Book Title: Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
५०२
सूत्रकृताङ्गस्त्रे अपिच-'बुद्धया विविध्यमानानां स्वभावो नाऽधार्यते ।
अतो निरभिलप्यास्ते निःस्वभावाश्च देशिताः ॥१॥ इति एवन्ते लोकात्मकाऽलोकात्मकायोरमा ब्यावर्णयन्ति। तदेतन्मतं न सम्यक् । सर्वाऽनुभवसिद्धार्थक्रियासमर्थाऽबाधितानां वाङ्मात्रेण निराकर्तुमशक्यस्वादिति ॥१२॥ मूलम्-पत्थि जीवा अजीवा वा णेवं सन्नं निवेसए ।
अस्थि जीवा अजीवा वा एवं संन्नं निवेसए ॥१३॥ छाया- न सन्ति जीवा अजीवा वा नैवं संज्ञां निवेशयेत् ।
___ सन्ति जीवा अजीवा वा एवं संज्ञां निवेशयेत् ॥१३॥ हैं । जब पदार्थों को स्वयं ही यह रुचता है तो हम क्या करे ?
और भी कहा है-'बुद्धया विविच्यमानानाम्' इत्यादि।
'जब पदार्थों का बुद्धि से विवेचन करते हैं तो उनका कोई स्वभाव निश्चित नहीं होता। इसी कारण हमने उन्हें अवक्तव्य और निस्वभाव कहा है।' ___ इस प्रकार शून्यवादी लोक और आलोकरूप पदार्थों का अभाव कहते हैं, किन्तु उनका यह मत ठीक नहीं है। पदार्थों से अर्थक्रिया होती है, यह सबके अनुभवसे सिद्ध है, अतएव अर्थक्रिया से सिद्ध अबाधित पदार्थों का वचन मात्र से निषेध नहीं किया जा सकता।११-१२। 'त्धि जीवा' इत्यादि।
शब्दार्थ--'जीवा-जीवा:' जीव अथवा 'अजीवा-अजीवाः' अजीव 'णस्थि-न सन्ति' नहीं है ‘एवं-एवम्' इस प्रकार की 'सन्न-संज्ञाम्' પદાર્થોને જ એ ગમે છે, તે અમે શું કરીએ? બીજું પણ કહ્યું છે કે'बुध्या विचिन्त्यमानानाम्' त्याह
જ્યારે પદાર્થોને વિચાર બુદ્ધિથી કરવામાં આવે તે તેને કોઈ પણ સ્વભાવ નિશ્ચિત થતો નથી. તેજ કારણથી અમે તેને અવક્તવ્ય અને નિઃ સ્વભાવ-સ્વભાવ વગરને કહેલ છે.
આ પ્રમાણે શૂન્યવાદી, લેક અને અલેક રૂપ પદાર્થોને અભાવ કહે છે, પરંતુ તેઓનું આ કથન બરાબર નથી. પદાર્થોથી અર્થ ક્રિયા થાય છે, આ બધાના અનુભવથી સિદ્ધ વાત છે. તેથી જ અર્થક્રિયાથી સિદ્ધ અબાષિત પદાર્થોને વચન માત્રથી નિષેધ કરવામાં આવી શકતો નથી. ૧૧-૧ર
श्री सूत्रतांग सूत्र : ४
