________________
૪≠
બુદ્ધિનિયંત્રણ.
માન્ય રાખી ખ્રિસ્તી ધર્મ માનવવિકાસની ગતિને કુ ંઠિત કરી નાખી. ખ્રિસ્તીઓએ તેમના ધર્મ વિધાનમાંથી હેાવાહને બાતલ કર્યાં હેત અને પ્રાચીન કરારની પ્રેરણાના ઈન્કાર કરી, નૂતન કરારથી સતેાષ માન્યા હોત તેા ઈતિહાસમાં જરુર અતિ મહત્ત્વનું પરિ વન થાત એવી કાઈ માન્યતા ધરાવે તેા તે સ્વાભાવિક છે.
મહાન કેન્સ્ટેન્ટાઈન અને તેના વારસાના સમયમાં પાખડી ખ્રિસ્તી સમાજો તથા જંગલી મૂર્ત્તિપૂજકા (Pagans) ના દેવે વિરુદ્ધ એક પછી એક ક્રમાન નિકળવા લાગ્યાં. ખ્રિસ્તીઓની આ ક્રર પ્રવૃત્તિ ઇ.પૂ. ૩૬૩ દરમ્યાન ધમ ભ્રષ્ટ જુલીઅને ક્ષણભર અટકાવી પેાતાના એ વર્ષોંના ટૂંકા રાજ્યમાં જૂની વસ્તુ વ્યવસ્થાને પુનર્જીવિત કરવાના હેતુથી તેણે સાર્વત્રિક (ધ`) સ્વાતંત્ર્ય જાહેર કર્યું; પરંતુ ખ્રિસ્તીઓને જાહેરશાળાઓમાં ઉપદેશ આપવાની મનાઈ કરીને એણે અન્યધર્મીઓની સરખામણીમાં ખ્રિસ્તીઓને ગેરલાભ ð. જુલીઅનના આ કૃત્યથી પ્રતિમાપૂજાને નાશ અલ્પકાળ માટે અટકયા. પાખંડી સમાજો ક્ષણિક સ્વાતંત્ર્ય ભાગવતા થયા, તથા ખ્રિસ્તીઓના જુલમમાંથી અતિ ટૂંક સમય માટે ઉગરી ગયા. આખરે ૧ લા થીએડેસીઅસના કડક કાયદાઓના અમલથી જંગલી મૂર્તિ પૂજકોના ધર્મ છિન્ન ભિન્ન થઈ ગયા. થીએડેાસીઅસના સમય પછી બીજી એક સદી સુધી એ ધર્મી એક યા બીજે સ્થળે અને ખાસ કરીને રામ અને એથેન્સમાં ટગુમગુ દશામાં ટકી રહ્યા. તેનું મહત્ત્વ નહિ જેવું હતું. ખ્રિસ્તીઓ મૃતપ્રાયઃ દશામાં પ્રવર્તતી પ્રાચીન સંસ્કૃતિને નિર્મૂળ કરવાને બદલે પરસ્પર સ્પર્ધા કરવામાં રાકાયા હતા. આમ ન હાત તા ઉપર્યુકત ધર્માવિશેષ સત્વર ભસ્મશેષ થયેા હેાત. પણ આવા આકસ્મિક સજોગેની સહાય તેનું અસ્તિત્વ અખંડિત ટકાવી રાખવા સમર્થ ન હતી. ખ્રિસ્તીધમ મેક્ષના મા છે એવા એવા વિચિત્ર વિચારો ધરાવનારા ખ્રિસ્તીઓએ પેાતાના ધર્મી અન્ય પાસે કબૂલાવવા માટે સાધ
