Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३१४
चतुष्पञ्चाशन्मुहूर्त्तसहस्राणि नवशतानि प्रज्ञप्तानि । ॥ सू० २० ॥
टीका -- ' विमाइया णं भंते ! संवच्छरा' किमादिकाः खलु भदन्त ! संवत्सराः प्रज्ञप्ताः, तत्र कः चन्द्रादि पञ्चकान्तर्वर्त्ती आदिः प्रथमो येषां ते किमादिकाः संवत्सराः, एतच्च प्रश्नसूत्रं चन्द्रादि संवत्सरापेक्षया ज्ञात्व्यम्, अन्यथा - परिपूर्ण सूर्य वर्ष पञ्चकात्मकस्य युगस्य क आदिः कश्वरम इति प्रश्नावकाशस्य संभवादिति । 'किमाइया अयणा' किमादिकानि अयनानि, किं दक्षिणोत्तरायणयोरन्यतर आदिर्ययो रयनयोस्ते किमादिके अयने प्रज्ञप्ते कथिते ? अत्र
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे
यद्यपि यहां पर ऐसी आशंका हो सकती है कि आगे जिस सूत्रका प्रारम्भ होने जा रहा है वह निष्प्रयोजन-प्रयोजन से विहीन है- क्योंकि जितने भी पदार्थ हैं वे सब सर्वदा परिवर्तनशील हैं इसलिये आदि और अन्तका अभाव आता है परन्तु फिर भी जो यहां पर उन में आदि अन्तका विचार किया जाने वाला है वह सर्वानुभवसिद्ध होने से निष्प्रयोजन नहीं है ऐसा अनुभव हर एक प्राणीको होता है कि अमुक संवत्सर अतीत हो गया, अमुक संवत्सर वर्तमान में चल रहा है, अमुक संवत्सर अब आगामी काल मे होगा इसीलिये काल विशेषों उनकी आदि अवस्था को जानने के लिये यह उन्नीसवां सूत्र के बाद २० वा सूत्र प्रारंभ किया जा रहा है
'किमाइया णं भंते ! संवच्छरा किमाइया अयणा किमाइया मासा' इत्यादि टीकार्थ- गौतमस्वामीने प्रभु से ऐसा ही प्रश्न किया है- 'किमाइया णं भंते संवच्छरा, किमाइया अयणा किमाइया मासा' हे भदन्त ! संवत्सर क्या आदि बाले हैं ? अयन क्या आदि वाले हैं ? मास क्या आदि वाले हैं ? इस प्रश्न का तात्पर्य ऐसा है कि युग संवत्सर के चन्द्रादि पंचक के भेद से
જો કે અત્રે સહેજે શંકા ઉપસ્થિત થઈ શકે કે આગળ જે સૂત્રના પ્રારંભ થવાના છે તે નિષ્પ્રયેાજન-પ્રયાજનથી વિહીન છે—કારણ કે જેટલાં પણ પદા છે તે બધાં સર્વાંદા પરિવર્તનશીલ છે—આથી તેમનામાં આદિ અને અન્તને અભાવ આવે છે પરન્તુ તેમ છતાં પણ જે અત્રે તેમનામાં આદિ અન્તને વિચાર કરવામાં આવનાર છે તે સર્વાનુભવસિદ્ધ હોવાને કારણે નિષ્પ્રયેાજન નથી—એ જાતને અનુભવ દરેક પ્રાણીને થાય છે અમુક સંવત્સર અતીત થઈ ગયુ' અમુક સવત્સર વર્તમાનમાં ચાલી રહેલ છે, અમુક સંવત્સર હવે ભવિષ્યતકાળમાં આવશે, આથી કાવિશેષામાં તેમની આદિ અવસ્થાને જાણવાને માટે એગણીસમાં સૂત્ર પછી આ ૨૦મું સૂત્ર પ્રારંભ કરવામાં આવી રહ્યું છે'किमाइयाणं भंते! संवच्छरा किमाइया अयणा किमाइया मासा' इत्यादि
रीडार्थ - गौतमस्वाभीये असुने सेवा किमाइया अयणा किमाइया मासा' हे लत ! આદિવાળા છે? માસ શું દિવાળા છે? આ
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
प्रश्न पूछयो छे - 'किमाइयाणं भंते ! संवच्छरा संवत्सर शुं माहिवाजा छे ? अयन शु પશ્નનું તાપ` એવું છે કે યુગસંવત્સરના
