________________
વિચારસ્વાતંત્ર્યના ઇતિહાસ.
પ્રકરણ ૭
+vro
૧૭૧
બુદ્ધિવાદની પ્રગતિ.
સત્તરમું શતક આધુનિક વિજ્ઞાનના જન્મનું શતક હતું. કાપરનિકસના સંશાધને એ એના જન્મતી આગાહી કરાવી અને એના સિદ્ધાંતની સત્યસિદ્ધિ, ગુરુત્વાકષ ણુ અને રક્તપરિભ્રમણના સિદ્ધાંતાની શોધ તથા આધુનિક રસાયણશાસ્ત્ર અને પ્રકૃતિશાસ્ત્રની સ્થાપના— આ બધાં સત્તરમા શતકમાં થયાં હોવાથી એમણે એ શતકની મહત્તા વધારી. ધૂમકેતુનું સાચું સ્વરૂપ નિશ્ચિત કરવામાં આવ્યું એટલે તે દૈવી કાપનાં ચિહ્ન તરીકે લેખાતા અટક્યા હતા પણ પ્રેગ્રેટેસ્ટંટ મુલકામાં વિજ્ઞાનશાસ્ત્રી ઈશ્વરવિદ્યાના શત્રુઓને અચાનક સરદાર થઈ પડે ત્યાર પહેલાં કેટલીક પેઢીએ વીતવી બાકી હતી. ૧૯મી સદી સુધી તે પૃથ્વીની ગતિના પ્રશ્ન જેવી નજીવી ખાખતામાં જ સિદ્ વૈજ્ઞાનિક સત્યા અને બાઇબલ શાસ્ત્ર વચ્ચે વિરાધ ભાસતા અને ધમસૂત્રેાને નવા અર્થો કરીને આવા નજીવા વિરેાધાને ઉડાવી દેવાનું કામ ઘણું સહેલું હતું, આમ છતાં વિજ્ઞાનશાસ્ત્ર નહિ સ્પર્શેલ એવા ઘણા મશહુર બનાવે દિનપ્રતિદિન વધતા જતા હાવાથી બાઈબલમાંનાં અતિહાસિક કથનામાંથી લેાકની શ્રદ્ધા ઉડી જવાની ભીતિ રહેતી હતી અને નેાહાની નૌકા અને જળપ્રલયની વાતે સાચી હોય તે। પછી તરવાને અને ઉડવાને અસમર્થ એવા પશુએ અમેરિકામાં તથા એશિયાના ટાપુએમાં વસ્યાં ક્યાંથી ? વળી પ્રાચીન દુનિયામાં હતી જ નહિ એવી નવી જાતિએ નિરંતર નવી દુનિયામાં દષ્ટિએ ચઢતી હતી તેનું શું કારણ ? આસ્ટ્રેલીઆના કેંગારુએ શું અહ્વરથી પડયા ? આવા આવા પ્રશ્નદ્વારા ખાઇબલનાં ઐતિહાસિક કથને અશ્રદ્ધેય જણાતાં ગયાં, આ પ્રશ્નાના ઉત્તર પ્રચલિત ઇશ્વરવિદ્યાને વિરોધ ન થાય એવી અનુકૂળ રીતે માત્ર એક અટકળથી અપાય એમ ભાસતુ અને તે એ કે જળપ્રલય પછી પણ સુજનનાં નવાં અગણિત કાર્યો
