibhAgAdhikatrayazItyadhikazatatrayarUpasya 383 // dvAdazo bhAgaH, abhivarddhitasaMvatsarazcAsau yatrAdhikamAsako bhavati, tatra trayodazacandramAsAtmakatvAccandramAsazca ekonatriMzatA dinAnAM dvAtriMzatA ca dinadviSaSTibhAgAnAM bhavatIti, 'sAiregAI ti ahorAtrasya caturviMzatyuttarazatabhAgAnAmekaviMzatyuttarazatenAdhikAnIti, AdityamAso yena kAlenAdityo rAziM bhuGkte kiMcivisesUNAI ti ahorAtrArDena nyUnAnIti / samavAyaH-31 samAptaH
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 samavAyAGgasUtram-32/102 (samavAyaH-32) mU. (102) . battIsaMjogasaMgahA pa0 taM0 - vR. dvAtriMzataMsthAnakamapivyaktaM, navaraMyujyante iti yogAH-manovAkkAyavyApAraH teceha prazastA eva vivakSitAsteSAM ziSyAcAryagatAnAmAlocanAnirapalApAdinA prakAreNa saGagrahaNAni saGagrahAH prazastayogasaMgrahAH prazastayogasaGagrahanimittatvAdAlocanAdaya eva tathocyante, te ca dvAtriMzadbhavanti, tadupadarzakaM shlokpcckN| mU. (103) -AloyaNa 1 niravalAve 2, AvaIsudaDhadhammayA 3 / anissiovahANe 4 ya, sikkhA 5 nippaDikammayA 6 // vR. 'AloyaNe' tyAdi, asya gamanikA-tatra aloyaNa'tti mokSasAdhanayogasaGagrahAya ziSyeNA-cAryAyAlocanAdAtavyA 1 'niravalAve'tti AcAryo'pimokSasAdhakayogasaGagrahAyaiva dattAyAmA- locanAyAM nirapalApaH syAt, nAnyasmai kathayedityarthaH 2, 'AvaIsu daDhadhammaya'tti prazastayogasaGagrahAya sAdhunA''patsu-dravyAdibhedAsu ddaDhadharmatA kAryA, sutarAM tAsu DhadharmiNA bhAvyamityarthaH 3, 'aNissi-ohahANeya'ttizubhayogasaGagrahAyaivAnizritaMca-tadanyanirapekSamupadhAnaM ca-tapo'nizritopadhAnaM parasAhAyyAnapekSaM tapo vidheyamityarthaH 4, 'sikkha'tti yogasaGagrahAya zikSA''sevitavyA, sA ca sUtrArthagrahaNarUpA pratyupekSAdyAsevanAtmikA ceti dvidhA, 5, 'nippaDisakammaya'tti tathaiva niSparita-karmatA zarIrasya vidheyA 6 // mU. (104) annAyayA alobhe 8 ya, titikkha 9 ajjave 10 suI 11 / sammadiTThI 12 samAhI 13 ya, AyAre 14 viNaovae 15 // vR. 'annAyaya'tti tapaso'jJAtatA kAryA, yazaHpUjAdyarthitvenAprakAzaya- dbhistapaH kAryamityarthaH 7, 'alobhe yattialobhatA vidheyA 8, 'titikkha'tti titikSA parISahAdi-jayaH 9, 'ajjave'tti ArjavaH-RjubhAvaH 10, 'sui'tti zuci satyaM saMyama ityarthaH 11 sammadiTThi'tti samyagaSTi-samadarzanazuddhi:12, 'samAhIya'ttisamAdhizca-cetaHsvAsthyaM 13, 'Ayare viNaovae'tti dvAradvayaMtatrAcAropagataH syAtna mAyAMkuryAdityartha 14, vinayopagatobhavetna mAnaM kuryAdityartha 15 // mU. (105) dhiImaI 16 ya saMvege 17, paNihI 18 suvihi 19 saMvare 20 / attadosovasaMhAre 21, savvakAmavirattayA 22 // vR. 'dhiimaIya'ttidhRtipradhAnA matidhRtimati-adainyaM 16 saMvego'ttisaMvegaH-saMsArAbhayaM mokSAbhilASovA 17 'paNihittipraNidhi-mAyAzalyaM na kAryamityarthaH 18 suvihi'tti 'suvihi' sadanuSThAnaM 19 saMvarazca-AzravanirodhaH 20 'attadosovasaMhAre'tti svakIyadoSasya nirodhaH 21 'savvakAmavirattaya'tti samastaviSayavaimukhyaM 22 // mU. (106) paccakkhANe 23-24 viussagge 25, appamAde 26 lavAlave 27 / jhANasaMvarajoge 28 ya, udae mAraNaMtie 29 // vR. 'paccakkhANe'tti pratyAkhyAnaM mUlaguNaviSayaM 23 'uttaraguNaviSayaM ca 24 viussagge ttivyutsa! dravyabhAvabhedabhinnaH 25 'appamAe'ttipramAdavarjanaM 26 'lavAlave'tti kAlopalakSaNaM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-32 71 tena kSaNekSaNesAmAcAryanuSThAnaM kArya27 'jhANasaMvarajoge'ttidhyAnameva saMvarayogodhyAnasaMvarayogaH 28 'udae mAraNaMtie'tti mAraNAntike'pi vedanodaye na kSobhaH kAryaH 29 // mU. (107) saMgANaM ca paricAyA 30, pAyacchittakaraNe'viya 31 / ArAhaNA ya maraNaMte 32, battIsaMjogasaMgahA // vR. 'saMgANaMca parinnAya ttisaGgAnAMcajJaparijJApratyAkhyAnaparijJAbhedabhinnA parijJA kAryA 30 'pAyacchittakaraNe' iti prAyazcittakaraNaM ca kAryaM 31 'ArAhaNA ya maraNaMte'tti ArAdhanA 'maraNAnte' maraNarUpo'nto maraNAntastatretyete dvAtriMzadyogasaGgrahA iti 32 // mU. (108) battIsaM deviMdA pa-taM0 -camare balI dharaNe bhUAnaMde jAva ghose mahAghose caMde sUre sakke IsANe saNaMkumAre jAva pANae accue| kuMthussaNaM arahao battIsahiyA battIsaMjiNasayA hotthA, sohamme kappe battIsaM vimANAvAsasayasahassA NaM p0| revainakkhatte battIsaitAre pa0, battIsativihe naTTe p0| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM battIsaMpaliovamAiM ThiI pa0, ahesattamAe puDhavIe atthegaiyANaM neraiyANaM battIsaM sAgarovamAiM ThiI p0| ___ asurakumArANaM devANaM atthegaiyANaM battIsaMpaliovamAiMThiIpa, sohammIsANesukappesu devANaMatthegaiyANaMbattIsaMpaliovamAiMThiIpa, jedevA vijayavejayantajayantaaparAjiyavimaNesu devattAe uvavannA tesiNaM devANaM atthegaiyANaM battIsaM sAgarovamAiMThiI pa0 . teNaM devA battIsAe addhamAsehiMANaMmaMti vA pANamaMti vA ussasaMta vAnIsasaMti, tesi NaM devANaM battIsavAsasahassehiM AhAraTTe smuppjji| saMtegayAbhavasiddhiyAjIvAjebattIsAebhavaggahaNehiM sijjhissaMtibujhissaMtimuccissaMti parinivvAissaMti savvadukravANamaMta krissNti| vR. indrasUtre yAvatkaraNAt "veNudeve veNudAlI harikaMte harissahe aggasIhe aggimAnave punne vasiDhe jalakate jalappahe amiyagaI amiyavAhaNe velaMbe pahaMjaNe" iti ddazyaM, punaH yAvatkaraNAt "mAhiMde baMbhelaMtae sukkesahassAre"tti draSTavyaM, iha caSoDazAnAM vyantarendrANAMSoDazAnAmeva cANapannIkAdIndrANAmalparddhikatvenAvivakSitatvAdasaGkhyAtAnAmapi caMdrasUryANAM jAtigrahaNena dvayoreva vivakSitatvAdvAtriMzaduktA iti| kunthunAthasya dvAtriMzadadhikAni dvAtriMzat kevalizatAnyabhUvan, dvAtriMzadvidhaM nATyama bhinayaviSayavastubhedAdyathA 'rAjapraznakRtAbhidhAnadvitIyopAGga iti smbhaavyte| dvAtriMzatpAtrapratibaddhamiti kecit / samavAyaH-32 samAptaH (samavAyaH-33) mU. (109) tetetIsaMAsAyaNAopa020-sehe rAiNiyassaAsannaM gaMtAbhavaiAsAyaNA sehassa 1 sehe rAiNiyassa purao gaMtA bhavai AsAyaNA sehassa 2 sehe rAiNiyassa sapakkhaM gaMtA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-33/109 bhavai AsAyaNA sehassa 3 sehe rAiNiyassa AsannaM ThiccA bhavai AsAyaNA sehassa 4 jAva sehe rAiNiyassa AlavamANassa tatthagae ceva paDisuNittA bhavai AsAyaNA sehassa 33 / camarassaNaM asuriMdassa asuraranno camaracaMcAe rAyahANIe ekkamekkabArAe tettIsaM tettIsaM bhomA pa0 / mahAvidehe NaM vAse tettIsaM joyaNasahassAiM sAiregAiM vikkhaMbheNaM pa0, jayA NaM sUrie bAhiNaMtaraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA NaM cAraM carai tayA NaM ihagayassapurisassa tettIsAe joyaNasahassehiM kiMcivisesUNehiM cakkhupphAsaM havvamAgacchai / imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegaiyANaM nerayANaM tettIsaM paliovamAI ThiI (pa0), asattamAe puDhavI kAlamahAkAlarorumahAroruesu neraiyANaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThiI (pa0), appaiTThANanarae neraiyANaM ajahannamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0 / asurakumArANaM atthegaiyANaM devANaM tettIsaM paliovamAiM ThiI pa0, sohammIsANesu atthegaiyANaM devANaM tettIsaM paliovamAiM ThiI pa0, vijayavejayantajayaMta aparAjiesu vimANesu ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThiI pa0 / je devA savvaTTasiddhe mahAvimANe devattAe uvvannA tesi NaM devANaM ajahannamaNukoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThiI pa0, te NaM devA tettIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nissasaMti vA, tesi NaM devANaM tettIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjai / saMtegaiyA bhavasiddhiyA jIvA je tettIsaM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti / vR. atha trayastriMzattamaM sthAnakaM, tatra AyaH samyagadarzanAdyavAptilakSaNastasya zAtanAHkhaNDanaM niruktAdAzAtanAH, tatra zaikSaH - alpaparyAyo rAnikasya bahuparyAyasya AsannaM- AsattyA yathA rajo'ccalAdistasya lagati tathA gantA bhavatItyevamAzAtanA zaikSasyetyevaM sarvatra, 'puruo'tti agrato gantA bhavati, 'sapakkha'nti samAnapakSaM samapArzvaM yathA bhavati samazreNyA gacchatItyarthaH, 'Thicca'tti sthAtA-AsIno bhavati, yAvatkaraNAddasAzrutaskandhAnusAreNAyA iha draSTavyAH, tAzcaivamarthataH - AsannaM puraH pArzvataH sthAnena tisro'tra niSIdanena ca tisraH tathA vicArabhUmau gatayoH pUrvotaramAcamataH zaikSasyAzAtanA 10 / 72 evaM pUrvaM gamanAgamanamAlocayataH 11 tathA rAtrau ko jAgarttIti pRSTe rAlikena tadvacanamapratizRNvataH 12 rAnikasya pUrvamAlapanIyaM kaMcana avamasya pUrvataramAlapataH 13 azanAdi labdhaparasya pUrvamAlocayataH 14 evamanyasyopadarzayataH 15 evaM nimantrayataH 16 rAnikamanA pRcchayAnyasmai bhaktAdi dadataH 17 svayaM pradhAnataraM bhuJjAnasya 18 kvacit prayojane vyAharato rAtnikasya vaco'pratizRNvataH 19 rAnikaM prati tatsamakSaM vA bRhatA zabdena bahudhA bhASamANasya 20 vyAhRtena mastakena vande iti vaktavye kiM bhaNasIti bruvANasya 21 prerayati rAnike kastvaM preraNAyAmiti vadataH 22 Arya ! glAnaM kiM na praticarasItyAdyukte tvaM kiM na taM praticarasItyAdi bhaNataH 23 dharma kathayati gurAvanyamanaskatAM bhajato'nanumodayata ityarthaH 24 kathayati gurau na smarasIti vadataH 25 dharmakathAmAcchindataH 26 bhikSAvelA varttate ityAdivacanataH parSadaM bhindAnasya
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 33 73 27 guruparSado'nutthitAyAstathaiva vyavasthitAyA dharmaM kathayataH 28 guroH saMstArakaM pAdena ghaTTayataH 29 gurusaMstArake niSIdataH 30 uccAsane niSIdataH 31 samAsane'pyevaM 32 trayazittamA sUtroktaiva, rAnikasyAlapatastatragata eva- AsanAdisthita eva pratizRNoti, Agatya hi pratyuttaraM deyamiti zaikSasyAzAtaneti 33 / 'tettIsaM tettIsaM bhoma'tti bhaumAni-nagarAkAraNi, viziSTasthAnAnItyanye / tathA 'jayA NaM sUrie' ityAdi iha sUryasya maNDalayorantare dve dve yojane'STacatvAriMzaccaikaSaSTibhAgAH, etadviguNaM paJca yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgAH, etAvatA hInaviSkambhaM sarvabAhyamaNDalAddvitIyaM maNDalaM bhavati, tatazca vRttakSetraparidhigaNitanyAyena paridhitaH saptadazabhiryojanairaSTatriMzatA caikaSaSTibhAgairnyUnaM dvitIyamaNDalaM sarvabAhyamaNDalAdbhavati, evaM tRtIyamaNDale etaddviguNena hInaM bhavati, tathAhi-tadviSkambhastata ekAdazabhiryojanairnavabhizcaikaSaSTibhAgaiH paryantimAddhInaM bhavati, paridhitastu paJjatriMzatA yojanaiH paJjadazamizcaikaSaSTibhAgairnyanaM bhavati, tacca trINi lakSANi aSTAdaza sahasrANi dve zate ekonAzItyuttare SaTcatvArizaccaikaSaSTibhAgA iti, tathA antimaNDalAnmaNDale maNDale dvAbhyAM muhUrtasyaikaSaSTibhAgAbhyAM dinavRddhirbhavati, tathA ca tRtIye maNDale yadA sUryazcarati tadA dvAdaza muhUrttAzcatvArazcaikaSaSTibhAgA muhUrttasya dinapramANaM bhavati, tadarddhe caikaSaSTibhAgIkRtenASTaSaSTayadhikazatatrayalakSaNena, sthUlagaNitasya vivakSitatvAt parityaktAMzAH 318279 / tRtIyamaNDalaparidhI guNite sati ekaSaSTayA ca SaSTiguNitayA bhAge hate yallabhyate tattRtIyamaNDale cakSusparzapramANaM bhavati, tacca dvAtriMzatsahANyekottarANi 32001 aMzAnAmekaSaSTayA bhAge hRte labdhAzcaikonapaJcAzataSaSTibhAgA yojanasya trayoviMzatizcaikaSaSTibhAgA yojanaSaSTibhAgasya etattRtIyamaNDe cakSusparzasya pramANaM jambUdvIpaprajJaptayAmupalabhyate, iha tu yaduktaM trayazitkiccinyUnA, tatra sAtirekayojanasyApi nyUnasahasratA vivakSiteti sambhAvyate, paJcadaza maNDale punaridaM yathoktameva pramANaM bhavati, pratimaNDalaM yojanasya caturazItyAH sAdhikAyAH prathamamaNDalamAne prakSepaNAditi / samavAyaH - 33 samAptaH samavAyaH-34 mU. (110) cottIsaM buddhAisesA pa0taM0 - avaTThie kesamaMsuromanahe 1 nirAmayA niruvalevA gAyalaTThI 9 gokkhIrapaMDure maMsasoNie 3 paumuppalagaMdhie ussAsanissAse 4 pacchanne AhAranIhAre adisse maMsacakkhuNA 5 AgAsagayaM cakkaM 6 AgAsagayaM chattaM 7 AgAsagayAo seyavaracAmarAo 8 AgAsaphAliAmayaM sapAyapIDhaM sIhAsaNaM 9 / AgAsagao kuDabhIsahassaparimaMDiAbhirANo iMdajjhao purao gacchai 10 jattha jatthavi ya NaM arahaMtA bhagavanto ciTTaMti vA nisIyaMti vA tattha tatthavi ya NaM jakkhA devA saMchannapattapuSphapallavasAulo sacchatto sajjhao saghaMTo sapaDAgo asogavarapAyavo abhisaMjAyai 11 IsiM piTThao mauDaThANaMmi teyamaMDalaM abhisaMjAyai aMdhakAvi ya NaM dasa disAo pabhAsei 12 bahusamaramaNije bhUmibhAge 13 ahosirA kaMTayA jAyaMti 15 uUvivarIyA suhaphAsA bhavaMti 15 sIyaleNaM suhaphAseNaM surabhiNA mArueNaM joyaNaparimaMDalaM savvao samaMtA saMpamajjijjai 16 juttaphusieNaM
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 samavAyAGgasUtram-34/110 meheNa yaM nihayarayareNUyaM kijjai 17 jalathalayabhAsurapabhUteNaM biMTaTThAiNA dasadhdhavanneNaM kusumeNaM jANussehappamANamitte pupphovayAre kijai 18 / amaNunnANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM avakario bhavai 19 maNunnANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM pAubbhAvo bhavai 20 paccAhara ovi ya NaM hiyayagamaNIo joyaNanIhArI saro 21 bhagavaM caNaM addhamAgahIe bhAsAe dhammamAikkhai 22 sAvi ya NaM addhamAgahI bhAsA bhAsijjamANI tesiM savvesiM AriyamanAriyANaM duppayacauppaamiyapasupakkhisarIsivANaM appaNo hiyasivasuhaya bhAsattAe pariNamai 23 puvvabaddhaverAvi ya NaM devAsuranAgasuvannajakkharakkhasa kiMpurisagarula gaMdhavvamahoragA arahao pAyamUle pasaMtacittamANasA dhammaM nisAmaMta 24 annautthiyapAvayaNiyAvi ya NamAgayA vaMdaMti 25 AgayA samANA arahao pAyamUle nippalivayaNA havaMti 26 / jao jaovi ya NaM arahaMto bhagavaMto viharaMti tao taovi ya NaM joyaNapaNavIsAeNaM ItI na bhavai 21 mArI na bhavai 28 sacakkaM na bhavai 29 paracakkaM na bhavai 30 aivuTThI na bhavai 31 aNAvuTThI na bhavai 32 dubbhikkhaM na bhavai 33 puvvuppannAvi ya NaM uppAiyA vAhI khippamiva uvasamaMti 34 / jaMbuddIve NaM dIve cauttIsaM cakkavaTTivijayA pa0taM0-battIsaM mahAvidehe do bharahe eravae, jaMbuddIve NaM dIve cotatIsaM dIhaveyaDDhA pa0 / jaMbuddIve NaM dIve ukkosayae cottIsaM titthaMkarA samuppajJjaMti / camarassa NaM asuriMdarasa asuraranno cottIsaM bhavaNAvAsasayasahassA pa0 / paDhamapaMcamachaTThIsattamAsu causu puDhavIsu cottIsaM nirayAvAsasayasahassA pa0 / vR. atha catustriMzattamasthAnake kimapi likhyate- 'buddhAisese' tti buddhAnAM tIrthakRtAmatizeSAH - atizayA buddhAtizeSAH, avasthitaM - avRddhisvabhAvaM kezAzca zirojAH zmazrUNi ca kUrcaromANi romANi ca zeSazarIralomAni nakhAzca pratItA iti dvandvaikatvamityekaH 1 nirAmayAnIrogA nirupalepA-nirmalA gAtrayaSTi-tanulateti dvitIyaH 2 gokSIrapANDuraM mAMsazoNitamiti tRtIyaH 3 tathA padmaMca-kamalaM gandhadravyavizeSo vA yatpadmakamiti rUDhaM utpalaM ca-nIlotpalamutpalakuSThaM vA gandhadravyavizeSa-stayoryo gandhaH sa yatrAsti tattathocchvAsanizvAsamiti caturthaH 4 pracchannamAhAranIhAraM abhyavaharaNa-mUtrapurISotsargau, pracchannatvameva sphuTataramAha-adRzyaM mAMsacakSuSA na punaravadhyAdilocanena puMsA iti paJcamaM 5 etacca dvitIyAdikamatizayacatuSkaM janmapratyayaM / tathA 'AgAsagayaM 'ti AkAzagataM - vyomavartti AkAzagataM vA-prakAzamityartha cakradharmaca- kramiti SaSThaH 6 evamAkAzagaM chatraM chatratrayamityarthaH iti saptamaH 7 AkAzake-prakAze zvetavarAmare prakIrNake ityaSTamaH 8 'AgAsaphAliAmaya'tti AkAzamiva yadatyantamacchaM sphaTikaM tanmayaM siMhAsanaM saha pAdapIThena sapAdapIThamiti navamaH 9 'AgAsagao'tti AkAzagato'tyarthaM tuGgaityarthaH 'kuDabhitti laghupatAkAH saMbhAvyante tAbhiH parimaNDitazcAsAvabhirAmazca abhiramaNIya iti vigraha: 'iMdajjhao' tti zeSadhvajApekSayA'timahattvAdindrazvAsau dhvajazca indradhvaja iti vigrahaH, indratvasUcako dhvaja iti vA 'purao' tti janasyAgrato gacchatIti dazamaH 10 / ciTThanti vA nisIyanti va 'tti tiSThanti gatinivRttyA niSIdanti - upavizanti 'takkhaNAdeva tti
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-34 75 tatkSaNameva akAlahInamityarthaH, patraiH saMchannaH patrasaMchannaH patrasaMchanna iti vaktavye prAkRtatvAt saMchannapatra ityuktaMsacAsau puSpapallavasamAkulazceti vigrahaH, pallavAH-aGkurAH, sacchatraHsadhvajaH saghaNTaH sapatAko'zaukavarapAdapa ityekAdazaH 11 'Isi' ti ISad-alpaM 'piTThao'tti pRSThataH pazcAdbhAge mauDaThANaMmittimastakapradeze tejomaNDalaM-prabhApaTalamiti dvAdazaH 12bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaiti trayodazaH 13 'ahosira'ttiadhomukhAH kaNTakA bhavantIticaturdazaH 14 Rtavo'viparItAH kathamityAha-sukhasparzAbhavantItipaccadazaH 15yojanaMyAvat kSetrazuddhisaMvatakavAteneti SoDazaH 16 juttaphusieNaM'ti ucitabindupAtena 'nihayarayareNuyaMti vAtotkhAtamAkAzavarti rajo bhUvartI tu reNuriti gandhodazavarSAbidhAnaH sptdshH17| jalasthalajaM yadbhAsvaraM prabhUtaM ca kusumaM tena vRttasthAyinA-Urdhvamukhena dazArddhavarNenapaJcavarNena jAnunorutsedhasya-uccatvasya yatpramANaM tadeva pramANaM yasya sa jAnUtsedhapramANamAtraH puSpopacAraH-puSpaprakaraityaSTAdazaH 18tathA 'kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamadhamadhaMtagandhuddhayAbhirAme bhavaI' tti kAlAguruzca-gandhadravyavizeSaH pravarakundurukkaMca-cIDAbhidhAnaM gandhadravyaM turukkaM ca-zilhakAbhidhAnaMgandhadravyamitidvandvastataetallakSaNoyo dhUpastasyamadhamadhAyamAno-bahulasaurabhyo yo gandha uddhRtaH- udbhUtastenAbhirAmaM-abhiramaNIyaM yattattathA sthAnaM-niSIdanasthAnamiti prakrama ityekonaviMzatitamaH 19 / tathA "ubhayopAsiMcaNaMarahaMtANaMbhagavaMtANaMduvejakkhA kaDayatuDiyathaMbhiyabhuyAcAmarukkhevaNaMkaraMti"tti kaTakAni-prakoSThAbharaNavizeSAHtruTitAnibAhyAbharaNavizeSaH tairatibahutvena stambhitAviva stambhitau bhujau yayostau tathA yakSau-devAviti viMzatitamaH 20, bRhadvAcanAyAmanantaroktamatizayadvayaM nAdhIyate, atasyasyAM pUrve'STAdazaiva, amanojJAnAM zabdAdInAma-pakarSa-abhAva ityekonaviMzatitamaH 19 manojJAnAMprAdurbhAva iti viMzatitamaH 20 'paccAharaotti pratyAharato-vyAkurvatobhagavataH hiyayagamaNIotti hRdayaGgamaH 'joyaNanIhArI'tiyojanAtikramIsvaraityekaviMzaH21 'addhamAgahIe'ttiprAkRtAdInAMSannAMbhASAvizeSANAM madhye yAmAgadhI nAma bhASA 'rasorlasau mAgadhyA mityAdilakSaNavatI sAasamAzritasvakIyasamagralakSaNA-'rddhamAgadhItyucyate, tayA dharmamAkhyAti, tasyA evAtikomalatvAditi dvAviMzaH 22 / bhAsijamANi'tibhagavatA'bhidhIyamAnA 'AriyamaNAriyANaM tiAryAnAryadezotpannAnAM dvipadAmanuSyAzcatuSpadA-gavAdayaH 'mRgA' ATavyAH pazavo' grAmyAH pakSiNaHpratItAH sarIsRpA-uraHparisarpA bhujaparisappazceiti, teSAM kim?-Atmana AtmanaH-AtmIyayAAtmIyayetyarthaH bhASAtayAbhASAbhAvena parINamatIti sambandhaH, kimbhUtA'sau bhASA? ityAha-hitam-abhyudayaH zivaM-mokSaH sukhaMzravaNakAlodbhavamAnandaM dadAtIti hitazivasukhadeti trayoviMzaH 23 'pUrvabaddhavere'tti pUrvabhavAntare'nAdikAle vA jAtipratyayaM baddhaM-nikAcitaM vairaM-amitrabhAvo yeSAM te tathA, te'pi cAsatAmanyedevAvaimAnikA asurAnAgAzca-bhavanapativizeSAH suvarNA-zobhanavarNopetatvAjyotiSkA yakSarAkSasakinnarAH kiMpuruSAH vyantarabhedAH garuDA-garuDalAJchanatvAt suparNakumArA bhavanapativizeSAH, gandharvA mahoragAzca vyantaravizeSA eva, eteSA dvandvaH, 'pasaMtacittamANasA' prazAntAnizamaMgatAni citrANirAgadveSAdyanekavidhavi-kArayuktatayA vividhAni mAnasAni-antaHkaraNAni yeSAM te prazAntacittamAnasA dharmaM nizamayanti iti caturvizaH 24 /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 samavAyAGgasUtram-34/110 bRhadvAcanAyAmidamanyadatizayadvayamadhIyate, yaduta-anyatIrthikaprAvacanikA apicaNaM vandante bhagavanmamiti gamyate iti paJcaviMzaH 25 AgatAH santo'rhataH pAdamUle niSpritivacanA bhavanti iti SaDaviMzaH 26 'jao jao'vi ya NaM'ti yatra yatrApi ca deze 'tao tao'tti tatra tatrApi ca paJcaviMzatI yojaneSu iti-dhAnyAdyupadravakArI pracuramUSakAdiprANigaNa iti saptaviMzaH 27 mAri-janamaraka ityaSTAviMzaH 28 svacakraM - svakIyarAjasainyaM tadupadravakAri na bhavatIti ekonatriMzaH 29 evaM paracakraM pararAjasainyamiti triMzaH 30 ativRSTi- adhikavarSa ityekatriMzaH 31 anAvRSTi-varSaNAbhAva iti dvAtriMzaH 32 durbhikSaM- duSkAla iti trayaziH 33 'uppAiyA vAhi'tti utpAtAH - aniSTasUcakA rudhiravRSTayAdayastaddhetukA ye'narthAste autpAtikAstathA vyAghayojvarAdyAstadupazamaH- abhAva iti catuzittamaH 34 / anyacca 'paJccAharao' ita Arabhya ye'bhihitAste prabhAmaNDalaMca karmakSayakRtAH, zeSA bhavapratyayebhyo'nye devakRtA iti, ete ca yadanyathApi dRzyante tanmatAntarabhavagantavyamiti / 'cakkavaTTivijaya'tti cakravartivijetavyAni kSetrakhaNDAni 'ukkosapae cottIsaM titthagarA samuppajjaMti' ttisamutpadyante sambhavantItyarthaH na tvekasamaye jAyante, caturNAmevaikadA janmasambhavAt, tathAhi merI pUrvAparazilAtalayordve dve siMhAsane bhavato'to dvau dvAvevAbhiSicyete ato dvayordvayoreva janmeti, dakSiNottarayostu kSetrayostadAnIM divasasadbhAvAt na bharatairAvatayorjinotpattirarddharAtra eva jinotpatteriti / 'paDhame 'tyAdi prathamAyAM pRthivyAM triMzannarakAvAsAnAM lakSANi paJcamyAM trINiSaSThayA paJcconaM lakSaNaM saptamyAM pacca narakAH, evaM sarvamIlane catustriMzallakSANi bhavantIti / samavAyaH - 34 samAptaH hotthA / samavAyaH-35 mU. (111) paNatIsaM saccavayaNAisesA pa, kuMthU NaM arahA paNatIsaM dhaNUiM uDDuM uccatteNaM datte NaM vAsudeve paNatIsaM dhaNUI uDDuM uccatteNaM hotthA, naMdaNe NaM baladeve paNatIsa dhaNUiM uDDa uccatteNaM hotthA / sohamme kappe suhammAe sabhAe mANavae ceiyakkhaMbhe heTThA uvariM ca addhaterasa addhaterasa joyaNANi vajjettA majjhe paNatIsa joyaNesu vairAmaesa golavaTTasamuggaesu jiNasakahAo pa0 bitiya utthIsu dosu puDhavIsu paNatIsaM nirayAvAsasayasahassA pa0 / vR. paccatrizattamasthAnakaM sugamaM / navaraM satyavacanAtizayA Agame na dRSTAH, ete tu granthAntaradhSTAH sambhAvitAH, vacanaM hi guNavadvaktavyaM, tadyathA-saMskAravat 1 udAttaM 2 upacAropetaM 3 gambhIrazabdaM 4 anunAdi 5 dakSiNaM 6 upanItarAgaM 7 mahArthaM 8 avyAhatapaurvAparyaM 9 ziSTaM 10 asandigdhaM 11 apahatAnyottaraM 12 hRdayagrAhi 13 dezakAlAvyatItaM 14 tattavAnurUpaM 15 aprakIrNaprasRtaM 16 anyo'nyapragRhItaM 17 / abhijAtaM 18 atisnigdhamadhuraM 19 aparamarmaviddhaM 20 arthadharmAbhyAsAnapetaM 2 1 udAraM 22 paranindAtmotkarSiprayuktaM 23 upagatazlAghaM 24 anapanItaM
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 35 25 utpAditAcchinnakautUhalaM 26 adbhutaM 27 anativilambitaM 28 vibhramavikSepakilikiccitAdivimuktaM 29 anekajAtisaMzrayAdvicitraM 30 AhitavizeSaM 31 sAkAraM 32 sattvaparigrahaM 33 aparikheditaM 34 avyucchedaM 35 ceti vacanaM mahAnubhAvairvaktavyamiti / 77 tatra saMskAravattvaM-saMskRtAdilakSaNayuktatvaM 1 udAttatvaM- uccairvRttitA 2 upacAropetatvaMagrAmyatA 3 gambhIrazabduM meghasyeva 4 anunAditvaM - pratiravopetatA 5 dakSiNatvaM - saralatvaM 6 upanItarAgatvaM-mAlakozAdi grAmarAgayuktatA 7 ete sapta zabdApekSA atizayAH, anye tvarthAzrayAH, tatra mahArthatvaM-bRhadabhigheyatA 8 avyAhatapaurvAparyatvaM-pUrvAparavAkyAvirodhaH 9 ziSTatvaM- abhimatasiddhAntotkArthatA vaktuH ziSTatAsUcakvaM vA 10 asandigdhatvaM asaMzayakAritA 11 apahatAnyottaratvaM-paradUSaNAvi, yatA 12 hRdayagrAhitvaM zrotRmanoharatA 13 dezakAlAvyatItatvaMprastAvocitatA 14 tattvAnurUpatvaM-vivakSitavastusvarUpAnusAritA 15 aprakIrNaprasRtatvaM-susambandhasya sataH prasaraNaM athavA'sambandhAnadhikAritvAtivistarayorabhAvaH 16 anyo'nyapragRhItatvaMparasparaNa padAnAM vAkyAnAM vA sApekSatA 17 abhijAtatvaM vaktuH pratipAdyasya vA bhUmikAnusAritA 18 AtisnigdhamadhuratvaM-amRtaguDAdivat sukhakAritvaM 19 aparamavidhitvaM paramarmAnudaghaTTanasvarUpatvaM 20 arthadharmAbhyAsAnapetatvaMarthadharmapratibaddhatvaM 21 / udAratvaM-abhidheyArthasyAtucchatvaM gumphaguNavizeSo vA 22 paranindAtmotkarSaviprayuktatvamiti pratItameva 23 upagatazlAdhatvaMuktaguNayogAvyAtazlAdhatA 24 anapanItatvaM - kArakakAlava- canaliGgAdivyatyayarUpavacanadoSApetatA 25 utpAditAcchinkautUhalatvaM, svaviSaye zrotRNA janitamavicchinnaM kautukaM yena tattathA tadbhAvastattaMva 26 adbhutatvaM - anativilambitatvaM ca pratItaM 27-28 vibhramavikSepakilikiJcitAdivimuktatvaMvimo - vaktRmanaso bhrAntatA vikSepaH tasyaivAbhidheyArthaM pratyanAsaktA kilikiccitaM roSabhayAbhilASAdibhAvAnAM yugapadyA sakRtkaraNamA- dizabdanmanodoSAntaraparigrahastairvimuktaM yattattathA tadubhAvastattvaM 29 anekajAtisaMyAdvicitratvaM, iha jAtayo varNanIyavasturUpavarNanAni 30 AhitavizeSatvaM-vacanAntarApekSayA DhaukitavizeSatA 31 sAkAratvaMvicchinnavarNapadavAkyatvenAkAraprAptatvaM 32 sattvaparigRhItatvaM - sAhasopetatA 33 aparikheditatvaM - anAyAsasambhava - 34 avyuccheditvaM vivakSitArthAnAM samyakasiddhiM yAvadanavacchinnavacanaprameyateti 35 / - tathA dattaH-saptamavAsudevaH nandanaH- saptamabaladevaH, etayozcAvazyakAbhiprAyeNa SaDaviMzatidhanuSAmuJcatvaM bhavati, subodhaM ca tat, yato'ranAthamallisvAminorantare tAvabhihitau yato'vAci"aramalliaMtare donni kesavA purisapuMDarIya dattatti, aranAthamallinAthayozca krameNa triMzatpacaviMzatizca dhanuSAmuccatvaM, etadantarAlavarttinozca vAsudevayoH SaSThasaptamayorekona- triMzatSaDaviMzatizca dhanuSAM yujyata iti, ihoktA tu paJcatriMzat syAt yadi dattanandanau kunthunAtha tIrthakAle bhavato, na caitadevaM jinAntareSvadhIyata iti duravabodhamidamiti / saudharmakalpe saudharmAvataMsakAdiSu vimAneSu sarveSu paJca paJca sabhA bhavanti-sudharmasabhA 1 upapAtasabhA 2 abhiSekasabhA 3 alaGkArasabhA 4 vyavasAyasabhA 5, tatra sudharmasabhAmadhyabhAge maNipIThikopari SaSTiyojanamAno mANavako nAma caityastambho'sti, tatra 'vairAmaesu' tti vajramayeSu tathA golavadvRttA vartulA ye samudgakA bhAjanavizeSAsteSu 'jiNasakahAo' tti jinasakthIni
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 samavAyAGgasUtram-35/111 tIrthakarANAM manujalokanirvRtAnAM sakthIniasthIni prajJaptAnIti / 'bitiyacautthI' tyAdi dvitIyapRthivyAM paJcaviMzatirnarakalakSANi catujhaM tu dazeti pcctriNshttaaniiti| samavayAH-35 samAptaH munidIparatsAgareNa saMzodhita sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge paJcatriMsata samavAyasya TIkA prismaaptaa| (samavAyaH36) mU. (112) chattIsaM uttarajjhayaNA pa0 viNayasuyaM 1 parIsaho 2 cAuraMgijaM 3 asaMkhayaM 4 akAmamaraNijjaM 5 purisavijjA 6 uranbhijaM 7 kAviliyaM 8 namipavvajjA 9 dumapattayaM 10 bahusuyapUjA 11 hariesijjaM 12 cittasaMbhUyaM 13 usuyArijaM 14 samikkhugaM15 samAhiThANAI 16 pAvasamaNizaM 17 saMjaija 18 / miyacAriyA 19 aNAhapavvajA 20 samuddapAlijaM 21 rahanemijaM 22 goyamakesijjaM 23 samitIo 24 jannatijaM 25 sAmAyArI 26 khalukijaM 27 mokkhamaggagaI 28 appamAo 29 tavomaggo 30 caraNavihI 31 pamAyaThANAiM32 kammapayaDI 33 lesajjhayaNaM 34 anagAramagge 35jIvAjIvavibhattI ya 36 / camarassaNaM asuriMdassa asuraranno sabhA suhammA chattIsaMjoyaNAI uDDhe uccatteNaM hotthA samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa chattIsaM ajANaM sAhassIo hotthaa| cetAsoesuNaM mAsesu saichattIsaMguliyaM sUrie porisIchAyaM nivvtti| vR. SaTtriMzasthAnakaM spaSTameva, navaraM caitrAzvayujosiyoH sakRd-ekadA pUrNimAyAmiti vyavahAro nizcayatastu messsngkraantidinetulaasngkraantidinecetyrthH|sstttrishNdnggulikaaNpdtrymaanaaN, . Aha ca-"cettAsoesumAsesu, tipayA hoi porisI'ti / samavAyaH-36 samAptaH (samavAyaH-37) mU. (113) kuMthussaNaM arahao sattatIsaMgaNA sattatIsaMgaNaharA hotthaa| hemavayaheranavayAo NaM jIvAo sattatIsaM joyaNasahassAiM chacca causattare joyaNasae solasayaegUNavIsaimAejoyaNassa kiMcivisesUNAo AyAmeNaMpa savvAsuNaM vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyAsu rAyahANIsu pAgArA sattatIsaM sattatIsaM joyaNAI uDDhe uccatteNaM p0| khuDDiyAe NaM vimANapavimattIe paDhame vagge sattatIsaM uddesaNakAlA p0| kattiyabahulasattamIe NaM sUrie sattatIsaMguliyaM porisIchAyaM nivvattaittA NaM cAraM cri| vR. saptatriMzatsthAnakamapi vyaktaM, navaraMkunthunAthasyeha saptatriMzadgaNadharAuktAHAvazyake tu trayastriMzat zrUyanta iti matAntaraM, tathA haimvtaadijiivyoruktprmaannsNvaadgaathaa| // 1 // "sattattIsa sahassA chacca sayA joyaNANa cusyraa| . hemavayavAsajIvA kiMcUNA solasa kalA y||tti kalA ekonaviMzatibhAgo yojnsyeti|tthaa vijayAdIni pUrvAdInijambUdvIpadvArANi
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 37 tannAyakAstannAmAno devAsteSAM rAjadhAnya- stannAmikA eva pUrvAdidikSu ito'saGkhyeyatame jambUdvIpa iti / kSudrikAyAM vimAnapravibhaktau kAlikazrutavizeSe, tatra kila bahavo vagrgA-adhyayanasamudAyAtmakA bhavanti, tatra prathame varge pratyadhyayanamuddezasya ye kAlAsta uddezanakAlA iti / yadi caitrasya paurNamAsyAM SaTtriMzadaGgulikA pauruSIcchAyA bhavati tadA vaizAkhasya kRSNasaptamyAmaGgulasya vRddhiM gatatvAtsaptatriMzadaGgulikA bhavatIti / samavAyaH - 37 samAptaH samavAyaH-38 mU. (114) pAsassa NaM arahao purisAdANIyassa aThThatIsaM ajji AsAhassIo ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hotthA / hemavayaerannavaIyANaM jIvANaM dhaNUpiTTe aTTatIsaM joyaNasahassAiM satta ya cattAle joyaNasae dasa egUNavIsaibhAge joyaNassa kiMcivisesUNA parikkheveNaM pa0, atthassa NaM pavvayaranno bitie kaMDe atIsaM joyaNasahassAiM uDDuM uccatteNaM hotthA / khuDDiyAe NaM vimANapavibhattIe bitie vagge aTTatIsaM uddesaNakAlA pa0 / 79 vR.. aSTatriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaraM 'ghaNupiDaM' ti jambUdvIpalakSaNavRttakSetrasya haimavatairaNyavatAbhyAM dvitIyaSaSThavarSAbhyAmavacchinnasyAropitajyAdhanuHpRSThAkAre paridhikhaNDe dhanuH pRSThe iva dhanuH pRSThe ucyete tatparyantabhUte RjupradezapaGaktI tu jIve iva jIve iti, etatsUtrasaMvAdigAthArddha "cattAlI satta sayA ar3atIsa sahassa dasa kalA ya ghaNu" tti / tathA 'atthassa' tti asto- meruryatastenAntarito ravirastaM gata iti vyapadizyate tasya parvatarAjasya - giripradhAnasya dvitIyaM kANDaM vibhAgo'STatriMzadyojanasahasrANyuccatvena bhavatIti, matAntareNa tu triSaSTi sahasrANi yadAha - 119 11 // 2 // // 3 // "merussa tinnikaMDA puDhavovalavairasakkarA paDhamaM / rayae ya jAyarUve aMke phalihe ya bIyaM tu / "ekkAgAraM taiyaM taM puNa jaMbUNayamayaM hoi / joyaNasahassa paDhamaM bAhalleNaM ca bitIyaM tu // tevaTTisahassAiM taiyaM chattIsa joyaNasahassA / merussuvariM cUlA uvviddhA joyaNaduvIsaM // samavAyaH - 38 samAptaH samavAyaH-39 mU. (115) namissa NaM arahao egUNacattAlIsaM AhohiyasayA hotthA / samayakhette egUNacattAlIsaM kulapabvayA pa0-tIsaM vAsaharA paMca maMdarA cattAri usukArA / doccacautathapaMcamachaTThasattamAsu NaM paMcasu puDhavIsu egUNacattAlIsa nirayAvAsasayasahassA pa0 /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-39/115 nANAvaraNijjassa mohaNijjassa gottassa Auyassa eyAsi NaM cauNhaM kammapagaDINaM egUNacattAlIsaM uttarapagaDIo pa0 / vR. ekonacatvAriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaraM 'Ahohiya'tti niyatakSetraviSayAvadhijJAninasteSAMzatAnIti, 'kulapavvaya'tti kSetramaryAdAkAritvena kulakalpAH parvatAHkulaparvatAH, kulAni hi lokAnA maryAdAnibandhanAni bhavantItIha tairupamA kRtA / tatravarSadharAstriMd jaMbUdvIpe ghAtakIkhaNDapuSkarArddhapUrvAparAddheSucapratyekaM himavadAdInAMSannAMSannAM bhAvAt mandarAH paJceSukArA ghAtakIkhaNDapuSkarArddhayoH pUrvetaravibhAgakAriNazcatvAraH, evamete ekonacatvAriMzaditi / 'docce' tyAdi dvitIyAyAM paJcaviMzatizcaturthyAM dazapaccamyAMtrINiSaSTyAM pacconalakSaM saptamyAM paJceti yathoktA saMkhyA narakANAmiti / _ 'nANAvaraNijjetyAdi, jJAnAvaraNIyasyapacca mohanIyasyASTAviMzatigotrasya dveAyuSazcataH ityevmekonctvaariNshditi| samavAyaH-39 samAptaH (samavAyaH-40) - mU. (116) arahao NaM ariThnemissa cattAlIsaM ajjiyAsAhassIo hotthA, maMdaracUliyANaM cattAlIsaM joyaNAI uddhaM uccatteNaM pa, saMtI arahA cattAlIsaMdhaNUI ur3e uccatteNaM hotthaa| bhUyAnaMdassaNaM nAgakumArassa nAgaranno cattAlIsaMbhavaNAvAsasayasahassA pa0 / khuDDiyAe NaM vimANapavibhattIe taie vagge cattAlIsaM uddesaNakAlA pa0 / phagguNapunnimAsiNIeNaM sUrie cattAlIsaMguliyaM porisIchAyaM nivvaTTaittA NaM cAraMcarai, evaM kattiyAevi punnimaae| mahAsukke kappe cattAlIsaM vimANAvAsasahassA p0| vR. catvAriMzatsthAnakaM vyaktaM, navaraM 'vaisAhapunnimAsiNIe'tti yatkeSucit pustakeSu dRzyate so'papAThaH, 'phagguNapunnimAsiNIe'ttiatrAdhyeyaM, katham?, ucyate, 'pose mAsecauppayA' iti vacanAt pauSapUrNimAsyAmaSTacatvAriMzadaGgulikA sA bhavati tato mAdhe catvAri phAlgune ca catvAri aGgulAni patitAnItyevaM phAlgunapaurNamAsyAM catvAriMzadaGgulikA pauruSIcchAyA bhavati, kArtikyAmapyevameva, yataH cettAsoesu mAsesu, tipayA hoi porisI tyukta, tataH padatrayasya SaTtriMzadaGgulapramANasya kArtikamAsAtikrame caturaGgulikA pauruSIcchAyA bhavati, kArtikyAmapyevameva, yataH cettAsoesu mAsesu, tipayA hoi porisI' tyuktaM, tataH padatrayasya SaTtriMzadakulapramANasya kArtikamAsAtikrame caturaGgulavRddhau catvAriMzadaGgulikA sA bhvtiiti| samavAyaH-40 samAptaH (samavAyaH-41) mU. (117) namissa NaM arahao ekacattAlIsaM ajiyAsAhassIo hotthaa|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-41 ___ causupuDhavIsuekkacattAlIsaM nirayAvAsasayasahassApa taM rayaNappabhAe paMkappabhAe tamAe tmtmaae| mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe paDhame vagge ekacattAlIsaM uddesaNakAlA p0| vR.ekacatvAriMzatsthAnakaM sugama, navaraM causu' ityAdikrameNa sUtroktAsucatasRSuprathamacaturthaSaSThasaptamISupRthivISu triMzato dazAnAMca narakalakSANAM pacconasya caikasya paccAnAMca narakANAM bhAvAdyathoktasaMkhyAste bhvntiiti| samavAyaH-41 samAptaH (samavAyaH-42) mU. (118) samaNe bhagavaM mahAvIre bAyAlIsaM vAsAiM sAhiyAiMsAmanapariyAgaMpAuNittA siddhe jAva savvadukkhappahINe / jaMbuddIvassa NaM dIvassa puracchimillAo caramaMtAo gothUmassa NaM AvAsapavvayassa paJcacchimille caramaMte esa NaM bAyAlIsaM joyaNasahassAI saMkhe dayasIme ya, kAloe NaM samudde bAyAlIsaM caMdA joiMsu vA joiMti vA joissaM vA, bAyAlIsaM sUriya pamAsiMsu vA 3 / saMmucchimabhuyaparisappANaM ukkoseNaM bAyAlIsaM vAsasahassAiM ThiI pa0 / nAmakammevAyAlIsavihe pa0, taM0-gainAmejAinAmesarIranAmesarIraMgovaMganAmesarIrabaMdhananAme sarIrasaMdhAyaNanAme saMdhayaNanAme saMThANanAme vannanAme gaMdhanAme rasanAme phAsanAme agurulahuyanAme uvadhAyanAme parAdhAyanAme AnupuvvInAme ussAsanAme AyavanAme ujjoyanAme vihagagainAmetasanAmethAvaranAme suhumanAmebAyaranAme pajattanAme apajattanAme sAhAraNasarIranAme patteyasarIranAmethiranAmeathiranAmesubhanAme asubhanAmesubhaganAmedubbhaganAme susaranAme dussaranAme AejanAme anAejanAme jasokittinAme ajasokittinAme nimmANanAme tithikrnaame| lavaNe NaM samudde bAyAlIsaM nAgasAhassIo abhitariyaM velaM dhAraMti, mahAliyAe NaM vimANavibhattIe bitie vagge bAyAlIsaM uddesaNakAlA p0| egamegAe osappiNIe paMcamachaTThIo samAo bAyAlIsaM vAsasahassAiM kAleNaM pa0, egamegAe ussappiNIe paDhamabIyAo samAo bAyAlIsaM vAsasahassAI kAleNaM p0| vR.dvicatvAriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaraM 'bAyAlIsaM'ti chadmasthaparyAye dvAdaza varSANi SaNmAsA arddhamAsazceti kevaliparyAyastu dezonAni triMzadvarSANIti paryuSaNAkalpe dvicatvAriMzadeva varSANi mahAvIraparyAyo'bhihitaH, iha tu sAdhika uktaH, tatra paryuSaNAkalpe yadalpamadhikaM tanna vivakSitamiti sambhAvyata itijAvattikaraNAt 'buddhe mutteantagaDe parinibbuDesavvadukkhappahINe'tti dRshy| _ 'jambUdvIpasye' tyAdi 'puracchimillAo carimaMtAo'tti jagatIbAhyaparidherapasRtya gostUbhasyAvAsaparvatasya velaMdharanAgarAjasambandhinaH pAzcAtyacaramAntaH-caramavibhAgoyAvatA'ntareNa bhavati esaNaM'tietadantaraM dvicatvAriMzadyojanasahasrANiprajJaptaM, antarazabdena vizeSo'pyamidhIyate
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 samavAyAGgasUtram-4H -42/118 ityata Aha-'abAhAe'tti vyavadhAnApekSayA yadantaraM tadityarthaH / 'kAloe Na'nti ghAtakI - khaNDapariveSTake kAlodAbhidhAne samudre / 'gainAme' tyAdi gatinAma yadudayAnnArakAditvena jIvo vyapadizyate, jAtinAma yadudayAdekendriyAdirbhavati, zarIranAma yadudayAdaudArikAdizarIraM karoti yadudayAdaGgAnAM - ziraHprabhRtInAM upAGgAnAM ca-aGgulyAdInAM vibhAgo bhavati taccharIrAGgopAGganAma, tathA audArikAdizarIrapudgalAnAM pUrvabaddhAnA badhyamAnAnAM ca sambandhakAraNaM zarIbandhananAma, tathA audArikAdizarIrapudgalAnAM gRhItAnAM yadudayAccharIracanA bhavati taccharIrasaGghAtanAma, tathA'sthAM yatasyathAvidhazaktinimittabhUto racanAvizeSo bhavati tatsaMhanananAma, saMsthAnaM samacaturasrAdilakSaNaM yato bhavati tatsaMsthAnanAma, tathA yadudayAdvarNAdivizeSavanti zarIrANi bhavanti tadvarNAdinAma, tathA yadudayAdagurulaghutvaM svazarIrasya jIvAnAM bhavati tadagurulaghunAma, tathA yato'GgAvayavaH pratijihvikAdirAtmopaghAtako jAyate tadupaghAtanAma, tathA yato'GgAvayava eva viSAtmako daMSTrAtvagAdi pareSAmupaghAtako bhavati tatparAghAtanAma / tathA yadudayAntarAlagatau jIvo yAti tadAnupUrvInAma, tathA yadudayAducchvAsanizvAsaniSpattirbhavati taducchvAsanAma, tathA yadudayAjjIvastApavaccharIro bhavati tadAtapanAma, yathA''dityabimbapRthivIkAyikAnAM tathA yato'nuSNodyotavaccharIro bhavati tadudyotanAma, tathA yataH zubhetaragamanayukto bhavati tadvihAyogatinAma, trasanAmAdInyaSTau pratItArthAni, tathA yataH sthirANA dantAdyavayavAnAM niSpattirbhavati tatsthiranAma, yatazca bhrajihavA - dInAmasthirANAM niSpattirbhavati yadasthiranAma, tathA ziraHprabhRtInAM zubhAnAM tacchubhanAma, pAdAdInAmazubhAnAmazubhanAma iti zeSANi pratitAni, navaraM yadudayAjjAtau jAtau jIvadeheSu stryAdiliGgAkAraniyamo bhavati tatsUtradhArasamAnaM nirmANanAmeti 'paccamachaTTIo samAo 'tti duSSamA ekAntaduSSamA cetyarthaH 'paDhamabIyAu' tti ekAntaduSSamA duSSamA ceti / samavAyaH - 42 samAptaH samavAyaH-43 mU. (119) teyAlIsaM kammavivAgajjhayaNA pa0 / paDhamacautthapaMcamAsu puDhavIsu teyAlIsaM nirayAvAsasayasahassA pa0 jaMbuddIvarasa NaM dIvassa puracchimillAo caramaMtAo godhUmassa NaM AvAsapavvayassa puracchimille caramaMte esa NaM teyAlIsaM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa, evaM cauddisiMpi dagabhAge saMkhedayasIme / mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe taiye vagge teyAlIsaM uddesaNa kAlA pa0 / vR. tricatvAriMzatsthAnake'pi kiJcillikhyate, 'kammavivAgajjhayaNa' tti karmmaNaHpuNyapApAtmakasya vipAkazca phalaM tatpratipAdakAnyadhyayanAni karmavipAkAdhyayanAni, etAnica ekAdazAGgadvitIyAGgayoH saMbhAvyanta iti / 'jaMbuddIvassa Na' mityAdi, jaMbUdvIpasya paurastyAntAdostUbhaparvato dvicatvAriMzadyojanAnAM
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 43 sahasrANi tadviSkambhazca sahasraM tadadhikAyAdvAviMzateralpatvenAvivakSaNAdevaM tricatvAriMzatsahasrANi bhvntiiti|evN 'cauddisipitti uktadigantarbhAvena catasrodiza uktAanyathA evaM tidisiMpi'tti vAcyaM syAt, tatra caivamabhilApaH-'jaMbuddIvassaNaM dIvassa dAhiNillAo carimaMtAo daobhAsarasa NaMAvAsapavvayassa dAhiNille carimaMte esaNaM teyAlIsaMjoyaNasahassAiMabAhAe aMtarepannatte' evamanyatsUtradvayaM / navaraM pazcimAyAM zaGkha AvAsapavaMta uttarasyA tu dakasIma iti / samavAyaH-43 samAptaH (samavAyaH-44) mU. (120) coyAlIsaM ajjhayaNA isibhAsiyA diyalogacuyAbhAsiyA pa0 / vimalassaNaM arahao NaM cauAlIsaM purisajugAiM anupir3hi siddhAiM jAva pphiinnaaii| dharaNassa NaM nAgiMdassa nAgaranno coyAlIsaMbhavaNAvAsasayasahassA pa0 / mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe cautthe vagge coyAlIsaM uddesaNakAlA p0| vR. catuzcatvAriMzatsthAnake'pi kiccillikhyate, catuzcatvAriMzat 'isibhAsiya'tti RSibhASitAdhyayanAni kAlikazrutavizeSabhUtAni 'diyaloyacuyAbhAsiya'tta devalokacyutaiH 'RSibhUtairAbhASitAni devalokacyutAbhASitAni, kvacitpAThaH 'devaloyacuyANaM isINaMcoyAlIsaM isibhAsiyajjhayaNA pa0' ___ 'purisajugAIti puruSAH-ziSyapraziSyAdikramavyavasthitA yugAnIva-kAlavizeSA iva krmsaadhaatpurussyugaani| ___ 'anupiTThiti AnupUrvyA 'anubandheNa'tti pAThAntare tRtIyAdarzanAdanuvandhena-sAtatyena siddhAni 'jAva'tti karaNena 'buddhAI muttAiM aMtayaDAiM savvadukkhappahINAIti dRzyaM / 'mahAliyAeNaM vimANapavibhattIe'tticaturthe vargecatuzcatvAriMzaduddezanakAlAH prjnyptaaH| samavAyaH-44 samAptaH (samavAyaH-45) mU. (121) samayakhette NaM paNayAlIsaMjoyaNasayasahassAhaM AyAmavikkhaMbheNaM pa0 sImaMtae NaM narae, paNayAlasaMjoyaNasayasahassAI AyAma vikkhaMbheNaM pa0, evaM uDuvimANevi IsipabbhArA NaM puDhavI evaM cev| dhammeNaM arahA paNayAlIsaMdhaNUiM uDaM uccatteNaM hotthaa| maMdarassa NaM pavvayassa caudisipi paNayAlIsaM 2 joyaNasahassAiM abAhAe aMtare p0| savveviNaMdivaDDakhettiyA nakkhattA paNayAlIsaM muhutte caMdeNa saddhiM jogaMjoiMsu vA joiMti vA joissaMti vaa| vR. paJcatvAriMzatsthAnake tvidaM likhyate, 'samayakhette'tti kAlopalakSitaM kSetraM manuSyakSetramityarthaH, 'sImaMtae NaM'ti prathamapRdhivyAM prathamaprastaTe madhyabhAgavartI vRtto narakendraH sImantaka iti| 'uDuvimANe tti saudharmezAnayoH prathamaprastaTavarticatasRNAM vimAnAvalikAnAMmadhyabhAgavarti
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-45/121 vRttaM vimAnakendrakamuDuvimAnamiti / 'IsipabbhAra'tti siddhipRthivI 'maMdarassaNaM pavvayasse'tyAdi sUtre lavaNasamudrAbhyanta- raparidhyapekSayAntaraM draSTavyamiti / 'savvevi Na' mityAdi, candrasya triMzanmuhUrtabhogyaM nakSatrakSetraM samakSetramucyate, tadeva sAIdvayarddhaM dvitIyamadhrdhamasyeti dvayarddhamityevaM vyutpAdanAttathAvidhaM kSetraM yeSAmasti tAnidvayarddhakSetrakANi nakSatrANi ataevapaccacatvAriMzanmuhUrtA candreNa sArddhaM yogaH-sambandho yojitavanti / mU. (122) tineva uttarAI punavvasU rohiNI visAhA ya / eecha nakkhattA pnnyaalmhttsNjogaa| vR. 'tinneva' gAhA, trINyuttarANi uttarAphAlgunya uttarASADhAuttarAbhAdrapadAzca / mU. (123) mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe paMcame vagge paNayAlIsaM uddesaNakAlA pa samavAyaH-45 samAptaH munidIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUriviracatA samavAyAGge paJca catvAriMzatsamavAyasya TIkA prismaaptaa| (samavAyaH 46) mU. (124) diTThivAyassaNaM chAyAlIsaM mAuyApayA pa0, bhIe NaM livIe chAyAlIsaM mAuyakkharApa0, pabhaMjaNassa NaM pAukumAriMdassa chAyAlIsaM bhavaNAvAsasayasahassA p0| vR. atha SaTcatvAriMzatsthAnake kiJcillikhyate, 'diTThivAyassa'tti dvAdazAGgasya 'mAuyApayatti sakalavAGmayasyaakArAdimAtRkApadAnIva dRSTivAdArthaprasavanibandhanatvena mAtRkApadAni utpAdavigamadhrauvyalakSaNAni, tAnica siddhazreNimanuSyazreNyAdinA viSayabhedena kathamapi bhidyamAnAni SaTacatvAriMzadbhavantIti sambhAvyante / tathA baMbhIeNaM livIe'tti lekhyavidhauSaTacatvAriMzanmAtRkAkSarANi, tAni cAkArAdIna hakArAntAni sakSakArANi RR lulu La ityevaM tadakSarapaJcakavarjitAni sambhAvyante, tathA pabhaMjaNassa tti audiicysyeti| samavAyaH-46 samAptaH (samavAyaH-47) mU. (125)jayANaM sUrie savvabjiMtaramaMDalaMuvasaGkamittANaMcAraMcarai tayANaMihagayassa maNUsassa sattacattAlIsaMjoyaNasahassehiM dohi ya tevaDhehiM joyaNasaehiM ekkavIsAe yasaTThibhAgehiM joyaNassa sUrie cakkhuphAsaM havvamAgacchai / thereNaMaggibhUI sattacAlIsaMvAsAiMagAramajhevasittA muMDe bhavittAagArAoanagAriyaM pvvie| _vR. atha saptacatvAriMzatsthAnake kimapyucyate, 'jayA Na'mityAdi, iha lakSapramANasya jambUdvIpasyobhayato'zItyuttare'zItyuttare yojanazate 360 apanIte sarvAbhyantarasya sUryamaNDalasya
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 47 85 viSkambho bhavati 99640 tatparidhistrINi lakSANi paJcadaza sahANi ekonanavatyadhikAni 315089, etacca sUryo muhUrttAnA SaSTyA gacchatIti SaTyA'sya bhAgahAre muhUrttagatirlabhyate, sA ca paJca yojanasahasrANi dve caikapaJcAzaduttare yojanazate ekonatriMzacca SaSTibhAgA yojanasya / yadA cAbhyantaramaNDale sUryazcarati tadA'STAdaza muhUrttA divasapramANaM, tadarddhena navabhirmuhUrtaiH muhUrttagatirguNyate, tatazca yathoktaM cakSusparzapramANamAgacchatIti / aggimUi tti vIranAthasya dvitIyo gaNadharastasya ceha saptacatvAriMzadvarSANyagAravAsa uktaH, Avazyake tu SaTcatvAriMzat, saptacatvAriMzattamavarSasyAsampUrNatvAdavivakSA, iha tvasampUrNasyApi pUrNatvavivakSeti sambhAvanayA na virodha iti / samavAyaH 47 samAptaH samavAyaH-48 mU. (126) egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa aDayAlIsaM paTTaNasahassA pa0 / dhammassa NaM arahao ayaDAlIsaM gaNA aDayAlIsaM gaNaharA hotthA / sUramaMDale NaM aDayAlIsaM ekasaTTibhAge joyaNassa vikkhaMbheNaM pa0 / vR. aSTacatvAriMzatsthAnake kimapi likhyate, 'paTTaNa 'tti vividhadezapaNyAnyAgatya yatra patanti tatpattanaM-nagaravizeSaH, pattanaM ratnabhUmirityAhureke / 'dhammassa' tti paJcadazatIrthaGkarasya, ihASTacatvAriMzadgaNA gaNadharAzcoktAH Avazyake tu tricatvAriMzat paThayante tadidaM matAntaramiti / 'sUramaMDale' tti sUryavimAnaM yeSAM bhAgAnAmekaSaSTyA yojanaM bhavati teSAmaSTacatvAriMzat trayodazabhistairnyanaM yojanamityarthaH / samavAyaH - 48 samAptaH samavAyaH 49 mU. (127) satta sattamiyAe NaM bhikkhupaDimAe egUNapannAe rAidiehiM channauibhikkhAsaeNaM ahAsuttaM jAva ArAhiyA bhavai / devakuruuttarakuru esa NaM maNuyA egUNapannA rAidiehiM saMpannajovvaNA bhavaMti / teiMdiyANaM ukkoseNaM egUNapannA rAiMdiyA ThiI pa0 / vR. athaikonapaJcAzatsthAnake likhyate, 'sattasattamiyAe NaM' sapta saptamAni dinAni yasyAM sA saptasaptamikA - sapta sapta dinAni bhavanti saptasu saptakeSu ataH sA saptadinasaptakamayatvAdekonapaJcAzatA dinairbhavatIti, 'paDima' tti abhigrahaH 'channaueNaM bhikkhAsaeNaM' ti prathamadinasaptake pratidinamekottarayA bhikSAvRdhyA aSTAviMzatirbhikSA bhavanti, evaMca saptasvapi SaNNavatibhikSAzataM bhavati, athavA pratisaptamekottarayA vRdhyA yathoktaM bhikSAmAnaM bhavati, tathAhi prathame saptake pratidinamekaikabhikSAgrahaNAt sapta bhikSA bhavanti, dvitIye dvayo 2 grahaNAccaturdaza, evaM saptame saptAnAM grahaNAdekonapaJcAzadityevaM sarvamIlane yathoktamAnaM bhavatIti 'ahAsuttaM 'ti yathAsUtraM yathAgamaM samyak kAyena spRSTA bhavatIti zeSo draSTavyaH /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 sabhavAyAGgasUtram-49/127 'sampannajovvaNA bhavaMti'ttina mAtApitRparipAlanAmapekSanta ityartha, 'Thiitti AyuSkam samavAyaH-49 samAptaH (samavAyaH-50) mU. (128) muNisuvvayassaNaM arahao paMcAsaM ajjiyAsAhassIo hotthA, anaMte NaM arahA pannAsaMdhaNUI ur3e uccatteNaM hotthaa| purisuttame NaM vAsudeve pannAsaMdhaNUI uddhaM uccatteNaM hotthA / savveviNaM dIhaveyahA mUle pannAsaM 2 joyaNANi vikkhaMbheNaM pa0 / laMtae kappe pannAsaM vimANAvAsasahassA pa0 / savvAoNaM timissaguhAkhaMDagappavAyaguhAo pannAsaM 2 joyaNAI AyAmeNaM pa0 sabveviNaM kaMcaNagapavvayA siharatale pannAsaM 2 joyaNAiM vikkhaMbheNaM pa0 / / vR.ata paJcAzatsthAnakaM, tatra 'purisottama'tti caturtho vAsudevo'nantajijjinakAlabhAvI tathA 'kaMcaNa'tti uttarakuruSunIlavadAdInAM paJcAnAmAnupUrvIvyavasthitAnAM mahAhradAnAM pUrvAparapArzvayoH pratyekaMdaza daza kAJcanaparvatA bhavanti, tecasarvezataM, evaM devakuruSu niSadhAdInAM mahAhadanAM zataM bhavati, sarva eva ca te jambUdvIpe dvizatamAnA bhavanti, te yojanazatocchritAH zatamUlaviSkambhAstannAmakadevanivAsabhUtabhavanAlaDkRtazikharatalAH / samavAyaH-50 samAptAH (samavAyaH-51) mU. (129) navaNhaM baMbhacerANaM ekAvannaM uddesaNakAlA pa. / camarassa NaM asuriMdassa asuraranno sabhA sudhammA ekAvannakhaMbhasayasaMniviTThA pa0, evaM ceva blissvi| suppabhe NaM baladeve ekAvannaM vAsasayasahassAI paramAuM pAlaittA siddhe buddhe jAva svvdukkhpphiinne| dasaNAvaraNanAmANaM doNhaM kammANaM ekAvannaM uttarakammapagaDIo pa0 / vR. athaikapaJcAzatsthAnakaM, tatra 'baMbhacerANaM ti AcAraprathamazrutaskandhAdhyayanAnAM zastraparijJAdInAM, tatra prathame saptoddezakA iti saptaivoddezanakAlAH 1 evaM dvitIyAdiSu krameNa SaT 2 catvAraH 3 catvAraH 4 evaM SaT 5 paMca 6 aTame catvAraH 8 saptame mahAparijJAyAH saptoddezAH, vyucchinnaMcataditiprAnte prAgapyadhyayanollekhe uddiSTaMprAntya evAtroddiSTA uddezA api tasya kramApeyA saptamasya cetyevmekpnycshditi| 'suppahe'tti caturtho baladevaH anantajijjinanAthakAlabhAvI, tasyehaikapaJcAzadvarSalakSANyAyuruktamAvazyake tu paJcapaJcAzaducyate tadidaM matAntaramiti / 'ekAvannaM uttarapagaDIo'tti darzanAvaraNasya nava nAmno dvicatvAriMzadityekapaJcAzaditi samavAyaH-51 samAptaH
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 52 87 (samavAyaH 52) mU. (130) mohaNijassaNaM kammassa bAvannaM nAmadhejApa, taM-kohe kove rose dose akhamA saMjalaNe kalahe caMDikke bhaMDaNe vivAe 10 mANe made dappe thaMbhe attukkose gavve paraparivAe akkose avakkose unnae 20 unnAme mAyA uvahI niyaDI valae gahaNe nUme kakke kurue daMbhe 30 kUDe jimhe kibbise aNAyaraNayA gRhaNayA vaMcaNayA palikuMcaNayA sAtijoge lobhe icchA 40 mucchA kaMkhA gehI tiNhA bhijjA abhijjA kAmAsA bhogAsA jIviyAsA maraNAsA 50 nandI rAge 52 / __ godhUmassaNaM AvAsapavvayassa puracchimillAo caramaMtAo valayAmuhassa mahApAyAlassa paccacchimille caramaMte esa NaM bAvannaM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0, evaM dagabhAsassa NaM keugassa saMkhassa jUyagassa dagasImassa Isarassa / nANAvaraNijassa nAmassaaMtarAyassa etesiNaMtiNhaM kammapagaDINaMbAvanaMuttarapayaDIopa0 / sohammasaNaMkumAramAhiMdesu kappesu bAvannaM vimANavAsasayasahassA pa0 / vR.atha dvipaJcAzatsthAnakaM, tatra 'mohaNijjassa kammassa'ttiiha mohanIyakarmaNo'vayaveSu caturyukrodhAdikaSAyeSu mohanIyatvamupacaryAvayavesamudAyopacAranyAyena mohanIyasyetyuktaM, tatrApi kaSAyasamudAyApekSayAdvipaJcAzannAmadheyAnina punarekaikasya kaSAyamAtrasyaiveti, tatrakrodhaityAdIni daza nAmAni krodhakaSAyasya 'caMDikke'tti cANDikyaM, tathA mAnAdInyekAdaza mAnakaSAyasya 'attukkose'-tti AtmotkarSa 'avakkose'tti apakarSa 'unnae'tti unnataH pAThAntareNa 'unnAme tti unnAmaH, tathA mAyAdIni saptadaza mAyAkaSAyasya 'nUme'tti nyavamaM 'kakke'tti kalkaM 'kurue'tti kurukaM 'jimhe'tti jaigaM, tathA lobhAdIni caturdaza lobhakaSAyasya 'bhijjA abhijJa'tti abhidhyAnamabhidhyetyasya tItaM pidhAnamityAdAviva vaikalpike akAralope bhidhyA'bhidhyA ceti shbdbhedaannaamdvymiti| ___gothUme'tyAdi gostubhasya prAcyAM lavaNasamudramadhyavarttino velandharanAgarAjanivAsabhUtaparvatasya paurastyAccaramAntAdapasRtya vaDavAmukhasya mahApAtAlakalazasya pAzcAtyazcaramAnto yena vyavadhAnena bhavatIti gamyate, 'esa NaM'ti etadantaramabAdhayA vyavadhAnalakSaNamityarthaH, dvipaJcAzadyojanasahasrANi bhavantItyakSaraghaTanA, bhAvArthastvayaM-iha lavaNasamudraM paJcanavatiyojanasahanANyavagAhyapUrvAdiSudikSucatvAraHkrameNa vaDavAmukhaketukajUpakezvarAbhidhAnA mahApAtAlakalazA bhavanti, tathA jambUdvIpaparyantAd dvicatvAriMzadyojanasahanANyavagAhya sahaviSkambhAzcatvAra eva velandharanAgarAjaparvatA gostubhAdayo bhavanti, tatazca paJcanavatyAstricatvAriMzatyapakarSitAyAM dvipaJcazatsahasrANyantaraM bhvti| tathA saudharme dvAtriMzadvimAnAnAM lakSANi sanatkumAre dvAdaza mAhendre cASTAviti sarvANi dvipaJcAzat / samavAyaH-52 samAptaH (samavAyaH-53) mU. (131) devakuruuttarakuruyAo NaM jIvAo tevannaM 2 joyaNasahassAiM sAiregAI AyAmeNaM pa, mahAhimavaMtaruppINaM vAsaharapavvayANaM jIvAo tevannaM tevannaM joyaNasahassAi nava
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 samavAyAGgasUtram-53/129 ya egatIse joyaNasae chacca egUNavIsaibhAe joyaNassa AyAmeNaM pa0 / samaNassa NaM bhagavo mahAvIrassa tevannaM anagArA saMvaccharapariyAyA paMcasu anuttareSu mahaimahAlaesu mahAvimANesu devattAe uvavannA / saMmucchimauraparisappANaM ukkoseNaM tevannaM vAsasahassA ThiI pa0 / vR. tripaJcAzatsthAnake likhyate, 'mahAhimavaMte' tyAdi sUtre saMvAdagAthA / tevannasahassAiM nava ya sae joyaNANa igatIse / 119 11 jIvA mahAhimavao addhakalA chacca ya kalAo' // tti 'saMvacchara pariyAga' tti saMvatsaramekaM yAvat paryAyaH pravrajyAlakSaNo yeSAM te saMvatsaraparyAyAH 'mahaimahAlaesu mahAvimANesu' tti mahAnti ca tAni - vistIrNAni ca atimahAlayAzca- atyantamutsavAzrayabhUtAni mahAtimahAlayAsteSu mahAnti ca tAni prazastAni vimAnAni ceti vigrahaH ete caaprtiitaaH| anuttaropapAtikAGge tu ye'dhIyante te trayastriMzat bahuvarSaparyAyAzceti / samavAya: - 53 samAptaH samavAyA:-54 mU. (132) bharaheravaesu NaM vAsesu egamegAe ussappiNIe osappiNIe cauvannaM 2 uttamapurisA uppaciMsu vA 3, taM0 - cauvIsaM titthakarA bArasa cakkavaTTI nava baladevA nava vAsudevA arahA NaM ariTThanemI cauvannaM rAiMdiyAiM chaumatthapariyAyaM pAuNittA jiNe jAe kevalI savvannU savvabhAvadarisI, samaNe bhagavaM mahAvIre egadivaseNaM eganisijjAe cauppannAI vAgaraNAI vAgaritthA, anaMtassa NaM arahao caupannaM gaNaharA hotthA / vR. catuSpaJcAzatsthAnake likhyate, 'pAuNitta' tti prApya, 'eganisijjAe 'tti ekenAsanaparigraheNa 'vAgaraNAi' ti vyAkriyante - abhidhIyante iti vyAkaraNAni - prazne sati nivarcanatayocyamAnAH padArthA 'vAgarittha' tti vyAkRtavAn tAni cApratItAni / anantanAthasyeha catuSpaJcAzadaNA gaNadharAzcoktAH / Avazyake tu paJcazaduktAstadidaM matAntaramiti / samavAyaH - 54 samAptaH samavAyaH-55 mU. (133) malissa NaM arahao paNapannaM vAsasahassAiM paramAuM pAlaittA siddhe buddhe jAvappahINe / maMdarassa NaM pavvayassa paccacchimillAo caramaMtAo vijayadArassa paccacchimille caramaMte esa NaM paNapannaM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0, evaM cauddisiMpi vejayaMtajayaMtaaparAjiyaMti samaNe bhagavaM mahAvIre aMtimarAiyaMsi paNapannaM ajjhayaNAiM kallANaphalavivAgAiM paNapannaM ajjhayaNAiM pAvaphalavivAgAiM vAgarittA siddhe buddhe jAvappahINe / paDhamabiiyAsu dosu puDhavIsu paNapannaM nirayAvAsasayasahassA pa0 /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAya: - 55 daMsaNAvaraNijjanAmAuyANaM tiNDaM kammapagaDINaM paNapannaM uttarapagaDIo pa0 / vR. paJcapaJcAzatsthAnake tvidaM likhyate, 'mandarasye 'tyAdi, iha meroH pazcimAntAt pUrvasya dvArasya pazcimAntaH paJcapaJcAzat sahasraNi yojanAnAM bhavatItyuktaM, tatra kila 'merorviSkambhamadhyabhAgAt paJcAzatsahANi dvIpAnto bhavati, lakSapramANatvAd dvIpasya, meruviSkambhasya ca dazasAhanikatvAd dvIpArdhe paJcasahasrakSepeNa paJcapaJcAzadeva bhavantIti, iha ca yadyapi vijayadvArasya pazcimAnta ityuktaM tathApi jagatyAH pUrvAnta iti kila sambhAvyate, merumadhyAt paJcAzato yojanasahasraNiM jagatyA bAhyAnte pUryamANatvAt, jaMbUdvIpajagatIviSkambhena ca saha jambUdvIpalakSaNaM pUraNIyaM, lavaNasamudrajagatIviSkambhena ca saha lavaNasamudralakSadvayamanyathA dvIpasamudramAnAjjagatImAnasya pRthagagaNane manuSyakSetra paridhiratiriktA syAt / 89 sA hi paJcacatvAriMzallakSapramANakSetrApekSayA'bhidhIyata, tatazcaivamatiriktA syAditi, athaveha kiJcidUnApi paJcapaJcAzatpUrNatayA vivakSiteti, 'antimarAyaMsi 'tti sarvAyuHkAlaparyavasAnarAtrau rAtrerantime bhAge pApAyAM madhyamAyAM nagaryAM hastipAlasya rAjJaH karaNasabhAyAM kArttikamAsAmAvAsyAyAM svAtinakSatreNa candramasA yuktena nAgakaraNe pratyuSasi payaGkAsananiSaNNaH paJcapaJcAzadadhyayanAni 'kallANaphalavivAgAI' ti kalyANasya-puNyasya karmaNaH phalaM-kAryaM vipAcyate-vyaktIkriyate yaistAni kalyANaphalavipAkAni, evaM pApaphalavipAkAni vyAkRtya pratipAdya siddho buddhaH yAvatkaraNAt 'mutte aMtakaDe parinivvur3e savvadukkhappahINe'tti dRzyaM / 'paDhame 'tyAdi, prathamAyAM triMzannarakalakSANi dvitIyAyAM paJcaviMzatiriti paJcapaJcAzat / 'daMsaNe' darzanAvaraNIyasya nava prakRtayo nAmno dvicatvAriMzat AyuSazcata ityevaM paJcapaJcAzaditi / samavAya: - 55 samAptaH samavAyaH-56 mU. (134) jaMbuddIve NaM dIve chappannaM nakkhattA caMdeNa saddhiM jogaM joiMsu vA 3 / vimalassa NaM arahao chappannaM gaNA chappannaM gaNaharA hotthA / vR. atha SaTpaJcAzatsthAnake likhyate, 'jambuddIve' ityAdi tatra candradvayasya pratyekamaSTA viMzaterbhAvAt SaTpaJcAzannakSatrANi bhavanti // vimalasyeha SaTapaJcAzadgaNA gaNadharAzcoktAH Avazyake tu saptapaJcAzaducyate tadidaM matAntaramiti / samavAyaH-56 samAptaH samavAyaH-57 mU. (135) tiNhaM gaNipiDagANaM AyAracUliyAvajjANaM sattAvannaM ajjhayaNA pa0 taMAyAre sUyagaDe ThANe / godhUmassa NaM AvAsapavvayassa puracchimillAo caramaMtAo valayAmuhassa mahApAyAlassa bahumajjhadesabhAe esa NaM sattAvannaM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0, evaM dagabhAsassa keuyassa ya saMkhassa ya jUyassa ya dayasIssa Isarassa ya /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-57/135 mallissaNaM arahao sattAvannaM maNapajjavanANisayA hotthaa| mahAhimavaMtarUppINaM vAsaharapvayANaM jIvANaM ghaNupiTuM sattAvannaM 2 joyaNasahassAiMdonni ya teNaue joyaNasae dasa ya egUNavIsaibhAe joyaNassa parikkheveNaM pa0 / vR. atha saptapaJcAzatsthAnake kimapi likhyate, 'gaNipiDagANaM'ti gaNinaH-AcAryasya piTakAnIva piTakAni sarvasvabhAjanAnIti gamyate gaNapiTakAni teSAMAcArasya zrutaskandhadvayarUpasya prathamAGgasya cUlikA-sarvAntimamadhyayanaM vimuktyabhidhAnamAcAracUlikA tadvarjAnA, tatrAcAre prathamazrutaskandhenavAdhyayanAni dvitIyeSoDazanizIthAdhyayanasya prasthAnAntaratvenehAnAzrayaNAt, SoDazAnAM madhye ekasyAcAracUliketi parihRtatvAt zeSANi paJcadaza, sUtrakRte dvatIyAGge prathamazrutaskandhe SoDaza dvitIye sapta sthAnAGge dazetyevaM saptapaJcAzaditi / _ 'gothUme' tyAdau bhAvArtho'yaM-dvicatvAriMzatsahasrANi vedikAgostubhaparvatayorantaraM sahasraM gostubhasya viSkambhaH dvipaJcAzadagostubhavaDavAmukhayorantaraMdazasahasamAnatvAdvaDavAmukhaviSkambhasya tadarddha paJceti tato dvipaJcAzataH paJcAnAM ca mIlane sptpnycaashditi| 'gothUme tyAdaubhAvArtho'yaM-dvicatvAriMzatsahANi vedikAgostubhaparvatayorantaraMsahaMgostubhasya viSkambhaH dvipaJcAzadagostubhavaDavAmukhayorantaraM dazasahasamAnatvAdvaDavAmukhaviSkambhasya tadar3a paJceti tato dvipaJcAzataH paJcAnAM ca mIlane sptpnycaashditi| ___ "jIvANaMghaNupiTThanti maNDalakhaNDAkAraM kSetraM, iha sUtre saMvAdagAthArddha-"sattAvanna sahassA dhaNupiTuM teNauya dusaya dasa kl''tti| samavAyaH-57 samAptaH (samavAyaH-58) mU. (136) paDhamodoccapaMcamAsu tisu puDhavIsu aTThAvannaM nirayAvAsasahassA pa0 / nANAvaraNijjassa veyaNiyaAuyanAmaaMtarAiysasa eesiNaM paMcaNhaM kammapagaDINaM aThThAvannaM uttarapagaDIo pa0 / gothubhassaNaM AvAsapavvayassa paJcacchimillAo caramaMtAo valayAmuhassa mahApAyAlassa bahumajhedesabhAe esaNaM aTThAvannaMjoyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0, evaM caudisiMpi neyavvaM ___vR. aSTapaJcAzatasthAnake'pi likhyate, 'paDhame tyAdi tatra prathamAyAM triMzannarakalakSANi dvitIyAyAM paJcaviMzati paJcamyAtrINIti srvaannyssttpnycaashditi| ___ 'nANe' tyAdi, tatra jJAnAvaraNasya paJca vedanIyasya dve AyuSazcatamro nAmno dvicatvAriMzat antarAyasya paJceti sarvA assttpnycaashduttrprkRtyH| 'gothUbhasse'tyAdi, asya ca bhAvArtha pUrvoktAnusAreNAvaseyaH, 'evaM cauddisiMpineyavvaM'ti anena sUtratrayamatidiSTaM, taccaivaM-'daobhAsassaNaMAvAsapavvayassa uttarillAocarimaMtAo keugassa mahApAyAlassa bahumajjhadesabhAge esa NaM aTThAvanaMjoyaNasahassAiM abAhAe aMtare pannatte, evaM saMkhassa AvAsapavvayassa puracchimillAo carimaMtAo jUyagassa mahApAtalassa, evaMdagasImassa AvAsapavvayassa dAhiNillAo carimaMtAo Isarassa mhaapaayaalss'tti| samavAyaH-58 samAptaH
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 59 (samavAyaH-59) mU. (137) caMdassaNaM saMvaccharassa egamegeuUegUNasaTTi rAiMdiyAirAiMdiyaggeNaMpa0 / saMbhave NaM arahA egUNasahi puvvasayasahassAiM AgAramajhe vasittA muMDe jAva pavvaie, mallissa NaM arahao egUNasaTuM ohinANisayA hotthaa| vR. athaikonaSaSTisthAnake likyate, 'caMdassa Na'mityAdi, saMvatsaro hyanekavidhaH sthAnAGgadiSUktaH, tatra yazcandragati maGgIkRtya saMvatsaro vivakSyate sa candra eva, tatra ca dvAdaza mAsAH SaT ca Rtavo bhavanti, tatra caikaika RturekonaSaSTirAtrindivAnAM rAtrindivAgreNa bhavati, kathaM ?, ekonatriMzadvAtriMdivAni dvAtriMzacca SaSTibhAgA ahorAtrasyetyevaM pramANaH kRSNapratipadamArabhya paurNamAsIpariniSThitaH candramAsobhavati, dvAbhyAMcatAbhyAmRturbhavati, tata ekonaSaSTiahorAtrANyasau bhavati, yacceha dviSaSTibhAgadvayamadhikaM tanna vivkssit|| sambhavasyaikonaSaSTipUrvalakSANigRhasthAparyAya ihoktaH, Avazyaketu catuHpUrvAGgAdhikA sokteti / samavAyaH-59 samAptaH (samavAyaH-60 mU. (138) egamege NaM maMDale sUrie saTThie saTThie muhuttehiM saMghAie lavaNassa NaM samuddassa sahi nAgasAhassIo aggodayaM dhAraMti / vimaleNaM arahA saTTi dhaNUI uDDhe uccatteNaM hotthaa| balissaNaM vairoyaNiMdassa saSTiM sAmANiyasAhassIo pa0, baMbhassaNaM deviMdassa devarano saddhiM sAmANiyasAhassIo pa0, sohammIsANesudosukappesu saDhi vimANAvAsasayasahassApa0 / vR. atha SaSTisthAnakaM, tatra 'egamege'ityAdi, caturazItyadhikazatasaMkhyAnAM sUryamaNDalAnAmekaikaMmaNDalaM-tathAvidhacArabhUmi sUryaSaSTyA SaSTayAmuhUrteH- dvAbhyAMdvAbhyAmahorAtrAbhyAmityarthaH saGghAtayati-niSpAdayati, ayamatra bhAvArthaH - ekasminnahni yatra sthAne uditaH sUryastatra sthAne punAbhyAmahorAtrAbhyAmudetIti aggodayaM tiSoDazasahasrocchritAyA velAyAyaduparigavyUtadvayamAnaM vRddhihAnisvabhAvaM tadagrodakaM // 'balissa'tti audIcyasya asurakumAranikAyarAjasya bhavanaM, 'baMbhassa'tti brahmalokAbhidhAna- paJcamadevalokendrasya 'sahitti saudha dvAtriMzadIzAne cATAviMzatirvimAnalakSANItikRtvA SaSTistAni bhvntiiti| samavAyaH-60 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge SaSTi samavAyasya TIkA prismaaptaa| __ (samavAyaH 61) mU. (139) paMcasaMvacchariyassa NaM jugassa riumAseNaM hijjamANassa igasahiM uUmAsA pa0 maMdarassa NaM pavvayassa paDhame kaMDe egasaTThijoyaNasahassAiM uddhaM uccatteNaM pa0
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-61/139 caMdamaMDaleNaM egasaDivibhAgavibhaie samaMse pa, evaM suurissvi| vR. atha ekaSaSTisthAnakaM, tatra 'paJce'tyAdi, paJcabhiH saMvatsarairnirvRttamiti paJcasAMvatsarikaM tasya NamityalaGkAre yugasya kAlamAnavizeSasya RtumAsena nacandrAdimAsena mIyamAnasya ekaSaSTi RtumAsAH prajJaptAH, iha cAyaM bhAvArtha-yugaM hi paJca saMvatsarA niSpAdayanti, tadyathA-candrazcandro'bhivarddhitaH candro'bhivardhitazceti, tatra ekonatriMzadahorAtrANi dvAtriMzaca dviSaSTibhAgAahorAtrasvetyevaMpramANena 29 32/., kRSNapratipadamArabhya paurNamAsIniSThitena candramAsena dvAdazamAsaparimANazcandrasaMvatsarastasya ca pramANamidaM-trINizatAnyAMcatuSpaJcAzaduttarANi dvAdazaca dviSaSTibhAgA divasasya 345,12/ tathA ekatriMzadahAekaviMzatyuttaraMca zataMcaturvizatyuttarazatabhAgAnAM divasasyetyavaMpramANo'bhivarddhitamAso bhavati, 31121/, etenacamAsenadvAdazamAsapramANo'bhi-varddhitasaMvatsaro bhavati, saca pramANena trINizatAnyahAMtryazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dviSaSTibhAgA divasasya 383 / ".., tadevaM trayANAM candrasaMvatsarANAM dvayozcAbhivarddhitasaMvatsarayorekIkaraNe jAtAni (dinAnAM) aSTAdaza zatAni triMzaduttarANi ahorAtrANAM 1830, RtumAsazca triMzatA'horAratrairbhavatIti triMzatA bhAgahAre labdhA ekaSaSTi RtumAsA iti / 'maMdarasse'tyAdi, iha merurnavanavatiyojanasahasrapramANo dvidhA vibhaktaH, tatraprathamo bhAga ekaSaSTi sahanANyuktaH dvitIyastu aSTatriMzatrasthAnake'STatriMzaditi proktaH, kSetrasamAse tu kandena saha lakSapramANastridhA vibhaktaH, tatra prathamakANDaM sahasraM dvitIyaM triSaSTistRtIyaM sstttriNshditi| _ 'candramaNDale' candravimAnaM NamityalaGkRtau 'egasahitti yojanasyaikaSaSTitamaigirvibhAjitaM-vibhAgairvyavasthApitaM samAMza-samavibhAgaMprajJaptaM, naviSamAMzaM, yojanasyaikaSaSTibhAgAnAM SaTpaJcAzadbhAgapramANatvAttasyAvaziSTasya ca bhAgasyAvidyamAnatvAditi, 'evaM sUrassavitti evaM sUryasyApi maNDalaM vAcyaM, aSTacatvAriMzadekaSaSTibhAgamAtraM hi tat na cAparamaMzAntaraMtasyApyastIti smaaNshteti| samavAyaH-61 samAptaH (samavAyaH-62) mU. (140) paMcasaMvaccharie NaM juge bAsaddhiM punnimAo bAsaDhi amAvasAo pa0 / vAsapUjassa NaM arahao bAsaddhiM gaNA bAsaDhi gaNaharA hotthaa| sukkapakkhassa NaM caMde bAsaddhiM bhAge divase divase parivaDDai, te ceva bahulapakkhe divase divase prihaai| sohammIsANesu kappesu paDhame patthaDe paDhamAvaliyAe egamegAe disAe bAsaDhi vimANA pa0 savve vemANiyANaM bAsaDhi vimANapatthaDA patthaDaggeNaM p0| vR.atha dviSaSTisthAnakaM, 'paJce'tyAdi, tatra yuge trayazcandrasaMvatsarA bhavanti teSu SaTatriMzat paurNAmAsyo bhavanti, dvau cAbhivarddhitasaMvatsarau bhavataH, tatra cAbhivarddhitasaMvatsarayodazabhizcandramAsairbhavatIti tayoH SaDviMzati paurNamAsya ityevaM dviSaSTistA bhavanti ityevamamAvAsyA apiiti|
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 62 93 119 11 vAsupUjyasyeha dviSaSTirgaNA gaNadharAzcoktA Avazyake tu SaTSaSTirukteti matAntaramidamapIti / / 'sukkapakkhasse' tyAdi, zuklapakSasya sambandhI candro dviSaSTibhAgAn pratidinaM varddhate, evaM kRSNapakSe candraH parihIyate, ayaM cArthaH sUryaprajJaptyAmapyuktaH, tathAhi"kihaM rAhuvimANaM niccaM caMdeNa hoi avirahiyaM / cauraMgulamappattaM heTThA caMdassa taM carai / bAvaTThi bAvaTThi divase 2 ya sukkapakkhassa / jaM parivaDDhai caMdo khavei taM ceva kAleNa / pannarasayabhAgeNa ya caMdaM pannarasameva taM carai / pannarasayabhAgeNa ya puNovi taM cevavakkamai // evaM vaDDhai caMdo parihANI eva hoi caMdassa / kAlo vA johA vA eyaNubhAveNa caMdassa // -tathA tatraivoktam- / "solasabhAge kAUNa uDuvaI hAyaettha pannarasaM / tattiyamette bhAge puNovi parivahue joNhA / / iti // 2 // // 3 // // 4 // 119 11 tadevaM bhaNitadvayAnusAreNanumIyate yathA candramaNDalasya ekatriMzaduttaranavazatabhAgavikalpitasya ekAMzo'vasthita evAste, zeSAH pratidivasaM dviSaSTiM dviSaSTiM kRtvA varddhante, tataH paJcadazecandradine sarave samuditA bhavanti, punastathaiva hIyante paJcadaze dine ekAvazeSA bhavantIti vacanadvayasAmarthyalabhyaM vyAkhyAnametat, jIvAbhigame tu 'bAvaTThi 2' gAhA tathA 'pannarasatibhAgeNa' gAthA, ete gAthe evaM vyAkhyAte - 'bAvaTThi' 2 ityatra dviSaSTi 2 rbhAgAnAM divase 2 ca pratyahamityarthaH, zuklapakSasya sambandhini yat parivarddhati candrazcaturaH sAdhikAn dviSaSTibhAgAn kSapayati tadeva kAlenaitadevAha-'pannarasa' ityAdinA / 'candravimAnaM dviSaSTibhAgAn kriyate tataH paJcadazabhirbhAgo'pahriyate tatazcatvAro bhAgAH samadhikA dviSaSTibhAgAnAM paJcadazabhAgena labhyante, ata ucyate-paJcadazabhAge coktalakSaNena candramadhikRtya paJcadazaiva divasAMstadrAhuvimAnaM carati, evamapakrAmatItyapi bhAvanIyamiti, atrAsmAbhiyathAdhTe likhite upanIte bahuzrutairnirNayaH kArya iti / [ yadyekamaMzaM darzayazcaMndrazcarati ekameva cAMzaM rAhuzcarati tadA pratyahaM dvAvaMzAvAcchAdanIyau jAyete paJcadazamizca dinairAcchAdito'pyaMzadvayamavatiSThate tasyApyardhamAcchAdanIyamekaikeneti bhAga eka AcchAdya iti dviSaSTibhAgIkaraNaM / ] 'sohammI' tyAdi, tatra saudharmezAnayoyodaza vimAnaprastaTA bhavanti, sanatkumAramAhendrayodvAdaza brahmalokeSaTlAntake paJca zukrecatvAra evaM sahasrAre AnataprANatayozcatvAra evamAraNAcyutayoH graiveyakeSvadhastanamadhyomoparimeSu trayaH 2 anutareSveka iti dviSaSTiste bhavanti, eteSAM ca madhyabhAge pratyekamuDuvimAnAdikAH sarvArthasiddhavimAnAntA vRttavimAnarUpA dviSaSTireva vimAnendrakA bhavanti, tatapArzvatazca pUrvAdiSu dikSu tryacaturavRttavimAnakrameNa vimAnAnAmAvalikA bhavanti tadevaM saudharmezAnayoH kalpayoH prathame prastaTe sarvAdhastana ityarthaH / 'paDhamAvaliyAe 'tti prathamA uttarottarAvalikApekSayA AdyAzcatastra AvalikA yasmin sa
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 samavAyAGgasUtram-62/140 prathamAvalikAkastatra, athavA prathamAt mUlabhUtAdvimAnendrakAdAyarabhya yA'sAvAvalikAvimAnAnupUrvI tayAathavottarottarAvalikApekSayA ekaikasyAM diziyA prathamA-AdyAvalikA tasyAM 'paDhamAvaliya'tti pAThAntare tu uttarottarAvalikApekSayA ekaikasyAM dizi yA prathamAvalikA sA dviSaSTirdviSaSTivimAna-pramANena prjnypteti| _ 'egamegAe'tti uDuvimAnAbhidhAnadevendrakApekSayA ekaikasyAM pUrvAdikAyAM dizi dviSaSTirdviSaSTivimAnAni prajJaptAni, dvitIyAdiSu punaH prastaTeSu ekaikahAn vimAnAni bhavanti yAvaddiSaSTitame'nuttarasuraprastaTe sarvArthasiddhadevendrakaH pArve tadekaikameva bhavatIti, tathA 'savvetti sarve vaimAnikAnAM devavizeSANAM sambandhino dviSaSTirvamAnaprastaTA-vimAna-prastarAH prastaTAgreNaprastaTaparimANe prajJaptA iti| samavAyaH-62 samAptaH (samavAyaH-63)) mU. (141) usabheNaM arahA kosalie tesahi~ puvvasayasahassAI mahArAyamajjha vasittA muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pvvie| harivAsarammayavAsesumaNussAtevaTThierAiMdiehiM saMpattajovvaNA bhavaMti, nisaDheNaM pavvae tevaDhiM sUrodayA pa0 evaM niilvNtevi| vR. atha triSaSTisthAnakaM, tatra 'saMpattajovvaNa'tti mAtApitRparipAlanAnapekSA ityarthaH / - 'nisaheNa mityAdi, kila sUryamaNDalAnAMcaturazItyadhikazatasaMkhyAnAMmadhyAtjambUdvIpasya paryantime azItyuttare yojanazate paJcaSaSTirbhavanti, tatra ca niSadhavarSadharaparvatasyopari nIlavadvarSadharaparvatasyopari ca triSaSTi : sUryodayaH-sUryodayasthAnAni sUryamaNDalAnItyarthaH, tadanye tu dve jagatyA upari, zeSANi tu lavaNe triSu triMzadadhikeSu yojanazateSu bhavantIti bhAvArthaH / samavAyaH-63 samAptaH (samavAyaH-64) mU. (142) aTThaTTamiyANaM bhikkhupaDimA causaTThie rAiMdiehiM dohi ya aTThAsIehiM bhikkhAsaehiM ahAsutte jAva bhavai / causaTiM asurakumArAvAsasayasahassA pa0, camarassaNaM ranno causaddhiM sAmANiya- sAhassIo pa0 / savveviNaM dadhimuhA pavvayA pallAsaMThANasaMThiyA savvattha samA vikkhaMbhusseheNaM causaddhiM joynnshssaaiNp0| sohammIsANesu baMbhaloe yatisukappesu causaddhiM vimANAvAsasayasahassa pa0 / savvassavi ya NaM ranno cAurantacakkavaTTissa causaTThilaTThIe mahagghe muttAmaNihAre p0| vR. atha catuHSaSTisthAnakaM 'aTTe' tyAdi, aSTAvaSTAmAni dinAni yasyAM sA'yATamikA yasyAM hiaSTau dinASTakAni bhavanti tasyAmaSTAvaSTAmAni bhavantyeveti, bhikSupratimA-abhigrahavizeSaH
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAya: - 64 95 aSTAvaSTakAni yato'sau bhavatyatazcatuHSaSTyA rAtriMdivaiH sA pAlitA bhavati, tathA prathame'Take pratidinamekaikA bhikSA evaM dvitIye dve dve yAvadaSTame aSTAvaSTAviti saGkalanayA dve zate bhikSANAma, TAzItyadhike bhavataH ata uktaM- 'dvAbhyAM ce' tyAdi yAvatkaraNAt 'ahAkappaM ahAmaggaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA sammaM ANAe ArAhiyAvi bhavati'ti dRzyaM, 'savveviNa ' mityAdi ito'STame nandIzvarAkhye dvIpe pUrvAdiSu dikSu catvAro'JjanakaparvatA bhavanti, teSAM ca pratyekaM catasRSu dikSu catasraH puSkariNyo bhavanti, tAsAM ca madhyabhAgeSu pratyekaM dadhimukhaparvatA bhavanti, teSAM ca pratyekaM catasRSu dikSu catasraH puSkariNyo bhavanti, tAsAM ca madhyabhAgeSu pratyekaM dadhimukhaparvatA bhavanti, te ca SoDaza palyaGkasaMsthAnasaMsthitAH, yataH sarvatra samA viSkambhena, mUlAdiSu dazasahasraviSkambhatvAtteSAM, kvacittu 'vikkhaMbhusseheNaM' ti pAThastatra tRtIyaikavacanalopadarzana- dviSkambheneti vyAkhyeyaM, tathA utsedhenoccatvena catuHSaSTizcatuHSaSTiriti / 'sohammI' tyAdi, saudharme dvAtriMzadIzAne'STAviMzati brahmaloke ca catvAri vimAnalakSANi bhavantIti sarvANi catuHSaSTiriti / 'causaTThilaTThIe'tti catuHSaSTiryaSTInAM zarIrANAM yasminnasau catuHSaSTiyaSTikaH 'muttAmaNimaye 'ti muktAzca- muktAphalAni maNayaH candrakAntAdiratnavizeSAH muktArUpA vA maNayo- ratnAni muktAmaNayastadvikAre muktAmaNimayaH / samavAyaH - 64 samAptaH samavAyaH-65 mU. (143) jambuddIve NaM dIve paNasaTThi sUramaMDalA pa0 / there NaM moriyaputte paNasaTThivAsAiM agAramajjhe vasittA muMDe bhavittA AgArAo anagAriyaM pavvaie / sohammavaDiMsayassa NaM vimANassa egamegAe bAhAe paNasaTThi paNasaTThi bhomA pa0 / vR. atha paJcaSaSTisthAnakaM, tatra 'moriyaputte NaM' ti mauryaputro bhagavato mahAvIrasya saptamo gaNadharastasya paJcaSaSTivarSANi gRhasthaparyAyaH, Avazyake'pyevamevokto, navarametasyaiva yo bRhattaro bhrAtA maNiDataputrAbhidhAnaH SaSTho gaNadharaH taddIkSAdina eva pravrajitasyasyAvazyake tripaJcAzadvarSANi gRhasthaparyAya ukto na ca bodhaviSayamupagacchati yato bRhattarasya paJcaSaSTiryujyate laghutarasya tripaJcAzaditi / 'sohamme 'tyAdi, saudharmAvataMsakaM vimAnaM saudharmadevalokasya madhyabhAgavartti zakranivAsabhUtaM, 'egamegAe 'tti ekaikasyAM dizi prakArAbhyarNavarttIni bhaumAni nagarAkArANi, viziSTasthAnAnItyeke / samavAyaH - 65 samAptaH samavAya:-66 mU. (144) dAhiNaDDhamANussakhettANaM chAvaTThi caMdA pabhAsiMsu vA 3 chAvaTThi sUriyA taviMsu vA 3 uttaraDhamANussakhettANaM chAvaTThi caMdA pabhAsiMsu vA 3 chAvaTThi sUriyA taviMsu vA 3 /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 samavAyAGgasUtram-66/144 sejaMsassa NaM arahao chAvaDhiMgaNA chAvaDiMgaNahArA hotthaa| abhiNibohiyanANassaNaM ukkoseNaM chAvaTThi sAgarovamAiM ThiI pa0 / vR.athaSaTSaSTisthAnakaM, tatra 'dAhiNe'tyAdi, manuSyakSetrasyArddhamarddhamanuSyakSetraMdakSiNaMca tattacceti dakSiNArddhamanuSyakSetraM tatra bhavA dAkSiNArddhamanuSyakSetrA NamityalaGkAre SaTSaSTizcandrAH prabhAsitavantaH prabhAsanIyaM athavA liGgavyatyayAddakSiNAni yAni manuSyakSetrANAmarddhAni tAni tathA tAni prakAzitavantaH, pAThAntare dakSiNArddhamanuSyakSetre prabhAsanIyaM prbhaasitvntH| te ca evaM-dvau jambUdvIpe candrau catvAro lavaNasamudre dvAdaza dhAtakIkhaNDe dvicatvAriMzatkAlodadhisamudredvisaptatizca puSkarAdhe, sarvecaitedvAtriMzadadhikaMzataM, etadarddhacaSaTaSaSTidakSiNapaGkato sthitAH SaTaSaSTizcottarapaGktau, yadA cottarApaGkita pUrvasyAMgacchati tadA dakSiNA pazcimAyAmityevaM suurysuutrmpyseymiti| 'chAvahi~ gaNa'tti Avazyake tu SaTasaptatiramihitetIdaM mtaantrmiti| 'chAvaDhisAgarovamAiMTiitti yaccAtiriktaM tadihana vivakSitaM, yata evamidamanyatrocyate // 1 // 'do vAre vijayAisu gayassa tinni'cue ahava taaii| airegaM narabhaviyaM nANAjIvANa savvaddhA / / iti samavAyaH-66 samAptaH (samavAyaH-67) mU. (145) paJcasaMvacchariyassa NaM jugassa nakkhattamAseNaM mijamANassa sattasaddhiM nakkhattamAsA p0| hemavayaerannavayAo NaM bAhAo sattaddhiM sattahi~ joyaNasayAiM paNapannAiM tinni ya bhAgA joyaNassaAyAmeNaMpa, maMdarassaNaMpavvayassa puracchimillAocaramaMtAo goyamadIvassa puracchimille caramaMte esa NaM sattasaddhiM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / savvesiMpiNaM nakkhattANaM sImAvikkhaMbheNaM sattaDhiM bhAgaM bhaie samaMse pa0 / vR. atha saptaSaSTisthAnake kiJcidviviyate, tatra 'paJcasaMvaccharI'tyAdi, nakSatramAso yena kAlena candro nakSatramaNDalaM bhuGkte, saca saptaviMzatirahorAtrANiekaviMzatizcAhorAtrasya saptaSaSTibhAgAH 2721. yugapramANaMcASTAdazazatAnitriMzadadhikAnItiprAkdarzitam 1830,tadevanakSatramAsasyoktapramANarAzinA dinasaptaSaSTibhAgatayA vyavasthApitena triMzaduttarASTAdazazatapramANena yugadinapramANarAziH saptaSaSTibhAgatayA vyavasthApita ekaM lakSaM dvAviMzatiH sahasrANi SaT zatAni daza cetyevaMrUpo vibhajyamAnaH saptaSaSTinakSatramAsapramANo bhavatIti, 'bAhAo'tti laghuhimavajjIvAyAH pUrvAparabhAgato ye pravarddhamAnakSetrapradezapaGkatI haimavatavarSajIvAM yAvattai haimavatabAhU ucyete evamairaNyavatabAhU apibhAvanIye, iha pramANasaMvAdaH-'bAhA sattaTThisaepaNapanne tiniya kalAo'tti kalA-ekonaviMzatibhAgaH, etacca bAhupramANaM haimavatadhanuHpRSThAt 'cattAlA satta sayAaDatIsasahassa dasa kalA ya dha''tyevaMlakSaNAt 387400.. himavaddhanuH-pRSThe dhaNupiTTha kalacaukkaMpaNavIsasahassadusayatIsahiya'ntyevaMlakSaNe25230,
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 67 apanIte yaccheSaM tadarbhIkRtaM sadbhavatIti, aayaamen-daidhyenneti| 'maMdarasse'tyAdi, meroH pUrvAntAjjambUdvIpo'parasyAdizijagatibAhyAMtaparyavasAnaH paJcapaJcAzadyojanasahasrANi tAvadasti, tataHparaMdvAdazayojanasahasrANyatikramya lavaNasamudramadhye gautamadvIpAbhidhAno dvIpo'sti tamadhikRtya sUtrArtha saMbhavati, paJcapaJcAzatodvAdazAnAMca saptaSaSTitvabhAvAt, yadyapi sUtrapustakeSugautamazabdonadRzyatetathApyasau dRzyaH, jIvAbhigamAdiSulavaNasamudregautamacandravidvIpAn vinAdvIpAntarasyAzrUyamANatvAditi / 'savvesipiNa'mityAdi, sarveSAmapiNamityalaGkAre nakSatrANAM sImAviSkambhaH-pUrvAparatazcandrasya nakSatramuktikSetravistAraH nakSatreNAhorAtrabhogyakSetrasya saptaSaSTayA bhAgairbhAjito-vibhaktaH samAMzaH-samacchedaH prajJaptaH, bhAgAntareNatu bhajyamAnasya nakSatrasImAviSkambhasya viSamacchedanAbhavati, bhAgAntareNanabhaktuMzakyateityarthaH, tathAhi-nakSatreNAhorAtragamyasya kSetrasyasaptaSaSTibhAgIkRtasyaikaviMzatirbhAgAabhijinakSatrasya kSetrataH sImAviSkambho bhavati, etAvati kSetrecandreNa saha tasya yogo vyapadizyata ityarthaH, tathA tasyAmevaikaviMzatau triMzanmahUrttatvAdahorAtrasya triMzatA guNitAyAM 630 saptaSaSTayA hRtabhAgAyAM yallabdhaM tatkAlasImA bhavati, candreNa saha tasya yogakAla ityarthaH, sA ca nava muhUrtAH saptaviMzatizca saptaSaSTibhAgAH927 Aha c||1|| "abhiissa caMdajogo sattahi~ khaNDie ahortte| bhAgAo ekkavIsaM sa hoti ahigA nava muhuttaa| iti kSetrataH kAlatastathAzatabhiSagbharaNyAmA'zleSAsvAtijyeSThAnAMtrayaziMsaptaSaSTibhAgAstadbhAgAIca kSetrasImAviSkambho bhavati, tasyAmeva sArddhatrayastriMzati triMzatAguNitAyAM 1005 saptaSaSTayA hRtabhAgAyAM yallabdhaM tadeSAM kAlasImA, tacca paJcadaza muhUrtAH, Aha c||1|| "sayabhisayA bharaNIo addA asesa, saaijettttaay| eechannakkhattA pannarasamuhuttasaMjogA / / iti tathottarAtrayaH punarvasurohiNIvizAkhAnAM saptaSaSTibhAgAnAM zataM tadbhAgArddhaM ca kSetrasImAviSkambhaH bhavati, tathA tasminneva triMzadguNite 3015 tathaiva hRtabhage yallabdhaM tadeSAM kAlasImA bhavati, sA ca paJcacatvAriMzanmuhUrtA iti, Aha ca - // 1 // "tinneva uttarAI punavvasUrohiNI visaahaay| ee channakkhattA, pnnyaalmuhuttsNjogaa| iti zeSANAM paJcadazAnAM nakSatrANAM saptaSaSTireva saptaSTibhAgAnAM kSetrasImAviSkambho bhavati, tasyAMca tathaiva guNitAyAM2010 hRtabhAgAyAMca yallabdhatatkAlasImA, tacca triMzanmuhUrtAH, aah||1|| "avazeSA nakkhattA pannarasavi huMti tiisimuhuttaa| caMdassa tehiM jogo samAsao esa vakkhAmi // evaMcaikasyaSaNNAM2 paJcadazAnAM cetyevamaSTAviMzatenakSatrANAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni saptaSaSTibhAgAnAmetadeva dviguNaMSaTapaJcAzato nakSatrANAM bhavati, tacca sahasratrayaMSaTzatAniSaSTayadhikAni samavAyaH-67 samAptaH
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 samavAyAGgasUtram-68/146 (samavAyaH-68) mU. (146) dhAyaisaMDe NaM dIve aDasaddhiM cakkavaTTivijayA aDasaddhiM rAyahANIopa ukkosapae aDasaTiM arahaMtA samuppajiMsu vA 3 evaM cakkavaTTI baladevA vaasudevaa| pukkharavaradIvaDDeNaM aDasaddhiM vijayA evaM ceva jAva vAsudevA, vimalassa NaM arahao aDasaTiM samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpayA hotthaa| vR. athASTaSaSTisthAnake kiJcillikhyate-'dhAyaisaMDe'ityAdi, iha yaduktam 'evaM cakkavaTTI baladevA vAsudeva'ttitra yadyapi cakravartinAM vAsudevAnAM naikadA aSTavaSTiH sambhavati yato jaghanyato'pyekaikasmin mahAvidehe caturNAM 2 tIrthakarAdInAmavazyaM bhAvaH sthAnAGgAdiSvabhihitaH, na caikakSetre cakravartIvAsudevazcaikadA bhavato'taH aSTaSaSTirevotkarSatazcakravarttinAMvAsudevAnAMcATaSaSTyAM vijayeSu bhavati tathApIha sUtre ekasamayenetyavizeSaNAt kAlabhedabhAvinAMcakravatyArdInAM vijayabhedenASTaSaSTiraviruddhA, abhilapyantecajambUdvIpaprajJaptyAM bhAratakacchAdyabhilApena cakravarttina iti samavAyaH-68 samAptaH (samavAyaH-69) mU. (147) samayakhitteNaMmaMdaravajA egUNasattiriMvAsA vAsadharapavvayA pa020 paNatIsaM vAsAtIsaMvAsaharA cattAri usuyArA, maMdarassa pavvayassa paJcacchimillAocaramaMtAo goyamaddIvassa paccacchimille caramaMte esaNaM egUNasattariMjoyaNasahassAiM abAhAe aMtare p0| mohaNijjavajANaM sattaNDaM kammapagaDINaM egUNasattariM uttarapagaDIo p0|| vR. athaikonasaptatisthAnake kiJcillikhyate-'samaye' tyAdi, maMdaravA-meruvarjA varSANi ca-bharatAdikSetrANi varSadharaparvatAzca-himavadAdayastatsImAkariNo varSadharaparvatAH samuditA ekonasaptati prajJaptAH, kathaM ?, paJcasu meruSu prati baddhAni sapta sapta bharatahaimavatAdIni paJcatriMzadvarSANi tathA pratimeru SaT SaT himavadAdayo varSadharAstriMzattathA tvAraeveSukArA iti sarvasaMkhyayaikonasaptatiriti ___ 'maMdarasyetyAdi, lavaNasamudraMpazcimAyAMdizidvAdazayojanasahasrANyavagAhyadvAdazasahamAnaH susthitAbhidhAnasya lavaNasamudrAdhipaterbhavanenAlaGkRto jambUdvIpasambandhinAM dvAdazAnAmantarasambandhinAM dvAdazAnAmeva dvIpaviSkambhasambandhinAM ca miilnaaditi| mohanIyavAnAM karmaNAmekonasaptatiruttaraprakRtayo bhavantIti,kathaM ?, jJAnAvaraNasya paJcadarzanAvaraNasya nava vedanIyasya dveAyuSazcatasro nAmno dvicatvAriMzadgotrasya dve antarAyasya paJceti samavAyaH-69 samAptaH (samavAyaH-70 mU. (148) samaNebhagavaMmahAvIre vAsANaMsavIsairAe mAse vaikaMte sattariehiM rAidiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajosavei, pAseNaMarahA purisAdAnIe sattariMvAsAiMbahupaDipunnAiMsAmanapariyAgaM
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH 06 uu - : pa0 / pAuNittA siddhe buddhe jAvappahINe, vAsupujje NaM arahA sattariM dhaNUiM uDDuM uccatteNaM hotthA / mohaNijjassaNaM kammasasa sattariM sAgarovamakoDAkoDIo abAhUNiyA kammaTThiI kammanisege 99 mAhiMdassa NaM deviMdassa devaranno sattariM sAmANiyasAhassIo pa0 / vR. atha saptatisthAnake kimapi likhyate - 'samaNe' ityAdi, varSANAM caturmAsapramANasya varSAkAlasya saviMzatirAtre - vizatidivasAdhike mAse vyatikrAnte paJcAzati dineSvatIteSvityarthaH saptatyAM ca rAtridineSu zeSeSu bhAdrapada zuklapaJcamyAmityarthaH, varSAsvAvAso varSAvAsaH varSAsthAnaM 'pajjosavei'tti parivasati sarvathA vAsaM karoti, paJcAsati prAktaneSu divase, tathAvidhavasatyabhAvAdikAraNe sthAnAntaramapyAzrayati bhAdrapada zuklapaJcamyAM tu vRkSamUlAdAvapi nivasatIti hRdayamiti 'purisAdAnIya'tti puruSANAmAdAnIyaH- upAdeyaH puruSAdAnIyaH 'abAhUNiyA kammaTTiI kammanisege pannatte' tti iha kilAtmA aviziSTameva karmmapudgalopAdAnaM kRtvA uttarakAlaM jJAnAvaraNIyAdikarmmaNA khaM svamabAdhAkAlaM muktvA jJAnAvaramIyAdiprakRtivibhAgatayA anAbhogikena vIryeNodayasahitaM taddalikaM niSiJcati, udayayogyaM racayatItyarthaH / ato dvividhA sthitiH karmmatvApAdanamAtrarUpA anubhavarUpA ca yataH sthiti-avasthAnaM tena bhAvenApracyavanaM, tatra karmmatvApAdanarUpAM tAmadhikRtya saptati sAgaropamakoTIkoTyaH, anubhavarUpAM tvadhikRtya saptavarSasahasroneti, tatra 'abAha' tti kimuktaM bhavati ? - bandhAvalikAyA Arabhya yAvatsaptavarSasahasrANi tAvatkarma na bAdhate, nodayaM yAtItyarthaH, tato'nantarasamaye karmadalikaM pUrvaniSiktaM udaye pravezayati, niSeko nAma jJAnAvaraNAdikarmmadalikasyAnubhavanArthaM racanA, tacca prathamasamaye bahukaM niSiJciti dvitIyasamaye vizeSahIna tRtIyasamaye vizeSahInamevaM yAvadutkRSTasthiti karmadalikaM tAvadvizeSahInaM niSiJcati, tathA coktam 119 11 "mottUNa sagamabAhaM paDhamAe ThiIe bahutaraM davvaM / sese visesahINaM jAvukkosanti savvAsiM // iti 'bAdhR loDane' bAdhata iti bAdhA karmmaNa udaya ityarthaH, na bAdhA abAdhA, antaraM karmmodayasyetyarthaH, tayA UnikA abAdhonikA karmasthitiH karmmaniSedho bhavatItyevameke prAhuH, anye punarAhuH - abAdhAkAlena varSasahasrasaptakalakSaNenonA karmmasthitiH saptasahAdhikasaptatisAgaropama koTA -koTIlakSaNA, kamrmaniSeko bhavati, sa ca kiyAnU ?, ucyate- 'sattariM sAgarovamakoDAkoDIo' tti samavAyaH-70 samAptaH munidIparalasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge saptati samavAyasya TIkA parisamAptA / samavAya:-71 mU. (149) cautthassa NaM caMdasaMvaccharassa hemaMtANaM ekkasattarIe rAidiehiM vIikaM hiM savvabAhirAo maMDalAo sUrie AuTTiM karei, vIriyappavAyassa NaM puvvassa eksattariM pAhuDA pa0 ajite NaM arahA ekkasattariM puvvasayasahassAiM agAramajjhe vasittA muMDe bhavittA jAva pavvaie, evaM sagarovi rAyA cAuraMtacakkavaTTI ekkasattari puvva jAva pavvaietti /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 samavAyAGgasUtram-71/149 vR. athaikasaptatisthAnake kiJcit likhyate-'cautthasse'tyAdi, iha bhAvArtho'yaM-yuge hi paJcasaMvatsarAbhavanti, tatrAdyau candrasaMvatsarautRtIyo'bhivarddhitasaMvatsarazcaturthazcandrasaMvatsara eva, tatra ca ekonatriMzatA dinAM dvAtriMzatA ca dviSaSTibhAgairdinasya candramAso bhavati, ayaM ca dvAdazaguNazcandrasaMvatsaro bhavati, trayodazaguNazcAyamevAbhivaddhito bhavati, tatazcandracandrAbhivaddhitalakSaNe saMvatsaratraye dinAnAM sahaM dvinavatiH SaT dviSaSTibhAgA bhavanti 1092 / tathA AdityasaMvatsare dinAnAM zatatrayaM SaTaSaSTizca bhavanti, tatritaye ca sahamaSTanavatyadhikaM bhvti| ihacakilacandrayugamAdityayugaMcASADhyAmekaMpUryate'paraJca zrAvaNakRSNapratipadiArabhyate, evaM cAdityayugasaMvatsaratrayApekSayA candrayugasaMvatsaratrayaM paJcabhirdinaiH SaTapaJcAzatA ca dinadviSaSTibhAgairUnaM bhavatItikRtvA AdityayugasaMvatsaratrayaM zrAvaNakRSNapakSasya candradinaSaTke sAdhike pUryate yugasaMvatsaratrayaM tvASADhyAM, tatazca zrAvaNakRSNapakSasaptamadinAdArabhya dakSiNA yanenAdityazcaran candrayugacaturthasaMvatsarasya caturthamAsAntabhUtAyAmaSTAdazottarazatatamadinabhUtAyAM kArtikyAMdvAdazottarazatatamesvakIyamaNDale carati, tatazcAnyAnyekasaptatimaNDalAni tAvatsveva dineSu mArgazIrSAdInAM caturNA haimantamAsAnAM sambandhiSucarati, tato dvisaptatitame dine mAghamAse bahulapakSatrayodazIlakSaNe sUrya AvRttiMkaroti, dakSiNAyanAnivRttyottarAyaNenacaratItyarthaH, uktA ca jyotiSkaraNDake paJcasuyugasaMvatsareNUttarAyaNatithayaH krameNaivaM ydut||1|| "bahulassa sattamIe 1 sUro suddhassa to cautthIe 2 / bahulassa ya pADivae 3 bahulassa ya terIsidivase 4 // // 2 // suddhassa ya dasamIe 5 pavattae paMcamI u aauttttii| eA AuTTIo savvAo maaghmaasNmi|| -dakSiNAyanadinAni caivaM / / // 1 // "paDhamA bahulapaDivae 1 bIyA bahulassa terIsa divase / / suddhassa ya dasamIe 3 bahulassa ya sattamIe 4 u / / // 2 // suddhassa cautthIe pavattae paMcamI u aauttttii| eyA AuTTIo savvAo sAvaNe maase|| 'viriyapuvvassa'tti tRtIyapUrvasya 'pAhuDa'tti prAbhRtamadhikAravizeSaH / 'ajie' ityAdi, tasya hi aSTAdaza pUrvalakSANi kumAratvaM tripaJcAzaccaikapUrvAGgAdhikA rAjyamityekasaptatiriha ca pUrvAGgamadhikamalpatvAnna vivakSitamiti 5, sagaro dvitIyazcakravartI ajitsvaamikaaliinH| samavAyaH-71 samAptaH (samavAyaH-72) mU. (150) bAvattari suvanakumArAvAsasayasahassA pa0 / lavaNassa samudassa bAvattariM nAgasAhassIo bAhiriyaM velaM dhaarNti| samaNe bhagavaM mahAvIre bAvattariM vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhi buddhe jaavpphiinne| there NaM ayalamAyA bAvattari vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe jaavpphiinne|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-72 101 abhitarapukkharaddhe NaM bAvattariM caMdA pabhAsiMsu 3 bAvattariM sUriyA taviMsu vA 3 / egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa baavttripurvrsaahssiiop0| bAvattari kalAo pa-leha 1 gaNiyaM 2 rUvaM 3 naTuM4 gIyaM vAiyaM 6 saragayaM7 pukkharagayaM 8 samatAlaM 9 jUyaM 10 jaNavAyaM 11 pokkhaccaM 12 aTThAvayaM 13 dagamaTTiyaM 14 annavihIM 15 pANavihIM 16 vatthavihIM 17 sayaNavihIM 18 ajaM 19 paheliyaM 20 mAgahiyaM 21 gAhaM 22 siloga 23 gaMdhajutti 24 madhusitthaM 25 AbharaNavihIM 26 taruNIpaDikammaM 27 itthIlakkhaNaM 28 purisalakhaNaM 29 hayalakkhaNaM 30 gayalakkhaNaM 31 goNalakkhaNaM 32 kukkuDalakkhaNaM 33 miMDhayalakkhaNaM 34 cakkalakkhaNaM 35 chattalakhaNaM 36 daMDalakkhaNaM 37 asilakkhaNaM 38 maNilakkhaNaM39 kAgaNilakkhaNaM 40 cammalakkhaNaM41 caMdalakkhaNaM 42 sUracariyaM43 rAhucariyaM 44 gahacariyaM 45 sobhAgakaraM 46 dobhAgakaraM 47 vijAgayaM 48 maMtagayaM 49 rahassagayaM 50 samAsaM 51 cAraM 52 paDicAraM 53 vUhaM 54 paDivUhaM 55 khaMdhAvAramANaM 56 nagaramANaM 57 vatthumANaM 58 khaMdhAvAranivesaM59 vatthunivesaM60 nagaranivesaM61 IsatthaM 62 charuppavAyaM 63 AsasikkhaM 64 hasthisikkhaM65dhanuvveyaM 66hiraNNapAgaMsuvanna maNipAgaMdhAtupAgaM67 bAhujuddhaM daMDajuddhaM muTThijuddhaM aTijuddhaMjuddhaM nijuddhaM juddhAiMjuddhaM suttakheDa68 nAliyAkheDaM vaTTaseDaM dhammakheDaM cammakheDaM 69 pattachenaM kar3agacchenaM 70 sajIvaM nijIvaM 71 sauNaruyaM 72 saMmucchimakhahayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ukkoseNaM bAvattari vAsasahassAI ThiI pa0 / vR.atha dvisaptatisthAnake kimapi likhyate-suvarNakumArANAM dvisaptatirlakSANi bhavanAni, kathaM?, dakSiNanikAye aSTatriMzaduttarinakAye tucatustriMzaditi, 'nAgasAhassIo'tti nAgakumAradevasahasrANi velAM-SoDazasahasrapramANAmutsedhato viSkambhatazcadazasahasramAnAM lavaNajaladhizikhAM baahyaaN-ghaatkiikhnndddviipaabhimukhiiN| mahAvIrodvisaptativarSANyAyuH pAlayitvA siddhaH, kathaM?, triMzadgRhasthabhAvedvAdazasArddhAni pakSazca chadmasthabhAve dezonAni triMzatkevalitve iti dvisaptati / 'alayabhAya'tti acalo mahAvIrasya navamo gaNadharaH tasyAyurdvisaptativarSANi, kathaM ? SaTacatvAriMzadgRhasthatve dvAdaza chadmasthatAyAM caturdaza kevalitve iti| puSkarAH dvisaptatizcandrAH, tatraikasyAM paGktau SaTtriMzadanyasyAM paGkatau ca tAvanta eveti| 'bAvattari kalAo'tti kalAH vijJAnAnItyarthaH , tAzca kalanIyabhedAddivasaptatirbhavanti, tatra lekhanaM lekho'kSaravinyAsaH, tadviSayA kalA-vijJAnaM lekha evocyate evaM sarvatra, sa ca lekho dvidhAlipiviSayabhedAt / tatra lipiraSTAdazasthAnakoktA athavA lATAdidezabhedatastathAvidhavicitropAdhibhedato vA'nekavidheti, tathAha-patravalkakASThadantalohatAmrarajatAdayo akSarANAmadhArAstathA lekhanotkIrNanasyUtavyatacchinnabhinnadagdhasaGkrAntito'kSarANi bhavantIti, viSayopekSayApyanekadhAsvAmibhRtyapitRputraguruziSyabhAryApatizatrumitrAdInAM lekhaviSayANAmapyanekatvAttathAvidhaprayojanabhedAcca, akSaradoSAzcaite -- // 1 // "atikaayemtisthaulyN, vaiSamyaM pngkitvkrtaa| atulyAnAM ca sAdRzyamabhAgo'vayaveSu ca // iti 1 tathA gaNitaM-saGkhyAnaM saGkalitAdyanekabhedaM pATIprasiddhaM 2 rUpyaM-lepyazilAsuvarNamaNiva
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 samavAyAGgasUtram-72/150 citrAdiSu rUpanirmANaM 3 nATyakalA-bharatamArgacchalikaM kAsyavidhAnamityAdibhedASTadhA nATyagrahaNAt nRtyakalApi gRhItA, sAca abhinayikA aGgahArikA vyAyAmikA ceti tribhedA, svarUpaM cAtra bharatazAstrAdavaseyaM4 tathAgItakalA, sAca nibandhamArgachikamArga bhinnamArgabhedAt tridhA, tatra / // 1 // sapta svarAstrayo grAmA, mUrchanA ekaviMzatiH / tAnA ekonapaJcAzat, samAptaM svaramaNDalam // iyaMcavizAkhilazAstrAdavaseyeti, 5 'vAiyaM'tivAdyakalA, sA catatavitatazuSiradhanavAdyAnAM catuSpaJcakaprakAratayA trayodazadhA 6ityAdikaH kalAvibhAgo laukikazAstrebhyo'vaseyaH, iha ca dvisaptatiriti kalAsaMkhyoktA, bahutarANica sUtre tannAmAnyupalabhyante, tatra cakAsAMcita kAsucidantarbhAvo'vagantavya iti / samavAyaH-72 samAptaH (samavAyaH-73) mU. (151) harivAsarammayavAsayAo NaM jIvAo tevattari 2 joyaNasahassAiM nava ya eguttare joyaNasae sattarasa ya egUNavIsaibhAge joyaNassa addhabhAgaMca AyAmeNaM pa0 / vijaeNaM baladeve tevattari vAsasayasahassAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe jaavpphiinne| vR. atha trisaptatisthAnake kimapi likhyate, 'harivAse ti atra sNvaadgaathaa||1|| "eguttarA navasayA tevattarime joyaNasahassA / jIvAsattarasa kalA ya addhakalA ceva hrivaasetti"| tathA vijayo-dvitIyo baladevastasyeha trisaptativarSalakSANyAyuruktamAvazyake tu paJcasaptatiritIdamapi mtaantrmev| samavAyaH-73 samAptaH (samavAyaH-74 mU. (152) thereNaMaggibhUI gaNaharecovattariMvAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhejAvappahINe nisahAo NaM vAsaharapavvayAo tigicchio NaM dahAo sItoyAmahAnadIo covattari joyaNasayAiM sAhiyAiM uttarAhimuhI pavahittA vairAmayAe jibhiyAe caujoyaNAyAmAe pannAsajoyaNavikkhaMbhAe vairatale kuMDe mahayA ghaDamuhapavattieNaM muttAvalijharasaMThANasaMThieNaM pavAeNaM mahayA saddeNaM pavaDai, evaM sItAvi dakkhiNAhimuhI bhANiyavvA / cautthavajjAsu chasu puDhavIsu covattariM narayAvAsasayasahassA pa0 / vR. atha catuHsaptatisthAnake kiJcit likhyate, tatrAgnibhUtiriti mahAvIrasya dvitIyo gaNadharaH-gaNanAyakaH tasyeha catuHsaptativarSANyAyuH, atra cAyaM vibhAgaH-SaTcatvAriMzadvarSANi gRhasthaparyAyaH dvAdaza chadmasthaparyAyaH SoDaza kevaliparyAya iti / 'nisahAoNa'mityAdi asya bhAvArtha-kila niSadhavarSadharasya viSkambho yojanAnAMSoDaza sahasrANi aSTau zatAni dvicatvAriMzat kalAdvayaM ceti, tasya ca madhyabhAge tigicchamahAhradaH sahasradvayavi- SkambhazcatuHsahasrAyAmaH tadevaM parvataviSakambhArddhasya hradaviSkambhArddhana nyUnatAyAM
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-74 103 sItodAyA mahAnadyAH parvatasyopari catuHsaptatizatAnyekaviMzatyadhikAni kalA caiketyevaM pravAho bhavati vairAmayAejibmiyAe ttivajramayyAjibikayA praNAlasthamakaramukhajibikayA caturyojanadIrghayA paJcAzadyoja- naviSvAbhayA 'vairatale kuNDe'tti niSadhaparvatasyAdhovartini vajrabhUmike azItyadhikacaturyojana-zatAyAmaviSkambhe dazayojanAvagAhe sItodAdevIbhavanAdhyAsitamastakena taddIpenAlaGkR tamadhyabhAge sItodAprapAtahade 'mahaya'tti mahApramANe yatpunaH 'duhao'tti kvacit dRzyatetadapapATha iti manyate 'ghaDamuhapavattieNaM'ti ghaTamukheneva-kalazavadaneneva pravartitaH-prerito ghaTamukhapravartitastena muktA- valInAM-muktAphalazarIrANAM sambandhI hArastasya yatsaMsthAnaM tena saMsthito yastena prapAtaH-parvatAtprapata-jalasamUhastena mahAzabdena-mahAdhvaninA prptti| evaM sItApi, navaraM nIlavadvarSadharAddakSiNAbhimukhI prpttiiti| 'cautthavajje' tyAdi tatraprathamAyAMtriMzat dvitIyAyAM paJcaviMzatitRtIyAyAMpaJcadazapaJcamyAM trINi lakSANi SaSThayAM paJconaM lakSaM saptamyAM paJcetyetAni mIlitAni ctuHspttirbhvti| samavAyaH74 samAptaH (samavAyaH-75) mU. (153) suvihissa NaM pupphadaMtassa arahao pannattari jiNasayA hotthaa| sItaleNaMarahA pannattaripuvvasahassAiMagAravAsamajhe vasittAmuMDe bhavittA jAvapavvaie saMtI NaM arahA pannattarivAsasahassAiM agAravAsamajhe vasittA muMDe bhavittA agArAo anagAriyaM pvvie| vR. atha paJcasaptatisthAnake kimapi likhyate 'suvidheH' navamatIrthakarasya nAmAntarataH puSpadantasyeti, tathA zItalasya paJcasaptati pUrvasahasrANi gRhavAse, kathaM?, paJcaviMzati kumAratva paJcAzacca rAjya iti, tathA zAnti paJcasaptativarSa sahasrANi gRhavAsamadhyuSya pravrajitaH kathaM ?, paJcaviMzati kumAratve paJcaviMzati mANDalikatve paJcaviMzatizcakravartitve iti / samavAyaH-75 samAptaH (samavAyaH-76) mU. (154) chAvattari vijukumArAvAsasayasahassA pa0 / vR. atha SaTasaptatisthAnake likhyate kiJcita-tatra vidyutkumArANAM bhavanAvAsalakSANi dakSiNasyAM catvAriMzaduttarasyAM tu SaTtriMzaditi SaTsaptatiriti / / mU. (155) evaM-dIvadisAudahINaM vijjukumAriMdathaNiyamaggINaM / chahaMpijugalayANaM bAvattari syshssaaiN|| vR. "eva'miti idameva bhavanamAnaM zeSANAM dvIpakumArAdibhavanapatinikAyAnAM, ihArthe gAthA dIve' tyAdi 'yugalAnA'miti-dakSiNottaranikAyabhedena yugalaM, nikAye nikAye bhvtiiti| samavAyaH-76 samAptaH (samavAyaH-77 mU. (156) bharahe rAyA cAuraMtacakkavaTTI sattahattaraM puvvasayasahassAiM kumAravAsamajhe
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 samavAyAGgasUtram-77/156 vasittA mahArAyAbhiseyaM saMpatte, aGgavaMsAoNaM sattahattarirAyANo muMDe jAva pavvaiyA / gaddatoyatusiyANaM devANaM sattahattaraM devasahassaparivArA pa0 / egamege NaM muhutte sattahattara lave lavaggeNaM p0| vR. atha saptasaptatisthAnake vivriyate kiJcit-tatra bharatacakravartI RSabhasvAminaH SaTsu pUrvalakSeSvatIteSujAtatrayazItitame ca tatrAtItebhagavatica pravrajite rAjA saMvRttaH, tatazcatryazItyAH SaTsu niSkarSiteSu saptasaptatistasya kumAravAso bhavatIti, aGgavaMzaH-aGgarAjasantAnastasya sambandhinaH saptasaptatI rAjAnaH prvrjitaaH| __'gaddatoye' tyAdi brahmalokasyAdhovartinISvaSTAsu kRSNarAjiSvaSTau sArasvatAdayo lokAntikAbhidhAnA devanikAyA bhavanti, tatra gardatoyAnAM tuSitAnAM ca devAnAmubhayaparivArasaMkhyAmIlanena saptasaptatirdevasahasrANi parivAraH prjnyptaaniiti| tathaikekI muhUrtaH saptasaptatilavAn lavAgreNa-lavaparimANena prajJaptaH, kathaM ?, ucyate / // 1 // haTThassa anavagallassa, niruvakiTThassa jaMtuNo / ege UsAsanIsAse, esa pANutti vuccii| // 2 // satta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarie, esa muhutte viyaahie| samavAyaH-77 samAptaH (samavAyaH-78) mU. (157) sakkassaNaM deviMdassa devaranno vesamaNe mahArAyA aThThahattarIe suvannakumAradIvakumArAvAsasayasahassANaM AhevajaMporevaccaM sAmittaMbhaTTittaMmahArAyattaMANAIsaraseNAvaccaMkAremANe pAlemANe vihri| dhere NaM akaMpie aTTahattari vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe jaavpphiinne| uttarAyaNaniyaTTe NaM sUrie paDhamAo maMDalAo agUNacattAlIsaime maMDale aTThahattara egasaTThibhAe divasakhettassa nivuDDhettA rayaNikhettassa abhinivuDDhettA NaM cAraM carai, evaM dkssinnaaynnniyttrevi| vR. athApTasaptatisthAnake kiJcit likhyate, 'sakkasse' tyAdi, 'vesamaNe mahArAya'tti somaya-mavaruNavaizramaNAbhidhAnAnAM lokapAlAnAMcaturtha uttaradikpAlaH,sahi vaizramaNadevanikAyikAnAM suparNakumAradevadevInAM dvIpakumAradevadevInAM vyantaravyantarINAMcAdhipatyaM karoti, tadAdhipatyAcca tannivAsAnAmapyAdhipatyamasau karotItyucyate, 'aSTasaptatyAH suvarNakumAradvIpakumArAvAsazatasahasrANA'miti, tatra suvarNakumArANA dakSiNasyAmaSTatriMzadbhavanalakSANi dvIpakumArA NAMca catvAriMzadityevamaSTasaptatiriti, dvIpakumArAdhipatyametasya bhagavatyAM na dRzyate, iha tUktamiti matAntaramidam, 'AhevaccaMti Adhipatyam-adhipatikarma 'porevaccaMti purovartitvaM agragAmitvamityarthaH, "bhaTTittaM'ti bhartRtvaM-poSakatvaM 'sAmittaMti svAmitvaM-svAmibhAvaM 'mahArAyattaM'ti mahArAjatvaM lokapAlatvamityarthaH, 'ANAIsaraseNAvaccaMti AjJApradhAsenAnAyakatvaM kAremANe'tti anunAyakaiH sevakAnAM kArayan 'pAlemANe'tti AtmanApi pAlayan 'viharaitti aaste|
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 78 105 akampitaH sthaviro mahAvIrasyASTamo gaNadharastasya cASTasaptativarSANi sarvAyuH, kathaM ?, gRhasthaparyAye aSTacatvAriMzat chadmasthaparyAye nava kevaliparyAye caikaviMzatiriti / 'uttarAyaNaniyaTTeNaM ti uttarAyaNAd-uttaradiggamanAnivRttaH uttarAyaNanivRttaH, prArabdhadakSiNAyan ityarthaH 'sUrie'tti AdityaH 'paDhamAomaMDalAo'tti dakSiNAM dizaMgacchatoraveryaprathama tasmAt natusarvAbhyantarasUryamArgAt 'ekUNacattAlIsaime'tti ekonacatvAriMzattame maNDale dakSiNAyanaprathamamaNDalApekSayA sarvAbhyantaramaNDalApekSayAtu catvAriMze aThThahattariti aSTasaptati egasadvibhAe'tti muhUrtasyaikaSaSTibhAgAn 'divasakhettassa'tti divasalakSaNasya kSetrasya divasasyaivetyarthaH, 'nivuDvetta'tti nivarthya hApayitvetyarthaH, tathA 'rayaNikhettassa'tti rajanyA eva 'abhinivuDvetta'tti abhinivadhdharyaca varddhayitvetyarthaH, cAraMcarai'ttibhrAmyatItyarthaH, bhAvArtho'syaiva candraprajJaptivAkyairupadaya'te-jambUdvIpe yadaitau sUryau sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAraM caratastadA navanavatiyojanasahasrANi SaTcatvAriMzadadhikAni yojanazatAnyanyo'nyamantaraM kRtvA carataH, etacca jambUdvIpe'zItyuttaraMyojanazataMpravizyAbhyantaraM maNDalaM bhavati etasmiMzca dviguNe jaMbUdvIpa-pramANAdapakarSite yathoktamantaraM bhvtiiti| tathA tatra tozcaratorutkRSTo'STAdazamuhUrto divaso bhavatijaghanyakA ca dvAdazamuhUrtA rAtrirbhavati, tato'bhyantaramaNDalAnniSkramya prathame'horAtre'bhyantarAnantaraM maNDalamupasaGkramya yadA cAraM caratastadA navanavatiryojanasahasrANi SaTcatvAriMzadadhikAni yojanazatAni paJcatriMzacca ekaSaSTibhAgA yojanasyAntaraM kRtvA cAraM carataH, tadA cASTAdazamuhUrto divaso bhavati dvAbhyAM muhUrtasyaikaSaSTibhAgAbhyAMnyUnaH, dvAdazamuhUrtAca rAtribhavati dvAbhyAMmuhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmadhiketi, evaMdakSiNAyanasya dvitIyAdiSumaNDaleSvahorAtreSucAnyo'nyAntarapramANasya paJcabhiH paJcabhiryojanaiH paJcatriMzatAcaikaSaSTibhAgairyojanasya vRddhirvAcyA, dvAbhyAMdvAbhyAM ca muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAM dinahAnI rAtrivRddhizceti, evaM ca ekonacatvAriMzattame maNDale sUryayorantaraM navanavati sahANyaSTazatAnisaptapaJcAzacca yojanAnAMtrayoviMzatizcaikaSaSTibhAgAH, dinapramANaMcASTAdazAnAMmuhUrtAnAMmadhyAdekaSaSTibhAgAnAmaSTasaptatyAMpAtitAyAM SoDazamuhUrtAzcatuzcatvAriMzaccaikaSaSTibhAgAmuhUrtasya, rAtrestvaSTasaptatyAM kSiptAyAM trayodaza muhUrtAH sptdshaikssssttibhaagaashceti| evaM 'dakkhiNAyaNaniyaDhe'tti yathottarAyaNanivRtta ekonacatvAriMzattame maNDale aSTasaptatimekaSaSTibhAgAn hApayati varddhayatica, evaM dakSiNAyananivRtto'pi sUryastAn hApayati varddhayati ca, kevalaM dakSiNAyane dinabhAgAn hApayati rAtribhAgAMzca varddhayati iha tu dinabhAgAn varddhayati rAtribhAgAzca haapyti| samavAyaH-78 samAptaH (samavAyaH-79 mU. (158) valayAmuhassa NaM pAyAlassa hiDillAo caramaMtAo imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe heDille caramaMte esa NaM egUNAsiMjoyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / evaM keussavi jUyassavi iisrssvi| chaTThIe puDhavIe bahumajjhadesabhAyAochaTTassaghanodahissa heDille caramaMte esaNaM egUNAsIti
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 samavAyAGgasUtram-79/158 joyaNasahassAiM abAhAe antare pa0 / jambuddIvassaNaM dIvassa bArassa yabArassaya esaNaMegUNAsIiMjoyaNasahassAiMsAiregAI abAhAe aMtare p0| ___ vR. athaikonAzItitamesthAnakekiJcillikhyate, tatra 'valayAmuhassa'ttivaDavAmukhAbhidhAnasya pUrvadigvyavasthitasya 'pAyAlassa'ttimahApAtAlakalazasyAdhastanacaramAntAdratnaprabhApRthvIcaramAnta ekonAzItyA(tau)sahasreSubhavati, kathaM ? ratnaprabhA hi asItisahRdhikaMyojanAnAM lakSaMbAhalyato bhavati, tasyAzcaikaM samudrAvagAhasahasraM parihatyAdholakSapramANAvagAho valayAmukhapAtAlakalazo bhavati, tatastaccaramAntAt pRthivIcaramAntoyathoktAntarameva bhavati, evamanye'pitrayovAcyA iti| ___'chaTThIe' ityAdi, asya bhAvArthaH SaSThapRthivI hi bAhalyato yojanAnAM lakSaMSoDaza sahasrANi ca bhavati, ghanodadhayastu yadyapi saptApi pratyekaM viMzatisahasrANi syustathApyetasya granthasya matena SaSThayAmasAvekaviMzatiH saMbhAvyate, tadevaM SaSTapRthivIbAhalyA maSTapaJcAzat ghanodadhipramANaM caikaviMzatirityevamekonAzItirbhavati, granthAntaramatena tu sarvaghanodadhInAM viMzatiyojanasahasrabAhalyatvAtpaJcamImAzrityedaM sUtramavaseyaM, yatastabdAhalyamaSTAdazottaraM lakSamuktaM, yata aah||1|| "paDhamAsIi sahassA 1 battIsA 2 aTThavIsa 3 vIsA ya 4 / ___ aTThAra 5 sola 6 aTTa ya7 sahassa lakkhovariM kujA // iti athavA SaSThayAH sahasrAdhiko'pimadhyabhAgovivakSitaH, evmrthsuucktvaadbhushbdsyeti| tathA jambUdvIpasya jagatyAzcatvAri dvArANi vijayavaijayantajayantAparAjitAbhidhAnAni catuzcaturyojanaviSkambhAni gavyutapRthuladvArazAkhAnikrameNapUrvAdiSudikSubhavanti, teSAMca dvArasya ca dvArasya caanyo'nymityrthH| "esaNaM'ti etadekonAzItiyojanasahasrANisAtirekANItyevaMlakSaNamabAdhayA-vyavadhAnena vyavadhAnarUpamityarthAntaraM prajJaptaM, kathaM ?, jambUdvIpaparidheH 316227 yojanAni krozAH 3 dhanUMSi 128 aGgulAni 13 sAniItyevaMlakSaNasyApakArSitadvAradvArazAkhAviSkambhasya cturvibhktsyaivNphltvaaditi| samavAyaH-79 samAptaH (samavAyaH-80) mU. (159) sejaMsa NaM arahA asIiMdhaNUiM uDhe uccatteNaM hotthaa| tiviTeNaM vAsudeve asIiMdhaNUiMuDDhe uccatteNaM hotthA ayale NaM baladeve asIiMdhaNUI uDDhe uccatteNaM hotthA, tiviDhe NaM vAsudeve asIivAsasayasahassAI mahArAyA hotthaa| Aubahule NaM kaNDe asIijoyaNasahassAiM bAhalleNaM p0| IsANassa deviMdassa devaranno asIi sAmANiyasAhassIo pa0 / jambuddIve NaM dIve asIuttara joyaNasayaM ogAhettA sUrie uttarakaTThovagae paDhamaM udayaM krei| vR.athAzItitamasthAnake kinycillikhyte-shreyaaNsH-ekaadshojinH| tripRSThaH zreyAMsajinakAlabhAvIprathamavAsudevaH,acalaH-prathamabaladevaH, tathA tripRSThavAsudeva-syacaturazItivarSalakSANi
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 80 107 sarvAyuriti, catvAri lakSANi kumAratve zeSaM tu mahArAjye iti / 'Aubahu' ityAdi, kila ratnaprabhAyA azItyattarayojanalakSabAhalyAyINi kANDAni bhavanti, tatra prathamaM ratnakANDaM SoDazavidharatnamaM SoDazasahastrabAhalyaM dvitIyaM paGkakANDaM caturazItisahasramAnaM tRtIyamabbahulakANDamazItiryojanasahasrANIti / 'jambuddIveNa' mityAdi, 'ogAhitta' tti pravizya 'uttarakaTThovagaya'tti uttarA kASThAMdizamupagataH uttarakASThopagataH prathamamudayaM karoti, sarvAbhyantaramaNDale udetItyarthaH / samavAyaH-80 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge azItitama samavAyasya TIkA parisamAptA / samavAyaH-81 mU. (160) navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA ekkAsIi rAidiehiM cauhi ya paMcuttarehiM ahAsuttaM jAva ArAhiyA / kuMthussa NaM arahao ekkAsItiM maNapajjavanANisayA hotthA / vivAhapannattIe ekAsItiM mahAjummasayA pa0 / vR. athaikAzItisthAnake kiJcaducyate- 'navanavamike' ti nava navamAni dinAni yasyAM sA navanavamikA bhavaMti ca navasunavakeSu nava navamadinAni, tasyAM ca bhikSupratimAyAmekAzItI rAtriMdinAni bhavati, evaM navAnAM navakAnAmekAzItirUpatvAt, tathA prathame navame pratidinamekaikA bhikSA evameko ttarayA vRdhyA navame navake nava naveti sarvAsAM piNDane catvAri paJcottarANi bhikSAzatAni bhavantItyata uktaM 'cauhi ye' tyAdi, iha ca bhikSAzabdena dattirabhipretA 'ahAsuttaM 'ti yathAsUtraMsUtrAnatikrameNa 'jAva' ttikaraNAdyathAkalpaM yatAmArgaM yathAtattvaM samyakkAyena spRSTA pAlitA zobhitA tIritA kIrttitA AjJayA''rAdhitete draSTavyaM / 'vivAhapannattIe'tti vyAkhyAprajJaptayAmekAzItirmmahAyugmazatAni prajJaptAni, iha ca zatazabdenAdhyayanAnyucyante tAni kRtayugmAdilakSaNarAzivizeSavicArarUpANi atrAntarAdhyayanasvabhAvAni tadavagamAvagamyAnIti / samavAyaH-81 samAptaH samavAyaH-82 mU. (161) jambuddIve dIve bAsIyaM maMDalasayaM jaM sUrie dukkhutto saMkamittA NaM cAraM carai taMo - nikkhamamANe ya pavisamANe ya / samaNe bhagavaM mahAvIre bAsIe rAidiehiM vIikkatehiM gabbhAo gabdhaM sAharie / mahAhimavatassa NaM vAsaharapavvayassa uvarillAo caramaMtAo sogaMdhiyassa kaMDassa heTThille caramaMte esa NaM bAsIiM joyaNasayAiM abAhAe aMtare pa evaM ruppissavi / vR. atha dvayazItisthAnake kimapi likhyate, atra jambUdvIpe dvayazItyadhikaM maNDalazataMsUryasya mArgazataM tadbhavatIti vAkyazeSaH, kiMbhUtaM ? - yat sUryo dvikRtvo dvau vArau saGkramya
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 samavAyAGgasUtram-82/161 pravizyacAraMcarati, tadyathA-niSkAmaMzcajambUdvIpAt pravizaMzcajambUdvIpaeveti, ayamatrabhAvArthaHkila caturazItyadhikaM sUryamaNDalazataM bhavati, tatra sarvAbhyantare sarvabAhye sakRdeva saGkramati zeSANi tu dvau vArAviti, iha ca dvayazItivivakSayaivedaM dvayazItisthAnake'dhItamiti bhAvanIyaM, yadyapi jambUdvIpepaJcaSaSTirevamaNDalAnAMbhavati tathApijambUdvIpAdikasUryacAraviSayatvAccheSANyapi jambUdvIpena vizeSitAnIti / 'samaNe' ityAdi ASADhasya zuklapakSaSaSThayA Arabhya dyazItyAM rAtrindiveSvatikrAnteSu tryazItitamevartamAneazvayujaH kRSNatrayodazazyAmityarthaH, garbhAt-garbhAzayAddevAnaMdAbrAhmaNIkukSita ityarthaH garbha-trizalAbhidhAnakSatriyAkukSiM saMhRto-nIto devendravacanakAriNA hariNegameSyabhidhAnadeveneti, idaMcasUtraM yazItirAtrindivAnyadhikRtya dyazItisthAnake'dhIyate tryazItitamaMrAtrindivamAzritya tutryazItitamasthAnake iti / mahAhimavaMtasse'tyAdi mahAhimavatodvitIyavarSadharaparvatasya yojanazatadvayocchritasya uvarillAo'tti uparimAccaramAntAtsaugandhikakANDasyAdhastanazcaramAnto yazItiryojanazatAni, kathaM? ralaprabhApRthivyAM hi trINi kANDAni-kharakANDaMpaGkakANDamabbahulakANDaM ceti, tatra prathamaM kANDaM SoDazavidhaM, tadyathA-ratnakANDaM 1 vajrakANDaM 2 evaM vaiDUrya 3 lohitAkSa4 masAragalla 5 haMsagarbha 6pulaka7 saugandhika 8 jyotIrasa 9 aJjana 10 aJjanapulaka 11 rajata 12 jAtarUpa 13 aGka 14 sphaTika 15 riSThakANDaM ceti 16, etAni ca pratyeka sahasrapramANAni tatazca saugandhikakANDasyASTamatvAdazItizatAni dve ca zate mahAhimavaducchraya ityevaM vyazItizatAni iti, evaM rukmiNo'pi paJcamavarSadharasya vAcyaM, mahAhimavatsamAnocchrayatvAttasyeti samavAyaH-82 samAptaH (samavAyaH-83) mU. (162) samaNe bhagavaMmahAvIre bAsIirAiMdiehiM vIikatehiM teyAsIime rAidie vaTTamANe gabbhAo gabbhaM sAharie, sIyalassaNaM arahao tesII gaNA tesII gaNaharA hotthaa| there NaM maMDiyaputte tesIiM vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe / usabheNaM arahA kosalie tesIiM puvvasayasahassAiMagAramajhe vasittA muMDe bhavittANaM jAva pvvie| bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI tesIiM puvvasayasahassAI agAramajhe vasittA jiNe jAe kevalI savvannU svvbhaavdrisii| vR. atha tryazItitamasthAnake kimapilikhyate-iha zItalajinasya tryazItirgaNAHtryazItigaNadharA uktA Avazyake tvekAzItIriti mtaantrmidmiti| tathA sthaviro maNDitaputro-mahAvIrasya SaSTho gaNadharaH tasya ca tryazItivarSANi sarvAyuH, kathaM ?, tripaJcAzadgRhasthaparyAye caturdaza chadmasthaparyAye SoDaza kevalitve ityevaM tryshiitiriti| tathA 'kosalie'tti kozaladezebhavaH kauzalikaH 'tesIiMtiviMzati pUrvalakSANi kumAratve triSaSTi rAjye ityevaM tryshiiti| tathA bharatazcakravartI saptasaptati pUrvalakSANi kumAratve SaT cakravartitve ityevaM tryazIti
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-83 109 magAravasamadhyuSya jino jAtaH-rAjyAvasthasyaiva rAgAdikSayAtkevalI-saMpUrNAsahAyavizuddhajJAnAditrayayogAt sarvajJo vizeSabodhAt sarvabhAvadarzI sAmAnyabodhAttataH pUrvalakSaM pravrajyAgrahaNapUrvakaM kevalitvena vihatya siddha iti| samavAyaH-83 samAptaH (samavAyaH-84) mU. (163) caurAsIi nirayAvAsasayasahassA p0| usabhe NaM arahA kosalie caurAsIiMpuvvasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA siddhe buddha jAvappahINe, evaM bharaho bAhubalI baMbhI suMdarI, sijaMse NaM arahA caurAsIiM vAsasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA siddhe jaavpphiinne| tiviDhe NaM vAsudeve caurAsIiM vAsasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA appaiTThANe narae neraiyattAe uvvnno| sakkassa NaM deviMdassa devaranno caurAsII sAmANiyasAhassIo pa0, savveviNaM bAhirayA maMdarA caurAsIiM 2 joyaNasahassAiMuDe uccatteNaM pa0, sabveviNaM aMjaNagapavvayA caurAsIiM2 joyaNasahassAiM uddhaM uccatteNaM pnnttaa| harivAsarammavayAsiyANaM jIvANaM dhanupiTThA caurAsI joyaNasahassAI solasa joyaNAI cattAriya bhAgA joyaNassa parikkheveNaM p0| paMkabahulassa NaM kaNDassa uvarillAo caramaMtAo heDille caramaMte esa NaM corAsIi joyaNasayasahassAiMabAhAe aMtare p0| vivAhapannattIeNaM bhagavatIe caurAsIiM payasahassA padaggeNaM pa0 / corAsIinAgakumArAvAsasayasahassA pa0, corAsIi painnagasahassAiM pa0, corAsIi joNippamuhasayasahassA pa0, puvvAiyANaM sIsapaheliyApajjavasANANaM saTThANahAnaMtarANaM corAsie guNakAre p0| usabhassaNaM arahao caurAsIi samaNasAhassIo hotthaa| savvevi caurAsIi vimANAvAsasayasahassA sattANauiMsahassA tevIsaMca vimANA bhavaMtIti mkkhaayN| vR. caturazItisthAnake kimapi likhyate, caturazItirnarakalakSaNAyamunA vibhAgena / // 1 // tIsA ya 3 pannavIsA 20 panarasa 15 daseva 9 tinni ya 3 hvNti| paJcUNasayasahassaM 1 paMceva 5 anuttarA nirayA / iti zreyAMsaH-ekAdazastIrthakaraH ekaviMzativarSalakSANi kumAratve tAvantyeva pravrajyAyAM dvicatvAriMzadrAjye ityevaM caturazItimAyuH pAlayitvA siddhaH, tathA 'tiviTTha'tti prathamavAsudevaH zreyAMsajinakAlabhAvIti apratiSThAno narakaH-saptamapRthivyAM paJcAnAM madhyama iti / ... tathA 'sAmANiya'tti samAnarddhayaH tathA bAhiraya'ti jambUdvIpakameruvyatiriktAzcatvAro mandarAzcaturazIti sahasrANi prajJaptAH 'aMjaNagapavvaya'ttijambUdvIpAdaSTame nandIzvarAbhidhAne dvIpe cakravAlaviSkambhamadhyabhAge pUrvAdiSu dikSu catvAro'JjanaratnamayA aJjakaparvatAH /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 samavAyAGgasUtram-84/163 _ 'harivAse'tyAdi 'cattAri ya bhAgA joyaNassa'tti ekonaviMzatirbhAgAH ihArthe gAthArddha'dhanupiTThakalacaukkaM culasIisahassa solasahiya'tti tathA paGkabahulaM kANDaM dvitIyaM tasya ca bAhalyaM caturazIti sahasrANIti yathoktaH sUtrArtha iti| tathA vyAkhyAprajJaptyAM-bhagavatyAM caturazItiH padasahasrANi padAgreNa-padaparimANena, iha ca yatrArthopalabdhistatpadaM, matAntareNatuaSTAdazapadasahasraparimANatvAdAcArasya etaddivaguNatvAcca zeSAGgAnAM vyAkhyAprajJaptiDhe lakSe aSTAzIti sahasrANi padAnAM bhvntiiti| tathA caturazItirnAgakumArAvAsalakSANi-catuzcatvAriMzatodakSiNAyAMcatvAriMzatazcottarAyAM bhAvAditi, caturazItiryonayo-jIvotpattisthAnAni tA eva pramukhAni-dvArANi yonipramukhAni teSAM zatasahasrANi-lakSANi yonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni, kathaM? // 1 // "puDhavidagaagaNimAruya ekkekke satta jonnilkkhaao| vaNa patteya anaMte dasa caudasa jonnilkkhaao|| // 2 // vigaliMdiesu do do cauro cauro ya naarysuresu| tiriesu hoMti cauro coddasalakkhA u mnnuesu|| ihacajIvotpattisthAnAnAmasaMkhyetve'pisamAnavarNagandharasasparzAnAMteSAmekatvavivakSaNAnna yathoktayonisaMkhyAvyabhicAro mantavya iti, pubvAiyANamityAdi, pUrvamAdiryeSAMtAnipUrvAdikAni teSAM zIrSaprahelikA paryavasAne yeSAM tAni zIrSaprahelikAparyavasAnAni teSA svasthAnAtpUrvapUrvasthAnAduttarottarasya saMsthAnasyotpattisthAnAt saMkhyAvizeSalakSaNAt guNanIyAdityarthaH 'sthAnAntarANi' sthAnAntarANyapi anantarasthAnAnyavyahitasaGkhyAvizeSA guNakAraniSpannA yeSu tAni svasthAnasthAnAntarANi kramavyavasthitasaGkhyAnavizeSA ityarthaH athavA svasthAnAni capUrvasthAnAni sthAnAntarANi ca-anantarasthAnAni svasthAnAntarANiathavA svasthAnAta-prathamasthAnAt pUrvAGgalakSa-NAtsthAnAntarANi-vivakSitasthAnAni svasthAnasthAnAntarANi teSAMcaturazItyA lakSairiti zeSaH, guNakAraH- abhyAsarAsiH prjnyptH| tathAhi-kila caturazItyA varSalakSaiHpUrvAGgaM bhavatItisvasthAnaM, tadeva caturazItyAlakSairguNita - pUrvamucyate, tacca sthAnAntaramiti, evaM pUrvaM svasthAnaM tadeva caturazItyA lakSairguNitamanantarasthAnaM truTitAGgAbhidhAnaM bhavatIti, iha snggrhgaathaa| // 1 // 'puvvatuDiyADaDAvavahuhUya taha uppale ya paumeya / naliNacchiniura aue naue paue ya naayvvo|| . // 2 // . cUliyasIsapaheliya coddasa nAmA u anggsNjuttaa|| aTThAvIsaM ThANA cauNauyaM hoi ThANasayaM // abhilApazcaiSAM-pUrvAGgaM pUrvaM truTitAGgaM truTitamityAdiriti, 'caurAsiti'mityAdi, caturazItisaMkhyAsthAnakavivaraNalekhyaM,iha vibhAgo'yaM / // 1 // battIsa aTThavIsA bAraTTa caura syshssaaii| AreNa baMbhalogA vimANasaMkhA bhave esA // // 2 // paJcAsa catta chacceva sahassA laMta sukka shsaare| saya cauro aannypaannesutinnnnaarnncuyo|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-84 111 // 3 // ekkArasuttaraM heTTimesu sattuttaraM ca mjjhime| sayamegaM uvarimae paJceva anuttaravimANA // iti bhavaMtItimakhkhAya'tietAni vimAnAnyevaMbhavanti iti-hetorAkhyAtAni bhagavatAsarvajJatvAt satyavAditvAcceti // samavAyaH-84samAptaH (samavAyaH-85) mU. (164) AyArassaNaM bhagavao sacUliyAgassa paMcAsIi uddesaNakAlA pa0 / dhAyaisaNDassaNaM maMdarA paMcAsIi joyaNasahassAiM savvaggeNaM pa0 / ruyaeNaM maMDaliyapavvae paMcAsIi joyaNasahassAM savvaggeNaM pa0 / naMdanavanassaNaM heDillAo caramaMtAo sogaMdhiyassa kaMDassa heDille caramaMte esaNaM paMcAsIi joyaNasayAiM abAhAe aMtare p0|| vR. atha paJcAzItisthAnake kiJcillikhyate, tatrAcArasya-prathamAGgasya navAdhyayanAtmakaprathamazrutaskandharUpasya 'sacUliyAgassa' iti dvitIye hi tasya zrutaskandhe paJca cUlikAH tAsu ca paJcamI nizIthAkhyeha na gRhyate bhinnasthAnarUpatvAttasyAH, tAsu ca prathamadvitIye saptasaptAdhyayanAtmike tRtIyacaturthAvakaikAdhyayanAtmike tadevaM saha cUlikAbhirvartata iti sacUlikAkastasya paJcAzItiruddezanakAlA bhavantIti, pratyadhyayanaM uddezanakAlAnAmetAvatsaMkhyatvAt, tathAhi-prathamazrutaskandhe navasvadhyayaneSukrameNa sapta7 SaT 13 catvAra 17zcatvAraH 21 SaT 27 paJca 32 aSTa 40 catvAraH 44 sapta 51 ceti, dvitIyazrutaskandhe tu prathamacUlikAyAM saptasvadhyayaneSu krameNa ekAdaza 62 traya 65 srayaH 8 cartuSu dvau dvau 76 dvitIyAyAM saptaikasarANi 83 adhyayanAnyevaM tRtIyaikAdhyayanAtmikA 84 evaM caturthyapIti 85 sarvamIlane pnycaashiitiriti| tathaghAtakIkhaNDamandarau sahasramavagADhau caturazItisahasrANyucchritAvitipaJcAzItiryojanasahasrANi sarvAgreNabhavataH, puSkarArddhamandarAvapyevaM, navaraM sUtre nAbhihitau vicitratvAtsUtragateriti, tathA rucako-rucakAbhidhAnastrayodazadvIpAntargataH prAkArAkRtI rucakadvIpavibhAgakAritayA sthitaH, ata eva maNDalikaparvato, maNDalena vyavasthitatvAt, sa ca sahasramavagADhazcaturazItirucchrita iti paJcAzItiH sahasANi sarvAgreNeti / tathA 'nandanavanasya' meroH paJcayojanazatocchritAyAM prathamamekhalAyAM vyavasthitasyAdhastyAccaramAntAt / "saugandhikakANDasya" ratnaprabhApRthivyAH kharakANDAbhidhAnaprathamakANDasyAvAntarakANDabhUtasyApTamasya saugandhikAbhidhAnaralamayasyagaugandhikakANDasyAdhastyazvaramAntaH paJcAzItiryojanazatAnyantaramAzritya bhavati, katham ?, paJcazatAni meroH smbndhiiniprtyekNcshsrprmaanntvaadvaantrkaannddaanaamssttmkaannddmshiitishtaaniiti| samavAyaH-85 samAptaH , (samavAyaH-86) mU. (165) suvihissa NaM pupphadantassa arahao chalasIi gaNA chalasIi gaNaharA hotthA,
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 samavAyAGgasUtram-86/165 supAsassa NaM arahao chalasII vAisayA hotthA, doccAeNaM puDhavI bahumajjhadesabhAgAo doccassa ghanodahissa hechille caramaMte esaNaM chalasIi joyaNasahassAiM abAhAe aMtare p0| vR. atha SaDazItisthAnake kimapi likhyate, tatra suvidheH-navamajinasyeha SaDazItirgaNA gaNadharAzcoktA Avazyaketu aSTAzItiriti matAntaramidaM / tathA dvitIyA pRthivI-zarkaraprabhA, sA ca bAhalyato dvAtriMzatsahasrAdhikalakSamAnA tadarddha SaTSaSTiH sahasrANidhanodadhizca tadadhovartI dvitIyApRthivIsambandhitvAdvitIyoviMzati sahasrANi bAhalyata iti SaDazItiryathoktamantaraM bhvtiiti| samavAyaH-86 samAptaH (samavAyaH-87 mU. (166) maMdarassaNaM pavvayassapuracchimillAo caramaMtAo gothumassa AvAsapavvayassa paJcamicchamille caramaMte esaNaM sattAsIiMjoyaNasahassAiMabAhAe aMtare pa0, maMdarassaNaM pavvayassa dRkkhiNillAo caramaMtAo dagabhAsassa AvAsapavvayassa uttarille caramaMte esa NaM sattAsII joyaNa hassAiMabAhAe aMtarepa, evaM maMdarassa paJcacchimillAo caramaMtAosaMkhassAvA puracchimille caramaMte, evaM ceva maMdarassa uttarillAo caramaMtAo dagasImassa AvAsapavvayassadAhiNille caramaMte esaNaM sattAsII joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / chaNhaM kammapagaDINaM AimauvarillavajJANaM sattAsII uttarapagaDIo pa0 / mahAhimavaMtakUDassaNaM uvarimaMtAo sogandhiyassa kaMDassa heTThile caramaMte esaNaMsattAsIi joyaNasayAiMabAhAe aMtare pa0, evaM ruppikuuddssvi|| vR.atha saptAzItisthAnake kiJcillikhyate, 'mandare' tyAdi, meroH pAraustyAntAtjambUdvIpAntaH paJcacatvAriMzatsahasrANi dvicatvAriMzacca sahasrANi lavaNajaladhimavagAhya gostubho velandharanAgarAjAvAsaparvataH prAcyAM dizi bhavati, evaM sUtroktamantaraM bhavatIti, evamanyeSAM tryaannaamntrmvseymiti| ___ tathA SaNNAM karmaprakRtInAmAdimoparimavarjAnAM-jJAnAvaraNAntarAyarahitAnAM darzanAvaraNavedanIyamohanIyAyuSkanAmagotrasaMjJitAnAmityarthaH saptAzItiruttaraprakRtayaH prajJaptAH, kathaM ?, darzanAvaraNAdInAM SaNNAMkrameNa nava dve aSTAviMzati catasro dvicatvAriMzave cetyatastAsAM mIlane sUtroktasaMkhyA syAditi / _ 'mahAhimavante'tyAdi, mahAhimavati dvitIyavarSadaraparvate aSTau siddhAyatanakUTamahAhimavatkaTAdIni kUTAni bhavanti, tAni paJcazatocchritAni, tatra mahAhimavatkUTasya paJca zatAni dvezatemahAhimavadvarSadharocchrayasya azItizcazatAnipratyekaM sahasramAnAnAmaSTAnAMsaugandhikakANDAvasAnAnAM ratnaprabhAkharakANDAvAntarakANDAnAmityevaM mIlite saptAzItirantaraM bhavatIti / evaM 'ruppikUDassavi'tti rukmiNi paJcamavarSadhare yaddivatIyaM rukmikUTAmidhAnaM kUTa tasyApyantaraM mahAhimavatkUTasyeva vAcyaM, samAnapramANatvAdvayorapIti / samavAyaH-87 samAptaH
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-88 113 (samavAyaH-88) mU. (167) egamegassa NaM caMdimasUriyassa aTThAsIi aTThAsIi mahaggahA parivAro p0| diTThivAyassaNaMaTThAsIisuttAiMpa0,20-ujjusuyaM pariNayApariNayaMevaM aTThAsii suttANi bhANiyavvANi jahA nNdiie| maMdarassaNaM pavvayassa puracchimillAo caramaMtAo gothubhassa AvAsapavvayassa puracchimille caramaMte esaNaM aTThAsIiM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa, evaM causuvi disAsu neyavvaM / bAhirAo uttarAo NaM kaThThAo sUrie paDhamaM chammAsaM ayamANe coyAlIsaime maMDalagate aTThAsIti igasaTThibhAge muhuttassa divasakhettassa nivuDDhettA rayaNikhettassa abhinivuDDhettA sUrie cAraM carai, dakkhiNakaTThAoNaMsurie doccaM chammAsaM ayamANe coyAlIsatime maMDalagate aTThAsII igasaTThibhAge muhuttassa rayaNikhettassa nivuvettA divasakhettassa abhinivuDDittA NaM sUrie cAraMcarai vR. aSTAzItisthAnake kiJcidviviyate, ekaikasyAsaMkhyAtAnAmapipratyekamityarthaH, candramAzca sUryazca candramaHsUryaMtasya, candrasUryayugalasya ityarthaH, aSTAzItirmahAgrahAH, ete ca yadyapicandrasyaiva parivAro'nyatra zrUyate tathApi sUryasyApIndratvAdeta eva parivAratayA'vaseyA iti| diTThivAe'tyAdi, dRSTivAdasya-dvAdazAGgasya parikarmasUtrapUrvagataprathamAnuyogacUlikAbhedena paJcaprakArasya 'suttAiMti dvitIyaprakArabhUtAni aSTAzIrtibhavanti 'jahA naMdIe'tti atidezataH sUtrANi darzitAni tAni cAgre vyaakhyaasyaamH| . 'maMdarasse'tyAdi, meroH pUrvAntAt jambUdvIpasya paJcacatvAriMzadyojanasahanamAnAtjambUdvIpAntAcca dvicatvAriMzadyojanasahasreSu gostubhasyavyavasthitatvAt tasya ca sahasraviSkambhatvAdyathoktaH sUtrArtho bhavatIti, anenaiva krameNa dakSiNAdidigvyavasthitAn dakAvabhAsazaMkha- dakasImAkhyAn velandharanAgarAjanivA saparvatAnAzritya vAcyamata evAha-'evaM causuvi disAsu neyvv'miti| __'bAhirAoNa'mityAdi, bAhyAyAH sarvAbhyantaramaNDalarUpAyA uttarasyAH kASThAyAH kvacit 'bAhirAo'tti na dRzyate sUrya prathamaM SaNmAsaM dakSiNAyanalakSaNaM dakSiNAyanAditvAt saMvatsarasya 'ayamANe'tti AyAn-Agacchan catuzcatvAriMzattamamaNDalagato'STAzItimekaSaSTibhAgAna, 'divasakhettassa'tti divasasyaiva 'nivuDDhetta'tti nivarthya hApayitvA 'rayaNikhettassa'tti rajanyAstu abhivardhya 'sUrie cAraM caraitti bhrAmyatIti, iha ca bhAvanaivaM-pratimaNDalaM dinasya muhUrtekaSaTibhAgadvayahAnerdakSiNAyanApekSayA catuzcatvAriMzattame aSTAzItirbhAgA hIyante, rAtrestuta evavarddhantra iti, dviH sUryagrahaNaM ceha dinarAtryAzritavAkyAdvayabhedakalpanayA tato na punaruktamavaseyaM, idaM ca sUtramaSTasaptatisthAnakasUtravadbhAvanIyamiti, 'dakkhiNakaTThAo' itiAdisUtraM pUrvasUtravadavagantavyaM navaramiha dinavRddhi rAtrihAnizca bhAvanIyeti / samavAyaH-88 samAptaH (samavAyaH-89) mU. (168) usameNaMarahAkosalieimIse osappiNIetatiyAe susamadUsamAepacchime bhAge egUNaue addhamAsehiM sesehiM kAlagae jAva svvdukkhpphiinne|
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 samavAyAGgasUtram-89/168 samaNe bhagavaM mahAvIre imIse osappiNIe cautthAe dUsamasusamAe samAe pacchime bhAge egUNanauie addhamAsehiM sesehiM kAlagae jAva savvadukkhappahINe / hariseNe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI egUNanauI vAsasayAI mahArAyA hotthA, saMtissa NaM arahao egUNanauI ajjAsAhassIo ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hotthA / vR. athaikonanavatisthAnake kiJcidvicAryate- 'taIyAe samAe 'tti suSamaduSSamAbhidhAnAyA ekonanavatyAmarddhamAseSutriSu varSeSu arddhanavasu ca mAseSu satsviti gamyate, 'jAva' tti karaNAt 'antagaDe siddhe buddhe mutte' tti dRzyaM / hariSeNacakravarttI dazamastasya ca daza varSasahasrANi sarvAyustatra ca zatonAni nava sahasrANi rAjyaM zeSANyekAdaza zatAni kumAratvamANDalikatvAnagAratveSu avaseyAni / iha zAntijinasyaikonanavatirAyikAsahasrANyuktAnyAvazyake tvekaSaSTi sahasrANi zatAni ca SaDabhidhIyanta iti matAntarametaditi / samavAyaH - 89 samAptaH samavAyaH-90 mU. (169) sIyale NaM arahA nauI dhaNUiM uDDuM uccatteNaM hotthA, ajiyassa NaM arahao nauI gaNA nauI gaNaharA hotthA, evaM saMtissavi, sayaMbhussaNaM vAsudevassa nauivAsAiM vijae hotthA, savvesi NaM vaTTaveyaDDUpavvayANaM uvarillAo siharatalAo sogaMdhiyakaNDassa heTThillai caramaMte esa NaM nauijoyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. atha navatisthAnake kiJcid vyAkhyAyate, tatrAjitanAthasya zAntinAthasya ceha navatirgaNA gaNadharAzcoktAH AvazyaketupaJcanavatirajitasya SaTatriMzattu zAnteruktAstadidamapi matAntaramiti tathA svayambhUH - tRtIyavAsudevastasya navativarSANi vijayaH-pRthivIsAdhanavyApAraH / 'savvesi Na'mityAdi, sarveSA viMzaterapi vartulavaitADhyAnAM zabdApAtiprabhRtInAM yojanasahasrocchritatvAt saugandhikakANDacaramAntasya cASTasu sahasreSu vyavasthitatvAt navasu sahasreSu navateH zatAnAM bhAvAt sUtroktamantaramanavadyamiti / samavAyaH 90 samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA samavAyAGge navati samavAyasya TIkA parisamAptA / samavAyaH-91 mU. (170) ekAnauI paraveyAvaccakammapaDimAo pa0, kAlo NaM samudde ekAnauI joyaNasayasahassAiM sahiyAiM parikkheveNaM pa0 / kuMthussa NaM arahao ekAnauI AhohiyasayA hotthA / AuyagoyavajjANaM chaNhaM kammapagaDINaM ekAnauI uttarapagaDIo pa0 / vR- athaikanavatisthAnake kiJcidvitanyate, tatra pareSAM AtmavyatiriktAnAM vaiyAvRtyakarmANi
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 91 bhaktapAnAdibhirupaSTambhakriyAstadviSayAH pratimAH- abhigrahavizeSAH paravaiyAvRttyakarmmapratimAH, etAni ca pratimAtvenAbhihitAni kvacidapi nopalabdhAni, kevalaM vinayavaiyAvRttyabhedA ete santi, tathAhi - darzanaguNAdhikeSu satkArAdirdazadhA vinayaH, Aha ca - // 1 // "sakkAra 1 bhuTThANe 2 sammANe 3 AsaNaggaho 4 tahaya / AsaNaaNuppayANaM 5 kiikammaM 6 aJjaligaho ya 7 // iMtarasaguNacchaNayA 8 Thiyassa taha pajjuvAsaNA bhaNiyA 9 / gacchaMtANuvvaNaM 10 eso sussUsaNAviNao' // // 2 // tatra satkAro-vandanastavanAdi 1 abhyutthAnaM AsanatyAgaH 2 sanmAno - vastrAdipUjanaM 3 AsanAbhigrahaH tiSThata evAsanAnayanapUrvakamupavizatAtreti bhaNanamiti 4 AsAnupradAnaM Asanasya sthAnAt sthAnAntarasaJcAraNaM 4 kRtikamarmmAdIni prakaTAni, tathA tIrthaGkarAdInAM paJcadazAnAM padAnAmanAzAtanAdipadacatuSTayaguNitatve SaSTividho'nAzAtanAvinayo bhavati, tathAhi / // 1 // titthayara 1 dhamma 2 Ayariya 3 vAyaga 4 there 5 kula 6 gaNe 7 saGgha 8 / sambho iya 9 kiriyAe 10 mainANAI 15 ya taheva // atra bhAvanA - tIrthakarANAmanAzAtanA tIrthakarAzAtanA, tIrthaGkaraprajJaptasya dharmasya anAzAtanAvinayaH, evaM sarvatra bhAvanA kartavyA / 119 11 115 "aNasAyaNAya bhattI bahumANo tahaya vaNNavAo ya / arahaMtamAiyANaM kevalanANAvasANANaM // tathaupacArikavinayaH saptadhA yadAha / "abbhAsAsaNa 1 chaMdANuvattaNaM 2 kayapaDikiI tahaya 3 / kAriyanimittakaraNaM 4 dukkhattagavesaNA tahaya // taha desakAlajANaNa savvatthe tahaya aNumaI bhaNiyA 7 / -uvayArio u viNao eso bhaNio samAseNaM / iti abhyAsAsanaM-upacaraNIyasyAntike'vasthAnaM chando'nuvarttanaM- abhiprAyAnuvRttiH kRtapratikRtirnAma - prasannA AcAryA sUtrAdi dAsyanti na nAma niriti manyamAnasyAhAradidAnaM kAritanimittakaraNaM-samyakzAstrapadamadhyApitasya vizeSeNa vinaye varttanaM tadarthAnuSThAnaM ca, zeSANi prasiddhAni, tathA vaiyAvRtyaM dazadhA, yadAha 119 11 // 1 // // 2 // "Ayariya uvajjhAe theratavassI gilANasehANaM / sAhammiya kulagaNasaMghayasaGgayaM tamiha kAyavvaM // tatra pravrAjanA 1 digu 2ddeza 3 samuddeza 4 vAcanA 5 cAryavinayo bhavati, tathaupacArikavinayo'bhyAsavRttAdi saptadhA, tathA vaiyAvRttyaM dazabhedAdAcAryasya ca paJcavidhatvAttadevaM caturdazadhetyekanavatirvinayabhedA ete eva abhigrahaviSayIbhUtAH pratimA ucyanta iti / darza0 10 anA0 60 aupa0 7 vaiyA0 14 / tathA 'kAlo 'ti kAlodaH samudraH, sa caikanavatirlakSANi sAdhikAni parikSepeNa, AdhikyaM ca saptatyA sahaiH SaDabhi zataiH paJcottaraiH saptadazabhirdhanuHzataiH paJcadazottaraiH saptAzItyA cAGgulaiH sAdhikairiti 'Ahohiya'tti niyatakSetraviSayAvadhayaH /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 samavAyAGgasUtram-91/170 ___ AyurgotravajJAnAM 'SaNNA'miti jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyamohanIyanAmAntarAyANAM krameNa paJcanavadyaSTAviMzatirdvicatvAriMzatpaJcabhedAnAmiti / samavAyaH-91 samAptaH (samavAyaH-92) mU. (171) bANauI paDimAo pN0| there NaM iMdabhUtI bANaui vAsAiMsavvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe / maMdarassaNaMpavvayassa bahumajjhadesabhAgAogothubhassa AvAsapavvayassapaJcacchimillecaramaMte esa NaM bANauiM joyaNasahassAiMabAhAe aMtare pa0 evaM cauNhapi aavaaspvvyaannN| vR. atha dvinavatisthAnake kimapyabhidhIyate, dvinavati pratimAH-abhigrahavizeSAH, tAzca dazAzrutaskandhaniryuktanusAreNa darzyante, tatra kila paJca pratimA uktAH, tadyathA-samAdhipratimA dvividhA 1 upadhAnapratimA 2 vivekapratimA 3 pratisaMlInatApratimA 4 ekavihArapratimA ceti 5 tatra samAdhipratimA dvividhA zrutasamAdhipratimA cAritrasamAdhipratimA ca, darzanaM jJAnAntargatamiti na bhinnA darzanapratimA vivakSitA, tatra zrutasamAdhipratimA dviSaSTibhedA, kathaM?, AcAre prathame zrutaskandhe paJcadvitIye saptatriMzat sthAnAGge SoDaza vyavahAre catana ityetA dviSaSTiH, etAzca cAritrasvabhAvAapi viziSTazrutavatAM bhavantIti zrutapradhAnatayA zrutasamAdhipratimAtvenopadiSTA iti sambhAvayAmaH, paJca sAmAyikacchedopasthApanIyAdyAzcAritrasamAdhipratimAH, upadhAnapratimA dvividhA bhikSuzrAvakabhedAt, tatrabhikSupratimA 'mAsAisattaMtA' ityAdinA'bhihitasvarUpA dvAdazaupAsakapratimAstu 'daMsaNavaya' ityAdinA'bhihitasvarUpAekAdazetisarvAyoviMzatirvivekapratimA tvekA krodhAderAbhyantarasya gaNazarIropadhibhaktapAnAderbAhyasya ca vivecanIyasthAnekatve'pyekatvavivakSaNAditi, pratisaMlInatApratimA'pyekaiva indriyasvarUpasya paJcavidhasya noindriyasvabhAvasya ca yogakaSAyaviviktazayanAsanabhedatastrividhasya pratisaMlInatAviSayasya bhedenAvivakSaNAditi, paJcamyekavihArapratimaikaiva, nacehasA bhedena vivakSitA, bhikSupratimAsvantarbhAvitatvAdityevaM dviSaSTi paJca trayoviMzatirekA ekA ca dvinavatistA bhvntiiti| sthavira indrabhUtirmahAvIrasya prathamagaNanAyakaH, sacagRhasthaparyAye paJcAzataM varSANi triMzataM chadmasthaparyAyaM dvAdaza ca kevalitvaM pAlayitvA siddha iti sarvANi dvinavatiriti / 'maMdarasse'tyAdi, bhAvArthaH, merumadhyabhAgAt jambUdvIpasya paJcAzatsahasrANi tato dvicatvAriMzat sahasrANyatikramya gostubhaparvata iti sUtroktamantaraM bhavatIti, evaM shessaannaampi| samavAyaH-92 samAptaH (samavAyaH-93) mU. (172) caMdappahassaNaM arahao teNauI gaNA teNauI gaNaharA hotthA, saMtissa NaM arahao teNauI cauddasapuvvisayA hotthA / teNauImaMDalagate NaM sUrie ativaTTANe nivaTTamANe vA samaM ahorattaM visamaM karei / vR. atha trinavatisthAnake kimapi vitanyate, 'teNauImaMDale'tyAdi, tatra,ativartamAno ___
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 samavAya: - 93 vA-sarvabAhyAt sarvAbhyantaraM prati gacchan nivarttamAno vA sarvAbhyantarAt sarvabAhyaM prati gacchan vyatyayo vA vyAkhyeyaH, samamahorAtraM viSamaM karotItyarthaH, ahazca rAtrizca ahorAtraM tayoH samatA tadA bhavati yadA paJcadaza paJcadaza muhUrttA ubhayorapi bhavanti, tatra sarvAbhyantaramaNDale aSTAdazamuhUrttamaharbhavati rAtrizca dvAdazamuhUrttA, sarvabAhye tu vyatyayaH, tathA tryazItyadhikamaNDalazate dvau dvAvekaSaSTibhAgau varddhete hIyete ca yadA ca dinavRddhistadA rAtrihAni rAtrivRddhau ca hinahAniriti, tatra dvinavatitame maNDale pratimaNDalaM muhUrtaikaSaSTibhAgadvayavRdhyA trayo muhUrttA ekenaikaSaSTibhAgenAdhikAH varddhante vA hIyante vA, teSu ca dvAdazamuhUrtteSu madhye kSipteSu aSTAdazabhyo'pasAriteSu vA paJcadaza muhUrttA ubhayatraikenaikaSaSTibhAgenAdhikA hInA vA bhavanto dvinavatitamamaNDalasyArddhe samAhorAtratA tasyaiva cAnte viSamAhorAtratA bhavati, dvinavatitamaM maNDalaM cAdita Arabhya trinavatitamaM tatra ca maNDale yathoktaH sUtrArtha iti / samavAyaH - 93 samAptaH samavAyaH - 94 mU. (173) nisahanIlavaMtiyAo NaM jIvAo caunaui joyaNasahassAiM ekkaM chappannaM joyaNasayaM donniya egUNavIsaibhAge joyaNassa AyAmeNaM pa0 / ajiyassa NaM arahao caunaui ohinANisayA hotthA / vR. atha caturnavatisthAnake kiJcidvivicyate, 'nisahetyAdi, iha pAdonA saMvAdagAthA 'cauNauisahassAiM chappaNahiyaM sayaM kalA doya / jIvA nisahassesa" samavAyaH - 94 samAptaH samavAyaH - 95 mU. (174) supAsassa NaM arahao paMcAnaui gaNA paMcAnaui gaNaharA hotthA / jambuddIvasa NaM dIvassa caramaMtAo cauddisiM lavaNasamudaM paMcAnaui paMcAnaui joyaNasahassAiM ogAhittA cattAri mahApAyAlakalasA pa0 taM0-valayAmuhe keUe jUyae Isare lavaNasamuddassa ubhaopAsaMpi paMcAnauyaM paMcAnauyaM padesAo uvvehussehaparihANIe pa0 kuMthU NaM arahA paMcAnaui vAsasahassAiM paramAuyaM pAlaittA siddhe buddhe jAva pahINe / there NaM moriyaputte paMcAnauivAsAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe jAvappahINe / vR. atha paJcanavatisthAnake kiJcillikhyate, lavaNasamudrasyobhayapArzvato'pi paJcanavati pradezA udvedhotsedhaparihAnyA viSaye prajJaptAH, ayamatra bhAvArthaH lavaNasamudramadhye dazasAhasrikakSetrasya samadharaNItalApekSayA sahamudvedhaH uNDatvamityarthaH, tadanantaraM paJcanavatiM pradezAnatikramyodvedhasya pradeza hIyate, tato'pi paJcanavatiM pradezAn gatvA udvedhasya pradezaH parihIyate, evaM paJcanavatira pradezAtikrame pradezamAtrasya pradezamAtrasyodvedhasya hAnyA paJcanavatyAM yojanasaheSvatikrAnteSu samudrataTapradezeSu udvedhasahasyApari parihAnirbhavatItyarthaH, samabhUtalatvaM bhavatIti, tathA samudramadhyabhAgApekSayA tattasya sAhasrika utsedho bhavati, utsedhazcoccatvaM, tatra samadharaNItalarUpAttattaTAtpaJcanavatiM pradezAnatikramya ekapradezikAutsedhasya parihAnirbhavati, tato'pi paJcanavatiM pradezAn gatvA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 samavAyAGgasUtram-95 /174 prAdezikyevotsedhahAnirbhavati, evaM paJcanavatipaJcanavatipradezAtikrameNa prAdezikyAM prAdezikyAM utsedhahAnyAM paJcanavatyAM yojanasaheSvatikrAnteSu sahamudramadhyabhAge sahasramapi utsedhasya parihIyate, evaM sAhakotsedhaparihAnau sAhakodvedhatA bhavati 'lavaNasse'ti, athavodvedhArtaM yotsedhaparihAnistasyAM ca paJcanavati pradezAH - prajJaptAsteSvatilaGghiteSu utsedhataH pradezaparihAnyAmudvedhaH prAdeziko bhavatIti tathA kunthunAthasya - saptadazatIrthakarasya kumAratvamANDalikatvAcakravarttitvanagAratveSu pratyekaM trayoviMzatervarSasahasrANAmarddhASTamavarSazatAnAM ca bhAvAtsarvAyuH paJcanavatirvarSasahasrANi bhavantIti tathA mauryaputro mahAvIrasya saptamagaNadharastasya paJcanavatirvarSANi sarvAyuH, kathaM ?, gRhasthatvachadmasthatvakevalitveSu krameNa paJcaSaSTicaturdazaSoDazAnAM varSANAM bhAvAditi / samavAyaH - 95 samAptaH samavAya: - 96 mU. (175) egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa channauI chanauI gAmakoDIo hotthA vAyukumArANaM channaui bhavaNAvAsasayasahassA pa0 / vavahArie NaM daMDe channaui aGgulAI aMgulamANeNaM / evaM dhaNU nAliyA juge akkhe musalevi hu / abbhitarao Aimuhutte channauiaMgulachAe pa0 / vR. atha SannavatisthAnake kimapi vyAkhyAyate, vAyukumArANAM SaNNavatirbhavanalakSANi dakSiNasyAM paJcAzata uttarasyAM ca SaTcatvAriMzato bhAvAditi 'vavahArie' tti vyAvahAriko yena gavyUtAdi pramANaM cintyate, avyavAhArikastu laghuH dIrgho vA bhavatyuktapramANAt daNDo hi catuH kara ukta karazcaturvizatyaGgulaH evaM caturvizatau caturguNitAyAM SaNNavati syAdeveti / 'abbhaMtarAo' ityAdi abhyantarAd, abhyantaramaNDalamAzrityetyarthaH, AdimurhRttaH SaNNavatyaGgulacchAyaH prajJaptaH, ayamatra bhAvArthaH sarvAbhyantaramaNDale yatra dine sUryazcarati tasya dinasya prathamo muhUrto dvAdazAGgulamAnaM zaGkumAzritya SaNNavatyaGgulacchAyo bhavati, tathAhi taddinamaSTAdazamuhUrtapramANaM bhavatIti muhUrto'STAdazabhAgo dinasya bhavati, tatazca chAyAgaNitaprakriyayA chedenASTAdazalakSaNena dvAdazAGgulaH zaGkurguNyata iti, tato dve zate SoDazottare bhavataH 216, tayorarddhakRtayoraSTottaraM zataM bhavati 108, tatazca zakupramANe 12 'panIte SaNNavatiraGgulAna labhyante iti / samavAyaH - 96 samAptaH samavAya:- 97 mU. (176) maMdarassa NaM pavvayassa paccacchimillAo caramaMtAo gothubhassa NaM AvAsapavvayassa paccacchimille caramaMte esa NaM sattANaui joyaNasahassAiM abAhAe aMtarepa evaM caudisiMpi aTThaNhaM kampagaDINaM sattANaui uttarapagaDIo pa0 / hariseNe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI desUNAI sattANaui vAsasayAI agAramajjhe vasittA muMDe bhavittANaM jAva pavvaie /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - 97 vR. atha saptanavatisthAnake kiJcidabhidhiyate, 'maMdare' tyAdi, bhAvArtho'yaM meroH pazcimAntAt jambUdvIpAntaH paJcapaJcAzat sahasrANi tato dvicatvAriMzato gostubha iti yathoktamevAntaramiti / hariSeNo dazamacakravartI dezonAni saptanavatiM varSazatAni gRhamadhyuSitastrINi cAdhikAni pravrajyAM pAlitavAn dazavarSasahasratvAttadAyuSkasyeti / samavAyaH - 97 samAptaH samavAya:-98 bhU. (177) naMdanavanassa NaM uvarillAo caramaMtA paMDuyavanassa heTThille caraMte esa NaM aTThAnaui joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / maMdarassa NaM pavvayassa paccacchimillAo caramaMtAo gothumassa AvAsapavvayassa puracchimille caramaMte esa NaM aTThAnaui joyaNasahassAiM abAhAe atare pa0 evaM caudisiMpi, dAhiNabharahassa NaM dhanuppiTTe aTThAnaui joyaNasayAiM kiMcUNAI AyAmeNaM pa0 / uttarAo kaTTAo sUrie paDhamaM chammAsaM ayamANe egUNapannAsatime maNDalagate aTThAnaui ekasaTThibhAge muhuttassa divasakhettassa nivuDDhettA rayaNikhettassa abhinivuDhittA NaM sUrie cAraM carai, dakkhiNAo NaM kaTThAo sUrie doccaM chammAsaM ayamANe egUNapannAsaime maMDalagate aTThANaui ekasaTThibhAe muhuttassa rayaNikhittassa nivuDhettA NaM kaTThAo sUrie doghaM chammAsaM ayamANe egUNapannAisame maMDalagate aTThAnaui ekasaTThibhAe muhuttassa rayaNikhittassa nivuDDhettA divasakhettassa abhinavuDhittA NaM sUrie cAraM carai / 119 revaIpaDhamajedvApajjavasANANaM egUNavIsAe nakkhattANaM aTThAnaui tArAo tAraggeNaM pa0 / vR. athASTanavatisthAnake kiJcidabhidhIyate-'naMdanavaNe'tyAdi, bhAvArtho'yaM nandanavanaM meroH paJcayojanazatocchritaprathamamekhalAbhAvi paJcayojanazatocchritaM tadgatapaJcayojanazatocchritakUTASTakasya tadgrahaNena grahaNAt tathA paNDakavanaM ca meruzikharavyavasthitaM ato navanavatyA meroruccaistvasya Adhe saha apakRSTe yathoktamantaraM bhavatIti / 119 11 gostubhasUtrabhUvArthaH pUrvavannavaraM gostubhaviSkambhasahasre kSipte yathoktamantaraM bhavatIti / 'veyaDDassa Na' mityAdi yaH keSucitpustakeSu dRzyate so'papAThaH, samyakapAThazcAyaM-'dAhiNabharahaDDassa NaM dhaNupiTTe aTTAnauI joyaNasayAiM kiMcUNAI AyANeNaM pannatte' iti, yato'nyatroktaM / "nava ceva sahassAiM chAvaTThAI sayAI satta bhave / savisese kalA cegA dAhiNabharahe dhaNuppinaM / / - vaitADhyadhanuH pRSThaM tvevamuktamanyatra - "dasa ceva sahassAiM satteva sayA havaMti teyAlA / piTThe veDhe kalA ya pannArasa havaMti // 'uttarAoNa' mityAdi, bhAvArthaH pUrvoktabhAvanAnusAreNAvaseyaH, navaramiha 'ekatAlIsaime' iti keSucitpustakeSu dRzyate so'papAThaH, 'egUNapaJcAsaime' tti ekonapaJcAzato dviguNatve aSTanavatirbhavati, dvayaguNanaM ca pratimaNDalaM muhUrtaikaSaSTibhAgadvayavRddherdinasya rAtrerveti / 'revaI'tyAdi, revatiH prathamA yeSAM tAni revatiprathamAni tathA jyeSThA paryavasAne yeSAM tAni 119 11
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 samavAyAGgasUtram-98/177 jyeSThAparyavasAnAni tAni ca tAnicetikarmadhArayaH teSAmekonaviMzatenakSatrANAmaSTanavatistArAstArAparimANena prajJaptAH, tathAhi-revatinakSatraM dvAtriMzattAraM 32 azvini tritAraM 35 bharaNI 38 kRttikA SaTtAraM 44 rohiNI paJcatAraM 49 mRgazirastritAraM 52 ArdrA ekatAraM 53 punarvasuH paJcatAraM 58 puSyastritAraM 61 azleSASaTtAraM 67 maghA saptatAraM 74 pUrvAphAlgunI dvitAraM76 uttarAAlgunI dvitAraM 78 hastaH paJcatAraM 83 citrA ekatAraM 84 svAtirekatAraM 85 vizAkhA paJcatAraM90 anurAdhA catustAraM94 jyeSThAtritAramityevaM79 sarvatArAmIlane yathoktaMtArAgramekonaM granthAntArAbhiprAyeNabhavati, adhikRtagranthAbhiprAyeNa tveSAmekatarasya ekatArAdhikatvaMsambhAvyate tato yathoktA tatsaMkhyA bhvtiiti| samavAyaH-98 samAptaH (samavAyaH-99) mU. (178) maMdareNaM pavvae navanaui joyaNasahassAiMuDaM uccatteNaM pa0, naMdanavanassaNaM puracchimillAo caramaMtAo paJcacchimille caramaMte esa NaM navanaui joyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0, evaM dakkhiNilAo caramaMtAo uttarille caramaMte esa NaM navanaui joyaNasayAiM abAhAe aMtare p0| - uttare paDhame sUriyamaMDale navanauijoyaNasahassAiMsAiregAiM AyAmavikkhaMbheNaMpa0, docce sUriMDale navanaui joyaNasahassAiMsAhiyAiMAyAmavikkhaMbheNaM pa0, taie sUriyamaMDale navanaui joyaNasahassAiM sAhiyAiM AyAmavikkhaMbheNaM p0|| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe aMjaNassa kaMDassa hechillAo caramaMtAo vANamaMtarabhomejavihArANaM uvarimaMte esa NaM navanaui joyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. atha navanavatisthAnakekimapilikhyate-'naMdanavaNe'tyAdi, asya bhAvArthaH -meruviSkambho mUle daza sahasrANi, nandanavanasthAne tu navanavatiryojanazatAni catuHpaJcAzacca yojanAni SaT yojanai-kAdazabhAgA bAhyogiriviSkambho nandanavanAbhyantarastumeruviSkambha ekonanavatizatAni catuHpaJcAzadadhikAni SaTcaikAdazabhAgAstathA paJcazatAni nandanavanaviSkambhaH, tadevamabhyantaragiriviSkambho dviguNanandanavanaviSkambhazca milito yathoktamantaraM prAyo bhavati / "paDhamasUriyamaMDale'tti, iha jambUdvIpapramANasyAzItyuttarazate dviguNite apahate yo rAzi sa prathamamaNDalasyAyAmaviSkambhaH, saca navanavati sahasrANi SaTca zatAni catvAriMzadadhikAni, dvitIyaMtunavanavati sahasrANi SaTzatAni paJcacatvAriMzacca yojanAniyojanasya ca paJcatriMzadekaSaSTibhAgAH, kathaM ?, maNDalasya maNDalasya cAntaraM dve dve yojane, sUryavimAnaviSkambhazcASTacatvAriMzadekaSaSTibhAgAH, etadadviguNitaM paJca yojanAni paJcatriMzadekaSaSTibhAgAzceti jAtametacca pUrvamaNDalaviSkambhe kSiptaM jAtamuktapramANamiti, tRtIyamaNDalaviSkambho'pyevamevAvaseyaH, sa ca navanavati sahasrANi SaT zatAni ekapaJcAzat yojanAni navaikaSaSTibhAgAzceti / 'imIse Na'mityAdi, bhAvArtho'yaM aJjanakANDaM dazamaM, tatra ca ratnaprabhoparimAntAcchataM zatAnAM bhavati, prathamakANDe prathamazate ca vyantaranagarANi santIti tasminnapasArite navanavatizatAnyantaraM sUtroktaM bhavatIti / samavAyaH-99 samAptaH
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-100 121 (samavAyaH-100) mU. (179) dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA egeNaM rAiMdiyasateNaM addhachaTTehiM bhikkhAsatehiM ahAsuttaMjAva ArAhiyAvi bhavai / sayabhisayA nakkhatte ekkasayatAre pa0 / suvihI pupphadaMte NaM araho egaMdhaNUsayaM uddhaM uccatteNaM hotthA, pAse NaM arahA purisAdAnIe ekkaM vAsasayaM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAvappahINe, evaM therevi ajjasuhamme / savveviNaMdIhaveyaDDapavvayA egamegaMgAuyasayaMuTuMuccatteNaMpa0, savveviNaMcullihimavaMtasiharIvAsaharapavvayA egamegaM joyaNasayaM uDDhe uccatteNaM pa0, egamegaM gAuyasayaM uvveheNaM pa0, savve'viNaM kaMcaNagapavvayA egamege joyaNasayaM uddhaM uccatteNaM pa0, egamevaM gAuyasayaM uvveheNaM pa0, egamegaM joyaNasayaM mUle vikkhaMbheNaM p0| . vR.athazatAsthAnake kizcillikhyate, tatra daza dazamAni dizAni yasyAMsA dazadazamikA, yAhi dinAnAMdazadazakAni bhavanti, dazadazamadinAnizataMca dinAnAmata ucyateekena rAtridivasa0 zateneti, yasyAM ca prathame dazake pratidinamekaikA bhikSA dvitIye dve dve evaM yAvaddazame daza dazetyevaM sarvabhikSAsaGkalane sUtroktasaMkhyA bhavatyeva iti / pArzvanAthastriMzadvarSANi kumAratvaM saptatiMcAnagAratvamityevaMzatamAyuH pAlayitvA siddhaH, evaM 'therevi ajjasuhame'tti Aryasudharmo-mahAvIrasya paJcamo gaNadharaH so'pi varSazataM sarvAyuH pAlayitvA siddhastathA ca tasyAgAravAsaH paJcAzadvarSANi chadmasthaparyAyo dvicatvAriMzatkevaliparyAyo'STau, bhavati caitadrAzitrayamIlane vrssshtmiti| vaitADhyAdiSUccatvacaturthAMzaH udvedhaH kAJcanakA uttarakuruSu devakuruSu kramavyavasthitAnAM paJcAnAM mahAdAnAmubhayato daza daza vyavasthitAste ca jambUdvIpe zatadvayasaMkhyAH samavaseyA iti samavAya : 100 samApta munidIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAdita / abhayadevasUri viracitA samavAyAGge zata samavAyasya TIkA prismaaptaa| (prakirNakAH samavAyAH) mU. (180) caMdappabheNaM arahA divaDhe dhaNusayaM uddhaM uccatteNaM hotthA, AraNe kappe divaDhe vimANAvAsasaya pa0, evaM accuevi 150 / vR. athaikottarasthAnavRdhyA sUtraracanAM parityajya paJcAzacchatAdivadhyA tAM kurkhnnaah'cNdpphe'tyaadi| mU. (181) supAse NaM arahA do dhaNusayA uddhaM uccatteNaM hotthA / sabveviMNaM mahAhimavaMtaruppIvAsaharapavvayA dodo joyaNasayAiM uDaM uccatteNaM pa0, do do gAuyasayAiM uvveheNaM pa0 / jambuddIveNaM dIve do kaMcaNapavvayasayA pa0 / vR. sugamaM sarvamAdvAdazAGgagaNipiTakasUtrAt / mU. (182) paumappabheNaM ahA aDDAijjAiMdhaNusayAiM uddhaM uccatteNaM hotthA /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 samavAyAGgasUtram-182 asurakumArANaM devANaM pAsAyavaDiMsagA aDDAijAiM joyaNasayAiMuDDhe uccatteNaM pa0 / 7. navaraM 'pAsAyavaDiMsaya'tti avataMsakAH-zekharakAH karNapUrANi vA avataMsakA iva avataMsakAH pradhAnA ityarthaH prAsAdAzca te avataMsakAH prasAdAnAMvA madhye avataMsakAH praasaadaavtNskaaH| mU. (183) sumaI NaM arahA tinnidhaNusayAI uddhaM uccatteNaM hotthA, ariThThanemINaM arahA tinni vAsasayAiM kumAravAsamajhe vasittA muMDe bhavittA jAva pavvaie, vemANiyANaM devANaM vimANapAgArA tinni tinni joyaNasayAiM urlDa uccatteNaM pa0, samaNassa bhagavao mahAvIrassa tinisayANicoddasapucINaMhotthA, paMcadhaNusaiyassaNaM aMtimasArIriyassa siddhigayassasAtiregANi tinni dhaNusayANi jIvappadesogAhaNA p0|| mU. (184) pAsassa NaM arahao purisAdAnIyassa aTuTThasayAiM coddasapuvINaM saMpayA hotthA, abhinaMdaNe NaM arahA adhuTThAiM dhanusayAiM uDhe uccatteNaM hotthA / vR. tathA 'paMcadhaNussaiyassa Na'mityAdi, paJcadhanuHzatapramANasya 'aMtisArIriyassa'tti caramazarIrasaya siddhigatasya sAtirekANi trINi zatAni dhanuSAM jIvapradezAvagAhanA prajJaptA, yato'sau zailezIkaraNasamaye zarIrarandhrapUraNena dehatribhAgaM vimucya ghanapradezo bhUtvA dehatribhAgadvayAvagAhanaH siddhimupagacchati, sAtirekatvaM caivaM / . // 1 // "tinni sayA tettIsAdhaNuttibhAgo ya hoi boddhavyo / esA khalu siddhANaM ukkosogAhaNA bhaNiya ||tti mU. (185) saMbhave NaM arahA cattAri dhaNusayAiM ur3e uccatteNaM hotthaa| savvevi NaM nisaDhanIlavaMtA vAsaharapavvayA cattAri cattAri joyamasayAI uddhaM uccatteNaM cattAri cattArigAuyasayAiM uvveheNaMpa0, savveviNaMvakkhArapavvayA nisaDhanIlavaMtavAsaharapavvayae NaM cattAri cattAri joyaNasayAiM uDaM uccatteNaM cattAri cattAri gAuyasayAiM ubveheNaM pa0 / ANayapANaesu dosu kappesu cattAri vimANasayA p0|| samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa cattAri sayA vAINaM sadevamaNuyAsuraMbhi logami vAe aparAjiyANaM ukkosiyA vAisaMpayA hotthaa| ___vR. savve'viNaM vakkhArapavvae'tyAdi, vakSaskAraparvatA ekakSetrapratibaddhA viMzatiste ca varSadharAH te ca catuH catuH shtoccaaH| .mU. (186) ajiteNaM arahA addhapaMcamAiMdhaNusayAI uddhaM uccatteNaM hotthA, sagare NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI addhapaMcamAiMdhaNusayAI uddhaM uccatteNaM hotthaa| mU. (187) savveviNaM vakkhArapavvayA sIA sIoAo mahAnaIo maMdarapavvayaMteNaM paMca paMca joyaNasayAI uhUM uccatteNaM paMca paMca gAuyasayAiM uvveheNaM pa0, savveviNaM vAsaharakUDA paMca paMca joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM hottA mUle paMca paMca joyaNasayAI vikkhaMbheNaM pa0 / usabheNaMarahA kosaliepaMcadhaNusayAiMuDDaMuccatteNaM hotthA, bharaheNaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI paMcadhaNusayAiM uddhaM uccatteNaM hotthaa| somanasagaMdhamAdaNavijuppabhamAlavaMtANaM vakkhArapavyayANaM maMdarapavvayaMteNaM paMca 2 joyaNasayAI uddhaM uccatteNaM paMca paMca gAuyasayAiM uvveheNaM pa0, savveviNaM vakkhArapavvayakUDA
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 // 1 // samavAyaH- prakIrNakAH hariharisahakUDavajApaMca paMcajoyaNasayAiMuDDaMuccatteNaM mUle paMcapaMca joyaNasayAIAyAmavikkhaMbheNaM pa0, savveviNaM naMdanakUDAbalakUDavajA paMca paMca joyaNasayAiMuDDhe uccatteNaMmUle paMcapaMcajoyaNasayAI AyAmamavikkhaMbheNaM p0| sohammIsANesu kappesu vimANA paMca 2 joyaNasayAiM uDaM uccatteNaM pa0 / vR. savveviNaM vakkhAretyAdi zItAdinadIpratyAsattau merupratyAsattau ca paJcazatocA iti, tathA 'savveviNaM vAse'tyAdi, tatra varSadharakUTAni zatadvayamazItyadhikaM, kathaM? / // 1 // "lahuhimavaM himavaM nisaDhe ekkArasa aTTa nava ya kuuddaaiN| nIlAisu tisu navagaM aDekkArasa jahAsaMkhaM // eteSAM ca paJcaguNatvAt, vakSaskArakUTAni tvazItyadhikacatuHzatIsaMkhyAni kathaM ? / // 1 // "vijupahamAlavaMte nava nava sesesu satta satteva / solasa vakkhAresuMcauro cauro ya kuuddaaiN"| eteSAMpaJcaguNatvAt, paJcaguNatvaMcajambUdvIpAdimerUpalakSitakSetrANAMpaJcatvAt, sarvANyetAni paJcazatocchritAni, evaM mAnuSottarAdiSvapi, vaitADhyakUTAni tu sakrozaSaDayojanocchrayANi, varSakUTAni tu RSabhakUTAdInyaSTayojanocchritAnIti, harikUTaharisahakUTavarjanaM tviha tayoH sahocchrayatvAda, Aha ca "vijJappabhaharikUDo harissaho maalvNtvkkhaare| naMdanavanabalakUDo uviddhA joynnshssN"| mU. (188) saNaMkumAramAhiMdesu kappesu vimANA chajoyaNasayAiM uddhaM uccatteNaM pa0 / cullahimavaMtakUDassa uvarillAo caramaMtAocullahimavaMtassa vAsaharapavvayassasamadharaNitale esaNaMcha joyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0, evaM sihriikuuddssvi| pAsassa NaM arahao cha sayA vAINaM sadevamaNuyAsure loe vAe aparAjiyANaM ukkosiyA vAIsaMpayA hotthaa| abhicaMde NaM kulagare cha dhaNusayAiM uDaM uccatteNaM hotthaa| vAsupujje NaM arahA chahiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA agArAo anagAriyaM pvvie| vR-'cullahimavaMtakUDasse'tyAdi, iha bhAvArthohimavAnyojanazatocchritastatakUTaMca paJcazatocchritaM iti sUtroktamantaraM bhavatIti, 'abhicaMde NaM kulakare'tti abhicandraH kulakaro'syAmavasarpiNyAM saptAnAM kulakarANAM caturthaH, tasyocchrayaH SaT dhanuHzatAni paJcAzadadhikAni / mU. (189) baMbhalaMtaesu kappesu vimANA satta satta joyaNasayAiM uddhaM uccatteNaM pa0 / samaNassaNaM bhagavao mahAvIrassa satta jiNasayA hotthA, samaNassa bhagavao mahAvIrassa satta veubviyasayA hotthA, ariTThanemINaM arahA sattavAsasayAiMdesUNAI kevalapariyAgaMpAuNittA siddha buddhe jaavpphiinne| mahAhimavaMtakUDassa NaM uvarillAo caramaMtAo mahAhimavaMtassa vAsaharapavvayassa samadharaNitale esa NaM satta joyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0, evaM ruppikuuddssvi| vR.zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sapta jinazatAni kevalizatAnItyarthaH, tathA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sapta vaikriyazatAni vaikriyalabdhimatsAdhuzatAnItyarthaH, 'ariTe' tyAdi,
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 samavAyAGgasUtram-189 'desUNAIticatuHpaJcAzatodinAnAmUnAni, tatpramANatvAtchadmasthakAlasyeti, mahAhimavaMte'tyAdau bhAvArtho'yaM-mahAhimavAn yojanazatadvayocchritastatkUTaM ca paJcazatocchritamiti sUtroktamantaraM bhvtiiti| mU. (190) mahAsukkasahassAresudosukappesu vimANA aTTha joyaNasayAiM uDDaM uccatteNaM pa0 imIseNaMrayaNappabhAe puDhavIe paDhame kaMDe aTThasujoyaNasaesuvANamaMtarabhojavihArApa0 samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa aTThasayA anuttarovavAiyANaM devANaM gaikallANANaM ThiikallANANaM AgamesibhadANaM ukkosiyA anuttarovavAiyasaMpayA hotthaa| imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo aTThahiM joyaNasaehiM sUrie cAraM crti| ____ arahao NaM ariTThanemissa aTTha sayAI vAINaM sadevamaNuyAsuraMbhi logaMmi vAe aparAjiyANaM ukkosiyA vAisaMpayA hotthA / vR. 'imIse Na'mityAdi, prathama kANDa kharakANDa kharakANDasya SoDazavibhAgasya prathamavibhAgarUpaM ratnakANDa, tatra yojanasahanapramANe adha uparica yojanazatadvayaM vimucyAnyeSvaSTasu yojanazateSu vaneSu bhavA vAnAsteca te vyantarAzca teSAM sambandhinaH bhUmivikAratvAbhaumeyakAste ca te viharanti-kriDanti teSviti vihArAzca-nagarANi vAnavyantarabhaumeyakavihArA iti / ___ 'aTTha saya'tti aSTa zatAni, keSAmityAha-'anuttarovavAiyANaM devANaM'ti deveSUtpatsyamAnatvAt devA dravyadevA ityarthaH teSAM gati-devagatilakSaNA kalyANaM yeSAM te gatikalyANAsteSAmevaM sthiti-trayaziMtsAgaropamalakSakA kalyANaM yeSAM te tathA teSAM, tathA tatazcayutAnAmAgamiSyad AgAmi bhadraM-kalyANaM nirvANagamanalakSaNaM yeSAM te AgamiSyadbhadrAH teSAM, kimityaah'ukkosie'tyaadi| __ mU. (191) ANayapANayaAraNaaccuesu kappesu vimANA nava nava joyaNasayAI uDDe uccatteNaM p0| nisaDhakUDassa NaM uvarillAo siharatalAo nisaDhassa vAsaharapavvayassa same dharaNitale esaNaM nava joyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0, evaM niilvNtkuuddssvi| vimalavAhaNe NaM kulagare NaM nava dhaNusayAiM uddhaM uccatteNaM hotthA / imIseNaM rayaNappabhAe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo navahiM joyaNasaehiM savvuvarime tArArUvecAracarai, nisaDhassaNaMvAsaharapavvayassa uvarillAosiharatalAoimIseNaMrayaNappabhAe puDhavIe paDhamassa kaMDassa bahumajjhadesabhAe esa NaM nava joyaNasayAiM abAhAe aMtare pa0, evaM niilvNtssvi| vR. 'nisahakUDassa Na'mityAdi, ihAyaM bhAvaH-niSadhakUTaM paJcazatocchritaM niSadhazca catuHzatocchrita iti yathoktamantaraM bhvtiiti| mU. (192) savveviNaM gevejavimANe dasa dasa joyaNasayAiM ur3e uccatteNaM pa0 / sabveviNaM jamagapavvayA dasa dasa joyaNasayAiM uDDhe uccatteNaM pa0 dasa dasa gAuyasayAI uvveheNaMpa0 mUle dasa dasa joyaNasayAiMAyAmavikkhaMbheNaMpa0, evaM vittavicittakUDAvibhANiyavvA, savveviNaM vaTTaveyaDDapavvayA dasa dasa joyaNasayAiMuTuMuccatteNaMpa0 dasa dasa gAuyasayAiM uvveheNaM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 125 pa0 mUle dasa dasa joyaNasayAiM vikkhaMmeNaM pa0, savvattha samA pallagasaMThANasaMThiyApa0, savvevi NaM hariharirasahakUDA vakkhArakUDavajjA dasa dasa joyaNasayAI uDDuM uccatteNaM pa0, mUle dasa joyaNasayAI vikkhaMbheNaM, evaM balakUDAvi naMdanakUDavajjA / arahAvi ariTThanemI dasa vAsasayAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe jAva savvadukkhappahINe, pAsassa NaM arahao dasa sayAiM jiNANaM hotthA, pAsassa NaM arahao dasa antevAsIsayAiM kAlagayAI jAva savvadukkhappahINAiM / paumaddahapuMDarIyaddahA ya dasa dasa joyaNasayAiM AyAmeNaM pa0 / vR. 'savvevi NaM jamage' tyAdi, uttarakuruSu nIlavadvarSadharasya-uttarataH zItAyA mahAnadyA ubhayoH kUlayordvI yamakAbhidhAnau parvatau staH, te ca paJcasvapyuttarakuruSu dvayordvayorbhAvAddaza, evaM 'cittavicittakUDAvi' tti paJcasu devakuruSu yamakavattatsadbhAvAt paJca citrakUTAH paJca vicitrakUTA iti, 'savveviNa' mityAdi, sarve'pi vRttA vaitADhyA viMzati zabdApAtyAdayaH, 'savvevi NaM harI' tyAdi, harikUTaM vidyutprabhAbhidhAne gajadantAkAravakSaskAraparvate harisahakUTaM tu mAlyavadvakSaskAre, tAni ca paJcasvapi mandareSu bhAvAt paJca paJca bhavanti sahocchritAni ca, 'vakkhArakUDavajja' tti zeSavakSaskArakUTeSvevamuccatvaM nAstyeteSvevAstItyarthaH, evaM 'balakUDAvi' ttipaJcasumandareSu paJca nandanavanAni teSu pratyekamaizAnyA dizi balakUTAbhidhAnaM kUTamasti, tataH paJca tAni sahocchritAni ca, 'nandanakUDavaja' tti zeSANi nandanavaneSu pratyekaM pUrvAdidigvidigvyavasthitAni catvAriMzatsaMkhyAni nandanakUTAni varjayitvA tAni sAhanikANi na bhavantItyarthaH / 'arahaMte' tyAdi, kumAratve trINi varSazatAnyanagAratve saptetyevaM daza zatAni, 'paumaddahapuMDarIyaddaha' tti padmahadaH zrIdevInivAso himavadvarSadharaparvatoparivarttI puNDarIkahado lakSmIdevInivAsaH zikharivarSadharoparivarttIti / mU. (193) anuttarovavAiyAM devANaM vimANA ekkArasa joyaNasayAI uDDuM uccattegaM pa0 / pAsassa NaM arahao ikkArasa sayAiM veuvviyANaM hotthA / mU. (194) mahApaumamahApuMDarIyadahANaM dodo joyaNasahassAiM AyAmeNaM pa0 / vR. tathA mahApadmamahApuNDarIkahadI mahAhimavadrukmivarSadharayoruparivarttinau hrIbuddhidevyornivAsabhUtAviti / mU. (195) imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe vairakaMDassa uvarillAo caramaMtAo lohiyakkhakaMDassa heTThille caramaMte esa NaM tinni joNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. imIseNaM rayaNe tyAdi, ayamiha bhAvArtha:- ratnaprabhApRthivyAH prathamasya SoDazavibhAgasya kharakANDAbhidhAnakANDasya prathamaM ratnakANDaM vajrakANDaM nAma kANDaM dvitIyaM vaiDUryakANDaM tRtIyaM lohitAkSakANDaM caturthaM tAni ca pratyekaM sAhasrikANIti trayANAM yathoktamantaraM bhavatIti / mU. (196) tigicchikesaridahANaM cattAri cattAri joyaNasahassAiM AyAmeNaM pa0 / vR. tigicchikesarihadIniSadhanIlavadvarSadharoparisthitI dhRtikIrttidevInivasAviti / mU. (197) dharaNitale maMdarassa NaM pavvayassa bahumajjhadesabhAe ruyaganAbhIo caudisi paJca 2 joyaNasahassAiM abAhAe aMtare maMdarapavvae pa0 / vR. 'dharaNitale' ityAdi, dharaNitale dharaNyAM same bhUbhAga ityartha, 'ruyaganAbhIo' tti /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 119 11 'apaeso ruyago tiriyaM logassa majjhayAraMmi / esappabhavo disANaM eseva bhave aNudisANaM / / rucaka eva nAbhicakrasya tumbabhiveti rucakanAbhi, tatazcatasRSvapi dikSu paJca paJca sahasrANi merustasya dazasahasraviSkambhatvAditi / samavAyAGgasUtram-197 mU. (198) sahassAre NaM kappe cha vimANAvAsasahassApa0 / mU. (199) imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe rayaNassa kaMDassa uvarillAo caramaMtAo pulagassa kaMDassa heTThillai caramaMte esa NaM satta joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. 'imIse Na'mityAdi, ratnakANDaM prathamaM pulakakANDaM saptamamiti saptasahasrANi / mU. (200) harivAsarammayANaM vAsA aTTha joyaNasahassAiM sAiregAiM vitthareNaM pa0 / vR. 'harivAse' tyAdi, ihArthe gAthArddha- 'harivAse igavIsA culasI ya sayA kalA ya ekkA yatti / mU. (201) dAhiNaDDUbharahassa NaM jIvA pAINapaDINAyayA duhao samuddaM puTThA nava joyaNasahassAiM AyAmeNaM pa0 / vR. 'dAhiNe 'tyAdi dakSiNo bhAgo bharatasyeti dakSiNArddhabharataM tasya jIveva jIvA-RjvI sImA prAcInaM- pUrvataH pratIcInaM-pazcimataH AyatA-dIrghA prAcInapratIcInAyatA 'duhao' tti ubhayataH pUrvAparapAzvaryorityarthaH, samudraM - lavaNasamudraM spRSTAH chuptavatI nava sahasrANyAyAmata ihoktA, sthAnAntare tu tadvizeSo'yaM 'nava sahasrANi sapta zatAnyaSTacatvAriMzadadhikAni dvAdaza ca kalA' iti / mU. (202) maMdare NaM pavvae dharaNitale dasa joyaNasahassAiM vikkhaMbheNaM pa0 / mU. (203) jambUdIveNaM dIve egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkaMbheNaM pa0 / mU. (204) lavaNe NaM samudde do joyaNasayasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM pa / mU. (205) pAsassa NaM arahao tinni sayasAhassIo sattAvIsaM ca sahassAiM ukkosiyA sAviyAsaMpayA hotthA / mU. (206) dhAyaikhaMDe NaM dIve cattAri joyaNasayasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM pa0 / mU. (207) lavaNassa NaM samuddassa puracchimillAo caramaMtAo paccacchimille caramaMte esa NaM paMca joyaNasayasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. 'lavaNe' tyAdi, tatra jambUdvIpasya lakSaM catvAri ca lavaNasyeti paJca / mU. (208) bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI cha puvvasayasahassAiM rAyamajjhe vasittA muMDe bhavittA agArAo anagAriyaM pavvaie / mU. (209) jambUdIvassa NaM dIvassa puracchimillAo veiyaMtAo dhAyaikhaMDacakkavAlassa paccacchimille caramaMte satta joyaNasayasahassAiM abAhAe aMtare pa0 / vR. 'jambUdIvasse' tyAdi, tatra lakSaM jambUdvIpasya dve lavaNasya catvAri dhAtakIkhaNDasyeti saptalakSANyantaraM sUtroktaM bhavatIti / mU. (210) mAhiMde NaM kappe aTTha vimANAvAsasayasahassAiM pa0 / mU. (211) ajiyassa NaM arahao sAiregAiM nava ohinANisahassAiM hotthA / vR. ajitasyArhataH sAtirekANi navAvadhijJAnisahasrANi, atirekazcatvAri zatAni, idaM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH ca sahasthAnakamapi lakSasthAnakAdhikAre yadadhItaM tat sahasrazabdAsAdharmyAdvivacitratvAdvA sUtragarterlekhakadoSAdveti / 127 mU. (212) purisasIhe NaM vAsudeve dasa vAsasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA paJcamAe puDhavIe neraiesu neraiyattAe uvavanne / vR. puruSasiMhaH paJcamavAsudevaH / mU. (213) samaNe bhagavaM mahAvIre titthagarabhavaggahaNAo chaTTai poTTilabhavaggahaNe egaM vAsakoDiM sAmannapariyAgaM pAuNittA sahassAre kappe savvaTTavimANe devattAe uvavanne / vR. 'samaNe' tyAdi, yato bhagavAn poTTilAbhidhAnarAjaputro babhUva, tatra varSakoTiM pravrajyAM pAlitavAnityeko bhavaH, tato devo'bhUditi dvitIyaH, tato nandanAbhidhAno rAjasUnuH chatrAgranagaryAM jajJe iti tRtIyaH, tatra varSalakSaM sarvadA mAsakSapaNena tapastaptvA dazamadevaloke puSpottaravaravijayapuNDarIkAbhidhAne vimAne devo'bhavaditi caturthastato brAhmaNakuNDagrAme RSabhadattabrAhmaNasya bhAryAyA devAnandAbhidhAnAyAH kukSAvutpanna iti paJcamastatastrayazItitame divase kSatriyakuNDagrAme nagare siddhArthamahArAjasya trizalAbhidhAnabhAryAyAH kukSAvindravacanakAriNA harinaigameSinAmnA devena saMhatastIrthakaratayA ca jAta iti SaSThaH, uktabhavagrahaNaM hi vinA nAnyadbhavagrahaNaM SaSThaM zrUyate bhagavataityetadeva SaSThabhavagrahaNatayA vyAkhyAtaM yasmAcca bhavagrahaNAdidaM SaSThaM tadapyetasmAt SaSThamevete suSTucyate tIrthakarabhavagrahaNAtSaSThe poTTilabhavagrahaNe iti / mU. (214) usabhasirissa bhagavao carimassa ya mahAvIravaddhamANassa egA sAgarovamakoDAkoDI abAhAe aMtare pa0 / vR. 'usabhe'tyAdi, 'usabhasirissa' tti prAkR tatvena zrIRSabha iti vAcye vyatyayena nirdezaH kRtaH, ekA sAgaropamakoTAkoTI dvicatvAriMzatA varSasahasraiH kiJcitsAghikairUnA'pyalpatvAdvizeSasyAvizeSitokteti / iha ya ete anantaraM saMkhyAkramasambandhamAtreNa sambaddhA vividhA vastuvizeSA uktAsta eva viziSTatarasambandhasambaddhA dvAdazAGge prarUpyanta iti dvAdazAGgasyaiva svarUpamabhidhitsurAha mU. (215) duvAlasaMge gaNipiDage pa0 taM0 - AyAre sUyagaDe ThANe samavAe vivAhapannattI nAyAdhammakahAo uvAsagadasAo aMtagaDadasAo anuttarovavAiyadasAo paNhAvAgaraNAI vivAgasue diTTivAe / se kiM taM AyAre ?, AyAre NaM samaNANaM niggaMthANaM AyAragoyaraviNayaveNaiyadvANagamaNacaMkamaNapANajogajuMjaNabhAsAsamitiguttIsejjovahibhattapANauggamauppAyaNaesaNAvisohisuddhAddhaggahaNavayaNiyamatavovahANasuppasatthamAhijjai, se samAsao paJcavihe pa0, taM0 - nANAyAre daMsaNAyAre carittAyAre tavAyAre viriyAyAre, AyArassa NaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArA saMkhejjAo paDivattIo saMkhejjA veDhA saMkhejjA silogA saMkhejjAo nijj'uttiio| seNaM aMgaThyAe paDhame aMge do suyakkhaMdhA paNavIsaM ajjhayaNA paMcAsIiM uddesaNakAlA paMcAsIiM samuddesaNakAlA aTThArasa padasahassAiM padaggeNaM saMkhejjA akkharA anaMtA gamA anaMtA paJjavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhA nikAiyA jinapannattA bhAvA AghavijraMti paNNavijjaMti parUvijjaMti daMsijjUMti nidaMsijaMti uvadaMsijaMti /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 samavAyAGgasUtram-215 seevaMnAyAevaM viNNAyAevaMcaraNakaraNaparUvaNayAAdhavijaMti paNNavijaMti parUvijaMti daMsighrati nidaMsirjati uvadaMsijaMti / settaM aayaare| vR. 'duvAlasaMge' ityAdi, athavottarottarasaMkhyAkramasaMbaddhArthaprarUpaNamanantaramakAri, sAmprataM saMkhyAmAtrasaMbaddhapadArthaprarUpaNAyopakramyate-'duvAlasaMge' ityAdi, tatra zrutaparamapuruSasyAGgAnIvAGgAni, dvAdazAGgAni-AcArAdIni yasmiMtavAdazAGgaM, guNAnAM gaNo'syAstItigaNIAcAryastasya piTakamiva piTakaM-sarvasvabhAjanaM gaNipiTakaM, athavA gaNizabdaH paricchedavacanaH, tathA coktam // 1 // "AyAmi ahIe jaMnAo hoi samaNadhammo u / tamhA AyAradharo bhaNNai paDhamaM gnnitttthaannN|| paricchedasthAnamityarthaH, tatazca paricchedasamUho gaNipiTakaM, atracaivaMpadaghaTanA-yadetadgaNipi TakaM tat dvAdazAGgaM prajJaptaM, tadyathA-AcAraH sUtrakRta ityaadi| 'se kiMta'mityAdi, atha kiM tadAcAravastu? yadvA atha ko'yamAcAraH?, Acaryata iti vA AcAraH sAdhvAcarito jJAnAdyAsevanavidhiritibhAvArthaH, etatpratipAdako grantho'pyAcAra evocyate, 'AyAreNaM'tianenAcAreNa karaNabhUtena zramaNAnAmAcA vyAkhyAyata iti yogaH, athavAAcAre'dhikaraNabhUteNamiti vAkyAlaGkAre zramaNAnAM tapaHzrIsamAliGgitAnAM nirgranthAnAM' sabAhyAbhyantaragrantharahitAnAM, Aha-zramaNA nirgranthA eva bhavantIti vizeSaNaM kimarthamiti ?, ucyate, zAkyAdivyavacchedArtham, uktaM ca-"niggaMthasakka tAvasageruyaAjIva paMcahA samaNatti tatrAcAro-jJAnAdyanekabhedabhinnaH gocaro-bhikSAgrahaNavidhilakSaNo vinayo-jJAnAdivinayaH vainayikaM-tatphalaM karmakSayAdisthAnaM-kAyotsagrgopavezanazayanabhedAtrirUpaMgamana-vihArabhUmyAdiSu gatizcamaNaM-upAzrayAntare zarIrazramavyapohArthitastataH saJcaraNaMpramANaM-bhaktapAnAbhyavahAropadhyAdermAnaM yogayojana-svAdhyAyapratyupekSaNAdivyApAreSu pareSAM niyojanaM bhASAH-saMyatasya bhASAH satyAsatyAmRSArUpAH samitayaH-IryAsamityAdyAH paJca guptayo-manoguptyAdayastisraH tathA zayyA ca-vasatirupadhizca-vastrAdikobhaktaMca-azanAdi pAnaMca-uSNodakAdIti dvandvaH,tathA udgamotpAdanaiSaNAlakSaNAnAMdoSANAM vizuddhiH-abhAva udgamotpAdanaiSaNAvizuddhistataH zayyAdInAmudgamAdivizudhyA zuddhAnAM tathAvidhakAraNe'zuddhAnAMca grahaNaM zayyAdigrahaNaM / tathA vratAni-mUlaguNA niyamAH-uttaraguNAstapaupadhAnaM-dvAdazavidhaMtapaH, tata AcArazca gocarazcetyAdi yAvadguptayazca zayyAdigrahaNaM ca vratAni ca niyamAzca tapaupadhAnaM ceti samAhAradvandvastatastacca tatsuprazastaM cetikarmadhArayaH, etatsarvamAkhyAyate-abhidhIyate, eteSuAcAradipadeSu yatra kvacidanyataropAdAne anyatarasya gatArthasyAbhidhAnaM tatsarvaM tatprAdhAnyakhyApanArthamevetyavaseyamiti __'se samAsao' ityAdi, saHAcAro yamadhikRtya granthasyAcAra iti saMjJA pravartate 'samAsataH' saMkSepataH paJcavidhaH prajJaptaH, tadyathA-jJAnAcAraityAdi, tatrajJAnAcAra:-zrutajJAnaviSayaH kAlAdhyayanavinayAdhyayanAdirUpovyavahAro'STadhA 'darzanAcAraH' samyaktvavatAMvyavahAronizaGkitAdirUpo'STadhA 'cAritrAcAraH' cAritriNAM samityAdipAlanAtmako vyavahAraH 'tapaAcAro' dvAdazavidhapatapovizeSAnuSThitiH 'vIryAcAro' jJAnAdiprayojaneSu vIryasyAgopanamiti /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 'AyAra'tti AcAragranthasya NamityalaGkAre 'parittA saMkhyeyA AdyantopalabdhernAnantA bhavantItyarthaH, kAH ?-vAcanAH- sUtrArthapradAnalakSaNAH, avasarpiNyutsarpiNIkAlaM vA pratItya, 'parIte'ti saMkhyeyAnyanuyogadvArANi upakra mAdIni, adhyayanAnAmeva saMkhyeyatvAt prajJApakavacanagocaratvAcca 'saMkhejjA veDha' tti veSTakAH chandovizeSAH, ekArthapratibaddhavacanasaGkaliketyanye, 'saMkhejjA siloga' tti zlokAH- anuSTupachandAMsi 'saMkhyAtAH niryuktayaH' niryuktAnAM sUtre'bhidheyatayA vyavasthApitAnAmarthAnAM yuktiH-ghaTanA viziSTA yojanA niryuktayukti, etasmiMzca vAkye yukta zabdalopAnniryuktirityucyate, etAzca nikSepaniryuktyAdyAH saMkhyeyA iti / 'se Na' mityAdi sa AcAro NamityalaGkAre 'aGgArthatayA' aGgalakSaNavastutvena prathamama sthApanAmadhikRtya, racanApekSayA tu dvAdazamaGga, prathamaM pUrvaM tasya sarvapravacanAt pUrvaM kri yamANatvAditi, dvau zrutaskandhI adhyayanasamudAyalakSaNau, paJcaviMzatiradhyayanAni, tadyathA" satthapariNNA 1 logavijao 2 sIosaNija 3 saMmattaM 4 / AvaMti 5 dhuya 6 vimoho 7 mahApariNNo 8 vahANasuyaM 9 // - iti prathamaH zrutaskandhaH - 119 11 --- // 2 // "piMDesaNa 1 seji 2 riyA 3 bhAsajjAyA ya 4 vattha 5 pAesA 6 / uggahapaDimA 7 sattasattikkayA 14 bhAvaNa 15 vimuttI 16 // -iti dvitIyaH zrutaskandhaH - evametAni nizIthavarNAni paJcaviMzatiradhyayanAni, tathA paJcAzItiruddezanakAlAH, kathaM ?, ucyate, aGgasya zrutaskandhasyAdhyayanasyoddezakasya caiteSAM caturNAmapyeka evoddezanakAlaH, evaM zastraparijJAdiSu paJcaviMzatAvadhyayaneSu krameNa sapta 1 SaT 2 catu 3 zcatuH 4 SaT 5 paJca 6 aSTa 7 sapta 8 catu 9 rekAdaza 10 tri 11tri 12 dvi 13 dvi 14 dvi 15 16 saMkhyA uddezanakAlAH SoDazasvadhyayaneSu zeSeSu navasu navaiveti, iha saGgrahagAthA / 119 11 "satta ya cha cau cauro cha paJca aTTeva sata cauro ya / ekkArA ti ti do do do do sattekka ekkoya // evaM samuddezanakAlA api bhaNitavyAH, aSTAdaza padasahasrANi padAgreNa prajJaptaH, iha yatrArthopalabdhistatpadaM, nanu yadi dvau zrutaskandhau paJcaviMzatiradhyayanAnyaSTAdaza padasahAnaNi padAgreNa bhavanti tato yadbhaNitaM "navabaMbhaceramaio aTThArasapadasahassio veu"tti tatkathaM na virudhyate ?, ucyate yat dvau zrutaskandhAvityAdi tadAcArasya pramANaM bhaNitaM yatpunaraSTAdaza padasahasrANi tannavabrahmacaryyAdhyayanAtmakasya prathamazrutaskandhasya pramANaM / vicitrArthabaddhAni ca sUtrANi, gurupadezatasteSAmartho'vaseya iti, saMkhyeyAni akSarANi, veSTakAdInAM saMkhyeyatvAt, anantA gamAH, iha gamAH - arthagamA gRhyante arthaparicchedA ityarthaH, te cAnantAH, ekasmAdeva sUtrAttattaddharmaviziSTAnantadharmmAtmakavastupratipatteH anye tu vyAcakSateabhidhAnAbhidheyavazato gamA bhavanti, te cAnantAH, manantAH paryAyAH svaparabhedabhinnA akSarArthaparyAyA ityarthaH, parittanAsA AkhyAyanta iti yogaH / trasantIti trasA: 129 - dvIndriyAdayaste ca parIttA nAnantAH, evaMrUpatvAdeva teSAM, anantAH sthAvarA 4 9
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 samavAyAGgasUtram-215 vanaspatikAyasahitAH, kiMbhUtA ete? -'sAsA kaDA nibaddhA nikAiya'ttizAzvatAH dravyArthatayA avicchedenapravRtteH kRtAH paryAyArthatA pratisamayamanyathAtvAvApternibaddhAH-sUtra evagrathitA nikAcitAniyuktimahaNihetudAharaNAdibhi pratiSThitA jinaiH prajJaptA bhAvAH-padArthA anye'pyajIvAdayaH 'AghavijaMti'tti prAkRtazailyA AkhyAyante-sAmAnyavizeSAbhyAM kathyanta ityarthaH, prajJApyante nAmAdibhedAbhidhAnena, prarUpyantenAmAdisvarUpakathanena, yathA 'pajjAyANabhidheya'mityAdi, darzyante upamAmAtrataH 'yathA gaurgavayastathA' ityAdi, nidarzyante hetudRSTAntopanyAsena upadarzyante upanayaniganAbhyAM sakalanayAbhiprAyato veti, sAmpratamAcArAGgagrahaNaphalapratipAdanAyAha 'seeva' mityAdi, saityAcArAGgagrAhako gRhyate, 'evaMAya'ttiasmin bhAvataH samyagadhIte satyevamAtmA bhavati, taduktakriyApariNAmAvyatirekAt sa eva bhavatItyarthaH, idaM ca sUtraM pustakeSu naSTaMnanyAMtu:zyateitIha vyAkhyAtamiti, evaM kriyAsArameva jJAnamiti khyApanArthaM kriyApariNAmamabhidhAyAdhunA jJAnAmadhikRtya Aha 'evaM nAya'tti idamadhItya evaM jJAta bhavati yathaivehoktamiti, 'evaM vinAya'tti vividho viziSTo vA jJAtA vijJAtA evaM vijJAtA bhavati-tantrAntarIyajJAtA bhavati, tantrAntarIyajJAtRbhyaH pradhAnatara ityarthaH, eva'mityAdi nigamanavAkyaM, evaM-anena prakAremAcAragocaravinayAdyabhidhAnarUpeNa 'caraNakaraNaprarUpaNatA AkhyAyata' iti caraNaM vratazramaNadharmasaMyamAdyanekavidadhaM karaNaMpiNDavizuddhisamityAdyanekavidhaM tayoH prarUpaNatA-prarUpaNaiva AkhyAyate ityAdi puurvvditi| 'settaM AyAre'tti tadidamAcAravastu athavA so'yamAcAro yaH pUrva dRSTa iti|| mU. (216) se kiM taM sUagaDe ?, suagaDe NaM sasamayA sUijjati parasamayA sUijaMti sasamayaparasamayA sUijjati jIvA sUijjati ajIvA sUijaMti jIvAjIvA sUijaMti logo sUijjati alogo sUijjati logAlogo suijjati, sUagaDe NaM jIvAjIvapuNNapAvAsavasaMvaranijjaraNabaMdhamokkhAvasANA payatthA suijaMti, samaNANaMacirakAlapavvaiyANaM kusamayamohamohamaimohiyANaM saMdehajAyasahajabuddhipariNAmasaMsaiyANaMpAvakaramalinamaiguNavisohaNatthaM asIassa kiriyAvAiyasayassa caurAsIe akiriyavAINaM sattaTThIeaNNANiyavAINaM battIsAe veNaiyavAINaM tiNhaM tevaThThINaM annadiTThiyasayANaM vUhaM kiccA sasamae ThAvijati nANadiTuMtavayaNanissAraMsuTu darisayaMtA vivihavittharAnugamaparamasabbhAvaguNavisiTThAmokkhapoyAragA udAhAra annANata-maMdhakAraduggesu dIvabhUA sovANA ceva siddhisugaigihuttamassa nikkhobhanippakaMpA sutttthaa| suyagaDassa NaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArA saMkhejAo paDivattIo saMkhejjA veDhA saMkhejA silogA saMkhejjAo nijuttiio| seNaM aGgaTAyAedocce aMge dosuyakkhaMdhA tevIsaM ajjhayaNA tettIsaM uddesaNakAlA tettIsaM samuddesaNakAlA chattIsaM padasahassAiM payaggeNaM pa0 saMkhejjA akkharA anaMtA gamA anaMtA pajavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhA nikAiyA jinapannattA bhAvA ApavijaMti pannavijaMti paruvinaMti nidaMsirjati uvdNsirjti| seevaM AyA evaM nAyAevaM vinnAyA evaMcaraNakaraNaparUvaNayA AghavijaMti pannavikhaMti parUvijaMti nidaMsirjati uvadaMsijaMti / / setaM sUagaDe 2 / vR. 'se kiMtaM sUyagaDe' 'sUca sUcAyAM sUcanAtsUtrasUtreNa kRtaM sUtrakRtamiti rUDhyocyate,
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH- prakIrNakAH 131 'sUyagaDeNaM'tisUtrakRtena sUtrakRte vAsvasamayAH sUcyante ityAdikaNThayaM, tathA sUtrakRtenajIvAjIvapuNyapApAzravasaMvaranirjarAbandhamokSAvasAnAH padArthA sUcyante, tathA 'samaNANa'mityAdi, atra zramaNAnAM matiguNavizodhanArthaM svasamayaH sthApyata iti vAkyArthaH, tatra zramaNAnAM kiMbhUtAnAM? - acirakAlapravrajitAnAM, cirakAlapravrajitA hi nirmalamatayo bhavanti, aharnizaM zAstraparicayAdbahuzrutasaMparkAcceti, punaH kiMbhUtAnAM ? -'kusamayamohamohamaimohiyANaM ti kutsitaH samayaHsiddhAnto yeSAM te kusamayAH-kutIrthakAsteSAM mohaH-padArtheSvayathAvabodhaH kusamayamohastasmAdyo mohaH-zrotRmanomUDhatA tena matirmohitA-mUDhatAM nItA yeSAM te kusamayamohamatimohitAH, athavA kusamayAH-kusiddhAntAsteSAM odhaH-saMdho makArastu prAkRtatvAt tasmAdyo mohaH-zrotRmanomUDhatA tena matirmohitA yeSAM te kusumayodhamohamatimohitAH, athavA kusamayAnAM-kutIrthikAnAM moho modho vA-zubhaphalApekSayA niSphaloyo mohastena matirmohitA yeSAM te kusamayamohamohamatimohitAH kusamayamodhamohamatimohitA vA teSAM, tathA saMdehAH-vastutattvaM prati saMzayAH kusamayamohamatimohitAnAmiti vizeSaNasAnnidhyAt kusamayebhyaH sakAzAt jAtA yeSAM te sndehjaataaH| tathA sahajAt-svabhAvasampannAt na kusamayazravaNasampannAdbuddhipariNAmAt-matisvabhAvAt saMzayojAto yeSAMte sahajabuddhipariNAmasaMzayitAH sandehajAtAscasahajabuddhipariNAmasaMzayitAzca yete tathA teSAM zramaNAnAmiti prakramaH, kimata Aha-'pApakaro' viparyayasaMzayAtmakatvena kutsitavRtti nibandhanatvAdazubhakarmaheturata eva ca malinaH-svarUpAcchAdanAdanirmalo yo matiguNobuddhiparyAyastasya vizodhanAya-nirmalatvAdhAnAya pApakaramalinamatiguNavizodhanArthaM / __ 'asIyassa kiriyAvAiyasayassa'tti azItyadhikasya kriyAyAdizatasya vyUhaM kRtvA vasamayaH sthApyata iti yogaH, evaM zeSeSvapi padeSu kriyAyojanIyeti, tatra na kariM vinA kriyA saMbhavatIti tAmAtmasamavAyinIM vadanti ye tacchIlAzca te kriyAvAdinaH, te punarAtmAdyastivapratipattilakSaNa amunopAyenAzItyadhikazatAsaMkhyA vijJeyAH-jIvAjIvAzravabandhasambaranirjarApuNyApuNyamokSA-khyAnavapadArthAn viracayyaparipATyAjIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAvupayasanIyau, tayoradhonityA-nityabhedau, tayorapyadhaHkAlezvarAtmaniyatisvabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punaritthaM vikalpAH kartavyAH-astijIvaH svato nityaH kAlata ityeko vikalpo, vikalpArthazcAyaM vidyate khalvAtmA svena rUpeNa nityazca kAlavAdinaH, uktenaivAbhilApena dvitIyo vikalpa IzvarakAraNikasya, tRtIyaH AtmavAdinazcaturtho niyativAdinaH paJcamaH svabhAvavAdinaH, evaM svata ityaparityajatA labdhAH paJcavikalpAH, parata ityanenApi paJca labhyante, nityatvAparityAgena caitedazavikalpAH, evamanityatvenApi dazaiva, evaM viMzatirjIvapadArthena labdhAH / ajIvAdiSvapyaSTAsvevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAmato viMzatirnavaguNAzatamazItyuttaraM kiyAvAdinAmiti, caurAsIe akiriyavAINati eteSAMca svarUpaM yathA nandyAdiSu tathA vAcyaM, navarame tadvyAkhyAne puNyApuNyavarjA sapta padArthA sthApyante, tadadhaH svataH paratazceti padadvayaM, dadhaH kAlAdInAM SaSThI yaddacchA nyasyate, tatazca nAsti jIvaH svataH kAlata ityeko vikalpaH, evamete cturshiitirbhvnti| 'sattaTThIe annANiyavAINaM'ti ete'pitathaiva, navaraMjIvAdInavapadArthAnutpattidazamAnupari vyavasthApyAdhaH sapta sadAdayaH sthApyAH, tadyathA-sattvamasattvaMsadasattvamavAcyatvaMsadavAcyatvamasada
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 samavAyAGgasUtram-216 vAcyatvaM sadasadavAcyatvamiti, tatra ko jAnAti jIvasya sattvamityeko vikalpaH, evamasattva. mityAdi, tata ete sapta navakAstriSaSTi, utpattestvAdyA eva catvAro vAcyAH, ityevaM saptaSaSTiriti tathA 'battIsAe veNaiyavAINaM'ti, ete caivaM suranRpatijJAtiyatisthavirAdhamamAtRpitRRNAM pratyekaM kAyavAGmanodAnaizcurddhA vinayaH kArya ityabhyupagamavanto dvAtriMzaditi / evaM caiteSAM caturNA vAdiprakArANAM mIlane trINi triSaSTyadhikAni anyadRSTizatAni bhavantyata ucyate - tiNha' mityAdi, 'vUhaM kicca' tti pratikSepaM kRtvA 'svasamayo' jainasiddhAntaH sthApyate, yata evaM sUtrakRtena vidhIyate atastatsUtrArthayoH svarUpamAha - 'nANe' tyAdi, nAnA- anekavidhAH bahubhi prakArairityarthaH, 'diTThavayaNanissAraM ti syAdvAdina pUrvapakSIkRtAnAM pravAdinAM svapakSasthApanAya yAni dRSTAntavacanAnyupalakSaNatvAddhetuvacanAni va tadapekSayA nissAraM sAratAzUnyaM pareSAM matamiti gamyate, suSThu punarapratikSeNIyatvena darzayantI prakaTayantau tathAvidhazcAsau satpadaprarUpaNAdyakenAyugodvArAzritatvena vistArAnugamazca - anugama nIyAnekajIvAditattvAnAM vistarapratipAdanaM vividhavistArAnugamaH tayA paramasadbhAvaH- atyantaH satyatA vastUnAmaidamparyamityarthastAveva guNau tAbhyAM viziSTI vividhavistArAnu- gamaparasadbhAva guNaviziSTau 'mokkha hoyAraga' tti mokSapathAvatArakau samyagadarzanAdiSu prANinAM pravarttakAvityarthaH, 'udAra' tti udArAH sakalasUtrArthadoSarahitatvena nikhilatadguNasahitatvena ca, tathA'jJAnameva tamaH andhakAramAtyantikAndhakAramathavA prakRSTamajJAnamajJAnatamaM tadevAndhakArama-jJAnatamo'ndhakArama jJAnatamo'ndhakAramajJAnatamAndhakAraM vA tena ye durgA-duradhigamAste tathA teSu tattvamArgeSviti gamyate ' dIvabhUya'tti prakAzakAritvAddIpopamau 'sovANA ceva' tti sopAnAnIva unnatArohaNamArgavizeSa iva siddhisugatigRhottamasya siddhilakSaNA sugati siddhisugatirathavA siddhizca sugatizcasudevatvasumAnuSatva lakSaNA siddhisugatI tallakSaNaM yadgRhANAmuttamaM gRhottamaM varaprAsAdastasva siddhisugatigRhottamasyArohaNa iti gamyate 'nikkhobhanippakaMpa' tti nikSobhau vAdinA kSobhayituM cAlayitumazakyatvAt niSprakampau svarUpato'pISadavyabhicAralakSaNakampAbhAvAt, kAvityAha? cArthazca-niryuktibhASyasaGgrahaNivRtticUrNipaJjikAdirUpa iti sUtrArthI, ze 'sUtrArthI' sUtraM kaNThyaM yAvat 'settaM sUyagaDe 'tti, navaraM trayastriMzaduddezanakAlAH / 11.9 11 'cau 4 tiya 3 cauro 4 do 2 do 2 ekkArasa ceva huMti ekkasarA / satteva majjhayaNA egasarA bIyasuyakhaMdhe // ityato gAthAto'vaseyA iti / / mU. (217) se kiM taM ThANe ?, ThANeNaM sasamayA ThAvijjanti parasamayA ThAvijvaMti sasamaya parasamayA ThAvijjaMti jIvA ThAvijjaMti ajIvA ThAvijjaMti jIvAjIvA0 logA0 alogaa| logAlogA ThAvijJjaMti, ThANeNaM davvaguNakhettakAlapajjava payatthANaM / vR. 'se kiM taM ThANe' ityAdi, atha kiM tat sthAnaM ?, tiSThantyasmin pratipAdyatayA jIvAdaH iti sthAnaM, tathA cAha 'ThANeNa' mityAdi, sthAnena sthAne vA jIvAH sthApyante yathAvasthitasva rUpapratipAdanAyeti hRdayaM, zeSaM prAyo nigadasiddhameva, navaraM ThANeNa itya punaruccAraNaM sAmAnyene pUrvoktasyaiva sthApanIyavizeSapratipAdanAya vAkyAntaramidamiti jJApanArthaM, tatra 'davyaguNakhettakAla pajjava'tti prathamAbahuvacanalopAddravyaguNakSetrakAlaparyavAH padArthAnA-jIvAdInA sthAnena sthApyana
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 133 iti prakramaH, tatra dravyaM dravyArthatAyathAjIvAstikAyo'nantAnidravyANi guNaH-svabhAvo yathopayogasvabhAvojIvaH kSetraM-yathA asaMkhyeyapradezAvagAhano'sau, kAloyathAanAdyaparyavasitaH, paryavAHphAlakRtA avasthA yathA nArakatvAdayo bAlatvAdayo veti, 'selA' ityAdi gAthAvizeSaHmU. (218) selA salilA ya samuddA sUrabhavaNavimANa Agara ndiio| nihio purisajAyA sarA ya gottA yjoisNcaalaa|| vR. tatra zailA-himavadAdiparvatAH sthApyante sthAneneti yogaH sarvatra, salilAzca gaGgAdyA mahAnadyaH samudrAH-lavaNAdayaH sUrAH-AdityA bhavanAni-asurAdInAMvimAnAnicandrAdInAMAkarAHsuvarNAdyutpattibhUmayo nadyaH-sAmAnyA mahIkosIprabhRtayo nidhayaH-cakravartisambandhino naisadiyo nava 'purisa-jAya'tti puruSaprakArA unnatapraNatAdibhedAH pAThAntareNa 'pussajoya'tti upalakSaNvAt puSyAdinakSatrANAMcandreNa saha pazcimAgrimobhayapramakAdiyogAH svarAzca-SaDajAdayaH sapta gotrANi ca-kAzyapAdIni ekonapaJcAzat, 'joisaMcAlaya'tti jyotiSaH-tArakarUpasya saJcalanAni 'tihiM ThANehiM tArArUve calejjA' ityAdinA sUtreNa sthApyante sthAneneti prakramaH sthApyata iti yogaH, mU. (219) ekkavihavattavyayaMduviha jAvadasavihavattavvayaMjIvANapoggalANa yalogaTThAI ca NaM paravaNayA AghavijaMti, ThANassa NaM parittA vAyaNA saMkhejA anuogadArA saMkhejAo paDivattIo saMkhejjA veDhA saMkhejA silogA saMkhejjAo sNghnniio| seNaMaMgaThThayAe taieaMge ege suyakkhaMdhe dasa ajjhayaNA ekkavIsaMuddesaNakAlA bAvattari payasahassAiM payaggeNaM pa0, saMkhejjA akkharA anaMtA pajavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhA nikAiyA jiNapannattA bhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMti nidaMsirjati uvadaMsirjati / se evaM AyA evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNayA aaghvijNti| settaM tthaanne3| vR. tathA ekavighaM ca tadvaktavyaM ca tadabhidheyamityeka vidhavaktavyaM prathame adhyayane / evaM dvividhavaktavyakaM dvitIye'dhyayane, evaM tRtIyAdiSu yAvaddazidhavaktavyakaM dazame'dhyayane, tathA jIvAnAM pudgalAnAMca prarUpaNatA''khyAyata iti yogaH, tathA 'logaTThAiMca NaM'ti lokasthAyinAM cadhA dharmAstikAyAdInAM prarUpaNatA- prajJapanA, zeSamAcArasUtra vyAkhyAnavadavaseyaM, navaramekaviMza tiruddezana kAlAH, kathaM ?, dvitIyatRtIyacaturtheSvadhyayaneSu catvArazcatvAra uddezakAH paJcame traya ityete paJcadaza, zeSAstu SaT, SaNNAmadhyayanAnAM SaDdezanakAlatvAditi 'bAvattariM padasahassAiMti aSTAdazapadasahasramAdAdAcAraddivaguNatvAt sUtrakRtasya tato'pi dviguNatvAt sthaansyeti| mU. (220) se kiM taM samavAe ?, samavAeNaM sasamayA sUijjati parasamayA sUijjati sasamayaparasamayA sUijaMti jAva logAlogA sUijjaMti, savAeNaM ekAiyANaM egaTThANaM egatturiyaparivuDDieduvAlasaMgassa ya gaNipiDagassa pallavagge samaNugAijai ThANagasayassabArasavi vittharassa suyanANassa jagajIvahiyassa bhagavao samAseNaM samoyAre Ahijjati, tattha ya nAnAvihappagArA jIvAjIvA ya vaNNiyA vitthareNa avarevi a bahuvihA visesA naragatiriyamaNuasuragaNANaM AhArussAsalesAAvAsasaMkhaAyayappamANauvavAyacavaNauggahaNovahiveyaNavihANauvaogajogaiMdiyakasAya vivihAyajIvajoNI vikkhabhussehaparirayappamANaM vihivisesA ya maMdarAdINaM mahIdharANaMkulagaratitthagaragaNaharANaMsammattabharahAhivANa cakkINaM ceva cakkaharahalaharANa yavAsANa
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ya nigamA ya samAe ee anne ya evamAi ettha vitthareNaM atthA samAhijjUMti / samavAyassa NaM parittA vAyaNA jAva se NaM aGgaTTayAe / 1 cautthe aMge ege suyakkhaMdha ege ajjhayaNe ege uddesaNakAle ege cauyAle padasahasse padaggeNaM pa0, saMkhejjANi akkharANi jAva caraNakaraNaparuvaNayA AghavijjaMti / settaM samavAe 4 vR. 'se kiMta' mityAdi, atha koDasau samavAyaH ?, sUtreSu prAkRtatvena vakAralopAt samAye ityuktaM, samavAyanaM samavAyaH samyak pariccheda ityarthaH, taddhetuzca grantho'pi samavAyaH, tathA cAhasamavAyena samavAye vA svasamayAH sUcyante ityAdi kaNThayaM, tathA samavAyena samavAye vA 'egAiyANaM' - ti ekadvitricaturAdInAM zatAntAnAM koTAkoTyantAnAM vA 'egatthANaM' ti eke cate arthAzcetyekArthAsteSAM ayamartha ekeSAM keSAJcit na sarveSAM nikhilAnAM vaktumazakyatvAdarthAnAMjIvAdInAM 'eguttariya'tti eka uttaro yasyAM sA ekottarA saiva ekottarikA, iha prAkRtatvAt hrasvatvaM, 'pari- buDDiya'tta parivRddhizceti samanugIyate samavAyeneti yogaH, tatraM ca parivarddhana saMkhyAyAH samavaseyaM, cazabdasya cAnyatra sambandhAdekottarikA anekottarikA ca, tatra zataM yAvadekottarikA parato'nekottariketi, tathA dvAdazAGgasya ca gaNipiTakasya 'pallavagge' tti paryavaparimANaM abhidha`yAditaddharmasaMkhyAnaM yathA 'parittA tasA' ityAdi paryavazabdasya ca 'pallava'tti nirdezaH prAkRtatvAt paryaGkaH palyaGkaityAdivaditi, athavA pallavA iva pallavAH- avayavAstatparimANaM 'samaNugAijjati' ttisamanugIyate - pratipAdyate, pUrvoktamevArthaM prapaJcayannAha - 'ThANagasayassa' tti sthAnakazatasyaikAdInAM zatAntAnAM saMkhyAsthAnAnAM tadvizeSAtmAdipadArthAnAmityarthaH, tathA dvAdazavidho vistaro yasyAcArAdibhedena tat dvAdazavidhavistaraM tasya zrutajJAnasya - jinapravacanasya kiMbhUtasya ? -jagajjIvahitasya, 'bhagavataH' zrutAtizayayuktasya 'samAsena' saMkSepeNa samAcAraH - pratisthAnaM pratyaGgaMca vividhAbhidhAyakatvalakSaNo vyavahAraH 'Ahijjai' tti AkhyAyate, atha samAcArAbhidhAnAnantaraM yaduktaM tadabhidhAtumAha - samavAyAGgasUtram-220 'tattha ye' tyAdi, 'tattha ya'tti tatraiva samavAye iti yogaH nAnAvidhaH prakAro yeSAM te nAnAvidhaprakArAH tathAhi-ekendriyAdibhedena paJpaprakArA jIvAH punarekaikaH prakAraH paryAptAparyAptAdibhedena nAnAvidhaH, 'jIvAjIvA ya'tti jIvA ajIvAzca varNitA 'vistareNa' mahatA vacanasandarbheNa, apare'pi ca bahuvidhA 'vizeSA' jIvAjIvadharmmA varNitA iti yogaH, tAneva lezata Aha-'naraye' tyAdi, 'naraya'tti nivAsanivAsinAmabhedopacArAnnArakAH, tatazca nArakatiryagmanujasuragaNAnAM sambandhina AhArAdayaH, tatra AhAraH-ojaAhArAdirAbhogikAnAbhogakasvarUpo'nekadhA ucchvAso'nusamayAdikAlabhedenAnekadhA lezyA kRSNAdikA SoDhA AvAsasaMkhyA yathA narakAvAsAnAM caturazItirlakSANItyAdikA AyataprANamAvAsAnAmeva saMkhyAtAsaMkhyAtayojanAyAmatA upalakSaNatvAdasya viSkambhabAhalyaparidhimAnAnyapyatra draSTavyAni, upapAta ekasamayenaitAvatAmetAvatA vA kAlavyavadhAnotpatti cyavanamekasamayenaitAvatAmiyatA vA kAlavyavadhAnena maraNaM / avagAhanA - zarIrapramANamaGgulAsaMkhyeyabhAgAdi avadhi-aGgulAsaMkhyeyabhAgakSetraviSayAdi vedanA - zubhAzubhasvabhAvA vidhAnAni-bhedA yathA saptavidhA nArakA ityAdi upayogaH - AbhinibodhikAdirdvAdazavidhaH yogaH-paJcadazavidhaH indriyANi paJca dravyAdibhedAd viMzatirvAzrotrAdicchidrApekSayA'STau vA kaSAyAH krodhAdayaH AhArazcocchvAsazcetyAdirdvandvastataH kaSAyazabdA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH-prakIrNakAH 135 prathamAvahuvacanalopo draSTavyaH tathA vividhA ca jIvayoni-krodhAdayaH AhArazcocchAsazcetyAdiIndvastataH kaSAyazabdAtprathamAbahuvacanalopo draSTavyaH tathA vividhA ca jIvayoni-sacittAdikaM jIvAnAmutpattisthAnaM, tathA viSkambhotsedhaparirayapramANaM vidhivizeSAzcamandarAdInAMmahIdharANAmiti, tatra viSkambho-vistAra utsedhaH-uccatvaM parirayaH-paridhiH vidhivizeSA iti vidhayo-bhedA yathA mandarAjambUdvIpIyadhAtakIkhaNDIyapauSkarArddhikabhedAtridhA tadvizeSastujambUdvIpako lakSoccaH zeSAstu paJcAzItisahocchritA iti, evamanyeSvapi bhAvanIyaM / tathA kulakaratIrthakaragaNadharANAM tathA samastabharatAdhipAnAM-cakriNAM caiva tathA cakradharahaladharANAM ca vidhivizeSAH samAzrIyanta iti yogaH, tathA varSANAM ca-bharatAdikSetrANAM nirgamAH-pUrvebhyaH uttareSAmAdhikyAni 'samAe'tti samavAye caturthe aGge varNitA iti prakramaH, athaitanigamayannAha-etecoktAH padArthAanyecadhanatanuvAtAdayaH padArthA, evamAdayaH-evaMprakArAH atrasamavAye vistareNArthAH samAzrIyante, aviparItasvarUpaguNabhUSitA budhyA'GgIkriyanta ityarthaH, athavA samasyante-kuprarUpaNAbhyaH samyakaprarUpaNAyAM kssipynte| zeSa nigdsiddhmaanigmnaaditi| mU. (221) se kiMtaM viyAhe ?, viyAheNaM sasamayA viAhijaMti parasamayA viAhijaMti sasamayaparasamayA viAhijjaMtijIvA viAhijaMti ajIvA viAhijaMti jIvAjIvA viAhijaMti loge viAhijai aloe viyAhijai logAloge viAhijai, viyAheNaM nAnAvihasuranariMdarAyarisivivihasaMsaiapucchiyANaM jiNeNaM vitthareNa bhAsiyANaM davvaguNakhettakAlapajjavapadesapariNAmajahacchiTThiyabhAvaanugamanikkhevaNayappamANasuniuNovakkamavivihappakArapagaDapayAsiyANaM logAlogapayAsiyANaM saMsArasamuddaruMdauttaraNasamatthANaM suravaisaMpUjiyANaM bhaviyajaNapayahiyayAbhinaMdiyANaMtamarayaviddhaMsaNANaM sudidIvabhUyaIhAmatibuddhivaddhaNANaM chattIsasahassamaNUNayANaM. vAgAraNANaM dasaNAo suyatthabahuvihappagArA sIsahiyatthA ya gunnmhtthaa| viyAhassaNaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArA saMkhejAo paDivattIo saMkhejA veDhA saMkhejjA silogA saMkhejAo nijuttiio| seNaMaMgaThThAyAe paJcame aMge ege suyakkhaMdhe ege sAiregeajjhayaNasate dasa uddesagasahassAI dasa samuddesagasahassAiM chattIsaM vAgaraNasahassAiMcaurAsII payasahassAM payaggeNaM pnnttaa| saMkhejAiMakkharAiManaMtAgamA anaMtA pajavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhA nikAiyA jiNapannattAbhAvA AghavijataMpannavijaMti parUvijaMti nidaMsirjati uvadaMsirjati se evaM AyA se evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNayA aaghvijNti| settaM viyAhe 5 / . vR. 'se kiMtaMviyAhe' ityAdi, atha keyaM vyAkhyA?, vyAkhyAyantearthA yasyAMsA vyAkhyA, viyAhe iti ca puMlliGganirdezaH prAkRtatvAt, 'viyAheNaM'ti vyAkhyayA vyAkhyAyAM vA sasamayA ityAdIninava padAni sUtrakRtavarNake vyAkhyAtatvAdiha kaNThyAni, 'viyAheNa mityAdi, nAnAvidhaiH sUraiH narendraiH rAjarSibhizca 'vivihasaMsaiya'tti vividhasaMzayitaiH-vividhasaMzayavadbhiH pRSthAniyAni tAni tathA teSAMnAnAvidhasuranarendrAjaRSivivadhisaMzayitapRSTAnAM vyAkarANAnAMSaTtriMzatasahasrANAM darzanAt zrutArthA vyAkhyAyan iti pUrvApareNa vAkyAsaMbandhaH, punaH kiMbhUtAnAM vyAkarANAnAM ?
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 samavAyAGgasUtram-221 'jinene 'ti bhagavatA mahAvIreNa ' vitthareNa bhAsiyANaM' vistareNa bhaNitAnAmityarthaH punaH kiMbhUtAnAM ? - 'davve' tyAdi, dravyaguNakSetrakAlaparyavapradezapariNAmAvasthAyathAstibhAvA'nugamanikSepanayapramANasunipuNopakramairvividhaprakAraiH prakaTaH pradarzito yaivyArkaraNaistAni tathA teSAM tatra dravyANi-dharmAstikAyAdIni guNAH jJAnAvarNAdayaH kSetraM - AkAzaM kAlaH- samayAdi paryavAH svaparabhedabhinnA dharmmAH athavA kAlakRtA avasthA navapurANAdayaH paryavAH pradezA- niraMzAvayavAH pariNAmAHavasthAto'vasthAtaragamanAni yathA-yena prakAreNAstibhAvaH astitvaM-sattA yathA'stibhAvaM anugamaHsaMhitAdivyAkhyAnaprakArarUpaH uddezanirdezanirgamAdidvArakalApAtmako vA nikSepo-nAmasthApanAdravyabhAvairvastuno nyAsaH 'nayapramANaM' nayA-naigamAdayaH sapta dravyAstikaparyAyAstikabhedAt jJAnanayakriyAnayabhedAnnizcayavyavahArabhedAdvA dvau te eva tAveva vA pramANaM-vastutattparicchedanaM nayapramANaM tathA sunipuNaH-susUkSmaH sunipuNo vA suSThu nizcitaguNa upakramaH anupUrvyAdiH, vividhaprakAratA caiSAM bhedabhaNanata evopadarziteti, punaH kiMbhUtAnAM vyAkaraNAnAM ? lokAlokau prakAzitau yeSu tAni tathA teSAM tathA 'saMsArasamuddaruMdauttaraNasamatthANaM' ti saMsArasamudrasya ruMdasya- vistIrNasya uttaraNe-tAraNe samarthAnAmityarthaH ata eva surapatisaMpUjitAnAMpracchakanirNAyakapUjanAt sUktatvena zlAdhitatvAdvA tathA 'bhaviyajaNapayahiyayAbhiNaMdiyANaM ti bhavyajanAnAM bhavyaprANinAM prajA-loko bhavyajaprajA bhavyajanapado vA tasyAstasya vA hRdayaiHcittairabhinanditAnAM-anumoditAnAmiti vigrahaH, tathA tamorajasI ajJAnapAta ke vidhvaMsayatinAzayati yattattamorajovidhvaMsaM tacca tad jJAnaM ca tamorajovidhvaMsajJAnaM tena suSThu dRSTAni-nirNItAni yAni tAni tathA ata eva tAni ca tAni dIpabhUtAni ceti, atha eva tAni IhAmatibuddhivarddhanAni ceti teSAM tamorajovidhvaMsajJAnuSTadIpabhUtehAmatibuddhivarddhanAnAM, tatra IhA-vitarko mati- avAyo nizcaya ityartha: buddhiH - autpattikyAdicaturvidheti, athavA tamorajovidhvaMsanAnAmiti pRthageva padaM pAThAntareNa sudRSTadIpabhUtAnAmitica, tathA 'chattIsasaharasamaNUNayANaM' ti anyUnakAni SaTtriMzat sahasrANi yeSAM tAni tathA, iha makAro'nyathA padanipAtazca prAkRtatvAdanavadya iti / 'vAgaraNANaM'ti vyAkriyante-praznAnantaramuttaratayA'bhidhIyante nirNAyakena yAni tAni vyAkaraNAni teSAM darzanAt-prakAzanAdupanibandhanAdityarthaH, athavA teSA darzanA upadarzakA ityarthaH, ka ityAha- 'sutatthabahuvihappayAre' tti zrutaviSayA arthAH zrutArthA abhilApyArthavizeSA ityarthaH zrutA vA AkarNitA jinasakAze gaNadhare ye arthAste zrutArthAH, athavA zrutamiti sUtraM arthAniryuktyAdaya iti zrutArthAste ca te bahuvidhaprakArAzcetivigrahaH zrutArthAnAM vA bahavo vidhA:-prakArA iti vigrahaH, kimarthaM te vyAkhyAyanta ityAha- 'ziSyahitArthAya ' ziSyANAM hitaM anarthapratighAtArthaprAptirUpaM tadevArthaH prArdhyamAnatvAttasya tasmai iti, kiMbhUtAste ata Aha-guNahastA-guNa evArthaprAptayAdilakSaNo hasta iva hastaH pradhAnAvayavo yeSAM te tathA / 'viyAhasse' tyAdi tu nigamanAntaM sUtrasiddhaM, navaraM zatamihAdhyayanasya saMjJA, caturazIti padasahasrANi padAgreNeti samavAyApekSayA dviguNatAyA ihAnAzrayaNAdanyathA tadviguNatve dve lakSe aSTAzItisahasrANi ca bhavantIti / mU. (222) se kiM taM nAyAdhammakahAo ?, nAyAdhammakahAsu NaM nAyANaM nagarAI ujjANAi ceiAI vanakhaMDA rAyANo 5 ammApiyaro samosaraNAiM dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiya
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 137 paraloiaiDDIvisesA 10 bhogaparicAyA pavvaJjAo suyapariggahAtavovahANAI pariyAgA 15 saMlehaNAobhattapaccakkhANAiMpAovagamaNAIdevalogagamaNAiMsukulapaJcAyAyAiM20 puNabohilAbhA aMtakiriyAo 22 ya AghavijaMti jAva nAyAdhammakahAsu NaM pavvaiyANaM viNayakaraNajiNasAmisAsaNavare saMjamapaiNNapAlaNadhiimaivavasAyadubbalANaM tavaniyamatavovahANaraNa-duddharabharamaggayaNissahayanisiTTANaM 2 ghoraparIsahaparAjiyANaM sahapAraddharuddhasiddhAlayamagganiggayANaM3 visayasuhatucchaAsAvasadosamucchiyANaM4 virAhiyacarittanANadaMsaNajaiguNavivihapayAranissArasunayANaM 5 saMsAraapAradukkhaduggaibhavavihaparaMparApavaMcA 6dhIrANaya jiyaparisahakasAyaseNNadhiidhaNiyasaMjamaucchAhanicchiyANaM7 ArAhiyanANadaMsaNacarittajoganissallasuddhasiddhAlayamaggamabhimuhANaM surabhavaNavimANasukkhAiM aNovamAiM bhuttUNa ciraM ca bhogobhogANi tANi divyANi maharihANi tato ya kAlakkamacuyANaM jaha ya puNo laddhasiddhimaggANaM aMtakiriyA caliyANa ya sadevamANussadhIrakaraNakAraNANi bodhaNaanusAsaNANi guNadosadarisa- NANi diTuMte paccaye ya soUNalogamuNiNo jahaTTiyasAsaNammijaramaraNanAsaNakareArAhiasaMjamA yasuralogapaDiniyattA oventi jaha sAsayaM sivaM savvadukkhamokkhaM / ee anne ya evamAiatthA vitthareNa ya, nAyAdhammakahAsu NaM parittA vAyaNA saMkhejA anuogadArA jAva saMkhejjAo sNghnniio| se NaM aMgaThThayAe chaThe aMge do suakkhaMdhanA egUNavIsaM ajjhayaNA, te samAsao duvihA pannattA, taMjahA-caritA ya kappiyA ya, dasa dhammakahANaM vaggA, tatthaNaM egamegAe dhammakahAepaMca paMca akkhAiyAsayAIegamegAe akkhAiyAepaMca paMca uvakkhAiyAsayAiMegamegAe uvakkhAiyAe paMcapaMca akkhAiyauvakkhAiyAsayAievameva sapuvAvareNaM aTThAo akkhAiyAkoDIobhavaMtIti mkkhaayaao| egUNatIsaMuddesaNakAlA egUNatIsaM samuddesaNakAlA saMkhejAM payasahassAiMpayaggeNaM pannattA saMkhejjA akkharA jAva caraNakaraNaparUvaNayA Adhavija'ti / settaM nAyAdhammakahAo 6 / vR. 'se kiM ta'mityAdi, atha kAstA jJAtAdharmakathA?-jJAtAni-udAharaNAni tapradhAnA dharmakathA jJAtAdharmakathA dIrghatvaM saMjJAtvAd athavA prathamazrutaskandho jJAtAbhidhAyakatvAt jJAtAni dvitIyastu tathaiva dharmakathAH, tatazca jJAtAni ca dharmakathAzca jJAtAdharkathAH, tatra prathama vyutpattyarthaM sUtrakAro darzayannAha-'nAyAdhammakahAsuNamityAdi, jJAtAnA-udAharaNabhUtAnAM meghakumArAdInAM nagarAdInyAkhyAyante, nagarAdIni dvAviMzatiH padAni kaNThayAni ca, navaramudyAnaM-patrapuSpaphalacchAyogapagatavRkSopazobhitaM vividhaveSonnatamAnazca bahujano yatra bhojanArthaM yAtIti, caityaMvyantarAyatanaM, vanakhaNDo'nekajAtIyairuttamaikSarupazobhita iti, AghavinaMti' iha yAvatkaraNAdanyAni paMca padAni :zyAni yAvadayaM sUtrAvayavo yathA 'naayaadhmme'tyaadi| tatrajJAtAdharmakathAsuNamityalaGkAre pravrajitAnAM, kva?-'vinayakaraNajinasvAmizAsanavare' karmavinayakare jinanAthasambandhini zeSapravacanApekSayApradhAnepravacaneityarthaH, pAThAntareNa 'samaNAgaMviNayakaraNajiNasAsaNaMmipavare' kiMbhUtAnAM?-saMyamapratijJA-saMyamAbhyupagamaH saivaduradhigamyatvAt kAtaranarakSobhakatvAdgambhIratvAcca pAtAlamiva pAtAlaM tatra dhRtamativyavasyAdurlabhA yeSAMte tathA, pAThAntareNa saMyamapratijJApAlane ye dhRtimativyavasAyAsteSu durbalA ye te tathA teSAM, tatra dhRtiH
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 samavAyAGgasUtram-222 cittasvAsthyaM mati-buddhirvyavasAyaH-anuSThAnotsAha iti; tathA tapasi niyamaH-avazyakaraNaM taponiyamoniyantritaMtapaHsacatapaupadhAnaMcAniyantritaMtapa evazrutopacAraH taponiyamataupapadhAne te eva raNazca-kAtarajanakSobhakatvAt saGgrAmo 'duddharabhara'tti zramakAraNatvAddurddharabharazca-durvahalohAdibhArastAbhyAM bhagnA iti(eva)-bhagnakAH-parAGmukhIbhUtAstathA nissahaganisaTThANaM ti nisahA-nitarAmazaktAsta eva nisahakA nisRSTAzca-nisRSTAGgA muktAGgA ye te taponiyamatapaupadhAnaraNadurdharabharabhagnakanisahakanisRSTAH, pAThAntareNa nisahakaniviSTAsteSA, iha ca prAkRtatvena kakAralopasandhikaraNAbhyA bhagnA ityAdau dIrghatvamavaseyaM, tathA ghoraparISahaiH parAjitAzcAsahAzca-asamarthA santaH pArabdhAzca-parISahaireva vazIkartuMruddhAzca mokSamArgamaneyete ghoraparISahaparAjitAsahaprArabdharuddhAH ata eva siddhAlayamArgAt-jJAnAdernirgatAHpratipatitA yetetathAtecatecetiteSAM ghoraparISahaparAjitAsahaprArabdharuddhasiddhAlayamArganirgatAnAM, pAThAntareNa ghoraparISahaparAjitAnAM tathA sahayugapadeva parISahairviziSTaguNazreNimArohantaH praruddharuddhAH-atiruddhAH siddhAlayamArganirgatAzca yetetathA teSAM sahapraruddhasiddhAlayamArganirgatAnAM -tathA viSayasukheSutuccheSusvarUpataHAzAvazadoSeNa-manorathapAratantryavaiguNyena mUrchitAadhyupapannA ye te tathA teSAM viSayasukhatucchAzAvazadoSamUrchitAnAM pAThAntareNa viSayasukhe yA mahecchA kasyAMcidavasthAyAMyAcAvasthAntaretucchAzA tayorvazaH-pAratavyaM tallakSaNenadoSeNamUrchitA yetetathA teSAMviSayasukhamahecchatucchAzAvazadoSamUrchitAnAM, tathA virAdhitAnicAritrajJAnadarzanAni yaiste tathA, tathA yatiguNeSu vividhaprakAreSu mUlaguNottaraguNarUpeSu niHsArAH-sAravarjitAH palaJjiprAyaguNadhAnyA ityarthaH, tathA taireva yatiguNaiH zUnyakAH sarvathAabhAvAdye tetatheti, padatrayasya ca karmadhArayo'tasteSAM virAdhitacAritrajJAnadarzanayatiguNavividhaprakAraniHsArazUnyakAnAM, kimata Aha-saMsAre-saMsRtau apAraduHkhA-anantaklezA ye durgatiSunArakatiryakkumAnuSakudevatvarUpAsu bhavA-bhavagrahaNAni teSAM ye vividhAH paramparAH-pAramparyANi tAsAM ye prapaJcAste saMsArApAradurgatibhavavividhaparamparA prapaJcAH / AkhyAyanteitipUrveNa yogaH, tathA dhIrANAMca-mahAsattvAnAM, kiMbhUtAnAM? -jitaMparISahakaSAyasainyaM yaiste tathA, dhRteH-manaHsvAsthyasyadhanikAH-svAminodhRtidhanikAH tathA saMyame utsAhovIryaM nizcitaH-avazyaMbhAvI yeSAM saMyamotsAhanizcitAstataH padatrayasya karmadhArayo'tasteSAM jitaparISahakaSAyasainyadhRtidhanikasaMyamotsAhanizcitAnAM, tathA ArAdhitA jJAnadarzanacAritrayogA yaisye tathA nizalyo-mithyAdarzanAdizalyarahitaH zuddhazca-atIcAravimukto yaH siddhAlayasyasiddheryo mArgastasyAbhimukhA ye te tathA tataH padadvayasya karmadhArayaHatasteSAmArAdhitajJAnadarzanacAritrayoganizalyazuddhasiddhAlayamArgAbhimukhAnAM / kimata Aha-surabhavane-devatayotpAdeyAni vimAnasaukhyAni tAnisurabhavanavimAnasaukhyAni anupamAni jJAtAdharmakathAsvAkhyAyanta iti prakramaH, iha ca bhavanazabdena bhavanapatibhavanAni na vyAkhyAtAnyavirAdhitasaMyamapravajitaprastAvAt, te hi bhavanapatiSu notpadyanta iti, tathA muktvA ciraM ca bhogabhogAn-manojJazabdAdIn tAMstathAvidhAn divyAn-svargabhavAn 'mahArhAn' mahataHAtyantikAn arhAn-prazastatayA pUjyAniti bhAvaH, tatazca-devalokAt kAlakramacyutAnAM yathA punarlabdhasiddhimArgANAM-manujagatAvavAptajJAnAdInAmantakriyA-mokSo bhavati tathA''khyAyanta iti
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prakIrNakAH samavAyaH - 139 prakramaH, tathA calitAnAM ca kathaJcitkarmavazataH parISahAdAvadhIratayA saMyamapratijJAyAH prabhraSTAnAM saha devairmAnuSAH sadevamAnuSAsteSAM sambandhIni dhIrakaraNe-dhIratvotpAdane yAni kAraNAni jJAtAni tAni sadevamAnuSadhIrakaraNakAraNAni AkhyAyanta iti prakramaH / iyamatra bhAvanA-yathA AryASADho devena dhIrIkRto yathA vA meghakumAro bhagavatA zailakAcAryo vA panthakasAdhunA dhIrIkRtaH evaM dhIrakaraNakAraNAni tatrAkhyAyaMte, kiMbhUtAni tAnItyAha- 'bodhanAnuzAsanAni' bodhanAni-mArgabhraSTasya mArgasthApanAni anuzAsanAni duHsthasya susthatAsampAdanAni athavA bodhanaM-AmantraNaM tatpUrvakAnyanuzAsanAni bodhanAnuzAsanAni, tathA guNadoSadarzanAnisaMyamArAdhanAyAM guNA itaratra doSA bhavantItyevaMdarzanAni vAkyAnyAkhyAyanta iti yogaH / tathA dRSTAntAn jJAtAni pratyayAMzca bodhikAraNabhUtAni vAkyAni zrutvA 'lokamunayaH ' zukaparivrAjakAdayo 'yathA' yena prakAreNa sthitAH zAsane jarAmaraNanAzanakare jinAnAM sambandhinIti bhAvaH, tathA''khyAyanta iti yogaH, tathA 'ArAhitasaJjama'tti eta eva laukikamunayaH saMyamaM valitAzca jinapravacanaM prapannAH punaH paripAlitasaMyamAzca suralokaM gatvA caite suralokapratinivRttA upayAnti yathA zAzvataM-sadAbhAvinaM zivaM - abAdhAkaM sarvaduHkhamokSaM nirvANamityarthaH, ete coktalakSaNAH anye ca 'evamAdiattha'tti evamAdaya Adizabdasya prakArArthatvAdevaMprakArA arthAHpadArthAH, 'vitthareNa ya'tti vistareNa cazabdAt kvacitkecit saMkSepeNa AkhyAyanta iti kriyAyogaH 'nAyA dhammakahAsu Na' mityAdi kaNThyamAnigamanAt / navaraM 'egUNavIsamajhayaNa' tti prathamazrutaskandhe ekonaviMzatirdvitIyaM ca dazeti, tathA 'dasa dhammakahANaMvaggA' ityAdau bhAvaneyaM-ihaikonaviMzatirjJAtAdhyayanAni dAntikArthajJApanalakSaNajJAtapratipAdakatvAttAni prathamazrutaskandhe, dvitIye tvahiMsAdilakSaNadharmmasya kathA dharmakathAAkhyAnakAnItyuktaM bhavati, tAsAM ca daza vargA, varga iti samUhaH, tatazcArthAdhikArasamUhAtmakAnyadyayanAnyeva daza vargA draSTavyAH, tatra jJAteSvAdimAni daza yAni tAni jJAtAnyeva, na teSvAkhyAyikAdisambhavaH, zeSANi nava jJAtAni / teSu punarekaikasmin paJcapaJca catvAriMzadadhikAni AkhyAyikAzatAni, tatrApyekaikasyAmAkhyAyikAyAM paJca paJcopAkhyAyikAzatAni, tatrApyekaikasyAmupAkhyAyikAyAM paJca paJcAkhyAyikopAkhyAyikAzatAni, evametAni saMpiNDitAni kaM saJjAtaM / 119 11 igavIsaM koDisayaM lakkhA pannAsameva boddhavvA / evaM Thie samANe ahigayasuttassa patthAro / tadyathA 'dasa dhammakahANaM vaggA, tattha NaM egamegAe dhammakahAe paJca paJca akkhAiyAsayAI egamegAe akkhAiyAe paJca paJcauvakkhAiyAsayAiM egamegA uvakkhAiyAe paJca paJca akkhAiuvakkhAiyAsayAiM 'ti, evametAni sampiNDitAni kiM saMjAtaM / 119 11 paNavIsaM koDisayaM ettha ya samalakkhaNAiyA jamhA / navanAyayasaMbaddhA akkhAiyamAiyA teNaM // te sohijaMti phuDaM imAu rAsIo vegalANaM tuM / puNaruttavajjiyANaM pamANameyaM viNidiTTaM // zodhite caitasmin sati arddhacaturthA eva kathAnakakoTayo bhavantIti, ata evAha-'evameva // 2 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 samavAyAGgasUtram-222 savvAvareNaM ti bhaNitaprakAreNa guNanazodhane kRte satItyuktaM bhavati 'aTThAo akkhAiyAkoDIobhavantItimakkhAo'ttiAkhyAyikAH-kathAnakAni etA-evametatsaMkhyA bhavantItikRtvA AkhyAtA bhagavatA mahAvIreNeti, tathA saMkhyAtAni 'padasayasahassANI'ti kila paJca lakSANi SaTasaptatizca sahasrANi padAgreNaathavA sUtrAlApakapadAgreNasaMkhyAtAnyeva padasahasrANibhavantItyevaM sarvatra bhaavyitvymiti| mU. (223) se kiMtaMuvAsagadasAo?, uvAsagadasAsuNaM uvAsayANaMnagarAI ujANAI ceiAiMvanakhaMDA rAyANoammApiyaro samosaraNAiMdhammAyariyAdhammakahAoihaloiyaparaloiyaiDivisesA uvAsayANaM sIlavvayaveramaNaguNapaJcakkhANaposahovavAsapaDivajaNayAosuyapariggahAtavovahANA paDimAo uvasaggA saMlehaNAo bhattapaccakkhANAiMpAovagamaNAI devalogagamaNAI sukulapaccayAyA puNo bohilAbhA aMtakiriyAo AghavijaMti, uvAsagadasAsu NaM uvAsayANaM riddhivisesA parisA vittharadhammasavaNANi bohilAbhaabhigamasammattavisuddhayA thirattaM mUguNauttaraguNAiyArA ThiIvisesAyabahuvisesA paDimAbhiggahaggahaNapAlaNA uvasaggAhiyAsaNA niruvasaggA yatavAya vicittAsIlavvayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsAapacchimamAraNaMtiyA yasaMlehaNAjhosaNAhiM appANaM jaha ya bhAvaittA bahuNi bhattANi anasaNAe ya cheaittA uvavannA kappavaravimANuttamesu jaha anubhavaMti suravaravimANaparapoMDarIesu sokkhAiM anovamAiM kameNa. bhuttUNa uttamAiM tao AukkhaeNaM cuyA samANA jaha jiNamayammi bohiM labhrUNa ya saMjamuttamaM tamarayoghavippamukkA utijaha akkhayaMsavvadukkhamokkhaM / ete anneya evamAiatthA vitthrenny| uvAsayadasAsu NaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArA jAva saMkhejAo sNghnniio| se NaM aMgaThThayAe sattame aMge ege suyakkhaMdhe dasa ajjhayaNA dasa uddesaNakAlA dasa samuddesaNakAlA saMkhejjAiM payasayasahassAiM payaggeNaM pa0 saMkhejjAiM akkharAiM jAva evaM caraNakaraNaparUvaNayA AghavijaMti / settaM uvaasgdsaao7| / vR.'se kiMta'mityAdi atha kAstA upAsakadazAH?,upAsakAH zrAvakAstadgatakriyAkalApapratibaddhA dazAH-dazAdhyayanopalakSitA upAsakadazAH,tathAcAha-'upAsakadasAsuNaM' upAsakAnAM nagarANi udyAnAni caityAni vanakhaNDA rAjAnaH ambApitarausamavasaraNAni dharmAcAryA dharmakathA aihalaukikapAralaukikA RddhivizeSA upAsakAnAca zIlavrataviramaNaguNapratyAkhyAnapauSadhopavAsapratipAdanatAH, tatra zIlavratAni-aNuvratAni viramaNAni-rAgAdiviratayaH guNA-guNavratAni pratyAkhyAnAni-namaskArasahitAdIni pauSadhaH-aSTamyAdiparvadinaM tatropavasanamAhArazarIrasatkArAdityAgaH pauSadhopavAsaH, tato dvandve satyeteSAM pratipAdanatAH-pratipattaya iti vigrhH| zrutaparigrahAstapaupadhAnAni pratItAni paDimAo'ttiekAdazaupAsakapratimAH kAyotsargA vA upasargA-devAdikRtopadravAH saMlekhanAbhaktapAnapratyAkhyAnAni, pAdapopagamanAnidevalokagamanAni sukulapratyAyAti punarbodhilAbho'ntakriyA cAkhyAyante pUrvoktameveto vizeSata Aha'uvAsage'tyAdi, tatra RddhivizeSA-anekakoTIsaMkhyAdravyAdisampadvizeSAH tathA pariSadaH-parivAravizeSA yathA mAtApitRputrAdikA abhyantarapariSat dAsIdAsamitrAdikA bAhyapariSaditi, vistaradharmazravaNAni mahAvIrasannidhau, tatobodhikalAbho'bhigamaH-samyaktvasya vizuddhatA sthiratvaMsamyaktvazuddhireva mulagUNottaraguNA-aNuvratAdayaH aticArAsteSAmeva-vadhabandhAditaH khaNDanAni
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 141 sthitivizeSAzca-upAsakaparyAyasya kAlamAnabhedAzca bahuvizeSAH pratimAH-prabhUtabhedAH samyagadarzanAdipratimAH abhigrahagrahaNAni teSAmevaca pAlanAni upsrgaadhishnaaninirupsrgshcupsrgaabhaavshcetyrthH| tapAMsi ca vicitrANi zIlavratAdayo'nantaroktarUpA apazcimAHpazcAtkAlabhAvinyaH akArastvamaGgalaparihArArthaM maraNarUpe ante bhavA mAraNAntikyaH AtmanaH-zarIrasya jIvasya ca saMlekhanAH tapasArAgAdijayenacakazIkaraNAni AtmasaMlekhanAH tataHpadatrayasyakarmadhArayastAsAM, 'jhosaNaM ti joSaNAH sevanAH kAraNAnItyarthaH, tAbhirapazcimamAraNAntikAtmasaMlekhanAjoSaNAbhirAtmAnaM yathA ca bhAvayitvA bahUni bhaktAni anazanatayA ca-nirbhojanatayA chedayitvAvyavacchedayitvA vyavacchedya upapannA mRtveti gamyate, keSu? kalpavareSu yAni vimAnAni uttamAni teSu, tathA yathAnubhavanti suravaravimAnAni varapuNDarIkANIva varapuNDarIkANiyAni teSu kAni?-saukhyAnyanupamAni krameNa bhuktvottamAni tataH AyuSkakSayeNa cyutAH santo yathA jinamate bodiM labdhA iti zeSaH labdhvA ca saMyamottamaMpradhAnaM saMyamaM tamorajaoghavipramuktA-ajJAnakarmapravAhavipramuktA upayAnti yathA akSayaMapunarAvRttikaM sarvaduHkhamokSaM karmakSayamityarthaH, tathopAsakadazAsvAkhyAyanta iti prakramaH, ete cAnyecetyAdi praagvnnvrN| 'saMkhejjAiMpayasayasahassAiMpayaggeNaM ti kilekAdazalakSANi dvipaJcAzacca sahasrANi pdaanaamiti| mU. (224) se kiMtaM aMtagaDadasAo?, aMtagaDadasAsuNaM aMtagaDANaM nagarAI ujANAI ceiyAiMvanAiMrAyA ammApiyarosamorasaraNA dhammAyariyA dhammakahAihaloiyaparaloiaiTivisesA bhogapariccAyA pavvajAo suyapariggahA tavovahANAiM paDimAo bahuvihAo khamA ajjavaM maddavaM casoaMcasaccasahiyaMsattarasavihoya saMjamouttamaMca baMbhaM AkiMcaNayAtavo ciyAo samiiguttIo ceva taha appamAyajogo sajjhAyajjhANeNa ya uttamANaM doNhapi lakkhaNAI pattANa ya saMjamuttamaM jiyaparIsahANaM cauvvihakammakkhayammi jaha kevalassa laMbho pariyAo jattio yajaha pAlio muNihiM pAyovagaoyajojahiM jattiyANi bhattANi cheaittAaMtagaDo munivarotamarayoghavippukko mokkhasuhamanaMtaraM ca pattA ee anne ya evamAiatthA vitthAreNaM pruuveii| . aMtagaDadasAsuNaM parittA vAyaNA saMkhejjA anaNuogadArA jAvasaMkhejAo saMgahaNIo, jAva se NaM aMgaTThAyAe aTThame aMge ege suyakkhaMdhe dasa ajjhayaNA satta vaggA dasa uddesaNakAlA dasa samuddesaNakAlA saMkhejjAiM payasahassAiM payaggeNaM pannattA saMkhejjA akkharA jAva evaM caraNakaraNaparUvaNayA AghavijaMti / / settaM aNtgdddsaao| vR-'se kiM ta'mityAdi, atha kAstA antakRddazAH?, tatrAnto-vinAzaH, sa ca karmaNastatphalasya vA saMsArasya kRto yaisteantakRtAste catIrthakarAdayasteSAdazAH-prathamavargedazAdhyayanAnItitatsaMkhyayAantakRtdazAH, tathA cAha 'aMtagaDadasAsuNa'mityAdi kaNThyaM, varaM nagarAdIni caturdazapadAniSaSThAGgavarNakAbhihitAnyeva, tathA 'paDimAo'tti dvAdaza bhikSupratimAmAsikyAdayo bahuvidhAH tathA kSamA mArdavaM ArjavaM ca zaucaMca satyasahitaM, tatra zaucaMparadravyA- pahAramAlinyAbhAvalakSaNaM saptadazavidhazca saMyama uttamaMca brahma-maithunaviratirUpaM 'AkiMcaNiya'tti AkiJcanyaM tapastyAga iti|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 samavAyAGgasUtram-224 ___AgamoktaM dAnaM samitayo guptayazcaiva tathA apramAdayogaH svAdhyAyadhyAnayozca uttamayodvayorapi lakSaNAni-svarUpANi, tatra svAdhyAyasya lakSaNaM 'sajjhAeNa pasatthaM jhANa'mityAdi, dhyAnalakSaNaM yathA-"aMtomuhattamittaM cittAvatthANamegavatthumI"tyAdi, vyAkhyAyanta iti sarvatra yogaH, tathAprAptAnAMcasaMyamottama-sarvaviratiM jitaparISahANAMcaturvidhakarmakSaye sati-ghAtikarmakSaye sati yathA kevalasya jJAnAdebhiH paryAyaH-pravrajyAlakSaNo yAvAzca-yAvadvarSAdipramANo 'yathA' yena tapovizeSAzrayaNAdinA prakAreNapAlito munibhiH pAdapopagatazca-pAdapopagamAbhidAnamanazanaM pratipanno ya muniryatrazatruJjayaparvatAdau yAvanti ca bhaktAni-bhojanAni chedayitvA, anazaninA hi pratidinaM bhaktadvayacchedo bhavati, antakRto munivaro jAta iti zeSaH, tamorajaodhavipramuktaH / evaM ca sarve'pi kSetrakAladivizeSitA munayo mokSasukhamanuttaraM ca prAptA AkhyAyanta iti kriyAyogaH, ete anye cetyAdi praagvt|| navaraM 'dasa ajjhayaNa'tti prathamavargApekSayaiva ghaTante, nandyAM tathaiva vyAkhyAtatvAt, yacceha paThyate 'satta vagga'tti tatprathamavargAdanyavargApekSayA, yato'tra sarve'pyaSTa vargAH, nandyAmapi tathA paThitatvAt, tadavRttizceyaM "aTTha vagga'tti" atra varga samUhaH, sa cAntakRtAnAmadhyayanAnAM vA, sarvANi caikavargagatAni yugapaduddizyante, tato bhaNitaM aTTha uddesaNakAlA' ityAdi, iha ca daza uddezanakAlA adhIyante iti nAsyAbhiprAya- mavagacchAmaH, tathA saMkhyAtAni padazatasahasrANi padAgreNeti, tAni ca kila trayoviMzatirlakSANi catvAri ca shsraanniiti|| mU. (225) se kiM taM anuttarovavAiyadasAo?, anuttarovavAiyadasAsuNaM anuttarovavAiyANaM nagarAiM ujjANAI ceiyAiM vanakhaMDA rAyANo ammApiyaro samosaraNAiM dhammAyariyA dhammakahAo ihalogaparalogaiDDivisesA bhogapariccAyA pavvajAo suyapariggahA tavovahANAI pariyAgo paDimAo saMlehaNAo bhattapANapaJcakkhANAiM pAovagamaNAI anuttarovavAo sukulapaJcAyAyA puNo bohilAbho aMtakiriyAo ya AghavijaMti, anuttarovavAiyadasAsu NaM titthakarasamosaraNAiM paramaMgallajagahiyANi jiNAtisesAya bahuvisesA jiNasIsANaMcevasamaNagaNapavaragaMdhahatthINaM thirajasANaM parisahaseNNariubalapamaddaNANaM tavatticarittanANasammattasAravivihappagAravittharapasatthaguNasaMjuyANaM anagAramaharisINaM anagAraguNANavaNNao uttamavaratavavisiTThanANajogajuttANaMjaha yajagahiyaMbhagavaojArisAiDDivasesA devAsuramANusANaM parisANaM pAubbhAvAya jinasamIvaMjaha ya uvAsaMti jinavaraMjahayaparikahati dhammalogagurU amaranarasuragaNAM soUNa ya tassa bhAsiyaM avasesakammavisayavirattA narA jahA abbhuveti dhammamurAlaM saMjamaM tavaM cAvi bahuvihappagAraMjaha bahUNi vAsANi anucarittA ArAhiyanANadasaNacarittajogA jinavayaNamanugayamahiyaM bhAsittA jinavarANa hiyayeNamaNuNNettAje ya jahiM jattiyANi bhattANi cheaittA lakhUNa ya samAhimuttamajjhANajogajuttA uvavannA munivarottamA jaha anuttaresupAvaMti jaha anuttaraM tattha visayasokhaMtaoyacuA kameNa kAhiti saMjayAjahAyaaMtakiriyaMeeanneya evamAiatthA vitthrenn| anuttarovavAiyadasAsuNaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArA saMkhejAo saMgahaNIo seNaMaMgaThThayAe navame aMge ege suyakkhaMdhe dasa ajjhayaNA tinni vaggA dasa uddesaNakAlA dasa samuddesaNakAlA saMkhejAiM payasayasahassAiM payaggeNaM pa0, saMkhejANi akkharANi jAva evaM
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 143 caraNakaraNapakhavaNayA AghavijaMti / settaM anuttrovvaaiydsaao| vR. 'se kiMta'mityAdi, nAsmAduttaro vidyateityanuttara upapatanamupapAtojanmetyarthaH anuttaraHpradhAnaH saMsAre anyasya tathAvidhasyAbhAvAdupapAto yeSAMtetathAta evAnuttaropapAtikAH, tadvaktavyatApratibaddhAdazA-dazAdhyayanopalakSitA anuttaropapAtikadazAH, tathAcAha- anuttarovavAiyadasAsu Na'mityAdi, tatrAnuttaropapAtikAnAmiti-sAdhUnAMnagarAdIni dvAviMzati padAni jJAtAdharmakathAvarNakoktAni yathA tathA (jJeyAni), eteSAmeva ca prapaJca racayannAha - ___anuttaropapAtikadazAsu tIrthakarasamavasaraNAni, kimbhUtAni ?-paramamAGgalyatvena jagaddhitAni paramamAGgalyajagaddhitAni jinAtizeSAzca-bahuvizeSA 'dehaM vimalasuyaMdha'mityAdayazcatusviMdadhikatarA vA tathA jinaziSyANaM caiva-gaNadharAdInAM, kimbhUtAnAmata Aha-zramaNagaNapravaragandhahastinAM-zramaNottamAnAmityarthaH, tathA sthirayazasAM tathA parISahasainyameva-parISahavRndameva ripubalaM-paracakraMtapramardanAnAM, tathA davavad-dAvAgniriva dIptAni-ujjvalAni pAThAntareNa tapodIptAni yAni cAritrajJAnasamyaktvAni taiH sArAH-saphalAH vividhaprakAravistArAanekavidhaprapaJcAH prazastAzca ye kSamAdayo guNAstaiH saMyutAnAM, kacidguNadhvajAnAmiti pAThaH / tathA anagArAzca te maharSayazcetyanagAramaharSayasteSAmanagAraguNAnAM varNakaH-zlAghA AkhyAyanta iti yogaH, punaH kimbhUtAnAM jinaziSyANA? -uttamAzca te jAtyAdibhirvaratapasazca te viziSTajJAnayogayuktAzcetyatasteSAmuttamavaratapoviziSTajJAnayogayuktAnAM,kiJcAparaM?,yathA cajagaddhitaM bhagavata ityatra jinasya zAsanamiti gamyate, yAzAzcaRddhivizeSA devAsuramAnuSANAM ratnojjvalalakSayojanamAnavimAnaracanaM sAmAnikAdyanekadevadevIkoTisamavAyanaM maNikhaNDamaNDitadaNDapaTupracatpatAkikAzatopazobhitamahAdhvajapuraH pravarttanaM vividhAtodyanAdagaganAbhogapUraNaM caivamAdilakSaNAH pratikalpitagandhasindhuraskandhArohaNaMcaturaGgasainyaparivAraNaM chatracAmaramahAdhvajAdimahArAjacihnaprakAzanaM ca evamAdayazca sampadvizeSAH samavasaraNagamanapravRttAnAM vaimAnikajyotiSkANA bhavanapativyantarANAMrAjAdimanujAnAMcaathavA anuttaropapAtikasAdhunAMRddhivizeSA devAdisambandhinastAzA AkhyAyanta iti kriyAyogaH / tathA parSadAM ca 'saMjayavemANitthI saMjai puvveNa pavisiuM vIra'mityAdinoktasvarUpANAM prAdurbhAvAzca-AgamanAni, ka ?-'jinasamIvaMti jinasamIpeyathA-yena ca prakAreNa paJcavidhAbhigamAdinA upAsate sevante rAjAdayo jinavaraM tathA''khyAyata iti yogaH, yathA ca parikathayati dharma lokagururiti-jinavaro'maranarAsuragaNAnAM, zrutvA ca tasyeti-jinavarasya bhASitaM avazeSANi kSINaprAyANi karmANi yeSA te tathA te ca te viSayaviraktAzceti avazeSakarmaviSayaviraktAH, ke?-narAH, kiM?-yathA abhyupayanti dharmamudAraM, kiMsvarUpamata Aha-saMyamaMtapazcApi, kimbhUtamityAhabahuvidhaprakAraM, tathA yathA bahUni varSANi anucarita'ttianucarya Asevya saMyamaMtapazceti varttate, tata ArAdhitajJAnadarzanacAritrayogAstathA jinavayaNamanugayamahiyabhAsiya'tti jinavacanaMAcAradi anugata-sambaddhaM nAIvitardamityarthaH mahitaM pUjitamadhikaM vA bhASitaM yairadhyApanAdinA tetathA, pAThAntare jinavacanamanugatyA-AnukUlyena suSTubhASitaMyaistejinavacanAnugatisubhASitAH tathA 'jinavarANa hiyaeNamaNuNNetta'tti iti SaSThI dvitIyArthe tena jinavarAn hRdayenamanasA anunIya-prApya dhyAtvetiyAvat, ye ca yatra yAvanti ca bhaktAni chedayitvA labdhvA ca
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-225 samAdhimuttamaM dhyAnayogayuktAH upapannA munivarottamA yathA anuttareSu tathA AkhyAyanta iti prakramaH, tathA prApnuvanti yathA'nuttaraM 'tattha 'tti anuttaravimAneSu viSayasukhaM tathA''khyAyante iti yogaH, 'tatto ya'tti anuttaravimAnebhyazcyutAH krameNa kariSyanti saMyatA yathA cAnyakriyAM te tathA''khyAyante anuttaropapAtikadazAsviti prakRtaM, ete cAnye cetyAdi pUrvavat / navaraM 'dasa ajjhayaNA tinni vagga' tti, ihAdhyayanasamUho vargo, varge dazAdhyayanAni, vargazca yugapadevoddizyate ityatastraya evoddezanakAlA bhavantItyevameva ca nandyAmabhidhIyante, iha tu dRzyante dazetyatrAbhiprAyo na jJAyata iti, tathA saMkhyAtAni 'padasayasahassAiM payaggeNaM' ti kila SaTacatvAriMzallakSANyaSTau ca sahasrANi / 9 / 144 mU. (226) se kiM taM paNhAvAgaraNANi ?, paNhAvAgaraNesu aTTuttaraM pasiNasayaM aTTuttaraM apasiNasayaM adbhuttaraM pasiNApasiNasayaM vijjAisayA nAgasuvannehiM saddhiM divvA saMvAyA Agha vijraMti, paNhAvAgaraNadasAsu NaM sasamayaparasamayapannavaMyapatte abuddhavivihatthabhAsAbhAsiyANaM aisayaguNauvasamaNANappagAra AyariyabhAsiyANaM vitthareNaM vIramahesIhiM vivihavittharamAsiyAgaM ca jagahiyAmaM addAgaMguTThabAhu asimaNikhoma AicabhAsiyANaM vivihamahApasiNavijjAmaNapasiNavijjAdevayapayogapahANaguNappagAsiyANaM sabbhUyaduguNappabhAvanaragaNamaivimhayakarANaM aIsayamaIyakAlasamayadamasamatitthakaruttamassa ThiikaraNakAraNANaM durahigamaduravagAhassa savvasavvannusanamma assa abuhajaNavibohaNakarassa paJcakkhayapaJccayakarANaM paNhANaM vivihaguNamahatthA jiNavarappaNIyA AghavinaMti / paNhAvAgaraNesu NaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArA jAva saMkhejjAo saMgahaNIo / seNaM aMgaTThAya dasame aMge ege suyakkhaMdhe paNayAlIsaM uddesaNakAlA paNayAlIsaM samuddesaNakAlA saMkhejjANi payasayasahassANi payaggeNaM pa0, saMkhejjA akkharA anaMtA gamA jAva caraNakaraNaparUvaNayA AghavijjaMti // settaM paNhAvAgaraNAiM / vR. 'se kiM ta' mityAdi, praznaH - pratItastannirvacanaM vyAkaraNaM praznAnAM ca vyAkaraNAnAM ca yogAtpraznavyAkaraNAni teSu 'aTTuttaraM pasiNasayaM' tatrAGguSThabAhupraznAdikA mantravidyAH praznA yA punarvidyA mantravidhinA japyamAnA apRSTA eva zubhAzubhaM kathayanti etAH apraznAH tathA'GguSThAdipraznabhAvaM tadabhAvaM ca pratItya yA vidyAH zubhAzubhaM kathayanti tAH praznA- praznAH 'vijjAisaya'tti tathA anye vidyAtizayAH stambhastobhavazIkaraNa- vidveSIkaraNoccATanAdayaH nAgasuparNaizca sahabhavanapativizeSairupalakSaNatvAdyakSAdibhizca saha sAdhakasyeti gamyate divyAH- tAttvikAH saMvAdAHzubhAzubhagatAH saMlApAH AkhyAyante, etadeva prAyaH prapaJcayannAha - 'paNhAvAgaraNadase'tyAdi, svasamayaparasamayaprajJApakA ye pratyekabuddhAstaiH karakaDvAdisa6zairvividhArthA yakA bhASAgambhIretyarthaH tayA bhASitAH-gaditAH svasamayaparasamayaprajJApakapratyekabuddhivivadhArthabhASAbhASitAstAsAM kim ? - AdarzAGguSThAdInAM sambandhinAM praznAnAM vividhaguNamahArthA praznavyAkaraNadazAsvAkhyAyanta iti yogaH punaH kimbhUtAnAM praznAnAM ? - 'aisayaguNauvasamanANappagAra AyariyabhAsiyANaM' ti atizayAzca - AmarSauSadhyAdayo guNAzca jJAnAdaya upazamazca-svaparabhedaH ete nAnAprakArA yeSAM te tathA te ca te AcAryazca tairbhASitA yAstAstathA tAsAM, kathaM bhASitAnAmityAha-' vitthareNaM' ti vistareNa mahatA vacanasandarbheNa tathA sthiramaharSibhiH "
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 145 pAThAntare varamaharSibhiH 'vivihavittharabhAsiyANaM catti vividhavitareNa bhASitAnAM ca, cakArastRtIyapraNAyakabhedasamuccayArthaH / punaH kathaMbhUtAnAM praznAnAM ? - 'jagahiyANaM 'ti jagaddhitAnAM puruSArthopayogitvAt kiMsambandhinInAmityAha 'addAga'tti AdarzazcAGguSThazca bAhUca asizca maNizca kSaumaM ca vastraM Adityazceti dvandvaste AdiryeSAM kuDyazaGkhaghaMTAdInAM te tathA teSAM sambandhinInAM, praznavidyAbhirAdarzakAdInAmAvezanAt kiMbhUtAnAM praznAnAmata Aha-vividha mahApraznavidyAzca vAcaiva prazne satyuttaradAyinyaH manaHpraznavidyAzca-manaHpraznitArthottaradAyinyastAsAM daivatAni tadadhiSThAtRdevatAsteSAM prayogaprAdhAnyena-tadvyApArapradhAnatayA guNaM vividhArthasaMvAdanalakSaNaM prakAzayanti-loke vyaJjayanti yAsyA vividhamahApraznavidyAmanaHpraznavidyAdaivataprayogaprAdhAnyaguNaprakAzikAstAsAM / punaH kiMbhUtAnAM praznAnAM ? - sadbhUtenatAttvikena dviguNena puna upalakSaNatvAllaukikapraznavidyAprabhAvApekSayA bahuguNena pAThAntare vividhaguNena prabhAvena-mAhAtmyena naragaNamateHmanujasamudayabuddhervismayakAya camatkArahetavo yAH praznAstAH sadbhUtadviguNaprabhAva- naragaNamitivismayakAryastAsAM, punaH kiMbhUtAnAM tAsAM ? - 'atisayamatItIkAlasamaye 'ti atizayena yo'tItaH kAlaH samayaH sa tathA tatra, ativyavahite kAle ityarthaH, damaH zamastatapradhAnaH tIrthakarANAMdarzanAntarazAstRNAmuttamo yaH sa tathA bhagavAn-jinastasya damatIrthakarottamasya sthitikaraNaM-sthApanaM, AsId atItakAle sAtizayajJAnAdiguNayuktaH sakalapraNAyakaziraH zekharakalpaH puruSavizeSaH evaMvidhapraznAnAmanyathAnupapatterityevaMrUpaM, tasya pratiSThApanasya kAraNAni - hetavo yAstAstathA tAsAM, punastA eva visinaSTi-durabhigamaM duHkhabodhaM gambhIraM sUkSmArthatvena duravagAhaM ca duHkhAdhyeyaM sUtrabahutvAdyattasya sarveSAM sarvajJAnAM sammataM - iSTaM sarvasarvajJasammataM athavA sarvaM ca tatsarvajJasammaMta ceti sarvasarvajJasammataM pravacanattvamityarthaH, tasya abudhajanavibodhanakarasya ekAntahitasyeti bhAvaH 'paccakkhayapaccayakarANaM'ti pratyakSakenajJAnena sAkSAdityarthoyaH pratyayaH sarvAtizayanidhAnamatIndriyArthopadarzanAvyabhicAri cedaM jinapravacanamityevaMrUpA pratipatti athavA pratyakSeNevAnenArthA pratIyanta iti pratyakSamivedamityevaM pratyayaH pratyakSakapratyayastatkaraNazIlAH- pratyakSakapratyayakArya pratyakSatApratyayakAryo vA tAsAM pratyakSakapratyayakArINAM pratyakSatApratyayakArINAM vA, kAsAmityAhapraznAnAM-praznavidyAnAM upalakSaNatvAdanyAsAM ca yAsAmaSTottarazatAnyAdau pratipAditAni, vividhaguNAbahuvidhaprabhAvAste ca te mAhArthAzca mahAnto'bhidheyAH padArthA zubhuzubhasUcanAdayo vividhaguNamahArthAH, kiMbhUtA ? - jinavarapraNItAH / kimityAha-'AghavijjaMti' tti AkhyAyante zeSaM pUrvavat, navaraM 'paNayAlIsa 'mityAdi yadyapIhAdhyayanAnAM dazatvAddazevoddezanakAlA bhavanti tathApi vAcanAntarApekSayA paJcacatvAriMzaditi sambhAvyate iti 'paNayAlIsa 'mityAdyaviruddhamiti, 'saMkhejjANi payasayasahassANi payaggeNaM' ti tAni ca kila dvinavatirlakSANi SoDaza ca sahasrANIti / 10 / mU. (227) se kiM taM vivAgasuyaM ?, vivAgasue NaM sukkaDadukkaDANaM kammANaM phalavivAge AghavijjaMti, se samAsao duvihe pannatte, taMjahA duhavivAge ceva suhavivAge ceva, tattha NaM dasa duhavivAgANi dasa suhavivAgANi, se kiM taM duhavivAgANi ?, duhavivAgesu NaM duhavivAgANaM 4 10
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 samavAyAGgasUtram-227 nagarAiM ujANAiMceiyAiM vanakhaMDA rAyANo ammApiyaro samosaraNAiM dhammAyariyAdhammakahAo nagaragamaNAI saMsArapabaMdhe duhaparaMparAo ya AghavijaMti, settaMduhavivAgANi / se kiMtaMsuhavivAgANi?, suhavivAgesusuhavivAgANaM nagarAiM ujANAIceiyAiM vanakhaMDA rAyANo ampApiyaro samosaraNAI dhammakahAo ihaloiyaparaloiyaiDivisesA bhogaparicAyA pavvajAosuyapariggahA tavovahANAiMpariyAgA paDimAo saMlehaNAobhattapaJcakkhANAiMpAovagamaNAI devalogagamaNAI sukulapaJcAyAyA puNabohilAhA aMtakiriyAo ya AghavijaMti, duhavivAgesu NaM pANAivAyaaliyavayaNacorikkakaraNaparadAmehuNasasaMgayAe mahativvakasAyaiMdiyappamAyapAvappaoyaasuhajhavasANasaMciyANaM kammANaM pAvagANaM pAvaaNubhagaphalavivAgA nirayagatirikkhajoNibahuvihavasaNasayaparaMparApabaddhANaMmaNuyatteviAgayANaMjahApAvakammaseseNa pAvagA honti phalavivAgA vahavasaNavinAsanAsAkannuTuMguTTha karacaraNanahaccheyaNa jibbhacheaNa aMjaNakaDaggidAha gayacalaNamalaNaphAlaNa ullaMbaNasUlalayAlauDalaTThibhaMjaNa tausIsagatattatelakalakalaahisiMcaNakuMbhipAgakaMpaNa thirabaMdhaNavehavajjhakattaNa patibhayakarakarapallIvaNAdidAruNANi dukkhANi aNovamANi bahuvivihaparaMparANubaddhA na mucaMti paavkmmvlliie| ___ aveyaittA hu natthi mokkho taveNa dhiidhaNiyabaddhakaccheNa sAheNaM tassa vAvi hujjA, etto yasuhavivAgesuNaM sIlasaMjamaNiyamaguNatavovahANesu sAhUsusuvihiesuanukaMpAsayappaogatikAlamaivisuddhabhattapANAiM payayamaNasAhiyasuhanIsesativvapariNAmanicchiyamaI payacchiUNaM payogasuddhAiMjaha ya nivvatteti u bohilAbhaMjaha ya parittIkarati naranarayatiriyasuragamaNavipulapariyaTTaaratibhayavisAyasogamicchattaselasaMkaDaM annANatamaMdhakAracikkhillasuduttAraM jaramaraNajoNisaMkhubhiyacakkavAlaM solasakasAyasAvayapayaMDacaMDaM aNAiaM aNavadagga saMsArasAgaramiNaM jaha ya nibaMdhati AugaMsuragaNesujaha ya anubhavaMti suragaNavimANasokkhANi aNovamANi tato ya kAlaMtare cuANaM iheva naralogamAgayANaM AuvapupaNNarUvajAtikulajammaAroggabuddhimehAvisesA mittajaNasayaNadhaNadhaNNavibhavasamiddhAsarasamudayavisesA bahuvihakAmabhogubbhavANa sokkhANa suhvivaagottmesu| anuvarayaparaMparAnubaddhAasubhANaMsubhANaMceva kammANaMbhAsiAbahuvihA vivAgA vivAgasuyammibhagavayAjiNavareNa saMvegakAraNatthAanneviyaevamAiyA bahuvihA vitthareNaMatthaparUvaNayA aaghvijNti| vivAgasuassaNaM parittA vAyaNA saMkhejjA anuogadArAjAvasaMkhejAosaMgahaNIo, se NaMaMgaTThayAeekkArasame aMge vIsa ajjhayaNA vIsaMuddesaNakAlA vIsaM samuddesaNakAlA, saMkhenAI payasayasahassAI payaggeNaM pa0, saMkhejjANi akkharANi anaMtA gamA anaMtA pajjavA jAva evaM caramakaraNaparUvaNayA AdhavijaMti, settaM vivaagsue| vR. 'se kiM ta'mityAdi, vipacanaM vipAkaH-zubhAzubhakarmapariNAmastapratipAdakaM zrutaM vipAkazrutaM vivAgasue NamityAdikaNThayaM, navaraM phalavipAke tiphalarUpovipAkaH phalavipAkaH tathA nagaragamaNAItibhagavatogautamasya bhikSAdyarthanagarapravezanAnIti, etdevpuurvoktNprpnycynnaah'duhvivaagesunnmityaadi| tatra prANAtipAtAlIkavacanacauryakaraNaparadAramaithunaiH saha 'sasaMgAyae'tti yA sasaGgatA
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH prakIrNakAH 147 , saparigrahatA tayA saMcitAnAM karmmaNAmiti yogaH, mahAtIvrakaSAyendriyapramAdapApaprayogA- zubhAdhyavasAyasaJcitAnAM karmaNAM pApakAnAM pApAnubhAgA-azubharasA ye phalavipAkA vipAkodayAste tathA te AkhyAyanta iti yogaH keSAmityAha - nirayagatau tiryagayonau ca ye bahuvidhavyasanazataparamparAbhiH prabaddhAH te tathA teSAM jIvAnAmiti gamyate, tathA 'maNuyatte 'tti manujatve'pyAgatAnAM yathA pApakarmazeSaNa pApakA bhavanti phalavipAkA azubhA vipAkodayA ityarthaH, tathA AkhyAyante iti prakRtaM, tathAhi vadho-yaSTyAditADanaM vRSaNavinAzo-varddhitakakaraNaM tathA nAsAyAzca karNayozca oSThasya cAGguSThAnAM ca karayozca caraNayozca nakhAnAM ya yacchedanaM tattathA jihvAchedanaM 'aMjaNa' tti aJjanaM taptAyaH zalAkayA netrayoH prakSaNaM vA dehasya kSAratailAdinA 'kaDaggidANaM ti kaTAnAM vidalavaMzAdimayAnAmagniH kaTAgnistane dAhanaM kaTAgnidAhanaM, kaTena pariveSTitasya bAdhanamityarthaH, tathA gajacalanamalanaM phAlanaM vidAraNaM ullambanaMvRkSazAkhAdAvudbandhanaM tathA zUlena latayA lakuTena yaSTyA ca bhaJjanaM gAtrANAM tathA trapuNA -dhAtuvizeSeNa sIsakeNa ca tenaiva taptena tailena ca 'kalakala' tti sazabdenAbhiSecanaM tathA kumbhyAM bhAjanavizeSe pAkaH kumbhIpAkaH kampanaMzItalajalAcchoTanAdinA zItakAle gAtrotkampajananaM tathA sthirabandhanaMnibiDaniyantraNaM vedha:kuntAdinA zastreNa bhedanaM varddhakarttanaM-tvaguttroTanaM pratibhayakaraM bhayajananaM tacca tat karapradIpanaM cavasanAveSTitasya tailAbhiSiktasya karayoragniprabodhanamiti karmmadhArayaH, tatazca vadhazca vRSaNavinAzazcetyAdi yAvatpratibhayakarakarapradIpanaM ceti dvandvaH / - tatastAni AdiryeSAM duHkhAnAM tAnica tAni dAruNAni ceti karmmadhArayaH, kAnImAnItyAhaduHkhAni, kiMbhUtAni ? - anupamAni duHkhavipAkeSvAkhyAyanta iti prakramaH, tathedamAkhyAyate bahuvividhaparamparAbhiduHkhAnAmiti gamyate, anubaddhAH santatamAliGgitA bahuvidhaparamparAnubaddhA jIvA iti gamyate na mucyante na tyajyante, kayA ? - pApakarmavallyA duHkhaphalasampAdikayA, kimityAhayato'vedayitvAananubhUya karmaphalamita gamyate huryasmAdarthe nAsti na bhavati mokSo viyogaH karmmaNaH sakAzAt, jIvAnAmiti gamyate, kiM sarvathA netyAha-tapasA - anazanAdinA kimbhUtena ? - dhRticittasamAdhAnaM tadrUpA / - 'dhaNiya'tti atyarthaM baddhA-niSpIDitA kacchA-bandhavizeSo yatra tattathA tena, dhRtibalayuktenetyarthaH, zodhanaM - apanayanaM tasya karmmavizeSesya 'vAvi'tti sambhAvanAyAM 'hojjA' sampadyeta nAnyo mokSopAyo'stIti bhAvaH, 'ettoye 'tyAdi itazcAnantaraM sukhavipAkeSu dvitIyazruta-skandhAdhyayaneSvityarthaH yadAkhyAyate tadabhidhIyata iti zeSaH, zIlaM brahmacaryaM samAdhirvA saMyamaH -prANAtipAtaviratirniyamA abhigrahavizeSAH guNAH zeSamUlaguNAH uttaraguNAzca tapo'nazanAdi eteSAmupadhAnaM vidhAnaM yeSAM te tathA atasteSu zIlasaMyamaniyamaguNatapaupadhAneSu, keSvityAhasAdhuSu yatiSu, kimbhUteSu ? -suSThu vihitaM- anuSThitaM yeSAM te suvihitAsteSu bhaktAdi dattvA yathA bodhilAbhAdi nirvartayanti tathehAkhyAyata iti sambandhaH, iha ca sampradAne'pi saptamI na duSTA, viSayasya vivakSaNAt, anukampAanukrozastavpradhAna AzayaH- cittaM tasya prayogovyAvRttiranukampAzayaprayogastena, tathA 'tikAlamati tti triSu kAleSu yA mati-buddhiryaduta dAsyAmIti paritoSo dIyamAne paritoSo datte ca paritoSa iti sA traikAlimatistayA ca yAni vizuddhAni tAni tathA tAni ca tAni bhaktapAnAni ceti
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 samavAyAGgasUtram-227 anukampAzayaprayogatrikAlamativizuddhabhaktapAnAni pradAyeti kriyAyogaH, kena pradAyetyAhaprayatamanasA-AdarabhUtacetasA, hito'narthaparihArarUpatvAtsukhahetutvAtsukhaHzubhovA 'nIsesa'tti nizreyasaH kalyANakaratvAtU tIvraH-prakRSTaH pariNAmaH-adhyavasAnaM yasyAH sA tathA sA nizcitAasaMzayA mati-buddhiryeSAM te hitasukhaniH-zreyasatIvrapariNAnizcitamatayaH kiM ? __-payacchiUNaM tipradAya, kiMbhUtAni bhaktapAnAni?-prayogeSuzuddhAnidAyakadAnavyApArapekSayA sakalAzaMsAdidoSarahitAni grAhakagrahaNavyApArapekSayA codgamAdidoSavarjitAni tataH kiM? - yathA ca-yena ca prakAreNa pAramparyeNa-mokSasAdhakatvalakSaNena nivartayanti, bhavyajIvA iti gamyate, tuzabdo bhASAmAtrArthaH, bodhilAbhaM, yathAcaparittIkurvanti-hasvatAMnayanti saMsArasAgaramiti yogaH, kiMbhUtaM?-naranirayatiryaksuragatiSu yajjIvAnAMgamanaM-paribhramaNaM sa eva vipulo-vistIrNaH parivarto-matsyAdInAM parivartanamanekadhA saJcaraNaM yatra sa tathA ___ -tathAaratibhayaviSAdaMzokamithyAtvAnyeva zailAH-parvatAstaiH saGkaTaH-saGkIrNoyaH sa tathA tataH karmadhArayo'tastaM, ihaca viSAdo-dainyamAtraMzokastvAkrandanAdicihna iti, tathAajJAnameva tamo'ndhakAraM-mahAndhakAraMyatrasa tathAatastaM, 'cikkhillasuduttA'ticikkhillaM-kardamaH saMsArapakSe tu cikkhillaM-viSayadhanasvajanAdipratibandhastena sudustaro-duHkhottAryo yaH sa tathA taM, tathA jarAmaraNayonaya eva saMkSubhitaM-mahAmatsyamakarAdhanekajalajantujAtasammana praviloDitaM cakravAlaMjalapArimANDalyaM yatra satathA taM, tathA SoDaza kaSAyA eva svApadAni-makaragrAhAdIni prakANDacaNDAni-atyarthaM raudrANiyatrasatathAtaM, anAdikamanavadagramanantaMsaMsArasAgaramimaMpratyakSamityarthaH, tathA yathA ca sAgaropamAdinA prakAreNa nibadhnantyAyuH suragaNeSu sAdhudAnapratyayamiti bhAvaH / __-yathA cAnubhavanti suragaNavimAnasaukhyAni anupamAni, tatazca kAlAntareNa cyutAnAm 'iheva'tti tiryagloke naralokamAgatAnAmAyurvapurvarNarUpajAtikulajanmArogyabuddhimedhAvizeSA AkhyAyanta iti yogaH, tatrAyuSo vizeSa itarajIvAyuSaH sakAzAt zubhatvaM dIrghatvaM ca evaM vapuHzarIraM tasya sthirasaMhananatA varNasyodAragauratvaM rUpasyAtisundaratA jAteruttamatvaM kulasyApyevaM janmano viziSTakSetrakAlau nirAbAdhatvaMArogyasya prakarSa buddhirautpattikyAdikA tasyAH prakRSTatA medhA apUrvazrutagrahaNazaktistasyA vizeSaH prakRSTataiveti, tathA mitrajanaH-suhRllokaH svajana:pitRpitRvyAdiH dhanadhAnyarUpoyo vibhavolakSmIHsadhanadhAnyavibhavastathA samRddheH-purAntaHpurakozakoSThAgA-rabalavAhanarUpAyAH sampado yAni sArANi-pradhAnAni vastUni teSAM yaH samudayaH-samUhaH sa tathA ityeteSAM dvandvastata eSAM ye vizeSAH-prakarSAste tathA - -tathA bahuvidhakAmabhogodbhavAnAM saukhyAnAM vizeSAitIhApi sambandhanIyaM, zubhavipAka uttamoyeSAMte zubhavipAkottamAsteSujIveSviti gamyaM, ihaceyaM SaSThyarthe saptamI, tena zubhavipAkAdhyayanavAcyAnAM sAdhUnAmAyuSkAdivizeSAH zubhavipAkAdhyayaneSvAkhyAyante iti prakRtaM, atha pratyekaM zrutaskandhayorabhidheya puNyapApavipAkarUpe pratipAdya tayoreva yaugapadyena te Aha-'anuvaraye'tyAdi, anuparatA-avicchinnA ye paramparAnubaddhAH-pAramparyapratibaddhAH, ke ? -vipAkA iti yogaH, keSAM? -azubhAnAMzumAnAMcaiva karmaNAM prathamadvitIyazrutaskandhayoH krameNaiva ca bhaassitaa-uktaa| . bahuvidhA vipAkAH vipAkazruteekAdazAGgebhagavatA jinavareNasaMvegakAraNArthA-saMvegahetavo bhAvAH anye'pi caivamAdikA AkhyAyanta iti pUrvoktakriyayA vacanapariNAmAdvottara kriyayA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prakIrNakAH samavAyaH - 149 yogaH, evaM ca bahuvidhA vistareNArthaprarUpaNatA AkhyAyanta iti, zeSaM, kaNThyaM, navaraM saMkhyAtAni padazatasahasrANi padAgreNeti, tatra kila ekA padakoTI caturazItizca lakSANi dvAtriMzacca sahasrANIti mU. (228) se kiM taM diTThivAe ? diTTivAe NaM savvabhAvaparUvaNayA AghavinaMti, se samAsao paMcavihe pa0, taM0 parikammaM suttAiM puvvagayaM anuogo cUliyA / se kiM taM parikamme ? - parikamme sattavihe pa0 taM siddhaseNiyAparikamme maNussaseNiyAparikamme seNiyAparikamme ogAhaNaseNiyAparikamme uvasaMpajJjaseNiyAparikamme vippajahaseNiyA-parikamme cuAcuaseNiyAparikamme, se kiM taM siddhaseNiyAparikamme ? siddhaseNiyA parikkame coddasavihe pa0 taM0 mAuyApaNAANi egaTTiyapayANi pAdoTThapayANi AgAsapayANi koubhUyaM rAsibaddhaM egaguNaM duguNaM tiguNaM keubhUyaM paDigga ho saMsArapaDiggaho naMdAvattaM siddhabaddhaM, se ttaM siddha seNiyA payikamme, sekitaM maNussaseNiyAparikamme coddasavihe pannatte, taM jahA - tAiM caiva mAuApayANi jAva naMdAvattaM maNussabaddhaM, settaM maNusa - seNiyAparikamme, avasesA parikammAiM puTThAiyAiM ekkArasavihAiM pannattAI, iccheyAiM satta parikammAI sasamaiyAiM satta AjIviyAI cha caukkaNaiyAiM satta terAsiyAI, evAmeva sapuvvAvareNaM satta parikammAiM tesIti bhavaMtItimakkhAyAI, settaM parikammAI / se kiM tuM suttAI ?, suttAiM aTThAsIti bhavaMtItimakkhAyAI, taMjahA-ujugaM pariNayApariyaM bahubhaMgiya vippaccaiyaM anaMtaraM paraMparaM samANaM saMjUhaM saM bhinnaM ahAccayaM sovatthiyaM naMdAvattaM bahulaM puTThApuTThe viyAvattaM evaMbhUyaM duAvattaM vattamANappayaM samabhirUDhaM savvaobhaddaM pamANaM dupaDiggahaM icceyAI bAvIsaM suttAiM chinnache aNaiAI sasamayasuttaparivADIe / icceAiM bAvIsaM suttAiM achinnacheyanaiyAI AjIviyasuttaparivADIe, icce AiM bAvIsaM suttAiM tikaNaiyAiM terAsiyasuttaparivADie iceAI bAvIsaM suttAiM caukkaNaiyAiM sasamayasutta - parivADIe, evAmeva sapuvvAvareNaM aTThAsIti suttAI bhavaMtItimakkhayAiM, settaM suttAI / se kiM taM puvvagayaM / puvvagayaM cauddasavihaM pannattaM, taMjahA- uppAyapuvvaM aggeNIyaM vIriyaM atthinatthippavAyaM nANappavAyaM saccappavAyaM AyappavAyaM kammappavAyaM paJccakkhANappavAyaM vijjANuppavAyaM avaMjha0 pANAu0 kiriyAvisAlaM logabiMdusAraM 14, uppAyapuvvassa NaM dasa vatthU pa0cattAri cUliyAvatthU pa0, aggeNiyassa NaM puvvassa coddasa vatthU bArasa cUliyAvatthU, vIriyapavAyassa NaM puvvassa aTTha vatthU aTTha cUliyAvatthU pa0, atthinatthippavAyassa NaM puvvassa aTThArasa vatthU dasa cUliyAvatthU pa0, nANappavAyassa NaM puvvassa bArasa vatthU pa0, sadyappavAyassa NaM puvvassa do vatthU pa0, AyappavAyarasa NaMpuvvassa solasa vatthU pa0, kammappavAyapuvvassa tIsaM vatthU pa0, paccakkhANassa NaM puvvassa vIsaM vatthU pa0, vijJANuppavAyassa NaM puvvassa panarasa vatthU pa0, avaMjhassa NaM puvvassa bArasa vatthU pa0, pANAussa NaM puvvassa terasa vatthU pa0, kiriyAvisAlassa NaM puvvassa tIsaM vatthU paM0, logabiMdusArassa NaM puvvassa paNavIsaM vatthU pa0 / mU. (229) dasa coddasa aTThATThArase va bArasa duve ya vatthUNi / solasa tIsA vIsA pannarasa aNuppavAyaMmi // bArasa ekkArasame bArasame teraseva vatthUNi / tIsA puNa terasame caudasame pannavIsAo / mU. (230)
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 samavAyAGgasUtram-231 mU. (231) cattAri duvAlasa aTTha ceva dasa ceva cuulvtthuunni| AtillANa cauNhaM sesANaM cUliyA natthi // mU. (232) settaM puvvagayaM se kiM taM anuoge?, anuoge duvihe pannatte, taMjahAmUlapaDhamAnuogeya gaMDiyAnuoge ya, se kiMtamUlapaDhamAnuoge?, etthaNaM arahaMtANaMbhagavaMtANaM puvvabhavA devalogagamaNANi AuMcavaNANi jammaNANi aamiseyA rAyavarasirIo sIyAo pavvajAo tavA ya bhattA kevalanANuppAyA atitthapavattaNANi asaMdhayaNaM saMThANaM uccattaM AuM vanavibhAgo sIsA gaNA gaNaharA ya ajjA pavattINIo saMghassa caubvihassa jaM vAvi parimANaM jiNamaNapajjavaohinANasammattasuyanANiNo ya vAI anuttaragaI ya jattiyA siddhA pAovagaA yajejahiM jattiyAiMbhattAiMcheaittAaMtagaDAmuNivaruttamA tamaraoghavippamukkA siddhipahamanuttaraM cpttaa| eeaneyaevamAiyA bhAvAmUlapaDhamANuogekahiAAghavijaMtipannavijaMti parUvijaMti settaM muulpddhmaanuoge| se kiMtaMgaMDiyANuoge?, anegavihe pannatte, taMjahA-kulagaragaMDiyAotitthagaragaMDiyAo cakkaharagaMDiyAo dasAragaMDiyAo baladevagaMDiyAovAsudevagaMDiyAo haravaMsagaMDiyAo bhaddabAhugaMDiyAotavokammagaMDiyAocittaMtaragaMDiyAo ussappiNIgaMDiyAoosappiNIgaMDiyAo amaranaratiriyanirayagaigamaNavivihapariyaTTaNANuoge, evamAiyAo gaMDiyAo AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMti, settaM gNddiyaanuoge| - se kiM taM cUliyAo ?, jaNNaM AillANaM cauNhaM puvvANaM culiyAo, sesAiM puvvAiM acUliyAI, settaM cuuliyaao| diTThivAyassaNaMparittA vAyaNA saMkhejAanuogadArA saMkhejAopaDivattIo paDivattIo saMkhejAo nijuttIo saMkhejjA silogA saMkhejAo saMgahaNIo, se NaM aMgaThThayAe bArasame aMge ege suyakhaMdhe cauddasa puvvAiM saMkhejA vatyU saMkhejA cUlavatthU saMjjA pAhuDA saMkhejjA pAhuDapAhuDA saMkhejjAo pAhuDiyAo saMkhejAo pAhuDapAhuDiyAo saMkhez2ANi payasayasahassANi payaggeNaM panattA, saMkhejA akkharA anaMtA gamA anaMtA pajjavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayA kaDA nibaddhA nikAiyA jinapannattAbhAvA AghavijaMti pannavinaMti parUvijaMtidaMsirjati nidaMsirjati uvadaMsijaMti, evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNayA aaghvijNti| settaM diThivAe, settaMduvAlasaMge gnnipiddge| vR. 'se kiM taM dihivAe'tti dRSTayo-darzanAni vadanaM vAdo dRSTInAM vAdo dRSTivAdaH dRSTInA vA pAto yatrAsau dRSTipAtaH sarvanayadRSTaya evehAkhyAnta ityarthaH, tathA cAha-'diTThivAe Na'mityAdi, dRSTivAdena dRSTipAtena vA sarvabhAvaprarUpaNA''khyAyate, 'se samAsao paMcavihe' ityAdi sarvamidaM prAyo vyavacchinnaM tathApi yathAdRSTaM kimapi likhyte| tatra sUtrAdigrahaNayogyatAsampAdanasamarthAni parikarmANi gaNitaparikarmavat, tacca parikama'zrutaM siddhazreNikAdiparikarmamUlabhedataH saptavidhaM, uttarabhedatastutryazItividhaMmAtRkApadAdi, etacca sarvasamUlottarabhedaM sUtrArthato vyavacchinnaM, eteSAMcaparikarmaNAMSaTAdimAni parikANi svasAmayikAnyeva, gozAlakapravartitAjIvikapAkhaNDikasiddhAntamatena punaHcyutAcyutazreNikAparikamasahitAni saptaprajJApyante, idAnIM parikarmasu nayacintA, tatra naigamo dvividhaH-sAGgrAhi
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 151 ko'sAGgrAhikazca, tatra sAjhAAhikaH saGgrAhaM praviSTo'sAGgrAhikaszva vyavahAraM, tasmAtsaGgraho vyavahAra RjusUtraH zabdAdayazcaika evetyevaM catvAro nayAH, etaizcaturbhirnayaiH SaT svasAmayikAni parikarmANi cintyante, ato bhaNitaM 'cha caukkanayAIti bhavanti, ta eva cAjIvikaurAzikA bhaNitAH, kasmAd ?, ucyate, yasmAtte sarvaM tryAtmakaM icchanti, yathA jIvo'jIvo jIvAjIvaH loko'lokolokAlokaH sat asat sadasatityevamAdi, nayacintAyAmapitetrividhaMnayamicchanti, tadyathA-dravyArthikaH paryAyArthikaH ubhayArthikaH / ___ 'settaMparikamme ttinigamanaM, se kiMtaMsuttAi'mityAdi, tatra sarvadravyaparyAyanayAdyarthasUcanAt sUtrANi aSTAzItyapi ca sUtrArthato vyavacchinnAni tathApi dRSTAnusArataH kiJcillikhyate, etAni kila RjukAdIni dvAviMzati sUtrANi, tAnyeva vibhAgato'STAzItirbhavanti, katham ?, ucyate, 'icceiyAiM bAvIsaM suttAI chinnacheyanaiyAI sasamayasuttaparivADIe'tti iha yo nayaH sUtraM chinnaM chedenecchati sachinnacchedanayo yathA "dhammo maMgalamukkiTTha"mityAdizlokaH sUtrArthataH pratyekacchedena sthito na dvitIyAdizlokamapekSate, pratyekakalpitaparyanta ityarthaH, etAnyeva dvAviMzatisvasamayasUtraparipATyA sUtrANi sthitAni, tathA ityetAna dvAviMzati sUtrANi acchinnacchedanayikAnyAjIvikasUtraparipATyeti, ayamartha-iha yo nayaH sUtramacchinnaM chedenecchati so'cchinnacchedanayo yathA 'dhammo maMgalamukkiTTha'mityAdi zloka evArthato dvitIyAdizlokamapekSamANodvitIyAdayazcaprathamamiti anyo'nyasApekSA ityarthaH / etAni dvAviMzatirAjIvikagozAlakapravarttitAkhaNDasUtraparipATyA akSararacanAvibhAgasthitAnyapyarthato'nyo'nyamapekSamANAni bhavanti, icceiyAiM ityAdi sUtraM, tatra 'tikanaiyAI'ti nayatrikAbhiprAyatazcintyanta ityarthairAzikAzcAjIvikA evocyante iti, tathA 'icceiyAI' ityAdi sUtraM, tatra 'caukkanaiyAIti nayacatuSkAbhiprAyatazcintyanta iti bhAvanA, 'evameve'tyAdisUta, evaM catamro dvAviMzatayo'STAzItiH sUtrANi bhavanti 'settaM suttAiMti nigamanavAkyaM / 'se kiM taM puvvagaya' ityAdi, atha kiM tat pUrvagataM?, ucyate, yasmAttIrthakaraH tIrthapravartanAkAle gaNadharANAM sarvasUtrAdhAratvena pUrvaM pUrvagataM sUtrArthaM bhASate tasmAtpUrvANIti bhaNitAni, gaNadharAH punaH zrutaracanAM vidadhAnA AcArAkrameNa racayanti sthApayanti ca, matAntareNa tupUrvagatasUtrArthaH pUrvamarhatA bhASito gaNadharairapi pUrvagatazrutameva pUrvaM racitaM pshcaadaacaaraadi| nanveyaM yadAcAraniyuktayAmabhihitaM savvesiMAyAro paDhamo' ityAdi tatkatham?, ucyate, tatra sthApanAmAzritya tathoktamiha tvakSararacanAMpratItya bhaNitaMpUrvaM pUrvANi kRtAnIti, taca pUrvagataM catudarzividhaM prajJaptaM, tadyathA-'uppAye' tyAdi, tatrotpAdapUrva prathama, tatra ca sarvadravyANAM paryavANAM cotpAdabhAvamaGgIkRtya prajJApanA kRtA, tasya ca padaparimANamekA koTI, aggeNIyaM dvitIya, tatrApi sarveSAM dravyANAM paryavANAM jIvavizeSANAM cAgraM-parimANaM varNyata ityagreNIyaM tasya padaparimANaM SaNNavati padazatasahasrANi, 'vIriyaMtivIryapravAdaMtRtIyaM, tatrApyajIvAnAMjIvAnAMca sakarmetarANAM vIryaM procyata iti vIryapravAdaM, tasyApi saptati padazatasahasrANi parimANaM / astinAstipravAdaM caturthaM, yadyalloke yathAsti yathA vA nAsti, athavA syAdvAdAbhiprAyataH tadevAsti tadeva nAstItyevaM pravadatIti astinAstipravAdaM bhaNitaM, tadapi padaparimANataH SaSTi padazatasahasrANi, jJAnapravAdaM paJcamaM, tasmin matijJAnAdipaJcakasya bhedaprarUpaNA yasmAt kRtA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 samavAyAGgasUtram - 232 tasmAt jJAnapravAdaM, tasmin padaparimANamekA koTI ekapadoneti, satyapravAdaM SaSThaM satyaM-saMyamaH satyavacanaM vA tadyatra sabhedaM sapratipakSaM ca varNyate tatsatyapravAdaM, tasya padaparimANaM ekA padakoTI SaT ca padA - nIti, AtmapravAdaM saptamaM 'Aya'tti AtmA so'nekadhA yatra nayadarzanairvarNyate tadAtmapravAdaM, tasya padaparimANaM SaDviMzati padakoTyaH karmmapravAdamaSTamaM jJAnAvaraNAdikamaSTividhaM karmmaprakRtisthitya - nubhAgapradezAdibhirbhedairanyaizcottarottarabhedairyatra varNyate tatkarmmapravAdaM, tatparimANamekA padakoTI azItizca sahasrANIti / pratyAkhyAnaM navamaM tatra sarvaM pratyAkhyAnasvarUpaM varNyata iti pratyAkhyAnapravAdaM, tatparimANaM caturazIti padazatasahasrANIti, vidyAnupravAdaM dazamaM tatrAneke vidyAtizayA varNitAstatparimANamekA padakoTI daza ca padazatasasrANIti, avandhyamevakAdazaM, vandhyaM nAma niSphalaM na vandhyamavandhyaM saphalAmityarthaH, tatra hi sarve jJAnatapaHsaMyamayogAH zubhaphalena saphalA varNyante aprazastAzca pramAdAdikAH sarve azubhaphalA varNyante ato'vandhyaM tasya ca parimANaM SaDviMzati padakoTyaH, prANAyurdvAdazaM tatrApyuyuH prANavidhAnaM sarvaM sabhedamanye ca prANA varNitAstatparimANamekA padakoTI SaTapaJcAzacca padazatasahANIti, kriyAvizAlaM trayodazaM, tatra kAyikyAdayaH kriyA vizAlatti-sabhedAH saMyamakriyA chandakriyA vidhAnAni ca varNyanta iti kriyAvizAlaM, tatpadaparimANaM nava padakoTyaH, lokabindusAraM . ca caturdazamaM taccAsmin loke zrutaloke vA bindurivAkSarasya sarvottamamiti, sarvAkSarasannipAtapratiSThitatvena ca lokabindusAraM bhaNitaM, tatpramANamarddhatrayodaza padakoTya iti / 'upyAyapuvvasse' tyAdi kaNThayaM, navaraM vastu niyatArthAdhikArapratibaddha granthavizeSo'dhyayanavaditi, tathA cUDA iva cUDA, iha dRSTivAde parikarmmasUtrapUrvagatAnuyogoktAnuktArthasaGgrahaparA graMthapaddhatayazcaDA iti, 'settaM puvvagate' tti nigamanaM / 'se kiM tamityAdi, anurUpo'nukUlo vA yogo'nuyogaH sUtrasya nijenAbhidheyena sArddhamanurUpaH sambandha ityarthaH, sa ca dvividhaH prajJaptaH, tadyathA mUlaprathamAnuyogazca gaNDikAnuyogazca, 'se kiM tamityAdi, iha dharmmapraNayanAt mUlaM tAvattIrthakarAsteSAM prathamasamyaktvAptilakSaNapUrvabhavAdigocaro'nuyogo mUlaprathamAnuyogaH, tathA cAha 'se kiM taM mUlapaDhamANuoge' ityAdi sUtrasiddhaM yAvat 'settaM mUlapaDhamAnuoge', 'se kiM ta' mityAdi ihaikavaktavyatArthAdhikArAnugatA vAkyapaddhatayo gaNDikA ucyante tAsAmanuyogaHarthakathanavidhi gaNDikAnuyogaH, tathA cAha 'gaMDiyAnuoge anegetyAdi, kulakaragaNDikAsu kulakarANAM vimalavAhanAdInAM pUrvajanmAdyabhidhIyata iti, evaM zeSAsvapi abhidhAnavazato bhAvanIyaM, yAvat citrAntaragaNDikAH, navaraM dazArhA samudravijayAdayo daza vasudevAntAH tathA citrA - anekArthA antare-RSabhAjitatIrthakarAntare gaNDikA - ekavaktavyatArthAdhikArAnugatAstatazca citrAzca tA antaragaNDikAzca citrAntaragaNDikAH, etaduktaM bhavati-RSabhAjitatarthIkarAntare tadvaMzajabhUpatInAM zeSagatigamanavyudAsena zivagamanAnuttaropAtaprAptipratipAdikAzcitrAntaragaNDikA iti, tAzca / 'coddalakkhA siddhA nivaINekko ya hoi savvaTTe / 119 11 evekkkaTThANe purisajugA huMti saMkhejje ' // - tyAdinA granthena nandiTIkAyAmabhihitAstata evAvadhAryA, iha sUtragamanikAmAtrasya vivakSitatvAditi, zeSaM sUtrasiddhamAnigamanAt / -
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 navaraM 'saMkhejjA vatthu' tti paJcaviMzatyuttare dve zate 'saMkhejjA cUlavatthu ' tti catustriMt / sAmprataM dvAdazAGge virAghanAniSpannaM traikAlikaM phalamupadarzayannAha samavAyaH - prakIrNakAH mU. (233) anAgae kAle anaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM anupariyaTTissaMti, icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM atItakAle anaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM bIIvaiMsa evaM paDuppanne'vi evaM aNAgaeva / duvAlasaMge NaM gaNipiDage na kayAvi natthi Na kayAi nAsI na kayAi na bhavissai bhuviM ca bhavati ya bhavissatiya dhuve Nitie sAsae akkhae avvae avaTThie Nicce se jahA NAmae paMca atthikAyA na kayAi na Asi na kayAi natthi na kayAi na bhavissatita bhuviM ca bhavati ya bhavissati ya dhuvA nitiyA sAsayA akkhayA avvayA avaTThiyA niccA evAmeva duvAlasaMge gaNipiDage na kayAi na Asi na kayAi natthi na kayAi Nanabhavissai bhuviM ca bhavati ya bhavissai ya dhuve jAva avaTThie nicce / ettha NaM duvAlasaMge gaNipiDage anaMtA bhAvA anaMtA abhAvA heU anaMtA aheU anaMtA kAraNA antA akAraNA antA jIvA antA ajIvA aMntA bhavasiddhiyA aMntA abhavasiddhiyA aMntA siddhA antA asiddhA AghavijraMti pannavijjaMti parUvijjUMti daMsijjUMti nidaMsijjaMti uvadaMsijaMti evaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM iti / / vR. 'icceya'mityAdi, ityetaddAdazAGgaM gaNipiTakamatItakAle anantA jIvA AjJayA virAdhya caturantaM saMsArakAntAraM 'anupariyaTTisu' tti anuparivRttavantaH, idaM hi dvAdazAGgasUtrArthobhayabhedena trividhaM tatazca AjJayA sUtrAjJayA abhinivezato'nyatApAThAdilakSaNayA atItakAle anantA jIvAzcaturantaM saMsArakAntAraM nArakatiryaganarAmaravividhavRkSajAladustaraM bhavATavIgahanamityarthaH, anuparAvRttavanto jamAlivat arthAjJayA punarabhinivezato'nyathAprarUpaNAdilakSaNayA goSThAmAhilavat ubhayAjJayA punaH paJcavidhAcAraparijJAnakaraNodyatagurvAdezAdezAderanyathA - karaNalakSaNayA gurupratyanIkadravyaliGgadhAryanekazramaNavat sUtrArthobhayairvirAdhyetyarthaH, athavA dravyakSetrakAlabhAvApekSamAgamoktAnuSThAnamevAjJA tayA tadakaraNenetyarthaH, 'icceya' mityAdi gatArthameva - navaraM 'parittA jIvA' iti saMkhyeyA jIvAH, varttamAne viziSTavirAdhakamanuSyajIvAnAM saMkhyeyatvAt 'anupariyaTTaMti'tti anuparAvarttante bhramantItyarthaH, 'icceya' mityAdi idamapi bhAvitArthameva, navaram anupariyATTissaMtiM tti anuparAvartiSyante paryaTiSyantItyarthaH, icceyamityAdi kaNThyaM, navaraM 'viivaiMsu' tti vyativrajitavantaH caturgatikasaMsArollaGghanena muktimavAptA ityarthaH, evaM pratyutpanne'pi, navaraM ayaM vizeSaH - 'viivayaMti' tti vyativrajantivyatikrAmantItyarthaH, anAgate'pyevaM, navaraM 'vIiva - issaMti' tti vyativrajiSyanti-vyatikramiSyantItyarthaH, yadidamaniSTetarabhedabhinna phalaM pratipAditameta-tsadAvasthAyitve sati dvAdazAGgasyopajAyata ityAha 'duvAlasaMge' ityAdi, dvAdazAGgaM NamityalaGkAre gaNipiTakaM na kadAcinnAsIdanAditvAt na kadAcinna bhavati sadaiva bhAvAt na kadAcinna bhaviSyati aparyavasitatvAt, kiM tarhi ?, 'bhuviM ce' tyAdi abhUcca bhavati ca bhaviSyati ca tatazcedaM trikAlabhAvitvAdacalaM acalatvAcca dhruvaM mervAdivat dhruvatvAdeva niyataM paJcAstikAyeSu lokavacanavat niyatatvAdeva zAzvataM samayAvalikAdiSu
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 samavAyAGgasUtram-233 kAlavacanavat zAzvatatvAdeva vAcanAdipradAne'pyakSayaM gaGgAsindhupravAhe'pi padmahadavat akSayatvAdevAvyayaM mAnuSottarAdvahiH samudravatavyayatvAdeva svapramANe'vasthitaM jambUdvIpAdivat avasthitatvAdeva nityamAkAzavaditi, sAmprataM dRSTAntamatrArthe Aha - ____se jahA nAma e' ityAdi, tadyathA nAma paJcAstikAyAHdharmAstikAyAdayaH na kadAcinnAsannityAdi prAgvat, 'evameve' tyAdi dArzantikayojanA nigadasiddhaiveti / "ettha Na'mityAdi atra dvAdazAGge gaNipiTake anantA bhAvA AkhyAyanta iti yogaH, tatra bhavantItibhAvA-jIvAdayaH padArthA, ete ca jIvapudgalAnAmanantatvAdanantA iti, tathA anantA abhAvAH, sarvabhAvanAmeva pararUpeNAsattvattievAnantA abhAvA iti, svaparasattAbhAvAbhAvobhayAdhInatvAdvastutatvasya, tathAhi-jIvo jIvAtmanA bhAvo'jIvAtmanA cAbhAvo'nyathA'jIvatvaprasaGgAditi, anyetudhammapikSayAanantAbhAvAH anantAabhAvAH prativastvastitvanAstitvAbhyAM pratibaddhAitivyAcakSate, tathA'nantA hetavaH, tatrahinoti-gamayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetuste cAnantAH, vastuno'nantadhAtmakatvAt, tapratibaddhadharmaviziSTavastugamakatvAcca hetoH sUtrasya cAnantagamaparyAyAtmakatvAditi yathoktahetupratipakSato'nantA ahetavaH, tathA anantAni kAraNAni mRtpiNDatantvAdInighaTapaTAdinivartakAni, tathAanantAnyakAraNAnisarvakAraNAnAmeva kAryAntakAraNatvAt, nahi mRtpiNDaH paTanivartayatIti, tathA anantAjIvAH-prANinaH evamajIvAH yaNukAdayaH bhavasiddhikA-bhavyAH siddhA-niSThitArthA itare-saMsAriNaH, 'AghavijaMtI'tyAdi pUrvavaditi dvAdazAGgasya svarUpamanantaramabhihitamatha tadabhidheyasya rAzidvayAntarbhAvataH svarUpamadhitsurAha mU. (234) duve rAsI pannattA, taMjahA jIvarAsI ajIvarAsI ya, ajIvarAsI duvihA pannattA, taMjahA-rUvIajIvarAsI arUvIajIvarAsI y| se kiMtaMarUvI ajIvarAsI?, arUviajIvarAsI dasavihA pannattA, taMjahA-dhammatthikAe jAva addhAsamae, rUvIajIvarAsI aNegavihA0pa0 jaav| se kiMtaM anuttarovavAiA?, anuttarovavAiApaMcavihA pannattA, tajahA-vijayavejayaMtajayaMtaaparAjitasavvaTThasiddhiA |settN anuttarovavAiA, settaM paMciMdiyasaMsArasamA-vaNNajIvarAsI, duvihA neraiyA pannattA, taMjahA-pajjattAya apajjattAya, evaMdaMDaobhANiyabbojAvavemANiyatti imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe kevaiyaM khettaM ogAhettA kevaiyA nirayAvAsA pa0?', goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA majjhe aTThasattari joyaNasayasahasse ettha NaM rayaNappabhAe puDhavIe neraiyANaM tIsaM nirayAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyA, te NaM nirayAvAsA aMto vaTTA bAhiM cauraMsA jAva asubhA nirayA asubhAo niraesu veyaNAo, evaM sattavi bhANiyavvAo jaMjAsu juji| vR. iha ca prajJApanAyAH prathamapadaM prajJApanAkhyaM sarvaMtadakSaramadhyetavyaM, kimavasAnamityAha'jAva se kiM ta'mityAdi, kevalamasya prajJApanAsUtrasya cAyaM vizeSaH, iha 'duve rAsI pannattA'ityabhilApasUtraM (tatra)tu 'duvihA pannavaNA pannattA jIvapannavaNAajIvapannavaNA yatti, atidiTasya ca sUtrataH sarvasya prajJApanApadasya lekhitumazakyatvAdarthatastalleza upadayate-tatrAjIva
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 155 rAzirdvividho rUpyarUpibhedAt, tatrArUpyajIvarAzirdazadhA-dhamastikAyastaddezAstatpardezazcetyevamadharmAstikAyAkAzAstikAyAvapi vAcyAvevaMnava dazamo'ddhAsamaya iti, rUpyajIvarAzizcaturddhaskandhA dezAHpradezAH paramANavazceti, tecavarNagandharasasparzasaMsthAnabhedataH paJcavidhAHsaMyogato'nekavidhA iti| jIvarAzirdvividhaHsaMsArasamApanno'saMsArasamApannazca, tatrAsaMsArasamApannAjIvA dvividhAH anantaraparamparasiddhabhedAt, tatrAnantarasiddhAH paJcadazaprakArAH, paramparasiddhAstvanantaprakArAiti, saMsArasamApannAstupaJcadhaikendriyAdibhedena, tatraikendriyAH paJcavidhAH pRthivyAdibhedena, punaH pratyeka dvividhAH-sUkSmabAdarabhedena, punaH paryAptAparyAptabhedena dvidhA, evaM dvitricaturindriyA api, paJcendriyAzcaturddhanArakAdibhedAt, tatra nArakAH saptavidhAH ratnaprabhAdipRthvIbhedAt, paJcendriyati-stridhAjalasthalakhacarabhedA, tatra jalacarAH paJcavidhA matsyakacchagrAhamakarasuMsumArabhedAt / punarmatsyAanekadhA-zlakSNamatsyAdibhedAt, kacchapA dvidhAasthikacchapamAMsakacchapabhedAt, grAhAH paJcadhA diliveSTakamadgupulakasImAkArabhedAtmakarA-matsyavizeSA dvividhAH-zuNDAmakarA karimakarAzca, suMsumArAstvekavidhAH, sthalacarAdvidhA-catuSpadaparisarpabhedAt, tatracatuSpadAzcaturddhAekakhuradvikhuragaNDIpadasanakhapadabhedAt, krameNa caite azvagohastisiMhAdayaH, parisarpA dvidhAuraHparisarpabhujaparisarpabhedAt, uraHparisazciturddhA-ahiajagarAzAlikamahoragabhedAt, tatrAhayo dvidhA-darvIkarA mukulinazceti, khacarAzcaturddhA-carmapakSiNo lobhapakSiNaH samudrapakSiNo vitatapakSiNazca, tatrAdyau dvau valgulIhaMsAdibhedAvitarau dvIpAntareSveva staH, sarve ca paJcendriyatiryaco manuSyAzca dvidhA-sammUrchimA garbhavyutkrAntikAzca, tatra saMmUrchimAH napuMsakAeva, itaretu triliGga iti garbhavyutkrAntikamanuSyAdhiA-karmabhUmijA akarmabhUmijAantaradvIpajAzceti / karmabhUmijA dvividhAH-AryA mlecchAzca, AryA dvedhA-RddhiprAptA itare ca, tatra prathamA arhadAdayaH, dvitIyA navavidhAH-kSetrajAtikulakarmazilpabhASAjJAnadarzanacAritrabhedAt, / devAzcaturvidhAH bhavanavAsyAdibhedAbhavapatayo dazadhAasuranAgAdayaH vyantarAaSTavidhA pizAcAdayaHjyotiSkAH paJcadhA candrAdayaHvaimAnikA dvidhAkalpopagAH kalpAtItAzca, kalpopagA dvAdazadhA saudharmAdibhedAt, kalpAtItA dvedhA-praiveyakA anuttaropapAtikAzcagraiveyakA navadhA anuttaropapAtikAH paJcadheti, etatsamastaM sUcayatoktaM 'jAva se kiM taM anuttare' tyaadi| pUrvoktameva jIvarAziM daNDakakrameNa dvidhA darzayannAha-'duvihe'tyAdi, sugamaM navaraM 'daNDao'tti // 1 // 'neraiyA 1 asurAIM 10 puDhavAi 5 beiMdiyAdao 4 maNuyA 1 / vaMtara 1 joisa 1 vemANiyA ya 1 aha daMDao evaM // athAnantaraM prajJaptAnAM nArakAdInAM paryAptAparyAptabhedAnAM sthAnanirUpaNAyAha-'imIse Na' mityAdi, avagAhanAsUtrAdarvAk sarvaMkaNThyaM, navaraM 'teNaM nirayA' ityAdi, atra ca jIvAbhigamacUrNyanusAreNa likhyate-kila dvividhA narakA bhavanti AvalikApraviSTAH AvalikAbAhyAzca, tatrAvalikApraviSTA aSTAsu dikSu bhavanti, teca vRttatryamnacaturasrakrameNa pratyavagantavyAH, eteSAMca madhye indrakAH sImantakAdayo bhavanti, AvalikAbAhyAstupuSpAvakIrNA digvidizAmantarAleSu bhavanti, nAnAsaMsthAnasaMsthitA iti nirayasaMsthAnavyavasthA, tatraca vAhulyamaGgIkRtyedamabhidhIyate
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 'aMto vaTTe' tyAdi, uktaM ca sUtrakRdvRttikRtA / nArakAH sImantakAdikA bAhulyamaMgIkRtyAntaH- madhye vRttA bahirapi caturasrA adhazca kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH, etacca saMsthAnaM puSpAvakIrNakAnAzrityoktaM teSAmeva pracuratvAt, AvalikApraviSTAstu vRttatryanacaturanasaMsthAnA bhavantIti, tatrAntavRttA madhye zuSiramAzritya bahizca caturA . kuDyaparidhimAzritya yAvatkaramAdidaM ddazyaM yaduta adhaH kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH - bhUtalamAzritya kSuraprAkArastadbhUtalasya saMcArisatvapAdacchedakatvAt anye tvAhuH teSAmadhastanAMzaH kSurapra ivAgre'gre pratalo vistIrNazceti kSuraprasaMsthAnatA, tathA 'niccaMdhayAratamasA vavagayagahacaMdasUranakkhattajoisappahA meyavasApUyaruhiramaMsacikkhillalittANulevaNatalA asuivIsA paramadubbhigaMdhA kAU agaNivaNNAbhA kakkhaDaphAsA durahiyAsA' iti tatra nityaM sarvadA andhAraM - andhatvakArakaM bahalabalAhakapaTalAcchAditagaganamaNDalAmAvAsyArddharAtrAndhakAravattamaH-taminaM yeSu te nityAndhakAratamasaH, athavA nityenAndhakAreNa sArvakAlikenetyarthaH tamasaH- tamisraM nityAndhakAratamasaH, jAtyandhamedyAndhakArAmAvAsyAnizIthatulyA ityarthaH / samavAyAGgasUtram - 234 kathamityata Aha-vyapagatA- avidyamAnA grahacandrasUranakSatrarUpANAM jyotiSAM jyotiSkalakSaNavimAnavizeSANAM jyotiSo vA - dIpAdyagneH prabhAprakAzo yeSu te tathA, 'paha'tti pathazabdo vA'yaM vyAkhyeyaH, tathA medovasApUyarudhiramAMsAni zarIrAvayavAsteSAM yaccikkhillaM-kardamastena liptaM - upadigdhamulepanena sakRlliptasya punaH punarupalepanena talaM bhUmikA yeSAM te medovasApUyarudhiramAMsacikkhillaliptAnulepanatalAH, yadyapi ca tatra medaH prabhRtInyaudArikapaJcendriyazarIrAvayavarUpANi na santi vaikriyazarIratvAnnArakANAM tathApi tadAkArAstadavayavAstatra procyanta iti, azucayo vizrAH-AmagandhayaH pUtigandhaya ityarthaH / ata eva paramadurabhigandhAH 'kAuagamivaNNAbha' tti kRSNAgnirlohAdInAM dhyAyamAnAnAM tadvarNavadAbhA yeSAM te kRSNAgnivarNAbhAH, tathA karkazaH sparzo yeSAM te karkazasparzA, ata eva duHkhena-kRcchreNAdhisoDhuM zakyate vedanA yeSu te duradhisahyAH, ata evAzubhA narakA sparzo yeSAM te karkazasparzA, ata eva duHkhena-kRcchreNAdhisoTuM zakyate vedanA yeSu te duradhisahyAH, ata evAzubhA narakA azubhA narakeSu vedanA iti 'evaM sattavi bhANiyavva' tti prathamAmamuJcatA sapta ityuktaM, 'jaM jAsujujjai'tti yacca yasyAM pRthivyAM bAhalayasya narakANAM ca parimANaM yujyate sthAnAntaroktAnusAreNa tacca tasyAM vAcyaM taccedaM / mU. (235) AsIyaM battIsaM aTThAvIsaM taheva vIsaM ca / aTThArasa solasagaM attarameva bAhallaM / / tIsA ya pannavIsA pannarasa daseva sayasahassAiM / tinnegaM paMcUNaM paMceva anuttarA naragA // mU. (236) vR. 'AsItaM' gAhA'tIsA ya' gAhA azItisahasrAdhikayojanalakSaM ratnaprabhAyAM bAhalyamevaM zeSAsu bhAvanIyaM / tathA triMzallakSANi prathamAyAM narakAvAsAnAmityevaM zeSAsvapi neyamiti, / evaM caiva sUtrAbhilApo dRzyaH, 'sakkarappabhAe NaM puDhavIe kevaiyaM ogAhittA kevaiyA nirayA pannattA ?, goyamA! sakkarapabhAe NaM puDhavIe battIsuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari evaM joyaNasahassaM ogAhittA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA majjhe tIsuttare joyaNasayasahasse
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH- prakIrNakAH 157 etthaNaM sakkarappabhAe puDhavIe neraiyANaM paNavIsaM nirayAvAsasayasahassA bhavantItimakkhAyA, te NaM nirayA' ityAdi, evaM gAthAnusAreNAnye'pi (paJcAlApakA)vAcyA iti, etadevAha - mU. (237) doccAe NaM puDhavIe taccAe NaM puDhavIe cautthIe puDhavIe paMcamIe puDhavIe chaTThIe puDhavIe sattamIe puDhavIegAhAhiMbhANiyavvA, sattamAe puDhavIe pucchA, goyamA! sattamAe puDhavIe adbhuttarajoyaNasayasahassAI bAhallAe uvariaddhatevannaMjoyaNasahassAiMogAhettA heTThAvi addhatevanaMjoyaNasahassAiMvajittAmajhe tisu joyaNasahassesuetthaNaMsattamAe puDhavIe neraiyANaM paMca aNuttarAmahaimahAlayA mahAnirayA pannattA, taMjahA-kAle mahAkAle roruemahArorue appaiTThANe nAmaM paMcame, te NaM nirayA vaTTe ya taMsA ya ahe khurappasaMThANasaMThiyA jAva asubhA naragA asubhAvo naraesu veynnaao| __ vR-'doccAe' ityAdi 'veyaNAo' ityetadantaM sugama, navaraM 'gAhAhiti gAthAbhaH karaNabhUtAbhirgAthAnusAreNetyarthaH, bhaNitavyA-vAcyA narakavAsA iti prakramaH, tathA vaTTe ya taMsA ya'tti madhyamo vRttaH zeSAyA iti // athAsurAdyAvAsaviSayamabhilApaM darzayati mU. (238) kevaiyA NaMbhaMte! asurakumArAvAsApa0?, goyamA! imIseNaM rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTThA gaM joyaNasahassaM vajjittA majjhe aTThahattarijoyaNasayasahasse etthaNaM rayaNappabhAe puDhavIe causaddhiM asurakumArAvA- sayasahassA pa0, te NaM bhavaNA bAhiM vaTThA aMto cauraMsA ahe pokkharakaNNiAsaMThANasaMThiyA ukkiNNaM taraviulagaMbhIrakhAyaphalihA aTThAlayacariyadAragourakavADatoraNapaDiduvAredasabhAgA jaMtamusalamusaMDhiyasayagdhiparivAriyA aujjhA aDayAlakoTTharaiyA aDayAlakayavaNamAlAlAulloiyamahiyAgosIsarasarattacaMdaNadaradiNNapaMcaMgulitalA kAlAguruvapavarakuMdurukkaturukkaDa-jjhatadhUvamadhamadhetagaMdhuddhayAbhirAmAsugaMdhiyA gaMdhavaTTibhUyA acchAsaNhAlaNhA ghaTTA maTThA nIrayA nimmalA vitimirA visuddhA sappabhA samirIyA saujjoApAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // evaM jaMjassa kamatI taMtassa jaMjaMgAhAhiM bhaNiyaMtaha ceva vnnnno| vR. 'kevaItyAdi sugama, navaraMtAni bhavanAni bahirvRttAni vRttaprAkArAvRtanagaravat antaH samacaturAmaNi tadavakAzadezasya caturanatvAt, adhaHpuSkarakarNikAsaMsthAnasaMsthitAni, puSkarakarNikapadmamadhyabhAgaH, sAconnatasamacitrabindukinI bhavatIti, tathA utkIrNAntaravipulagambhIrakhAtaparikhe'ti utkIrNa-bhuvamutkIryapAlIrUpaMkRtamantaraM-antarAlaM yayoste utkIrNAntarete vipulagambhIre khAtaparikhe yeSAM tAni tathA, tatra khAtamadha upari ca samaM parikhA tUpari vizAlA adhaH saGkucitA tayorantareSu pAlI yatrAstIti bhAvaH, tathA aTTAlakA-prAkArasyoparyAzrayavizeSAH carikA-nagaraprAkArayorantaramaSTahasto mArga pAThAntareNa 'catarayanti catarakAH sabhAvizeSAH grAmaprasiddhAH 'dAragoura'tti gopuradvArANi pratolyo-nagarasyaiva kapATAni pratItAni toraNAnyapi tathaiva pratidvArANi-avAMtaradvArANi tata eteSAM dvandvaetAni dezalakSaNeSu bhAgeSu yeSAMtAni tathA iha dezo bhAgazcAnekArthaH, tato'nyo'nyamanayorvizeSyavizeSaNabhAvo dRzya iti, tathA jaMtANi-pASANakSepaNayantrANi muzalAnipratItAni musuMDhyaH-praharaNavizeSAH zatadhyaH-zatAnAmupaghAtakAriNyo mahAkAyAH kASThazailastambhayaSTayaH tAbhi 'parivAriya'tti-parivAritAni parikalitAnItyartha, tathA ayodhyAni-yodhayituM-saGgrAmayituMdurgatvAnazakyante paravalairyAnitAnyayodhyAni
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 samavAyAGgasUtram-238 avidyamAnA vA yodhAH-parabalasubhaTA yAni prati tAnyayodhAni, tathA aDayAlakoTagaraiya'tti aSTacatvAriMzadbhedabhinnavicitracchandagopuraracitAni, anye bhaNanti-aDayAliya zabdaH kila prazaMsAvAcakaH, tathA aDayAlakayavaNamAla'ttiaSTacatvAriMzadbhedabhinnAHprazaMsA kRtAvanamAlAvanaspatipallavanajoyeSutAnitathA, 'lAiyaMtiyadbhUmezchagaNAdinopalepanaM ulloiya'ti kuDyamAlAnAM seTikAdibhiH sammRSTIkaraNaM tatastAbhyAmiva mahitAni-pUjitAni lAulloiyamahitAni / tathA gozIrSa-candanavizeSaH sarasaMca-rasopetaMyadraktacandanaM-candanavizeSaH tAbhyAMdardarAbhyAMdhanAbhyAM dattAH paJcAGgulayastalA-hastakAH kuDyAdiSu yeSu, athavA gozIrSasarasaraktacandanasya satkA dadareNa-capeTAbhidhAne dardareSu vA-sopAnavIthISudattAH paJcAGgulayastalA yeSutAni gozIrSasarasaraktacandanadardaradattapaJcAGgulitalAni, tathA kAlAguru-kRSNAgururgandhadravyavizeSaH pravaraHpradhAnaH kundurukkaH-cIDAturuSkaH-silhakaMgandhadravyamevaetAnicatAni 'DajhaMti'tti dahyamAnAni yAni tAni tathA teSAM yo dhUmo 'magha-magheta'tti anukaraNazabdo'yaM madhamadhAyamAno bahalagandha ityarthaH tenoddharANi-utkaTAni yAni tAni tathA tAnica tAnyabhirAmANi-ramaNIyAnIti samAsaH, tathA sugandhayaH-surabhayo ye varagandhAH-pradhAnavAsAsteSAM ganthaH-Amodo yeSvasti tAni sugandhivaragandhi-kAni, tathA gandhavarti-gandhadravyANAM gandhayuktizopadezena nirvArtitaguTikA tadbhUtAni-tatkalpAnItigandhavartibhUtAni pravaragandhaguNAnItyarthaH, tathAacchAniAkAzasphaTikavat 'saNha'ttizlakSNAnisUkSmaskandhakaniSpannatvAt zlakSNadalaniSpanapaTavat 'laNha'ttizlakSNAni masRNAnItyartha, ghuTitapaTavat, 'ghaTTatti ghRSTAnIva ghRSTAni kharazANayA pASANapratimAvat 'maTTha'tti mRSTAnIva mRSTAni sukumArazANayA pASANapratimeva zodhitAni vA pramArjanikayeva / ataeva 'nIraya'ttinIrajAMsi rajorahitatvAt 'nimmala'tti nirmalAni kaThinamalAbhAvAt 'vitimira'tti vitimirANi nirandhakAratvAt 'visuddha'tti vizuddhAni niSkalaGkatvAnna candravat sakalaGkAnItyarthaH tathA sappaha'ttisaprabhANi saprabhAvANiathavA svena-AtmanA prabhAnti-zobhante prakAzante veti svapramANi yataH "samirIya'tti samarIcIni-sakiraNAni, ata eva 'saujjoya'tti sahodyotena-vastvantaraprakAzanenavartante iti sodyotAni vastvantaraprakAzanena vartanteiti sodyotAni 'pAsAIya'tti prAsAdIyAnimanaHprasattikarANi 'darisaNijjattidarzanIyAni, tAni hi pazyaMzcakSuSA na zramaM gacchatIti bhAvaH, 'abhirUva'tti abhirUpANa kamanIyAni 'paDirUva'tti pratirUpANi draSTAraM draSTAraM prati ramaNIyAni naikasya kasyacidevetyarthaH / ___eva'mityAdi, tathA'surakumArAvAsasUtretatparimANamabhihitamevamiti-tathA yadbhavanAdiparimANaMyasya nAgakumArAdinikAyasyakramate-ghaTatetattasyavAcyamiti, kiMvidhaMtasya parimANamata Aha-'jaMjaMgAhAhiM bhaNiyaM' yadyad gaathaabhiH| mU. (239) causaThThI asurANaM caurAsIiMca hoi naagaannN| bAvattari suvantrANa vAukumArANa chnnui|| mU. (240) dIvadisAudahINaM vijkumaariNdthnniymggiinnN| chahaMpi juvalayANaM bAvattarimo ya syshsaa| vR. 'causahi asurANa'mityAdikAbhirabhihitaM, kiM parimANameva tathA vAcyaM netyaha-'iha ceva vaNNao'tti yathA asurakumArabhavanAnAM varNaka uktastathA sarveSAmasau vAcya iti, tathAhi For
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 'kevaiyA NaM bhaMte! nAgakumArAvAsasayasahassA pannattA ?, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAepuDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajrettA majjhe aTThahattare joyaNasahasse ettha NaM rayaNappabhAe culasII nAgakumArAvAsasayasahassA bhavantittimakkhAyaMti, te NaM bhavaNA' ityAdi, dvIpakumArAdInAM tu SaNNAM pratyekaM SaTasaptatirvAcyeti 159 mU. (241) kevaiyA NaM bhaMte! puDhavikAiyAvAsA pa. ?, goyamA ! asaMkhejjA puDhavIkAiyAvAsA pa0, evaM jAva maNussatti / kevaiyA NaM bhaMte! vANamaMtarAvAsA pa0 ?, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe rayaNA-mayassa kaMDassa joyaNasahassabAhallassa uvariM egaM joyaNasayaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasayaM vajrettA majjhe aTThasujoyaNasaesu ettha NaM vANamaMtarANaM devANaM tiriyamasaMkhejjA bhomejjA nagarAvAsasayasahassA pa0, te NaM bhomejjA nagarA bAhiM vaTTA aMto cauraMsA, evaM jahA bhavaNavAsINaM taheva neyavvA, NavaraM paDAgamAlAulA surammA pAsAIyA darisaNijjA abhUrUvA paDirUvA / kevaiyA NaM bhaMte! joisIyANaM vimANAvAsA pa0 ?, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sattanauyAiM joyaNasayAI uDDuM uppaittA ettha NaM dasuttajoyasabAhalle tiriyaM joisavisae joisiyANaM devANaM asaMkhejjA joisiyavimANAvAsA pa0, te NaM joisiyavimANAvAsA abbhuggayamUsiyapahasiyA viviharamaNirayaNabhatticittA vAuddhayuyavijayavejayaMtIpaDAgachattAichattakaliyA tuMgA gagaNatalamaNulihaMtasiharA jAlaMtararayaNapaJjarugbhiliyavva maNikaNagadhUmiyAgA viyasiyasayapattapuNDa- rIyatilayarayaNaddhacaMdacittA aMto bAhiM ca sahA tavaNijjavAluApatthaDA suhaphAsA sassirIyarUvA pAsAIyA darisaNijjA // kevaiyA NaM bhaMte! vemANiyAvAsA pa0 ?, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjA bhUmibhAgAo uDDuM caMdimasUriyagahagaNanakkhattatArArUvANaM vIivaittA bahUNa joyaNANi bahUNi joyaNasayANi bahUNi joyaNasahassANi (bahUNi joyaNasayasahassANi) bahuio joyaNakoDIo bahuio joyaNakoDAkoDIo asaMkhejjAojoyaNakoDAkoDIo uDuMdUraM bIivaittA ettha NaM vimANaMyANaM devANaM sohammIsANasaNaMkumAramAhiMdabaMbhalaMtagasukka sahassA - ANayapANayaAraNaaccaesa gevejjagamaNuttaresu ya caurAsIiM vimANAvAsasayasahassA sattANauiM ca sahassA tevIsaMca vimANA bhavaMtItimakkhAyA, te NaM vimANA accimAlippabhA bhAsarAsivaNNAbhA - arayA nIrayA nimmalA vitimirA visuddhA savvarayaNAmayA acchA saNhA ghaTTA maTThA nippaMkA nikkaMkaDacchAyA sappabhA samarIyA saujjIyA pAsAIyA darisaNijjA abhiruvA paDirUvA / sohamme NaM bhaMte! kappe kevaiyA vimANAvAsA pannattA ?, goyamA ! battIsaM vimANAvAsasayasahassA pannattA, evaM IsANAisu aTThAvIsa bArasa aTTha cattAri eyAi sayasahassAiM pannAsaM cattAlIsaM cha eyAI sahassAiM ANae pANae cattAri AraNaccue tinni eyANi sayANi, evaM gAhAhiM bhANiyavvaM / vR. 'kevaiyANaM bhaMte! puDhavI tyAdi gatArthaM, navaraM manuSyANAM saMkhyAtAnAmeva garbhavyutkrAntikAnAM asaMkhyAtAnAmabhAvAt saMkhyAtA evAvAsAH, sammUrcchimAnAM tvasaMkhyeyatvena pratizarIramAvAsabhAvAdasaMkhyeyAni iti bhAvanIyamiti / 'kevaiyA NaM bhaMte! joisiyANaM vimANAvAsA' ityAdi, 'abbhuggayamusiyapahasiya'tti abhyudgatA saJjatA utsRtA - prabalatayA sarvAsu dikSu prasRtA yA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 samavAyAGgasUtram-241 prabhA-dIptistayA sitAH-zuklAityabhyudatotsRtaprabhAsitAH, tathA vividhA-anekaprakArA maNayaHcandrakAntAdyA ratnAni-karketanAdIni teSAM bhaktayo-vicchittivizeSAstAbhizcitrAH-citravantaH Azcaryavantoveti vividhamaNiratnabhakticitrAH,tathA vAtodbhUtA-vAtakampitA vijayaH-abhyudayastasaMsUcikA vaijayantItyabhidhAnA yAH patAkA athavA vijayA iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyantetapradhAnAyAvaijayaMtstAzcatadvarjitAH patAkAzcachatrAticchatrANica-uparyuparisthitAtapatrANi taiH kalitA-yuktA vAtoddhatavijayavaijayantIpatAkAchatrAticchatrakalitA iti| tuGgA-uccaistvaguNayuktA, ata eva 'gaganatalamaNulihaMtasihara'tti gaganatalaM-ambaratalamanulikhad-abhilaGghayacchikharaM yeSAM te gaganatalAnulikhacchikharAH, tathA jAlAntareSu-jAlakamadhyabhAgeSu ratnAni yeSAM tejAlAntararatnAH,iha prathamAbahuvacanalopodraSTavyaH,jAlakAnicabhavanabhittiSu loke pratItAnyeva tadantareSu ca zobhArtha ratnAni sambhavantyeveti, tathA paJjaronmIlitA iva-paJjaravahiSkRtA iva, yathA kila kiJcidvastu paJjarAMd-vaMzAdimayapracchAdana vizeSAdvahikRtamatyantama-vinaSTacchAyatvAcchomate evaM te'pIti bhAvaH, tathA maNikanakAnAM sambandhinI stUpikAzikharaM yeSAM te maNikanakastUpikAkAH, tathA vikasitAni yAni zatapatrapuNDarIkANi dvArAdau pratikRtitvena tilakAzca-mittyAdiSu puNDrANiratnamayAzcaye arddhacandrA dvArAgrAdiSu taizcitrA yete vikasitazata-patrapuNDarIkatilakaratnArddhacandracitrAH, tathA antarbahizca zlakSNA masRNA ityrthH| tathA tapanIyaM-suvarNavizeSastanmayyA vAlukAyAH-sikatAyAH prastaTaH-prataro yeSu te tapanIyavAlukAprastaTAH, athavA saNhazabdasya vAlukAvizeSaNatvAt zlakSNatapanIyavAlukAprastaTA iti vyAkhyeyaM, tathA sukhasparzA zubhasparzA vA, tatA sIkaM-sazobhaM rUpaM AkAro yeSAM athavA sazrIkANi-zobhAvantirUpANi-narayugmAdInirUpakANiyeSutesazrIkarUpAH, prAsAdanIyAdarzanIyAH abhirUpAH pratirUpA iti pUrvavat / 'kevaie'tyAdi, ratnaprabhAyAH pRthivyA 'bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo'tti bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya urddha-upari tathA candramasaH-sUryagrahagaNanakSatratArArUpANi NamityalaGkAre kiM ? - 'vIivaitta'tti vyativrajya-vyatikramyetyarthaH, tArArUpANiceha tArakA eveti, tathA 'bahUnI'tyAdi, kimityAhaurdhvam-uparI dUramatyarthaMvyativrajyacaturazItivimAnalakSANibhavantItisambandhaH, 'itimakkhAya'tti iti-evaMprakArA athavA yato bhavanti tata AkhyAtAH sarvavedineti, 'teNaM'ti tAni vimAnAni Namiti vAkyAlaGkAre 'accimAlippabha'tti arciAli-AdityastadvatprabhAntizobhante yAni tAnyarciAliprabhANi, tathA bhAsAnA-prakAzAnAM rAzi-bhAsarAziHAdityastasya varNastadvadAbhA-chAyAvarNo yeSAM keSAMcittAni bhAsarAzivarNAmAni, tathA 'araya'tti arajAMsi svabhAvikarajorahitatvAt 'nIraya'tti nIrajAMsi AgantukarajovirahAt 'nimmala'tti nirmalAni kakkhaDa malAbhAvAt 'vitimira'tivitibhirANiAhAryAndhakArarahitatvAvizuddhAnisvAbhAvikatamovirahAt sakaladoSavirAmAdvA sarvaratnamayAni na dAdidalamayAnItyarthaH acchAnyAkAzasphaTikavat zlakSNAni sUkSmaskandhamayatvAt dhRSTAnIvadhRSTAnikharazANayA pASANapratimeva mRSTAni sukumArazANayA pASANapratimeveti niSpaGkA nikalaGkavikalatvAt kaddamavizeSarahitatvAdvAniSkaGkaTA-niSkavacA nirAvaraNA nirupadhAtetyarthachAyA-dIptiryeSAM tAni niSkaNDakacchAyAnisaprabhANi-prabhAvanti samarIcIni-sakiraNAnItyarthaH 'sodyotAni-vastvantara
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 161 prakAzanakArINItyarthaH, 'pAsAIe' tyAdi prAgvat / 'sohammeNaMbhaMte! kappe kevaiyA vimANAvAsA pannattA?,goyamA! battIsaM vimANAvAsasayasahassA pannattA' evamIzAnAdiSvapi draSTavyaM, etadevAha-'evaM IsANAisutti, 'gAhAhiM bhaanniyvvNti| mU. (242) battIsaTThAvIsA bArasa aDacauro ya syshssaa| paNNA cattAlIsAchacca sahassA shssaare|| mU. (243) ANayapANayakappe cattAri sayA''raNacue tinni / satta vimANasayAiM causuvi eesu kppesu|| mU. (244) ekkArasuttaraM heTThimaisu sattuttaraM ca mjjhime| sayamegaM uvarimae paMceva anuttrvimaannaa|| vR. 'battIsa aTThavIsA' ityAdikAbhiH pUrvoktagAthAbhistadanusAreNetyarthaH, pratikalpaM bhinnaparimANA vimAnAvAsA bhaNitavyAstadvarNakazca vAcyo 'jAva te NaM vimANe tyAdi yAvat 'paDirUvA', navaramabhilApabhedo'yaMyathA "IsANeNaMbhaMte ! kappe kevaiyA vimANAvAsasayasahassA pannattA?, goyamA! aTThAvIsaM vimANAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyA, te NaM vimANAjAva paDirUvA' evaM sarvaM pUrvoktagAthAnusAreNa prajJApanAdvitIyapadAnusAreNa ca vaacymiti| anantaraM nArakAdijIvAnAM sthAnAnyuktAni, atha teSAmeva sthitimupadarzayitumAha mU. (245) neraiyANaMbhaMte! kevaiyaMkAlaMThiI pannatA?,goyamA! jahanneNaMdasavAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaMsAgarovamAiMThiI pa0, apajjattagANaM nareiyANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiIpa0?, jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaviaMtomuhattaM, pajattagANaMjahanneNaM dasa vAsasahassAiMaMtomuttaNAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM aNtomuhuttuunnaaii| imIseNaMrayaNappabhAe puDhavIeevaMjAva vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyANaMdevANaM kevaiyaM kAlaM ThiI pa0?, goyamA! jahanneNaM battIsaM sAgarovamAiM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI, savaDhe ajahannamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThiI pnnttaa| vR. 'neraiyANaMbhaMte!' ityAdisugama, navaraMsthitiH-nArakAdiparyAyeNajIvAnAmavasthAnakAlaH 'apajjattayANaM'tinArakAH kila labdhitaH paryAptakA eva bhavanti, karaNatastUpapAtakAle antarmuhUrta yAvadaparyAptakA eva bhavantitataH paryAptakAH, tatasteSAmaparyAptakatvena sthirjadhanyato'pyutkarSato'pi cAntarmuhUrtameva, paryAptakAnAM punaraudhikyeva jaghanyotkRSTA cAntarmuhUrtonA bhavatIti, ayaM ceha pryaaptkaapryaaptkvibhaagH| // 1 // "nArayadevA tirimaNuyagabbhayA je asNkhvaasaauu| __ete u apajjattA uvavAe ceva boddhavvA // // 2 // sesA ya tiriyamaNuya laddhiM pappovavAyakAle y| duhaoviya bhaiyavvA pajjattiyare ya jinavayaNaM / / uktA sAmAnyato nArakANAM sthitirvizeSatastAmabhidhAtumidamAha- 'imIse Na mityAdi, sthitiprakaraNaMca sarvaM prajJApanAprasiddhamityatidizannAha-eva miti yathA prajJApanAyAM sAmAnyapa
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-245 ryAptakAparyAptakalakSaNena kamatrayeNa nArakANAM nArakavizeSANAM tiryagAdikAnAM ca sthitiruktA evamihApi vAcyA / kiyaddUraM yAvadityAha- 'jAva vijaye 'tyAdi, anuttarasurANAmodhikAparyAptakaparyAptakalakSaNaM gamatrayaM yAvadityarthaH, iha caivamatidiSTasUtrANyarthato vAcyAni ratnaprabhAnArakANAM bhadanta ! kiyatI sthiti ?, gautama ! jaghanyena daza varSasahasrANi utkarSataH sAgaropamaM 1, aparyAptakaratnaprabhApRthivInArakANAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthiti prajJaptA ?, gautama ! ubhayathApi antarmuhUrttameva, paryAptakAnAM tu sAmAnyoktaivAntarmuhUrtonA vAcyA, evaM zeSapRthvInArakANAM pratyekaM dazAnAmasurAdInAM pRthivIkAyikAnAM tirazcAM garbhajetarabhedAnAM manuSyANAM vyantarANAmaSTividhAnAM jyotiSkANAM paJcaprakArANAM saudharmmAdInAMvaimAnikAnAM ca gamatrayaM vAcyaM, kiyaddUraM yAvadityAha - jAva vijaye' tyAdi, iha ca vijayAdiSu jaghanyato dvAtriMzatsAgaropamANyuktAni, gandhahastyAdiSvapi tathaiva dRzyate / prajJApanAyAM tvekatriMzadukteti matAntaramidaM, paryAptakAparyAptakagamadvayamiha samUhyam, evaM sarvArthasiddhisthitirapi tribhirgabhairvAcyeti / 162 anantaraM nArakAdijIvAnAM sthitiruktedAnIM taccharIrINAmavagAhanApratipAdanAyAhamU. (246) kati NaM bhaMte! sarIrA pa0 ?, goyamA ! paMca sarIrA pa0, taM0 - orAlie veuvvie AhArae teyae kmme| orAliyasarIre NaM bhaMte / kaivihe pa0 ?, goyamA ! paMcavihe pa0, taM - egiMdiyaorAliyasarIre jAva gabbhavakkaMtiyamaNussaMpaciMdiya orAliyasarIre ya, orAliyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA pannattA ?, goyamA ! jahantreNaM aMgula asaMkhejati bhAgaM ukkoseNaM sAiregaM joyaNasahassaM evaM jahA ogAhaNasaMThANe orAliyapamANa tahA niravasesaM, evaM jAva maNussetti ukkoseNaM tinni gAuyAiM / kaivihe NaM bhaMte veuvviyasarIre pa0 ?, goyamA duvihe pa0, egiMdiyaveDavviyasarIre ya paMciMdiya- veuvviyasarIra a, evaM jAva saNakumAre ADhattaM jAva anuttarANaM bhavadhAraNijjA jAva tesiM rayaNI rayaNI parihAyai / AhArayasarIre NaM bhaMte ! maNussa AhAragasarIre no amaNussa AhAragasarIre, evaM jai maNussa AhArasarIre kiM gabbhavakkaMtiyamaNussa AhAragasarIre saMmucchimamaNussa AhAragasarIre ?, goyamA ! gabbhavakkaMtiyamaNussa AhArayasalIreno saMmucchimamaNussa AhArayasarIre, jai gabbhavakkaMtiya0 kiM kammabhUmigA0 akammabhUmigA0 ?, goyamA ! kammabhUmigA0 no akammabhUmigA0, jai kammabhUmiga0 kiM saMkhejjavAsAuya0 asaMkhejjavAsAuya0 ?, goyamA ! saMkhejjavAsAuya0 no asaMkhejjavAsAya0, jai saMkhejjavAsAuya0 kiM pajjattaya0 apajattaya0 ?, goyamA ! pajjattaya0 no apajattya0, jai pajjattaya0 kiM samaddiTThI * micchadiTThI0 sammAmicchadiTThI0 ?, goyamA ! sammadiTThI0 no micchadiTThI0 no sammAmicchadiTThI0, jai sammadiTThI0 kiM saMjaya0 asaMjaya0 saMjayAsaMjaya ?, goyamA ! saMjaya0 no asaMjaya0 nosaMjayAsaMjaya0, jai saMjaya0 kiM pammattasaMjaya0 apammattasaMjaya0 goyamA ! pamattasaMjaya0 no apamattasaMjaya0, jai pamattasaMjaya0 kiM iDDipatta0 aNiDDipatta0 ?, goyamA ! iDDipatta0no aNiDDhipatta0 vayaNA vimANiyavvA AhArayasarIre samacauraMsasaMThANasaMThie, AhArayasarIrassa kemahAliyA sarIrogAhaNA pannattA ?, goyamA ! jahanneNaM desUNA rayaNI ukkoseNaM pasiyNNA rayaNI /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH- prakIrNakAH 163 teAsarIre NaM bhaMte ! kativihe pannatte ?, goyamA ! paMcavihe pannatte, egidiyateyasarIre biticaupaMca0 evaMjAva gevejassaNaMbhaMte! devassaNaMmAraNaMtiyasamugdhAeNaMsamohayassasamANassa kemahAliyA sarIrogAhaNA pannattA?, goyamA ! sarIrappamANamettA vikkhaMbhabAhalleNaM AyAmeNaM jahanneNaM ahe jAva vijAharaseDhIo ukkoseNaMjAva aholoiyaggAmAo, uTuMjAvasayAIvimANAI, tiriyaM jAva maNussakhettaM, evaMjAva anuttrovvaaiyaa|| evaM kammayasarIraMbhANiyavvaM / vR. 'kai NaM bhaMte' ityAdi kaNThyaM, navaramekendriyaudArikazarIramityAdau yAvatkaraNAd dvitricatuSpaJcendriyaudArikazarIrANipRthivyAghekendriyajalacarAdipaJcendriyabhedena prAgupadarzitajIvarAzikrameNa vAcyAni, kiyahramityAha-'gabbhavakaMtiye'tyAdi / 'orAliyasarIrasse' tatrodAraM-pradhAnaM tIrthakarAdizarIrANipratItyaathavorAlaM-vistarAlaM vizAlaM samadhikayojanasahapramANatvAtvanaspatyAdi pratItya athavA urAlaM-svalpapradezopacitatvAt bRhattvAcca bheNDavaditi, athavA mAMsAsthipUyabaddhaMyaccharIraM tatsamayaparibhASayA urAlamiti, tacca taccharIraM ceti prAkRtatvAdorAliyaM zarIraM, tasyAvagAhante yasyAM sA'vagAhanA-AdhArabhUtaM kSetraM zarIrANAmavagAhanA zarIrAvagAhanAathavaudArikazarIrasya jIvasya audArikazarIrarUpAvagAhanA sAbhadanta! kemahAliyA-kimmahatIprajJaptA?,tatrajaghanyenAkulAsaMkhyeyabhAgaMyAvatpRthivyAdyapekSayA utkarSeNa sAtirekaM yojanasahamiti bAdaravanaspatyapekSayeti 'evaM jAva mANusse'tti iha evaM yaavtkrnnaadvgaahnaasNsthaanaabhidhaanprjnyaapnaikviNshtitmpdaabhihitgrntho'rthto'ymnusrnniiyH| . tathAhi-ekendriyaudArikasya pRcchA nirvacanaMcatadeva, tathApRthivyAdInAMcaturNA bAdarasUkSmaparyAptAparyAptAnAjaghanyata itkRSTazcAGgulAsaMkhyeyabhAgo, vanaspatInAMbAdaraparyAptAnAmutkarSataHsAdhikaM yojanasahalaM, zeSANAMtvakulAsaMkhyeyabhAga eva, dvitricaturindriyANAMparyAptAnAmutkarSato'-nukrameNa dvAdazayojanAni trINigavyutAnicatvAriceti, paJcendriyatirazcAM jalacarAmAMparyAptAnAMgarbhajAnAM saMmUrchanajAnAM cotkarSato yojanasahalaM, evaM sthalacarANAM catuSpadAnAM saMmUrcchanajAnAM paryAptAnAM gavyatapRthaktvaM garbhavyutkrAntikAnAM teSAM SaD gavyUtAni uraHparisANAM garbhavyutkrAntikAnAM yojanasahanaM eSAmeva sammUrchanajAnAM yojanapRthaktvaM bhujaparisarpANAM garbhajAnAM gavyUtapRthaktvaM sammUrcchanajAnAM ca dhanuH-pRthaktvaM khacarANAM garbhajAnAM sammUrchanajAnAM ca dhanuHpRthaktvameva, tathA manuSyANAM garbhavayukrAntikAnAM gavyatatrayaM sammUrchanajAnAmaGgulAsaMkhyeyabhAgaH, eSa eva sarvatra jaghanyapade apryaaptpdeceti|| tathA 'kaivihe Na'mityAdi spaSTaM, navaraM vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyaM vividhaM viziSTaMvA kurvanti taditi vaikurvikamiti vA, tatraikendriyavaikriyazarIraMvAyukAyasya paJcendriyavaikriyazarIraM nArakAdInAM evaM jAve'tyAderatidezAdidaMdraSTavyaM, yaduta 'jaiegidiyaveubviyasarIrae kiM vAukAiyaegidiyaveubviyasarIrae avAukAiyaegidiyaveubviyasarIrae? , goyamA! vAukAiyaegidiyasarIraenoavAukAiya' ityAdinA'bhilApenAyamartho dRzyaH, yadi vAyoH ki sUkSmasya bAdarasya vA?, bAdarasyaiva, yadi bAdarasya kiM paryAptakasyAparyAptakasyavA?, paryAptakasyaiva, yadi paJcendriyasya kiM nArasya paJcendriyatirazco manujasya devasya vA ?, gautam ! sarveSAM, taba nArakasya saptavidhasya paryAptakasyetarasya ca, yadi tirazcaH kiM sammUchimasyaitarasyavA? itarasya,tasyApisaMkhyAtavarSAyuSaevaparyAptasya, tasyApicajalacarAdibhena trividhasyApi,
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 samavAyAGgasUtram-246 tathA manuSyasya garbhajasyaiva, tasyApi karmabhUmijasyaiva, tasyApi saMkhyAtavarSAyuSaH paryAptakasyaiva, tathA devasya bhavanAvAsyAdeH, tatrAsurAderdazavidhasyaparyAptakasyetarasyaca, evaM vyantarasyASTavidhasya jyotiSkasyapaJcavidhasya, tathA yadi vaimAnikasya kiMkalpopapannasya kalpAtItasya?, ubhayasyApi paryAptasyAparyAptasya ceti, tathA vaikriyaM bhadanta ! kiMsaMsthitaM?, ucyate, nAnAsaMsthitaM, tatra vAyoH patAkAsaMsthitaM, nArakANAM bhavadhAraNIyamuttaravaikriyaM ca huNDasaMsthitaM, paJcendriyatiryagmanuSyANAM nAnAsaMsthitaM, devAnAM bhavadhAraNIyasamacaturasrasaMsthAnasaMsthitamuttaravaikriyaM nAnAsaMsthitaM, kevalaM kalpAtItAnAM bhvdhaarnniiymev| tathA vaikriyazarIrAvagAhanA bhadanta ! kiMmahatI ?, gautama ! jadhanyato'GgulAsaMkhyeyabhAgamutakarSataH sAtirekaM yojanalakSaM, vAyorubhayathA aGgulAsaMkhyeyabhAgaM, evaM nArakasyajadhanyena bhavadhAraNIyaM, utkarSataH paJcadhanuHzatAni, eSA ca saptamyAM, SaSTyAdiSutviyameva ardhArddhahIneti, uttaravaikriya tujaghanyataH sarveSAmapyaGgulasaMkhyeyabhAgamutkarSatazca nArakasya bhavadhAraNIyadviguNeti, paJcendriyatirazcA yojanazatapRthaktvamutkarSataH, manuSyANAM tUtkarSataH sAtirekaM yojanAnAM lakSaM, devAnAM tu lakSamevottaravaikriyaM, bhavadhAraNIyA tu bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnAnAM sapta hastAH sanatkumAramAhendrayoH SaT brahmalAntakayoH paJca mahAzukrasahanArayozcatvAra AnatAdiSu trayo graiveyakeSu dvAvanuttareSveka iti / anantaroktaM sUtra evAha-evaM jAva saNaMkumAre'tyAdi, evamiti-duvihe pannatte egindiya ityAdinApUrvadarzitakrameNa prajJApanoktaM vaikriyAvagAhanAmAnasUtraM vAcyaM, kiyaGkaramityAha-yAvatsana-kumAre ArabdhaM bhavadhAraNIyavaikriyazarIraparihAnimiti gamyaM tato'pi yAvadanuttarANi-anuttarasurasambandhIni bhavadhAraNIyAni zarIrANi yAni bhavanti teSAM ratnI raliH parihIyata iti, etadarthasUtraM bhavet tAvaditi, pustakAntare tvidaM vAkyamanyathApi dRzyate, tatrApyakSaraghaTanaitadanusAreNa kAryeti / 'AhAraye'tyAdisugama, navaraM eva'miti yathApUrvaM AlApakaH paripUrNa uccArita evamuttaratrApi, tathAhi 'jai maNussa'tti-jai maNurasAhAragasarIre kiM gabbhavakratiyamaNussAhAragasarIre kiM saMmucchimamaNussAhAragasarIre?, goyamA ! gabbhavakkaMtiyamaNussAhAragasarIre no samucchimamaNussAhAragasarIre, jaigabbhavakkaMtiya0,' ityAdi sarvamUhyaM jAvajai pamattasaMjayasammaddipijattayasaMkhejjavAsAuyakammabhUmigabbhavakkaMtiyamaNussAhArasarIre' kiM iDDipattamapattasaMjayasammadiTThipajjattasaMkhejjavAsAuyakammabhUmigagabmavaktraMtiyamaNussAhAragasarIre aNiDipattapamattasaMjayasammadiTThipajjattayasaMkhejjAvAsAuyakammabhUmigagabbhavatiyamaNussAhAragasarIre ?, goyamA !' dvitIyasya niSedhaH prathamasya jAnujJA vaacyaa| etadevAha-'vayaNA vibhANiyavva'tti sUcitavacanAnyayuktanyAyena sarvANibhaNanIyAni, vibhAgenapUrNAnyuccAraNIyAnItyarthaH, 'AhArayatti AhAragasarIrassa kemahAliyA sarIrogAhaNA pa0?, goyamA !' ityetat sUcitaM, 'jahannaNeNaM desUNA rayaNI tikatham?, ucyate, tathAvidhapraya-lavizeSatastathArambhakadravyavizeSatazca prArambhakAle'pyuktapramANabhAvAt, na hIhaudArikAde-rivAGgulAsaMkhyeyabhAgamAtratA prArambhakAle itibhaavH| _ 'teyAsarIre NaM bhaMte'ityAdi, evaM yAvatkaraNAt prajJApanAsatkaikaviMzatitamapadoktA taijasazarIravaktavyatAiha vAcyA, sA ceyamarthataH-egiMdiyateyagasarIreNaMbhaMte! kitivihe pa0?, goyamA! paMcavihe paNNatte, taMjahA-puDhavIjAvavaNassaikAiyaegidiyateyagasarIre,' evaMjIvarAzi prarUpaNA'nusAreNa sUtraM bhAvanIyaM, yAvat 'savvaTThasiddhaganuttarovavAiyakappAtItave-mANiyadeva
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 165 paMcendiyateyagasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThie ?, nAnAsaMThANasaMThie' yasya pRthivAdijIvasya yadaudArikAdizarIrasaMsthAnaMtadeva taijasasya kArmaNasya ca, tathA jIvasya mAraNAntikasamudghAtagatasya kiyatI taijasI zarIrAvagAhanA?,zarIramAtrA viSkambhabAhalyAbhyAmAyAmatastujadhanyenAkulasyAsaMkhyeyabhAga utkarSata urddhamadhazca lokAntAllokAntaM yAvadekendriyasya, tatastatrotpattimaGgIkRtyetibhAvaH, evaM sarveSAmevaikendriyANAM dvIndriyANAMtuAyAmata utkarSeNa tiryaglokAllokAntaM yAvatprAyastiryagaloke dvIndriyAditirazcAM bhaavaat|| nArakasyajaghanyato yojanasahanaM, kathaM?, narakAtpAtAlakalazasya sahamAnaM kuDyaMbhittvA tatra matsyatayotpadyamAnasya, utkarSeNatuadhaHsaptamIyAvat saptamapRthvInArakaMsamudrAdimatsyeSUtpadyamAnaM pratItya, tiryak svayambhUraNaM yAvat Urdhva paNDakavanapuSkariNI yAvat, yatasyayornAraka utpadyate, na parataH, manuSyasya lokAntaM yaavt| bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnadevAnAM jaghanyato'GgulAsaMkhyeyatamabhAgaH svasthAna evapRthivyAditayotpAdAt, utkarSatastuadhastRtIyapRthvIyAvat tiryak svayambhUmaNabahirvedikAntaM UrdhvamISaprAgbhArAMyAvat, yataete zubhaparyAptabAdareSvevapRthivyAdiSUtpadyanteatona parato'pIti, sanatkumArAdisahasrArAntadevAnAMtu jaghanyato'GgulAsaMkhyeyabhAgaH, kathaM?, paNDakavanAdipuSkariNIma-janArthamavatAre mRtasya tatraiva matsyatayotpadyamAnatvAt pUrvasambandhinI vA manuSyopabhuktayiM pariSvajya mRtasyatadagarbhesamutpAdAditi, utkarSatastuadho yAvanmahApAtAlakalazAnAMdvitIyabhiAgaH, tatra hi jalasadbhAvAnmatsyeSUtpadyamAnatvAt, tiryak svayambhUramaNasamudra yAvat, UrdhvamacyutaMyAvat, tatra hi saGgatikadevanizrayA gatasya mRtvehotpdymaantvaaditi| ___ AnatAdInAmacyutAnAM tu jaghanyato'GgulAsaMkhyeya bhAgaH, kataM?, ihAgatasya maraNakAlaviparyastamatermanuSyopabhuktayimapyabhiSvajya mRtasya tatraivotpatteriti, utkarSatastadho yAvadadholokagrAmAn tiryaGgamanuSyakSetroUrdhvamacyutavimAnAni yAvat manuSyeSvevotpadyante iti bhAvanA tathaiva kAryA, graiveyakAnuttaropapAtikadevAnAM jaghanyato vidyAdharazreNIyAvat utkarSato'dho yAvadadholokanAmAn tiryamanuSyakSetraM UrdhvaMtadvimAnAnyeveti, evaM kArmaNasyApyavagAhanA dRzyA samAnatvAdeva tyoriti| uktArthameva sUtrAMzamAha-'gevejagasya Na' mityAdi / anantaraM zarIriNAmavagAhanA dharma ukto'dhunA tvavadhidharmapratipAdanAyAha - // 1 // bheya visayasaMThANe abhitara vAhire ya desohii| ___ ohissa vuDDihANI paDivAI ceva apddivaaii|| dvAragAthA, tatrabhedo'vadhervaktavyo, yathAdvividho'vadhirmavati-bhavapratyayaHkSAyopazamikaJca, tatrabhavapratyayodevanArakANAM kSAyopazamiko manuSyatirazcAmiti, tathA viSayo-gocaro'vadhervAcyaH, sacacaturddhA-dravyataH kSetrataH kAlatobhAvatazca, tatradravyatojaghanyena tejobhASayoragrahaNaprAyogyAni dravyANi jAnAti, utkarSatastu sarvamekANukAdyanantANukAntaM rUpidravyajAtaM jAnAti, kSetraM jaghanyato'GgulAsaMkhyeyabhAgaMjAnAti utkarSato'saMkhyeyAnyaloke lokamAtrANikhaNDAni jAnAti, kAlaM jaghanyata AvalikAyA asaMkhyeyabhAgamatItamanAgataM ca, jAnAti, utkarSataH saMkhyAtItA utsapiNyavasarpiNIrjAnAti, bhAvato jaghanyataH pratidravyaM caturo varNAdIn utkarSataH
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 samavAyAGgasUtram-246 pratidravyamasaMkhyeyAn sarvadravyApekSayA tvnntaaniti| tathA saMsthAnamavavervAcyaM, yathA nArakANAM taprAkAro'vadhi palyAkAro bhavanapatInAM paDahAkArovyantarANAM jhallAkRtijyortiSkANAMmRdaGgAkArAH kalpopapannAnAMpuSpAvalIracitazikhara caGgAkArograiveyakAnAM kanyAcolakasaMsthAno'nuttarasurANAMlokanAlyAkRtirityarthaH, tiryamanuSyANAM tunAnAsaMsthAna iti, tathA abhitara'tti ke avadhiprakAzitakSetrasyAbhyantare vartante iti vAcyaM, yathA neraiyadevatitthaMkarAyaohissa'bAhirA huMtI'tyAdi, tathA bAhire ya'tti ke'vadhikSetrasya bAhyA bhavantIti vAcyaM, tatrazeSAjIvA bAhyAvadhayo'bhyantarAvadhayazca bhavanti, tathA 'desohitti avadhiprakAzyavastuno dezaprakAzIavadhirdezAvadhisakeSAMbhavatItivAcyaM, tadviparItastusavidhiH tatra manuSyANAM ubhayamanyeSAM dezAvadhireva, yataH sarvAvadhi kevalajJAnalAbhapratyAsattAvevotpadyata iti, tathA'vadhervRddhi nizca vAcyA, yo yeSA bhavati, tatra tiryagmanuSyANAM varddhamAno hIyamAnazca bhavati,zeSANAmavasthita eSa tatra varddhamAno'GgulAsaMkhyeyabhAgAdi dRSTvA bahu bahutaraM pazyati virItastu hIyamAnaiti, tathApratipAtIcApratipAtI cAvadhirvAcyaH, tatrotkarSatolokamAtraH pratipAtyataH paramapratipAtI, tatrabhavapratyastaMbhavaMyAvanna pratipatati, kssaayopshmikstuubhytheti| etadeva darzayati mU. (247) kaivihe NaM bhaMte ! ohI pannacA?, goyamA ! duvihA pannattA bhavapaJcaie ya khaovasamie ya, evaM savvaM ohipadaM bhANiyavvaM / vR. 'kaivihe'ityAdi, anAvasareprajJApanAyAstrayazittamaMpadamanyUnamadhyeyamiti, antaramupayogavizeSaHkSAyopazamiko jIvaparyAyaH ukto'dhunA sa evaudayiko vedanAlakSaNo'bhidhIyate mU. (248) sIyA ya davva sArIra sAyA taha veyaNA bhave dukkhaa| abbhuvagamuvakkamiyA nIyAe ceva aniyaae|| vR. 'sIyA' ityAdi dvAragAthA, tatra 'sIyA yatti cazabdo'nuktasamuccaye tena trividhA vedanA-zItA uSNA zItoSNA ceti, tatra zItAmuSNAM ca vedayanti nArakAH, zeSAstrividhAmapi, 'davvetti upalakSaNatvAcaturvidhA vedanA dravyAdibhedena, tatra pudgaladravyasambandhAt dravyavedanA nArakAdyupapAtakSetrasambandhAtkSetravedanAnArakAdyAyuHkAlasambandhAtkAlavedanA vedanIyakarmodayAdbhAvavedanA, tatra nArakAdayo vaimAnikAntAzcaturvidhAmapivedanAMvedayantIti, tathA sArIra'tti trividhA vedanA zArIrI mAnasI zArIramAnasIca, tatra saMjJipaJcendriyAH sarve trividhAmapi itaretu zArIrIbheveti, tathA 'sAya'tti trividhA vedanA-sAtA asAtA sAtasAtA ceti, tatra sarve jIvAH trividhAmapi vedyntiiti| 'taha veyaNA bhave dukkha'tti trividhA vedanA-sukhA duHkhA sukhaduHkhA ceti, tatra sarve'pi trividhAmapi vedayanti, navaraM sAtAsAtayoHsukhaduHkhayozcAyaM vizeSaH-sAtAsAte krameNodayaprAptavedanIyakarmapudgalAnubhavalakSaNe sukhaduHkhe tupareNa udIryamANavedanIyakarmAnubhavalakSaNe, tathA 'abbhuvagamavakkamiya'tti dvidhA vedanA-AbhyupagamikI aupakramikI ceti, tatrAdyAmabhyupagamato vedayanti jIvA yathA sAdhavaH ziroluJcanabrahmacaryAdikAM dvitIyA tusvayamuddIrNasyodIraNAkaraNena vodayamupanItasya vedanIyasyAnubhavataH, tatrapaJcendriyatiryamanuSyA dvividhAmapizeSAstvaupakramikImeva vedayantIti, tathA 'nAyAe ceva aniyAe'tti dvividhA vedanA, tatra nidayA AbhogataH anidayA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 167 tvanAbhogataH, tatra saMjJina ubhayato'saMtrinastvanidayeti, etddvaarvivrnnaay| mU. (249) neraiyA NaM bhaMte ! kiM sItaM veyaNaM veyaMti usiNaM veyaNaM veyaMti sItosiNa veyaNaM veyaMti?, go0 ! neraiyA0 evaM ceva veyaNApadaMbhANiyavvaM / kaiNaMbhante! lesAo paM0?, go0 ! cha lesAo paM0, taM0 -kiNhA nIlA kAU teU pamhA sukkA, evaM lesApayaM bhANiyavvaM / vR. 'neraiyANa'mityAdi, ihAvasare prajJApanAyAH paJcatriMzattamaM vedanAkhyaM padamadhyeyamiti antaraM vedanAprarUpitA, sAca lezyAvata eva bhavatItilezyAprarUpaNAyAha-'kaiNaMbhaMte'ityAdi, iha sthAne prajJApanAyAH saptadazaMSaDuddezakaM lezyAbhidhAnaM padamadhyetavyaM, taccAsmAbhiratibahutvAdarthato'pi na likhitamiti tata evAvadhAraNIyamiti / anantaraM lezyA uktAH, salezyA eva cAhArayantItyAhAraprarUpaNAyAha-'anaMtarA ye'tyAdidvArazlokamAha, tatramU. (250) anaMtarA ya AhAre AhArAbhogaNA iy| poggalA neva jANaMti, ajjhavasANe ysmmtte|| vR. 'anaMtarA ya AhAre'tti anantarAzca-avyavadhAnAcAhAraviSaye anantarAhArA jIvA vAcyA ityarthaH, tathA''hArasyAbhogatA, apiceti vacanAdanAbhogatA ca vAcyA, tathA pudgalAnna jAnantyevaevakArAnna pazyantIti caturbhaGgI sUcitA, tathAadhyavasAnAni samyaktvaMcavAcyamiti, tatrAdyadvArArthamAha - mU. (251) neraiyA NaM bhaMte! anaMtarAhAra tao nivvattaNayA tao pariyAiyaNayA tao pariNAmaNayAtao pariyAraNayAtaopacchA vikuvvaNayA?,haMtAbhA0! evaM AhArapadaMbhANiyavvaM vR. 'neraie'tyAdi, 'anantarAhAra'tti upapAtakSetraprAptisamaya evAhArayantItyarthaH 'tato nivvattaNayA' iti tataH zarIranivRtti, tato pariyAiyaNayattitataH paryAdAnamaGgapratyaGgai samantAtpA (dAdA)namityartha, 'tatopariNAmaya'tti tataHzabdAdiviSayopabhogaityarthaH 'tatopacchA viuvvaNaya'tti tataH pazcAdvikriyAnAnArUpA ityarthaH, hantA gautama !,evametaditi bhAvaH, evaM sarveSAMpaJcendriyANAM vaktavyaM, navaraMdevAnApUrvavikurvaNA pazcAtparicAraNA zeSANAMtupUrvaM paricAraNA pazcAdvikurvaNA, ekendriyAdInAmapyevaMprazne, nirvacane tuyatra vaikriyasambhavo nAsti tatra vikurvaNA niSedhanIyeti / 'evamAhArapayaMbhANiyavyaM tiyathA''dyadvArasya prazna uktastathA taduttaraMzeSadvArANica bhaNadbhiH prajJApanAyAzcatustriMzattamaMparicAraNApadAkhyaMpadamiha bhaNitavyamiti,idaMcAtrAhAravicArapradhAnatayA AhArapadamuktamiti, tatpunarevamarthatastatra 'AhArAbhogaNAiya'tti etasya vivaraNa-nArakANA kimAbhoganirvartita AhAro'nAbhoganirvatito vA?, ubhayathApIti nirvacanaM / evaM sarveSAM navaramekendriyANAmanAbhoganirvartita eveti, tathA 'poggalA neva jANaMti'tti asyArtha-nArakAyAnpudgalAn AhArayanti tAnavadhinApinajAnanti aviSayatvAttadavadhesteSAM, napazyanticakSuSA'pilomAhAratvAtteSAM, evamasurAdayIndriyAntAH, kevalaMekendriyAanAbhogAhAratvAvitrIndriyAzcamatyajJAnitvAnnajAnanti cakSurindriyAbhAvAcana pazyantIti, caturindriyAstu cakSusadbhAve'pi matyajJAnitvAt prakSepAhAraM na jAnanti, cakSuSApi na pazyanti, tathA ta eva lomAhAramAzritya najAnantinapazyantItivyapadizyate, cakSuSo'viSayatvAttasya, paJcendriyatiryaJco manuSyAzca kecijjAnantipazyanti cAvadhijJAnAdiSuyuktAHlomAhAraprakSepAhArAcca, tathA'nyejAnanti na pazyanti lomAhAraMjAnantyavadhinA na pazyanti cakSuSA, tathA anye na jAnanti pazyanti, tatra na
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-251 jAnanti prakSepAhAraM matyajJAnitvAtpazyanti cakSuSA, tathA anye na jAnanti na pazyanti lomAhAraM niratizayatvAditi / vyantarajyotiSkA nArakavat, vaimAnikAstu ye samyagdRSTayaste jAnanti viziSTAvadhitvAt pazyanti cakSuSo'pi viziSTatvAt, mithyAdRSTyastu na jAnanti na pazyanti, pratyakSaparokSajJAna-yosateSAmaspaSTatvAditi, tathA 'ajjhavasANe yattidvAraM, nArakAdInAMprazastAprazastAnyasaMkhyeyAnya-dhyavasAyasthAnAnIti, tathA 'saMmatte'tti dvAraM, tatra nArakAH kiM samyaktvAbhigamino mithyAtvAbhi-gaminaH samyaktvamithyAtvAbhigaminazceti, trividhA api, evaM sarve'pi, navaramekendriyavikalendriyA mithyAtvAbhigamina eveti / anantaramAhAraprarUpaNA kRtA AhArAzcAyurbandhavatAmeva bhavatItyAyurbandhaprarUpaNAyAha mU. (252) kaivihe NaM bhaMte ! Augabanthe pannatte? goyamA! chavvihe Augabandhe pa0, taMjahA-jAinAmanihattAue gatinAmanihattAue ThiinAmanihattAue paesanAmanihattAue anubhAganAmanahattAue ogaahnnaanaamnihttaaue| neraiyANaMbhaMte! kaivihe Augabandhe pannatte?, goyamA! chavihe pannatte, taMjahA-jAtinAma0 gainAmaM0 ThiinAma0 paesanAma0 aNubhAganAma0 ogAhaNAnAma0 evaM jAva vemaanniyaannN| nirayagaINaMbhaMte ! kevaiyaMkAlaM virahiyA uvavAeNaMpa?, goyamA! jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM bArasa muhutte evaM tiriyagaI maNussagaI devgii| siddhigaINaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA sijjhiNayAe pannattA?, goyamA! jahanneNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM chammAse, evaM siddhivajjA uvvttttnnaa| . imIse gaMbhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM?, evaM uvavAyadaMDaobhANiyavvo uvaTTaNAdaMDaoya, neraiyANaMbhaMte! jAtinAmanihattAugaMkatiAgarisehiM pegaraMti?, go0 siya 1 siya 2-3-4-5-6-7 siya aTThahiM, no cevaNaM nvhiN| . evaM sesANavi AugANi jAva vemaanniytti| vR. 'kahavihe'tyAditatrAyuSobandhaniSeka AyurbandhaH, niSekazcapratisamayaMbahuhInahInatarasya dalikasyAnubhavanArthaM racanA, nidhattamapIha niSeka ucyate, ata evAha-'jAinAmanidhattAue, jAtinAmnA saha nidhattaM-niSiktamanubhavanArthaM bahvalpAlpatarakrameNa vyavasthApitamAyurjAtinAmanidhattAyuH,atha kimarthajAtyAdinAmakarmaNA''yurvizeSyate?,AyuSkasya prAdhAnyopadarzanArthaM, yasmAnarakAdyAyurudaye sati jAtyAdinAmakarmaNAmudayo bhavati, nArakAdibhavopagrAhakaMcAyureva, ysmaadkhyaaprjnyptyaamukt| "neraie NaM bhaMte ! neraiesu uvavajjai aneraie neraiesu uvavajjai ?, goyamA ! neraie neraiesuuvavajjaino aneraieneraiesuuvavajjai" etaduktaMbhavati-nArakAyuHprathamasamayasaMvedanakAla eva nAraka ityucyate, tatsahacAriNAM ca paJcendriyajAtyAdinAmakarmaNAmapyudaya iti, tathA 'gatinAmanidhattAue'tti gati rakagatyAdi tallakSaNaM nAmakarma tena saha nidhattaM-niSiktamAyurgatinAmanidhattAyuH, tathA 'ThiinAmanidhattAue'tti sthitiryat sthAtavyaM tenabhAvenAyurdalikasya saiva nAmaH-pariNAmodharmaityarthaH sthitinAma, gatijAtyAdikarmaNAMcaprakRtyAdibhedena caturvidhAnAM yaH sthitirUpo bhedastat sthitinAma tena saha nidhattamAyuH sthitinAmanidhattAyuriti, tathA - _ 'paesanAmanidhattAue'ttipradezAnAM-pramitaparimANAnAmAyuHkarmadalikAnAMnAma-pariNAmo ___
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH- prakIrNakAH 169 yaH tathA''tmapradezeSusambandhanaMsa pradezanAma jAtigatyavagAhanAkarmaNAM vAyapradezarUpaM nAmakarma tatpadezanAma tena saha nidhattamAyuH pradezanAmanidhattAyuriti, tathA 'anubhAganAmanidhattAue'tti anubhAgaH-AyuSkarmadravyANAM tIvrAdibhedo rasaH sa eva tasya vA nAmaH-pariNAmo'nubhAganAma athavA gatyAdInAM nAmakarmaNAmanubhAgabandharUpo bhedo'nubhAganAmatena saha nidhattamAyuranubhAganAmanidhattAyuriti / tathA 'ogAhaNAnAmanidhattAue'tti avagAhatejIvo yasyAM sA'vagAhanAzarIramaudA- rikAdipaJcavidhaM tatkAraNaM karmApyavagAhanA tadrUpaM nAmakavigAhanAnAma tena sahanidhattamAyurava- gAhanAnAmanidhattAyuriti // 'neraiyANamityAdi spaSTaM / anantaramAyurbandha ukto'dhunA baddhAyuSAM nArakAdigatiSUpapAto bhavatIti tadvirahakAlaprarUpaNAyAha-nirayagaI Na'mityAdi kaNThayaM, navaraM yadyapi ratnaprabhAdiSu caturvizatimuhUrtAdivirahakAlo, ythoktN||1|| 'cauvIsaI muhuttA satta ahoratta tahaya pnnrsaa| mAso ya do ya cauro chammAsA virahakAlotti // * / tathApi sAmAnyagatyapekSayA dvAdaza muhUrtA uktAH, tathA evaMkaraNAdyattiryaGmanuSyagatyoH sAmAnyena dvAdazamuhUrtAuktAH tadgarbhavyutkrAntikApekSayA, daivagatItusAmAnyataeva, 'siddhivajA uvvaTTaNe ti nArakAdigatiSudvAdazamuhUrto virahakAla udvartanAyAmiti, siddhAnAMtUdvarttanaiva nAsti, apunarAvRttitvAtteSAmiti, 'imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM pannattA?, evaM uvavAyadaMDao bhANiyavyo'tti, sa cAyaM - "goyamA ! jahanneNaM evaM samayaMukkoseNaMcauvIsaMmuhuttAI' anenAbhilApenazeSAvAcyAH, tathAhi-'sakkarappabhAe NaMukkoseNaM satta rAiMdiyANi vAluyappabhAe addhamAsaMpaMkappabhAe mAsaMdhUmappabhAedomAsA tamappabhAecauro mAsA ahesattamAchamApta'ttiasurakumArA 'cauvIsaimuhuttA evajAvathaNiyakumArA,puDhavikAiyA avirahiyA uvavAeNaM evaM sesAvi, beiMdiyA aMtomuhattaM, evaM teiMdiyacauridiyasaMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyAvi gabbhavakkaMtiyatiriyA maNuyA ya bArasa muhuttA saMmucchimamaNussA cauvIsaI muhuttA virahiA uvavAeNaM, vaMtarajoisiyA cauvIsaM muhuttaaii| evaM sohammIsANevi, saNaMkumAre nava dinAiM vIsA ya muhuttA, mAhiMde bArasa divasAiM dasa muhuttA baMbhaloe addhatevIsaM rAiMdiyAiMlaMtaepaNayAlIsaMmahAsukkeasIiMsahassAre diNasayaMANaesaMkhejjAmAsAevaM pANaevi AraNesaMkhejjA vAsA evaMaccuevigevejjapatthaDesutisukameNasaMkhejjAiMvAsasayAjJavAsasahassAI vAsasayasahassAIvijayAisu asaMkhejaMkAlaM, savvaTThasiddhe paliovamassAsaMkhejjaibhAga'ti evaM uvttttnnaadNddovitti| upapAta udvartanAcAyurbandhe eva bhavatItyAyurbandhe vidhivizeSaprarUpaNAyAha-'neraie'tyAdi kaNThyaM, navaraMAkarSonAma karmapudgalopAdAnaM yathA gauH pAnIyaMpibantI bhayena punaH punaHAbRhati, evaMjIvo'pi tIvraNAyurbandhAdhyavasAnena sakRdeva jAtinAmanidhattAyuHprakaroti, mandena dvAbhyAmAkarSAbhyAM mandatareNa tribhimandatamena caturbhiH paJcabhiH SaDabhiH saptabhiraSTAbhirvA na punarnavabhiH, evaM shessaannypi| 'AugANi'tti gatinAmanidhattAyurAdIni vAcyAni yAvadvaimAnikA iti, ayaM caikAdyAkarSaniyamo jAtyAdinAmakarmaNAmAyurbandhakAla eva vadhyamAnAnAM zeSakAlamAyurbandhaparisamApteruttarakAlamapibandho'styeva, eSAM dhruvabandhinInAMcajJAnAvaraNAdiprakRtInAMpratisamayameva bandhanirvRttirbhavati, etAstu parAvRtya badhyanta iti /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 samavAyAGgasUtram-252 anantaraM jIvAnAmAyurbandhaprakAra ukto'dhunA teSAmeva saMhananasaMsthAnavedaprakAramAha mU. (253) kaivihe gaMbhaMte! saMghayaNe pannatte?, goyamA! chavihe saMghayaNe pannatte, taMjahAvairosabhanArAyasaMghayaNe risabhanArAyasaMghayaNenArAyasaMghayaNe addhanArAyasaMghayaNe kIliyAsaMghayaNe chevtttthsNghynne| neraiyA NaM bhaMte ! kiMsaMghayaNI?, goyamA ! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI neva aTThi neva chirA neva bahArU je poggalA aNiTThA akaMtA appiyA aNAejjA asubhA amaNunnA amaNAmA amaNAbhirAmA te tesiM asaMghayaNattAe prinnmNti| asurakumArA NaM bhaMte ! kiMsaMghayaNA pannattA?, goyamA! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI nevaThThI neva chirA neva pahArU je poggalA iTThA kaMtA piyA maNuNNA maNAmA maNAbhirAmA te tesiM asaMghayaNattAe pariNamaMti, evaM jAva thnniykumaaraannN.| puDhavIkAiyA NaM bhaMte ! kiMsaMghayaNI pannattA?, goyamA ! chevaTThasaMghayaNI pa0, evaM jAva saMmucchimapa- cindiyatirikkhajoNiyatti, gabbhavakkaMtiyA chavvihasaMghayaNI, saMmucchimamaNassA chevaTThasaMghayaNI gabbhavatiyamaNussA chavvihe saMghayaNe pa0, jahA asurakumArA tahA vANamaMtarajoisiyavemANiyA y| kaivihe NaM bhaMte ! saMThANe pannatte?, goyamA ! chabbihe saMThANe pa0, taM0 -samacauraMse 1 niggohaparimaNDale 2 sAie 3 vAmaNe 4 khuje 5 huMDe 6, neraiyA NaM bhaMte ! kiMsaMThANI pa0?, goyamA ! huMDasaMThANI pa0, asurakumArA kiMsaMThANI pa0?, goyamA ! samacauraMsasaMThANasaMThiyA pa0, evaM jAva thaNiyakumArA, puDhavI masUrasaMThANa pa0, AU thibuyasaMThANA pa0, teU sUikalAvasaMThANA pa0, vAU paDAgAsaMThANA pa0, vaNassaI nANAsaMThANasaMThiyA pannattA, beiMdiyateiMdiya-cauridiyasaMmucchimapaMcediyatirikkhA huMDasaMThANApa, gabbhavakkaMtiyAchabbihasaMThA saMmucchimamaNussA huMDasaMThANasaMThiyA pannattA, gabbhavakkaMtiyANaMmaNussANaMchavihA saMThANA pannattA jahA asurakumAra tahA vaannmNtrjoisiyvemaanniyaavi| vR. 'kaivihe Na'mityAdi, daNDakatrayaM kaNThyaM, navaraM saMhananamasthibandhavizeSaH, markaTasthAnIyamubhayoH pArzvayorasthi nArAcaMRSabhastupaTTaH vajaM kIlikA, vajrazca RSabhazca nArAcaM cayatrAstitadvajrarSabhanArAcasaMhananaM, markaTapaTTakIlikAracanAyuktaHprathamo'sthibandhaHmarkaTapaTTAbhyAM dvitIyaH markaTayuktastRtIyaH markaTakaikadezabandhanadvitIyapArzvakIlikAsambandhazcaturthaH aGgulidvayasaMyuktasya madhyakIlikaiva dattA yatra tatkIlikAsaMhananaM paJcamaM yatrAsthIni carmaNA nikAcitAni kevalaM tatsevArta, snehapAnAdInAM nityaparizIlanA sevA tayA RtaM-vyAptaM sevArtam SaSThaM, 'chaNhaMsaMghayaNANaMasaMghayaNe'ttiuktarUpANAMSaNNAM sNhnnaanaamnytmsyaapybhaavenaasNhninHasthisnycyrhitaaH| ata evAha-'nevaTThI'naivAsthInitaccharIrake neva chira'tti naivazirA-dhamanyaH 'nevaNhAru'tti naiva snAyUnItikRtvA saMhananAbhAvaH, tatsahitAnAM hipracuramapi duHkhaM na bAdhAvidhAyi syAt, nArakAstvatyantazItAdibAdhitA iti, na cAsthisaJcayAbhAvezarIraMnopapIDayate, skandhavattadupapatteH, ata evAha-'je poggale'tyAdi, ye pudgalA aniSTAH-avallabhAH sadaivaiSAMsAmAnyena tathAakAntAakamanIyAH sadaiva tadbhAvena tathA apriyA-dveSyAH sarveSAmeva tathA'zubhAH-prakRtyasundaratayA
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 171 amanojJA-amanoramAH kathayApi tathA amanaH ApA- na manaH priyAzcintayApi te evaMbhUtAH pudgalAsteSAM narakANAM 'asaMghayaNattAe' tti asthisaJcayavizeSaritazarIratayA pariNamati / 'kaivihe NaM bhaMte ! saMThANe'tyAdi, tatra mAnonmAnapramANAni anyUnAnyanatiriktAni aGgopAGgAni ca yasmin zarIrasaMsthAne tatsamacaturanAsaMsthAnaM tathA nAbhita upari sarvAvayavAzraturAlakSaNA'visaMvAdino'dhastu tadanurUpaM yanna bhavati tantryagrodhasaMsthAnaM tathA nAbhito'dhaH sarvAvayavAzcaturAlakSaNAvisaMvAdino yasyopari ca yattadanurUpaM na bhavati tatsAdisaMsthAnaM, tathA grIvA hastapAdAzca samacatunA lakSaNayuktA yatra saMkSiptaM vikRtaM ca madhye koSThaM tat kubjasaMsthAnaM, tathA yallakSaNayuktaM koSThaM caturalakSaNApetaM grIvAdyavayavahastapAdaM ca tadvAmanaM, tathA yatra hastapAdAdyavayavAH bahuprAyAH pramANavisaMvAdinazca taddhuNDamityucyate / mU. (254) kaivihe NaM bhaMte! vee pa0 ?, goyamA ! tivihe vee pa0, taM0 itthIvee purisavee napuMsavee, neraiyA NaM bhaMte! kiM itthIveyA purisaveyA napuMsagaveyA pa0 ?, goyamA ! no itthI0 no puMvee napuMsagaveyA pa0, asurakumArA NaM bhaMte! kiM itthI 0 purisa0 napuMsagaveyA ?, goyamA ! itthI0 purisaveyA no napuMsagaveyA jAva thaNiyakumArA, puDhavI AU teU vAU vaNassaI biticauriMdiyasaMmucchimapaMciMdiyatirikkhasaMmucchimamaNussA napuMsagaveyA gabbhavakkaMtiyamaNussA paMciMdiyatiriyA ya tiveyA, jahA asurakumArA tahA vANamaMtarA joIsiyavemANiyAvi / vR. 'kaivihe vee' tyAdi, tatra strIvedaH -puMskAmitA puruSavedaH-strIkAmitA napuMsakavedaHstrIpuMskAmiteti, ete ca pUnarvoditA arthA samavasaraNasthitena bhagavatA dezitA iti samavasaraNa vaktavyatAmAha - mU. (255) teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kappassa samosaraNaM neyavvaM jAva gaNaharA sAvaccA niravaccA vocchiNA jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse tIyAe ussappiNIe satta kulagarA hotthA taM 0 / vR. 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kappassa samosaraNaM neyavvaM' iha NaGkArau vAkyAlaGkArArthI ataste iti prAkRtatvAt tasmin kAle sAmAnyena duSSamasuSamAlakSaNe tasmin samaye viziSTe yatra bhagavAnevaM viharati smeti 'kappassa samosaraNaM neyavvaM ti ihAvasare kalpamASyakrameNa samavasaraNavaktavyatA'dhyeyA, sA cAvazyakoktAyA na vyatirityate, vAcanAntare tu paryuSaNAkalpoktakrameNetyabhihitaM, kiyaddUramityAha-'jAva gaNe'tyAdi, tatra gaNadharaH paJcamaH sudharmAkhyaH sApatyaH zeSA nirapatyAH- avidyamAnaziSyasantataya ityarthaH 'vocchinna' tti siddhA iti, tathAhi'parinivvuyA gaNaharA jIyante nAyae nava jaNA u / 119 11 mU. (256) indabhUi suhammo ya rAyagihe nivvue vIre // mittadAme sudAme ya, supAse ya sayaMpabhae / vimalaghose sudhose ya, mahAghose ya sattame // vR. ayaM ca samavasaraNanAyakaH kulakaravaMzotpanno mahApuruSazceti kulakarANA varapuruSANAM ca vaktavyatAmAha mU. (257) jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse tIyAe osappiNIe dasa kulagarA hotthA, taM0 mU. (258) saMyajale sayAU ya, ajiyaseNe anaMtaseNe ya / jase bhImasene mahAbhIseNe ya sattame / daDharahe dasarahe sayarahe /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyAGgasUtram-259 mU. (259) jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe samAe satta kulagarA hotyA, taMjahA // 172 mU. (260) paDhamettha vimalavAhaNa cakkhuma jasamaM cautthamabhicaMde / tatto paseNaIe marudeve ceva nAbhI ya // mU. (261 ) etesi NaM sattaNhaM kulagarANa satta bhAriA hotthA, taMjahAmU. (262) caMdasajA caMdakaMtA surUvapaDirUva cakkhukaMtA ya / sirikaMtA marUdevI kulagarapattINa nAmAI // mU. (263) jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse NaM osappiNIe cauvIsaM titthagaraNaM piyaro hotthA, taMjahA - pU. (264) yU. (265) mU. (266) pU. (267) titthappavattayANaM ee piyaro jiNavarANaM / mU. (268) jaMbUddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe cauvIsaM titthagarANaM mAyaro hotthA taM jahA mU. (269) mU. (270) mU. (271) jaMbUddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe cauvIsaM titthagarA hotthA, taMjahA usabha ? ajiya 2 saMbhava 3 abhinaMdana 4 sumai 5 paumappaha 6 supAsa 7 caMdappabha 8 suvihipupphadaMta 9 sIyala 10 sijjUMsa 11 vAsupujja 12 vimala 13 anaMta 14 dhamma 15 saMti 16 kuMthu 17 ara 18 malli 19 munisuvvaya 20 nami 21 nemi 22 pAsa 23 vaDDhamANo 24 ya, eesiM caDavIsAe titthagarANaM cauvvIsaM puvvabhavayA nAmadheyA hotthA, tNjhaa| 'paDhamettha vairanAbhe vimale taha vimalavAhaNe ceva / tatto ya dhammasIhe sumitta taha dhammamitte ya / suMdarabAhu taha dIhabAhu jugabAhu laTThabAhU ya / mU. (272) pU. (273) mU. (274) dinne ya iMdadatte suMdara mAhiMdare ceva // sIharahe meharahe ruppI a suMdasaNe ya boddhavve / tatto ya naMdaNe khala sIhagirI caiva vIsaime / nAmI ya jiyasattu ya jiyArI saMvare iya, mehe dhare paTTe ya mahaseNe ya khattie / suggIve daDharahe viNhU vasupUje ya khattie / kayavammA sIhaseNe bhANU vissasaNe iya / sUre sudaMsaNe kuMbhe sumittavijae samuddavijaya ya / rAyA ya AsaseNe ya siddhatthecciya khattie / uditodiyakulavaMsA visuddhavaMsA guNehi uvaveyA / marudevI vijayA sena siddhatthA maMgalA susImA ya / puhavI lakhaNA rAmA naMdA viNhU jayA sAmA // sujasA suvvaya airA siriyA devI pabhAvaI paumA / vappA sivAya vAmA tisalA devI ya jiNamAyA //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH mU. (275) adInasattu saMkhe sudaMsaNe naMdane ya boddhavve / osappiNIe ee, titthakarANaM tu puvvabhavA // mU. (277) mU. (278) mU. (276) eesiM cauvvIsAe titthakarANaM cauvvIsaM sIyAo hotthA, taMjahAsIyA sudaMsaNA suppabhA ya siddhattha suppasiddhA ya / vijayA ya vejayaMtI jayaMtI aparAjiyA ceva // aruNappabha caMdappabha sUrappaha aggi sappabhA ceva / vimalA ya paMcavaNNA sAgaradattA ya nAgadattA ya // abhayakara nivvuikA manoramA taha manoharA ceva / devakurUttarakurA visAla caMdappabhA sIyA // mU. (279) vR. 'jaMbuddIve' ityAdi, sugamaM / bhU. (280) 173 eAo sIAo savvesiM ceva jiNavariMdANaM / savvajagavacchalANaM savvougasubhAe chAyAe / vR. tathA 'savvougasubhayAe chAyAe 'tti sarvartukayA sarveSu zaradAdiSu RtuSu sukhadayA chAyayA-prabhayA AtapAbhAvalakSaNayA yuktA iti zeSaH / mU. (281) puvvi okkhattA mANusehiM sAhaddu romakUvehiM / pacchA vahaMti sIaM asuriMdasuriMdanAgiMdA // vR. tathA 'sA haTTharomakUvehiM' ti sA zibikA yasyA jino'dhyArUDhaH hRSTaromakUpaiHuddhuSitaromabhirityarthaH / mU. (282) calacavalakuMDaladharA sacchaMdaviuvviyAbharaNadhArI / suraasuravaMdiANaM vahaMti sIaMjiNaMdANaM // vR. tathA 'calacavalakuMDaladhara'tti calAzca te capalakuNDaladharAzceti vAkyaM, tathA svacchandenasvarucyA vikurvitAni yAnyAbharaNAni - mukuTAdIni tAni dhArayanti ye te tatheti / mU. (283) purao vahaMti devA nAgA puNa dAhiNammi pAsammi / paccacchimeNa asurA garulA puNa uttare pAse // vR. tathA asurendrAdaya iti yogaH 'garula' tti garuDadhvajAH suparNakumArA ityarthaH / mU. (284) usabhI a viNIyAe bAravaIe ariTThavaranemI / avasesA titthayarA nikkhaMtA jammabhUmIsu / savvevi egadUseNa niggayA jinavarA cauvvIsaM / na ya nAma annaliMge na ya gihiliMge kuliMge ya / / mU. (285) vR. 'tathA savvevi ekadUseNa niggayA jinavarA cauvvIsaM / na ya nAma annaliMge naya gihiliMge kuliMge y| tti 'dUseNa' tti ekena vastrendrasamappiMtena nopadhibhUtena yuktA niSkrAntA ityarthaH na cAnyaliGge-sthavirakalpikAdiliGgena tIrthakaraliGga evetyarthaH, kuliGge-zAkyAdiliGge / pU. (286) ekko bhagavaM vIro pAso mallI ya tihi tihi saehiM / bhagavaMpi vAsupujjo chahiM purisasaehiM nikkhaMto / /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 samavAyAGgasUtram-287 mU. (287) uggANaM bhogANaM rAiNNAMca khattiyANaM ca / cauhi sahassehiM usabho sesA u shssprivaaraa|| mU. (288) sumaittha nicca bhatteNa niggao vAsupujja cottheNaM / pAso mallIya aTThamaNa sesA uchaTTeNaM / vR. sumAtiratra nityabhakatainAnupoSito niSkrAnta ityarthaH mU (289) eesiMNaMcauvvIsAetitthagarANa cauvvIsaMpaDhama bhikkhAdAyArohotthA, tN0| mU. (290) sijaMsa baMbhadatte suriMdadatte ya iMdadatte y| paume ya somadeve mAhide taha somadatte y|| mU (291) pusse punavvasU puNNanaMdasunaMde jaye ya vijaye y| tattoya dhammasIhe sumitta taha vaggasIhe a| mU. (292) aparAjiya vissaseNe vIsaime hoi usabhaseNe y| dinne varadatte dhane bahule ya aanupuvviie|| mU. (293) ee visuddhalesA jinavarabhattIi pNjliuddaau| taM kAlaM taM samayaM paDilAbheI jinavaridai // mU. (294) saMvacchareNa bhikkhA laddhA usabheNa loyaNAheNa / sesehi bIyadivase laddhAo pddhmbhikkhaao| mU. (295) usabhassa paDhama bhikkhA khoyaraso Asi lognaahss| sesANaM paramannaM amiyarasarasovamaM aasi| mU. (296) savvesipi jiNANaM jahiyaM laddhAu pddhmbhikkhaau| tahiyaM vasudhArAo sarIramettIo vutttthaao| vR. 'sarIramettIo'tti purussmaatraa| mU. (297) eesiM cauvvIsAe titthagarANaM cauvIsaM ceiyarukkhA hotthA, taMjahA vR. 'ceiyarukkhe'ti baddhapIThavRkSA yeSAmadhaH kevlaanyutpnnaaniiti| mU. (298) naggohastivaNNe sAle piyae piyaMgu chttaahe| sirise ya nAgarukkhe mAlI ya pilaMkkhurukkhe y|| mU. (299) tiMduga pADala jaMbUAsatye khalu taheva dahivaNNe / naMdIrukkhe tilae aMbayarukkhe asoge y|| mU. (300) caMpaya baule ya tahA veDasarukkhe ya dhaayiirukkhe| sAle ya vaDDamANassa ceiyarukkhA jinvraannN|| mU. (301) battIsaMdhaNuyAiM ceiyarukkho ya vddhmaannss| nicougo asogo occhaNNo saalrukkhennN|| vR. 'battIsaM dhaNuyAI gAhA 'niccougo'tti nityaM-sarvadA Rtureva-puSpAdikAlo yasya sa nityaryukaH 'asogo'tti azokAbhidhAno yaH samavasaraNabhUmimadhye bhavati, 'occhanno sAlarukkheNaM'ti avacchannaH zAlavRkSaNetyata eva vacanAdazokasyopari zAlavRkSo'pi kathaJcidastItyavasIyata iti|
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH prakIrNakAH - mU. (302) tine va gAuAI ceiyarukkho jinassa usabhassa / sesANaM puNa rukkhA sarIrao bArasaguNA u / vR. 'tinneva gAuyAI' gAhA, RSabhasvAmino dvAdazaguNa ityarthaH mU. (303) sacchattA sapaDAgA saveiyA toraNehiM uvaveyA / suraasuragarulamahiyA ceiyarukkhA jinavarANaM // mU. (305) vR. 'saveiya'tti vedikAyuktAH, ete cAzokAH samavasaraNasambandhinaH sambhAvyanta iti / mU. (304) eesiM cauvvIsAe titthagarANaM cauvvIsaM paDhamasIsA hotthA, taMjahA / paDhamettha usabhasene bIie puNa hoi sIhasane ya / cArU ya vajranAbhe camare taha suvvaya vidanbhe // dinneya varAhe puNa ANaMde gothume suhamme y| maMdara jase ariTTe cakkAha sayaMbhu kuMbhe ya / / uditoditakulavaMsA visuddhavaMsA guNehi uvaveyA / titthappavattayANaM paDhamA sissA jinavarANaM // mU. (306) mU. (307) mU. (308) eesi NaM cauvIsAe titthagarANaM cauvIsaM paDhamasissiNI hotthA, taMjahA / mU. (309) baMbhI ya phaggu sAmA ajiyA kAsavIraI somA / sumaNA vAruNi sulasA dhAraNi dharaNI ya dharaNidharA // paDhama sivAsuyI taha aMjuyA bhAviyappA ya rakkhI ya / baMdhuvatI pupphavatI ajjA amilA ya ahIyA / / jakkhiNI pupphacUlA ya caMdaNa'jjA ya AhiyAu / uditodiyakulavaMsA visuddhavaMsA guNehiM uvaveyA / / mU. (310) mU. (311) titthappavattayANaM paDhamA sissI jiNavarANaM / / 175 mU. (312) jaMbuddIve NaM bhArahe vAse imIse osappiNIe bAra cakkavaTTipiyaro hotthA, taM0. mU. (313) usame sumitte vija samuddavijae ya AsaseNe ya / vissaseNe ya sUre sudaMsaNe kattavIrie ceva // paumuttare mahAharI, vijae rAyA taheva ya / bhe bArasa utte, piunAmA cakkavaTTiNaM // mU. (314) mU. (315) jaMbUddIve bhArahe vAse imIse osappiNIe bArasa cakka vaTTimAyaro hotthA, taM0. sumaMgalA jasavatI bhaddA sahadevI airA siridevI tArA jAlA merA vappA cullaNi apacchimA / / jaMbuddIve bArasa cakkavaTTI hotyA, taMjahAbharaho sagaro maghavaM saNakumAro ya rAyasaddUlo / saMtI kuMthU ya aro havai subhUmo ya koravvo / navamo ya mahApaumo hariseNo ceva rAyasaddUlo / jayanAmo ya naravaI, bArasamo baMbhadatto ya // mU. (316) mU. (317) mU. (318)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 samavAyAGgasUtram-319 mU. (319) eesiM bArasaNhaM cakkavaTTINaM bArasa itthirayaNA hotthA taMjahAmU. (320) paDhamA hoi subhaddA bhadda sunaMdA jayA ya vijayA y| kiNhasirI sUrasirI paumasiri vasuMdharA devii|| lacchimaI kurumaI itthIrayaNANa naamaaii| mU. (321) jaMbuddIve0 navabaladevanavavAsudevapitaro hotthA, tNjhaa| mU. (322) payAvaI ya baMbho somo ruddo sivo mahasivo y| aggisiho ya dasaraho navamo bhaNio ya vsudevo|| mU. (323) jaMbUddIveNaM0 nava vAsudevamAyaro hotthA, taMjahAmU (324) miyAvaI umA ceva puhavI sIyA ya ammyaa| lacchimaI sesamaI, kekaI devaI thaa|| mU. (325) jaMbUddIveNaM0 navabaladevamAyaro hotthA taMjahA - mU. (326) bhaddA taha subhadAya, suppabhAya sudsnnaa| vijayA vejayaMtI ya, jayaMtI aparAjiyA // navamIyA rohiNI ya, baladevANa maayro| mU. (327) jaMbudIve NaM nava dasAramaMDalA hotthA, taMjahA-uttamapurisA majjhamapurisA pahANapurisA oyaMsI teyaMsI vaccaMsIjasaMsI chAyaMsI kaMtA somA subhagA piyadaMsaNA surUA suhasIlA suhAbhigamA savvajaNaNayaNakaMtAohabalA atibalA mahAbalAanihatAaparAiyA suttuddaNA ripusahassamANamahaNAsANukkosAamaccharAacavalA acaMDA miyamaMjulapalAvahasiyA gaMbhIramadhurapaDipuNNasaccavayaNA abbhuvagayavacchalAsaraNNAlakhaNavaMjaNaguNovaveA mANummANapamANapaDipuNNa sujAyasavvaMgasuMdaraMgA sasisomAgArakaMtapiyadasaNAamarisaNA payaMDadaMDappabhArA gaMbhIradarasaNijjA tAladdhaovaviddhagarulakeUmahAdhaNuvikaTTayA mahAsattasAarAduddharAdhaNuddharAdhIrapurisA juddhakittipurisA viulakulasamubhavAmahArayaNavihADagAaddhabharahasAmI somA rAyakulavaMsatilayA ajiyA ajiyarahA halamusalakaNakapANI saMkhacakkagayasattinaMdagadharA pavarujjalasukaMtavimalagotthubhatirIDadhArI kuMDalaujjoiyANaNA puMDarIyaNayaNA ekAvalikaNThalaiyavacchA sirivacchasulachaNAvarajasA sabbouyasurabhikusuma racitapalaMbasobhaMtakaMtavikasaMtavicittavaramAlaraiyavacchA aTThasayavibhattalakkhaNapasatthasuMdaraviraiyaMgamaMgA mattagayavariMdalaliyavikkamavilasiyagaI sArayanavathaNiyamahuragaMbhIra-kuMcanigdhosaduMdubhisarA kaDisuttaganIlapIyakosejavAsasA pavaradittateyA narasIhA naravaIniraMdA naravasahA maruyavasabhakappAabbhahiyarAyateyalacchae dippamANA nIlagapIyagavasaNA duve duve rAmakesavA bhAyaro hotthA, tNjhaa|| vR. dazArANAM-vAsudevAnAM maNDalAni-baladevavAsudevadvayadvayalakSaNAH samudAyA dazAramaNDalAni ataeva do dorAmakesava'tti vakSyati, dazAraNDalAvyatiriktatvAccabaladevavAsudevAnAM dazAramaNDalAnIti pUrvamuddizyApi dazAramaNDalavyaktibhUtAnAM teSA vizeSaNArthamAha'tadyathe' tyAdi, tadyatheti baladevavAsudevasvarUpopanyAsArambhArtha, kecitu 'dazAramaNDaNAI'ti, tatra dazArANAM-vAsudevakulInaprajAnAMmaNDanAH-zobhAkAriNodazAramaNDanA uttamapuruSAiti, tIrthakarAdInAMcatuSpaJcAzata uttmpurussaannaaNmdhyvrttitvaatmdhympurussaaH|tiirthkrckrinnaaNprtivaasudevaa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 177 dInAMcabalAdyapekSayAmadhyavarttitvAta.pradhAnapuruSAstatkA-likapuruSANAMzauryAdibhi pradhAnatvAta, ojasvino mAnasabalopetatvAt, tejasvino dIptazarIratvAt, varcasvinaH zArIrabalopetatvAt, yazasvinaH parAkramaprApya prasiddhiprAptatvAt, 'chAyaMsittiprAkRtattvAtchAyAvantaHzobhamAnazarIrA ataeva kAntAH kAntiyogAt saumyA araudrAkAratvAt subhagAjanavallabhatvAt priyadarzanAH cakSuSyarUpatvAtsurUpAH samacaturasaMsthAnatvAt zubhaM sukhaM vAsukhakaratvAcchIlaM-svabhAvoyeSAMtezubhazIlAH sukhazIlA vA sukhenAbhigamyaMte-sevyante ye zubhazIlatvAdeva te sukhAbhigamyAH sarvajanagamyAH sarvajananayanAnAM kAntA-abhilASyA yete tathA tataH padatrayasya karmadhArayaH, oghabalAH-pravAhabalAH avyavacchinnabalatvAt atibalAH zeSapuruSabalAnAmatikramAt mahAbalAH-prazastabalAH anihatA-nirupakramAyuSkatvAduroyuddhe vA bhUmyAmapAtitvAtaparAjitAstairevazatrUNAM parAjitatvAt, etadevAha-zatrumardanAstaccharItatsainyakadarthanA ripusahamAnamathanAstadvAJchitakAryavighaTanAt sAnukrozAHpraNateSvadrohakatvAt amatsarAH paraguNalavasyApigrAhakatvAtacapalAmanovAkkAyasthairyAt acaNDA niSkAraNaprabalakoparahitatvAt mite-parite maJjule-komale pralApazca-AlApo hasitaM ca yeSAM te mitamaJjulapralApahasitAH gambhIraM adarzitaroSatoSazokAdivikAraM meghanAdavadvA madhuraM-zravaNasukhakaraM pratipUrNam-arthapratItijanakaM satyam-avitathaM vacanaM-vAkyaM yeSA te tthaa| . tataH paradvayasya karmadhArayaH, abhyupagatavatsalAstatsamarthanazIlavAt zaraNyAstrANakaraNe sAdhutvAt lakSaNAni-mAnAdIni varjasvastikacakrAdIni vA vyaJjanAni-tilakamaSAdIni teSAM guNAHmaharddhiprAptayAdayastairupetAH zakandhvAdidarzanAdupapetA-yuktA lakSaNavyaJjanaguNopapetAH, mAnamudakadroNaparimANazarIratA, kathaM?, udakapUrNAyAMdroNyA niviSTe puruSeyajjalaM tato nirgacchati tadyadi droNapramANaM syAt tadA sa puruSo mAnaprApta ityabhidhIyate, unmAnaM arddhabhAraparimANatA, kathaM?, tulAropitasya puruSasya yadyarddhabhArastaulyaM bhavati tadA'sAvunmAnaprApta ucyate / pramANamaSTottarazatamaGgulAnAmucchrayaH, mAnonmAnapramANaiH pratipUrNa-anyUnaM sujAtamAgabharbhAdhAnAtpAlanavidhinA sarvAGgasundaraM nikhilAvayavapradhAnaaGgazarIraM yeSAMtetathA, 'amarisaNa'tti amasRNAH-prayojaneSvanalasAH amarSaNAvA-aparAdheSvapi kRtakSamAH prakANDa-utkaTo daNDaprakAraAjJAvizeSo nItibhedavizeSa vA yeSA te tathA athavA pracaNDo-duHsAdhyasAdhakatvAddaNDapracAraH-sainyavicaraNaM yeSAM te taSA gambhIrAalakSyamANAntarvRttitvena dRzyanteye te gambhIradarzanIyAH, tataH padadvayasya karmadhArayaH, pracaNDadaNDapracAreNa vA ye gambhIrA dRzyante, tathA tAlastalo vA vRkSavizeSo dhvajo yeSAM te tAladhvajAH baladevA udviddhaH-ucchrito garuDalakSitaH ketuH-dhvajo yeSAM te udviddhagaruDaketavo vAsudevAH tAladhvajAzca udviddhagaruDaketavascatAladhvajodviddhagaruDaketavaH mahAdhanurvikarSakAH mahAprANatvAt mahAsattvalakSaNajalasyasAgarAivasAgarAAzrayatvAnmahAsattvasAgarAH durddharAraNAGgaNeteSAMpraharatAM kenApi dhanvinA dhArayutimazakyatvAt, dhnurdhraaH-kodnnddprhrnnaaH| dhIreSvevaiteSu ca te puruSAH-puruSakAravanto na kAtareSviti dhIrapuruSAH, yuddhajanitA yA kIrtistapradhAnAH puruSA yuddhakIrtipuruSAH, vipulakulasamudbhAvA iti pratotaM, mahAratna-vajraM tasya mahAprANatayA vighaTakA-aGguSThatarjanImyAM cUrNakA mahAratnavighaTakAH, vajraM hi adhikaraNyAM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 samavAyAGgasUtram-337 ghRtvA ayodhanenA''sphoTyate na ca bhidyate tAveva bhinattIti, durbhedaM taditi, athavA mahatI yA racanA sAgarazakaTavyUhAdinA prakAreNa sisaGgAmayiSormahAsainyasya raNaraGgarasikatayA mahAbalatayA ca vighaTayanti-viyojayanti yete mahAracanAvighaTakAH, pAThAntareNa tumhaarnnvidhttkaaH| arddhabharatasvAminaH saumyAnIrujArAjakulavaMzatilakAH ajitAH ajitarathAH, 'halamuzalakaNakapANayaH' tatra halamuzale pratIte te praharaNatayA pANau-haste yeSAM te tatha baladevAH yeSAM tu kaNakA-bANAH pANau tezAGgadhanvAno vAsudevAH, zaMkhazca pAJcajanyAbhidhAnaH cakraMtusudarzananAmakaM gadAca kaumodIkIsaMjJAlakaTavizeSaHzaktizcatrizUlavizeSonandakazca nandakAbhidhAnaHkhaGgastAn dhArayantItizaMkhacakragadAzaktinandakadharAH vAsudevAH, pravarovaraprabhAva yogAdujjvalaH zuklatvAt svacchatayAvA zuklAntaH kAntiyogAtpAThAntaresukRtaH-suparikarmitatvAt vimalomalavarjitatvAt gothumatti-kaustubhAbhidhAno yo maNivizeSastaM tirIDaMti-kirITaMca mukuTaM dhArayanti yete tthaa| kuNDalodyotitAnanAH puNDarIkavananyane yeSAM te tathA, ekAvalI-AbharaNavizeSaH sA kaNThegrIvAyA lagitA-avalambitA satIvakSasi-urasi vartateyeSAteekAvalIkaNThalagitavakSasaH, zrIvatsAbhidhAnaM suSTu lAJchanaM mahApuruSatvasUcakaM vakSasi yeSAM te zrIvatsalAJchanAH, varayazasaH sarvatra vikhyAtatvAtsarvartukAni-sarvaRtusaMbhavAni surabhINi-sugandhIniyAni kusumAnitaiH suracitAkRtA yA pralambA-ApradIpanA sobhaMtatti-zobhamAnA kAntA-kamanIyA vikasantI-phullantI citrApaJcavarNAvarA-pradhAnAmAlA-mrakracitA-nihitA ratidA vA-sukhakArikA vakSasiyeSAM te sarvartukasurabhikusumaracitapralambazobhamAnakAntavikasaccitravaramAlAracitavakSasaH, tathAaSTazatasaMkhyAni vibhaktAni viviktarUpANi yAni lakSaNAni-cakrAdIni taiHprazastAni-maGgalyAni sundarANi camanoharANi vircitaani-vihitaani| 'aMgamaMga'ttiaGgopAGgAniziro'GgulyAdinI yeSAMte aSTazatavibhaktalakSaNaprazasta sundara viracitAGgopAGgaH, tathA mattagajavarendrasya yo lalito-manoharo vikramaH-saMcaraNaM tadvadvilAsitA saMjAtavilAsA gati-gamanaM yeSAMte mattagajavarendralalitavikramavilAsitagatayaH, tathA zaradibhavaH zAradaH sa cAsau navaM stanitaM-rasitaM yasminnirghoSa sa navastanitaH sa ceti samAsaH sacAsau madhuro gambhIrazca yaH krauJcanirghoSaH-pakSivizeSaninAdastadvad dundubhisvaro-varcasvaro nAdo yeSAM te zAradanavastanitamadhuragambhIrakrauJcanirghoSadundubhisvarAH, iha ca zaratkAle hi krauJcA mAdhyanti madhuradhvanayazca bhavantIti zAradagrahaNaM, tathA paunaHpunyena zabdapravRttau tadbhaGgAdamanojJatA tasya syAditi navastanitagrahaNaM svarUpopadarzanArthaM mdhurgbhiigrhnnmiti| tathA kaTIsUtrakaM-AbharaNavizeSastapradhAnAni nIlAni baladevAnAM pItAni vAsudevAnAM kauzeyakAni-vastravizeSabhUtAni vAsAMsi-vasanAni yeSAM te kaTIsUtranIlapItakauzeyavAsasaH, pravaradIptatejaso varaprabhAvatayA varadIptitayA ca, narasiMhA vikramayogAt narapatayaH tannAyakatvAt narendrAH paramaizvaryayogAtnaravRSabhAutkSiptakAryabharanirvAhakatvAt marudvRSabhakalpA:-devarAjopamA abhyadhikaM zeSarAjebhyaH rAjatejolakSmayA dIpyamAnAH, nIlakapItakavasanA iti punarbhaNanaM nigamanArthaM, kathaM te navetyAha-'duve duve' ityAdi, evaM ca nava vAsudevA nava baladevA iti / mU. (328) tividU jAva kaNhe ayale jAva rAme yAvi apcchime| vR. 'tiviThU ya' yAvatkaraNAt 'duviDhe ya,
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 179 sayaMbhU purisuttame purisasIhe / taha purisapuMDarIye datte nArAyaNe kaNhe tti| 'ayale vijaye bhadde, suppabheya sudaMsaNe AnaMdeNaMdaNe paume rAme yAvi apcchimetti||" mU. (329) eesiNaM navaNhaMbaladevavAsudevANaMpuvvabhaviyA nava nAmadhejA hotthA, tN0| mU. (330) vissabhUI, pavvayae dhanadatta samuddadatta isivAle / piyamitta laliyamitte punavvasU gaMgadatte y|| mU. (331) eyAinAmAiMpuvvabhave Asi vaasudevaannN| __ etto baladevANaM jahakkama kittaissAmi // mU. (332) visanaMdI ya subandhU sAgaradatte asogalalie ya / ___ vArAha dhammaseNe aparAiya rAyalalie ya / mU. (333) eesiMnavaNhaMbaladeva vAsudevANaMpuvvabhaviyA nava dhammAyariyAhotthAtaMjahAmU. (334) saMbhUya subhada sudaMsaNeya saiyaMsa kaNha gNgdtte| __ AsAgara samuddanAme dusameNe ya navamae / mU. (335) ee dhammayariyA kittIpurisANa vAsudevevANaM / puvvabhave eAsiM jattha niyANAI kaasiiyaa|| vR. 'kittIpurisANaM ti kIrtipradhAnapuruSANAmiti / tti mU. (336)eesiM navaNhaM vAsudevANaM puvvabhave nava niyANabhUmio hotthA, taMjahAmU. (337) mahurA ya0 hatthiNAuraM ca - mU. (338)etesiNaM navaNhaM vAsudevANaM nava niyANakAraNA hotthA, taMjahAmU. (339) . gAvI juve0 jAva maauaa|| mU. (340) eesiM navaNhaM vAsudevANaM nava paDisattU hotthA, taMjahA - mU. (341) . assaggIve jAva jraasNghe| (342) ee khalu paDisattU jAva sacakkehiM // mU. (343) eko ya sattamIe paMca ya chaTThIe paMcamI ekko / ekko ya cautthIe kaNho puNa tccpuddhviie|| mU. (344) anidANakaDA rAmA savvevi ya kesavA niyANakaDA / uddhaMgAmI rAmA kesava savve ahogaamii|| mU. (345) aTuMtakaDA rAmA ego puNa bNbhloykppmi| ekkassa gabbhavasahI sinjhissai AgamisseNaM // vR. 'AgamisseNaM ti AgamiSyatA kAlena 'AgamessANaM ti pAThAntare AgamiSyatAMbhaviSyatAM madhye setsynti| mU. (346) jaMbuddIve0 eravae vAse imIse osappiNIe cauvvIsaM titthayarA hotthA, taM0 vR, jaMbUdvIpairavateasyAmavasarpiNyAMcaturviMzatistIrthakarAabhUvan, tAMzca stutidvAreNAhamU. (347) caMdAnanaM sucaMdaM aggIseNaM ca naMdiseNaM ca / isidiNNaM vavahAriM vaMdimo somacaMdaM ca / /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 samavAyAGgasUtram-347 pApA vR. 'caMdAnanaM' gAhA, candrAnanaM sucandraM agnisenaM ca nandisenaM ca, kacidAtmaseno'pyayaM dRzyate, RSidinnaM vratadhAriNaMca vandAmahe zyAmacandrazca / mU. (348) vaMdAmi juttiseNaM ajiyaseNaM taheva sivsennN| buddhaM ca devasamma sayayaM nikkhittasatthaM ca // vR. 'vandAmi' gAhA, vande yuktisenaM kvacidayaM dIrghabAhurdIrdhaseno vocyate, ajitasenaM kvacidayaM zatAyurucyate, tathaiva zivasenaM kvacidayaM satyaseno'bhidhIyate, satyakizceti buddhaM cAvagatatattvaMcadevazANaM devasenAparanAmakaMsatataMsadA vaMda iti, prakRtaM nikSiptazastranAmAntarataH shreyaaNsH| mU. (349) asaMjalaM jiNavasahaM vaMde ya anaMtayaM amiynaanniN| uvasaMtaM ca dhuyarayaM vaMde khalu guttiseNaM ca / / vR. 'asaMjalaM' gAhA, asaMjvalaM jinavRSabhaMpAThAntareNa svayaMjalaM vaMde anantakaM jinamamitajJAninaM sarvajJamityarthaH, nAmAntareNAyaM siMhasena iti, upazAntaM ca-upazAntasaMjJaMdhUtarajasaM vande khalu guptisenaM c| mU. (350) atipAsaMca supAsaM devesaravaMdiyaM ca marudevaM / nivvANagayaM ca varaM khINaduhaM sAmakoThaM ca // . vR. aipAsaM gAhA, atipArzva ca supArzva devezcaravanditaM ca marudevaM nirvANagataM ca dharaMdharasaMjJaM prakSINaduHkhaM zyAmakoSThaM c| mU. (351) jiyarAgamaggiseNaM vaMde khINarAyamaggiseNaM baMde khINarAyamaggiuttaM ca / vokkasiyapijjadosaMvAriseNaM gayaM siddhiM // vR. 'jiya' gAhA, jitarAgamagnisenaM mahAsenamaparanAmakaM vande kSINarajasagniputra ca vyayakRSTapremadveSaMcavAriSeNaMgataM siddhimiti, sthAnAntare kiJcidanyathApyAnupUrvI nAmnAmupalabhyate mU. (352) jaMbUddIve0 AgamissAe ussappiNIe bhArahe vAse satta kulagarA bhavissaMti, mU. (353) miyavAhaNe subhUme ya, suppabheya sayaMpabhe / datte suhume subandhUya, AgamissANa hokkhati / mU. (354) jaMbuddIve NaM dIve AgamissAe ussappiNIe eravae vAse dasa kulagarA bhavissaMti, taMjahA-vimalavAhaNe sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaMdhare daDhadhama dasadhaNU sayadhaNU paDisaU sumitti|| jaMbuddIveNaM dIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe cauvIsaM titthagarA bhavissaMti, taMjahAmU. (355) mahApaume sUradeve, supAse ya syNpbhe| savvANubhUI arahA, devassue ya hokkhii|| mU. (356) udae peDhAlaputte ya, poTTile sttkittiy| munisuvvae ya arahA, savvabhAvaviU jiNe // mU. (357) amame nikkasAe ya, nippulAe ya nimmme| cittautte samAhI ya, AgamisseNa hokkhii|
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH - prakIrNakAH 181 mU. (358) saMvare aniyaTTI ya, vijae vimaleti ya / devovavAe arahA, anaMtavijae iy|| mU. (359) ee vuttA cauvvIsaM bharahe vAsammi kevlii| AgamisseNa hokkhaMti, dhammatitthassa desgaa| mU. (360) eesi NaM cauvvIsAe titthakarANaM puvvabhaviyA cauvvIsaM nAmadhejA bhavissaMti, taMjahAmU. (361) seNiya supAsa udae poTTilla anagAra taha daDhAU y| kattiya saMkhe ya tahA naMda sunaMde ya satae ya / boddhavvA / / mU. (362) devaI ya saccai taha vAsudeva baladeve / rohiNI sulasA ceva tatto khalu revaI ceva // mU. (363) tato havai sayAlI boddhabve khalu tahA mayAlI ya / dIvAyaNe ya kaNhe tatto khalu nArae ceva // mU. (364) aMbaDa dArumaDe ya sAI buddhe ya hoi boddhavve / bhAvI titthagarANaM nAmAiM puvvbhviyaaii|| mU. (365) eesi NaM cauvvIsAe titthagarANaM cauvvIsaM piyaro bhavissaMti cauvvIsaM mAyarobhavissaMti cauvvIsaM paDhamasIsA bhavissaMticauvvIsaMpaDhamasissaNIobhavissaMticauvvIsaM paDhamabhikkhAdAyagA bhavissaMti cauvvIsaM ceiyarukkhA bhavissaMti, jaMbuddIveNaM dIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe bArasa cakkavaTTiNo bhavissaMti taMjahAmU. (366) bharahe ya dIhadaMte gUDhadaMte ya suddhadaMteya / siriutte siribhUI sirisome ya sattame / mU. (367) paume ya mahApaume vimalavAhaNe vipulavAhaNe ceva / ___ variDhe bArasame vutte AgamisA bhrhaahivaa|| mU. (368) eesi NaM bArasaNhaM cakkavaTTINaM bArasa piyaro bhavissaMti, bArasa mAyaro bhavissaMti, bArasa itthIrayaNA bhavissaMti, jaMbuddIveNaMdIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe nava baladevavAsudevapiyaro bhavissaMti, navavAsudevamAyaro bhavissaMti, navabaladevamAyarobhavissaMti, nava dasAramaMDalA bhavissaMti, taMjahA-uttamapurisA majjhimapurisA pahANapurisA oyaMsI teyasI evaM soceva vaNNao bhANiyavvojAvanIlagapItagavasaNA duve duve rAmakesavA mAyaro bhavissaMti, mU. (369) naMde ya naMdamitte dIhabAhU tahA mahAbAhU / aibale mahAbale balabhadde ya sattame // mU. (370) duviDhU ya tiviThU ya AgamissANa vaNhiNo / jayaMti vijae bhadde suppabe ya sudaMsaNe / ANaMde naMdaNe paume, saMkarisaNe ya apcchime| mU. (371) eesiNaM navaNhaM baladevavAsudevANaM puvvamaviyA nava nAmadhejA bhavissaMti, nava dhammAyariyA bhavissaMti, nava niyANabhUmIo bhavissaMti, nava niyANakAraNA bhavissaMti, nava paDisattU bhavissaMti, taMjahA
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 taMjahA - samavAyAGgasUtram - 372 mU. (372) mU. (373) mU. (374) jaMbuddIve eravae vAse AgamissAe ussapiNIe cauvvIsaM titthakarA bhavissaMti, tilae ya lohajaMghe, vairajaMghe ya kesarI paharAe / aparAie ya bhIme, mahAbhIme ya suggIve // ee khalu paDisattU kittIpurisANa vAsudevANaM / savvevi cakkajohI himmihiMti sacakkehiM / mU. (375) mU. (376) mU. (377) pU. (378) sumaMgale a siddhatthe, nivvANe ya mahAjase / dhammajjhae ya arahA, AgamissANa hokkhaI / / siricaMde pupphakeU, mahAcaMde ya kevalI / suyasAgare ya arahA, AgamissANa hokkhaI / / siddhatthe puNNaghose ya, mahAghose ya kevalI / saccaseNe ya arahA, AgamissANa hokkhaI // sUraseNe ya arahA, mahAseNe ya kevalI / savvANaMde ya arahA, devautte ya hokkhaI // supAse suvvae arahA, arahe ya sukosale / arahA anaMtavijae, AgamisseNa hokkhaI // vimale uttare arahA, arahA ya mhaable| devANaMde ya arahA, AgamisseNa hokkhaI // ee buttA cauvvIsaM, eravayammi kevalI / AgamissANa hokkhaMti, dhammatitthassa desagA // mU. (379) mU. (380) mU. (381) vR. mahApadmAdayo vijayAntAzcaturviMzatiH / evamidaM sarvaM sugamaM graMthasamAptiM yAvat / mU. (382) bArasa cakkavaTThiNo bhavissaMti, bArasa cakkavaTTipiyaro bhavissaMti, bArasa mAyaro bhavissaMti, bArasa itthIrayaNA bhavissaMti, nava baladevavAsuvedapiyaro bhavissaMti, nava vAsudevamAyaro bhavissaMti, nava baladevamAyaro bhavissaMti, nava dasAramaMDalA bhavissaMti, uttamapurisA majjhimapurisA pahANapurisA jAva duve duve rAmakesavA bhAyaro bhavissaMti, nava paDisattU bhavissaMti, nava puvvabhavanAmadhejjA nava dhammAyariyA nava niyANabhUmIo nava niyANakAraNA, AyAe eravae AgamissAe bhANiyavvA, evaM dosuvi AgamissAe bhANiyavvA / bR. navaraM 'AyAe 'tti baladevAderAyAtaM devalokAdezcayutasya manuSyeSUtpAdaH siddhizca yathA rAmasyeti, evaM 'dosuvi' tti bharatairAvatayorAgamiSyanto vAsudevAdayo bhaNitavyAH / ityevamanekadhArdhAnupadazyArdhikRtagranthasya yathArthAnyabhidhAnanAni darzayitumAha-ityetadadhikRtazAstramevamanenAbhidhAnaprakAreNA''khyAyate-abhidhIyate / mU. (383) icceyaM evamAhijjaMti, taMjahA -kulagara-vaMsei ya evaM titthagaravaMsei ya cakkavaTTivaMsei ya gaNadharavaMsei ya isivaMsei ya jaivaMsei ya muNivaMsei ya suei vA suaMgei vA suyasamAsei vA suyakhaMdhei vA samavAei vA saMkhei vA sammattamaMgamakkhAyaM ajjhayaNantibemi / vR. tadyathA-kulakaravaMzasya-tapravAhasya pratipAdakatvAt kuzakaravaMza iti ca, itirupadarzane
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavAyaH prakIrNakAH 183 cazabdaH samuccaye, evaM titthagarasaMvei yatti yathA dezena kulakaravaMzapratipAdakatvAt kulakaravaMza ityetadAkhyAyate evaM dezatastIrthakaravaMzapratipAdakatvAt tIrthakaravaMza iti ca AkhyAyate etaditi, evaM cakravarttivaMza iti ca tatpratipAdakatvAt dazAravaMza iti ca gaNadharavaMza iti ca gaNadharavyatiriktAH zeSA jinaziSyA RSayastadvaMzapratipAdakatvAdRSivaMza iti ca tatpratipAdanaM cAtra paryuSaNAkalpasya RSivaMzaparyavasAnasya samavasaraNaprakrameNa bhaNitatvAdata eva yativaMzo manuvaMzazcaitaducyate / yatimunizabdayoH RSiparyAyatvAt, tathA zrutamiti caitadAkhyAyate, parokSatayA traikAlika rthavabodhanasahatvAdasya, tathA 'zrutAGgamiti vA' zrutasya pravacanasya puruSarUpasyAGgaM-avayava itikRtvA, tathA 'zrutasamAsa iti vA' samastasUtrArthAnAmiha saMkSepeNAbhidhAnAt 'zrutaskandha iti vA' zrutasamudAyarUpatvAdasya 'samAe va 'tti samavAya iti vA, samastAnAM jIvAnAM jIvAdipadArthAnAmabhidheyatayeha samavAyanAt mIlanAdityarthaH / tathA ekAdisaMkhyApradhAnatayA padArthapratipAdanaparatvAdasya saMkhyeti vyAkhyAyate, tathA samastaM paripUrNaM tadetadaGgamAkhyAtaM bhagavatA, neha zrutaskandhadvayAdikhaNDanenAcArAdivadaGgateti bhAvaH, tathA 'ajjhayaNaMti'tti samastametadadhyayanamityAkhyAtaM nehoddezakAdikhaNDanA'sti zastraparijJA-diSviveti bhAvaH / itizabdaH samAptau 'bravImI'ti kila sudharmmasvAmI jambUsvAminaM pratyAha sma, bravImi-pratipAdayAmi, etat zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminaH samIpe yadavadhAritamityanena gurupArampa- ryamarthasya pratipAditaM bhavati / evaM ca ziSyasya granthe gauravabuddhirupajanitA bhavati, Atmanazca guruSu bahumAno darzita auddhatyaM ca parihRtaM / ayamevArtha ziSyasya sampAdito bhavati mumukSUNAM cAyaM mArga ityAveditamiti samavAyAkhyaM caturthamaGgaM vRttitaH samAptam / prakirNakaH samavAyaH samAptaH namaH zrIvIrAya pravaravarapArthyAya ca namo namaH zrI vAgdevyai varakavisabhAyA api namaH // 119 11 namaH zrIsaGghAya sphuTaguNagurubhyo'pi ca namo, namaH sarvasmai ca prakRtavidhisAhAyyakakRte yasya granthavarasya vAkyajaladherlakSaM sahasrANi ca, catvAriMzadaho caturbhiradhikA mAnaM padAnAmabhUt // tasyoccaizcalakAkRtiM nidadhataH kAlAdidoSAttathA, durlekhAta khilatAM gatasya kudhiyaH kurvantu kiM mAdRzAH svaM kaSTe'tinidhAya kaSTamadhikaM mA me'nyadA jAyatAM, vyAkhyAne'sya tathA vivektumanasAmalpazrutAnAmamum // ityAlocayatA tathApi kimapi proktaM mayA tatra ca, duvyAkhayAnavizodhanaM vidadhatu prAjJAH parArthodyatAH iha vacasi virodho nAsti sarvajJavAkyAta, kvacana tadavabhAso yaH sa mAndyAnna buddheH varaguruvirahAdvA'tItakAle munIzairgaNadharavacanAnAM zrastasaGghAtanAdvA / / // 2 // // 3 // // 4 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 // 5 // // 6 // // 7 // 112 11 // 9 // vyAkhyAnaM yadyapIdaM pravarakavivacaH pArataMtryeNa ddaSTaM (bdhaM) sambhAvyo'smiMstathApi kvacidapi manaso mohato'rthAdibhedaH / kintu zrIsaGghabuddheranuzaraNavidherbhAvazuddhezca doSo, mA me'bhUdalpa ko'pi prazamaparamanA astu devI zrutasya // nisambandhavihArahAricaritAn zrI varddhamAnAbhidhAn, sUrIn dhyAtavato'titIvratapaso granthapraNItiprabhoH // zrImatsUrijinezvarasya jayino darpIyasAM vAgminAM, tabdandhorapi buddhisAgara iti khyAtasya sUrerbhuvi // ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNA vivRti kRtA // zrImataH samavAyAkhyaturyAGgasya samAsataH // ekAdazasu zateSvatha viMzatyadhikeSu vikramasAmAnAm / aNahilapATakanagare racitA samavAyaTIkeyam // pratyakSaraM nirUpayAsyAH, granthamAnaM vinizcitam / trINi zlokasahasrANi, pAdanyUnA ca SaTzatI // 4 caturtha aGgasUtra - samavAyaM saTIkaM samAptaH samavAyAGgasUtram muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA abhayadevasUri viracitA caturtha aGgasUtra samavAyasya TIkA parisamAptA / ***
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvabharI vaMdanA jemanA dvArA sUtramAM guMthAyela jinavANIno bhavya vAraso vartamAnakAlIna "Agama sAhityamAM prApta thayo e sarve sUrivara Adi ArSa pUjyazrIonepaMcama gaNadhara zrI sudharmA svAmI cauda pUrvadhara zrI bharbAhu svAmI daza pUrvadhara zrI zayyabhavasUri ! (anAmI) sarve zruta sthavara maharSio devavAcaka gaNi zrI zyAmAcArya devardhvigaNi kSamAzramaNa jinabhadra gaNi kSamAzramaNa saMghadAsagaNi siddhasena gaNi jinadAsa gaNi mahattara agamyasiMha sUri zIlAM kAcArya abhayadevasUri malayagirisUri kSemakIrtisUri haribhadrasUri AryarakSita sUri (?) droNAcArya caMdra sUri vAdivetAla zAMticaMdra sUri malladhArI hemacaMdrasUri zAMticaMdra upAdhyAya dharmasAgara upAdhyAya guNaratnasUrI vijaya vimalagaNi vIrabhadra RSipAla | brahmamuni tilakasUri sUtra-niryukti - bhASya - cUrNi - vRtti - AdinA racayitA anya sarve pUjyazrI vartamAna kAlina Agama sAhitya vArasAne saMzodhana-saMpAdana-lekhana Adi dvArA mudrIta/amudrIta svarUpe rajU kartA | sarve zrutAnurAgI pUjya puruSone ( AnaMda sAgarasUrijI | caMdrasAgara sUrijI. muni mANeka jina vijayajI punyavijayajI caturavijayajI jaMbu vijayajI amaramunijI kinaiyAlAlajI lAbhasAgarasurijI AcArya tulasI caMpaka sAgarajI smaraNAMjali bAbu dhanapatasiMha 50 becaradAsa pi0 jIvarAjabhAI paMbhagavAnadAsa pa0 rUpendrakumAra - pa0 hIrAlAla zruta prakAzaka sarve saMsthAo
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 45 Agama mULa tathA vivaraNanuM zloka pramANadarzaka koSTaka) krama | AgamasUtranAma - vRtti-kartA vRtti zloka pramANa zlokapramANa |AcAra 2554 zIlAGkAcArya 12000 2. sUtrakRta 2100 zIlAGkAcArya 12850 3. sthAna 3700 abhadevasUri 14250 4. samavAya 1667 | abhayadevasUri 3575 5. bhagavatI 15751 abhayadevasUri 18616 6. jJAtAdharmakathA 5450 | abhayadevasUri 3800 7. upAsakadazA 812 | abhayadevasUri 800 8. antakRddazA 900 abhayadevasUri 9. anuttaropapAtikadazA 192 | abhayadevasUri 100 10. praznavyAkaraNa 1300 abhayadevasUri 5630 11. |vipAkazruta 1250 abhayadevasUri 900 12. aupapAtika 1167 | abhayadevasari 3125 13. rAjaprazniya 2120 malayagirisUri 3700 14. jIvAjIvAbhigama 4700 malayagirisUri 14000 15. prajJApanA 7787 | malayagirisUri 16000 16. sUryaprajJapti 2296 malayagirisUri 9000 17. candraprajJapti 2300 malayagirisUri 9100 18. jambUdvIpaprajJapti 4454 zAnticandraupAdhyAya 18000 19thI nirayAvalikA 1100 candrasUri 23. (paJca upAGga) 24. catuHzaraNa 80 vijayavimalayagaNi (?) 200 25. Atura pratyAkhyAna 100 guNaralasUri (avacUri) mahApratyAkhyAna 176 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 176 27. bhaktaparijJA 215 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 215 28. tandula vaicArika 500 vijayavimalagaNi (?) 500 29. saMstAraka 155 guNarala sUri (avacUri) 30. gacchAcAra 175 | vijayavimalagaNi 1560 31. gaNividyA 105 / AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 26. 110 105
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] * vRtti 1000 krama | AgamasUtranAma * mUla vRtti-kartA zloka pramANa zlokapramANa 32. | devendrastava 375 | AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 375 33. maraNasamAdhi * 837 AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) | 837 34. nizItha 821 jinadAsagaNi (cUNi) 28000 saGghadAsagaNi (bhASya) 7500 35. bRhatkalpa 473 | malayagiri+kSemakIrti 42600 | saGghadAsagaNi (bhASya) 7600 36. | vyavahAra 373 | malayagiri 34000 saGghadAsagaNi (bhASya) 6400 37. | dazAzrutaskandha 896 - ? - (cUNi) 2225 38. jItakalpa * 130 siddhasenagaNi (cUNi) 39. mahAnizItha 4548 40. Avazyaka 130 haribhadrasUri 22000 41. oghaniyukti ni.1355 droNAcArya (?)7500 - piNDaniyukti * ni. 835 | malayagirisUri 7000 42. | dazavaikAlika 835 haribhadrasUri 7000 43. uttarAdhyayana 2000 zAMtisUri 16000 44. nandI 700 malayagirisUri 7732 45. | anuyogadvAra 2000 maladhArIhemacandrasUri 5900 nodha:(1) 6.45 bhAgama sUtrImA vartamAna aNe pada 1 thI. 11 aMgasUtro, 12 thI 23 upAMgasUtro, 24thI33 prakIrNakasUtro 34thI 38 chedasUtro, 40 thI.43 mULasUtro, 44-45 cUlikAsUtronA nAme prasiddha che. (2) ukta zloka saMkhyA ame upalabdha mAhitI ane pRSTha saMkhyA AdhAre noMdhela che. jo ke te saMkhyA mATe matAMtara to jovA maLe ja che. jemake AcAra sUtramAM ra500, 2554, 2parapa evA traNa zloka pramANa jANavA maLela che. Avo mata-bheda anya sUtromAM paNa che. (3) 61 vRtti- 4 noMche te sa 438. saMpAdana mubAnI cha. sivAyanI 54 // vRtti-cUrNi sAhitya mudrita samudrita avasthAmaile 65605che 4. (4) gacchAcAra bhane maraNasamAdhi navixe caMdAvejjhaya bhane vIrastava prakIrNaka bhAve cha. ma "AgamasuttANi" bhAM bhUNa 35 bhane " mahA5'mA akSarazaH gujarAtI anuvAda rUpe Apela che. temaja gIta jenA vikalpa rUpe che e -
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] paMkajUnuM mArga ane "kAmasuttaLimAM saMpAdIta karyuM che. (5) godha ane vuiM e baMne nivina vikalpa che. je hAla mULamUtra rUpe prasidhdha che. je baMnenI vRtti ame ApI che. temaja temAM mANanI gAthAo paNa samAviSTa thaI che. () cAra prakI sUtro ane mahAnizItha e pAMca AgamanI koI vRtti Adi upalabdha thavAno ullekha maLato nathI. pradI nI saMskRta chAyA upalabdha che tethI mUkI che. nizItha-tazA-nitattva e traNenI cULa ApI che. jemAM zA ane nItattva e baMne uparavRtti maLatI hovAno ullekha che, paNa ame te meLavI zakyA nathI. jyAre nizItha upara to mAtra vIsamA uddezakanI ja vRtti no ullekha maLe che. - vartamAna kALe 45 AgamamAM upalabdha nivRtti: 9 krama zlokapramANa 2500 1355 niyukti zlokapramANa | krama | niyukti . AcAra-niyukti 450 6. Avazyaka-niyukti sUtrakRta-niyukti 7. oghaniyukti bRhatkalpa-niyukti meM 8. piNDaniyukti vyavahAra-niyukti ke 9.| dazavaikAlika-niyukti 5. dazAzruta0-niyukti / 180 | 10. | uttarAdhyayana-niyukti 835 700 noMdha :(1) ahIM Apela snoi pramaM e gAthA saMkhyA nathI. "32 akSarano eka zloka" e pramANathI noMdhAyela hoda pramANa che. (2) * vRdanta ane vyavahAra e baMne sUtronI nitti hAla bhAga mAM bhaLI gaI che. jeno yathAsaMbhava ullekha vRttivAra maharSi e bhAga uparanI vRttimAM karyo hoya tevuM jovA maLela che. (3) koi ane vinivRtti svataMtra mUnAma svarUpe sthAna pAmela che tethI tenuM svataMtra saMpAdana sAma-41 rUpe thayela che. (temaja A saMpAdanamAM paNa che.) (4) bAkInI cha nittimAMthI duzakRtanya nizcitta upara pUrSi ane anya pAMca nidhi uparanI vRtti ame amArA saMpAdanamAM prakAzIta karI che. jyAM A che nivijJa spaSTa alaga joI zakAya che. (5) nivinakartA tarIke madravaduvAmI no ullekha jovA maLe che.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 9. 2. 3. 4. 5. [5] vartamAna kALe 45 AgamamAM upalabdha mAthuM bhASya nizISabhASya bRhatkalpabhASya vyavahArabhASya paJcakalpabhASya jItakalpabhASya zlokapramANa krama 6. 7. 8. 9. 10. 7500 7600 6400 3185 3125 bhASya AvazyakabhASya oghaniryuktibhASya * piNDaniryuktibhASya dazavaikAlikabhASya uttarAdhyayanabhASya (?) gAthApramANa 483 322 noMdha : (1) nizISa, bRhatkalpa ane vyavahArabhASyArtA saGghadAsagaNi hovAnuM bhagAya che. abhArA saMpAhanabhAM nizISa bhASya tenI cUrNi sAthai jane bRhatkalpa tathA vyavahAra bhASya tenI-tenI vRtti sAdhe samAviSTa dhayuM che. (2) paJcakalpabhASya abhArA AgamasuttANi bhAga-38 mAM prAzIta thayuM. (3) AvazyakabhASya mAM gAthA prabhAga 483 sacyuM mAM 183 gAthA mULabhASya 3pe che ane 300 gAthA anya eka mAttvanI che. jeno samAveza Avazya sUtra-saTImAM yo che. [bhe } vizeSAvazyaka bhASya pUjana prasidhdha thayuM che pAga te samagra AvazyakasUtra- (52nuM bhASya nathI bhane adhyayano anusAranI alaga alaga vRtti Adi peTA vivaraNo to Avazya ane nItattva e baMne upara maLe che. jeno atre ullekha ame karela nathI.] 46 63 (4) oghaniryukti, piNDaniryukti, dazavaikAlikabhASya no sabhAveza tenI tenI vRtti bhAM thayo 4 che. paae| teno rtA vizeno ullekha amone bhaNesa nathI. [oghaniyukti upara 3000 zloka pramANa bhASyano ullekha paNa jovA maLela che.] (5) uttarAdhyayanabhASyanI gAthA niryuktibhAM lajI gayAnuM saMbhaNAya che (?) (5) sA rIte aMga - upAMga - prakIrNaka - cUlikA 2 35 Agama sUtro (52no dha mALano ullekha amArI jANamAM Avela nathI. koIka sthAne sAkSI pATha-Adi sva3ye bhASyagAthA bhevA bhajeche. (7) bhASyakartA tarI mukhya nAma saGghadAsagaNi bhevA bhaNesa che tema4 jinabhadragaNikSamAzramaNa ne siddhasena gaNi no paNa ullekha maLe che. keTalAMka bhASyanA kartA ajJAta ja che.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 3275 vartamAna ANe 45mAgamamA 55 cUrNiH / cUrNi zlokapramANa| krama cUrNi zlokapramANa | 1. AcAra-cUrNi 8300 9. dazAzrutaskandhacUrNi / 2225 2. sUtrakRta-cUrNi 9900 10. | paJcakalpacUrNi 3. bhagavatI-cUrNi 3114 | 11.| jItakalpacUrNi 1000 4. jIvAbhigama-cUrNi 1500 12.] AvazyakacUrNi . | 18500 jaMbUdvIpaprajJapti-cUrNi 1879 | 13. dazavaikAlikacUrNi 7000 6. nizIthacUrNi | 28000 | 14. | uttarAdhyayanacUrNi 5850 7. bRhatkalpacUrNi 16000 | 15. | nandIcUrNi 1500 | 8. vyavahAracUrNi / 1200 16. | anuyogadAracUrNi / 2265 nodha:(1) 61 16 cUrNimAthI nizItha , dazAzrutaskandha, jItakalpa bhejA cUrNi abhA. mA saMpAdanamAM samAvAI gayela che. (2.) AcAra, sUtrakRta, Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, nandI, anuyogadvAra e sAta pUrNa pUjyapAda AgamoddhAraka zrI e prakAzIta karAvI che. (3) dazavaikAlikanI bI me cUrNi 4 agatsyasiMhasUrikRta chetenuMzana pUnya. zrI. punyavijayajIe karAvela che. (4) jaMbUdvIpaprajJapticUrNi vize TI28. 14.14 praznAyita muM43 cha. bhagavatI cUrNita bhaNe4 cha, 5 7 prazIta 45 nathI. tema4 vRhatkalpa , vyavahAra, paJcakalpa bhejastAto. sabhecha 59 zIta yayAnuM nathI. (5) cUrNikAra tarI jinadAsagaNimahattara-j nAma bhujyatve saMmaNAya che. 32445 mate amuka cULanA kartAno spaSTollekha maLato nathI. "mAgama-paMthAMgI" cintyamAma" 1 vartamAna kALe prApta Agama sAhityanI vicAraNA pachI kharekhara AgamanA pAMca aMgomAM keTaluM ane zuM upalabdha che te jANyA pachI eka prazna thAya ke Agama paMcAMgI nI bAta 32ii yintya cha. aMga-upAMga-prakIrNaka-cUlikA meM upa mAgamo 652 bhASya nathI. eTale 35 AgamanuM eka aMga to aprApya ja banyuM. sUtra paratve upalabdha niryukti phakta cha che. eTale 39 AgamonuM eka aMga aprApya ja banyuM. sArId sis bhASya, syAM niyukti sane yA cuurnnin| mamA vartamAna ne suvyavasthita paMcAMgI me mAtra Avazyaka sUtra nI gAya. |2 naMdIsUtra mAM paMcAMgIne pahale saMgrahaNI, pratipattimo varanA 5 6 cha. -
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] 45 Agama aMtargata vartamAna kALe upalabdha vibhAgo [sUcanA H- ame saMpAdIta karela bAmasutta-isaTIo mAM bekI naMbaranA pRSTho upara jamaNI bAju AgamasUtra nA nAma pachI aMko Apela che. jemake 1/3/6/2/54 vagere. A aMko te te AgamanA vibhAgIkaraNane jaNAve che. jemake bAvAramAM prathama aMka zrutattvandhano che tenA vibhAga rUpe bIjo aMka vRttA che tenA peTA vibhAga rUpe trIjo aMka gadhyayana no che. tenA peTA vibhAga rUpe cotho aMka uddeza no che. tenA peTA vibhAga rUpe chello aMka mUno che. A mUtta gadya ke padya hoI zake, jo gadya hoya to tyAM peregrApha sTAIlathI ke chUTu lakhANa che ane gAthA/padya ne padyanI sTAIlathI II - II goThavela che. pratyeka Agama mATe A rIte ja oblikamAM (/) pachI nA vibhAgane tenA-tenA peTA-peTA vibhAga samajavA. jyAM je-te peTA vibhAga na hoya tyAM (/-) oblika pachI Desa mukIne te vibhAga tyAM nathI tema sucaveluM che.] (1) bhAvAr - - pUrvI nAmaka peTA vibhAga bIjA zrutaskandha mAM ja che. (2) sUtrachUta - zrutanya:/adhyayana/ddeza:/mU| (3) sthAna (4) samavAya (1) mAvatI -zata/varSA:-aMtarazata/ddeza:/mUrtta ahIM zataddanA peTA vibhAgamAM be nAmo che. (1) var: (2) aMtazataja kemake zataja 21, 22, 23 32,34,36,36,40 nA peTA mAM zatavjha nA peTA vibhAganuM nAma van: ja NAvela che. ta vibhAgane aMtarataja athavA zatazataja nAmathI oLakhAvAya che. zrutanya:/pUtA/gadhyayana/uddeza:/mUrta sthAnaM/adhyayanaM/mUlaM samavAyaH/mUlaM (6) jJAtAdharmajyA- zruta nya:/van:/dhyayanuM mUrta pahelA zrutanya mAM adhyayana ja che, bIjA zrutattva no peTAvibhAga varlDa nAme che ane te varlDa nA peTA vibhAgamAM ayyavana che. (7) upAsakadazA- adhyayanaM/mUlaM (8) anta:zA van:/dhyayana/mULa (1) anuttaropapAtivazA-van:/adhyayana/mUtyuM (10) pranAvyAnaLa-dvAra/adhyayana/mUrta mAtrava ane saMvara evA spaSTa be bheda che jene bAzravadAra ane saMvarakAra kahyA che. (koIka dA ne badale zrutanya zabda prayoga paNa kare che) (11) vipAzruta- zrutapa:/appavana/mUrta (12) saupapAtija- mUrchA (13) rAjapraznIya- mUlaM
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] (14) jIvAjIvAbhigama- * pratipattiH /* uddezakaH/mUlaM khA JAJabhamAM OMta tra vibhAgo ardhyA che to pakSa sabha4 bhATe pratipattiH pachI bheDa peTAvilAsi nodhanIya che ma pratipatti - 3-bhAM neraiya, tirikkhajoNiya, manuSya, deva sevA bhAra meTAvibhAgo che. tethI tipatti/ (neraiyaAdi)/uddezakaH /mUlaM the. rIte spaSTa alaga pADelA che, zreSTha rIte zabhI pratipatti uddezakaH nava nathI para te peTAvibhAga pratipattiH nAme 4che. (15) prajJApanA- padaM / uddezakaH /dvAraM/mUlaM padanA peTA vibhAgabhAMyAM uddezakaH che, jyAM dvAraM che pakSa pada-28nA peTA vibhAgamA uddezakaH ane tenA peTA vibhAgamAM dvAra paNa che. (16) sUryaprajJapti - prAbhRtaM/prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM ( 17 ) candraprajJapti - prAbhRtaM / prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM Agama 18-17bhAM prAbhRtaprAbhRta nApa pratipattiH nAma bheTA vilAgi che. yA uddezakaH Aha mujaba teno vizeSa vistAra thAyela nathI. (18) jambUdIpaprajJapti - vakSaskAraH / mUlaM (19) nirayAvalikA adhyayanaM/mUlaM adhyayanaM / mUlaM (20) kalpavataMsikA (21) puSpitAM adhyayanaM / mUlaM (22) puSpacUlikA - adhyayanaM / mUlaM (23) vahidazA - adhyayanaM / mUlaM bhAgama 18 thI 23 nirayAvalikAdi nAbhathI sAthai bhovA bhaNe che Debhatene upAMganA pAMya varga tarI sUtradvAre khojajAvesA che. mAM varga-1, nirayAvalikA, varga-2 kalpavataMsikA... vagere bhAvA ( 24 thI 33) catuHzaraNa (Adi dazepayannA) mUlaM (34) nizItha uddezakaH / mUlaM * uddezakaH / mUlaM uddezakaH/mUlaM (35) bRhatkalpa (36) vyavahAra - - 1 (37) dazAzrutaskandha (38) jItakalpa - mUlaM (39) mahAnizItha - adhyayanaM / uddezakaH/mUlaM dazA / mUlaM (40) Avazyaka - adhyayanaM / mUlaM (41) ogha / piNDaniyukti mUlaM (42) dazavaikAlika - adhyayanaM / uddezakaH /mUlaM (43) uttarAdhyayana adhyayanaM // mUlaM (44 - 45 ) nandI - anuyogadvAra mUlaM -
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] amArA saMpAdIta 45 AgamomAM AvatA mUla no aMka tathA temAM samAviSTa gAthA krama AgamasUtra mUlaM gAthA krama AgamasUtra mUlaM gAthA 9. AcAra 2. sUtrakRta 3. sthAna 4. 5. 6. 7. 8. samavAya bhagavatI jJAtAdharmakathA upAsaka dazA antakRddazA anuttaropapAtika 9. 10. praznavyAkaraNa 11. vipAkazruta 12. aupapAtika 13. rAjaprazniya 14. jIvAbhigama 15. prajJApanA 16. sUryaprajJapti 17. candraprajJapti 18. jambUdIpaprajJapti 19. nirayAvalikA 20. kalpavataMsikA 21. puSpitA 22. puSpacUlikA 23. vahidazA 552 806 1010 383 1087 241 73 62 13 47 47 77 85 398 622 214 218 365 21 5 11 3 5 147 24. 723 25. 169 26. 93 27. 114 28. 57 29. 13 30. 12 31. 4 32. 33. 34. 30 35. 36. 93 37. 231 38. 103 39. 107 40. 131 41. 41. 9 42. 2 43. 1 44. 9 45. 14 mr 1 m 10 catuHzaraNa AturapratyAkhyAna mahApratyAkhyAnaM bhaktaparijJA taMdula vaicArika saMstAraka gacchAcAra gaNividyA devendrastava maraNasamAdhi nizISa bRhatkalpa vyavahAra dazAzrutaskandha jItakalpa mahAnizItha Avazyaka oghaniyukti piNDaniryukti dazavaikAlika uttarAdhyayana nandI anuyogadvAra 63 63 71 70 142 142 172 172 161 139 133 133 137 137 82 82 307 307 664 664 1420 215 285 114 56 103 103 8 - noMdha :- ukta thA saMkhyAno samAveza mUrtta mAM thaI ja jAya che. te mUla sivAyanI alaga gAthA sabha4vI nahIM. mUla zabda se abhI sUtra jane gAthA bhaMne bhATe no jAyelo saMyukta anukrama che. gAthA badhAMja saMpAdanomAM sAmAnya aMka dharAvatI hovAthI teno alaga aMka Apela che. paNa sUtranA vibhAga dareka saMpAdake bhinnabhinna rIte karyA hovAthI ame sUtrAMka judo pADatA nathI. 1528 92 21 1165 1165 712 712 540 515 1731 1640 168 93 350 141
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] abhinava hema laghuprakriyA - 1 abhinava hema laghuprakriyA 2 abhinava hema laghuprakriyA - 3 abhinava hema laghuprakriyA - 4 247047 [20] [21] [22] -H amArA prakAzano H saptAGga vivaraNam saptAGga vivaraNam saptAGga vivaraNam saptAGga vivaraNam kRdantamAlA caityavandana parvamAlA [33] [34] [35] * [10] - caityavandana saGgraha - tIrthajinavizeSa caityavandana covizI zatruSNaya matti [bAvRtti-vo] [10] abhinava jaina paJcAGga - 2046 [12] [11] abhinava upadeza prAsAda - 1- zrAvaka kartavya - 1 thI 11 abhinava upadeza prAsAda - 2- zrAvaka kartavya - 12 thI 15 abhinava upadeza prAsAda - 3- zrAvaka kartavya - 16 thI 36 navapada - zrIpAla (zAzvatI oLInA vyAkhyAna rUpe) [13] 1 * [14] [15] [1] [17] samAdhi maraNa [vidhi - sUtra - pagha- ArAdhanA-maraNabheda-saMgraha] caityavaMdana mALA [779 caityavanaMdanono saMgraha] tatvArtha sUtra prabodhaTIkA [adhyAya-1] tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno siddhAcalano sAthI [AvRtti - be] caitya paripATI [18] [19] amadAvAda jinamaMdira upAzraya Adi DirekTarI zatruMjaya bhakti AvRtti - be] [23] zrI navakAramaMtra navalAkha jApa noMdhapothI [24] zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI [25] [26] zrI bAravrata pustikA tathA anya niyamo - [AvRtti - cAra] abhinava jaina paMcAMga - 2042 [sarvaprathama 13 vibhAgomAM] zrI jJAnapada pUjA [27] [28] aMtima ArAdhanA tathA sAdhu sAdhvI kALadharma vidhi zrAvaka aMtima ArAdhanA [AvRtti traNa] [29] [31] [32] [30] vItarAga stuti saMcaya [1151 bhAvavAhI stutio] (pUjya AgamoddhA2ka zrI nA samudAyanA) kAyamI saMparka sthaLo tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-1 tatvArthAdhigama abhinava TIkA - adhyAya-2 sUtra tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-3 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-4 - --
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ [11] [35] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-5 [33] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-6 [38] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-7 [3] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-8 [40] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-9 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-10 [41] prakAzana 1 thI 41 abhinavazruta prakAzane pragaTa karela che. [42] AyAro [43] sUyagaDo [44] ThANaM [45] samavAo [46 ] vivAhapannati [ 47 ] nAyAdhammakahAo [48] uvAsagadasAo [49] aMtagaDadasAo [50 ] anuttovavAiyadasAo [51] paNhAvAgaraNaM [52] vivAgasUyaM uvavAiyaM [ 53 ] [ 54 ] rAyappaseNiyaM [ 55 ] jIvAjIvAbhigamaM [ 56 ] patravaNAsutaM [57] sUrapannatiH [ 58 ] caMdapannattiH [ 59 ] [60] [61] [ 62] [ 63 ] [64] [ 65 ] [66] AurapaccakkhANaM [ 67 ] mahApaccakkhANaM [ 68 ] bhattapariNA jaMbUddIvapannati nirayAvaliyANaM kappavaDiMsiyANaM pumphiyANaM puSkacUliyANaM vahidasANaM causaraNaM [AgamasuttANi-1] [AgamasuttANi-2] [AgamasuttANi-3] [AgamasuttANi-4] [AgamasuttANi-5] [AgamasuttANi-6] [AgamasuttANi-7] [AgamasuttANi-8] [AgamasuttANi-9] [AgamasuttANi- 10 ] [AgamasuttANi - 99] [AgamasuttANi 12 ] [AgamasuttANi- 13 ] [AgamasuttANi 14 ] [AgamasuttANi-15 ] [AgamasuttANi- 16 ] [AgamasuttANi- 17] [AgamasuttANi-18 ] [AgamasuttANi 19] [AgamasuttANi-20 ] [AgamasuttANi-21 ] [AgamasuttANi-22 ] [AgamasuttANi- 23 ] [AgamasuttANi-24 ] [AgamasuttANi-25 ] [AgamasuttANi-26 ] [AgamasuttANi-27 ] paDhamaM aMgasutaM bIaM aMgasutaM taiyaM aMgasutaM cautthaM aMgasutaM paMcamaM aMgasutaM chaThThe aMgasutaM sattamaM aMga aTTamaM aMgasutaM navamaM aMgasutaM dasamaM aMgasutaM ekkArasamaM aMgasutaM paDhamaM uvaMgasutaM bIaM uvaMgasutaM taiyaM uvaMgasutaM cautthaM uvaMgattaM paMcamaM uvaMgasutaM chaThThe uvaMgasutaM sattamaM uvaMgasutaM aThTha uvaMgasutaM navamaM uvaMgasuttaM dasamaM uvaMgasutaM eArasamaM uvaMgasutaM bArasamaM uvaMgataM paDhamaM paNNagaM bIaM paNNagaM tIyaM paNNagaM utthaM paNNagaM
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 69 ] [ 70] taMdulaveyAliyaM saMthAragaM [ 71] gacchAyAra [72] caMdAvejjhayaM [ 73] gaNivijjA [74] deviMdatthao [ 75 ] maraNasamAhi [ 76 ] vIratthava [77] nisIha [ 78 ] buhatkampo [79] vavahAra [ 80 ] [81] jIyakappo [82] paMcakappabhAsa dasAsuyakkhaMdhaM [83] mahAnisIhaM [84] AvasassayaM [85] ohanijatti [86 ] piMDanijutti [87] dasaveyAliyaM [88] utarajjhayaNaM [89] naMdIsUyaM [10] anuogadAraM [12] [AgamasuttANi 28 ] [AgamasuttANi - 29 ] [AgamasuttANi- 30 / 1 ] [AgamasuttANi - 30 / 2 ] [AgamasuttANi 31 ] [AgamasuttANi 32 ] [AgamasuttANi- 33/1 ] - [AgamasuttANi- 33 / 2 ] [AgamasuttANi- 34 ] [AgamasuttANi- 35 ] [AgamasuttANi 36 ] [AgamasuttANi 37] [AgamasuttANi- 38 / 1 ] [AgamasuttANi- 38 / 2 ] [AgamasuttANi- 39 ] [AgamasuttANi 40 ] [AgamasuttANi - 41/1] [1] khAyAra [2] sUyagaDa - [3] - [4] samavAyavivAhapanatti - [4] [ e ] nAyAdhammauhA - gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda [3] uvAsagahasA - [8] aMtagauhasA - gujarAtI anuvAda [9] anuttaropapAtikadasA- gujarAtI anuvAda [10] pAvAgarA gujarAtI anuvAda paMcamaM paINNagaM chaThThe paNNagaM gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda sattamaM paNNagaM - 1 sattamaM paNNagaM - 2 aThTha paNNagaM navamaM paINNagaM dasamaM paINNagaM- 9 dasamaM paNNagaM-2 paDhamaM cheyasuttaM bIaM chettaM taiyaM cheyasuttaM [AgamasuttANi - 41/2 ] [AgamasuttANi 42 ] [AgamasuttANi 43 ] [AgamasuttANi-44 ] [AgamasuttANi-45 ] prakAzana 42 thI 90 Agamazruta prakAzane pragaTa karela che. paMcamaM cheyasuttaM - 9 paMcamaM cheyasuttaM - 2 utthaM cheyasuttaM chaThThe cheyasuttaM paDhamaM mUlasutaM bIaM mUlasutaM - 1 bIaM mUlasutaM - 2 taiyaM mulasutaM gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] paheluM aMgasUtra gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] bIjuM aMgasUtra [AgamadIpa-1] [AgamadIpa-1] paDhamA cUliyA bitiyA cUliyA [AgamadIpa-2] [AgamadIpa-3] [AgamadIpa-3] AgamadIpa-3] [AgamadIpa-3] [AgamadIpa-3] utthaM mUlasuttaM trIjuM aMgasUtra cothuM aMgasUtra pAMcamuM aMgasUtra chaThThuM aMgasUtra sAtamuM aMgasUtra AThamuM aMgasUtra navamuM aMgasUtra dazamuM aMgasUtra
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [101] vivAgasUya - [102] uvavAiya [103] rAyappaseNiya - [104] jIvAjIvAbhigama - [105] pannavaNAsutta [106] sUrapannatti - [107] caMdapannati - [108] jaMbuddIvapannati - [19] nirayAvaliyA - [117] kappavarDisiyA - [111] pulphiyA - [112] pucUliyA - [113] varNAidasA - [114] causaraNa - [115] AurapaccakkhANa - [11] mahApaccakkhANa - [117] bhattapariNA - [118] taMdulaveyAliya - [119] saMthAraga - [120] gacchAyAra [121] caMdAvejDaya - [122] gaNivijjA - [123] deviMdatyao - [124] vIratthava - [125] nisIha - [126] buhataka - [127] vavahAra - [128] dasAsuyabaMdha - [129] jIyakappo - [13] mahAnisIha - = [131] Avasaya [132] ohanijjutti - [133] piMDani'tti - [134] dasaveyAliya - mA [13] gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda AgamadIpa-3] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-7] [AgamadIpa-7] AgamadIpa-7] [AgamadIpa-7] agiyAramuM aMgasUtra paheluM upAMgasUtra bIjuM upAMgasUtra trIjuM upAMgasUtra cothuM upAMgasUtra pAcamuM upAMgasUtra chaThThuM upAMgasUtra sAtamuM upAMgasUtra AThamuM upAMgasUtra navamuM upAMgasUtra dazamuM upAMgasUtra agiyAramuM upAMgasUtra bAramuM upAMgasUtra pahelo payajJo bIjo payajJo trIjo payazo cotho payajJo pAMcamo payajJo chaThTho payajJo sAtamo payajJo-1 sAtamo payajJo-2 AThamo payajJo navamo payajJo dazamo payajJo paheluM chedasUtra bIjuM chedasUtra trIjuM chedasUtra cothuM chedasUtra pAMcamuM chedasUtra chaThThuM chedasUtra paheluM mUlasutra bIjuM mUlasutra-1 bIjuM mUlasutra-2 trIjuM mulasUtra
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14] gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] cothuM mUlasutra [AgamadIpa-7] pahelI cUlikA [AgamadIpa-7] bIjI cUlikA prakAzana 91 thI 137 AgamadIpa prakAzane pragaTa karela che. [134] uttarayAsa - [35] naMhIsutaM - [137] anuyogadvAra - [138] dIkSA yogAdi vidhi [139] 45 Agama mahApUjana vidhi [140] AcArAGgasUtraM saTIkaM [141] sUtrakRtAGgasUtraM saTIkaM [142 ] sthAnAGgasUtraM saTIkaM [143 ] samavAyAGgasUtraM saTIkaM [144 ] bhagavatI aGgasUtraM saTIkaM [145 ] jJAtAdharmakathAGgasUtraM saTIkaM [146] upAsakadazAGgasUtraM saTIkaM [147] antakRddazAGgasUtraM saTIkaM [148] anuttaropapAtikadazAGgasUtraM saTIkaM [149 ] praznavyAkaraNAGgasUtraM saTIkaM [150 ] vipAkazrutAGgasUtraM saTIkaM [151] aupapAtikaupAGgasUtraM saTIkaM [152] rAjaprazniyaupAGgasUtraM saTIkaM [153] jIvAjIvAbhigamaupAGgasUtraM saTIkaM [154] prajJApanAupAGgasUtraM saTIkaM [155] sUryaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM [156 ] candraprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM [157 ] jambUdvIvaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM [158] nirayAvalikA upAGgasUtraM saTIkaM [159 ] kalpavataMsikAupAGgasUtraM saTIkaM [160 ] puSpitAupAGgasUtraM saTIkaM [161] puSpacUlikAupAGgasUtraM saTIkaM [162] vaNhidasAupAGgasUtraM saTIkaM [163 ] catuH zaraNaprakIrNakasUtra saTIkaM [ 164 ] AturapratyAvyAnaprakIrNakasUtraM saTIkaM [ 165 ] mahApratyAkhyAnaprakIrNakasUtraM sacchAyaM [166 ] bhaktaparijJAprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM- 9 AgamasuttANi saTIkaM 2 AgamasuttANi saTIkaM - 3 AgamasuttANi saTIkaM - 4 AgamasuttANi saTIkaM - 5/6 AgamasuttANi saTIkaM-7 AgamasuttANi saTIkaM - 7 AgamasuttANi saTIkaM-7 AgamasuttANi saTIkaM - 7 AgamasuttANi saTIkaM-7 AgamasuttANi saTIkaM-8 AgamasuttANi saTIkaM 8 AgamasuttANi saTIkaM-8 AgamattANi saTIkaM - 9 AgamasuttANi saTIkaM - 10/11 AgamasuttANi saTIkaM - 12 AgamasuttANi saTIkaM 12 AgamasuttANi saTIkaM - 13 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM-14 AgamasuttANi saTIkaM-14 AgamasuttANi saTIkaM- 14 AgamasuttANi saTIkaM-14 AgamasuttANi saTIkaM- 14 AgamattANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIka - 14 AgamasuttANi saTIkaM- 14
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ [167] taMdulavaicArikaprakIrNakasUtraM saTIkaM [168 ] saMstArakaprakIrNakasUtraM sacchAyaM [169 ] gacchAcAraprakIrNakasUtraM saTIkaM [170] gaNividyAprakIrNakasUtraM sacchAyaM [171] devendrastavaprakIrNakasUtraM sacchAyaM [172] maraNasamAdhiprakIrNakasUtraM sacchAyaM [173 ] nizIthachedasUtraM saTIkaM [174] bRhatkalpachedasUtraM saTIkaM [175] vyavahArachedasUtraM saTIkaM [ 176 ] dazAzrutaskandhachedasUtraM saTIkaM [177 ] jItakalpachedasUtraM saTIkaM [ 178 ] mahAnizIthasUtraM (mUlaM ) [179 ] AvazyakamUlasUtraM saTIkaM [180] oghaniryuktimUlasUtraM saTIkaM [181] piNDaniryuktimUlasUtraM saTIkaM [182] dazavaikAlikamUlasUtraM saTIkaM [183] uttarAdhyayanamUlasUtraM saTIkaM [184] nandI - cUlikAsUtraM saTIkaM [185] anuyogadvAracUlikAsUtraM saTIkaM [15] AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIka - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM-15-16-17 AgamasuttANi saTIkaM-18-19-20 Agagama suttANi saTIkaM - 21-22 AgamasuttANi saTIkaM-23 AgamasuttANi saTIkaM 23 AgamasuttANi saTIkaM - 23 AgamasuttANi saTIkaM 24-25 Agama suttAmi saTIkaM - 26 AgamasuttANi saTIkaM-26 AgamasuttANi saTIkaM - 27 AgamasuttANi saTIkaM - 28-29 AgamasuttANi saTIkaM - 30 AgamANi saTIkaM - 30 prakAzana 139 thI 185 Agamazruta prakAzane pragaTa karela che. -: saMparDa sthaNa :'Agama ArAdhanA kendra' zItalanAtha sosAyaTI-vibhAga-1, iseTa naM-13, 4the bhAje zrI naminAtha jaina derAsarajI pAchaLa, vhAI senTara, khAnapura amadAvAda-1
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ [16] "AgamasuttANi-saTIkaM" maga 1 thI. 30nu viv29|| AgamasuttANi bhAga-1 bhAga-2 bhAga-3 bhAga-4 bhAga-5-6 bhAga-7 samAviSTAAgamAH AyAra sUtrakRta sthAna samavAya bhagavatI (aparanAma vyAkhyAprajJapti) jJAtAdharmakathA, upAsakadazA, antakRddazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika, rAjaprazniya jIvAjIvAbhigama prajJApanA sUryaprajJapti, candraprajJapti jambUdvIpaprajJapti niravAyalikA, kalpavataMsikA, puSpikA, puSpacUlikA vaNhidazA, catuHzaraNa, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, bhaktaparijJA tandulavaicArika, saMstAraka, gacchAcAra, gaNividyA, devendrastava, maraNasamAdhi bhAga-8 bhAga-9 bhAga-10-11 bhAga-12 bhAga-13 bhAga-14 bhAga-15-16 bhAga-18-19-20 bRhatkalpa bhAga-21-22 vyavahAra bhAga-23 dazAzrutaskandha, jItakalpa, mahanizItha bhAga-24-25 Avazyaka bhAga-26 oghaniyukti, piNDaniyukti bhAga-27 dazavaikAlika bhAga-28-29 | uttarAdhyayana bhAga-30 nandI, anuyogadvAra
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________