Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 04 Sthanakvasi

Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 361
________________

३५०
सूत्रकृतानसूत्रे ऽयमर्थः 'इइखलु पाईणं वा ४' इह खलु पापा वा प्रतीच्यां वा उदीच्यां वा अवाच्यां वा ४, 'सत्रओ समावति' सर्वतः सर्वस्मिन्नपि 'लोगंसि चत्तारि बीयकाया एव माहिज्जति' लोके चत्वारो बीजकाया एपमाख्यायन्ते । 'तं जहा' तद्यथा-'अग्गवीया' अग्रवीना:-अंग्रे-उपरितनभागे बीजं येषां तेऽग्रवीजाः यथा तिलतालाम्रादयः 'मूलबीया' मूलबीनाः-मूलमेव बीजमुत्पत्तिकारणं येषां ते मूलवीजा:-कमलकन्दप्रभृतयः, 'पोरबीया' पर्वबीजा:-पर्वाणि ग्रन्यौ पर्वव वा बीजं येषां ते पर्वबीजाः इक्षुप्रमुखाः 'खंधवीया' स्कन्धः 'स्थूड एव बीज' येषां ते स्कन्धबीजा:-शल्लकी प्रभृतयः 'तेसिं च णं अहाबी. एणं अहावभासेणं' तेषाश्च खलु यथा बोजेन यथाऽवकाशेन, तत्र तेषां चतुर्विधानां वनस्पतिकायिकानां यथाबीजेन यद्यस्य बीजमुत्पत्तिकारणं तद् यथाबीज तेन यथाबीजेन, यथा शाल्यकुरस्य शाकिबीजम्-उत्पत्तिकारणम्, यथाऽवकाशेन
इस लोक में पूर्व आदि चारों दिशाओं में चार प्रकार के बीजकाय कहे गए हैं। वे इस प्रकार हैं-अग्रवीज जिन वनस्पतियों के अग्र भाग (ऊपरीभाग) में बीज हो। जैसे तिलताल आम आदि के वृक्ष। मूल वीज-भूल ही जिनका बीज अर्थात् उत्पत्ति स्थान हो, वह मूलबीज है जैसे कमलकन्द आदि। पर्वबीज-पर्व ही जिनका उत्पत्तिस्थान हो जैसे इक्षु
आदि। स्कंधवीज-स्कंध ही जिनका बीज हो, जैसे शल्लकी आदि । इन बीजकाय जीवों में जो जीव बीज से और जिस अवकाश (प्रदेश) में उत्पन्न होने की योग्यता वाले होते हैं, वे जीव उसो बीज और उसी प्रदेश में - અહિયાં આહારપરિજ્ઞા નામનું અધ્યયન છે. આ અધ્યયનમાં આહારના સંબંધમાં કર્તવ્ય, અકર્તવ્યનું પ્રતિપાદન કરવાના કારણે આ અધ્યયનનું નામ “આહાર પરિના? એ પ્રમાણે છે. આ અધ્યયનને આ નીચે બતાવ્યા પ્રમાણે ભાવ છે.
આ લોકમાં પૂર્વ વિગેરે ચાર દિશાઓમાં ચાર પ્રકારના બીજકાથ ડિવામાં આવ્યા છે. તે આ પ્રમાણે છે. ૧ અઝબીજ જે વનસ્પતિના અગ્રભાગમાં (હપરના ભાગમાં) બીજ હાય જેમકે તલ તાડ અને આંબાના વૃક્ષ વિગેરેમાં હોય છે, તે અગ્રણીજ કહેવાય છે.
(૨) મૂલબીજ-મૂળ જ જેનું બી હેય અર્થાત્ ઉત્પત્તિ સ્થાન હોય, કમળકંદ મૂળા વિગેરે. તે મૂળબીજ કહેવાય છે.
(3) પર્વબીજ-પર્વ જેના બીજ રૂપ હોય જેમકે શેલડી વિગેરે. (૪) ધ બીજ-સ્કંધ જેનું બી હેય જેમકે શહલકી વિગેરે.
આ બીજકાય જીવોમાં જે જીવ બીથી અને જે અવકાશ (પ્રદેશ)માં ઉત્પન્ન થવાની યોગ્યતાવાળા હોય છે. તે બીજે એજ બીજ અને એજ પ્રદે
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૪


Page Navigation
1 ... 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795