Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१४४
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे नो गतिरतिकाः 'णो गइसमावण्णगा' नो गतिसमापनकाः पकिटगसंठाणसंठिएहि' पनवेष्टकासंस्थानसंस्थितैः 'जोयणसयसाहस्सिएहि' योजनशतसाइम्रिकैः-लक्षयोजनप्रमाणैः 'तावखित्तेहि' तापक्षेत्रः, तान् प्रदेशान् अचमासयन्तीति क्रियासम्बन्धः, अत्र पक्वेष्टकासंस्थानं यथा पक्वेष्टका आयामतो लम्बायमाना विष्कम्भतः स्तोका चतुष्कोणा च भवति, तेनैव प्रकारेण तेषां मनुष्य क्षेत्रवत्तिनां चन्द्रसूर्याणां तापक्षेत्राणि आयामतोऽनेकयोजनलक्ष. प्रमाणानि, विष्कम्भतो योजनशतसहस्र प्रमाणानि भवन्ति, अयं भावः-मानुषोत्तरपर्वतात् योज नलक्षस्या तिक्रमे सति प्रथवा चन्द्रसूर्यपङ्क्ति स्तदनन्तरं योजनलक्षातिक्रमे द्वितीयापइक्तिः, विमानोपपन्नक हैं चारोपपन्नक भी ये नहीं है किन्तु चारस्थितिक हैं गतिवर्जित है, अत एव ये गतिरतिक भी नहीं हैं और न गतिसमापन्नक भी है। तात्पर्य यही है कि अढाई द्वीप के ही ज्योतिषी देव गतिरतिक गतिसमापन्नक और चारोपपन्नक कहे गये हैं-ढाई द्वीप से बाहर के ज्योतिषी देव गतिवजित कहे गये हैं। 'पकिटगसंठाणसंठिएहिं जोयणसयसाहस्सिएहिं तावक्खित्तेहिं सयसाहस्सियाहि वेउव्वियाहि बाहिराहिं परिसाहिं महयाहयणट्ठ जाव भुंजमाणा सुहलेस्सा मंदलेस्सा मंदानवलेस्सा चित्तंतरालेस्सा' ये ज्योतिषी देव पक्व ईट के जैसे संस्थान वाले ऐसे एक लाख योजन प्रमित ताप क्षेत्र को अवभासित करते हैपकी हई ईट का संस्थान आयाम की अपेक्षा लम्बा होता है और विष्कम्भ की अपेक्षा स्तोक-कम-होता है एवं चार कोनों वाला होता हैं इसी प्रकार से मनुष्य क्षेत्रवती चन्द्र सूर्यो के ताप क्षेत्र आयाम की अपेक्षा अनेक योजन लक्ष प्रमाण लम्बे होते हैं और विष्कम्भ की अपेक्षा वे एक लाख योजन के प्रमाण वाले होते हैं तात्पर्य यह है कि-मानुषोत्तर पर्वत से आधे लाख योजन પપન્નક પણ નથી પરંતુ ચારથિતિક છે, ગતિવર્જીત છે એથી એઓ ગતિરતિક પણ નથી અને ગતિસમાપનક પણ નથી. તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે અઢાઈ દ્વીપના જ
તિષી દેવ ગતિરતિક, ગતિસમા પનક અને ચારે પપનક કહેવામાં આવેલા છે. અઢાઈ अपनी मान यातिषी व गतिवलित वामां मायेला छे. 'पकिगसंठाणसंठिएहिं जोयणसयसाहस्सिएहिं तावक्खित्तेहिं सयसाहस्तियाहिं वेउव्वियाहि बाहिराहिं परिसाहि महया हयणद जाव भुजमाणा सुहलेस्सा मंदलेस्सा मंदातवलेस्सा चित्ततरलेस्सा' 22 न्या. તિષ્ક દેવો પફવ ઇંટ જેવા સંસ્થાનવાળા, એવા એક લાખ જન પ્રમિત તાપક્ષેત્ર ને અવભાસિત કરે છે. પફવ ઈંટનું સંસ્થાન આયામની અપેક્ષાએ તેક-કમ-હોય છે, તેમજ ચતકે યુક્ત હોય છે. આ પ્રમાણે મનુષ્ય ક્ષેત્રવતી ચન્દ્ર સૂર્યના તાપક્ષેત્ર આયામની અપેક્ષાએ અનેક યોજન લક્ષ પ્રમાણ દીર્ઘ હોય છે–અને વિઝંભની અપેક્ષાએ તેઓ એક લાખ જન જેટલા પ્રમાણુવાળા હોય છે. તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે માનુષેત્તર પર્વતથી અર્ધા લાખ જન પછી પ્રથમ ચન્દ્ર, સૂર્ય, પંક્તિ છે. ત્યાર પછી એક એજન
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
