________________
વિચારસ્વાતંત્ર્યને ઈતિહાસ. પ્રેરણા અપાવવા કાજેજ હતા. ઈ. સ. પૂર્વે ૩ જા સૈકાથી સમસ્ત ગ્રીસ દેશમાં તેમનો અત્યંત પ્રચાર કરવામાં આવ્યો હતો અને એ સમયથી માંડીને સુશિક્ષિત ગ્રીક લોકો થોડા ઘણુ પ્રમાણમાં બુદ્ધિવાદી બન્યા હતા એમ આપણે કહી શકીએ. એપીક્યુરસના ઉપદેશમાં ધર્મવિરુદ્ધ સ્પષ્ટ વલણ દૃષ્ટિગોચર થાય છે. એને તે એમજ લાગતું કે હરેક ધર્મનું મૂળ કારણ મનુષ્યના હૃદયમાં વસેલી બીકની લાગણું છે, રખેને ધર્મ તરફ નહિ વળીએ તે કેણ જાણે શું યે થશે એવી બીકથીજ લેકે ખરેખરાં કે પછી માત્ર દેખાદેખીથી ધર્મ તરફ વળે છે. આવી બીકમાંથી માણસનું મન મુક્ત કરવું એ એપીયુરતના ઉપદેશને મુખ્ય હેતુ હતે. એપીયુરસ Materialist જડવાદી હતો તથા વિદ્યોત્પત્તિ સંબંધમાં પરમાણુવાદ વિષેના સિદ્ધાંત માનતો અને આ વિશ્વનો કેઈ દૈવી નિયંતા છે એ વાતનો તે ઈન્કાર કરતો. અલબત્ત તેને દેવાના અસ્તિત્વ વિષે શ્રદ્ધા તો હતીજ પણ મનુષ્ય સાથેનો દેવોનો સંબંધ વિચારવામાં આવે તો એના દેવો હતા તે એ ન હતા જેવાજઃ કારણ કે તેઓ દૂર, સુદૂર આવાસમાં વસતા અને મનુષ્યના કલ્યાણ તરફ જાણે દુર્લક્ષ કરીને શાશ્વત અને શુભ શાંતિ ભગવતા હતા. એ દેવો તે આદર્શ સુખવાદી જીવનના સાક્ષાત ઉદાહરણરૂપ હતા.
અભુત કાવ્યશક્તિવાળો એક કવિ એપીયૂરસની આ ફીલસુણીને એક કાવ્યદ્વારા પ્રચાર કરવા પ્રેરાયો એ ખરેખર એપીક્યુરીઅન ફિલસુફીનું કંઈક ગૂઢ આકર્ષણ જ સમજવું. ઇ. સ. ૧ લા સિકામાં પ્રસિદ્ધ થઈ ગયેલો રેમન કવિ ભુક્રિટિઅસ, એપીયરસને માનવજાતિને ઉદ્ધારક-તારણહાર લેખો અને તેણે On the Nature of the world ઓન ધ નેચર એવુ ધ ઉવલ્ડ નામના કાવ્યમાં એપીક્યુરસની ફિલસુફના જન્મને “શુભ સંદેશક જાહેર કરવાનો નિશ્ચય કર્યો હતે. ધર્મવિષયમાં અત્યંત રસ લેનારા એક
• ખ્રિસ્તી ધર્મના અર્થમાં.
