Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ. ४ प्रत्याख्यानक्रियोपदेशः। पावएणं' असता मनसा पापकेन-पापरहितेनाऽपि मनसा पापं भातीति, 'असं. तियाए ईर पावियाए' असत्या वाचा पापिकया 'असंतएगं कारणं पावएणं' असता कायेन पापके न 'अहणंत स' अघ्नतो हिंसामकुर्वतः 'अणक वस्स' अमनस्कस्य 'अवियारमणवरणकायवक्कस्स' अविचारमनोवचनकायवाक्यस्य 'मुवि. णमवि अपस्स मो' स्वप्नमपि अपश्यतः-अव्यक्तविज्ञानवतः 'पावे कम्मे कन्नई' पापं कर्म क्रियते-हे नोदक विचाररहित ! यन्मया प्रतिज्ञातं यत्-यथोक्तगुणविशिछानां पाप कर्म भातीति-तत्सर्वमपि सत्यमेव नाऽसत्यम् -अपता मनसा असता. वचनेन असता कायेनाऽपि अविचारमनोवाकायव्यापारेणापि पापं भवत्येवेत्य. भिषायः, । पुनः नोदकः पृच्छति-'तं सम्मं कस्स णं तं हेऊ' तत्समीचीनं पापं भरत्येवेति कस्य हेतोः । भादु सम्यगेव तत्र को हेतुरित्यर्थः, आचार्यः सुधर्म स्वामी आह-तत्थ खलु भगवया छज्जीवणिकायहेऊ पपत्ता' तत्र खलु भगरता षड़नीवनिकायहेतवः प्रज्ञता:-कथिताः षट्पकारा जीवाः कर्मबन्धनहेतवो भव. वचन और काय न होनेपर प्राणी का घात न करने वाले, अमनस्क (मन से रहित) मन वचन और काय संबंधी विचार से रहित, और अस्पष्ट ज्ञान वाले जीव को भी पापकर्म होता है । आशय यह है कि-हे प्रश्नकर्ता ! मैंने पहले जो कहा है कि पूर्वोक्त प्रकार के जीवों को भी कर्मबन्ध होता है सो सत्य ही है, असत्य नहीं अर्थात् पापमय मन वचन और कोय न होने पर भी एवं मनवचन काय संबंधी विचार न होने पर भी पाप होता है।
प्रश्नकर्ता पुनः प्रश्न करता है-आपने जो कहा है, उसमें हेतु क्या है ?
आचार्य कहते हैं-भगवान ने छह जीवनिकायों को कर्मबन्धका कारण कहा है। वें जीवनिकाय इसप्रकार हैं-पृथ्वीकाय से लेकर सकाय વચન અને કાય ન હોવાથી પ્રાણીને ઘાત ન કરવાવાળા, અમનસ્ક, (મન વિનાના) મન, વચન, અને કાય સંબંધી વિચાર વિનાના અને અસ્પષ્ટ જ્ઞાનવાળા, જીવને પણ પાપકર્મ હોય છે કહેવાને આશય એ છે કે હે પ્રશ્ન કરવાવાળા ! મેં પહેલાં જે કહેલ છે, કે-પૂર્વોક્ત પ્રકારના જીને પણ કર્મબંધ થાય છે, તે સત્ય જ છે. અસત્ય નથી. અર્થાત્ પાપમય મન, વચન અને કાય ન હોવા છતાં પણ અને મન, વચન તથા કાય સંબંધી વિચાર ન હોવા છતાં પણ પાપ થાય છે. પ્રશ્ન કરનાર ફરીથી પ્રશ્ન કરે છે કે-આપે २ युछे, तभी तु शुछ ?
આચાર્ય કહે છે કે–ભગવાને છ જવનિકાને કર્મબંધનું કારણ કહેલ છે. તે જીવનિકા-પૃથ્વીકાયથી લઈને ત્રસકાય સુધીની છે. આ છે
श्री सूत्रतांग सूत्र : ४
