________________
વિચારસ્વાતંત્ર્યના ઇતિહા
રામન કૅથલિકાના મેરિલેડ સંસ્થાનમાં
પણ મતસ્વાતંત્ર્યનો સિદ્ધાંત પ્રતિપાદિત થયા હતા, પરંતુ ઉપરના કરતાં જુદીજ રીતે. લેડ આલ્ટિમેારની લાગવગને લીધે ૧૬૪૯માં ધાર્મિક સ્વાતંત્ર્યના પ્રથમ ફરમાન તરીકે સુપ્રસિદ્ધ થયેલા અને ધારાસભાના સભ્યાની સંમતિથી પસાર થયેલેા તથા બધા ખ્રિસ્તીઓને પૂર્ણ સ્વાતંત્ર્ય આપનારા મતાંતર ક્ષમાના કાયદા' નિકળ્યેા. જે કાઈ માણસ ઈસુ ખ્રિસ્તને માને તેને તેના ધમ પાલનમાં કાઈ પણ રીતે હેરાન કરવામાં આવતા ન હતા. પરંતુ ખ્રિસ્તીઓના વાડા બ્હારના પથાના સંબંધમાં એ કાયદો ઘણા કડક હતા. જે કાષ્ઠ દેવનિંદા કરે કે ત્રિમૂર્ત્તિવાદને અસત્ય ઠરાવવા પ્રયાસ કરે અથવા તે ત્રણમાંથી ગમે તે એકને નિંદે તેને મેાતની સજા કરવાની એ કાયદામાં ધમકી હતી. મેરિલે ડમાંના આ મતાંતરક્ષમાના કાયદાથી વનીઆમાં વસેલા પ્રોટેસ્ટંટ સસ્થાનવાસીએ એટલા બધા આકર્ષાયા કે ટૂંક સમયમાં મેરિલેંડમાં પ્રોટેસ્ટંટ લેાકેાની મેટી વસ્તી થઈ; અને રાજદ્વારી ખાતામાં તેમને પ્રાધાન્ય મળ્યું કે તુરત તેમણે પેપિસ્ટ (પાપપથી ) અને પ્રેલેટિસ્ટ લેાકેાનું મતસ્વાતંત્ર્ય ઝુંટવનારા કાયદો દાખલ કર્યાં. (૧૬૫૪) વળી. પાછી ૧૬૬૦ની સાલમાં બાલ્ટિમેારના અનુયાયીઓના હાથમાં સત્તા આવી, પરંતુ ૭ જો વિલિઅમ ગાદી પર આવ્યેા કે તુરત ફરી પ્રેાટેસ્ટંટાની સત્તા જામી, અને મેરિલેડમાં કેથલિકાએ જે મતસ્વાતંત્ર્ય સ્થાપિત કર્યું હતું તેના અંત આવ્યા.
૯૧
પણ રા’ડના ટાપુમાં તેમજ મેરિલેડમાં જે સ્વાતંત્ર્ય સ્થપાયું તે પૂર્ણ ન હતું. પરંતુ સાસીનસના સિદ્ધાંતના આધારે પ્રતિપાતિ કરવામાં આવેલું રે’ડ ટાપુમાંનું સ્વાતંત્ર્ય મેરિલે ડમાંના સ્વાતંત્ર્ય કરતાં વધુ વ્યાપક અને વધુ અગત્યનું હતું. ઈંગ્લેંડના પારત ંત્ર્યમાંથી સદંતર મુક્ત થયા પછી સંસ્થાનાએ જે સંયુક્તરાજ્યબંધારણ Federal Constitution ઘડયું તે કેવળ સાંસારિક બાબતને લગતું હતું. છતાં ઉપર્યુક્ત સંયુક્ત રાજ્યબંધારણ સાથે જોડાયલાં ભિન્ન
