________________
૧૮૬
બુદ્ધિવાદને વિકાસ, હાલમાં સ્વીકારે છે કે એ કંધે જુદા જુદા યુગના જુદા જુદા લેખો-જેમાં સૌથી પહેલો ઈ. સ. પૂ. ૯મી સદીમાં અને છેલ્લો ઈ. સ. પૂર્વે પમી સદીમાં લખાયે હતા તે–નો સંગ્રહ છે અને એ સ્કંધમાં પાછળથી કેટલાક નજીવા વધારાઓ પણ કરવામાં આવ્યા છે. નાતાલના કેલેઝ નામના અંગ્રેજ પાદરીએ આ વાત ઉઘાડી પાડવામાં અચાનક, પરંતુ અગત્યને, ફાળો આપ્યો હતે. જેનેસિસના ૧લા પ્રકરણમાં શરુ થતી કથા એ જૂનામાં જૂને લેખ હતો, એવી માન્યતા હતી, પણ આ કથાને ઈ. સ. પૂર્વે પાંચમી સદીમાં ઘડાયેલાં લેવિટિકસનાં ધારાધેરણે સાથે કંઈક મેળ લાગતો એજ ખરી મુશ્કેલીની વાત હતી; (કારણ જે એ પાંચમી સદીમાં જ લખાઈ હોય તે પછી તેને જૂનામાં જૂની માની જ કેમ શકાય ?) કોલેન્ઝોએ ૧૮૬૨માં “પ્રાચીન કરારના પહેલાં પાંચ સ્કંધ અને જોશુઆના પુસ્તકનું ચર્ચાત્મક પરીક્ષણ” નામના પિતાના ગ્રંથને પહેલો ભાગ પ્રસિદ્ધ કર્યો. તેણે જૂના કરારના ઐતિહાસિક સત્ય વિષે ઉંડી શંકા હતી અને એક ધાર્મિક ઝુલુએ તેને નીચેને ચતુર પ્રશ્ન પૂછીને તેની શંકા ઓર જાગૃત કરી હતી. જળપ્રલયની કથા શું મે સાચી માને છે ? પૃથ્વી પરના બધા ન્હાના, મોટા તથા શીત અને ઉષ્ણ પ્રદેશમાં વસનારાં પશુઓ, પક્ષીઓ અને સપદિ પેટે ચાલનારાં પ્રાણીઓ બે બેની જોડીમાં આવીને આહની નૌકામાં દાખલ થયાં અને નોઆહે એ સર્વ માટે પશુઓ અને શિકારી પક્ષીઓ અને બીજાં બધાં માટે–ખેરાક એક કર્યો એવી જળપ્રલયની કથા શું હમે ખરેખર માને છે ?” આ સંશયજનક પ્રશ્નથી કોલેન્ગોની શંકા વધુ જાગૃત થઈ અને તેણે ઈશ્વરે પ્રેરિત ગ્રંથમાંની સંખ્યાત્મક હકીકતને આધારે એ ગ્રંથનું ખરાપણું તપાસવાનું શરુ કર્યું. આ કડક પરીક્ષણનું પરિણામ એ આવ્યું કે ઉપર્યુક્ત ગ્રંથમાંની હકીકતે અતિહાસિક નેધ તરીકે સાચી ઠરી નહિ. એણે ચમત્કારના સંભવાસંભવને પ્રશ્ન છેડયો જ ન હતા.
