Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७८
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
मते आत्मा अकिञ्चित्करः, लोकायतिक्रमते तु कायाकारपरिणतान्येव पञ्चमहा भूतानि अभिव्यक्तवेतनानि आत्मव्यपदेशं लभन्ते इति, तत्र सांख्याभिप्रायेगाह - 'सतो नत्थि विणासो, असतो नत्थि संभवो' सतो नास्ति विनाशः, असतो नास्ति संभवः । सतः - सत्तावतः पदार्थस्य विनाशो न भवति, अप्सतः - सत्तारहितस्य पदार्थस्य न संभवः - नोत्पत्तिर्जायते इति । सम्प्रति पञ्चमहाभूतवादी स्वमतं निगमयति- 'एतावताच जीवकाए' एतावानेव जीवकायः - इयानेव जीवः 'एतावताव अस्थिकाए' एतावानेन अस्तिकाय - एतावदेवाऽस्तित्वम् । 'araana लोए' एतावानेव सर्वलोकः । 'एयं मुहं लोगस्स कारणयाए ' एतत् पञ्चमहाभूतास्तित्वमेव लोकस्य मुखमिति कारणम् एतदेव कारणतया सर्वकार्येषु व्याप्रियते । किं बहुना - 'अवि अंतसो तणमायमवि' अध्यन्तशस्तृणमात्रमपि, तृणोत्पत्तिं तृणमचलनादिकमपि कार्यं महाभूतान्येव कुर्वन्तीति, न तु तदतिरिक्त किमपि कारणं विद्यते। अतः पञ्चभूतादेव सर्वस्योत्पादा दिकम् नास्ति जीव स्तदतिरिक्तोऽपि तस्मात् - ' से ' स पुरुषः, 'किणं'
करते हैं। उनका यह कथन है कि सत् का विनाश नहीं होता और असत् की उत्पत्ति नहीं होती । भूतवादी के मत को दिखला कर यह सांख्य का मत कहा गया है क्योंकि वह पांच भूतों से भिन्न आत्मा को भी स्वीकार करता है ।
अब पंच भूतवादी के मत को उपसंहार करते हुए कहते हैं बस इतना ही (पांच भूत ही) जीवकाय है, इतना ही अस्तिकाय अर्थात् अस्तित्व है इतना ही सम्पूर्ण लोक है । यह पाँच महाभूत ही लोक के प्रधान कारण हैं ! अधिक क्या तृग की उत्पत्ति, तृण का हिलना और तृण का झुकना भी महाभूत का ही कार्य है। उनके अतिरिक्त अन्य
કરે છે. તેગ્માનું કથન એવું છે કે-સત્ત્ને વિનાશ થતા નથી. તથા અસત્ની ઉત્પત્તિ થતી નથી. ભૂતવાદીના મત બતાવીને આ સાંખ્યમત બતાવેલ છે. કેમકે તેઓ પાંચ મહાભૂતથી ભિન્ન આત્માને પણ સ્વીકારે છે.
હવે પાંચ મહાભૂત વાદીના મતને ઉપસંહાર કરતા થકા કહે છે. ખસ આટલુ' જ (પાંચ મહાભૂત જ) જીવકાય છે. એટલુ જ અસ્તિકાય અર્થાત અસ્તિત્વ છે. આટલે જ સ`પૂર્ણ લેક છે. આ પાંચ મહાભૂત જ લેાકનું પ્રધાન કારણ છે. વિશેષ શું ? તૃણુની ઉત્પત્તિ, તરણાનું હલવું અને તરણાનુ ચાલવું. એ પશુ મહાભૂતનું જ કાર્યોં છે. તેના સિવાય અન્ય કાંઈ જ કારણુ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૪
